Naturalna nauka jzyka bez nauczyciela!

David Snopek 10 Maj 2012

Tego ebooka dedykuj...

Mojej onie, Carrie, za jej nieustajce wsparcie moich szalonych projektw (nauka jzyka polskiego, tworzenie Bibliobirda, pisanie tego ebooka itp.) pomimo faktu, e owe czynnoci wymagaj olbrzymiego nakadu czasu zarwno z jej, jak i z mojej strony. Moim Rodzicom, Pat i Russowi Snopek, za wpojenie mi i mojej siostrze, e moemy osign wszystko, co chcemy i mojej siostrze, Allison, za cige udowadnianie mi, e mieli racj. Moim Czytelnikom, Fanom na YouTube, Wykop.pl i odwiedzajcym mojego bloga za zachcanie mnie do dalszej nauki i tworzenia. Bez Was ta ksika nigdy by nie powstaa!

Ten ebook jest darmowy ALE

stworzyem go dla subskrybentw mojego blogu, LinguaTrek.com. Oczywicie, subskrybcja do mojego blogu rwnie jest darmowa! To jednak jest internet i wiem, e mj ebook bdzie skopiowany i przekazany innym. Jeli nie pobrae/a tego ebooka ze strony LinguaTrek.com, prosz pomyl o subskrypcji: http://www.linguatrek.com/subscribe To dla mnie duo by znaczyo! Dzikuj! -David Snopek

ii

Tumacze
Te wyjtkowe osoby pomogy w przetumaczeniu tego ebooka na j. polski: D.G. Jagoda Hoffman Julian Jurec Bartosz Krasiski Kuba Loster Katarzyna ozowska Adam Mrozek Micha Piekut Mateusz Skubel Maciej Szerling Artur Ziejewski i inni, ktrzy woleli pozosta anonimowi!

Spis treci
1 Wstp Dla kogo jest ten ebook? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak szybko nauczy si pynnie mwi po angielsku/polsku/itd? . . . . Skd wzi si pomys na powstanie ebooka? . . . . . . . . . . . . . . Trzy kroki do pynnego mwienia w dowolnym jzyku . . . . . . . . . 1. Przyzwyczajaj swj mzg do jzyka . . . . . . . . . . . . . . . 2. Pokonaj swj strach przed mwieniem . . . . . . . . . . . . . 3. wicz mwienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Co jest w tym ebooku? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1 2 2 4 4 5 5 6

I
2

Teoria
O mnie 2.1 2.2 Moje poraki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Znajdowanie motywacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . iv

8
9 11 11

2.3 3

Nauka j. polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13 15 15 16 18 19 20 21 22 22 23 24 25 25 26 26 28 29 29

Dlaczego ta metoda dziaa? 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 Dlaczego tradycyjne metody nie przynosz efektw . . . . . . . . Rachunki gramatyczne czego nie robisz! . . . . . . . . . . . . Nauka jzykw jest bardziej jak nauka karate . . . . . . . . . . . Jak mzg uczy si jzykw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jeden DUY problem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Plusy samodzielnej nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Trzy skadniki potrzebne do skutecznej nauki jzyka 4.1 4.2 4.3 Czas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Motywacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eketywna metoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Suchanie jest wane 5.1 5.2 5.3 Wymowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pisownia to nie jzyk! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Suchanie to naturalny sposb . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Do czego moe przyda si gramatyka? 6.1 6.2 Uspokojenie swojego umysu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozpoznawanie konstrukcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6.3 6.4 7

W pisaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Posugiwanie si jzykiem na wyszym poziomie ni Twj obecny

30 30 31 32 33 34 35

Sownictwo jest najwikszym wyzwaniem! 7.1 7.2 7.3 7.4 Ile sw musz zna? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sownictwo jest przyswajane wiadomie . . . . . . . . . . . . . . Sownictwo jest najlepiej przyswajane z kontekstu . . . . . . . . . Zapominanie jest naturaln czci zapamitywania . . . . . . . .

II
8

Praktyka
Uywanie teorii w praktyce 8.1 Przegld tej czci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

36
37 38 39 39 40 41 42 44 45 45

Trzy elementy efektywnej metody nauki 9.1 9.2 9.3 Interesujca tre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rozumienie treci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Powtarzanie tego, czego si nauczye/a . . . . . . . . . . . . . .

10 Jaki jest Twj cel? 10.1 Mj cel nauki polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Wybieranie celu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2.1 Wybierz swj cel na teraz . . . . . . . . . . . . . . . .

10.2.2 Zacznij od swoich najwikszych priorytetw . . . . . . . 10.2.3 Bd przed sob szczery . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.3 Dokocz arkusz! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Ustalenie dziennego planu nauki 11.1 Jak znale czas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.2 Jak zaplanowa swj czas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Nauka jzyka z Harrym Potterem 12.1 Potrzebne materiay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.2 Mj dzienny plan nauki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.3 Przewodnik krok po kroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.3.1 Krok 1: Powtarzanie swek . . . . . . . . . . . . . . . . 12.3.2 Krok 2: Suchanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.3.3 Krok 3: Czytanie i podkrelanie . . . . . . . . . . . . . . 12.3.4 Krok 4: Wyszukiwanie sw i tworzenie fiszek do Anki . . 12.3.5 Krok 5: Czynnoci dodatkowe . . . . . . . . . . . . . . . 12.4 Mierzenie postpu w nauce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Tworzenie metody idealnej dla Ciebie! 13.1 Znajdowanie waciwej treci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1.1 Ksiki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1.2 Muzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

46 46 47 48 49 51 53 54 55 57 58 59 60 61 62 63 66 67 69 73

13.1.3 Filmy i telewizja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1.4 Gry wideo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1.5 Podcasty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1.6 Wymiana jzykowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1.7 Immersja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1.8 Znajdowanie czego szczeglnego w danej kulturze . . . . 13.1.9 Moe to wymaga kilku prb! . . . . . . . . . . . . . . . 13.2 Rozumienie treci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.2.1 Transkrypcja i sownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.2.2 Pene tumaczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.2.3 Z kontekstu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.3 Powtarzanie i zapamitywanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.3.1 Powtarzanie zachodzi naturalnie . . . . . . . . . . . . . . 13.3.2 Osobista lista ze sownictwem i papierowe fiszki . . . . . 13.3.3 System rozmieszczonego powtrzenia . . . . . . . . . . . 13.3.4 Mnemotechniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.4 Czy musz zrozumie wszystko? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.4.1 Ostateczny sukces zaley od serii maych sukcesw. . . . 13.4.2 Najwiksze niebezpieczestwo . . . . . . . . . . . . . . . 13.5 Oprogramowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.5.1 LingQ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

74 76 77 78 79 81 81 82 83 85 86 87 88 89 90 92 94 95 95 96 96

13.5.2 Bibliobird . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.5.3 Rozwizanie niekompletne . . . . . . . . . . . . . . . . . A Arkusze B Dalsza lektura

97 98 99 100

B.1 Teoretyczne zasoby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 B.2 Blogi o nauce jzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

Rozdzia 1

Wstp
Dla kogo jest ten ebook?
Ten ebook jest dla tych, ktrzy spdzili ju wiele lat na tradycyjnych kursach ale nadal nie potrafi zamwi nic w restauracji, ani oglda filmu bez napisw, ani uczestniczy w lunej rozmowie z native speakerem. myl, e takie kursy s za szybkie, za wolne albo za nudne. myl, e nie maj talentu do nauki jzykw. (Ale prawd mwic nie trzeba mie talentu tylko dobre podejcie!) chc mie kontrol nad swoj nauk i uczy si metod, ktra im efektywnie pomoe w osigniciu swojego celu! Krtko mwic ten ebook jest dla zwykych ludzi, ktrzy chc nauczy si jzyka. Nie jest dla ekspertw jzykowych albo poliglotw. Jest dla wikszoci nas, kt1

rzy prbowali bezskutecznie nauczy si chocia jednego jzyka obcego. Albo dla tych, ktrym ju udao si nauczy jednego ale proces by tak wolny albo bolesny, e szukaj lepszego sposobu, eby nauczy si drugiego jzyka obcego.

Jak szybko nauczy si pynnie mwi po angielsku/ polsku/itd?

czyli: How can I quickly learn to speak English/Polish/etc fluently? To jest pytanie, ktre jest mi zadawane najczciej. Z reguy unikam bezporedniej odpowiedzi na to pytanie poniewa (1) nie lubi sowa fluently i (2) wymaga BARDZO zoonej odpowiedzi. Wic zamiast udziela na nie odpowiedzi, przewanie pytam o to co powoduje, e osoba zmaga si z nauk jzyka i nastpnie skupiam si nad pomoc w rozwizaniu jej konkretnego problemu. Teraz zdaem sobie spraw, e to wane, aby nareszcie odpowiedzie na to pytanie we wstpie do tego ebooka i jednoczenie wyjani co mj ebook bdzie zawiera, a czego nie.

Skd wzi si pomys na powstanie ebooka?

Kiedy zdecydowaem si napisa tego ebooka, chciaem stworzy co krtkiego, skoncentrowanego na temacie i uytecznego. Wiedziaem, e jeli napisabym o wszystkim, spdzibym lata nad ukoczeniem mojego ebooka.

Wic, poprosiem moich Czytelnikw o wypenienie ankiety i napisanie mi, na jaki temat chcieliby, aby by ebook. Podaem cztery pomysy i kilka otwartych linijek tekstowych na inne sugestie. Oto cztery proponowane pomysy: 1. Przewodnik krok po kroku na temat Jak nauczy si jzyka samodzielnie w naturalny sposb. 2. Rozszerzony przewodnik o tym jak pokona strach przed mwieniem. 3. Porady, wskazwki i sztuczki do wiczenia mwienia (dla uczcych si jzyka, ktrzy ju osignli wysoki poziom jzyka i ju nie czuj strachu przed mwieniem, ale nadal maj problemy z mwieniem). 4. Wszystkie porady na temat nauki jzyka znajduj si na moim blogu (obecnie ponad 125 artykuw) uoonych w atwym do czytania formacie. Szczerze mwic, miaem nadziej, e numer 4 zostanie wybrany, poniewa mylaem, e bdzie on najatwiejszy do napisania. ;-) A oto pene wyniki ankiety: nr 1 Przewodnik krok po kroku o naturalniej nauce jzyka nr 4 Wszystkie artykuy na moim blogu zreorganizowane 38% 27%

nr 2 Przewodnik o tym jak pokona strach przed mwieniem 21% nr 3 Wskazwki i sztuczki do wiczenia mwienia 14%

Na pocztku byem zawiedziony, e mj ulubiony pomys nie wygra.

Ale

po gbszym przemyleniu, zdaem sobie spraw, e o wiele lepszy temat zosta wybrany Poniewa wybory nr 1, 2 i 3 nie byy przypadkowe! S one trzema krokami w procesie nauki jzyka.

Trzy kroki do pynnego mwienia w dowolnym jzyku

Oto moja odpowied na pytanie, ktre podaem powyej: Jak szybko nauczy si pynnie mwi po angielsku/polsku/itd? Nie wane w jaki sposb uczysz si innego jzyka, jeli przeszede/a od zera na wysoki poziom, zrobie/a te trzy kroki. Nie musisz przechodzi przez te kroki jeden za drugim mog one odbywa si jednoczenie. Jednak, podczas nauki jzyka polskiego, przechodziem przez nie praktycznie we waciwej kolejnoci.

1. Przyzwyczajaj swj mzg do jzyka

Jak moesz mwi w danym jzyku jeli nie znasz adnych sw albo jeli nie rozumiesz kiedy kto go uywa przy Tobie? Nie moesz! Po pierwsze, w jaki sposb Twj mzg musi przyswoi jzyk. Osobicie, udao mi si to za pomoc suchania i czytania Harryego Pottera. Ale jest wiele innych sposobw na to, na przykad: Tradycyjny kurs jzykowy Mieszkanie w innym kraju Uycie metody shadowing Ogldanie filmw Suchanie muzyki i wiele innych!

Niektre z tych metod s bardziej efektywne ni inne, ale jeli uywasz jednej z nich wystarczajca dugo, czym prdzej czy pniej, Twj mzg przyswoi jzyk. Jeli przejdziesz przez te kroki po kolei, na kocu tego kroku (nauka jzyka nigdy nie ma koca!) bdziesz w stanie rozumie wszystko i tworzy zdania w swojej gowie bez tumaczenia (ale niekoniecznie podczas prawdziwej rozmowy).

2. Pokonaj swj strach przed mwieniem

Jednym z najczciej spotykanych problemw, o ktrym sysz od ludzi uczcych si jzykw, jest to, e potrafi zrozumie bardzo duo i znaj mnstwo sw jednak podczas rozmowy z drug osob bardzo si denerwuj i maj pustk w gowie. Ale natychmiast po zakoczeniu rozmowy, kiedy stres mija, nie maj problemu z przypomnieniem sobie sw, ktre chcieli uy. Nie wszystkie osoby odczuwaj strach przed mwieniem ale wikszo tak! Wiele osb boi si popeni bdy podczas mwienia. Boj si, e druga osoba moe ich nie zrozumie lub nawet, e ta osoba moe ich wymia, bd pomyle, e s gupi. To jest bardzo powany problem i napisaem przynajmniej jeden artyku o tym, jak ten strach pokona. W przyszoci, mam zamiar napisa wicej!

3. wicz mwienie
Kiedy ju Twj umys przyswoi jzyk i ju nie boisz si go uywa, musisz mwi tak duo jak to tylko moliwe!

Na tym etapie rozwijasz i wiczysz strategie mwienia takie jak peryfraza (kiedy nie znasz sowa), rne wyraenia konwersacyjne do podtrzymania biegu rozmowy oraz niewerbalne sztuczki, aby sprawi wikszy komfort osobom, z ktrymi rozmawiasz. Taka praktyka pozwoli Tobie na udzielanie odpowiedzi szybko i naturalnie, bez spowolnienia rozmowy.

Co jest w tym ebooku?

Celem tego ebooka jest pomoc Tobie w przejciu pierwszego z tych trzech krokw. Myl, e to wietne poniewa, krok pierwszy jest najwaniejszym i najbardziej niezrozumiaym krokiem. Mao osb zna prawdziwe mechanizmy mzgu, na ktrych oparta jest nauka jzyka obcego i nawet jeli je znaj, mog mie trudnoci z uyciem ich w praktyce. Wanie z tego powodu, ten ebook bdzie podzielony na dwie czci: Cz teoretyczna, w ktrej wyjani dlaczego ta metoda dziaa, i Cz praktyczna, w ktrej przedstawi przewodnik krok po kroku, jak stworzy wasn metod nauki opierajc sie na tych pomysach. Niestety, to rwnie oznacza, e kroki 2 i 3 nie bd omawiane w tym ebooku. Jednake, na moim blogu jest kilka artykuw i filmikw na ten temat (linki powyej) i planuj napisa ich wicej. Albo kiedy napisz dwa kolejne ebooki!

Dziki za czas powicony na przeczytanie ebooka! Mam nadziej, e bdzie pomocny w Twojej podry po nauce jzykw.

Powodzenia! -David Snopek

Cz I

Teoria

Rozdzia 2

O mnie
(Uwaga: W tym filmiku na YouTubie, opowiadam te same rzeczy, ktre s w tym rozdziale. Jeli chcesz zobaczy jak mwi po polsku, zapraszam do ogldania!) Pisz artykuy i nagrywam filmiki o nauce jzykw i kulturze amerykaskiej i polskiej od ponad trzech lat, i jeli ledzisz LinguaTrek, mj blog, prawdopodobnie ju znasz ca moj histori. Ale jeli mnie nie znasz, oto jest mj krtki, oficjalny profil: David Snopek jest amerykaskim przedsibiorc, programist oraz nauczycielem i uczcym si jzykw obcych, ktry urodzi si i wychowa si w Milwaukee w stanie Wisconsin. Chocia ma polskie nazwisko (dziki dalekim polskim przodkom, ktrzy wyemigrowali do USA ok. 100 lat temu), dors mwic tylko w jednym jzyku: angielskim. W kocu jako dorosemu udao mu si doj do cakiem wysokiego poziomu w nauce j.polskiego, korzystajc z nietradycyjnej metody. Zainspirowany tym sukcesem, stworzy Linguatrek, blog na ktrym 9

dzieli si swoim dowiadczeniem i Bibliobird, aplikacj internetow, ktra pomaga Polakom w nauce j. angielskiego.

Rysunek 2.1: Moje zdjcie!

Nieoficjalnie nauka jzykow obcych jest moj prawdziw pasj i pisanie tego ebooka jest jeszcze jednym sposobem do podzielenia si t pasj z innymi! W tym ebooku, chciabym pokaza Ci jak nauczy si jzyka w sposb przyjemny, szybki i efektywny. Nie ma tylko jednej waciwej metody nauki jzyka. Niektre metody s efektywniejsze od innych. Ale najefektywniejsza metoda nauki zaley od Ciebie i Twoich osobistych preferencji. Chciabym pomc Ci znale Twoj wasn metod. Dlaczego? Bo kiedy byem w takiej samej sytuacji! Potrzebowaem takich samych porad i pomocy!

2.1 Moje poraki

Prawda jest taka, e poniosem wiele poraek uczc si rnych jzykw obcych, zanim w kocu odniosem sukces z j. polskim. Tak jak wielu Amerykanw uczyem si j. hiszpaskiego w szkole redniej i high school w sumie sze lat. Gralimy w gry, piewalimy, uczylimy si mnstwa gramatyki i zdawalimy egzaminy. Robiem wszystko co kaza nauczyciel i nawet miaem bardzo dobre oceny. Ale tak jak wikszo moich rwienikw, nie udao mi si nauczy wicej ni tylko tyle, aby zda egzamin gramatyczny. Po szeciu latach! Codziennie rozmawiam z ludmi, ktrzy mieli takie same dowiadczenie z hiszpaskim albo angielskim, albo francuskim, albo z jakimkolwiek innym jzykiem. Uczyli si w szkole przez 5, 10 albo 15 lat, ale nadal nie potrafi zamwi nic w restauracji, ani obejrze filmu bez napisw, ani rozmawia na luzie z native speakerem. Wtedy zdecydowaem, e nie mam talentu do jzykw wic nigdy nie naucz si jzyka obcego. A poza tym, jaki miaoby to sens? Co daaby mi znajomo j. hiszpaskiego? W tamtym momencie, nie miaem pojcia i prawdziwej motywacji, eby kontynuowa nauk.

