IV. MusIsz zakoczy swoje ycIe.

o tanatotechnologIach

Technologie zmieniaj zarwno mylenie o Erosie (dawcy i sile podtrzymujcej ycie), jak i Tanatosie (sile koczcej ycie). Ten sposb mylenia o egzystencji ludzkiej zostaje zastpiony przez nowy rodzaj ich technologicznych regulacji. Technologicznie bardziej wzmacniany jest Eros jako podstawowa zasada yciowa. mierci nie da si jednak pomin, nie mona jej usun z ludzkiego horyzontu oczekiwania. O zakoczeniu ycia nie przypomina ju mier znana z ikonografii i wyobrae kulturowych czy dowiadcze religijnych i duchowych, lecz przebrana w technologiczne regulacje. Dlatego zdanie musisz zakoczy swoje ycie moe wypowiedzie dowolny program przypominajcy uytkownikowi, e jego egzystencja nie jest konieczna, e zostaa ona wyczerpana, zuyta. Powodem mierci nie jest wic biologiczna, lecz informacyjna i cybernetyczna staro, rozumiana jako niemono partycypacji w danym programie dowiadczenia. mier spoeczna jest konsekwencj mierci metafizycznej realizowanej technologicznymi rodkami. Wystarczy bowiem, by uytkownicy uznali kogo za zmarego, to znaczy usunli kontakt do niego i ta osoba przestaje istnie. Prg spoeczny stanowi wic form transcendencji, gdy pozwala na przekroczenie stanu protoontycznoci. Ontyczno moe si realizowa, gdy podmiot yje interaktywnie w mediach technicznych. Gdy zostanie usunity z jakiej grupy, umiera i zostaje przeniesiony do otchani protoontycznoci rozumianej jako brak kontaktu z zasad cybernetycznego witalizmu, na ktrej nadbudowana jest stechnicyzowana kultura. Horyzont mierci jest dany technologicznymi rodkami przed yciem. To ju nie bycie-ku-mierci, lecz bycie-prolongowana-technicznie-mier, poniewa ostateczno zostaje teraz zastpiona przez poziomy i warstwy mierci, midzy ktrymi interaktywnie przeczaj si cyborgi w toku zmediatyzowanej technologicznie egzystencji. Oznacza to nie tyle jej odwlekanie, co lekcewaenie, gdy mier jest wszdzie, tak e koniec ycia moe by realizowany jako koniec ycia w okrelonym interfejsie lub programie dowiadczenia. Technika lekceway czowieka na tyle, na ile czowiek na to pozwala. Natomiast gdy stanie si ona totalnie nieludzka wskutek cakowitej detanatologizacji, to opozycja ycie mier straci sens.

