POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 1 z 9

POMIAR WARTOCI SKUTECZNEJ NAPI OKRESOWO ZMIENNYCH METOD ANALOGOWEGO PRZETWARZANIA SYGNAU
CEL WICZENIA Celem wiczenia jest zwrcenie uwagi na ograniczenie zakresu poprawnego pomiaru napi zmiennych wynikajce z parametrw technicznych woltomierzy napi zmiennych i z zasady ich dziaania. PROGRAM WICZENIA 1. Badanie wpywu ksztatu sygnau na dokadno wyniku pomiaru. 1.1. Zmierzy rwnoczenie wszystkimi woltomierzami warto skuteczn sygnau wyjciowego programowanego generatora dla sygnau: - sinusoidalnego, - prostoktnego, - trjktnego, - sinusoidalnego ze skadow sta. Okreli wartoci bdw pomiaru napicia poszczeglnymi woltomierzami, przyjmujc za warto poprawn, z niepewnoci 0.2%, parametry sygnau generowanego. Na podstawie wynikw pomiarw wskaza, w ktrych przyrzdach zastosowano przetwornik wartoci redniej, skutecznej lub maksymalnej. 1.2. Sprawdzi co wska poszczeglne woltomierze zastosowane do pomiaru napi znieksztaconych o tej samej wartoci harmonicznych i rnych przesuniciach fazowych. (np. u(t)= U1 sin? t +U3 sin3? t oraz u(t)= U1sin? t +U3sin(3? t+? )). 1.3.Zmierzy wszystkimi woltomierzami warto skuteczn napicia o zaprogramowanej wartoci amplitud i faz. Porwna bdy pomiarw (obliczone na podstawie znajomoci wartoci skutecznej zaprogramowanego sygnau i wskaza woltomierzy) z przewidywan wartoci bdw (obliczonych na podstawie znajomoci wartoci skutecznej zaprogramowanego sygnau i zasady dziaania przyrzdu). 2. Badanie charakterystyki czstotliwociowej woltomierzy 2.1. Zbada zachowanie przyrzdw w pamie czstotliwoci 0,1? 40Hz, 2.2.Zmierzy charakterystyk czstotliwociow woltomierzy w zakresie 40Hz? 100kHz. 3. Pomiar napicia wyjciowego dzielnika przy czstotliwoci 50 Hz i 10 kHz. 3.1.Zmierzy napicie wejciowe i wyjciowe dzielnika o rezystancji wejciowej 1 k? 3.2.Zmierzy napicia wejciowe i wyjciowe dzielnika o rezystancji wejciowej 1M?

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 2 z 9

Pomiary w p.3.1 i 3.2 wykona dla tej samej wartoci napicia wejciowego przy jednej staej dzielnika: 0.4, 0.5 lub 0.6. 3.3. Porwna wartoci zmierzonego napicia wyjciowego dla obu czstotliwoci .W przypadku rnic wynikw pomiaru przy 50Hz i 10kHz wikszych ni bd podstawowy woltomierzy, wskaza prawdopodobne rdo bdu dodatkowego. 3.4. Zweryfikowa dowiadczalnie wskazane rdo bdu dodatkowego. LITERATURA 1.Marcyniuk A... Podstawy metrologii elektrycznej , WNT W-wa, 1984 , str 107-110,148-160 2.Chwaleba A....Metrologia elektryczna, WNT W-wa 1996, str 221-228

