1.Kartografia jako nauka kartografia jest to obszerna dziedzina wiedzy, nauka, ktrym przedmiotem zainteresowania jest mapa.

. Zajmuje si sporzdzaniem map, badaniem ich waciwoci, posugiwaniem si, analiz i interpretacja oraz drukowaniem map. Dziay: -kartoznawstwo wiedza o mapie -redakcja i opracowanie map -kartografia matematyczna -reprodukcja kartografii -historia kartografii -kartometria -kartografia map 2. Mapa jest to zmniejszony uoglniony obraz ziemi lub innego ciaa niebieskiego na paszczynie wedug cisych praw matematycznych (siatka kartograficzna) z wykorzystaniem wzorw umownych i metod kartograficznych. Zdjcie lotnicze, obraz powierzchni Ziemi uzyskany przy uyciu kamery lotniczej umieszczonej w leccym samolocie, balonie lub satelicie. 3. klasyfikacja map ze wzgldu na tre: a)oglnogeograficzne: - fizycznogeograficzne - administracyjne b) tematyczne: - zjawiska przyrodnicze: Hydrograficzne Geologiczne Klimatu Glebowe - spoeczno-gospodarcze Turystyczne Religie Demograficzne Przemysowe\ - ksztatowania rodowiska Ze wzgldu na skale: a)maoskalowe (przegldowe) mniejsze ni 1: 1000 000 b)rednioskalowe (przegldowo topograficzne) 1: 200 000 do 1: 1000 000 c)wielskoskalowe powyej 1: 1000 000 Wsprzdne geodezyjne (elipsoidalne, krzywoliniowe) w przeciwiestwie do wsprzdnych geograficznych powierzchni odniesienia nie jest kula, lecz elipsoida obrotowa. 5. Skala mapy jest to liczba wskazujca ile razy zostaa pomniejszona dugo promienia ziemi w stosunku do jego dugoci rzeczywistej. -Liczbowa -Mianowana -Uamkowa -Podziaka 6. Odwzorowanie procedura matematycznie okrelona suca do przeniesienia powierzchni kuli (elipsoidy) na paszczyzn. Musi spenia jeden warunek: jednemu punktowi na powierzchni oryginau odpowiada jeden i tylko jeden punkt na powierzchni mapy. Siatka kartograficzna ukad poudnikw i rwnolenikw na mapie. Jest to obraz siatki geograficznej otrzymany na paszczynie 7.klasyfikacja odwzorowa odwzorowanie klasyczne: -walcowe - stokowe - odwzorowania azymutalne paszczyzna 8.znieksztacenia na mapie Znieksztacenia odwzorowawcze, znieksztacenia odlegoci, ktw lub powierzchni na mapie wzgldem faktycznych wymiarw w terenie, bdce skutkiem procesu odwzorowania kulistej powierzchni Ziemi na paskiej powierzchni mapy.

Znieksztaceniom podlega zarwno siatka geograficzna, jak te obraz kartograficzny danego obszaru. Ze wzgldu na znieksztacenia odwzorowawcze odwzorowania mona podzieli na: wiernoktne (odksztacenia s jednakowe we wszystkich kierunkach, np. rzut Mercatora), wiernopowierzchniowe (powierzchnie pl s przedstawione wiernie, np. odwzorowanie Mollweidego) i wiernoodlegociowe (zachowane s odlegoci). 9.Twierdzenia Tissota, elipsa znieksztace Twierdzenie Tissota niezalenie od rodzaju odwzorowania w kadym punkcie na powierzchni kuli ziemskiej mona znale co najmniej jedna par kierunkw prostopadych, ktre zachowuj prostopado rwnie w odwzorowaniu mimo, e inne kty w tym punkcie mog zostac zmienione. Wskanica znieksztace (elipsa) jest to graficzny wyraz znieksztace.

