Słownik Terminów Z Zakresu Bezpieczeństwa Narodowego Aon

AKADEMIA
OBRONY
NARODOWEJ
___________________________________________________________________ WYDZIA STRATEGICZNO-OBRONNY
SOWNIK
TERMINW Z ZAKRESU BEZPIECZESTWA NARODOWEGO
Wydanie drugie
WARSZAWA 2002
Pierwsze wydanie sownika opracowane pod kierownictwem gen. dyw. prof. dra hab. Bolesawa BALCEROWICZA zostao uzupenione i rozszerzone przez zesp pracownikw Akademii Obrony Narodowej oraz Akademii Marynarki Wojennej pod kierownictwem pka dra hab. Jacka PAWOWSKIEGO w skadzie: Ppk dr hab. Andrzej CIUPISKI Mjr dr Andrzej DAWIDCZYK Pk dr hab. Micha DROST Ppk dypl. Krzysztof GSIOREK Mjr dr Marek GSKA Kmdr dr hab. Marek ILNICKI Pk dr hab. Ryszard JAKUBCZAK Pk dr hab. Romuald KALINOWSKi Prof. dr hab. Roman KULCZYCKI Prof. dr hab. Jerzy KUNIKOWSKI Pk dr in. Stefan KURINIA Pk dr Zbigniew LACH Prof. dr hab. Wojciech EPKOWSKI Prof. dr hab. Leonard UKASZUK Kmdr prof. dr hab. Andrzej MAKOWSKI Ppk dypl. Andrzej MAKOWSKI Pk dr hab. Kazimierz MALAK Pk dr hab. Jzef MARCZAK Ppk dr Marek OBRUSIEWICZ Pk dr hab. Jacek PAWOWSKI Pk dr hab. Janusz PACZEK Prof. dr hab. Witold POKRUSZYSKI Kpt. mgr in. Maciej PREUS Ppk dr Krzysztof PRZEWORSKI Pk dr hab. Cezary RUTKOWSKI Pk dr hab. Zenon STACHOWIAK Pk dypl. Hieronim SZAFRAN Ppk dr Wiesaw MIAEK Prof. dr hab. Jan WOJNAROWSKI Pk dr hab. Mariusz WIATR Prof. dr hab. Ryszard WRBLEWSKI Mjr dypl. Mieczysaw ZAJC Prof. dr hab. Eugeniusz ZABOCKI Pk dr hab. Jzef ZUBEK (z-ca kierownika zespou) Redakcja Prof. dr hab. Wojciech EPKOWSKI Wydawca:
SPIS TRECI
Wprowadzenie .........................................................................
Wykaz hase ........................................................................ 6 - 156 Przypisy ............................................................................. 157 - 159 Zacznik Nr 1 ................................................................... 159 - 168 Zacznik Nr 2 ................................................................... 169 - 177 Skorowidz hase ............................................................... 178 - 186
WPROWADZENIE
Mino pi lat od chwili ukazania si ostatniej edycji Sownika terminw z zakresu bezpieczestwa narodowego. W tym czasie autorzy zebrali wiele cennych opinii o tym wydawnictwie, dokonali gruntownej analizy zawartych w nim sformuowa i na podstawie uzyskanych wnioskw przystpili do opracowania kolejnej, doskonalszej wersji. Zakres niniejszego wydawnictwa wykracza daleko poza normy oglnie przyjte dla sownika terminw wojskowych. Ujto w nim bowiem dla porwnania dodatkowo po kilka terminw z rnych materiaw rdowych, odnoszcych si do terminu podstawowego, a nastpnie sformuowano jego definicj najbardziej odpowiadajc aktualnym pogldom na obronno i bezpieczestwo narodowe, albo odwoano si do definicji podanych w materiaach rdowych. Definicje te zostay napisane duymi literami. Poniewa terminy poprzedzajce zasadnicze definicje pochodz z rnych okresw, Czytelnik ma rwnie moliwo przeledzenia kierunku, w jakim ewoluuj, a niekiedy nawet ustalenia przyczyn, ktre spowodoway zaistniae zmiany. W niniejszym wydawnictwie wprowadzono take wiele innowacji i udoskonale podnoszcych jego walory. Najwaniejsze hasa Strategia i Strategia bezpieczestwa narodowego zostay poszerzone (w zaczniku) o interpretacje zawarte w opracowaniu pt.: International Military Defense Encyclopaedia, co pozwala na dokonywanie szerszych porwna w tym zakresie. Natomiast w odniesieniu do innych terminw o istotnym znaczeniu dla problematyki zwizanej z bezpieczestwem oraz do poj rnie do tej pory interpretowanych - przedstawiono (w przypisach) uzasadnienia przyjtych ostatecznie sformuowa.