UWAGI DO WYKONANIA WICZENIA Pomiar napi okresowo zmiennych metod analogowego przetwarzania w analogowych i cyfrowych woltomierzach. Wyposaenie aparaturowe stanowiska
1. Woltomierz elektromagnetyczny LE3 2. Woltomierz cyfrowy V543 3. Multimetr cyfrowy DM 441B 4. Multimetr cyfrowy HP34410A 5. Multimetr cyfrowy RFT G 1002 6. multimetr analogowy V640 7. Generator funkcyjny 8. Generator programowany GP-01 9. Komputer z oprogramowaniem generat.exe 10. Oscyloskop Napicie wyjciowe generatora wedug danych katalogowych moe zmienia si o 2 dB (okoo25%) dlatego przy pomiarze charakterystyki czstotliwociowej woltomierzy w zakresie czstotliwoci 40Hz do 10kHz napicie wyjciowe generatora ustala w odniesieniu do woltomierza HP 34410A. Jeli pojawi si problem ze wskazaniem rde bdw pomiaru napicia wyjciowego dzielnika dla rnych czstotliwoci, zaleca si powtrzenie pomiarw i obserwacj wskaza woltomierza gdy na wyjcie dzielnika doczy si drugi woltomierz o znanej impedancji. Obserwacje te powtrzy dla obu dzielnikw i obu czstotliwoci. Do badania wpywu ksztatu sygnau na wynik pomiaru zastosowa generator programowany umoliwiajcy wygenerowanie sygnaw sinusoidalnych, prostoktnych, trjktnych, zoonych z

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 3 z 9

zadeklarowanej liczby harmonicznych(opcja Fourier). Sygna sinusoidalny ze skadow staa mona uzyska w opcji Fourier jako sygna zoony z jednej harmonicznej i skadowej staej . W p. 4.2 zaleca si porwnanie wskaza woltomierzy w czasie pomiaru napi znieksztaconych o tej samej wartoci harmonicznych i rnych przesuniciach fazowych. Np. u(t)= U1 sin t +U3 sin3 t oraz u(t)= U1sin t +U3sin(3 t+ ) GENERATOR PROGRAMOWANY GP-01 Napicie wyjciowe wygenerowane jest z niepewnoci 0,2%. Generator uruchamia program GENERAT. exe: Po wczytaniu programu wczy generator GP-01; po 5 sekundach powinna zawieci si na pycie czoowej lampka sygnalizujca transmisja. Z paska menu wybra opcj Generator, a nastpnie dany przebieg. Przebieg generowany jest w opcji Start. Wygenerowany przebieg mona obejrze na monitorze korzystajc z opcji Prbki , wykres.

POMIAR WARTOCI SKUTECZNEJ NAPICIA OKRESOWO ZMIENNEGO METOD ANALOGOWEGO PRZETWARZANIA W PRZYRZDACH ANALOGOWYCH I CYFROWYCH
1.Opis napiciowego sygnau okresowo zmiennego. 1.1.Okres sygnau -T Sygna nazywamy okresowym jeli u(t) mona opisa zalenoci u(t) = u(t+T) = u(t+iT) gdzie i - liczba cakowita, T- okres sygnau. Okres sygnau decyduje o jego czstotliwoci f i pulsacji .

= 2 f 1.2 Zaleno u(t) Sygna okresowo zmienny mona zapisa w postaci szeregu Fouriera nastpujco:

gdzie Uo - skadowa staa, Un - amplituda n-tej harmonicznej,

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 4 z 9

n - przesunicie fazowe n-tej harmonicznej. Pierwsza harmoniczna U1sin t nazywana jest skadow podstawow. Sygna , ktry zawiera tylko jedn harmoniczn jest sygnaem sinusoidalnym o amplitudzie Umax. 1.3.Warto rednia sygnau Ur

Sygna okresowy symetryczny wzgldem osi czasu ma warto redni rwn zero, czyli sygna sinusoidalny ma take warto redni rwn zero. (Przypomnij sobie interpretacj geometryczn caki) 1.4.Warto skuteczna sygnau Usk

Dla sygnau opisanego zalenoci (1) wzr na warto skuteczn przyjmuje posta:

a dla sygnau sinusoidalnego:

Warto skuteczna okrela parametry energetyczne sygnau. W technice najczciej potrzebna jest informacja o parametrze energetycznym sygnau, dlatego jeli mwimy o napiciu zmiennym bez dodania okrele :warto rednia, maksymalna czy chwilowa, to rozumiemy przez t napicie skuteczne. 1.5.Warto maksymalna (warto szczytowa) Umax Umax =max u(t) Warto maksymalna sinusoidy odpowiada jej amplitudzie. Uywa si take pojcia napicie pik pik odpowiadajce wartoci "midzyszczytowej Upp = max u(t)>0 + max u(t)<0 Warto Upp dla sygnau sinusoidalnego odpowiada podwojonej wartoci amplitudy. 1.6 Wspczynnik szczytu ksz

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 5 z 9

W woltomierzach wsppracujcych z przetwornikami wartoci skutecznej podawana jest czsto dopuszczalna warto tego wspczynnika.