2.2 Znajdowanie motywacji

Pniej jako dorosy poznaem wielu przyjaci mwicych po rosyjsku. Jeden z nich jecha do Rosji i na Biaoru, eby odwiedzi swoj rodzin i zaprosi mnie, abym mu towarzyszy. Pomylaem, Ojej, to taka wspaniaa okazja! Bd mg zobaczy i dowiadczy ycia z perspektywy prawdziwych obywateli tych krajw.

Musz nauczy si troch rosyjskiego! Wic zapisaem si na kurs j. rosyjskiego na miejscowym uniwersytecie. Kurs by bardzo ciekawy, ale tak samo jak na kursie z hiszpaskiego, uczylimy si gramatyki, gramatyki i wicej gramatyki.

Rysunek 2.2: Na placu czerwonym. Tak, kiedy miaem dugie wosy.

Po roku pojechaem na t wycieczk z moim znajomym i byo fantastycznie! Moja znajomo jzyka bya okropna. Ale to wystarczyo, eby zosta zaraonym mioci do jzykw i podrowania. Kiedy wrcilimy, kontynuowaem ten kurs przez nastpne dwa lata. Niestety, nigdy nie opanowaem j. rosyjskiego zbyt dobrze, i z tego powodu stawaem si coraz bardziej sfrustrowany. Bardzo duo wysiku woyem w nauk j. rosyjskiego. Ale kiedy miaem okazj wiczy ze znajomymi mwicymi po rosyjsku, mogem tylko uczestniczy w najprostszych rozmowach i tylko gdy mwili bardzo powoli i z ograniczonym sownictwem. Po szeciu latach hiszpaskiego i trzech latach rosyjskiego opanowaem tylko testy gramatyczne. Biege mwienie i rozumienie innego jzyka nadal byo tylko snem.

2.3 Nauka j. polskiego

Kiedy wreszcie przyszed czas na polski, zaczem inny kurs na uniwersytecie. By bardzo przyjemny, gwnie dziki profesorowi, ktry opowiada fajne historie. Ale po roku ju byo jasne, e naprawd nie naucz si polskiego, tak samo jak nie nauczyem si hiszpaskiego i rosyjskiego. Zadaem samemu sobie pytanie, Czy chciabym nauczy si jak zdawa egzaminy gramatyczne? Czy chciabym naprawd mwi po polsku? Oczywicie, chciaem mwi po polsku! To by czas na wielk zmian. Wic przestaem chodzi na kurs i zaczem czyta o tym, jak ludzki mzg uczy si jzykw. Zaczem rwnie eksperymentowa z metod, w ktrej czytaem i suchaem Harryego Pottera po polsku. Na samym pocztku szo bardzo powoli. Czytanie pierwszego tomu zajo mi cztery miesice. Ale rok po rozpoczciu nauki t metod, udao mi si przeczyta i przesucha wszystkie siedem tomw Harryego Pottera. Przed tym miaem problemy z najbardziej podstawowymi rozmowami. Ale potem mogem: Rozmawia z native speakerami prawie na dowolny temat Czyta i sucha ksiek Oglda filmy Pisa emaile, listy i artykuy I to wszystko stao si stosunkowo szybko. Uczyem si przewanie sam (nie na kursie, bez nauczyciela) i podczas gdy mieszkaem tutaj w USA. To byo dowiadczenie niezwykle przyjemne i zmienio moje ycie na lepsze.

Rysunek 2.3: Razem z on w Warszawie

Ptora roku po rozpoczciu nauki t metod, z on (Carrie) przeprowadzilimy si do Polski na rok. Od razu mogem: Da sobie rad z polsk biurokracj wycznie po polsku, np. urzd do spraw cudzoziemcw, urzd skarbowy, ZUS, poczta, itd. Odbywa rozmowy kwalifikacyjne po polsku Znale i wynaj mieszkanie Ty te moesz to zrobi! Nie mam talentu do nauki jzykw. Gdybym mia, atwo nauczybym si j. hiszpaskiego i rosyjskiego. Kiedy nauczyem si polskiego, nadal byem t sam nieutalentowan osob, jak byem poprzednio. Ja si nie zmieniem, tylko zmieniem swoje podejcie.

Rozdzia 3

Dlaczego ta metoda dziaa?

3.1 Dlaczego tradycyjne metody nie przynosz efektw
Abycie zrozumieli dlaczego ta metoda dziaa, pozwlcie, e najpierw wyjani dlaczego tradycyjne metody nie dziaaj. Tradycyjne metody skupiaj si na wiadomym zapamitywaniu regu gramatycznych. Musisz je rozumie i umie wytumaczy ich dziaanie. Jeli jeste dobrym uczniem, zwykle moesz si ich nauczy i radzi sobie w czasie kursu. Nauka jzykw jest wykadana w duej czci jak matematyka. Rachunki matematyczne s wietnym przykadem wiadomej umiejtnoci: wiele informacji jest potrzebnych by zrozumie co robisz i dlaczego to robisz. Przykadowo by obliczy pochodn musi zosta wykonany zoony zestaw czynnoci. Musisz rozumie kady krok i wykona go poprawnie. To jest zadanie logiczne, ktre robisz wiadomie. To jest problem: w szkoach jzyki s wykadane jak matematyka, ale poprzez 15

litery i sowa zamiast liczb. Jednak nauka jzykw NIE jest jak nauka matematyki! Zupenie inne funkcje mzgu s uywane do nauki jzykw i wymaga to zupenie innego przebiegu nauki!

3.2 Rachunki gramatyczne czego nie robisz!

Kiedy mwisz w swoim ojczystym jzyku, wpada Ci do gowy myl, po czym po prostu otwierasz usta i mwisz. Kiedy suchasz gdy kto mwi nie rozkadasz tego gramatycznie na czynniki pierwsze, znaczenie sw po prostu pojawia si w Twojej gowie totalnie niewiadomie. Nie robisz adnych rachunkw gramatycznych! Rozwamy teraz zasady gramatyczne wymagane by wyrazi nastpujc myl osoba (pci eskiej), ma czyta (teraz), ksik (niebiesk) poprzez zdanie w jzyku angielskim. Dana osoba wykonuje czynno czytania, tak wic jest ona podmiotem, a w jzyku angielskim podmioty wystpuj na pocztku zdania. Jako, e trzecia osoba liczby pojedynczej rodzaju eskiego brzmi she, zaczynamy od: > She Ok! Dalej, jzyk angielski jest jzykiem SVO, tak wic nastpuje czasownik: to read (czyta). Wyraajc go jako czynno wykonywan przez osob, usuwamy przedrostek to i tak, to trzecia osoba liczby pojedynczej, wic dodajemy s: > She reads

Obiektem jest book (ksika). W angielskim przymiotniki, w tym przypadku blue (niebieski), umieszczamy przed rzeczownikami, ktre opisuj. A wic: > She reads blue book. Tak! Czekaj, nie To dzieje si w tej chwili, wic musimy uy innego czasu: present continuous. Jego skadnia to: be + imiesw czynny. Trzecia osoba liczby pojedynczej od be to is a imiesw czynny od to read brzmi reading. > She is reading blue book. wietnie! Gotowe Mwisz, e niepoprawnie? Pozwl e wyjm 20 stronnicow list zasad na temat uywania przedimkw i zdecyduj si na uycie tego: > She is reading a blue book. A teraz mw! Do native speakerw angielskiego: Czy kiedykolwiek przechodzicie taki tok mylowy gdy mwicie po angielsku? Nie! Wic dlaczego oczekujecie tego prbujc mwi w obcym jzyku? Na to wszystko po prostu nie ma czasu w trakcie mwienia, suchania, czy czytania.

3.3 Nauka jzykw jest bardziej jak nauka karate

Prawdziwe rozumienie jzyka i mwienie w nim nie jest wiadom aktywnoci! W rzeczywistoci uczenie si jzyka ma wicej wsplnego z nauk karate ni z nauk matematyki: patrzysz na ruchy swojego instruktora i po jakim czasie wiczc bdziesz w stanie naladowa go coraz bardziej precyzyjnie. To nie dlatego, e lepiej logicznie rozumiesz ruchy (chocia zapewne tak jest!), ale raczej dlatego, e Twj mzg jest naturalnie zaprojektowany, by uczy si fizycznych aktywnoci poprzez ich wykonywanie. Jest to niewiadomy proces, ktry wykonuje si automatycznie! Ludzki mzg jest take naturalnie zaprojektowany by uczy si jzykw! Poprzez komunikacj z jzykiem Twj mzg bdzie powoli (i automatycznie!) rozwija znajomo tego jzyka. Jeli zapamita(a)by kady szczeg tego co robi instruktor albo zda(a)by pisemny test na ten temat, nie by(a)by ani troch lepszy w karate. W ten sam sposb adna ilo wiadomej wiedzy na temat gramatyki nie pozwoli Ci mwi w danym jzyku! (Ale maa ilo wiadomej wiedzy gramatycznej moe by pomocna, tak jak omwimy to w Rozdziale 6.) Jeli wiczye/a karate przez jaki czas, moesz po prostu zdecydowa si by wykona dany cios i Twoje ciao si podporzdkuje totalnie niewiadomie! Zupenie tak, jak w przypadku, gdy w kocu bdziesz w stanie mwi w danym jzyku i rozumie go.

3.4 Jak mzg uczy si jzykw

Lingiwci mwi o Orodku Przyswajania Jzykw (Language acquisition device czyli LAD), ktry istnieje w naszych umysach. Jeli aktywujesz ten orodek, Twj mzg zacznie uczy si jzyka naturalnie i niewiadomie. Tak wic pytanie brzmi: Jak mog go aktywowa? Istotnie, jest to bardzo proste! Wedug lingwistw, aktywujesz swj Orodek Przyswajania Jzykw (LAD) poprzez suchanie (albo czytanie) treci w jzyku, ktry potrafisz zrozumie. Lingwici nazywaj to comprehensible input (czyli zrozumiaa tre)

Rysunek 3.1: Przepis na nauk jzykw

Dziaa to najbardziej efektywnie jeli: 1. Jeste zainteresowany/a tym co czytasz (lub tym czego suchasz). 2. Nie jeste w rodowisku gdzie jeste wystawiony na stres. Kady uczy si jzykw w ten sposb, czy zdaje sobie z tego spraw, czy nie. Nawet osoby, ktrym udao si nauczy jzyka w czasie tradycyjnego kursu! To nie

zapamitywanie regu gramatycznych zaprowadzio ich do sukcesu to comprehensible input. Gwnym problemem tradycyjnych kursw jest to e 90% czasu jest spdzane na czynnociach, ktre nie aktywuj Twojego Orodka Przyswajania Jzykw (takich jak wiczenie gramatyki i pisanie testw). Tradycyjne kursy maj take tendencj do skupiania si na bdach i ich poprawianiu co prowadzi do wikszego stresu. Oczywicie materiay suce do nauki s czsto nudne i sztuczne. Wanie dlatego zwykle dziaaj bardzo wolno albo wcale!

3.5 Jeden DUY problem

Mimo, e przepis jest bardzo prosty, istnieje jeden duy problem: Jak moesz zrozumie tre w jzyku, w ktrym jeszcze nie mwisz? Tu wanie posiadanie metody jest pomocne! Oczywicie nie istnieje tylko jedna poprawna metoda nauki jzykw najlepsza metoda zaley w duej mierze od Ciebie i Twoich osobistych preferencji. Efektywna metoda skada si z kilku czci: rdo interesujcej treci w tym jzyku Metoda suca zrozumieniu tej treci System sucy powtarzaniu i zapamitywaniu tego, czego si nauczye/a W Rozdziale 13 zajmiemy si tworzeniem metody bazujcej na tym schemacie, ktra jest dostosowana do Twoich zainteresowa, potrzeb i personalnych preferencji!

3.6 Plusy samodzielnej nauki

Kurs z nauczycielem moe by dobry z kilku powodw: Masz eksperta (nauczyciela), z ktrym moesz si konsultowa. Lekcje s z gry zaplanowane. Moesz nawiza stosunki towarzystkie z innymi uczestnikami. Jednake uwaam, e te plusy s przytoczone przez minusy: Uczysz si w tempie reszty uczniw, co moe by zbyt wolne, lub zbyt szybkie. Musisz uczy si tego, co zaplanowa nauczyciel (co moe by nudne lub nie odpowiada Twoim celom). Musisz dotrze do danego miejsca w danym czasie, co moe kolidowa z Twoimi innymi zajciami. W rzeczywistoci nie uczysz si przez 100% czasu (np. gdy inna osoba odpowiada na pytanie nauczyciela). W zalenoci od nauczyciela i innych uczniw, zajcia mog by stresujce. Oglnie jest to drosze, ni uczenie si we wasnym zakresie. W skrcie, moesz osign wicej, szybciej i wygodniej uczc si samodzielnie. A jeli potrzebujesz eksperta, istnieje wiele spoecznoci internetowych gdzie moesz poprosi o pomoc (albo nawiza stosunki towarzystkie!) takich jak Bibliobird!

Rozdzia 4

Trzy skadniki potrzebne do skutecznej nauki jzyka

Od duszego czasu powtarzam, e trzema skadnikami potrzebnymi do skutecznej nauki jzyka obcego s: czas, motywacja, oraz efektywna metoda. W poprzednim rozdziale omwilimy co skada si na efektywn metod. Jednake czasu i motywacji nie powinnimy ignorowa! W rzeczywistoci uwaam, e powysze pojcia s nawet waniejsze ni sama procedura!

4.1 Czas
Pod tym pojciem rozumiem 2 rzeczy: Musisz regularnie wiczy jzyk, ktrego chcesz si nauczy. Spdzanie z nim chociaby 15 minut dziennie kadego dnia jest lepsze ni nawet kilka godzin raz w tygodniu. 22

 Musisz by wytrway! Czowiek jest zaprojektowany do nauki jzykw. Jedyn moliwoci poraki jest poddanie si. Jeli wytrwasz, bez wtpienia nauczysz si jzyka! Jak dyskutowalimy wczeniej, nauka jzykw obcych jest podobna do treningu sportowcw. Moemy powiedzie te same rzeczy o sporcie: wiczenie 15 minut dziennie (czyli prawie 2 godziny tygodniowo) jest lepsze ni mczenie si 3 godziny kadej soboty. I musisz wytrwa w swoim planie wiczenia, eby widzie rezultaty.

4.2 Motywacja
Poniewa musisz zachci siebie do regularnej nauki i nie podda si, potrzebujesz silnej, wewntrznej motywacji! Zewntrzna motywacja, czyli na przykad perspektywa posiadania lepszych ocen, znalezienia nowej pracy, moe przyda si na starcie ale prawdopodobnie nie bdzie wystarczajca do cigej kontynuacji nauki. Z tego powodu jest wane, by cieszy/a si z samego procesu nauki. Nie musisz cierpie by osign postp! My, ludzie, jestemy naturalnie zmotywowani do robienia rzeczy, ktre sprawiaj nam przyjemno. Jak ju wspomniaem wczeniej, uczyem si polskiego przewanie czytajc, oraz suchajc ksiek. Osobicie uwielbiam czyta ksizki take w moim ojczystym jzyku i jak ju wcign si w opowie, strasznie chc dowiedzie si co stanie si pniej. Dlatego nie mam problemw ze zmuszeniem si do codziennego czytania. Inne typy wewntrznej motywacji, ktre mog pomc, to na przykad planowana podr do kraju, ktrego jzyka si uczymy, spotykanie znajomych, mwicych

w danym jzyku, czy poznanie swoich korzeni. Oprcz pomocy w samej wytrwaoci, niedawne badania wykazay, e bycie bardzo zaangaowanym i zmotywanym pomaga w procesie naturalnego uczenia si.

4.3 Eketywna metoda

Kady sposb na nauk jzyka obcego bdzie dziaa kiedy. Jednake niektre metody s efektywniejsze ni pozostae. Kiedy uywasz mniej skutecznego sposobu bdziesz niestety duej dy do wyznaczonych celw. W poprzednim rozdziale omwilimy wiele rnych czynnikw, z ktrych si skada efektywna metoda i na nastpnych stronach tego ebooka bdziemy dalej si tym zajmowa. Jeli Twoja metoda jest przynajmniej do efektywna, najwaniejsze jest to, eby wybra tak procedur nauki, jaka sprawia Ci przyjemno!

Rozdzia 5

Suchanie jest wane

Otrzymuj wiele pyta od ludzi szukajcych rad jak uywa metody, ktrej uyem w czasie moich zmaga z jzykiem polskim. Czsto spotykam bdne twierdzenie, e czytanie wystarcza. To jest czciowo moja wina, poniewa dla mnie suchanie ksiki jest rwnie czytaniem. Dlatego w przeszoci uywaem tego sowa do zarwno suchania jak i czytania. Ale suchanie nie jest tylko tak wane, jak czytanie suchanie jest jeszcze waniejsze! Jeli moliwe (zwaszcza, jeli jeste pocztkujcy w nauce jzyka) powiniene/powinna spdza znacznie wicej czasu na suchanie, ni na czytane.

5.1 Wymowa
Jednym z najczciej zadanych pyta, ktre dostaje jest: Czytam t ksik po angielsku i idzie mi dobrze. Ale martwi si, e le wymawiam sowa, ktrych si ucz. Co powinienem zrobi? 25

Jest w tym prawdziwe takie rysko, a odpowied jest oczywista: nie powiniene/ powinna tylko czyta powiniene/powinna take sucha! To jest specjalnie wane kiedy zaczynasz nauk na pocztku. Tylko kiedy osigniesz poziom zaawansowany, jest to duo mniej wane. Wtedy by osign/a cakiem dobry zmys, ktry podpowie Ci jak wymawia sowa na podstawie ich pisowni. Przynajmniej tak dobrze, jak native speaker. W jzykach, w ktrych pisownia rni si od wymowy (np. w angielskim), nawet native speakerzy bed zmaga si z niektrymi sowami.