176

Cz III: Transcendencja i transhumanizm

Istoczymy si ze mierci do wytworzonych technicznie obwodw niemiertelnoci, po ktrych mier jest transferowana. W tym sensie technika to mier na kadym moliwym poziomie. mier jest wszdzie, co wida w wiadomociach, ale jednoczenie przestrze yciowa czowieka jest z niej oczyszczana. mier jest usuwana poza horyzont powszedniego dowiadczenia. Dlatego, aby cyborg mg odzyska horyzont mierci, potrzebuje odpowiedniego programowania na dezaktywacj podstawowych programw dowiadczenia dostarczanych mu przez przemys programw, wyczania tych opcji, ktre destabilizuj metafizyczna ekonomi mierci. Ludzie wszystko uprzemysawiaj, dlatego i mier zostaa uprzemysowiona. Nie zostaa ona usunita, tylko po prostu si nie opaca. Przepracowanie mierci jest bolesne i zajmuje lata, nieraz cae ycie, a przy tym zmienia czowieka i towarzyszy mu w kadej chwili. Uprzemysawianie mierci polega na redukcji tego przepracowania do gotowych ofert sztucznego rozumienia wiata oraz rzdzcych nim praw. Dokonuje si to poprzez tanatotechnologi, poczwszy od aparatury medycznej, poprzez zakady pogrzebowe (ktre przygotowuj ciao, co kiedy byo zadaniem rodziny i pozwalao oswoi si ze mierci), a po dyskursy, ktre eliminuj mier (albo jest ona zbywana milczeniem, albo redukowana do kwestii ekonomicznych). mier zostaje uprzemysowiona przez tanatotechnologie, czyli aparatur suc do tego, by ni zarzdza. Pd do konsumpcji, zdobywania pienidzy, robienia kariery to nic innego jak manifestowanie braku mierci. Ludzie sdz, e s w stanie przecign ponurego niwiarza, bo bd czym wicej ni ludmi. Std obietnice techniki: cigaj si czowieku z innymi, a zostaniesz zapisany wysoko w rankingu. W takim spoeczestwie nie ma miejsca na mier. Nikogo ona nie obchodzi. I to nie z powodu ludzkiej niewraliwoci, ale nieopacalnoci. Tanatotechnologie zarzdzajce mierci maj otworzy horyzont ludzkiego dowiadczenia na wszystko, tylko nie na mier. mier jednak cay czas si manifestuje, wyziera spod popkulturowego makijau naszej cywilizacji, jednak nawet patrzc w jej w oczy, ludzie widz tylko banalne koniecznoci i nieznaczce zagroenia. Najwikszym sukcesem infrastruktury tanatotechnologicznej jest odczenie czowieka od bycia-ku-mierci na rzecz bycia-kuczemukolwiek-podanemu. W ten sposb usunita mier staje si zasad rzeczywistoci wbrew cywilizacji, wbrew technice, wreszcie wbrew samym ludziom. Jej praca polega na znikaniu, ktre dokonuje si przez substytucje i maskowanie im mniej wida mier, ktra jest wszdzie, tym wikszy sukces uprzemysowienia mierci. Problemem w niemiertelnym spoeczestwie bdzie nie uniknicie, lecz wskrzeszenie mierci. mier nie musi oznacza koca. Bdzie to inna mier od tej rozumianej jako nieodwracalne przerwanie1 mier oznaczajca przejNawet jeli ma ona charakter przerywania i wybudzania podmiotu. mier, pozbawiona mitologicznych przedstawie, ludycznych alegorii czy religijnych wyobrae, jest przedstawia1

IV. Musisz zakoczy swoje ycie...

177

cie z jednego poziomu na drugi, a wic degradacj lub awans w hierarchii. W ten sposb ludzie s jak bogowie takimi uczynia ich rewolucja protezowania egzystencji, dokonana za porednictwem technologii transformacyjnych: robotyki, nanotechnologii, biotechnologii, nanoinynierii, bioinformatyki czy technologii sterowania klimatem. Wskrzeszenie mierci nie bdzie oznaczao przywrcenia ontologicznego statusu eschatologii. Eschatologia wci bdzie gr realizowan zgodnie z instrukcj technomerkantylistycznego rozumu, lecz uniemiertelniane podmioty bd mogy co straci: komponenty i urzdzenia wasnej niemiertelnoci. miertelno/niemiertelno oznacza moliwo przeczania midzy konkretnymi urzdzeniami i terytoriami egzystencjalnymi w obrbie biotechnosystemw, tj. wskrzeszenie w funkcji uaktywnienia. Niemiertelno czowieka bdca w czciowym kontakcie z transcendencj bdzie odnosi si do realizacji pewnych idei i wizji zwizanych z politeizmem. To, e kady bdzie wasnym bogiem, oznacza, e bdzie tworzy wasne otoczenie. Bdzie jednak ograniczony przez innych bogw, ktrzy na rwni z nim bd zabiega o spenienie wasnych mocy i zdolnoci kreacyjnych. Ludzie w roli bogw bd zarzdza miertelnymi lub maszynami. mier stanie si widowiskiem, najwyszym dobrem biotechnosystemowej logiki spektaklu, poniewa bdzie czym nieosigalnym w kulturze niemiertelnych cyborgw. Przyszo czowieka i podstawowe sposoby jego egzystencji mona odnie do zaawansowanych filozoficznych eksperymentw mylowych, ktre pozwalaj zrozumie, jakie zaoenia, idee, ideologie tkwi w projektowaniu przyszoci pozbawionej mierci. Moe si okaza, e ludzie nie bd chcieli y wiecznie, czyli usun mierci z horyzontu wasnej egzystencji. Zdanie Musisz zakoczy swoje ycie oznacza konieczno zakoczenia ycia jako podmiot niemiertelny, inaczej nie dojdzie do jakociowej zmiany w mentalnoci spoeczestwa. mier stanowi przypomnienie o tym, co czeka ludzko po rewolucji posthumanistycznej i transhumanistycznej, jeli zostan zrealizowane pewne scenariusze jej rozwoju. Dotd ludzie pytali, jak powsta wiat, dzi pytaj ju tylko o jego koniec. Odsuwany poprzez technologie eschatologiczny wymiar ludzkiej egzystencji tylko zaguszy ich oczekiwanie. Ludzie oczekuj od Boga cyborgw realnej interwencji, ingerencji transcendencji w stechnicyzowan kultur, w ktrej Bg-mier bdzie peni funkcj przerywania niemiertelnoci.