5 Poszczeglne definicje skadaj si z hasa (tematu definicji) poczonego pauz (-) z jego treci. Haso pozwala szybko znale potrzebn definicj i czyni materia przejrzystym, za pauza zastpuje wyraenia: jest to, s to lub to znaczy.Natomiast w treci definicji, oprcz cech definiowanego pojcia, podano tam, gdzie byo niezbdne, usytuowanie jej w terminie nadrzdnym. W przypadku wystpowania terminw zdefiniowanych w innych miejscach wydawnictwa, zastosowano odsyacze w postaci strzaki (). Definicje starano si formuowa czsto w formie jednego zdania. Pewne informacje rzeczowe dodano wwczas, gdy mog si one przyczyni do poprawnego zrozumienia objanianych terminw. Autorzy maj nadziej, e oddany do rk Czytelnika sownik przyczyni si nie tylko do upowszechnienia znajomoci terminologii wojskowej, lecz rwnie uatwi prac nad jej dalszym doskonaleniem. Jest to szczeglnie istotne w procesach naukowobadawczym i dydaktycznym realizowanych w Wydziale Strategiczno-Obronnym Akademii Obrony Narodowej. Dziaalno ta wymaga bowiem utrzymywania kontaktw z wieloma instytucjami spoza wojska, gdzie znajomo terminologii wojskowej nie zawsze jest wystarczajca, co prowadzi niekiedy do rnych nieporozumie. Wprawdzie nie naley zbytnio przecenia znaczenia definicji, ale jest oczywiste, e s one niezbdne w porozumiewaniu si midzy ludmi, zwaszcza w takich dziedzinach, jak nauka i dydaktyka. Zesp autorw zwraca si do Szanownych Czytelnikw z uprzejm prob o nadsyanie ewentualnych uwag odnonie do formy, treci i kompletnoci niniejszego sownika. Zostan one wykorzystane przy opracowaniu kolejnej edycji wydawnictwa.
ZESP AUTORSKI
ADMINISTRACJA PUBLICZNA1
ADMINISTRACJA PUBLICZNA - wadcze wykonywanie zada przypisanych przez porzdek prawny pastwu i jego organom lub innym podmiotom wykonujcym funkcje wadcze. W Polsce zaliczamy do niej: organa administracji rzdowej (naczelne, centralne, wojewdzkie, powiatowe zespolone i niezespolone), organa administracji samorzdowej (terytorialne, zawodowe, gospodarcze) i inne organa administracji pastwowej (np. Pastwowa Inspekcja Pracy, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji i inne)
Nowa Encyklopedia Multimedialna PWN, Warszawa, 2001 r.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA caoksztat struktur organizacyjnych w pastwie oraz ludzi zatrudnionych w tych strukturach speniajcych zadania publiczne, zbiorowe i indywidualne, reglamentacyjne i wiadczce oraz organizatorskie podmiotw kierowniczych i decyzyjnych.
E. Zieliski, Administracja rzdowa w Polsce, Warszawa. 2001 s. 12.
ADMINISTRACJA PUBLICZNA PRZYJTE PRZEZ PASTWO STRUKTURY ORGANIZACYJNE I REALIZOWANE PRZEZ JEGO ORGANA, A TAKE PRZEZ ORGANA SAMORZDU TERYTORIALNEGO, DZIAANIA MAJCE NA CELU ZASPOKOJENIE ZBIOROWYCH I INDYWIDUALNYCH POTRZEB OBYWATELI, WYNIKAJCYCH ZE WSPYCIA LUDZI W SPOECZNOCIACH. ORGANAMI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ S NACZELNE I CENTRALNE ORGANA ADMINISTRACJI PASTWOWEJ, TERENOWE ORGANA ADMINISTRACJI RZDOWEJ, ORGANA JEDNOSTEK SAMORZDU TERYTORIALNEGO ORAZ INNE ORGANA W ZAKRESIE W JAKIM ZOSTAY POWOANE NA MOCY PRAWA.