10. znieksztacenia w kierunkach a i b a o rosncych znieksztace b o staych znieksztace Warunek wiernoktnoci: a=b Warunek wiernoodlegoci: a=1 v b=1 Warunek wiernopowierzchniowoci: a*b=1 ekwideformaty linie czce punkty o jednych znieksztaceniach 14. Ortodroma najkrtsza droga pomidzy dwoma punktami po powierzchni ziemi jest to w odwzorowaniu rodkowym odwzorowana w linii prostej (uk koa wielkiego) cosC = sin2sin1 + cos2cos1 15. skale (poziomy) pomiarowe Stanley Stevens - p. jakociowy (podobiestwa / rnice) - p. porzdkowy (cile okrelona pozycja ze wzgldu na ceche; wane lub mniej wane; brak podobiestw rnic np. klasyfikacja granic drg) - p. ilociowy (najwyszy podzia pomiaru, stosowane na mapach tematycznych) 6podziaw nauk spoecznych: skala nominalna wartoci na nie maj uporzdkowania (np. nazwy miejscowoci). -skale dychotomiczne przyjmujce tylko dwie wartoci, np odpowied na pytania tak/nie. skala porzdkowa - wartoci maj jasno okrelony porzdek, ale nie s dane odlegoci midzy nimi (np. wyksztacenie) ( < > ) skala interwaowa (przedziaowa) rnice pomidzy wartociami maj sensown interpretacj, ale ich iloraz nie. Np. daty. skala ilorazowa (stosunkowa) - Wielkoci na skali ilorazowej mona dodawa odejmowa i dzieli przez siebie. skala absolutna skala w ktrej dla danej zmiennej istnieje tylko jeden sensowny sposb zakodowania wynikw pomiaru. Przykadem s zmienne typu "liczba wystpie x w zbiorze". 16.zmienne graficzne zmienne graficzne okrelaj cechy, ktrymi rni si znaki: -ksztat -wielko -orientacja -kolor -jasno -dese -pooenie 17.znaki na mapach -punktowe -liniowe -powierzchniowe -umowne 18. Legenda mapy - objaniajcy tekst doczony do mapy, zawierajcy informacje o wykonaniu mapy oraz niezbdny do jej prawidowego odczytania opis wystpujcych na niej symboli. Legenda zawiera nastpujce elementy:

 tytu mapy, autor lub wydawca, rok wydania, skala mapy, odwzorowanie kartograficzne, rda do opracowania mapy, og umownych znakw kartograficznych uytych na mapie wraz z ich objanieniami, orientacja mapy, uyte skrty, skala barw, godo 19. Generalizacja kartograficzna w kartografii proces zmniejszania szczegowoci mapy podczas prac redakcyjnych zwizanych ze zmniejszaniem skali mapy. O generalizacji decyduje, oprcz skali, take przeznaczenie mapy. Np. tre mapy ciennej, ktr oglda si z duej odlegoci, podlega bdzie wikszej generalizacji ni atlasu samochodowego w tej samej skali. Generalizacja polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektw geograficznych (np. przebiegu linii brzegowej), stosowaniu rnego rodzaju symboli przedstawiajcych zoone struktury przestrzenne i ich cechy. Celem generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwikszenie jej czytelnoci itp. Istniej dwa gwne rodzaje generalizacji: ilociowa (pominicie mniej istotnych elementw mapy): o generalizacja formy (odlegoci, ksztatu - uproszczenie ksztatu; np. pominicie niektrych zakrtw drogi, rzeki, uproszczenie przebiegu granicy) o generalizacja treci (zmniejszenie iloci znakw na mapie; np. pominicie niektrych miast, rzek, mniej wanych drg) jakociowa (uoglnienie poj przedstawianych na mapie): o symbolizacja (np. na mapie w duej skali miejscowoci oznaczone bd zasigiem zabudowy, w mniejszej skali sygnatur koa lub kwadratu) o grupowanie (np. poczenie lasw liciastych, iglastych i mieszanych w jedn kategori) o zmiana ujcia zjawiska 20. kartograficzne metody prezentacji - charakterystyka ogolna i klasyfikacja Kartograficzne metody prezentacji jest to sposb opisany szczegowo przedstawienia cech charakterystyk i ilociowych, jakociowych obiektu i zjawisk na mapach Dane wyjciowe -> proces przeksztacenia lub transformacji -> dane przeksztacone -> wizualizacja Dane : absolutne (bezwzgldne) np. suma opadw npm : cige i skokowe wzgldne np. czstotliwoc opadw : cige i skokowe cige w kadym punkcie, mona dokonac pomiarw niecige (skokowe) jest las i nagle go nie ma Metody prezentacji kartograficznej jest to zbir metod, regu i wskazwek (sposb postpowania) prowadzcych do przedstawienia na mapie okrelonych treci. 