na jako czysta funkcjonalno. Thanathos jest czyst funkcj przerywania ycia (na chwil, ale i na zawsze), transcendentalnym polem ewolucji twrczej aren ycia. Por. G. Deleuze, Rnica i powtrzenie, tum. B. Banasiak, K. Matuszewski, KR, Warszawa 1997. mier wybudza podmiot z jego indukowanego technologicznymi rodkami snu ycia, na ktre skadaj si aktywnoci dokonywane w ramach ofert medialnych.

178

Cz III: Transcendencja i transhumanizm

Politeizm technologii, czyli ich wielo realizujca rne funkcje, cele i powodujca heterogeniczne efekty eschatologiczne, bdzie prowadzi do politeizmu metafizycznego, wielobstwa ludzi, wielobstwa-w-ludziach. Gra ryzykiem miertelnoci dostarcza afektw i zapobiega wiecznej nudzie, nudzie wiecznoci pozbawionej szansy na ostateczna dezaktywacj cyborgw. Prowadzi to do tego, e czowiek zrzuci na maszyny odpowiedzialno za wasn (nie)biotechnomiertelno. Obiekty techniczne obdarzone inteligencj bd mogy agodzi skandal miertelnoci. mier przestaje by ludzka czowiek marzy i fantazjuje o mierci maszyn (o ich autodestrukcji), Wedug Thomasa Koebnera: Take maszyny przeywaj mier s to automaty zaprogramowane na ycie i mier w cieniu technologicznej transcendencji. Cyborgi, nie mogc dowiadczy wasnej mierci, przeywaj j u maszyn. Obserwuj, programuj, wyobraaj sobie ich destrukcj, co stanowi form anamnezy metafizycznego przypomnienia o byciu-ku-mierci, teraz zaporedniczonego w programach wydarzania si czciowych dezaktywacji zasobw biotechnicznych. Bycie-ku-mierci cyborgw zostaje zastpione przez programowanie wydarze mierci w maszynach. Tanatotechnologie realizuj si bez wiedzy o mierci. Nicholas Agar uwaa, e zgranie umysu do technologicznej postaci, przypisywane silnej sztucznej inteligencji (strong AI), oznacza mier, jeli okae si, e jej zaoenia byy bdne. W przeciwnym wypadku nastpiaby adaptacja umysu do technologicznego otoczenia, a wic stan technologicznej niemiertelnoci. Nie byaby ona co prawda pena, gdy elektroniczne noniki odpowiedniki neuronw czy inne urzdzenia pozwalajce na zgranie, zapis i odtwarzanie umysu (lub pierwotne odtworzenie bez straty czasu, czyli deportacja umysu z rzeczywistoci biologicznej do technologicznej) nie dokonuj tych operacji w sposb idealny, nie mog by zatem odpowiedzialne za doskona kopi umysu. Co si jednak dzieje z rzeczywistoci duchow transcendencj? Niesusznie si j pomija t rzeczywisto metafizyczn, gdy to ona bdzie stanowia podstaw oceny transhumanistycznych eksperymentw mind uploadingu. Gdy bdzie mona siebie dowolnie klonowa, poprzez wymian zuytych lub zepsutych nonikw, noniki wiadomoci zapewni czowiekowi sukcesj. Czy jednak po zgraniu, czyli bioelektronicznej mierci i technologicznych narodzinach z transferu, dusza ulegnie podziaowi? Czy bdziemy mie mniej dusz, czy te kolejne dusze (w domyle takie same) zaludniajce kolejne klony? By moe dusza zostanie zagubiona lub bdzie ya tylko w jednym klonie.
H. Martins, Experimentum Humanum, Relgio Dgua, Lisboa 2011, s. 175. T. Koebner, Herr und Knecht. ber knstliche Menschen im Film, w: R. Drux (red.), Der Frankenstein-Komplex: Kulturgeschichtliche Aspekte des Traums vom knstlichen Menschen, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1999, s. 124.  Ibidem.
 