Opracowano na podstawie: Administracja publiczna, zagadnienia wstpne, Lublin, 1999 ; Dz.U. 1995 r. Nr 74, poz. 368 atr.20 ust. 2.
ADMINISTRACJA WOJSKOWA - a) og czynnoci wykonywanych przez organy wojskowe w zakresie wadzy wykonawczej, z wyczeniem strategii i taktyki; b) wewntrzne kierowanie jednostk wojskow.
Dictionary of Military and Associated Terms, Department of Defense, US Government Printing Office, Washington 1989, s. 4.
Po przywrceniu w naszym kraju w 1990 r. samorzdu terytorialnego oraz samorzdw specjalnych, celowe jest przywrcenie terminu administracja publiczna, przy zaoeniu, i pojcie to jest szersze od pojcia administracji pastwowej i e obejmuje ono nie tylko pastwowe podmioty administracji, ale rwnie pozostae podmioty speniajce funkcje teje administracji.
7 ADMINISTRACJA WOJSKOWA - 1) dziedzina nauki wojennej badajca organizacj, skad, uzupenianie i mobilizacj si zbrojnych oraz zagadnienia suby i bytowania wojsk; 2) kierownictwo wojskowe w czasie wojny na opanowanych lub okupowanych terenach nieprzyjaciela; 3) dziaalno organw wojskowych w czasie pokoju obejmujca wszystkie sprawy si zbrojnych nie wchodzce w zakres dowodzenia i szkolenia oraz og czynnoci majcych na celu zapewnienie wojsku wszystkiego, co mu jest potrzebne do ycia i walki.
Sownik podstawowych terminw wojskowych, Warszawa 1977, s. A-1.
ADMINISTRACJA WOJSKOWA - ELEMENT ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, OBEJMUJCEJ ORGANIZOWANIE I REALIZACJ PROCESW NASTAWIONYCH NA WSZECHSTRONNE ZASPOKOJENIE POTRZEB SI ZBROJNYCH W ZAKRESIE RODKW NIEZBDNYCH DO YCIA I WALKI.
AGLOMERACJA
AGLOMERACJA - w urbanistyce skupisko ludnoci i zabudowy na stosunkowo niewielkim obszarze, powodujce silne jego zurbanizowanie; take zmierzajca do tego dziaalno.
Wielka encyklopedia powszechna , t. 1, PWN, Warszawa 1962, s. 73.
AGLOMERACJA - proces rozwijania si zespou osiedli dookoa jednego dominujcego centrum, jakim jest due miasto lub orodek przemysowy, take ukad osadniczy bdcy rezultatem tego procesu . (...).
Sownik poj geograficznych, WP, Warszawa 1973, s.5
AGLOMERACJA - ELEMENT SIECI OSADNICZEJ STANOWICY SKUPIENIE POWIZANYCH FUNKCJONALNIE OSIEDLI WOK JEDNEGO MIASTA (WYJTKOWO DWCH), ZDECYDOWANIE DOMINUJCEGO (DOMINUJCYCH) NAD SSIEDNIMI. W STRUKTURZE SIECI OSADNICZEJ AGLOMERACJA ZNAJDUJE SI OBOK KONURBACJI NA NAJWYSZYM SZCZEBLU.
AGRESJA
AGRESJA - uycie siy zbrojnej przez pastwo przeciwko suwerennoci, integralnoci terytorialnej lub niezawisoci politycznej innego pastwa lub w jakiejkolwiek innej postaci sprzecznej z Kart Narodw Zjednoczonych.
M. Flemming, Wojskowy Przegld Prawniczy, nr 2, Warszawa 1975, s. 208.
AGRESJA - uycie siy zbrojnej przez pastwo (grup pastw) przeciwko suwerennoci, integralnoci terytorialnej, niepodlegoci politycznej innego pastwa (grupy pastw) lub w inny sposb niezgodny z Kart NZ.
Rezolucja nr 3314/XXIX ZO ONZ 14.12.1974 r. (w:) Prawo midzynarodowe. Materiay do studiw. Pod red. B. Wierzbickiego, Biaystok 2000, s. 424.
