Wszyscy zapacimy za polityk klimatyczn

Autor: Stanisaw Tokarski, Jerzy Janikowski (Polska Energia - nr 5/2012)

W Krajowej Izbie Gospodarczej, w obecnoci przedstawicieli rzdu oraz rodowisk gospodarczych, zaprezentowane zostay 29 marca oceny moliwego wpywu zaoe unijnej Mapy Drogowej 2050 na sektor energetyczny, rozwj gospodarczy, przemys i gospodarstwa domowe w Polsce do roku 2050. Z przeprowadzonych szczegowych analiz i oblicze celw redukcji emisji wynika, e bez podjcia dziaa zapobiegawczych wynik finansowy polskich przedsibiorstw w roku 2030 zmniejszy si o poow w porwnaniu z poziomem z roku 2010, a do kasy brukselskiej moe trafi nawet 40 mld z rocznie tytuem opat za emisj CO2.

Wykonane analizy Prac na zlecenie Tauron Wytwarzanie, PGE Grnictwo i Energetyka Konwencjonalna oraz Krajowej Izby Gospodarczej wykonaa firma Badania Systemowe EnergSys. Opracowanie wykorzystuje modele obliczeniowe sprawdzone podczas przygotowywania Raportu 2030 PKEE, ktry sta si podstaw wypracowania rzdowego stanowiska negocjacyjnego wobec Pakietu Klimatycznego. Gwne zaoenia obliczeniowe zachowuj spjno z wartociami przyjmowanymi przez Komisj Europejsk w opracowaniu zawierajcym ocen skutkw Mapy Drogowej 2050 (tzw. Impact Assessment). Wykonane analizy obejmuj skutki nie tylko dla sektora elektroenergetycznego, ale take dla gospodarstw domowych oraz poszczeglnych dziaw przemysu, dziki czemu moliwe jest szersze spojrzenie na rzeczywiste konsekwencje proponowanej unijnej polityki energetycznoklimatycznej.

Rozpatrywane scenariusze Obliczenia wykonane zostay dla trzech wariantw polityki klimatycznej: - kontynuacji, tj. penego wdroenia zapisw Pakietu Klimatycznego, - dekarbonizacji, tj. przyjcia celw z Mapy Drogowej 2050, - polityki liberalnej z zerowymi kosztami emisji CO2. Dziki takiemu podejciu moliwe jest oszacowanie konsekwencji finansowych wynikajcych zarwno z kontynuacji wdraania Pakietu Klimatycznego, jak te z proponowanych nowych dugoterminowych celw redukcyjnych. Dodatkowo kady z wariantw rozpatrywany

by w perspektywie dwch scenariuszy popytowych referencyjnego, zakadajcego kontynuacj obecnej polityki w zakresie uytkowania energii oraz efektywnociowego, w ktrym nastpuje szybki rozwj drogowego transportu elektrycznego i prowadzona jest aktywna polityka w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej. W tabeli poniej zostay zestawione wszystkie rozpatrywane warianty polityki klimatycznej i scenariusze rozwoju dotyczce efektywnoci energetycznej.

Wzrost cen energii Realizacja unijnej polityki klimatycznej, zarwno w zakresie uzgodnionego Pakietu Energetyczno Klimatycznego, jak i proponowanej Mapy Drogowej 2050, spowoduje znaczcy wzrost cen energii w Polsce. Na rysunku nr 1 zostay przedstawione wyniki wylicze wartoci kosztw marginalnych, stanowicych poziom odniesienia dla cen energii elektrycznej dla rnych scenariuszy rozwoju.

Rys. 1 Koszty marginalne wytwarzania energii elektrycznej (bez OZE)

Mona wyranie zauway, e w przypadku przyjcia polityki dekarbonizacji ceny energii elektrycznej w hurcie bd w Polsce po roku 2020 trzy bd cztery razy wysze anieli w roku 2005. Ze wzgldu na ograniczenia emisji CO2 bd potrzebne dodatkowe nakady inwestycyjne na nowe moce wytwrcze. W latach 2011-2050 bd one o 100 114 mld z wysze w porwnaniu do obecnej polityki klimatycznej. Gdyby za odnie je do polityki bez ogranicze CO2, to poziom nakadw inwestycyjnych osiga warto 336 352 mld z. Bardzo silnie rosn ponadto koszty wytwarzania. Jest to o 8 do 16 mld z rocznie wicej ni w przypadku kontynuowania obecnej polityki.

Konieczno zakupu uprawnie emisyjnych Realizacja polityki dekarbonizacji prowadzi bdzie do ponoszenia znacznych kosztw na zakup uprawnie do emisji. Trzeba pamita, e bd one dotyczyy take tych obszarw, ktre pozostaj obecnie poza systemem handlu emisjami. Wysoko wszystkich kosztw zwizanych z zakupami uprawnie do emisji w przypadku realizacji polityki gbokiej dekarbonizacji zostaa pokazana na rysunku nr 2.