21.Metody jakociowe: a) sygnaturowa (znaki): - punktowe: geometryczne, symboliczne, literowe, obrazkowe (wielkoc ich nie jest proporcjonalna poza skalowe) - liniowe dugo proporcjonalna do wielkoci za grubo nie b) zasigu (musi by przestrzenny charakter): - zamknity -> granice ostre np. las majcy 40lat - otwarty -> nieostre np. bagna c) powierzchniowa np. gleby, klimat, kwestie polityczne Metody ilociowe: a) kartogram to metoda wielkoci zjawiska dla konkretnej powierzchni; pola podstawowe mog by: - sztuczne (figury geometryczne) - jednostki administracyjne -naturalne (jednostki fizyczne) Stosowane dane wzgldne: -strukturalne -zoone -sumaryczne

-cige -skokowe b) kartodiagram jednostki przestrzenne (cechy ilociowe obiektw) 1) koowe supkowe prostoktne gwiadziste piramida wieku wstgowy (linie kolejowe) 2) cige skokowe 3) proste Zoone c) m. izoliniowe - suy prezentacji zrnicowania zjawiska i warunek cigoci zjawiska w kadym punkcie za pomoc linii czcych punkty o jednej wartoci - rzeczywiste (poziomice, izohaliny, itp.) - teoretyczne Izoplety linie czce punkty o tym samym zjawisku d) m. kropkowa suy do prezentacji zjawiska za pomoc kropek np. liczba ludnoci, hodowle owiec. Waga kropki przyporzdkowanie jednej kropce warto liczbowa danego zjawiska Kropki s policzalne. S 2 rodzaje sposobu rozmieszczania kropek na mapie -topograficzny (rzeczywisty) - kartograficzny 22. Mapy topograficzne waciwoci -posiadaj siatk topograficzn -posiadaj poziomice -mapy szczegowe, wielkoskalowe -posiada obiekty i punkty charakterystyczne 23. Godo mapy to kod liczbowo-literowy okrelajcy usytuowanie danego arkusza mapy w stosunku do arkusza ssiednich. Przykad dla mapy w skali 1:10 000 M-33-46-A-c-3 . Nazwa arkusza to najwiksze miasto lub miejscowo na tym arkuszu, 24. Odwzorowanie kartograficzne (geograficzne) dwuwymiarowe przedstawienie powierzchni pewnego obszaru. Jedynie odwzorowanie na sferze - globus - w peni zachowuje proporcje obszarw, odlegoci i kierunkw. Nie da si przenie mapy ze sfery na paszczyzn bez pewnych deformacji. Klasyczne odwzorowania polegaj na rzutowaniu ze sfery na pewn powierzchni, ktr mona przenie na dwuwymiarow paszczyzn bez dalszych deformacji. Odwzorowania tego typu to: -odwzorowania walcowe Cechy: -rwnoleniki maj t sam dugo co rwnik -te siatki s dobre do ukazania stref klimatycznych -poudniki i rwnoleniki le w takich samych odlegociach -poudniki i rwnoleniki przecinaj si pod ktem prostym - proporcja bokw jest jak 1:2 -odwzorowania stokowe (stoek) -Odwzorowania azymutalne (paszczyzna) Cechy: -poudniki odwzorowane wiernie -znieksztacenia ktw bd rosy w miar oddalania si od punktw stycznoci -powierzchnie bd znieksztacone, a bd rosy znieksztacenia wraz z przyblianiem si do zewntrza siatki Ukady wsprzdnych: ukad 42 ; odwzorowania Gausa-Krugera, wiernoktne, pasy 6-cio stopniowe ; strefy najczciej co 6 ale czasem co 3 ukad 1965 mapa dla cywilw ( niby jest w niej a 5 ukadw i gdy przybliao si map z dwch rnych ukadw to si nie zgadzay). Dla 1,2,3,4 odwzorowania jest azymutalne, sieczne ukone, dla 5 jest odwzorowane Gausa-Krugera. Gugik-80 azymutalne, skone, sieczne. Tylko wsprzdne geograficzne mona odczyta. Ukad 92 jednolita dla caej Polski 1:50 000 ; odwzorowanie Merkatora, poprzeczna, sieczna Ukad 2000 dla prac geodezyjnych, ukad wsprzdnych paskich, nie jest zrobiony dla map topograficznych, jest w pasach 3-stopniowych.

