You are on page 1of 5

AGH Kierunek: Temat wiczenia: Zgniot i rekrystalizacja

Sprawozdanie z laboratorium Imi i nazwisko: Rok akademicki: 2008/2009 Rok studiw: pierwszy Nr wiczenia:

Wydzia: Semestr: II (letni)

Data wykonania wiczenia:

1. WSTP TEORETYCZNY 1.1 Siy zewntrzne dziaajce na metal powoduj jego odksztacenie. W zalenoci od wielkoci si i od rodzaju metalu moe on ulega odksztaceniom sprystym lub odksztaceniom plastycznym. Jeeli na metal dziaaj siy, wywoujce naprenia nisze od granicy sprystoci, to spowoduj one odksztacenia spryste, ktre zanikn po zdjciu dziaajcej siy. Jeli naprenia, powstae wskutek przyoonej siy, przekrocz granic sprystoci metal nie powrci ju do poprzedniego ksztatu. Wtedy pod wpywem dziaania takiej siy nastpi jego odksztacenie plastyczne. Zdolno do odksztacania plastycznego jest jedn z najbardziej charakterystycznych cech metali, ktra jest szeroko wykorzystywana w wielu operacjach obrbki plastycznej, jak np. walcowanie na zimno, przeciganie, toczenie itp. 1.2 Odksztacenie plastyczne na zimno nastpuje przez polizg lub bliniakowanie. Polizg jest to przesunicie si jednej czci krysztau wzgldem drugiej. Polizg w metalach zachodzi w okrelonych paszczyznach oraz kierunkach. Kombinacja paszczyzny polizgu i kierunku polizgu nazywana jest system polizgu. Paszczyzna polizgu przy odksztacaniu na zimno jest zwykle paszczyzn krysztau najgciej obsadzona atomami, a kierunkiem polizgu - kierunek o najwikszej gstoci atomw. Bliniakowanie polega na obrocie i przesuniciu czci krysztau wzdu okrelonego kierunku w taki sposb, aby uoenie atomw w czci przesunitej byo lustrzanym odbiciem uoenia atomw w czci nie przesunitej. 1.3 Zgniot cao zmian wasnoci fizycznych, chemicznych i mechanicznych metali i stopw, wywoanych odksztaceniem plastycznym na zimno, tj. poniej temperatury rekrystalizacji. Miary zgniotu:

(l / l0 ) 100%

= (S/S) 100%

Zmiany wasnoci fizycznych i mechanicznych wywoane zgniotem, wyraajce umocnienie metalu, jak rwnie makro i mikroskopowe objawy zgniotu zachowuj si w materiale tylko wtedy, kiedy odksztacenie plastyczne nastpuje poniej charakterystycznej dla kadego metalu temperatury rekrystalizacji, ktr w przyblieniu mona okreli ze wzoru Tr = (0.35 - 0.6) Tt.....[K] gdzie: Tr - temperatura rekrystalizacji; Tt - bezwzgldna temperatura topnienia.

Rys.1. Schemat zmiany struktury pod wpywem wzrastajcej siy wywoujcej zgniot w metalu polikrystalicznym.

a.

b.

c.

1.4 Rekrystalizacja proces zarodkowania i rozrastania si nowych nieodksztaconych ziaren w odksztaconym na zimno ciele staym, np. metalu (zgniot), wskutek wygrzewania go w pewnej okrelonej, charakterystycznej dla danego materiau temperaturze (w przypadku metali temperaturze wyszej od temperatury zdrowienia), a do cakowitego zastpienia wszystkich ziaren odksztaconych przez nowe. Najnisza temperatura, w ktrej zachodzi proces rekrystalizacji, jest zwana temperatur rekrystalyzacji. Zaley ona m.in. od stopnia zgniotu (im wikszy zgniot, tym nisza temperatura rekrystalyzacji) i od czystoci materiau. Procesowi rekrystalizacji towarzysz znaczne zmiany waciwoci mechanicznych: maleje twardo i wytrzymao materiau oraz wzrasta jego plastyczno a do wartoci waciwych dla stanu przed zgniotem. W przypadku metali dan wielko ziarna po rekrystalizacji uzyskuje si przez waciwy dobr wielkoci zgniotu oraz temperatury i czasu wyarzania (rekrystalizujcego). Proces rekrystalizacji wykorzystuje si praktycznie, m.in. do usuwania niepodanego umocnienia wywoanego przez zgniot, uniemoliwiajcego dalsz przerbk plasyczn lub dla uzyskania okrelonej wielkoci ziarna.

wytrzyma

enie o

wielko ziarn

napr

zdrowienie

rekrysta- wzrost ziarn lizacja


Rys. 2. Zmiana waciwoci przy rekrystalizacji.