IV. Musisz zakoczy swoje ycie...

179

Do uzyskania tej wiedzy konieczna byaby konsultacja z Bogiem jednak tej transhumanici z pewnoci nie bd chcieli przeprowadzi. Czy powstan testy pozwalajce okreli zawarto umysu w jakiej postaci elektronicznego umysu? Czy cyborg si przystosuje do tych przemian? Wedug jakich kryteriw naleaoby ocenia takie eksperymenty? Tanatotechnologie wprowadzaj mier nie jako co oczekiwanego czy ostatecznego, lecz jako eksperyment. Wyobramy sobie, e w oprogramowaniu i sprzcie niezbdnym do zgrywania naszych umysw wystpi gdzie bd, ktry powoduje nie tylko atak wirusw i destabilizacj systemu technologicznie poczonych umysw jako nowej formy uzyskiwania intersubiektywnoci, ale uruchomienie programu samoanihilacji. W ten sposb moe dokona si eksterminacja ludzkoci. Krelenie scenariuszy apokaliptycznych zmusza do zastanowienia si nad scenariuszami postapokaliptycznymi, to znaczy po katastrofie, po globalnej biotechnosystemowej awarii. Czy transhumanici przewiduj jak kopi bezpieczestwa ludzkoci? Mogaby ona przybra posta globalnej bazy danych, w ktrych zostayby zapisane wszystkie umysy cyborgw. W razie awarii lub kataklizmu suyyby do odtworzenia cyborgicznej ludzkoci. Czy nasze ciaa bd gotowe znowu przyj i wgra wiadomo przekonwertowan do postaci technologicznej? Czy konsekwencj tego bdzie jaka nowa posta traumy transferu? Czy ludzki umys i psychika bd stabilne po takiej operacji? Takie eksperymenty mylowe s przeprowadzane w dzieach science fiction, a za sprawa technologii staja si udziaem rzeczywistoci cyborgw. Musisz zakoczy swoje ycie staje si nakazem etycznym. Tanatotechnologie mog prowadzi do dezaktywacji egzystencji. Czowiek odtworzony z danych poprzez uploading staje si rnymi wersjami czowieka i jest aktualizowany na interfejsach w formie biologicznej (jako robot) lub w postaci danych. Tanatotechnologie w silnie stechnicyzowanej kulturze to take dziaania i operacje, ktre maj przeciwdziaa mierci w kadej postaci. Tworz one system zabezpiecze, ktry nie pozwala jednostkom na zakoczenie ycia. Jeli komu uda si zabi, to bdzie wskrzeszany z danych: czy to w formie biologicznej, czy technicznej. W ten sposb tanatotechnologie realizuj niemiertelno mimo woli, niemiertelno niechcian, bo nadan przez technologiczn tendencj globalizujcej si technicznie kultury. S one amplifikatorami lku przed mierci wzmacniaj mechanizmy wyparcia, nie pozwalajc czowiekowi na aktywne przeywanie mierci. Cakowite usunicie ostatecznego wymiaru mierci moe prowadzi do tego, e bdzie ona gr, a ludzkie jednostki zostan winiami biotechnosystemw, z ktrych nie bd mogy uwolni si ich dusze. Maszyny do prowadzenia reinkarnacyjnej gry bd uruchamiane poprzez wymazanie pamici jednego klona jako te, ktre aktualizuj dane wirtualne rodowisko bycia, w ktrym mier oznacza game over, lecz po wrzu-