5.2 Pisownia to nie jzyk!

Niektre jzyki maj kilka systemw zapisu. Na przykad, japoski ma trzy: Kanji, Hiragan i Katagan. Istnieje nawet czwarty system, Romaji, ktry jest czsto uywany przez uczcych si japoskiego. Wiele sw w japoskim moe by zapisanych we wszystkich czterech systemach, ale jeli zignorujesz te systemy, japoski jest nadal tym samym jzykiem. Jzyk istnia dugo przed wynalezieniem zapisu. (A niektre nadal nie mog by zapisywane!) Jzyk jest czym wicej, ni tylko systemem zapisu sw. Jeli Twoja znajomo jzyka zaley tylko od pisemnego sowa, to nie znasz jzyka!

5.3 Suchanie to naturalny sposb

Nauczye/a si swojego pierwszego jzyka suchajc. Ja nie umiaem czyta zanim nie ukoczyem 6 lat. Byem wtedy w pierwszej klasie i ju mwiem biegle

po angielsku. Dzieci ucz si czyta do ok. wieku 10 lat. Mwi si wiele o stylach nauczania, ktre s bardzo popularne wrd osb zajmujcych si edukacj. Niektrzy ludzie uwaaj si za wzrokowcw, suchowcw lub kinestetykw. Jednake, jzyk jest do suchania! Nasze mzgi s stworzone do nauki jzyka tak, jak nauczylimy si naszego pierwszego jzyka: przez suchanie. Nawet jeli uwaasz siebie za wzrokowca i bardziej lubisz czyta ni sucha Twj mzg wci potrzebuje sucha, aby w peni nauczy si jzyka! (Uwaga: Oczywicie to nie dotyczy jzyku migowego, ktry jest z natury wizualny. Ale taka sama logika ma miejsce: aby nauczy si jzyka migowego, musisz patrzy jak kto si nim suguje nie wystarczy patrze na obrazki w ksice.)

Rozdzia 6

Do czego moe przyda si gramatyka?

Nawet jeli wiadomie nauczysz si wszystkich zasad gramatycznych, nie bdziesz w stanie uywac ich waciwie. Aby mc ich uywac niewiadomie, potrzeba sporo czasu i stycznoci z danym jzykiem. Dlaczego wiec ju na pocztku traci lata na nauk zasad gramatycznych? Moe to by dla Ciebie naprawd demotywujce kiedy powicisz sporo czasu i energii na nauk grammatyki, a okae si, e po tym wszystkim nadal nie jeste w stanie w danym jzyku mwi ani go rozumie. Jadnake, kiedy Twoja niewiadoma zdolno ju zacza si rozwija, znajomo gramatyki moe okaza si pomocna. Wtedy gramatyka bdzie dla Ciebie nie tylko bardziej zrozumiaa, poniewa bdziesz ju mia/a jakie dowiadczenie z jzykiem, ale nawet moe okaza si interesujca! A wic, do czego moe przyda si gramatyka?

28

6.1 Uspokojenie swojego umysu

Dorosym czsto jest trudno zaakceptowa co bez pytania. Zawsze chcemy wiedzie dlaczego! Na przykad, dlaczego w jzyku polskim raz mwi si: lubi filmy, a innym razem: interesuj si filmami? Szczerze mwic nie potrzebujesz wiedzie dlaczego. Po prostu z tym sowem mwisz to w taki, a z tamtym w inny sposb. Zaakceptuj to! Tak robi dzieci uczce si jzyka. Jednake doroli maj z tym problemy. Czasem potrzebujemy odpowiedzi, a zasady gramatyczne mog nam je dostarczy. Tak wic dla spokoju wasnego umysu zapoznaj si z gramatycznymi aspektami, ktorymi si przejmujesz, ale potem RUSZ DALEJ!

6.2 Rozpoznawanie konstrukcji

Jzyki skadaj si z pewnych konstrukcji. Ich rozpoznanie jest wan czci nauki jzyka. Jeeli nie wiesz nic o gramatyce jzyka, ktrego sie uczysz, bdzie Tobie trudno rozpozna na co zwraca uwag. Nie musisz uczy si zasad na pami lub rozwizywac testy, ale szybki przegld gramatyki (jak na przykad ten, ktry ja stworzyem dla j. polskiego) moe by bardzo pomocny. Kiedy poznajesz jzyk coraz lepiej, od czasu do czasu spojrzyj na ksik od gramatyki. Moe ona pomc Ci rozpozna dan konstrukcj, z ktor masz styczno od dugiego czasu, ale nie bye/a w stanie jej wyapa.

6.3 W pisaniu
Trudno zastosowa reguy gramatyczne kiedy staramy si mwi lub sucha w prawdziwej rozmowie. Wynika to z tego, e wszystko w jzyku mwionym zazwyczaj dzieje si zbyt szybko, aby nasz umys mg sie nad tym zastanowi wiadomie. Lecz kiedy piszesz, masz duo czasu do namysu. Znajomo gramatyki moe pomc Ci poprawi bedy w Twojej pisowni, co sprawi e bdziesz wyglda na mdrzejszego i bardziej wyksztaconego.

6.4 Posugiwanie si jzykiem na wyszym poziomie ni Twj obecny

Elementy danego jzyka s zawsze naturalnie przyswajane w okrelonej kolejnoci (nazywamy to order of acquisition). Na przykad anglojzyczne dzieci zawsze przyswajaj sobie czas present continuous (cigy teraniejszy) zanim naucz si liczby mnogiej rzeczownikw. Jeeli jeszcze nie nauczyes si danej konstrukcji jzykowej w sposb naturalny, mozesz skorzysta z regu grammatycznych, eby zbudowa zdanie z t konstrukcj (oszukajc w pewien sposb naturalny proces przyswajania jzyka)! Jest to jednak trudne do wykonania w pynnym mwieniu. Moesz nie by w stanie przeskoczy dziesiciu krokw od Twojego obecnego, niewiadomego poziomu, ale moe uda Ci si j przeskoczy w ten sposb cho o jeden lub dwa kroki. Ja robi tak ze zdaniami warunkowymi w jzyku polskim (np. zrobibym to). Jednak w dalszym cigu nie przyswoiem sobie tej kostrukcji naturalnie, i nie jestem w stanie uy jej czy zrozumie bez zastanowienia. Lecz korzystajc z zasad gramatycznych, czsto mog tak jakby udawa, e juz j przyswoiem.

Rozdzia 7

Sownictwo jest najwikszym wyzwaniem!

Wszystkie aspekty nauki jzyka s wane, wczajc: czytanie, suchanie, mwienie, gramatyk, wymow, itd. Jednak sownictwo jest najwaniejsze! wietna znajomo gramatyki nie moe pomc Ci w rozumieniu lub mwieniu jeli nie znasz sw. Z drugiej strony, jeli nie uywasz poprawnej gramatyki, ale uywasz waciwych sw, prawdopodobnie nadal bdziesz rozumiany/a. Sownictwo jest take najwikszym wyzwaniem. Istnieje tylko kilka konstrukcji gramatycznych w danym jzyku. Bdziesz powtarza te same reguy gramatyczne nieustannie, powoli umacniajc ich zrozumienie przez cay czas nauki jzyka. Jednak zasb sownictwa danego jzyka jest zasadniczo nieskoczony nowe sowa pojawiaj si kadego roku.

31

7.1 Ile sw musz zna?

Czsto przywoywane jest stwierdzenie, e 2000 najczciej uywanych sw w jzyku angielskim stanowi 96% sownictwa w przecitnej rozmowie (Schonell, et al. 1956; za Wikipedi). Niektrzy uczcy si jzyka przez to zakadaj, e musz nauczy si jedynie 2000 sw! Jednak jest to cakowicie mylne zaoenie. Cae znaczenie jest w tych pozostaych 4%. Jeli spojrzysz na te listy czsto uywanych sw, przekonasz si, e s one w wikszoci sowami o znaczeniu jedynie gramatycznym lub spjnikami, jak: a, the, in, on, at, with, who, what, where, itd. W dalszej czci listy zaczniesz napotyka podstawowe sownictwo, jak kolory, boy, girl, itd. Jednak nie moesz przeprowadzi realnej rozmowy uywajc tylko 2000 najczciej uywanych sw, poniewa w rzeczywistej dyskusji rozmawiasz o czym! A temat, na ktry rozmawiasz (np. pogoda, muzyka, jedzenie, praca, itd) prawdopodobnie posiada sto sw specyficznych dla niego. W kadej rozmowie pojawi si moe jedynie kilkanacie z tych charakterystycznych sw, ale druga osoba moe uy kadego z nich! Uczenie si 2000 najczciej uywanych sw moe by dobrym punktem startowym, ale w celu zrozumienia lub moliwoci wypowiedzi na te same tematy, ktre poruszasz w swoim ojczystym jzyku, bdziesz musia/a zna znacznie wicej sw! Nie istnieje adna magiczna liczba sw, ktrych potrzebujesz. Musisz po prostu uczy si tak duo, jak to moliwe, skupiajc si na sownictwie, ktre jest istotne dla Twoich celw w nauce jzyka. Tutaj jest wietny artyku, ktry odnosi si do wszystkich wspomnianych kwestii. Artyku stwierdza, e trzecie wydanie sownika Webstera posiada okoo

54.000 sw, a przecitny czowiek, dla ktrego jzyk angielski jest jzykiem ojczystym zna okoo 20.000 sw. Autor wskazuje rwnie kilka bada, ktre pokazuj, e musisz zna przynajmniej 95% sw w tekcie pisanym, eby go zrozumie (bez pomocy sownika). W jzyku pisanym potrzebujesz znacznie wicej sw, eby osign te 95%: Wielko sownictwa Zakres rozumienia tekstu 1000 sw 2000 3000 4000 5000 6000 15.851 72.0% 79.7% 84.0% 86.8% 88.7% 89.9% 97.8%

Tablica 7.1: Francis i Kucera. 1982; za Wikipedi.

Kiedy czytaem Harryego Pottera po polsku, musiaem nauczy si tysicy nowych sw, zanim mogem czyta komfortowo bez sownika. Chocia nawet to mogoby wydawa si nieprawdopodobne, prawie wszystkie z tych sw przyday si pniej w czasie rozmowy z Polakami.

7.2 Sownictwo jest przyswajane wiadomie

Przez ostatnie sze rozdziaw tego ebooka prbowaem przekona Ci, e gramatyka jest przyswajana niewiadomie. Natomiast sownictwo waciwie jest

przyswajane wiadomie. Fakt, e moemy zapomina sowa w naszym ojczystym jzyku to potwierdza. A zapamitywanie nowych sw z list w naszym ojczystym jzyku chocia nie jest zbyt interesujc i efektywn metod waciwie sprawdza si w nauczaniu nas nowego sownictwa!

7.3 Sownictwo jest najlepiej przyswajane z kontekstu

Istnieje mnstwo sposobw, eby nauczy si sownictwa: fiszki, listy sw, programy komputerowe (np. Rosetta Stone). Jednak w Twoim ojczystym jzyku, nauczye/a si prawie caego sownictwa, ktre znasz z kontekstu. Tak jest, przez napotykanie sw w czasie czytania lub suchania innych. Dlaczego mielibymy uczy si inaczej jzyka obcego? Nauka nowego sowa z kontekstu daje Ci dodatkowe podpowiedzi, ktre pomog Ci je zapamita. Moesz powiza to sowo z sytuacj, w ktrej si znajdowae/ a, z emocjami, ktre odczuwae/a kiedy si go nauczye/a. Jest to szczeglnie efektywne, gdy: Uczysz si sowa z piosenki. Piosenki zwykle zapadaj nam w pami bardziej, ni inny sposb uywania jzyka. Uczysz si sowa w kopotliwej sytuacji. Uyem kilku sw niepoprawnie w czasie rozmowy z Polakami i par sytuacji stao si przez to kopotliwymi! Jednak nigdy nie zapomn, czego nauczyem si dziki tamtym sytuacjom.

7.4 Zapominanie jest naturaln czci zapamitywania

Wielu uczcych si rozczarowuje si, gdy ucz si swka jednego dnia, eby zapomnie je nastpnego dnia. Rzeczywicie, dla niektrych ludzi jest to bardzo demotywujce! Zdarza si, e przez to twierdz, e nigdy nie bd w stanie nauczy si jzyka! Jednak zapominanie jest naturaln czci nauki sowa! W moim dowiadczeniu rzadko zapamitywaem sowo od razu, gdy zaczynaem si go uczy. Zwykle zapominaem je i ponownie uczyem si go wiele razy, zanim rzeczywicie go zapamitaem. Dlatego te, nauka sownictwa zyskuje najwicej z systematycznego podejcia do powtrek. Istniej nawet programy komputerowe nazywane spaced repetition systems (czyli systemy rozmieszczonego powtrzenia), jak Anki lub SuperMemo, ktre uznaj ten fakt. Przedyskutujemy je bardziej szczegowo w Sekcji 13.3. Nie uwaam jednak, e systemy fiszek s cakowit alternatyw dla nauki sw z kontekstu. Zwykle musz napotka sowo w rzeczywistym kontekcie 2-3 razy, zanim rzeczywicie zaczn je pamita, jednak fiszki czsto pomagaj mi, eby utrzyma sowa wieymi w mojej pamici zanim ponownie je napotkam.

Cz II

Praktyka

36

Rozdzia 8

Uywanie teorii w praktyce

W poprzedniej czci nauczylimy si wiele na temat teorii tego jak mzg uczy si jzykw. Ale moe by bardzo trudno uywa tych zasad w praktyce! Na kocu 2007 roku osobicie stanem twarz w twarz dokadnie z tym wyzwaniem. Nauczyem si caej tej teorii, ale nie miaem pomysu jak zacz, o ile cokolwiek z tego mogoby dziaa! Metod prb i bdw poprzez nastpny rok znalazem metod, ktra zadziaaa na mnie. Mam nadziej, e ten ebook pozwoli Ci zaoszczdzie cay czas poszukiwa odpowiedniego sposobu poprzez danie Ci instrukcji tworzenia Twojej wasnej metody krok po kroku. Nie musisz robi wszystkich bdw jakie ja zrobiem, albo zastanawia si czy co jest skuteczne, poniewa ja ju to przeszedem i znalazem schemat, ktry dziaa. W zwizku z powyszym wiele zaley od Ciebie i od Twojego stylu uczenia si, zainteresowa i preferencji. Powiem Ci dokadnie co robiem, jeli po prostu chcesz mnie skopiowa, ale dostarcz Ci rwnie narzdzi do stworzenia wasnej metody na podstawie tego schematu.

37

Zapamitaj: Metod najbardziej efektywn dla Ciebie bdzie ta stworzona specjalnie dla Ciebie!

8.1 Przegld tej czci

W Rozdziale 9 omwi trzy czci, z ktrych skada si kada metoda stworzona wedug tego schematu. W Rozdziale 10 przedyskutujemy jak wane jest stawianie sobie celw i odkryjemy czym konkretnie jest Twj cel. W Rozdziale 11 przedyskutujemy wano Twojego dziennego planu nauki i go zaplanujemy. W Rozdziale 12 powiem Ci dokadnie jak uy metody, ktrej osobicie uywaem gdy czytaem Harryego Pottera w jzyku polskim. W Rozdziale 13 przedyskutujemy szczegowo trzy czci tego schematu i porozmawiamy o rnych drogach wykonywania ich, aby mg/a rozwija swoj wasn metod. Znajdziesz tu te szereg arkusze do wydrukowania, ktre pomog Ci w planowaniu Twojej metody. Kiedy ju skoczysz t cz bdziesz mie solidne pojcie o tym co robi dalej!

Rozdzia 9

Trzy elementy efektywnej metody nauki

Kada efektywna metoda nauki powinna zawiera trzy elementy: rdo interesujcych treci w danym jzyku. Metoda zrozumienia tej treci. System powtarzania i zapamitywania nauczonego materiau.

9.1 Interesujca tre

Treci moe by cokolwiek: ksiki, filmy, artykuy w gazetach, podcasty, programy telewizyjne, gry wideo, rozmowa, muzyka, itd. Wybierajc ktrekolwiek z nich, powiniene/powinna si trzyma nastpujcych zasad: Temat powinien Ci si podoba i by interesujcy. Zazwyczaj radz lu39

dziom, aby wybierali co, co kochaj robi w ich ojczystym jzyku, lecz eby robili to w jzyku, ktrego si ucz. Ogranicz stres do minimum. Niektrzy ludzie uwielbiaj rozmawia i ciko jest im przesta mwi natomiast dla innych mwienie moe by bardzo stresujce. Stres hamuje mylenie, dlatego nie zmuszaj si do robienia czego co sprawia, e czujesz si niekomfortowo! Wybieraj tematy odpowiadajce Twoim zdolnociom i poziomowi motywacji. Najlepiej jeli tre jest nieco trudniejsza od Twojego aktualnego poziomu znajomoci jzyka. Ale jeli masz naprawd du motywacj (np. gdy temat jest niesamowicie interesujcy) to jeste w stanie zmierzy si z trudniejszymi tekstami czy nagraniami. Korzystaj z nagra audio. Niektrzy ludzie lepiej ucz si wzrokowo, inni wol uczy si suchajc ale LAD (Orodek Przyswajania Jzykw) zawsze potrzebuje suchania dwikw, aby mg waciwie dziaa. Omwimy te elementy bardziej szczegowo oraz dowiemy si jak znale tre pasujc do tych kryteriw w Sekcji 13.1.

9.2 Rozumienie treci

Aby aktywowa LAD (Orodek Przyswajania Jzykw), trzeba najpierw zrozumie wybran przez siebie tre. Jednak pytanie brzmi: Jak zrozumie jzyk, ktrego jeszcze nie znasz? Istnieje wiele rnych sposobw, aby tego dokona. Zaczynajc od bardzo bezporednich i drobiazgowych (np. szukanie nieznanych sw w sowniku), a koczc na oglnych i swobodnych (np. domylanie si znaczenia z kontekstu).

W Sekcji 13.2, przyjrzymy si kilku rnym metodom oraz omwimy ich wady i zalety.

9.3 Powtarzanie tego, czego si nauczye/a

Przypominanie i powtarzanie s bardzo istotne w nauce jzyka. Wiele osb denerwuje fakt, e gdy np. ucz si dziesiciu sw, nastpnego dnia pamitaj tylko dwa z nich. Ale zapominanie jest bardzo wan czci uczenia si! Najprawdopodobniej zapomnisz i bdziesz musia nauczy si wszystkiego kilka razy zanim zostanie w pamici na zawsze. Jest to normalne i potrzebne! Podobnie jak wszystkie elementy nauki jzyka, powtarzanie daje najlepsze rezultaty gdy odbywa si regularnie. Dlatego dobrze jest mie dobry system przypominania i powtarzania tego, czego ju si nauczye/a szczeglnie dotyczy to sownictwa, ktrego uczymy si wiadomie. Jest wiele systemw wspomagajcych powtarzanie, kilka z nich zostanie omwionych szczegowo w Sekcji 13.3.