1.5 Zdrowienie W czasie wygrzewania odksztaconego plastycznie metalu mona zaobserwowa, e w pewnej temperaturze nastpuje usunicie znieksztace sieci krystalicznej. Zanikowi znieksztace sieci krystalicznej towarzyszy czciowe usunicie skutkw odksztacenia plastycznego. Nastpuje pewne podwyszenie przewodnoci elektrycznej oraz czciowy spadek umocnienia. Minimalna temperatura, w ktrej mona stwierdzi te zjawiska, okrelana jest jako temperatura zdrowienia. Proces zdrowienia zwizany jest ze zmian rozmieszczenia i gstoci defektw sieci krystalicznej, gwnie wakansw i dyslokacji. W odksztaconym na zimno metalu istnieje gsta sie dyslokacji, ktra powstaa w wyniku polizgw i wzajemnego oddziaywania dyslokacji. W czasie zdrowienia nastpuje przemieszczanie i zmiana uporzdkowania dyslokacji, co powoduje zmniejszenie energii zmagazynowanej w odksztacanej sieci. Proces ten jest aktywowany cieplnie. 2. CEL WICZENIA Celem wiczenia jest ustalenie wpywu wielkoci odksztacenia na wielko ziarna po rekrystalizacji. 3. WYKONANIE WICZENIA Do wykonania wiczenia uywa si 5 prbek aluminiowych o dugoci l = 120mm. Na kadej z nich oznacza si pocztkow dugo pomiarow l0 = 50mm. Poszczeglnym prbkom, oznaczonym numerami 1 5 nadaje si wyduenie 2, 4, 7, 10 i 15%. Odksztacone prbki zamieszcza si w piecu o temperaturze okoo 500C na 30 minut. Nastpnie prbki naley ostudzi w powietrzu i wytrawi odczynnikiem o skadzie: 9 czci HCl, 3 czci HNO3, 2 czci HF i 5 czci H2O, w celu ujawnienia makrostruktury. Nastpnie okrela si ilo ziaren na jednostk powierzchni prbki i oblicza redni powierzchni ziaren.
Nr prbki Dugo pocztkowa l0 [mm] Zadane odksztacenie [%] Obliczone wyduenie l [mm] Ilo ziaren w jednostce pomiarowej lz = 10mmx10mm rednia powierzchnia ziaren

1. 2. 3. 4. 5.

50 50 50 50 50

2 4 7 10 15

1 2 3,5 5 7,5

1 12 20 36 83

100 9,09091 5,88235 2,77778 1,20482


Tabela 1

3.1 Obliczenia: a) Wyduenie l

= (l / l0 ) 100%

l = ( l0 ) / 100%

b) rednia powierzchnia ziaren

= powierzchnia / liczba ziaren

3.2 Wykres: Na podstawie uzyskanych wynikw sporzdza si wykres wielkoci ziarna po rekrystalizacji w zalenoci od wielkoci odksztacenia. Z wykresu odczytuje si warto zgniotu krytycznego.
Wielko ziarna [mm ] 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 [% ] 9 10 11 12 13 14 15 16

Wykres 1

Przy maym stopniu zgniotu szybko zarodkowania wynosi prawie 0. Po odksztaceniu w tym zakresie nie powstaj praktycznie adne zarodki nowych ziaren. Dopiero przy pewnym minimalnym odksztaceniu, zwanym zgniotem krytycznym, powstaje niewielka liczba zarodkw, co przy znacznej ju wtedy szybkoci wzrostu prowadzi do utworzenia gruboziarnistej struktury.

4. WNIOSKI 4.1 Wielko ziarna powstaego po rekrystalizacji zaley przede wszystkim od nastpujcych czynnikw: uprzedniego stopnia odksztacenia plastycznego na zimno (im wikszy by stopie zgniotu, tym drobniejsze ziarno otrzymuje si w wyniku rekrystalizacji), temperatury wyarzania (im wiksza temperatura tym wiksze otrzymujemy ziarna), czasu wyarzania (wraz ze wzrostem czasu wyarzania w danej staej temperaturze wzrasta wielko ziarna. Dlatego aby okreli wpyw odksztacenia plastycznego i temperatury wyarzania na wielko ziarna, przyjmuje si pewien stay czas wygrzewania). Krytyczne odksztacenie plastyczne dla wikszoci metali waha si w granicach od ok. l do 10%. Przy maych stopniach zgniotu nagrzewanie nie powoduje rekrystalizacji i nie obserwuje si adnych zmian w rednim rozmiarze ziarna. Po osigniciu pewnego stopnia zgniotu, zwanego zgniotem krytycznym w wyniku rekrystalizacji powstaj ziarna bardzo duych rozmiarw, przekraczajce wielokrotnie rozmiary ziarna przed przerbk plastyczn. W wielu przemysowych procesach technologicznych polegajcych np. na walcowaniu na zimno i wyarzaniu midzyoperacyjnym, wystpowanie krytycznego odksztacenia plastycznego jest zjawiskiem niepodanym, gdy daje materia o strukturze gruboziarnistej o odpowiednich wasnociach mechanicznych oraz skonny do pkni. 4.2 Techniczne znaczenie rekrystalizacji. Wyarzanie rekrystalizujce jest szeroko stosowane przy wytwarzaniu takich pwyrobw, jak: blachy, rury, prty, druty, ksztatowniki itp., ktre s poddawane obrbce plastycznej na zimno. Poniewa odksztacenie plastyczne umacnia metal, nie mona w jednej operacji nada wyrobom ostatecznego ksztatu lub wymiarw. Metal umocniony na skutek odksztacenia plastycznego tak dalece traci wasnoci plastyczne, e nie odksztaca si dalej, lecz pka. Dlatego konieczne jest midzyoperacyjne wyarzanie rekrystalizujce, ktre zmikcza i uplastycznia metal. Jeeli odksztacenie plastyczne metalu przeprowadza si w temperaturze wyszej od temperatury rekrystalizacji, to proces taki nosi nazw obrbki plastycznej na gorco. W czasie takiej obrbki zachodz jednoczenie dwa procesy: odksztacenie plastyczne i rekrystalizacja. W rezultacie nie nastpuje umocnienie metalu, ktry mia struktur zrekrystalizowan.

You might also like