AGRESJA - SPRZECZNE Z PRAWEM MIDZYNARODOWYM ZASTOSOWANIE PRZEMOCY ZBROJNEJ JEDNEGO PASTWA WOBEC DRUGIEGO, ZMIERZAJCE DO OGRANICZENIA LUB POZBAWIENIA DANEGO PASTWA JEGO INTEGRALNOCI TERYTORIALNEJ, NIEZAWISOCI LUB SUWERENNOCI.
AKCJA RATUNKOWA
AKCJA RATOWNICZA - zesp rnorodnych przedsiwzi podejmowanych przez siy obrony cywilnej w celu usunicia skutkw klsk ywioowych, katastrof, poarw i awarii, a w czasie wojny - likwidacji skutkw uycia przez przeciwnika broni masowego raenia . Akcja ratunkowa obejmuje udzielanie pomocy poszkodowanym, likwidowanie bd ograniczanie skutkw napadu powietrznego oraz prowadzenie prac awaryjno-remontowych. (...).
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s. 12.
AKCJA RATUNKOWA (OBRONY CYWILNEJ) JEDNO Z ZADA REALIZOWANYCH PRZEZ FORMACJE OBRONY CYWILNEJ W REJONIE PORAENIA, KATASTROFY KLSKI YWIOOWEJ, MAJCE NA CELU NIESIENIE POMOCY LUDNOCI POSZKODOWANEJ, OGRANICZENIE STRAT I ZNISZCZE, ZAPOBIEGANIE WTRNYM SKUTKOM WYBUCHW I SKAE ORAZ ICH LIKWIDACJ.
AKCJA ZBROJNA
AKCJA - zorganizowane dziaanie, postpowanie, czynno dowdcw, sztabw lub wojsk w celu wykonania doranego zadania bojowego . (...).
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s.12.
AKCJA ZBROJNA forma konfliktu zbrojnego prowadzonego w formie krtkotrwaych dziaa si zbrojnych lub zorganizowanych i uzbrojonych grup, ktrych celem jest osignicie doranych efektw.
Sownik podstawowych terminw dotyczcych bezpieczestwa pastwa, Warszawa 1994, s .5.
AKCJA ZBROJNA - KRTKOTRWAE DZIAANIE SI ZBROJNYCH LUB ZORGANIZOWANYCH I UZBROJONYCH GRUP, KTRYCH CELEM JEST OSIGNICIE DORANYCH EFEKTW.
ALARMOWANIE
ALARMOWANIE - przekazanie dla okrelonego zespou ludzi bd pojedynczych osb, pododdziaw, oddziaw i zwizkw sygnau (znaku umownego) do wykonania ustalonego wczeniej polecenia, zarzdzenia, rozkazu nakazujcego natychmiastowe przejcie do okrelonego dziaania, zwykle w wypadku grocego niebezpieczestwa napadu (powietrznego, jdrowego, chemicznego) ze strony nieprzyjaciela. (...).
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s.13.
ALARMOWANIE I POWIADAMIANIE - przekazywanie odpowiednim organom i ludnoci cywilnej sygnaw o niebezpieczestwie napadu (powietrznego, jdrowego, chemicznego) nieprzyjaciela
Maa encyklopedia wojskowa, t.1, Warszawa 1967, s.15.
ALARMOWANIE (W OBRONIE CYWILNEJ) - JEDNA Z FUNKCJI SYSTEMU WYKRYWANIA I ALARMOWANIA W PASTWIE MAJCA NA CELU ROZPOWSZECHNIANIE PRZEZ ODPOWIEDNIE ORGANY USTALONYCH SYGNAW (KOMUNIKATW) O BEZPOREDNIM NIEBEZPIECZESTWIE. ALARMOWANIE (W SIACH ZBROJNYCH) - JEDNA Z FUNKCJI SYSTEMU WYKRYWANIA I ALARMOWANIA W PASTWIE MAJCA NA CELU NATYCHMIASTOWE DOPROWADZENIE DO WOJSK DECYZJI DOTYCZCYCH OSIGANIA WYSZYCH STANW GOTOWOCI BOJOWEJ, OPERACYJNEGO I MOBILIZACYJNEGO ICH ROZWINICIA, OBRONY (OSONY) WOJSK PRZED UDERZENIAMI PRZECIWNIKA, OCHRONY PRZED SKAENIAMI ORAZ WYKONANIE INNYCH ZADA.