Rozdzia 10

Jaki jest Twj cel?

Zanim przejdziemy do szczegw jakiejkolwiek metody, zatrzymajmy si i porozmawiajmy o bardzo wanym temacie: wyznaczanie celw. Metoda, ktr ostatecznie stworzysz, zaley w duej mierze od tego, w jakim celu starasz si nauczy jzyka. Wiele osb pomija ten krok i rozpoczyna nauk metod, ktra jest kompletnie niedopasowana do ich celw. To prowadzi do dwch, czsto niestety spotykanych rezultatw: (a) trac mnstwo czasu na rzeczy, ktre nie s wane, albo (b) robi co zbyt nudnego lub trudnego, co nieuchronnie powoduje, e si poddaj. Kolejne zaoenie (przyjmowane take przez nauczycieli i eksperci jzyka) to przypisanie kademu takiego samego celu! Kiedy czytasz czyj porad z zakresu nauki jzyka, sprbuj sie dowiedzie, jaki jest cel autora. Jeli nie jest taki sam, jak Twj, jego porady mog w ogle si do Ciebie nie stosowa. Oto przykad: celem czci osb jest mwi bez akcentu. Chc, eby native speakerzy nie byli w stanie rozrni ich (przynajmniej po akcencie) od innych native speakerw. To suszny cel! Ale wcale nie dla kadego (w rzeczy samej, nie jest moim celem w przypadku jzyka polskiego). Osoba, ktra wierzy, e to wane, po42

wie Ci prawdopodobnie, eby zacz/a od suchania i wicze wymowy, zanim na powanie rozpoczniesz nauk jzyka. Z pewnoci bd mieli tuzin sposobw na wiczenia wymowy i sprytne sztuczki, by zapewni Ci, e dobrze robisz. Poniej kilka porad, jakie syszaem: Aby wiczy dwik /th/ w angielskim: umie palec na ustach (jakby mwi/a komu, eby by cicho) i jeli dotykasz jzykiem palca mwic dwik /th/, wymawiasz go poprawnie. (Pierwszy raz usyszaem o tym na kanale ImTalkingJBrooch na YouTubie.) Aby wiczy dwik /p/ lub /b/ w polskim, wymawiany mniej gwatownie, bez charakterystycznego dla angielskiego wybuchu: umie zapalon wieczk 15 cm przed ustami i jeli pomie si nie rusza, kiedy mwisz sowa rozpoczynajce si od /p/ lub /b/, wymawiasz je poprawnie. Te techniki s bardzo uyteczne i prawdopodobnie istniej sposoby na nauk kadego dwiku w kadym jzyku! Ale ilo stosowanych przez Ciebie technik oraz czas, jaki na nie powicasz, zaley od Twojego celu. Dlatego, e mwienie bez akcentu nie jest moim celem, powicanie czasu na wiczenia wymowy prawdopodobnie zanudzioby mnie i si poddabym. Wiem jednak, e to nie jest mj cel, wic nie zmuszam si do zbyt wielu wicze w tym zakresie. Kiedy wic czytam czyj porad, e powinienem zacz nauk jzyka wycznie od wicze wymowy przez pierwsze sze tygodni, ignoruj j! I dotyczy to nawet moich porad! Jednak w tej ksice dokadam wszelkich

stara, eby byy dobre dla Ciebie nie dla mnie. Kiedy co bdzie bliskie moim osobistym preferencjom, powiem Ci o tym i podam kilka sugestii, ktre mog Ci bardziej odpowiada.

10.1

Mj cel nauki polskiego

Zanim wybierzesz swj wasny cel, zobacz jaki jest mj, jeli chodzi o nauk polskiego to moe by pomocne i jak si to ma do mojej metody nauki jzyka. Pomoe Ci to rwnie zrozumie mj punkt widzenia. Oto mj cel: Chc rozumie, mwi i pisa swobodnie na wszystkie tematy, ktrymi zajmuj si w moim ojczystym jzyku. Krtkie, prawda? Warto odnotowa co nie jest czci mojego celu: Nie zaley mi na mwieniu bez bdw. Chc oczywicie robi mao bdw, ale jeli ludzie rozumiej, o co mi chodzi, jestem zadowolony! Nie zaley mi na mwieniu bez akcentu. Jeli mj akcent jest wystarczajco dobry, eby ludzie mnie zawsze rozumieli, wystarczy! Nie musz zna wszystkich sw, ale wystarczajco duo, eby mwi nieskrpowanie. Nawet w tematach, ktrymi si interesuj, nie musz zna wszystkich wystarczy, e mog da sobie rad, kiedy czego nie znam. Nie martwi si o stron formaln czy nieformaln. Niektrzy ludzie potrzebuj jzyka formalnego, biznesowego albo wrcz przeciwnie, chc mwi jzykiem zwyczajowym, naturalnym, uywajc slangu i wulgaryzmw. Nie martwi si o tematy, ktrymi i tak nie zajmuj si w moim ojczystym jzyku. Mgbym si uczy sownictwa z zakresu golfa, podatkw albo rolnictwa ale po co! Te czynniki s najwaniejsze wtedy, kiedy przyjdzie wybiera tre Twojej metody.

Na przykad dla mnie opowiadania fantasy i science fiction jako podstawowa tre mojej metody s wietne. Jeli jednak chcesz nauczy si formalnego, biznesowego jzyka to ksiki o tej tematyce, nagrania spotka udziaowcw firmy, formalne emaile i listy itp. bd lepsz treci. Albo te, jeli chcesz si nauczy zwyczajowego, codziennego jzyka ze slangiem i wulgaryzmami, wicej sensu bdzie miao skupienie si na filmach, telewizji, muzyce, czatach online, wymianie jzykowej itp. Wszystko w Twojej metodzie powinno wynika bezporednio z podstawowego celu jzykowego.

10.2

Wybieranie celu

Popracujmy teraz nad wyborem Twojego celu! Stworzyem Arkusz Celw do wydruku, aby pomc Ci okreli Twoje cele. Teraz przesta czyta i wydrukuj arkusz! Im szybciej podejmiesz decyzj w sprawie swoich celw, tym atwiej bdzie stworzy Twoj metod. Ale zanim zaczniesz, zapoznaj si z kilkoma kocowymi uwagami

10.2.1

Wybierz swj cel na teraz

Nie stresuj si wybieraniem perfekcyjnego celu. Z czasem Twj cel bdzie si prawdopodobnie zmienia to normalne! Nie okrelaj take swojego celu jako: Mwi, rozumie, czyta i pisa doskonale w jzyku X. Doskonao jest nudna, oglnikowa i trudno si ni ekscytowa. Zamiast tego wybierz cel, ktry naprawd Ci motywuje ju teraz! To musi by co, czego realizacja absolutnie Ci pochonie.

Kiedy ju zrealizujesz albo prawie zrealizujesz ten cel, moe zdecydujesz si na jaki bardziej ambitny cel. Nie wybieraj czego na kiedy wybierz cel, ktry bdzie wietny na dzi!

10.2.2

Zacznij od swoich najwikszych priorytetw

To w zasadzie to samo co ostatni punkt. Tak, robienie wszystkiego niesamowicie i perfekcyjnie byoby zadziwiajce! Jednak konkretne cele zawsze s bardziej efektywne, ni cele oglnikowe. Arkusz Celw pomoe Ci w tym ale ogranicz si do dwch lub trzech najwaniejszych rzeczy, jakie chcesz osign w nauce jzyka. Pamitaj: to nie jest na stae. Za rok moesz (i powiniene/powinna!) zrobi to wiczenie ponownie i wybra inny cel.

10.2.3

Bd przed sob szczery

Wikszo ludzi nie uczy si jzykw dla czystej radoci samej nauki. Ucz si jzykw, bo chc je do czego wykorzysta. Czasami to co nie jest ani zabawne, ani ekscytujce, ani motywujce. Czsto ludzie ucz si jzyka, eby dosta lepsz prac, s do tego zmuszeni w szkole, albo wyemigrowali do kraju, gdzie mwi si tym jzykiem. Czasami Ci ludzie, mwic szczerze, wcale nie pragn osign tego celu. A to oznacza sab motywacj i, co bardzo prawdopodobne, poddawanie si. Jeeli nie jeste prawdziwie podekscytowany Twoim celem odrzu go! Zamiast tego znajd cel, ktrego realizacja naprawd Ci pochonie, ktry rzeczywicie jest interesujcy i najpierw go zrealizuj!

Powiedzmy, e potrzebujesz nauczy si biznesowego angielskiego ze wzgldu na Twoj prac lecz tak napraw nienawidzisz swojej pracy, wic kada prba nauki bya krtkotrwaa. A moe na przykad kochasz amerykaskie filmy akcji! W takim razie opisz swj cel jako rozumienie bez napisw amerykaskich filmw akcji. Jak bdziesz zna angielski do tego celu wystarczajco dobrze, pniejsza nauka biznesowego angielskiego bdzie duo atwiejsza!

10.3

Dokocz arkusz!

OK, jeli jeszcze tego nie zrobie/a przesta czyta wanie teraz, wydrukuj Arkusz Celw i uzupenij go. Jeli uzupenisz tylko jeden arkusz w caej tej ksice niech to bdzie wanie ten! Nie wracaj tu, dopki nie wypenisz arkusz!

Rozdzia 11

Ustalenie dziennego planu nauki

Wczeniej w Rozdziale 4, mwilimy o znaczeniu czasu i regularnoci w nauce jzyka. wiczenie jzyka codziennie przez 15 minut (okoo 2 godziny w tygodniu) jest lepsze ni wiczenie jzyka przez 3 godziny, tylko raz w tygodniu. Regularno jest waniejsza ni surowa ilo czasu! Kiedy Twj mzg uczy si nowej umiejtnoci, to tak naprawd, zachodzi w nim zmiana na fizycznym i chemicznym poziomie. To wymaga czasu i energii w bardzo dosownym znaczeniu tego sowa! Rozkadanie nauki jzyka daje Twojemu mzgowi moliwo przystosowania si. W tej czci, powicimy chwil na ustalenie Twojego codziennego planu nauki jzyka. Jest arkusz do wydruku, ktry Ci w tym pomoe. Prosz przesta czyta i wydrukuj go teraz!

48

Na razie bdziemy gwnie mwi o czciach A i B tego arkusza: Znalezienie czasu i Czynnoci, ktre mona przeksztaci. Kiedy dojdziemy do Rozdziau 13: Tworzenie wasnej metody, bdziesz wiedzia/a wszystko, czego potrzebujesz, eby wypeni cz C: Twj dzienny plan nauki.

11.1 Jak znale czas

Jednym z najwikszych wyzwa w yciu, jest znalezienie czasu na wszystkie rzeczy, ktre chcemy robi. Oczywicie praca, rodzina i przyjaciele s na pierwszym miejscu. Czsto zainteresowania takie, jak nauka jzyka znajduj si daleko na licie i ciko jest znale na nie czas. Ale nauka jzyka nie musi odbywa si w szkole, przed Twoim komputerem lub przy biurku! Duo czynnoci, z ktrych skadaj si metody opisane w tym ebooku s z natury mobilne. Na przykad: suchanie plikw audio, czytanie ksiki, rozmowa na Skypeie, itd. Moesz to robi podczas przerw midzy wykonywaniem obowizkw lub podczas innych zada, ktre nie wymagaj za duo mylenia. Kady z nas wykonuje takie czynnoci codziennie. Na przykad: Dojazd do pracy Zmywanie naczy Jedzenie lunchu i niadania Robienie zakupw Czekanie u lekarza, w urzdzie skarbowym, itd.

 Czekanie na Twoje nastpne spotkanie lub zajcie Kada z tych czynnoci moe by bardzo krtka, nawet jedynie 5 minut. Ale kiedy dodamy je wszystkie do siebie, mog one stanowi cakiem spory kawa czasu zwykle przynajmniej godzin na dzie. Rwnie jest wiele czynnoci, na ktre ju znalelimy czas, ktre mogyby by zmienione w czynnoci pomagajce w nauce jzyka. Bdziemy mwi o tym bardziej szczegowo w Sekcji 13.1, ale podczas wybierania odpowiedniego materiau do nauki zwykle polecam wykonywanie czynnoci, ktr uwielbiasz robi w swoim ojczystym jzyku zacznij j wykonywa w jzyku, ktrego si uczysz. To rwnie moe da Ci wicej czasu na nauk jzyka! Na przykad, zanim zaczem czyta Harryego Pottera, ju wczeniej odoyem troch czasu w cigu dnia na czytanie po angielsku: podczas lunchu w pracy i kadej nocy przed pjciem spa. W sumie, najprawdopodobniej spdziem 45 minut dziennie na czytaniu w jzyku angielskim. Poprzez zmian na czytanie w jzyku polskim potrafiem zmieni ten czas w nauk jzyka. (Ale nie zmieniaj caego Twojego czasu! Wicej poniej) W Sekcji 12.2, opisz plan nauki, ktrego osobicie uywaem podczas czytania Harryego Pottera korzystajc z czasu, ktry znalazem na nauk jzyka polskiego. Zanim przejdziesz dalej, prosz wydrukuj Arkusz Dziennego Planu Nauki i wypenij czci A i B!

11.2 Jak zaplanowa swj czas

Jak wspomnielimy powyej, lepiej jest rozoy nauk jzyka na kady dzie tygodnia, zamiast koncentrowa ten czas w jednym dniu. W ten sam sposb, lepiej jest rozoy nauk jzyka na mae iloci czasu w cigu dnia, zamiast robi to wszystko za jednym razem. Tworzenie takiego dziennego planu nauki, jest nie tylko dobre dla Twojego mzgu ale rwnie pomoe zapobiec wypaleniu. Siadanie do nauki jzyka przez godzin moe odstrasza. Po jakim czasie moesz ba si nawet zaczyna nauk. Ale tylko kilka minut, tu i tam, w cigu dnia sprawia, e nauka staje si o wiele atwiejsza. To prowadzi mnie do nastpnego punktu: jeeli jeszcze nie masz dziennego planu nauki, nie bd zbyt ambitny! Wiele ludzi popenia bd, tworzc na pocztku zbyt intensywny dzienny plan nauki; na przykad, jedna lub dwie godziny nauki jzyka w cigu dnia. Pamitaj: Jedyny sposb, eby nie nauczy si jzyka to podda si! Upewnienie si, e nie wypalisz si podczas nauki jzyka jest niezwykle wane. Jeli zaczniesz od skromniejszego planu nauki i powoli bdziesz go rozszerza, dramatycznie zmniejszysz szanse na to, e si wypalisz lub poddasz si. Pamitaj: Robienie czegokolwiek jest lepsze ni nie robienie niczego! Jeli na pocztku powicisz tylko 15 minut dziennie na nauk jzyka, to wietnie! Po kilku tygodniach lub miesicach, moesz zawsze zwikszy ilo czasu, jeli tylko chcesz.

Dla porwnania, uczyem si jzyka przez dwie godziny podczas czytania Harryego Pottera w roku 2008. To jest najwiksza ilo czasu, jak kiedykolwiek powiciem dziennie na nauk jzyka w moim yciu! Od tej pory spdzam o wiele mniej czasu dziennie z j. polskim. I szczerze powiem, e czasami byo to bardzo trudne do utrzymania. Gwn rzecz, ktra motywowaa mnie do dalszej nauki by fakt, e rozpaczliwie chciaem dowiedzie si co dalej dziao si w ksice. Czasem nie udao mi si osign mojego celu i uczy si dwie godziny codziennie! W dniach kiedy miaem problemy z motywacj, prbowaem uczy si tylko pi minut. Jak wspominaem wczeniej, robienie czegokolwiek jest lepsze ni nie robienie niczego. Kiedy ju stworzysz swoj wasn metod nauki jzyka w Rozdziale 13, bdziesz mg/moga wrci do czci C Arkusza Dziennego Planu Nauki i zaplanowa w jaki sposb spoytkujesz swj nowy, znaleziony czas!

Rozdzia 12

Nauka jzyka z Harrym Potterem

W tej czci ksiki powiem Ci jak korzysta z mojej metody dokadnie w taki sam sposb jak ja. Metoda jest opisana w postaci instrukcji, ktre krok po kroku powiedz Ci co robi. Nie robi tego dlatego, e uwaam, e to jedyny sposb ani nawet, e powiniene/powinna z niego korzysta! Jak ju wspominaem, najlepszym sposobem nauki jzyka jest wypracowanie swojej wasnej metody, stworzonej specjalnie w oparciu o Twoje potrzeby, preferencje i styl nauki. W Rozdziale 13, bdziemy pracowa nad stworzeniem Twojej wasnej metody. Na moim blogu wielokrotnie pisaem i mwiem o tym, jak nauczyem si jzyka polskiego, jednak robiem to tylko oglnikowo. Osobicie uwaaem, e to wystarczy, poniewa, wany jest oglny schemat nauki a szczegy dotyczyy tylko mojej metody. 53

Mimo tego, przez ostatnie trzy lata ludzie zasypywali mnie pytaniami o te wanie detale i szczegowe instrukcje niezliczon ilo razy. Zauwayem te, e ludzie pytajcy mnie o uywanie mojej metody czsto zapominali o jednym, czy dwch wanych krokach. Tak wic jeli nie chcesz tworzy wasnej metody, lecz wolisz po prostu mnie naladowa ten rozdzia jest dla Ciebie. Bdziesz mia/a pewno, e uywasz wydajnej metody i e nie pominiesz adnego wanego elementu. Jednak nawet jeli nie planujesz dokadnego kopiowania mojej metody, przegldnicie kompletnej metody, sposobu w jaki czy si z trzema elementami efektywnej metody oraz mojego celu i dziennego planu, moe by bardzo pouczajce. W Rozdziale 13 bdziesz mg zobaczy, czy istniej sposoby modyfikacji mojej metody, sprawiajce, e nauka bdzie dla Ciebie jeszcze bardziej efektywna i przyjemna!

