You are on page 1of 12

DENBORAZKO PERPAUSAK AURREKOTASUNA (anterioridad, preferencia)

1-BAINO LEHEN (ago) (Antes de)

Se pone esta frmula detrs del verbo en participio. Ezkondu baino lehen(ago) pentsatu zer egiten den Antes de casarte piensa qu hacer. Istorio horiek zu jaio baino lehenagokoak dira Esas historias son de antes de que t nacieras. (anteriores a) Ezer esan baino lehen(ago), ziur egon nahi dut. Antes de decir nada, quiero estar seguro. Puede que a veces nos encontremos la forma baino lehentxoago.Esta tiene el significado de un poquito antes de. Ej: Zu heldu baino lehentxoago joan da. Se ha ido un poquito antes de que llegaras.

2-AURRETIK

(Antes de)

Esta forma se pone tambin despus del verbo en participio: Hasi aurretik ondo begiratu behar da Antes de empezar, mira bien qu se necesita. Ezer esan aurretik, ondo pentsatu, badaezpada ere Antes de decir nada, pinsalo bien, por si acaso. Puede que nos encontremos la forma aurretiko algunas veces.Aparece siempre al lado de un sustantivo: Ezkondu aurretiko lagunak ez ditut ia-ia ikusten. No suelo ver casi a los amigos de antes de casarme. Horiek ni lanean hasi aurretiko kontuak dira. Esas son cosas de antes de empezar yo a trabajar.

3-ORDUKO

(antes de,para cuando, tan pronto como)

Se pone tambin despus del participio.La forma ms comn es la que tiene el significado antes de, aunque tambin se utiliza en las otras. Ni sartu orduko hitzaldia hasia zen Yo entr para cuando empez la conferencia. Joan orduko, telefonoz deitu, badaezpada ere. Antes de ir llama por telfono, por si acaso. Heldu orduko, zutaz galdetu du. Nada ms llegar (tan pronto como) he preguntado por ti.

GEROKOTASUNA (POSTERIORIDAD)
Los ms utilizados son Eta gero y ondoren.

1-ETA GERO (despus de )


Va tambin despus del participio y el significado es despus de. Afaldu eta gero joango naiz;orain ezin dut. Despus de cenar ir.Ahora no puedo. Harrikoa partidua ikusi eta gero egingo dut. El fregado lo har despus de ver el partido

2-ONDOREN (despus de)


Se utiliza igual que el anterior. Afaldu ondoren, alde zaharrera joan ginen. Despus de cenar fuimos al Casco Viejo.

3-ONDOAN, OSTEAN

(despus de)

La forma de utilizarlos es exactamente la misma. Afaldu ostean joango gara;orain ezin dugu. Zer egingo duzu bazkaldu ostean? Honekin amaitu ondoan, bestearekin hasiko gara.
2

4-TAKOAN

(para cuando, despus de)

Esta terminacin se le aade al verbo y no se pone auxiliar.Tiene un significado de accin acabada.Dependiendo de la terminacin del verbo, pondremos takoan (si terminan en vocal) o dakoan (si terminan en n). lana amaitutakoan hitz egingo dugu;orain bilera batean nago. Despus del trabajo, hablaremos.Ahora estoy en una reunin. Atea itxitakoan konturatu nintzen giltzak barruan zeudela. Al cerrar la puerta me di cuenta que las llaves estaban dentro. zertxobait jandakoan, hobeto sentituko zara. Despus de comer algo te sentirs mejor.

5-BEHIN

TAKOAN

(despus de)

La forma de utilizarlo es la misma que en el caso anterior: Behin ikusitakoan, denak dirudi erraza. Despus de verlo, todo parece fcil. Behin lehenengoa egindakoan, besteak errazagoak dira. Despus de hacer el primero, los otros son ms fciles.

BEREHALAKOTASUNA

(prontitud)

Los ms utilizados son bezain laster y eta berehala.

1-BEZAIN LASTER

(tan pronto como)

Va detrs del participio e indica una inmediatez en la accin. Etxera heldu bezain laster, ohera sartuko naiz Tan pronto como llegue a casa me meter a la cama Ikusi bezain laster ezagutu nuen. Tan pronto como le v, le conoc.

2-ETA BEREHALA

(nada ms, tan pronto como)

Se coloca tambin despus del participio. Esan eta berehala igarri nion gezurretan ari zela. Nada ms decirlo me percat de que era mentira.

3-NEKO

(nada ms)

Normalmente se utiliza en las ocasiones en las que la accin acaba de tener lugar.Se le aade esta terminacin al auxiliar. Ikusi nindueneko hasi zitzaidan berba eta berba. Nada ms verme me empez a dar la tabarra. Etxera heldu nintzeneko, oheratu egin nintzen. Tan pronto como llegu a casa me acost.