ANALIZA GOSPODARCZO-OBRONNA
ANALIZA GOSPODARCZO-OBRONNA - systematyczne badanie rnych wariantw dziaa obronnych oraz zwizanych z nimi nakadw i korzyci.
H.Comway, Defense Economic Issnes, National Defense University, Washington 1990, s. 81.
ANALIZA GOSPODARCZO-OBRONNA obronnych oraz okrelanie ich kosztw najkorzystniejszego.
mierzenie korzyci systemw celu wskazania rozwizania
Ch.J.Hitch, R.N.McKean, The Economics of Defense in the Nuclear Age, Harvard University Press, Cambridge 1958, s. 212.
ANALIZA GOSPODARCZO-OBRONNA - ELEMENT PROCESU PLANOWANIA OBRONNEGO, POLEGAJCY NA POSZUKIWANIU ROZWIZA AKTUALNYCH I PRZYSZYCH ZADA OBRONNYCH W WIETLE MOLIWOCI EKONOMICZNYCH PASTWA I JEGO POTRZEB SPOECZNO-GOSPODARCZYCH.
10
ANALIZA SYSTEMOWA - ZBIR JAKOCIOWYCH METOD NAUKOWYCH CELOWO UPORZDKOWANYCH ROZWIZANIA BADANEGO PROBLEMU.
ILOCIOWYCH NA POTRZEBY
ANARCHIZM - ZRNICOWANA WEWNTRZNIE I ZINDYWIDUALIZOWANA STANOWISKAMI GWNYCH TEORETYKW DOKTRYNA POLITYCZNA ORAZ ROZWIJAJCY SI W OPARCIU O NI RUCH POLITYCZNY ZMIERZAJCY DO DESTABILIZACJI I OBALENIA PASTWA. PODSTAW DOKTRYNY ANARCHII, JEST TEZA O PRAWIE JEDNOSTKI DO NICZYM NIEOGRANICZONEJ WOLNOCI. PRZESZKOD W JEJ UZYSKANIU JEST PASTWO, BDCE JEDNOCZENIE RDEM WYZYSKU I UCISKU SPOECZNEGO. ANARCHIZM DY DO ZNIESIENIA PASTWA I USTANOWIENIA USTROJU BEZPASTWOWEGO, WOLNEGO OD PRZYMUSU, OPARTEGO NA ZWIZKACH PRODUCENTW I KONSUMENTW.
May leksykon politologiczny, red. M. Chmaj i W. Sok, Lublin 1997, s. 24 .
ANEKSJA ZAJCIE SI, A NASTPNIE PRZYCZENIE PRZEZ PASTWO (AGRESORA) CAOCI LUB CZCI TERYTORIUM INNEGO PASTWA DO SWOJEGO TERYTORIUM PASTWOWEGO.
Sownik polityki, pod. red. M. Bankowicza, Warszawa 1999, s. 21.
ARCHITEKTURA BEZPIECZESTWA - OG FORM I SPOSOBW ORGANIZOWANIA I KSZTATOWANIA PRZESTRZENI DLA ZAPEWNIENIA POKOJOWYCH WARUNKW BYTU LUDZI. WYSTPUJE ZARWNO W OBSZARZE WIEDZY, JAK I DZIAALNOCI PRAKTYCZNEJ. UWZGLDNIA ISTNIEJC RZECZYWISTO NA DANYM ETAPIE JEJ ROZWOJU, PRZYJTE FORMY WIZW ORGANIZACYJNYCH I PRZEWIDYWANY ICH ROZWJ. W OPARCIU O NIE ORGANIZUJE I KSZTATUJE WARUNKI SUCE: PRZECIWDZIAANIU I LIKWIDOWANIU KRYZYSW I KONFLIKTW ORAZ ZAPEWNIENIU POKOJOWEGO BYTU NA OKRELONYM OBSZARZE REALNEJ RZECZYWISTOCI.
J. Kaczmarek, Architektura bezpieczestwa, Warszawa 1997, s. 1.
AZYL POLITYCZNY - INSTYTUCJA PRAWA MIDZYNARODOWEGO POLEGAJCA NA UDZIELENIU PRZEZ PASTWO SCHRONIENIA CUDZOZIEMCOWI PRZELADOWANEMU PRZEZ WADZE INNEGO PASTWA. WIE SI TO Z GWARANCJAMI ZAPEWNIENIA CUDZOZIEMCOWI PODSTAWOWYCH PRAW CZOWIEKA, WCZNIE Z PRAWEM SWOBODNEGO WYJAZDU ORAZ WYCZENIU MOLIWOCI EKSTRADYCJI.