12.1

Potrzebne materiay

Ksika Harry Potter i Kamie Filozoficzny napisana w jzyku, ktrego si uczysz Ta sama ksika w postaci audiobooka (proponuj pliki MP3 zamiast pyt audio CD, gdy prawdopodobnie zaoszczdzi Ci to czas kto jeszcze posiada odtwarzacz CD?) Sownik tumaczcy z docelowego jzyka na Twj ojczysty Odtwarzacz MP3 Owek i gumka

 Dwie zakadki Darmowy program umoliwiajcy rozmieszczone powtarzanie Anki Harry Potter jest doskona ksik do nauki jzyka z kilku powodw: Zosta przetumaczony na ok. 70 rnych jzykw! Pierwsza cz jest krtka i napisana jzykiem, z ktrym poradzi sobie dziewiciolatek (wedug Scholastic). Prawdopodobnie znasz ju t histori i zdye/a j polubi. ksiki najlepszej dla Ciebie. Chciabym rwnie zaznaczy, e gdy zaczynaem nauk, mj poziom jzyka by znacznie niszy ni ten w Harrym Potterze! Idealna tre powinna by jedynie nieco powyej Twojego poziomu. W zalenoci od Twojej znajomoci jzyka i motywacji inna ksika moe by lepsza. (Wicej informacji w Sekcji 13.1) Jeli nie

lubisz Harryego Pottera, zajrzyj do Sekcji 13.1.1, gdzie omawiamy wybr

12.2

Mj dzienny plan nauki

Zdecydowaem si powica na nauk jzyka dwie godziny dziennie. To naprawd duo! Wykorzystujc Czci A i B Arkusza Dziennego Planu Nauki, bdziesz (cho nie koniecznie) w stanie znale dwie godziny dodatkowego czasu. Jednake, jak wyjaniem w Sekcji 11.2, spdzanie dwch godzin dziennie na nauce, moe okaza si nienajlepszym pomysem.

W kadym razie ilo czasu jaki powicasz moe by mniejsza, lub wiksza. W tym przypadku moesz uy wartoci procentowych, by wyliczy, jak duo czasu powiniene/powinna przeznaczy na kad czynno. Tak mniej wicej wyglda mj dzienny plan nauki: Kiedy Rano przed prac Dugo 15 min. Procentowo 5-10% Czynno Powtarzanie fiszek w Anki W trasie do/z pracy 15-60 min. 20-25% Suchanie audiobooka na odtwarzaczu MP3 Podczas lunchu 15-30 min. 15-20% Czytanie ksiki i podkrelanie nieznanych sw Po pracy 30-90 min. 40% (patrz niej!) Wyszukiwanie nieznanych sw i robienie fiszek Przed spaniem 0-30 min. 0-15% Czytanie lub suchanie ksiki

Warto przy tym wspomnie o kilku rzeczach: Dua cz tego czasu bya na pocztku niewykorzystywana bd zagospodarowana inaczej. Na przykad rano przed prac zwykem czyta gazet. Poprzednio przed spaniem i w czasie lunchu czytaem lub suchaem ksiki lecz po angielsku.

 Ilo czasu spdzona na dojazd do pracy wahaa si w zalenoci od metody transportu (rower, autobus, czy chodzenie) i po prostu czasem uczyem si mao. Relaks w drodze do pracy te jest mi rzecz. Wiele czasu powicaem na szukanie sw w sowniku oraz na robienie fiszek do Anki. Zoyy si na to dwa powody: Harry Potter znacznie przewysza mj poziom! Nie umiaem wtedy rozmawia po polsku i moje sownictwo byo bardzo ograniczone. Kada strona skadaa si z 20-40 nieznanych sw. Nadrobiem mj niski poziom wielk doz motywacji. Wyszukiwanie wszystkich nieznanych sw w sowniku jest bardzo czasochonne! Ta metoda rozumienia treci jest powolna w porwnaniu do innych i osobicie wolaem sprawdza kade nowe sowo. Inne metody omwimy w Sekcji 13.2. Planujc swj dzienny plan nauki powiniene/powinna prbowa powica jak najmniej czasu pracy, ktra nie aktywuje LADu (jak wyszukiwanie sw w sowniku i powtarzanie w Anki), a jak najwicej pracy z prawdziw treci. atwiej to osign, gdy Twj poziom jzyka jest bliszy treci, ktr wybrae/a.

12.3

Przewodnik krok po kroku

Kady z tych czterech krokw powinien by wykonywany codziennie! Moesz robi je za jednym zamachem, bd rozoy je na cay dzie.

12.3.1

Krok 1: Powtarzanie swek

Kady poranek rozpocznij powtarzajc swka z Anki. Przygotuje Ci to do czytania i suchania ksiki. Gwnym celem nie jest tu zapamitanie sw (chocia w kocu i tak zapamitasz pewny procent sw w Twojej talii) lecz raczej przypominanie sobie tych sw. Zauwayem, e zwykle spotykam jedno sowo w dwch czy trzech rnych sytuacjach w prawdziwej treci nim na dobre zostanie mi w gowie. Mimo, e Anki samo w sobie nie jest kompletnym rozwizaniem, sprawia ono, e kiedy spotkam dane sowo ponownie, nie musz koniecznie sprawdza go znw w sowniku. Z racji tego, e nie jest to najwaniejsza czynno i jest cik prac, ogranicz si do okrelonej iloci czasu. Ja preferuj powica na to tylko 10-15 minut dziennie. Im mniej, tym lepiej! Oto dokadne ustawienia Anki, z ktrych korzystam: Nowe karty Nowych kart na dzie: 20 (Tylko jeli codziennie dodajesz mniej, ni 20 sw! W przypadku, e dodajesz wicej, podnie t warto wicej sw zapomnisz, ale to nie szkodzi.) Kolejno wywietlania: * Poka nowe karty w kolejnoci dodania * Poka nowe karty przed powtrk Powtrki Maks. le rozwizanych kart: 20 Kolejno wywietlania:

* Zacznij od kart o najwikszej przerwie * Poka wkrtce le rozwizane karty Czas Limit sesji (minuty): 10 (max. 15, ale im mniej, tym lepiej!) Limit sesji (pytania): 0 (czyli brak limitu)

(a) Nowe karty

(b) Powtrki

(c) Czas

Rysunek 12.1: Opcje nauki w Anki

12.3.2

Krok 2: Suchanie

Nastpnie wysuchaj wczeniej ustalonej dugoci ksiki. Moe nawet tylko 5 minut! Jeli chcesz, moesz przy okazji patrze na drukowan wersj ksiki, ale nie daj si rozproszy! W tym momencie nie powiniene/powinna przerywa nagrania i szuka sw w sowniku. Podczas tego kroku staraj si po prostu sucha i cieszy si histori. Moesz to robi podczas wykonywania innej czynnoci, ale tylko majc pewno, e jest to czym niewymagajcym mylenia na tyle, e bdziesz mg si skupi na suchaniu, np. mycie naczy, jedzenia, prowadzenie, albo chodzenie. (Osobicie uwielbiam sucha ksiek, idc.)

Wiem, e niektrzy ludzie mog robi zakupy, skupiajc si na czym innym, ale dla mnie jest to zbyt rozpraszajce. Bdziesz musia troch poeksperymentowa, by znale idealny czas i miejsce na suchanie ksiki. Jeeli Twj poziom nie jest wysoki, bardzo pomocne jest suchanie tej samej czci ksiki wielokrotnie. Za kadym razem, gdy j przesuchujesz, moesz usysze nowe rzeczy w nagraniu! Moesz wic sucha tylko 5 minut nagrania, ale za to 3 razy. Na wyszym poziomie ten typ powtarzania jest mniej wany, a moe nawet Ci denerwowa lub demotywowa. Robiem tak suchajc pierwszych kilku ksiek suchaem jednej czci wielokrotnie. Pniej, na wyszym poziomie nauki jzyka, suchaem kadej czci tylko raz.

12.3.3

Krok 3: Czytanie i podkrelanie

We drukowan wersj ksiki i zacznij czyta ten sam fragment, ktry wczeniej wysuchae/a. Podczas czytania podkrelaj owkiem wszystkie sowa, ktrych nie znasz. Gdy skoczysz, umie jedn z zakadek w miejscu, gdzie skoczye/a sucha ksiki. Oto Twoja zakadka przyjemnoci. W nastpnym kroku bdziemy umieszcza kolejn zakadk (zakadk wyszukiwania) w miejscu, gdzie skoczye/a wyszukiwanie sw w sowniku. Pomoe Ci to ledzi rnic pomidzy nimi i pozwoli dostosowa ilo czasu przeznaczonego na kady krok.

12.3.4

Krok 4: Wyszukiwanie sw i tworzenie fiszek do Anki

Nastpnie przejrzymy z gry okrelon ilo stron pod ktem podkrelonych sw. Gdy zaczem czyta Harryego Pottera przerabiaem dwie strony dziennie. Robiem to, by ograniczy ilo czasu spdzonego na wyszukiwaniu sw w sowniku. Pniej, gdy liczba nieznanych sw maleje, moesz zwikszy ilo stron przerabianych dziennie. Osobicie byem w stanie sprawdzi cztery strony dziennie po mniej wicej 1/3 pierwszej ksiki. Potem wci zwikszaem ilo stron, w miar czytania. Wanym jest, by nie dodawa do Anki zbyt wiele sw dziennie i nie spdza za duo czasu przy tym kroku. Mimo, e jest wany, nie aktywuje LADu (Orodka Przyswajania Jzykw), a poza tym jest to cika praca. Ten sposb sprawdzania nieznanych sw w sowniku jest jedn z najbardziej czasochonnych metod rozumienia treci. W Sekcji 13.2 omwimy inne moliwe metody. Po sprawdzeniu znaczenia kadego nieznanego sowa dodaj now fiszk do talii Anki. W tym celu nacinij znak duego plusa i wypenij okno Dodawanie elementw. Moesz robi karty na rne sposoby, ale poka Ci mj:

Rysunek 12.2: Przykadowa fiszka w Anki

Z przodu (Front) wpisz sowo w jzyku, ktrego si uczysz. Jeli chcesz co jeszcze o nim napisa zrb to w linijkach pod nim. Moe to by informacja gramatyczna ze sownika jak rodzaj rzeczownika lub odmiana czasownika. Moesz rwnie wpisa cae zdanie z ksiki. Z tyu (Back) wpisz tumaczenie danego sowa na Twj jzyk ojczysty. Jeli wpisae/a zdanie przykadowe moesz je take przetumaczy, jeli chcesz. Jeli chcesz wygenerowa karty Forward i Reverse, nacinij przycisk obok Karty i upewnij si, e zaznaczone s obie opcje. Osobicie prbowaem wszystkich konfiguracji i preferuj uywa tylko kart Forward. Odwrcone karty (Reverse) s trudniejsze i dowodz, e pamitasz lepiej. Jednake uywanie kart w Anki jest jedynie dodatkiem. Tre sama w sobie jest gwnym nauczycielem. Wedug mnie nie warto traci czas i psu sobie nerwy, odpowiadajc na karty Reverse. Jeli jednak chcesz, eksperymentuj i sprawd co dziaa dla Ciebie najlepiej! Pamitaj by na kocu umieci swoj zakadk wyszukiwania w miejsce, w ktrym skoczye/a wyszukiwanie nieznanych sw.

12.3.5

Krok 5: Czynnoci dodatkowe

Gdy ju przesuchae/a, przeczytae/a, sprawdzie/a swka i stworzye/a fiszki do Anki dla danego fragmentu tekstu skoczye/a na dzi i jeste gotowy/a, by kontynuowa nauk jutro. Ale jest kilka dodatkowych czynnoci, ktre jeszcze moesz zrobi, jeli oczywicie masz ochot. Osobicie czasami to robiem, jednak nie zawsze. Powtrz sobie nowe fiszki z Anki od razu. Ze wzgldu na to, e wanie dodae/a nowe sowa do Anki, powtrzenie ich, gdy s jeszcze dla Ciebie

wieo poznane, moe przynie wiele korzyci. Przesuchaj ponownie ten sam fragment tekstu. Teraz, gdy ju przeczytae/a ten tekst i sprawdzie/a nieznane sowa, moesz zrozumie duo wicej, przesuchujc fragment ponownie.

12.4

Mierzenie postpu w nauce

Jedn z najbardziej frustrujcych rzeczy w nauce jzyka jest to, e ciko zobaczy jakiekolwiek postpy. Czsto mija tydzie za tygodniem, a ja nie czuem si ani odrobin lepszy w znajomoci polskiego. Robiem wtedy co spoza mojego planu nauki, jak na przykad ogldanie polskich filmikw na Youtubie i wtedy dopiero widziaem, e mj poziom wyranie wzrs! Oczywicie cay czas umiaem coraz wicej, ale po prostu tego nie zauwaaem. Ten brak widocznego postpu moe by bardzo demotywujcy! Czasem to wystarczy, by czowiek zrezygnowa z nauki. Jest to jedna z gwnych rnic jakie zobaczyem pomidzy osobami uczcymi si pierwszego jzyka obcego, a tymi, ktrzy ju jeden poznali: ludzie z wikszym dowiadczeniem s bardziej cierpliwi w stosunku do siebie. Nie oczekuj byskawicznego postpu i nie poddaj si, gdy nauka idzie powoli. S pewni, e ich znajomo jzyka wzrasta, mimo e tego nie widz. Mam jednak kilka technik, ktre pomog Ci mierzy postpy i na bieco mie jak ocen. Nawet jeli nie zawsze bdziesz to widzia, te wskaniki pozwol Ci si upewni, e naprawd robisz postp! Dokadne liczby zale od poziomu na jakim zaczynasz. Nie martw si, jeli moesz przetumaczy dziennie tylko 2 strony, podczas gdy Twj kolega moe

4, 6 albo 8. To na czym nam zaley, to zmiana tych liczb w cigu nauki. Jeli na pocztku dawae/a rad tylko dwm stronom, a po miesicu przerabiasz trzy strony dziennie, to wiedz, e jest to znakomity postp! Oto kilka liczb, ktre moesz ledzi: Liczba stron dziennie, na ktrych wyszukiwae/a sowa nie jest to liczba stron, ktre czytasz dla przyjemnoci, lecz tych, na ktrych sprawdzie/ a kade nieznane sowo w sowniku i zrobie/a z nich fiszki do Anki. Gdy zaczynaem czyta Harryego Pottera, mogem przerobi zaledwie 2 strony, pod koniec nawet do 8! Ilo nieznanych sw na stronie gdy zaczynaem, rednia wynosia okoo 20-40 nowych swek. Pod koniec byo to tylko 5 na stronach z dialogami i 10 na tych bez. czna ilo sw w Twojej talii Anki jeli sumiennie powtarzasz talie Anki przez dugi czas, ta liczba odzwierciedla ilo nowych sw jakich si nauczye/a. Gdy skoczyem czyta Harryego Pottera liczba fiszek wynosia okoo 3000. Niestety straciem t tali, wic nie mog poda dokadnej liczby. Przewidywana data zakoczenia ksiki jeli podzielisz pozosta liczb stron przez redni ilo stron czytanych kadego dnia, otrzymasz liczb dni pozostaych do przeczytania ksiki. Gdy liczba stron przerabianych dziennie wzrasta, przewidywana data kocowa bdzie zbliaa si wykadniczo! To jest bardzo satysfakcjonujce. Polecam sprawdzanie tych liczb pod koniec kadego tygodnia. Stworzyem prosty Arkusz Postpu, ktry moe Ci pomc w ledzeniu i obliczaniu tych wynikw.

Zalecam rwnie suchanie starych fragmentw ksiki co kilka tygodni. Bardzo satysfakcjonujce jest ponowne przesuchanie danego fragmentu ksiki, ktry wczeniej sprawia Ci problemy i zauwaenie, e teraz wydaje si taki prosty.

Rozdzia 13

Tworzenie metody idealnej dla Ciebie!

Jeli pamitasz z Rozdziau 9, trzema elementami schematu do nauki jzykw, opisanego w tym ebooku s: rdo interesujcych treci w danym jzyku razem z nagraniem dwikowym. Metoda zrozumienia tej treci. System powtarzania i zapamitywania nauczonego materiau. W tym rozdziale omwimy dokadnie te czci, a take spojrzymy na inne sposoby ich realizacji, ktre mog by dla Ciebie skuteczniejsze od opisanych przeze mnie w poprzednim rozdziale. Na kocu, bdziesz mia wasn metod. Troch eksperymentw jest zawsze potrzebnych, ale jestem pewny, e uywajc zawartych tutaj rad, w kocu opracujesz dla siebie idealn metod! 66

Lecz zanim zaczniesz, upewnij si e wypenie/a Arkusz Celw z Rozdziau 10 oraz Arkusz Dziennego Planu Nauki z Rozdziau 11. Gdy bdziesz ju gotowy/a, wydrukuj sobie Arkusz Twojej Metody i wypeniaj go podczas czytania tego rozdziau.