Rys. 2 Koszty zakupw uprawnie emisyjnych dla polityki dekarbonizacji i scenariusza referencyjnego dla rde objtych i nieobjtych systemem handlu emisjami

Wpyw na polsk gospodark Przemys bdzie odczuwa skutki polityki klimatycznej i potencjalnie proponowanej polityki gbokiej dekarbonizacji poprzez wzrost cen energii elektrycznej, poprzez bezporednie koszty emisji CO2 ponoszone przez przedsibiorstwa objte systemem ETS oraz poprzez przyrost podatku od emisji CO2 dla przedsibiorstw niebdcych w systemie ETS. Wzrost kosztw dziaalnoci tylko dla gazi przemysu objtego unijnym systemem handlu emisjami zosta przedstawiony na rysunku nr 3. Dla poszczeglnych dziaw przemysu koszty wytwarzania zostay zestawione na rysunku nr 4. Najbardziej obcione to przemys chemiczny, mineralny oraz metalurgiczny. W dalszej kolejnoci wzrost kosztw dotknie take przemys rafineryjny, spoywczy, wglowy, papierniczy i koksownictwo.

Rys. 3 Wzrost kosztw wytwarzania w stosunku do poziomu z roku 2010 dla dziaalnoci gospodarczej objtej systemem ETS
Dziay energochonne i wysoko emisyjne Pozostae dziay przemysu

Rys. 4 Wzrost kosztw wytwarzania w stosunku do poziomu z roku 2010 dla poszczeglnych dziaw przemysu

Warto spojrze na problem wzrostu kosztw wywoanych unijn polityk klimatyczn z perspektywy wyniku finansowego brutto uzyskiwanego przez przemys. Pokazuje to rysunek 5. Wida wyranie, e zarwno realizacja celw Pakietu Klimatycznego, jak i wdroenie propozycji Mapy Drogowej 2050, powoduj koszty na poziomie po ok. 25 proc., przekraczajc cznie poow wyniku finansowego. To ogromne obcienia, ktre bd skutkowa zmniejszeniem lub utrat rentownoci i w konsekwencji mog zaowocowa przenoszeniem produkcji do innych krajw, bd po prostu likwidacj zakadw. W roku 2030 zagroenie ujemn rentownoci sprzeday dotknie dziay przemysu zatrudniajce okoo jedn trzeci pracownikw pracujcych w przemyle i wytwarzajce ponad 30 proc. wartoci dodanej.

Rys. 5 Wzrost kosztw wytwarzania w przemyle w 2030 roku w odniesieniu do wyniku finansowego przemysu w 2010 roku

Obcienia dla gospodarstw domowych W przypadku realizacji scenariusza polityki gbokiej dekarbonizacji udzia kosztw energii w dochodach gospodarstw domowych wzrasta z poziomu 9,9 proc. w 2010 r., wahajc si na przestrzeni kolejnych 40 lat w przedziale pomidzy 10,6 a 12 proc. redniego dochodu. Gdyby odnie te wydatki nie do redniego dochodu, ale do mediany dochodu (wartoci okrelajcej poziom dochodu dostpnego dla poowy gospodarstw domowych, pozostaa poowa ma dochd poniej niej), lepiej oddajcej przecitn sytuacj, ich udzia byby wyranie wyszy, zawierajc si w zakresie od 12,4 do 15,3 proc. To bardzo duo. Warto doda, e w sytuacji, kiedy wydatki gospodarstwa domowego ponoszone na pokrycie jego potrzeb energetycznych przekraczaj 10 proc. dochodu, mwi si o tak zwanym ub-

stwie energetycznym. Realizacja celw Mapy Drogowej 2050 w caej swojej perspektywie czasowej zepchnie zatem polskie gospodarstwa domowe w obszar tego ubstwa.

Wpyw na PKB Bardzo niepokojco wyglda rwnie spadek wzrostu PKB, wynikajcy z realizacji polityki gbokiej dekarbonizacji. Przeprowadzone analizy pokazuj, e osignicie celw samej Mapy Drogowej 2050 bdzie kosztowao Polsk utrat ponad 6 proc. PKB w roku 2050.

Wnioski dla Polski Wyniki przeprowadzonych analiz jednoznacznie wskazuj, e koszty kontynuacji wdraania Pakietu Klimatycznego, jak rwnie potencjalnego pogbienia celw redukcji emisji w perspektywie roku 2050, oznaczaj dla Polski ogromne obcienia finansowe. Obejmuj one gospodarstwa domowe, jak rwnie poszczeglne sektory gospodarki. Co gorsza, preferowane w unijnej polityce zmiany technologiczne oznaczaj dla naszego kraju przede wszystkim wzrost importu urzdze oraz paliw, a co za tym idzie wspieranie rozwoju przemysu oraz tworzenie nowych miejsc pracy, ale gwnie w innych pastwach. Z perspektywy naszego kraju nie wida zatem korzyci z realizacji Mapy Drogowej 2050 pokazywanych przez unijnych urzdnikw, takich jak powstawanie nowych miejsc pracy, zmniejszenie zalenoci od importu i rozwijanie posiadanych technologii, dziki czemu rodki finansowe miayby stymulowa gospodark zamiast wypywa na zewntrz. Trzeba si zatem zastanowi, co zrobi, aby nie tylko inne kraje ale rwnie Polska moga by beneficjentem rozwoju nowych technologii.