Leksykon wspczesnych stosunkw politycznych, praca zbir. pod red. Cz. Mojsiewicza, Wrocaw 1997, s. 34-.
11
BAZA
BAZA - 1) miejsce, z ktrego prowadzi si lub wspiera operacj; 2) obszar lub miejsce z infrastruktur i urzdzeniami wsparcia logistycznego lub innego typu.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa 1998, s. 45
BAZA - ZASOBY, INFRASTRUKTURA I URZDZENIA ZNAJDUJCE SI NA DANYM OBSZARZE LUB W DANYM MIEJSCU, PRZEZNACZONE DO WSPIERANIA OPERACJI WOJSKOWYCH.
BAZA MOBILIZACYJNA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ TO ZORGANIZOWANE ZESPOY SPECJALISTW, Z ODPOWIEDNI DOKUMENTACJ, SPRZTEM I WYPOSAENIEM, KTRE PRACUJ W OKRESIE MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ (INSTYTUCJI), A PRZEZNACZONE S DO ZAPEWNIENIA ZORGANIZOWANEGO I SPRAWNEGO PRZYJCIA POTRZEB MOBILIZACYJNYCH I HARMONIJNEGO PRZEJCIA JEDNOSTKI WOJSKOWEJ (INSTYTUCJI) ZE STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH I STANW ILOCIOWYCH CZASU POKOJOWEGO NA WOJENNE. BAZA ROZWINICIA OPERACYJNEGO - BAZA INNA NI W CZASIE POKOJU, POSIADAJCA MINIMALNE WYPOSAENIE W PODSTAWOWE URZDZENIA OPERACYJNE I ZABEZPIECZENIA, W KTREJ ZOSTANIE ROZMIESZCZONA JEDNOSTKA WOJSKOWA LUB JEJ CZ W CELU PROWADZENIA DZIAA W CZASIE ZAGROENIA LUB WOJNY.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa 1998, s. 100.
BAZA WOJSKOWA - WYDZIELONY REJON (MIASTO, PORT, LOTNISKO), WYPOSAONY I URZDZONY ORAZ PRZYGOTOWANY (LOTNISKA, PRZYSTANIE, WARSZTATY, MAGAZYNY, STANOWISKA STARTOWE, KOSZARY, SZPITALE, ZAPORY, SKADY MATERIAW PDNYCH I SMARW, YWNOCI Itp.) DO OKRESOWEGO LUB STAEGO PRZEBYWANIA W NIM JEDNEGO LUB KILKU RODZAJW SI ZBROJNYCH LUB WOJSK. ROZRNIA SI BAZY RODZAJW SI ZBROJNYCH (LDOWE, LOTNICZE, MARYNARKI WOJENNEJ) I RODZAJW WOJSK. BAZY WOJSKOWE MOG BY STRATEGICZNE LUB O CHARAKTERZE OPERACYJNO - TAKTYCZNYM. BAZY ROZMIESZCZA SI NA WASNYM LUB OBCYM TERYTORIUM - TE OSTATNIE MOG BY SOJUSZNICZE LUB NEUTRALNE, TWORZONE NA MOCY SPECJALNYCH UMW MIDZY ZAINTERESOWANYMI PASTWAMI, BD WROGIE - UTWORZONE NA TERENACH OKUPOWANYCH LUB BEZ ZGODY PASTWA, NA KTRYM S ROZMIESZCZONE.
12
BEZPIECZESTWO
BEZPIECZESTWO - STAN, KTRY DAJE POCZUCIE PEWNOCI, I GWARANCJE JEGO ZACHOWANIA ORAZ SZANS NA DOSKONALENIE. JEDNA Z PODSTAWOWYCH POTRZEB CZOWIEKA. TO SYTUACJA ODZNACZAJCA SI BRAKIEM RYZYKA UTRATY CZEGO CO CZOWIEK SZCZEGLNIE CENI, NA PRZYKAD ZDROWIA, PRACY, SZACUNKU, UCZU, DBR MATERIALNYCH. WYRNIA SI M. IN. BEZPIECZESTWO GLOBALNE REGIONALNE, NARODOWE; BEZPIECZESTWO MILITARNE, POLITYCZNE, SPOECZNE; BEZPIECZESTWO FIZYCZNE, PSYCHICZNE, SOCJALNE; BEZPIECZESTWO STRUKTURALNE I PERSONALNE.