13.1

Znajdowanie waciwej treci

Materiay dla Ciebie idealne, powinny spenia kilka warunkw: Powinny by dla Ciebie naprawd interesujce. Powinny by czym co naprawd chcia(a)by czyta/sucha/oglda itd. nawet w Twoim ojczystym jzyku! Powinny pokrywa si z Twoimi celami w nauce jzka. Zobacz Rozdzia 10, aby opracowa swoje cele, jeli jeszcze ich nie masz. Powinny zawiera treci audio. Twj mzg potrzebuje dwikw! Powinny by na odpowiednim poziomie. Najtrudniejszym z warunkw do spenienia, jest dobranie odpowiedniego poziomu. Idealne materiay powinny by na poziomie troch wyszym od obecnego. Jeeli bd na zbyt wysokim poziomie, ich zrozumienie moe zaj duo wicej czasu i wymaga sporego wysiku, co moe by demotywujce. Idealny poziom materiaw = Twj poziom + 1 Jednak jeli jeste bardzo zmotywowany przez jaki jzyk bd treci, moesz t rnic nadrobi. Jeeli jeste w stanie znale co, co chcesz zrozumie tak bar-

dzo, i nie wane jest to jak trudne to bdzie, bdziesz w stanie sobie z tym poradzi. Zasadniczo wic: Idealny poziom materiaw = Twj poziom + Twoja motywacja + 1 To wanie pozwolio mi przeczyta Harryego Pottera, pomimo tego, i jzyk jakim go napisano by na znacznie wyszym poziomie ni mj. Przez wikszo czasu nie mylaem nawet o jzyku, tylko o fabule. Umieraem z ciekawoci co si dalej stanie! Wanie dlatego czytanie ksiek, czy Harry Potter moe dla Ciebie nie by najlepszym materiaem do nauki. W moim przypadku zadziaao to, gdy: Uwielbiam czyta. Sia dobrej historii jest dla mnie strasznie zniewalajca. Nawet gdy czytam po angielsku, gdy ju raz zaczn, jest mi niezwykle ciko przesta po prostu musz wiedzie co za chwil si wydarzy! Uwielbiam t histori. Nigdy wczeniej nie czytaem Harryego Pottera po angielsku. Widziaem jedynie filmy i spodobay mi si, ale nie miaem pojcia, e ca histori te a tak polubi! Na pewno znajdziesz co podobnego dla siebie! To rzecz bardzo indywidualna i moe ni by praktycznie cokolwiek: Czytanie ksiek, magazynw, gazet czy artykuw na internecie Rozmawianie z ludmi na Skypeie lub osobicie Granie w gry wideo w danym jzyku Ogldanie filmw, programw TV, czy nawet filmikw na YouTubie

 Pisanie emaili lub czatowanie w internecie Suchanie muzyki, podcastw lub audiobookw Przynaleno do forw internetowych lub spoecznoci W tej czci przyjrzymy si paru rodzajom tego typu materiaw, odkryjemy sposoby ich znajdowania i omwimy jak wybra materiay idealne dla siebie. Nie moemy omwi kadej moliwoci, ale sprbuj omwi te najwaniejsze. Pod koniec tej czci, bdziesz w stanie wypeni cz A Twojej metody na Arkuszu Twojej Metody.

13.1.1

Ksiki

Jeli Twj poziom nie jest zbyt wysoki, na prawd powiniene/powinna wybra ksiki i audiobooki! Twj mzg potrzebuje dwikw, aby nauczy si jzyka. Pomijanie czci dwikowej polecabym jedynie jeli osigne/a ju dostatecznie wysoki poziom po setkach godzin osuchania z jzykiem.

Nie za trudno Cho moe Ci si wydawa, e powiniene/powinna sprbowa czyta literatur klasyczn jzyka, ktrego chcesz si uczy, najprawdopodobniej nie jest to najlepszy pomys na pierwsz ksik w rzeczywistoci by moe nawet nie na drug, ani trzeci, ani nawet dziesit czy dwudziest. Ilo jest waniejsza ni jako. Czytanie wielu popularnych ksiek, ktre lubisz, prawdopodobnie nauczy Ci wicej, ni zmuszanie si do jednego klasyka.

W niektrych jzykach (szczeglnie angielskim), dostpne s uproszczone wersje klasycznych opowiada. Lecz kada kolejna ksika, ktr bdziesz czyta, bdzie coraz atwiejsza. Osobicie wolabym poczeka po to, aby mc cieszy si osigniciem, jakim byoby przeczytanie klasycznej ksiki w oryginale. Oczywicie, jeli lubisz czyta klasyki, nawet w swoim ojczystym jzyku i jeste mocno zmotywowany/a moesz zapomnie o powyszej poradzie. Czsto polecam zagldanie do ksiek popularnych wrd modych ludzi w konkretnej grupie wiekowej. To wanie dlatego, e wybraem Harryego Pottera. Pomylaem sobie, Chc przeczyta co, co mgby przeczyta dziewiciolatek. Internet jest peen spisw ksiek dla konkretnej grupy wiekowej. Na przykad, jeli uczysz si angielskiego, tutaj znajdziesz troch popularnych ksiek dla: 8-latkw 9-latkw 10-latkw 11-latkw i tak dalej! Podobne listy moesz znale w kadym jzyku. Prawdopodobnie bdziesz musia/a skorzysta ze zlokalizowanej wersji Googlea (tj. www.google.pl dla polskiego, www.google.de dla niemieckiego itd.) i poszuka w docelowym jzyku. Tutaj jest przykad wyszukiwania w jzyku polskim.

Nie za atwo Wielu ludzi zaleca czytanie ksiek dla maych dzieci (jak See Jack Run, Cat in the Hat, itd). Rozumuj oni w nastpujcy sposb: Ucz si jak dziecko. Ale Ty nie jeste dzieckiem! Sownictwo moe by nieco dziwne, ukierunkowane na zwierzta, fantastyczne stwory i gupawe sowa. Czasami struktura zdania moe by niestandardowa: moe mie na celu przekazanie jakiego rytmu lub rymu. Innymi sowy, jzyk wcale nie bdzie przypomina standardowego. Podczas gdy ksiki dla dzieci majcych ok. 9 lat i starszych zawieraj normalny jzyk i czsto mog by ciekawe take dla dorosych. Znam wielu dorosych, ktrzy wci lubi Toma Swifta, The Hardy Boys, Nancy Drew i Harryego Pottera pomimo i mog si do tego nie przyznawa. Oczywicie niektrzy ludzie naprawd lubi czyta ksiki dla maych dzieci i mog si z nich nauczy wielu rzeczy. Lecz jeeli nie lubisz czytania tego typu materiaw w Twoim ojczystym jzyku, prawdopodobnie nie spodobaj Ci si take w tym, ktrego si uczysz.

Dusze jest lepsze ni krtsze. Rozpoczcie czytania nowej ksiki jest najtrudniejsz czci. Poznanie wszystkich postaci, miejsc, stylu autora itd. zajmuje chwil, ale ju po kilku rozdziaach, bdzie z grki. Kady autor ma tendencj do wielokrotnego uywania okrelonego sownictwa, szczeglnie w pojedynczej ksice. Take znajomo wiata w danej ksice oraz jej bohaterw pomaga w odczytywaniu znacze sw z kontekstu, nawet jeli widzimy je tylko raz w obrbie caej ksiki. Na przykad, jeeli wydarzy si co,

co jak Ci si wydaje, sprawi, e jeden z bohaterw si rozzoci, a autor uyje nowego przymiotnika, ktrego nigdy wczeniej nie widziae/a, moesz domyla si, i oznacza on wanie to, e bohater jest rozzoszczony. Tak wic lepiej jest czyta jedn, dusz histori, ni kilka krtkich. Czytanie kilku ksiek z tej samej serii (jak Harry Potter), lub nawet kilku ksiek tego samego autora, moe pomc Ci w czytaniu wikszej iloci materiaw, bez ponownego wgryzania si w now histori. Co prawda moe si to wydawa nieintuicyjne, ale jest atwiej czyta dusze ksiki!

Zdobywanie ksiek Gdy ju co wybierzesz, zdobycie tego, moe okaza si nieco trudnym zadaniem. Jeli uczysz si jzyka innego ni angielski i wybierzesz sobie co niezbyt popularnego, ksigarnie (zarwno online jak i offline), w ktrych zazwyczaj kupujesz, mog nie posiada tego, czego poszukujesz. Jeli w Twoim miecie lub kraju istnieje dua grupa ludzi mwicych danym jzykiem, ktrego chcesz si uczy, moe by ona dobrym miejscem do rozpoczcia poszukiwa. W Milwaukee mamy due grupy ludnoci rosyjskiej i meksykaskiej, ktre maj swoje wasne ksigarnie. Wiele z moich ksiek i audiobookw po Polsku zamawiaem z Chicago. Niestety, fizyczne sklepy maj zazwyczaj jedynie may wybr spord najpopularniejszych ksiek, wic prawdopodobnie bdziesz musia poszuka online. Polecam najpierw sprbowa zakupu cyfrowej wersji (w formacie PDF dla tekstu i MP3 dla nagra). Pozwoli to oszczdzi koszty, czas wysyki i zmniejszy ryzyko zgubienia paczki.

Jeli uczysz si angielskiego, oto kilka stron internetowych: Audible eBooks.com Amazon Lub jeli uczysz si polskiego: Audioteka NEXTO Empik Powtrnie, szukanie w zlokalizowanej wersji Googlea w docelowym jzku przyniesie wiele wynikw.

13.1.2

Muzyka

Suchanie muzyki jest wietnym sposobem na nauk! Bardzo atwym jest te znalezienie tekstu piosenki online, jeli potrzebujesz go, aby zrozumie piosenk. Gwnym wyzwaniem jest znalezienie piosenek i artystw, ktrzy spodobaj Ci si w docelowym jzyku. Jeeli uczysz si angielskiego, moesz praktycznie zignorowa reszt tej sekcji, gdy muzyka w jzyku angielskim jest do uniwersalna. Nawet artyci nie mwicy na co dzie po angielsku, decyduj si na pisanie tekstw swoich piosenek po angielsku w celu zdobycia wikszej publicznoci. Prawdopodobnie masz ju swoich ulubiecw.

Jeli jednak nie, polecam poszukanie internetowych stacji radiowych, ktre graj muzyk w Twoim docelowym jzyku. Znacznie atwiej jest znale stricte internetow stacj tego typu, gdy prawdziwe (ktre mog by transmitowane take przez internet) zazwyczaj puszczaj mas muzyki anglojzycznej. Jeli uczysz si polskiego, tutaj znajdziesz wietn stacj! Podczas suchania, zapisuj nazwy artystw i piosenek, ktre Ci si spodobay, dziki temu bdziesz mg/moga posucha ich jeszcze raz lub poszuka innej twrczoci usyszanych artystw na YouTubie. Pomimo i YouTube jest portalem video, jest jednym z najlepszych miejsc w internecie do posuchania muzyki za darmo. Poszukaj odpowiednika sowa lyrics (czyli tekst piosenki) w jzyku, ktrego si uczysz. Po prostu szukajc piosenki za pomoc Googlea, wpisanie tytuu piosenki oraz swka lyrics, zwrci nam mas wynikw. Jeli jest jaki zesp, ktry naprawd lubisz, moesz kupowa ich albumy, czyta o nich na Wikipedii, lub nawet pj na ich wystp gdy bd w Twoim kraju, lub gdy Ty bdziesz odwiedza ich. Jeli kochasz muzyk, nauk o Twoich ulubionych wykonawcach i bywasz na ich koncertach w swoim ojczystym jzyku wtedy muzyka moe by siln motywacj! Rwnie w tym znajdziesz okno do umysu i duszy kultury danego jzyka, oraz temat do rozmowy z native speakerami.

13.1.3

Filmy i telewizja

Filmy i telewizja s wietnym sposobem na nauk, gdy nie tylko suchasz, ale take otrzymujesz wizualny kontekst pomocny w rozumieniu. Filmy i telewizja zazwyczaj zawieraj rwnie wicej nieformalnego jzyka ni ksiki i muzyka.

A jeli ju uwielbiasz oglda filmy lub telewizj bdziesz mia wietny powd by dalej oglda! Znam ludzi, ktrzy posiadaj wszystkie epizody ich ulubionych seriali na DVD i czasami uwielbiaj oglda wiele epizodw na raz! Jeeli jeste jednym z takich ludzi, moesz ukierunkowa swj entuzjazm na nauk jzyka. Jeeli uczysz si jzyka innego ni angielski, szukanie filmw i programw telewizyjnych w jzyku, ktrego si uczysz, moe by nieco trudniejsze. Oto co moge poleci: Jeeli mieszkasz w USA, kup subskrypcj na Netflixa! To najkompletniejsze, legalne rdo filmw z innych krajw. Pamitaj upewni si, aby zaoy konto, na ktrym bdziesz otrzymywa filmy na DVD na Watch Instantly nie ma zbyt wiele. Znajd strony internetowe najwikszych sieci telewizyjnych. Poszukaj nazw najwikszych sieci telewizyjnych. Na swoich stronach bd miay listy programw, ktre emituj. Niestety, wikszo nie pozwoli Ci oglda swoich programw jeli jeste z innego kraju. Zapytaj native speakera. Kady native speaker bdzie w stanie opowiedzie o klasycznych, wanych w kontekcie kulturowym filmach w jego jzyku. Nieco trudniej znale to w internecie, ale moesz szuka w Googlu pod hasami takimi jak the best movies, oczywiscie przetumaczonymi na dany jzyk. Zdobywanie filmw i programw TV z innych krajw przez internet legalnie jest niestety bardzo trudne. Jeli nie mieszkasz w danym kraju, zazwyczaj nie moesz nawet za nie zapaci. Na przykd, jeeli mieszkasz w USA, moesz kupi subskrypcj na Hulu lub Netflix i miec moliwo ogldania ogromnej iloci ame-

rykaskich filmw i programw online. Lecz jeli czysz si z internetem spoza USA, nie pozwol Ci si nawet zalogowa. Jeeli znasz kogo kto zna si na komputerach i internecie, moesz poprosi go o pomoc w poczeniu si z internetem za pomoc serwera proxy w danym kraju. To sprawi, e bdzie sie wydawa, i czysz si z internetem z danego kraju. Ale uwaaj! Niektre serwery proxy s patne, a ze wzgldu na ich czste wykorzystywanie w nielegalnych celach, istnieje due ryzyko natrafienia na rnego rodzaju oszustwa, wirusy i inne grone rzeczy! Nie polceam prbowania tej metody, jeli nie znasz kogo z du wiedz na temat internetu, kto mgby Ci w tym pomc. Oczywicie pobieranie filmw i programw telewizyjnych nielegalnie jest cakiem proste! Nie popieram tego, ale jeli chcesz, jestem pewien, e kto z Twoich znajomych bdzie w stanie Ci pomc.

13.1.4

Gry wideo

Gry wideo moga by bardzo absorbujce i dostarczaj wasnego rodzaju zanurzenia w jzyku (tak jakby by/a w kraju, w ktrym si go uywa). Ze wiatem gry wideo radzimy sobie w obrbie jego wasnych zasad. A jeeli gra jest w innym jzyku, radzimy sobie z t gr w jego obrbie. Najlepszymi grami do nauki jzyka s: Gry obfite w tekst. Mam na myli gry, w ktrych wcielamy si w posta (RPG), takie jak np. Final Fantasy. (Nie graem w wiele nowszych, ale w Final Fantasy X wikszoc dialogw miao udwikowionych) Gry z elementem czatu. Niektre z gier, ktre nie zawieraj zbyt wiele wasnego tekstu, s czasami rozgrywane przy uyciu czatu gosowego lub tekstowego.

Jeeli lubisz gra w gry tego typu w swoim ojczystym jzyku, sprbuj zagra w nie w jzyku, ktrego si uczysz! Jedyn wad, moe by tendencja do zawierania przez tego typu gry mniejszej iloci treci dwikowych. Niedawno, kto przesa mi link do Cantr, gra RPG, ktra zawiera osobne wiaty dla poszczeglnych jzykw. Autorzy gry nawet zalecaj uywanie jej do wiczenia konkretnego jzyka! Jest to tradycyjna, tekstowa gra RPG, wic jzyk odgrywa w niej du rol. Nie tylko musisz czyta dialogi i opisy, ale take duo pisa samodzielnie. Niestety, gra nie jest udwikowiona. Second Life jest wcigajc gr 3D, w ktrej to gracze buduj wiat i decyduj o swoich celach. Gra sama w sobie nie sugeruje adnego celu! Zawiera zarwno element czatu tekstowego i gosowego. Jest pena ludzi do poznania i rzeczy do odkrycia. Tak naprawd jednak, kada gra, ktra moe zawiera w sobie jzyk, ktrego si uczysz bdzie w jakim stopniu pomocna.

13.1.5

Podcasty

Podcasty s bardzo podobne do programw radiowych, z t rnic, i nie s odtwarzane na ywo. Kady odcinek mona sobie pobra w formacie MP3 lub OGG. Istniej nawet specjalne aplikacje, nazywane podcatcherami, ktre pozwalaj zasubskrybowa dany podcast i automatycznie pobiera nowe odcinki, po ich publikacji. Podcasty mona znale w praktycznie kadym jzyku i na praktycznie kady temat, poczwszy od nauki jzykw, po tematy takie jak ogrodnictwo, gotowanie, sprzt komputerowy, filmy, gry wideo, komedie, sport itd. Podcasty take znacznie rni si od siebie pod wzgldem sposobu ich nagrywania i formy. Niektre

s nagrywane przez osoby mwice w swoich piwnicach, z kolei inne to profesjonalne programy nagrywane przez trzech prowadzcych w studio, a jeszcze inne nagrywane s na miejscu z uyciem odtwarzacza MP3. Niektre podcasty zawieraj take transkrypcje do kadego odcinka. Zazwyczaj jest to najlepsze rozwizanie dla osoby uczcej si jzyka, gdy wiele sposobw na zrozumienie treci w danym jzyku, polega na posiadaniu jej w formie tekstowej. Najwikszym zbiorem i najpopularniejszym podcatcherem jest iTunes, lecz istnieje take kilka innych zbiorw online (jak np. Podcast Pickle czy PodcastDirectory.com) i podcatcherw dla rnych rodowisk, wczajc w to telefony komrkowe.

13.1.6

Wymiana jzykowa

Czasami nazywana tandemem, jest sytuacj gdy spotykasz kogo, kogo natywnym jzykiem jest uczony si przez Ciebie, a on/ona uczy si Twojego. Wwczas przez pierwsz poow spotkania mwicie w jednym jzyku, a przez drug w drugim. Nic nie jest w stanie zastpi wiczenia docelowego jzyka z osob mwic nim na co dzie. Lecz co w sytuacji, gdy w Twoim miecie nie ma adnych native speakerw? Ot najlepsz rzecz odnonie wymiany jzykowej, jest to, e mona j prowadzi cakowicie online, uywajc komunikatorw takich jak Skype! Jeeli uywasz Skypea moesz wyposay si w programy takie jak Skype Call Recorder (lub inne), aby nagrywa swoje rozmowy w celu uycia ich do dalszej nauki lub powtrki. Wymiany jzykowe mona te realizowa za pomoc emaili lub komunikato-

rw tekstowych, dla osb, ktre nie s gotowe mwi. Jest to mniej uyteczne, ze wzgldu na brak elementu suchania, lecz z drugiej strony otrzymujesz materia w formie tekstowej, co moe by pomocne w jego zrozumieniu, Istnieje kilka katalogw online pomocnych w znajdowaniu partnerw do wymiany jzykowej. Dwa, ktre polecam najczciej, to: xLingo Language|Exchange Project Na temat tego napisaem recenzj na moim blogu. Osobicie uywaem wymiany jzykowej ekstensywnie w pniejszych etapach mojej nauki. Zazwyczaj spotykaem si z moim partnerem na godzin. Przez pierwsze 30 minut mwilimy (na przykad) po polsku, a nastpnie przez kolejne 30 po angielsku. Twj partner do rozmw moe by take wietnym rdem wiedzy o jzyku, ktrego si uczysz i powizanej z nim kultury. Wan rzecz do zapamitania, jest jednak to, i wielu native speakerw nie zna gramatyki wasnego jzyka. Bd wiedzieli co jest poprawne, a co nie, lecz nie dlaczego. Do tego, bdziesz potrzebowa zajrze do podrcznika z gramatyk lub zapyta nauczyciela.