ALDIBEREKOTASUNA
1-NEAN

(simultaneidad)

Esta terminacin se le aade al auxiliar e indica una simultaneidad en las acciones: Ama ikusten duenean, poz pozik jartzen da. Cuando ve a la madre se pone muy contento. Ama ikusten ez duenean, negarrez hasten da. Cuando no ve a la madre, se pone a llorar. El futuro con la terminacin ko, se transforma en tzen.Las frmulas utilizadas son las siguientes: Accin acabada Accin habitual Accin futura Jon etorri da------------Jon etorri denean Jon etortzen da---------Jon etortzen denean Jon etorriko da---------Jon etortzen denean

2-N BATEAN

(una vez que)

Saiatu nintzen batean txarto atera zitzaidan

Una vez que lo intent, me sali mal.

3--N BITARTEAN, -N ARTEAN

(mientras)

Aqu se expresa un proceso en el que se hacen dos acciones a la vez: Ikasten dudan bitartean, musika entzuten dut. Mientras estudio, escucho msica. Hori egiten ez duten artean, lasai nago. Mientras no hagan eso, estoy tranquilo. Zuk harrikoa egiten duzun bitartean, nik kafea egingo dut. Mientras t friegas yo har caf.

4--LA(RIK)

(mientras)

Esta terminacin se le aade al auxiliar e indica simultaneidad en las acciones: Menditik zetorrelarik istripu bat izan zuen. Mientras vena del monte tuvo un accidente. Lanera nindoalarik lagun batekin egin nuen topo. Mientras iba al trabajo me top con un amigo.

5--T(Z)EAN -T(Z)ERAKOAN

(al ir)

Esta terminaciones se aaden a la raz del verbo principal y no se pone auxiliar.El significado es al ir a. Hay dos matices en estas dos terminaciones: -t(z)ean: ya est realizada la accion Ej: Atea zabaltzean ikusi dut (Al abrir la puerta, le vi) -t(z)erakoan: Todava no est realizada la accin. Ej: Ordaintzerakoan, poltsa lapurtu diotela konturatu da (Al ir a pagar,se ha dado cuenta de que le han robado el bolso) Etxetik irteterakoan gogoratu nituen giltzak (Al salir por la puerta se ha acordado de las llaves)

6-T(Z)EAZ BATERA

( a parte de)

Esta terminacin se le aade a la raiz principal del verbo y significa a parte de: Ikasteaz batera, oso ondo pasatzen dugu. A parte de aprender, lo pasamos muy bien. Lan egiteaz batera, ikasi egiten dugu. A parte de trabajar, aprendemos.

7- T(Z)EAREKIN BATERA

(a la vez que)

Indica simultaneidad. A la raiz del verbo se le aade tearekin o tzearekin, segn corresponda. No se pone ningn auxiliar. Ej: Etortzearekin batera txanpona aurkitu nuen. Viniendo encontr la moneda. Esatearekin batera okertuta nengoela konturatu nintzen. Al decirlo me di cuenta que estaba equivocado.

MAIZTASUNA
1-NETAN

(frecuencia)
(las veces que)

Es el plural de la forma nean.Veamoslo en un ejemplo: Etorri den egunean (el da que ha venido) Etorri den egunetan (los das que ha venido) Se aade esta terminacin al auxiliar y lo traducimos como las veces que. Jonekin hitz egin dudanetan, oso gustura egon izan naiz Las veces que he hablado con Jon, he estado muy a gusto.

2--N BAKOITZEAN

(cada vez que)

Al igual que en el caso anterior, esta forma va detrs del verbo acompaado del auxiliar, al que se le aade la terminacin n: Saiatzen naizen bakoitzean, txarto ateratzen zait. Cada vez que lo intento, me sale mal. Pensatzen dudan bakoitzean, amorrua ematen dit. Cada vez que lo pienso, me da rabia.

3--N GEHIENETAN

(la mayora de las veces)

Esta forma la utilizamos del mismo modo pero con el significado de la mayora de las veces: Joan naizen gehienetan, damutu egin naiz. La mayora de las veces que he ido me he arrepentido. Asmatu duen gehienetan, txiripaz izan da. La mayora de las veces que ha acertado, ha sido de chiripa.

4--N GUZTIETAN

(todas las veces)

Tambin se utiliza del mismo modo pero con el significado de todas las veces: Zurekin hitz egiten dudan guztietan, gauza bera esaten didazu. Todas las veces que hablo contigo, me dices lo mismo. Musika hau entzuten dudan guztietan, zutaz gogoratzen naiz. Todas las veces que escucho msica, me acuerdo de ti.

NOIZKOA *(auxiliares)
1 -NEKO(A)

(de cuando)

Responde a la pregunta noizkoa.Veamos algunos ejemplos: Argazki hauek Nepalera joan ginekoak dira. Estas fotos son de cuando fuimos al Nepal. Mahaitxo hori Marokora joan nintzenekoa. Esa mesita es de cuando fui a Marruecos. Argazki hori hiru urte nituenekoa da. Esa foto es de cuando tena 3 aos.

*(Nombres y adverbios)
Se aaden las terminaciones KO, KOA, ETAKO. Algunos ejemplos: Ogi hori gaurkoa da. Ese pan es de hoy. Ikusten duzu larunbatetako pelikula? Sueles ver la pelcula de los sbados? Hori betiko kontua da. Ese es el asunto de siempre.