Na podstawie: Sownika terminw z zakresu psychologii dowodzenia i zarzdzania, Warszawa, 2000 r. s.17.
BEZPIECZESTWO KOOPERACYJNE - SZEROKIE ROZUMIENIE PROBLEMATYKI BEZPIECZESTWA, WIELOWYMIAROWE W TRECI I STOPNIOWE W CHARAKTERZE; AKCENTUJCE WZAJEMNE GWARANCJE, A NIE ODSTRASZANIE; OTWARTE, A NIE EKSKLUZYWNE; NIE OGRANICZONE POD WZGLDEM CZONKOSTWA; FAWORYZUJCE ROZWIZANIA WIELOSTRONNE KOSZTEM DWUSTRONNYCH; NIE PRZEDKADAJCE RODKW MILITARNYCH NAD POZAMILITARNE; ZAKADAJCE, E PASTWA S GWNYMI PODMIOTAMI SYSTEMU BEZPIECZESTWA, ALE DOPUSZCZAJCE, E PODMIOTY NIE BDCE PASTWAMI MOG ODGRYWA ISTOTN ROL; NIE WYMAGAJCE UTWORZENIA FORMALNYCH INSTYTUCJI BEZPIECZESTWA, ALE RWNIE ICH NIE ODRZUCAJCE; PRZEDE WSZYSTKIM ZA - PODKRELAJCE WARTO "NAWYKW DIALOGU" W UJCIU WIELOSTRONNYM.
G.Evans: Wsppraca dla pokoju, Warszawa 1994, s. 19-20.
BEZPIECZESTWO MIDZYNARODOWE
BEZPIECZESTWO MIDZYNARODOWE - w zakresie przedmiotowym obejmuje zesp uwarunkowa, w ktrych pastwa nie czuj si zagroone atakiem militarnym oraz presj polityczn lub gospodarcz, majc moliwoci swobodnej realizacji wasnego rozwoju i postpu.
D. Fischer, Non - military aspects of security, New York, 1993, s.10.
BEZPIECZESTWO MIDZYNARODOWE - warto chroniona w ramach polityki bezpieczestwa. Obejmuje integralno terytorialn oraz zachowanie instytucji pastwa.
H.J. Morgenthau, Politics Among Nations, wyd. VIII, New York 1993, s. 562.
BEZPIECZESTWO MIDZYNARODOWE - obejmuje przetrwanie (pastwa, narodu, grupy etnicznej), integralno terytorialn, niezaleno polityczn oraz jako ycia.
J. Kukuka, Bezpieczestwo a wsppraca europejska: wspzaleno i sprzecznoci interesw, Sprawy Midzynarodowe nr 7, 1982, s. 34.
13
BEZPIECZESTWO MIDZYNARODOWE to ukad stosunkw midzynarodowych zapewniajcy wsplne bezpieczestwo pastw tworzcych system midzynarodowy.
Leksykon wspczesnych stosunkw politycznych, praca zbir. pod red. Cz. Mojsiewicza, Wrocaw 1997, s. 45.
BEZPIECZESTWO MIDZYNARODOWE BRAK OBIEKTYWNIE ISTNIEJCYCH ZAGROE I SUBIEKTYWNYCH OBAW ORAZ ZGODNE DENIE I DZIAANIE SPOECZNOCI MIDZYNARODOWEJ NA RZECZ OCHRONY OKRELONYCH WARTOCI PASTWOWYCH I POZAPASTWOWYCH (SPOECZNYCH) ZA POMOC NORM, INSTYTUCJI I INSTRUMENTW ZAPEWNIAJCYCH POKOJOWE ROZSTRZYGANIE SPORW ORAZ TWORZENIE GOSPODARCZYCH, SPOECZNYCH, EKOLOGICZNYCH I INNYCH PRZESANEK DYNAMICZNEJ STABILNOCI I ELIMINOWANIA ZAGROE.