1.7 Wspczynnik ksztatu kk

okrela stosunek wartoci skutecznej sygnau do wartoci redniej tego sygnau po przetworzeniu go w przetworniku wartoci redniej. 1.8 Wspczynnik zawartoci harmonicznych -wspczynnik znieksztace

definiowany take nastpujco:

2. Parametry techniczne woltomierzy napi zmiennych 2.1 Bd podstawowy Okrela graniczny bd pomiaru gdy zachowane s wymagane warunki pracy woltomierza. 2.2 Zakres mierzonych wartoci 2.3 Impedancja wejciowa . W woltomierzach elektronicznych podawana jest oprcz rezystancji wejciowej pojemno zaciskw wejciowych (R C). Pojemno ta moe wpywa na bd pomiaru napicia wraz ze wzrostem czstotliwoci mierzonego napicia. 2.4 Dopuszczalny ksztat napicia Wynika z zastosowanego w woltomierzu przetwornika sygnau. 3.Moliwo zastosowania woltomierzy napi staych do pomiaru napi zmiennych.

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 6 z 9

3.1 Zachowanie si woltomierzy napi staych w pomiarze napi zmiennych. Omawiajc pomiar napicia staego zakconego skadow zmienn o czstotliwoci 50Hz zwracano uwag, e stosowane przyrzdy mog: - urednia to zakcenie i eliminowa go z wyniku, - mierzy warto chwilow napicia, - mierzy warto skuteczn sumy napicia staego i zakcenia. Warto redni mierz woltomierze magnetoelektryczne i cyfrowe z przetwornikami cakujcymi. Warto chwilow woltomierze z kompensacyjnymi przetwornikami A/C. Warto skuteczn woltomierze elektromagnetyczne i elektrodynamiczne. 3.2 Woltomierze elektromagnetyczne i elektrodynamiczne Z zasady dziaania mierz warto skuteczn prdu, ktry przetwarzany jest na napicie. Podstawowymi wadami jest ich maa rezystancja wejciowa i may zakres czstotliwoci pracy. 3.3 Woltomierze wartoci redniej Aby mc zastosowa woltomierze mierzce z zasady warto redni do pomiaru napi okresowo zmiennych naley mierzony sygna przetworzy na warto proporcjonaln do wartoci skutecznej, co mona uzyska w przetwornikach wartoci redniej, skutecznej i szczytowej.(przetworniki wartoci szczytowej stosowane przy czstotliwociach wyszych od pasma akustycznego). 3.3.1Woltomierze z przetwornikami wartoci redniej woltomierze napi sinusoidalnych Przetworniki wartoci redniej (ukady prostowania) przeksztacaj sygna wejciowy o wartoci redniej rwnej zero na sygna o wartoci rnej od zera

Dla kadego sygnau jest jednoznaczna zaleno midzy wartoci skuteczn sygnau wejciowego a wartoci redni sygnau na wyjciu przetwornika Jeli sygna wejciowy jest sygnaem sinusoidalnym to jego warto skuteczna okrelona jest zalenoci (3), a warto rednia sygnau po przetworniku z prostowaniem dwupowkowym wynosi