180

Cz III: Transcendencja i transhumanizm

ceniu monety do reinkarnacyjnego automatu mona rozpocz gr w nowym wcieleniu lub reaktualizowa zastane. Zarzdzanie mierci bdzie wic polega na realizacji rnych scenariuszy bycia. Niemiertelno bdzie oznaczaa nieskoczon w czasie hibernacj podmiotw w symulacyjnych wiatach oferujcych rne dowiadczenia, a jeli tanatotechnologie zaktualizuj si w tej wersji, bdzie oznaczaa take brak moralnoci i etyki, gdy kada aktywno zostanie sprowadzona do gry. W kadym programie dowiadczenia aktualizowanym w rzeczywistoci technologicznie skonstruowanej symulacji bdzie miaa miejsce inna wersja etyki gry sprowadzonej do algorytmicznych regu postpowania w danym wiecie nieobecnego ycia (bdcym take wiatem nieobecnej, bo niemoliwej do dowiadczenia mierci). Ten lk przed mierci i przeywaniem utraty powoduj, e transhumanici w swoich postulatach i dziaaniach (a stoi za nimi infrastruktura technologiczna i ekonomiczna tego ruchu) tylko czciowo aktualizuj marzenia ludzkoci o rewolucji i wyzwoleniu z dotychczasowych ogranicze, boskim ogniu danym im przez Prometeusza. Trzeba jednak pamita, e Prometeusz chcia umrze, lecz nie mg i w nieskoczono doznawa tego samego. TO SAMO, bdce gwnym wrogiem Nietzschego, a take Heideggera i Deleuzea, staje si czystym produktem postpu technologicznego. Niemiertelno oznacza TO SAMO, lecz realizowane w heterogenicznych aktualizacjach grach nieobecnego ycia i mierci, czyli nieobecnego bycia w technologicznie skonstruowanej niemiertelnoci. Jednak TO SAMO bdzie dotyczyo tylko wybranych ludzi. mier przestaje by egalitarna (dostpna wszystkim ywym stworzeniom), a staje si technomerkantylistycznie elitarna jak produkt rynkowy. Tylko ludzie dysponujcy odpowiednimi zasobami mog kupi pakiet tanatotechnologiczny, ktry ma ich chroni przez mierci. Jeli jednak kto zmieni zdanie i zechce znw sta si miertelny, to urzdzenia mog do tego nie dopuci. Taka osoba pozostanie winiem wasnych zabezpiecze tanatotechnologicznych. W spoeczestwie postmiertelnym gwnym dobrem stanie si mier. Podobnie jak mitologiczni bogowie zazdrocili ludziom miertelnoci, tak niemiertelne elity bd zazdroci miertelnym ich dobra, jakim bdzie moliwo zakoczenia egzystencji. Tanatotechnologie odnosz si do metafizyki. Nawet ruch transhumanistyczny, ktry wywodzi si z materializmu i pragmatyzmu, musi w pewnym momencie stawi czoo kwestiom metafizycznym. Od tego, jak to uczyni, bdzie zalee powodzenie kolejnych rozwiza tanatotechnologicznych, gdy na pewnym etapie globalizacji technicznej, gdy kultura osignie krytyczne nasycenie technologi, nie bdzie powrotu do dawnego porzdku kultury.