13.1.7

Immersja

Immersja jest wietna, gdy pozawala uywa wszystkiego jako treci do nauki: znakw, opakowa po jedzeniu, sklepw, bibliotek, poczty, przyj, koncertw itd. Jest take trudniejsza ni moe Ci si wydawa! Istnieje mit, mwicy o tym e przebywajc w otoczeniu danego jzyka, nauczysz si go automatycznie, a wic jest to najprostsza metoda nauki jzyka. Niestety mija si to z prawd.

Istniej ludzie, ktrzy potrafi, znajdujc si w sytuacji gdy s otoczeni przez jaki jzyk, robi to co jest dla nich normalne, a si nauczy danego jzyka. Dzieje si tak jednak ze wzgldu na to co ta osoba robi, nie sytuacj, w ktrej si znajduje. Zazwyczaj s to ludzie bardzo towarzyscy, nie obawiajcy si popeniania bdw, prbujcy porozumie si z kadym kogo spotkaj. Reszta z nas potrzebuje jednak systematycznego podejcia do immersji. Podczas gdy przebywanie w otoczeniu danego jzyka dostarcza najwicej rde do jego nauki, jest zadziwiajco atwo ich unika! Istniej ludzie, ktrzy yjc w USA przez 5, 10, 20, lub nawet 50 lat, nigdy nie nauczyli si angielskiego. Najwikszym problemem, jest spotykanie si z ludmi w kraju, w ktrym nikogo nie znasz. Jeli uczszczasz do szkoy lub masz ju prac, jest to nieco atwiejsze lecz nawet wtedy zapewne bdziesz mia do czynienia z ludmi, mwicymi Twoim ojczystym jzykiem, z ktrymi bdziesz chcia/a si spotyka. Oto jest kilka rad: Wymiana jzykowa Nie tylko w internecie! Aby znale prawdziwego partnera do rozmw w danym jzyku, polecam zamieszenie ogoszenia w gazecie, lub na stronach internetowych takich jak Craigslist lub Gumtree. Pomocnik jzykowy To pomys, o ktrym usyszaem po raz pierwszy od Aarona Myersa, innego bloggera piszcego o nauce jzykw. Pomocnikiem jzykowym nie jest nauczyciel, czy typowy partner do rozmowy to native speaker, od ktrego zdobywasz jzyk w systematyczny sposb. Po wicej informacji, zobacz ten post na blogu Aarona. Docz do stworzyszenia To wietny sposb, aby pozna ludzi o podobnych upodobaniach, z ktrymi mona dyskutowa na tematy, ktre Ci interesuj. Moesz doczy do klubu dziewiarskiego, tacw latynowskich,

science-fiction, modellingu czy nawet klubu ksiki jakiegokolwiek powizanego z Twoimi pasjami. Facebook oraz Meetup.com s swietnymi stronami pozwalajcymi znale stworzyszenia. W celu zdobycia wikszej iloci porad na temat tego jak najlepiej spdzi czas w obcym kraju, polecam blog Bennyego Lewisa Fluent in 3 Months. Robi on wiele ciekawych rzeczy, aby wiczy jzyk, poczwszy od lekcji taca, po szybkie randki.

13.1.8

Znajdowanie czego szczeglnego w danej kulturze

Jeeli jeste w stanie znale co szczeglnego w danej kulturze lub jzyku, moe by to dodatkow motywacj do nauki. Na przykad jeli w jakim jzyku zostaa wydana ksika, ktrej nigdy nie przetumaczono na Twj czytanie jej w oryginale, daje Ci dostp do czego, do czego w innym przypadku by go nie mia/a. Jeli uczysz si japoskiego, istniej anime, mangi, haiku i gry komputerowe, ktry nigdy nie zostay przetumaczone (lub zrobiono to bardzo le), do ktrych w innym przypadku nie mia(a)by dostpu. Treci tego typu maj w sobie co magicznego! Moesz nie by w stanie znale czego podobnie interesujcego w jzyku, ktrego si uczysz, lecz jeli masz tak moliwo skorzystaj z niej!

13.1.9

Moe to wymaga kilku prb!

Naprawd poszczcio mi si z Harrym Potterem. Bya to pierwsza ksika, ktr sprbowaem przeczyta po polsku. Nie miaem nawet pojcia czy mi si spodoba

i czy bd w stanie j zrozumie. I okazaa si wietna! Lecz pierwsza rzecz, ktrej sprbujesz, moe okaza si dla Ciebie nieodpowiednia. Moe zdarzy si, e wybierzesz co, co okae si zbyt nudne, za trudne lub nieodpowiednie. Nie poddawaj si! Wr do pocztku i sprbuj poszuka czego innego, co moe by odpowiednie. Dowiadczyem tej sytuacji wielokrotnie z pniejszymi ksikami. Prbowaem czyta troch klasyki, lecz nie dawaem rady. Uwielbiam science-fiction, wic prbowaem czyta Stanisawa Lema, i pomimo tego i jego gramatyka i sownictwo byy w porzdku, cigle natrafiaem na subtelne arty. Zauwaaem je, lecz nie potrafiem ich zrozumie. Wiele czasu zajo mi take znalezienie partnera do rozmw, z ktrym dobrze by mi si rozmawiao. Wielu pierwszych nie sprawdzio si na pewien czas odstraszyo mnie to od wymian jzykowych. Lecz po tym gdy w kocu znalazem odpowiedni osob, byo wietnie! Od tego czasu miaem piciu lub szeciu, wietnych partnerw do rozmw. Lecz gdy szukam kogo nowego, wci znajduj wielu, z ktrymi nie rozmawia si zbyt dobrze. Pamitaj: jest nieskoczenie wiele moliwoci! Na pewno znajdziesz co, co sprawdzi si dla Ciebie. Tylko si nie poddawaj!

13.2

Rozumienie treci

Po tym, jak uda Ci si znale dobry materia, bdziesz potrzebowa metody, aby zrozumie tre. Pamitaj, Twj mzg uczy si jzykw przez suchanie i czytanie treci, ktr rozumiesz w jzyku. Podobnie jak rde materiaw, jest nieskoczenie wiele metod aby je zrozumie. W tym rozdziale omwimy te najwaniejsze! Jest kilka czynnikw, ktre naley wzi pod uwag podczas wyboru metody.

 Ile czasu ona zajmuje? Metoda, ktr wybierzesz, zajmie Ci troch czasu. Niektre metody s bardziej czasochonne ni inne. Oglnie, potrzebujesz takiej, ktra zajmuje jak najmniej czasu, ale s te inne czynniki. Jak zachcajca/nudna jest metoda? Niektre metody s bardzo systematyczne i przypominaj tradycyjn nauk jzyka. Niektre s bardziej holistyczne i bardziej skupiaj si na zdobywaniu dowiadczenia ni nauce. Rne rodzaje podobaj si rnym ludziom. Jak bardzo moesz pozwoli sobie na niepewno? Niektrzy ludzie musz wiedzie, co oznacza kade sowo na stronie. Nie mog spocz, pki si nie dowiedz. Innym nie przeszkadza zgadywanie w pewnych sytuacjach. Ja na pocztku naleaem do tej pierwszej grupy, a pniej przeszedem do tej drugiej. Miej te czynniki na uwadze czytajc ten rozdzia i wypeniajc cz B Arkusza Twoja metoda.

13.2.1

Transkrypcja i sownik

Sowo transkrypcja umieciem w cudzysowie, poniewa nie do koca mam na myli transkrypcj, zalenie od rda treci. W przypadku audiobooka transkrypcja jest waciwie drukowan wersj ksiki. Oto kilka moliwych konfiguracji: Audiobook i tekstowa wersja ksiki Podcast i transkrypcja Piosenka i jej tekst

 Film i napisy (w wersji oryginalnej) W tej metodzie wyszukasz wszystkie nieznane sowa z transkrypcji w sowniku (tumaczeniowym lub zwykym dla native speakerw). To jest metoda, ktrej uyem czytajc Harryego Pottera. Jest to jedna z najbardziej czasochonnych metod, ale dobra dla ludzi, ktrzy nie lubi nie rozumie kadego sowa i lubi systematyczn nauk. Podobnie jak dziki technice dwch zakadek, ktr poleciem w Sekcji 12.3, moesz zaoszczdzi czas, odkadajc sprawdzanie sw w sowniku na pniej. Podczas gdy czytasz albo suchasz, moesz po prostu podkrela albo zapisywa nieznane sowa i powraca do nich pniej. To sprawia, e metoda staje si duo mniej irytujca, gdy nie musisz cigle przerywa czytania/suchania. Oczywicie, nie musisz szuka kadego nieznanego sowa. Moesz ograniczy si do sw, ktre sprawiaj, e nie rozumiesz czego wanego, albo sw, z ktrymi spotkae/a si wczeniej. Wiem, e niektrzy ludzie martwi si, gdy nie rozumiej czego w tekcie. Ja si tak martwiem, kiedy po raz pierwszy czytaem Harryego Pottera. Wanie dlatego szukaem kadego sowa. Ale jeli czytasz ksiki, zdziwisz si, jak czsto rne rzeczy powtarzaj si w nich! Dopiero pniej odkryem, e nawet jeli czego nie rozumiaem, istnieje due prawdopodobiestwo, e wszystko stanie si jasne, poniewa autor bdzie opisywa t sam rzecz innymi sowami. Jeli pracujesz z cyfrowym tekstem, dostpnych jest kilka narzdzi, ktre mog sprawi, e metoda bdzie zajmowaa mniej czasu. Jeli czytasz online, moesz skorzysta z dodatkw do Twojej przegldarki: Bubble Translate dla przegldarki Chrome. Globe Fish dla przegldarki Firefox.

W Sekcji 13.5 jest jeszcze kilka innych narzdzi programowych, ktre mog pomc w tej metodzie.

13.2.2

Pene tumaczenie

W tej metodzie uywasz penego tumaczenia danej treci w Twoim ojczystym jzyku. Na niskim poziomie bdziesz prawdopodobnie czyta cae tumaczenie, ale na wyszym poziomie zajrzysz do niego tylko jeli czego nie bdziesz rozumia. Jest to nieco mniej czasochonne ni poprzednia metoda, ale powoduje, e tracisz pewno, e znasz znaczenie kadego sowa. Tumaczenia czsto bardzo rni si od oryginaw i wiele sw ma wiele rnych znacze, a tylko jedno znaczenie jest uywane w tekcie. Zalenie od rda Twoich materiaw, tumaczenie moe przyjmowa wiele rnych form. Dwie odrbne ksiaki: jedna w jzyku docelowym, druga w Twoim ojczystym Ksika dwujzyczna (na lewej stronie jzyk docelowy, na prawej jzyk ojczysty) Napisy do filmw przetumaczone na Twj jzyk ojczysty Ale niezalenie od formy zalecam najpierw zapoznanie si z tekstem w jzyku docelowym, a nastpnie z tekstem w Twoim jzyku! Niektrzy ludzie myl, e lepiej jest czyta oryginalny tekst wiedzc co on oznacza, ale ja si z tym nie zgadzam. Myl, e czytanie nieprzetumaczonego tekstu daje wicej motywacji. To bardzo zachca do prby zrozumienia jzyka

docelowego i myl, e to jest wane! Nastpnie, czytajc tumaczenie, mona przey wiele ciekawych niespodzianek. Jeli najpierw przeczytasz tumaczenie,czytajc moesz zapa si na tym, e robisz to mechanicznie! Poniewa ju wiesz, co dana sekcja oznacza, moe sta si tak, e pozwolisz oczom przelatywa przez tekst, nie prbujc go zrozumie. Oczywicie moesz te tak robi, czytajc w odwrotnej kolejnoci, ale myl, e pokusa jest wtedy mniejsza. Mimo wszystko syszaem o wielu ludziach, ktrzy odnieli sukces uywajc metody z penym tumaczeniem, ale nie lubi jej. Wol uywa poprzedniej metody, gdzie wyszukuj tylko pojedyncze sowa. W ten sposb wycznie pene zdania w jzyku docelowym, bd w mojej gowie. Majc kompletne tumaczenie martwi si, e moja pami zostanie zanieczyszczona moim ojczystym jzykiem. Nie wszyscy maj ten problem ale pomylaem, e o tym wspomn tutaj, bo moesz by taki jak ja!

13.2.3

Z kontekstu

W tej metodzie zgadujesz, jakie jest znaczenie sw i zwrotw, zalenie od podpowiedzi. Podpowiedzi moe by scena w filmie, wyraz twarzy osoby, z ktr rozmawiasz, albo rodzaj rozmowy (np. jest tylko kilka rzeczy, ktre powie kelner). To jest najbardziej holistyczna metoda ale powoduje, e moesz si znale w sytuacjach, w ktrych nie bdziesz pewny/a, e dobrze rozumiesz. Nie ma w niej adnego elementu systematycznoci i polega wycznie na Twojej intuicji. Niektre typy treci pozwalaj Ci napotka wicej podpowiedzi, ale oglnie, ta technika wymaga, aby poziom trudnoci tekstu by bardzo podobny do Twojego

poziomu znajmoci jzyka. Myl, e kady czasami zgaduje, jakie jest znaczenie sw, z kontekstu. Ale maa grupa osb uczcych si jzyka uywa wycznie kontekstu, aby si uczy. Ta metoda bardzo przemawia do ludzi, ktrzy nienawidz uczy si systematycznie. Zamiast tego wol uczy si holistycznie, dziki dowiadczeniu. Niestety, przed osigniciem wysokiego poziomu, uywanie tylko kontekstu sprawia, e jest nieco trudniej znale odpowiednie materiay. Twj poziom musi by idealnie zbliony do poziomu treci i musi zawiera wiele podpowiedzi. Najatwiej jest to osign, kiedy rdem Twojej treci jest inna osoba, poniewa moe ona dostosowa swj poziom sownictwa do Twojego i dodatkowo naprowadza stosujc wskazwki (np. gesty, narysowa co, itd) a zrozumiesz. Kiedy ju osigniesz wyszy poziom, rozumienie z kontekstu, bdzie stawao si coraz atwiejsze, poniewa kade poznane sowo dostarcza wskazwek do poznania nowych sw. Z moim poziomem jzyka polskiego do mocno opieram si na kontekcie.

13.3

Powtarzanie i zapamitywanie

Powtarzanie i przypomnianie jest bardzo wane podczas nauki jzyka! Jak wspomnielimy w czci teoretycznej, jest to najwaniejsze podczas nauki sownictwa. Wiedza gramatyczna zdobywana jest niewiadomie, wic najlepsz rzecz jak moemy dla niej zrobi, to po prostu styka si z jzykiem czciej! Natomiast sownictwo zapamitujemy wiadomie, tak jak inne informacje. Tak wic wysiek woony w powtarzanie to cakiem spore korzyci. Istnieje wiele systemw (i nie-systemw) na utrwalanie sownictwa. W tej sekcji, omwimy kilka najbardziej popularnych. Pod koniec tej sekcji bdziesz w sta-

nie wypeni Cz C swojej metody w Arkuszu Twojej Metody.

13.3.1

Powtarzanie zachodzi naturalnie

Wczeniej, w Sekcji 7.1, omwilimy badania, ktre pokazay, e rednio 80% napisanych po angielsku tekstw jest zbudowanych z 2000 najczciej uywanych sw. Niektrzy uczczy si, ktrzy sysz t informacj, pomyl, e musz zdoby list tych 2000 sw i zacz uczy si ich na pami! Jednak jak ju omwilimy to wczeniej najbardziej efektywn metod jest nauka z kontekstu, a nie z listy. Ta informacja jest bardzo uyteczna! Oznacza ona, e prawdopodobnie nie potrzebujesz systemu, eby powtarza te 2000 najczciej uywanych sw. Po prostu dzi kontaktowi z jzykiem, bdziesz mia z nimi wiele spotka! Najbardziej holistyczn metod potwarzania jest po prostu styczno z jzykiem i pozwolenie na to, eby sowa w ten sposb same si utrwalay. Jeli jakie sowo jest wane, z pewnoci ponownie na nie natrafisz! Ta sama grupa uczcych si, o ktrych dyskutowalimy w Sekcji 13.2.3, ktrzy woleli uczy si tylko z kontekstu, zazwyczaj wolaa tylko naturalne utrwalanie. Dziaa to najlepiej, kiedy pobierasz treci bardzo zblione do Twojego poziomu i o podobnej tematyce lub stworzonej przez tego samego autora (np. wszystkie ksiki Harry Potter, 50 popularnych piosenek rokowych lub 10 podcastw o sprzcie komputerowym). Mnie samemu ciko jest skupi si na tylko jednym temacie lub dostosowywa materiay do swojego poziomu. Umieram z pragnienia, eby pochon co nowego! Jeli jeste podobny do mnie, systematyczny sposb do powtarzania sownictwa bdzie poyteczny.