25.elementy treci map topograficznych: Matematyczne: -skala mapy -odwzorowania kartograficzne -siatka topograficzna Geograficzne: -sie rzeczna -sie osadnicza -pokrycie terenu -sie komunikacyjna Opis pozaramkowy: -oznaczenia goda mapy i nazwa arkusza -infor. Wydawnicze -opis znakw topograficznych(legenda) -skala i podziaka 26. Wspczesne mapy topograficzne polski S one tworzone przez gwny urzd kartografii i geodezji. Mapy dopiero po 1990 byy oglno dostpne. Gwny Urzd Geodezji i Kartografii (GUGiK) rozpocz swoj dziaalno 1 stycznia 1997 r. Po 1990 r. suba geodezyjna i kartograficzna podlega Gwnemu Geodecie Kraju nadal udostpnia, dokonujc nawet dodruku brakujcych arkuszy,mapy w skalach 1:25 000 i 1:50 000 w ukadzie "1965" oraz mapy 1:100 000 w odwzorowaniu GUGiK-80. Proces odtajniania tych map trwa okoo 2 lat i odby si prawie bez ingerencji w ich tre. Arkusze mapy 1:10 000 odtajniane s przy okazji ich aktualizacji wedug obowizujcych obecnie przepisw. Ponad 100 arkuszy tych map ukazao si drukiem w latach 1993/94, ok od 1994 r. ukazuj si arkusze nowej generacji mapy 1:10 000. Rwnie wojskowa suba topograficzna wczya si w 1990 r. w dostarczanie dla szerokiego odbiorcy map topograficznych w wersji oglnodostpnej w skalach 1:100 000 i 1:200 000 opracowanych na bazie wojskowych map topograficznych. 27. Kartometria- wykonywanie pomiarw na mapach np. dugoci, odlegoci, powierzchni, ktw, spadkw terenw itd. || Kartometria, dzia kartografii, a take miernictwa zajmujcy si metodami przeprowadzania i analiz dokadnoci pomiarw rnych obiektw geograficznych na mapach, z uwzgldnieniem wpywu znieksztace odwzorowawczych na wyniki pomiarw takich wielkoci, jak: kty, pola, dugoci.Gwnym celem kartometrii jest zastpienie kosztownych i czasochonnych pomiarw w terenie pomiarami na mapie. Kartometri stosuje si np. przy wyznaczaniu powierzchni pastw, mrz, oceanw. 28. Profil terenu, profil topograficzny, wykres, na ktrym przedstawiono uksztatowanie terenu wzdu wybranej linii. Na osi rzdnych znajduj si wysokoci bezwzgldne, na osi odcitych - odlego, mierzona wzdu linii profilu. Profil terenu wykrela si zwykle dla linii charakterystycznych, wyznaczonych w poprzek lub wzdu doliny (profil doliny), wzdu spadku stoku, w poprzek lub wzdu masywu grskiego. Mapa spadkw -elementem form terenu jest powierzchnia nachylona czyli stok. Kt spadku mierzymy pomidzy paszczyzn poziom a dan powierzchni morfologiczn. Warto kta nachylenia moe by mierzona bezporednio w terenie lub odczytana z rysunku warstwicowego mapy. Linie szkieletowe - wygicia poziomic obrazuj doliny lub grzbiety. Do szybkiego rozpoznania na mapach poziomicowych tych form su linie szkieletowe. 29. Metody przedstawiania rzeby terenu na mapach - metoda kartograficzna suca do przedstawiania uksztatowania pionowego powierzchni Ziemi na mapach (gwnie oglnogeograficznych). Wraz z rozwojem kartografii rzeb terenu przedstawiano metodami: -perspektywiczn (od XVI w.), metoda kopczykow