Czyli

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 7 z 9

Wystarczy przeskalowa (przemnoy) wskazania woltomierza przez wspczynnik ksztatu kk sinusoidy,

aby odczyta z woltomierza warto skuteczn napicia sinusoidalnego. Wspczynnik kk sinusoidy staje si wspczynnikiem skalowania woltomierza, ktry mierzy warto redni a wskazuje warto przemnoon przez kks. Gdy mierzony sygna nie jest sinusoidalny wynik obarczony bdzie dodatkowym bdem tzw bdem od ksztatu: U= UskZ -UskR =UrZ kks UrR kkx gdzie: UskR - rzeczywista warto skuteczna sygnau, UskZ - zmierzona warto odpowiadajca wartoci redniej przetworzonego sygnau przemnoonej przez wspczynnik ksztatu sinusoidy kks, kkx wspczynnik ksztatu mierzonego sygnau. 3.3.2 Woltomierze z przetwornikami wartoci skutecznej woltomierze TRUE RMS Przetwornik wartoci skutecznej przetwarza chwilow warto napicia na kwadrat wartoci chwilowej, ktra jest nastpnie uredniana w woltomierzu

Zastosowanie przetwornika kwadratujcego w woltomierzach cyfrowych wymaga dodatkowych czonw linearyzujcych. Dla woltomierzy tych podaje si czsto dopuszczalny wspczynnik szczytu lub dopuszczalny stosunek wartoci maksymalnej sygnau do zakresu pomiarowego, ktry wynika z ograniczonego zakresu przetwarzania . Woltomierze True RMS maj czsto dwie opcje pomiarowe : - pomiar skadowej zmiennej (AC) - pomiar skadowej zmiennej i skadowej staej (AC+DC) 4.Pytania i zadania 4.1 Sinusoidalne napicie sieci ma warto znamionow 220V. Jaka jest warto maksymalna i jaki wspczynnik szczytu napicia sieciowego? 4.2 Jak warto wskae woltomierz magnetoelektryczny o zakresie 30V jeli na jego zaciski doczymy napicie :

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 8 z 9

- u(t)= 25Vsin t =2 50 - u(t)= 15Vsin t =2 50 a jak woltomierz cyfrowy z cakowaniem podwjnym o zakresie 10V i 100V? 4.3 Jak warto wskae woltomierz napi sinusoidalnych jeli do jego zaciskw doczy si napicie jak w zadaniu 4.2? 4.4 Ktry z woltomierzy mona wyskalowa w wartociach skutecznych napicia sinusoidalnego po wczeniu go na wyjcie przetwornika o nastpujcej funkcji przetwarzania Uwej(t) dla Uwej(t) > Uwyj(t) 0 dla Uwej(t) <0 - woltomierz magnetoelektryczny, - woltomierz cyfrowy z przetwornikiem cakujcym, - woltomierz cyfrowy z przetwornikiem kompensacyjnym? Jak warto naley przyj dla wspczynnika skalowania? 4.5 Jaki bd popenimy przyjmujc wskazania woltomierza napi sinusoidalnych z przetwornikiem wartoci redniej o funkcji przetwarzania Uwyj(t) = Uwej(t) jeli woltomierzem tym zmierzymy napicie o ksztacie jak na rysunku?

4.6.Jaki bd moemy popeni mierzc woltomierzem elektromagnetycznym o: zakresie 300V, klasie 0,5, rezystancji RV = 50 /V, zakresie czstotliwoci 20-500Hz, napicie wyjciowe rda o rezystancji wewntrznej 1 , ktre mona opisa zalenoci: u(t) = 280Vsin t +28Vsin3 t =2 50 ? 4.7 Na wyjciu obiektu o rezystancji wewntrznej 10 k zmierzono napicie sinusoidalne o czstotliwoci 10 kHz woltomierzem V543.

POMIAR NAPICIA ZMIENNEGO

Strona 9 z 9

Parametry woltomierza: - bd podstawowy 0.05% wartoci mierzonej +0,05% wartoci podzakresu ( w zakresie czstotliwoci 40 Hz 10 kHz). - impedancja wejciowa 10M 40pF Woltomierz wskaza 4,532V. Okreli bd wynikajcy z dokadnoci woltomierza oraz bd metody . Czy bd pomiaru miaby inn warto jeli czstotliwo sygnau wynosiaby 100Hz?