NOIZKO *(Auxiliares y verbos)


1 -NERAKO (Para cuando)

(para cuando)

En este caso siempre se pone el auxiliar, al que se le aade esta terminacion.El significado es para cuando. Zuhaitza moztu zutenerako hilda zegoen.
8

Para cuando cortaron el rbol estaba muerto. Gu heldu ginenerako, ez zen inor geratzen. Para cuando llegamos, no quedaba nadie.

2 -T(Z)ERAKO

(Para cuando)

Tiene el mismo significado (para cuando) pero en este caso no se pone el auxiliar.La terminacin se le aade a la raiz del verbo: Gu heltzerako, gehienak alde eginak ziren. Para cuando llegamos,la mayora estaba fuera. Zu itzultzerako, gu lotan egongo gara. Para cuando vuelvas, nosotros estaremos dormidos.

*(Nombres y adverbios)
Nombres: Adverbios: RAKO: KO: Iganderako, urterako Noizko, geroko, atzoko

Algunos ejemplos: Noizko egongo da? Datorren asterako edo hurrengorako. Para cuando ser? Para la prxima semana o la siguiente. Gauzak ez dira betiko. Las cosas no son para siempre.

NOIZTIK *(auxiliares)
1 -NETIK

(desde cuando)

(desde que)

Se aade esta terminacin al auxiliar y tiene el significado de desde que: Las dos ms utilizadas son -netik hona y -netik aurrera: Hasi nintzenetik hona hiru urte igaro dira. Desde que empez han pasado tres aos. Bost urte zituenetik aurrera ez dut berriro ikusi.
9

Desde que tena cinco aos en adelante no lo he vuelto a ver. Jaio nintzenetik hemen bizi izan naiz. Desde que nac ,he vivido aqu. Ezagutzen zaitudanetik ez duzu inoren premiarik izan. Desde que te conozco, no has necesitado a nadie. Amaia unibersitatean dagoenetik, ez da ia ia ateratzen. Desde que Amaia est en la universidad, casi no sale.

2 -NEZ GEROZTIK

(desde que)

Esta es una forma muy usada y se le aade tambin al auxiliar: Hara joan zenez geroztik, ez dut behin ere ikusi. Desde que se fu all, no le he vuelto a ver. Lanean hasi zenez geroztik, asko hobetu du Desde que empez en el trabajo ha mejorado mucho.

*(Nombres y adverbios)
Nombres: Adverbios: TIK DANIK AZ GEROZTIK : igandetik, astetik : betidanik, noizdanik : larunbataz geroztik

Esta forma anterior expuesta es del singular y la ms utilizada pero tambin puede declinarse en cualquier otro caso. Ej: Sing: Plur: Indet: igandetik Igandeetatik Hiru igandetatik : Desde el domingo. : Desde los domingos. : Desde tres domingos.

Algunos ejemplos: Noiztik ez duzu erretzen, ba? Joan den astetik. Desde cuando no fumas? Desde la semana pasada. Atzotik ez dut ikusi No le he visto desde ayer.
10

Astelehenetik ez dut ikusi. No le he visto desde el lunes. Nik betidanik jakin dut hori Yo desde siempre he sabido eso. Lehenengo egunetatik nago hemen Estoy aqu desde los primeros das.

NOIZ ARTE *(Auxiliares y verbos)


1 -N ARTE

(hasta cuando)

(hasta que)

Se coloca inmediatamente detrs del auxiliar y significa hasta que: Medikua etorri den arte, ezin izan dugu ezer egin. Hasta que no lleg el mdico, no tuvimos nada que hacer. Ikusi dudan arte, ezin nuen sinestu. Hasta que no lo he visto no pude creerlo.

2 ARTE

(hasta que)

Tiene el mismo significado que el anterior.La diferencia es que se pone detrs del participio.En este caso no hay auxiliar. Josu etorri arte ezin gara hemendik mugitu. Hasta que no venga Josu no podemos movernos de aqu. Jo eta ke, amaitu arte!. Una y otra vez hasta terminar.

3 HARIK ETA

ARTE

(hasta que)

En esta forma se coloca el harik eta detrs del participio y el arte al final de la frase: Ez mugitu harik eta nik esaten dizudan arte. No te muevas hasta que yo te lo diga. Zuk ez esan ezer harik eta irakasleak galdetu arte. No digas nada hasta que el profesor te pregunte.
11

*(Nombres y adverbios)
Nombres: Adverbios: RA ARTE ARTE :igandera arte :bihar arte

Tambin puede declinarse no slo en singular: Gabonetara arte, Gabonak arte Algunos ejemplos: Noiz arte egongo zara hemen?. hasta cuando estars aqu?. Astelehenera arte ez dute zabaltzen. Hasta el lunes no abren. Orain arte ez dut inor ikusi. Hasta ahora no he visto a nadie.

12

You might also like