13.3.2

Osobista lista ze sownictwem i papierowe fiszki

Prawdopodobnie najprostszym sposobem (ale niekoniecznie najbardziej wydajnym), aby powtarza sownictwo jest posiadanie osobistej listy swek. Za kadym razem, kiedy spotykasz nowe sowo, zapisujesz je na licie wraz z tumaczeniem lub czym, co pozwoli Ci zrozumie jego znaczenie. Od czasu do czasu moesz rzuci okiem na swoj list i powtarza swka. Pomocne moe by zakrywanie tumaczenia i w ten sposb sprawdzanie samego siebie. Osobicie zawsze wolaem fiszki w celu sprawdzania swojej wiedzy. Kiedy uczyem si rosyjskiego, odnotowywaem sowa na kartach, zaraz po ich poznaniu (zamiast na licie). Nosiem je ze sob wszdzie, wic mogem powtarza je w cigu dnia. Najwiksz wad tej metody jest to, e nie dziaa z ogromn list sw. Gdy czytaem Harryego Pottera, spotykaem si z tysicami nowych sw! Jeli wtedy zrobibym karty, to nie by bym w stanie nosi ich przy sobie podobnie by byo z list sw. Istniej jednak sposoby na organizowanie fiszek i list, ktre pozwol poradzi sobie z tym problemem: Metoda Gold List metoda zarzdzania i powtarzania list sw wynaleziona przez Davida Jamesa, Anglika i poliglot mieszkajcego w Polsce. System rozmieszczonego powtrzenia ktry bdziemy omawia w nastpnej sekcji.

13.3.3

System rozmieszczonego powtrzenia

Rozmieszczone powtrzenie to technika uczenia si, ktra pomaga pozna wiele faktw i zachowa je na dugi czasu. Jeli nie posiadasz pamici fotograficznej, to najprawdopodobniej nie zapamitasz sowa, ktre widziae/a tylko raz. A na pewno nie na dugo! Zapomnisz i ponownie nauczysz si danego sowa wiele razy, zanim tak naprawd zostanie w pamici. Rozmieszczone powtrzenia maj przewag nad tym faktem i take pomagaj zdecydowa, ktre sowo powtrzy i jak czsto.

Jak to dziaa? Oryginalny system rozmieszczonego powtrzenia (SRS) System Leitnera, wynaleziony przez Sebastiana Leitnera w latach 1970, wykorzystywa karty i serie pudeek. Powiedzmy, e dzisiaj nauczye/a si sowa matka, w jzyku angielskim mother. Zapisujesz na karcie mother z przodu i matka z tyu. Kadziesz t kart do pierwszego pudeka, ktre zawiera karty do codziennego powtarzania.

Rysunek 13.1: The Leitner System

Nastpnego dnia powtarzasz wszystkie sowa, znajdujce si na kartach z pierwszego pudeka, w ktrym znajduje si take karta dla wyrazu mother. Jeli odpowiesz poprawnie, przekadasz kart do drugiego pudeka, zawierajcego karty powtarzane co 3 dni. Jeli po 3 dniach Twoja odpowied znw bya poprawna, karta wdruje do trzeciego pudeka, w ktrym powtrk robimy co 5 dni. I tak dalej. Jeli w jakimkolwiek momencie odpowiesz nieprawidowo, karta wraca do pierwszego pudeka. W ten sposb karty, ktre znasz lepiej, s powtarzane rzadziej, a sowa, ktre znasz gorzej, s sprawdzane czciej. Jeli te interway s ustawione waciwie, dane sowo bdzie przypominane wanie wtedy, kiedy ju mia(a)by o nim zapomnie! Obecnie jest wiele komputerowych systemw SRS, ktre pozwol Ci unikn problemw z papierowymi fiszkami ukadanymi w pudekach. Niektre s nawet dostpne na komrki lub tablety, wic moesz je powtarza gdziekolwiek! Dwa najpopularniejsze systemy to: SuperMemo i Anki, ktry osobicie preferuj w dodatku jest darmowy!

Zalety systemu rozmieszczonego powtrzenia (SRS) Pamitasz na duej: Rozmieszczone powtrzenie wykorzystuje mechanizm psychologiczny zwany efektem rozmieszczenia (ang. spacing effect), ktry mwi, e atwiej zapamita fakty uczc si kilka razy w duszym czasie, ni wielokrotnie w krtszym (rdo: Wikipedia). Uczysz si wicej: W systemie rozmieszczonego powtrzenia nie powtarzasz wszystkiego kadego dnia, lecz tylko te rzeczy, ktre przejrze powiniene/powinna. W ten sposb uczysz si nie tylko kilkudziesiciu rzeczy (swek), ale wrcz tysicy! W efekcie pewne rzeczy bdziesz powtarza po

latach. Niczego nie zapominasz!: Jeli uywasz aplikacji komputerowej takiej jak Anki i powtarzasz codziennie, nigdy nie zgubisz sowa, ktrego ju si nauczye/a. Nawet jeli powtrzenie danej karty wypada za 2 lata, to nie zapomnisz o niej, poniewa program Ci o niej po tym czasie przypomni. Niczego nie stracisz! Przeczytaj ten artyku na stronie Anki, znajdziesz w nim wicej szczegw wyjaniajcych zalety komputerowych systemw SRS. Czytajc Harryego Pottera zrobiem tysice kart. Gdyby nie komputerowy system SRS, nie udaoby mi si nauczy i zapamita caego tego sownictwa.

13.3.4

Mnemotechniki

cile mwic nie s to techniki powtarzania, raczej przykady systemw zapamitywania sownictwa, lub innych faktw dlatego uznaem, e naley je umieci w tym rozdziale. Nigdy osobicie nie uywaem tego typu sposobw uatwiajcych zapamitywanie, ale spotkaem wielu uczcych si jzykw obcych, ktrzy stosowali je z wielkim powodzeniem! Poniej podaj kilka rodzajw mnemotechnik: Uycie pierwszych liter wyrazw z listy do utworzenia wyraenia, np.: Moj Wol Znaj Matole Jak Si Upr Nie Pozwol dla zapamitania nazw planet: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun, Pluton. Zbudowanie wyraenia wykorzystujc podobne brzmienie w Twoim ojczystm jzyku. Ghilad Zuckermann zaproponowa native speakerom j. an-

gielskiego nastpujce zdanie mnemotechniczne do zapamitania hebrajskiego sowa ohel (namiot): Oh hell, theres a raccoon in my tent. (za Wikipedi). Tworzenie obrazw lub historii, eby zapamita sowa. Benny Lewis do zapamitania hiszpaskiego swka playa oznaczajcego pla, wizualizuje gracza (player) chodzcego po play. Metoda rzymskiego pokoju. Staroytna mnemotechnika na podstawie wygldu pokoju kojarzysz wystpujce w nim przedmioty z elementami, ktre chcesz zapamita. Wizualizacja sw przy uyciu rnych kolorw. Jeeli chcesz zapamita rodzaj rzeczownikw, moesz wizualizowa wszystkie eskie rzeczowniki w kolorze rowym a mskie rzeczowniki w kolorze niebieskim. Poniewa jest to obszerny temat, w ktrym niestety nie jestem zbyt biegy, nie bd go omawia szczegowo. Znalazem kilka linkw, ktre mog Ci pomc zgbi ten temat: Artykuy na temat mnemotechniki w wiki Learn Any Language. O metodzie rzymskiego pokoju na psychology.wikia.com. How to learning any language (czyli Jak nauczy si jakiegokolwiek jzyka) Barryego Farbera (konkretnie rozdzia pod tytuem: Harry Loraynes Magic Memory Aid). (Jeli znasz jakie inne ciekawe zasoby o mnemotechnikach, prosz daj mi zna!)

13.4

Czy musz zrozumie wszystko?

Dostaem wiele emaili o podobnej treci: Czy uwaasz, e suchajc nagrania w jzyku, ktrego si ucz (np. podcastu), warto prbowa zrozumie tak duo jak to tylko moliwe? Czy powinienem sucha tego samego nagrania wielokrotnie do momentu penego zrozumienia? Niektrzy ludzie, w szczeglnoci ci, ktrzy ucz si jzyka obcego po raz pierwszy, myl, e musz rozumie wszystko, aby przej dalej, dlatego powtarzaj ten sam materia wielokrotnie. Powtarzanie moe by uyteczne, szczeglnie kiedy zaczynasz si uczy. Ale przesadne powtarzanie moe przynie wicej zego ni dobrego. Na moim blogu napisaem artyku o prawie malejcych przychodw w nauce jzyka. Gdy zaczynasz nauk, uczysz si bardzo, ale to bardzo szybko. Zaczynajc od poziomu pocztkujcego moesz osign poziom rednio-zaawansowany nawet w 3-6 miesicy, pod warunkiem, e powicisz na to ogromn ilo czasu. Niestety, wraz z upywem czasu tempo nauki spada i czasami przejcie z poziomu rednio-zaawansowanego do poziomu zaawansowanego zajmuje lata. To samo prawo dotyczy powtarzania! Podczas pierwszych powtrek nauczysz si olbrzymiej iloci materiau, jednak z biegiem czasu, wraz z kad kolejn powtrk, uczysz si coraz mniej.

13.4.1

Ostateczny sukces zaley od serii maych sukcesw.

Zamy, e suchasz krtkiego podcastu (np. dugoci 10 minut) jeden lub dwa razy. Nastpnie przegldasz transkrypcj, sprawdzasz w sowniku wszystkie nieznane wyrazy i przygotowujesz fiszki. Po kilkukrotnej powtrce fiszek suchasz podcastu ponownie, par razy. W momencie gdy: (1) rozumiesz oglny przekaz, (2) czujesz si komfortowo i (3) uczysz si czego nowego ju czas, aby ruszy dalej i wysucha kolejny podcast! To prawda, s pewne rzeczy, ktrych nie rozumiesz. S pewne sowa, ktrych znaczenia nadal nie znasz. Ale nauczye/a si czego! Twoja znajomo jzyka poprawia si i jest lepsza ni wczeniej. Te wszystkie mae osignicia prowadz do ostatecznego sukcesu.

13.4.2

Najwiksze niebezpieczestwo

Najwaniejsz rzecz jest nie poddawa si! Wielokrotne powtarzanie tego samego materiau moe by nudne. Moe by take frustrujce, poniewa czujesz, e nie robisz adnego postpu. Moe to doprowadzi do tego, e przestaniesz odczuwa przyjemno z nauki. Wszystko to powoduje, e ludzie rezygnuj z nauki a jedyny sposb, w jaki mona ponie porak podczas nauki jzyka to rezygnacja! Prbuj by wiadomym odczu jakie towarzysz czynnociom jakie wykonujesz podczas nauki: powinny one sprawia Ci rado i by interesujce przez cay czas. Jeli czujesz si wypalony, zrb sobie przerw i sprbuj czego innego. Po prostu nie poddawaj si!

13.5

Oprogramowanie

Pomysy, ktre prezentuj w tym ebooku nie s nowe w szczeglnoci dotyczce teorii. Nie powinno wic dziwi, e kilka innych osb oraz firm stworzyo oprogramowanie, ktre pomaga usprawni t metod tak, by bya mniej czasochonna i nie wymagaa wykonywania zbdnej pracy. Wszystkie programy, ktre znam, pomagaj zrozumie dany materia poprzez tumaczenie nieznanych sw na Twj jzyk ojczysty. Niektre z nich skupiaj si jedynie na jednym lub dwch zagadnieniach, jednak kilka oferuje rozwizanie caociowe, ktre pomoe Ci znale interesujc tre, zrozumie, a nastpnie j powtrzy.

13.5.1

LingQ

LingQ jest to komercyjna aplikacja internetowa stworzona przez Stevea Kaufmanna. Wspiera nauk jzyka angielskiego, francuskiego, hiszpaskiego, japoskiego, woskiego, niemieckiego, rosyjskiego, chiskiego, portugalskiego, szwedzkiego, koreaskiego, arabskiego, czeskiego, polskiego, holenderskiego, norweskiego, fiskiego, hebrajskiego, tureckiego, esperanto oraz aciny. Na stronie znajduje si szeroki wybr tekstw, moesz rwnie dodawa swoje wasne. Wiele z nich posiada nagranie audio! Masz moliwo kliknicia na nieznanym sowie i sprawdzenia tumaczenia w Twoim ojczystym jzyku. Istnieje moliwo automatycznego tumaczenia z wykorzystaniem kilku rnych sownikw, moesz te skorzysta z tumacze innych uytkownikw lub stworzy swoje wasne. Fiszki tworzone s dla kadego nieznanego sowa, ale system powtrek LingQ nie wykorzystuje systemu rozmieszczonego powtrzenia (SRS).

Pomimo tego, e system LingQ pozwala na nauk wielu jzykw, wsparcie dla uytkownikw, posugujcych si jzykiem innym ni angielski nie jest zbyt dobre. Najprawdopodobniej bdziesz musia korzysta z tumacze w jzyku angielskim. Istnieje darmowa wersja serwisu, ale pozwala jedynie na dodanie 100 fiszek. Aby w peni skorzysta z tej metody bdziesz musia duo czyta. Osignicie tego limitu zajmie niewiele czasu. Najtasza wersja bez limitu kosztuje $10 miesicznie.

13.5.2

Bibliobird

Bibliobird jest to aplikacja internetowa o otwartym kodzie rdowym (Open Source) wspierana przez moj on i przeze mnie. Na chwil obecn przeznaczona jest jedynie dla Polakw uczcych si jzyka angielskiego. Chcielibymy doda wicej wspieranych jzykw, ale jest to ograniczone przez czas i wiedz jak posiadamy. Jest to jednak projekt o otwartym kodzie i kady moe doczy i pomc nam uczyni go lepszym! Obecnie wszystkie teksty s tworzone przez nas i maj po dwa nagrania audio: jedno o naturalnej prdkoci i jedno wolniejsze. W przyszoci planujemy pozwoli uytkownikom dodawa ich wasne teksty. Podobnie, jak w przypadku LingQ, masz moliwo kliknicia sowa i otrzymania tumaczenia w Twoim ojczystym jzyku. Nastpuje automatyczne stworzenie fiszki, ktr moesz powtarza w programie Anki lub przy pomocy prostego interfejsu do Anki dostpnego na naszej stronie. W przeciwiestwie do LingQ, tumaczenia nie s wykonywane automatycznie i utrzymujemy nasz wasny sownik. W ten sposb moliwe jest wspieranie idiomw czy czasownikw zoonych. Moesz wic by pewnym, e otrzymasz dobre

tumaczenie. Na chwil obecn Bibliobird jest cakowicie darmowy! Docz do nas na Bibliobird.com i pom stworzy najlepsz aplikacj do nauki jzykw w caym internecie. Zdaj sobie spraw, e jest to bezwstydne promowanie samego siebie, ale jest to mj ebook, wic musisz do tego przywykn.

13.5.3

Rozwizanie niekompletne

Tutaj znajduje si lista kilku aplikacji, ktre nie s rozwizaniami kompletnymi, ale mog pomc w przypadku jednego lub dwch zagadnie: Lingro Pozwala na skopiowanie i wklejenie tekstu, wgranie pliku bd wykorzystanie adresu URL. Masz moliwo kliknicia nieznanego sowa, sprawdzenia tumaczenia i dodania wyrazu do listy sw, ktrych si uczysz. Dane sownika s publicznie dostpne (Open Source), ale kod aplikacji ju nie. WordChamp Komercyjna aplikacja internetowa, ktra pozwala na skopiowanie i wklejenie tekstu bd wykorzystanie adresu URL. Masz moliwo kliknicia sowa i sprawdzenia tumaczenia, jednak dodanie sowa do powtrek nie jest moliwe. Learning with texts Aplikacja o otwartym kodzie rdowym (Open Source), ktrej najpopularniejsza instalacja znajduje si na blogu Fluent in 3 Months tutaj. Ma te same funkcje co Lingro, ale nie posiada wasnego sownika. Moesz za to powtarza nieznane sowa w postaci fiszek.

Dodatek A

Arkusze
W tym dodatku znajdziesz linki do druku plikw PDF dla wszystkich arkuszy, do ktrych odwoano si wczeniej w tym ebooku. Wydrukuj je i wypenij zgodnie z instrukcj! Arkusz Celw z Rozdziau 10. Arkusz Dziennego Planu Nauki z Rozdziau 11. Arkusz Postpu z Sekcji 12.4. Arkusz Twojej Metody z Rozdziau 13.

99

Dodatek B

Dalsza lektura
B.1 Teoretyczne zasoby
m (language learning) i niewiadom (language acquisition). Jeli chcesz dowiedzie si wicej o teorii, przeczytaj t ksik online. (Darmowa!) pod tytuem Second Language Acquisition and Second Language Learning napisan przez dr Stephena Krashena. Istniej inne, nowsze ksiki, ale nie cakiem za darmo. Steve Kaufmann to popularny blogger i poliglota piszcy o nauce jzykw (mwi 11 jzykami). Jest jednym z najgoniejszych zwolennikw wykorzystywania badania Stephena Krashena w praktycznych metodach nauczania. Jego ksika The Way of the Linguist jest warta przeczytania!

Istnieje wiele dyskusji na temat lingwistyki wyrniajcych nauk wiado-

100

B.2

Blogi o nauce jzyka

Oto niektre z moich ulubionych blogw na temat nauki jzykw obcych. Wykaz nie jest kompletny! Przepraszam kadego, kogo pominem w czasie spisywania tej listy. The Everyday Language Learner Aarona Myersa jeden z nielicznych blogw na temat nauki jzykw obcych, ktre udzielaj rad zwykym ludziom, ktrzy niekoniecznie maj tak obsesj na punkcie nauki jzyka jak ludzie piszcy o swojej pasji na blogach. Aaron napisa take kilka ebookw! Language Learning Tips prowadzony przez Grzegorza obiskiego Grzegorz publikuje kadego dnia now porad znanych ludzi i innych bloggerw, ktrzy ucz si jzyka. Stworzy rwnie zdumiewajc ilo innych stron na temat nauki jzyka (kliknij jego nazwisko powyej). The Linguist on Language Stevea Kaufmanna jedna z pierwszych osb, ktre przedstawiy mi teori, ukazujc, jak ludzki mzg uczy si jzykw. All Japanese All The Time autorstwa Khatzumoto wspaniae poczucie humoru i jedno z najlepszych rde jednozdaniowych porad w strefie blogw na temat nauki jzyka. Fluent in 3 Months Bennyego Lewisa mimo e nie podobaj mi si niektre techniki uywane przez Bennyego (technika jest bardzo osobist spraw!), jego materia motywujcy jest wspaniay, a jego porady na temat nauki kiedy jeste w kraju, gdzie mwi si w jzyku, ktrego si uczysz s niezastpione. Blog o nauce jzykw obcych autorstwa Evagelia Mylonaki Wspaniay z wielu rnych powodw. Jest to prawdopodobnie najlepszy zasb wiedzy

na temat nauki jzyka metod shadowing w jzyku polskim.