-kreskowanie (od XVIII w.) przedstawienie zboczy gr kreskami. -cieniowanie (od XIX w.) -metoda poziomicowa (od XIX w.). poziomice pogrubiane i iluminowane. -metoda hipsometryczna (od XIX w.) inaczej zwana metod warstwobarwn -blokdiagram (od XX w.) 31. Atlasy geograficzne i tematyczne Atlas jest to zbir map, uporzdkowany, mapy w tym zbiorze uzupeniaj si. Zaplanowany, mapy tam s podobnie graficzne. Atlasy mog by oglnogeograficzne, tzn. przedstawia og zjawisk geograficznych na danym obszarze, bd tematyczne, czyli przedstawia wybrane aspekty tych zjawisk np. atlas geologiczny, geopolityczny, samochodowy. Atlasy rni si take zasigiem, mog obejmowac cay wiat, jego cz (np. atlas Europy, Azji, Bliskiego Wschodu), cae pastwo (zobacz: atlas narodowy), region (np. atlas wojewdztwa), miasto (np. Atlas miasta Krakowa) lub inne wyodrbnione obsz 32. Podzia atlasw na: -temat (geograficzne, tematyczne) przedstawiaj problematyk geograficzn, najczciej spotykane (historyczne; powicone tematyce: polityczne, ludnociowe) -zasig terytorialny ( atlas miasta np. Krakowa; atlas innej jednostki administracyjnej np. gminy, powiatu; atlasy lokalne czy regionalne (atlasy wojewdztw, pastw); mog by kontynentw, pkul czy caej ziemi (wiata) -tematyczne atlasy regionalne (atlasy parkw narodowych, atlas gr,m atlas jezior wiata, atlas wulkanw itd. ) 33. Charakterystyka waniejszych wspczesnych polskich atlasw - Pierwszy Atlas szkolny - Romer w 1908r. W Wiedniu. Byo okoo 17 wyda tego atlasu do 1954r.; zwany maym atlasem - Narodowy Atlas Polski 1973-1978 ; pierwsze , kompletne dzieo dotyczce Polski - Atlas Rzeczpospolitej Polskiej 1993-1997; s lune plansze, mona byo porwnywa - Atlas wiata 1980 ; wydany przez wojsko; do tego atlasu zastosowano nowe odwzorowanie - Powszechny Atlas Geograficzny - Romer przed wojn - Atlas lska dolnego i opolskiego - Wadysaw Pawlakary (np. atlasy parkw narodowych). 34.Mapa numeryczna - mapa w formie cyfrowej, ktrej obiekty przedstawione s w formie obrazw wektorowych lub rastrowych. Mapa numeryczna moe by czci Systemu Informacji Geograficznej. Peni wtedy funkcj rodka do wizualizacji danych geograficznych zawartych w bazie. Pierwsze mapy numeryczne byy wycznie zbiorem elementw wektorowych (punktw, linii oraz poligonw). Pniej wydzielone obiekty mapy numerycznej wizano z odpowiadajcymi im rekordami w bazie danych. Map numeryczn mona utworzy kilkoma sposobami z uyciem rnych metod pozyskiwania danych geograficznych: -geodezyjne pomiary bezporednie - po pomiarze terenowym, jego wyniki s wprowadzane do komputera i odpowiednio przetwarzane do postaci mapy numerycznej; -digitalizacja map kreskowych - polega na przetworzeniu mapy z postaci papierowej do postaci numerycznej z uyciem: digitizera lub skanera. -metody fotogrametryczne - polegaj na wykorzystaniu zdj lotniczych oraz naziemnych do pozyskiwania danych; -metody teledetekcyjne - polegaj na wykorzystaniu obrazw satelitarnych utworzonych przez specjalne skanery umieszczone na pokadach satelitw. System Informacji Geograficznej system informacyjny sucy do wprowadzania, gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji danych geograficznych, ktrego jedn z funkcji jest wspomaganie procesu decyzyjnego.