BEZPIECZESTWO NARODOWE 2
BEZPIECZESTWO NARODOWE - stan rwnowagi midzy zagroeniem wywoanym moliwoci zaistnienia konfliktu a potencjaem obronnym.
W.Stankiewicz, Bezpieczestwo narodowe a walki niezbrojne, Studium, Warszawa 1991, s.73
BEZPIECZESTWO NARODOWE - jest nie tylko ochron narodu i terytorium przed fizyczn napaci lecz rwnie ochron - za pomoc rnych rodkw ywotnych interesw ekonomicznych i politycznych, ktrych utrata zagroziaby ywotnoci i podstawowym wartociom pastwa.
M.T. Taylor w pracy zbiorowej pod redakcj W.J. Taylora Jr. pt.: American National Security: Policy and Process, Baltimore 1981, s. VII.
BEZPIECZESTWO NARODOWE - stan wiadomoci spoecznej, w ktrym istniejcy poziom zagroe, dziki posiadanym zdolnociom obronnym, nie budzi obaw, lku o zachowanie (osignicie) uznanych wartoci.
C. Rutkowski, Bezpieczestwo i obronno: strategie - koncepcje - doktryny, Warszawa 1995, s. 30.
BEZPIECZESTWO NARODOWE - stan spoeczestwa okrelony stosunkiem wielkoci potencjau obronnego jakim ono dysponuje do skali zagroe.
Sownik podstawowych terminw dotyczcych bezpieczestwa pastwa, Warszawa 1994, s. 6.
BEZPIECZESTWO NARODOWE - zdolno narodu do ochrony jego wartoci wewntrznych przed zagroeniami zewntrznymi.
Polityka zagraniczna pastwa, Warszawa 1992, s. 66.
Patrz przypis nr 1
14 BEZPIECZESTWO NARODOWE - wsplne okrelenie obejmujce zarwno obron narodow, jak i stosunki zagraniczne USA, a w szczeglnoci warunki zwizane z: a) militarn lub obronn przewag nad jakimkolwiek obcym pastwem lub grup pastw: b) korzystnymi wzajemnymi relacjami zagranicznymi: c) ze stanem obrony, dajcym moliwo stawienia skutecznego oporu wrogim i destrukcyjnym dziaaniom wewntrznym lub zewntrznym, jawnym lub skrytym.
Dictionary of Military and Associated Terms, Washington 1987, s. 242.
BEZPIECZESTWO NARODOWE - STAN UZYSKANY W WYNIKU ODPOWIEDNIO ZORGANIZOWANEJ OBRONY I OCHRONY PRZED ZAGROENIAMI ZEWNTRZNYMI I WEWNTRZNYMI OKRELANY STOSUNKIEM POTENCJAU OBRONNEGO DO SKALI ZAGROE.
BEZPIECZESTWO PASTWA
BEZPIECZESTWO PASTWA - taki rzeczywisty stan stabilnoci wewntrznej i suwerennoci pastwa, ktry odzwierciedla brak lub wystpowanie jakichkolwiek zagroe (w sensie zaspokajania podstawowych potrzeb egzystencjalnych i behawioralnych spoeczestwa oraz traktowania pastwa jako suwerennego podmiotu w stosunkach midzynarodowych).
S. Dworecki, Zagroenia bezpieczestwa pastwa, Warszawa 1994, s. 16.
BEZPIECZESTWO PASTWA STAN UZYSKANY W WYNIKU ZORGANIZOWANEJ OCHRONY I OBRONY PRZED MOLIWYMI ZAGROENIAMI, WYRAONY STOSUNKIEM POTENCJAU OBRONNEGO DO SKALI ZAGROE.
BEZPIECZESTWO REGIONALNE - ELEMENT SZERSZEGO POJCIA BEZPIECZESTWO MIDZYNARODOWE, OZNACZA BRAK ZAGROENIA LUB OCHRON PRZED NIM W SKALI REGIONALNEJ. JEST ZAPEWNIANE PRZEZ ORGANIZACJE REGIONALNE W RAMACH SAMOOBRONY ZBIOROWEJ.
BEZPIECZESTWO WOJSKOWE (MILITARNE) - STAN UZYSKANY W REZULTACIE UTRZYMYWANIA ODPOWIEDNIO ZORGANIZOWANYCH I WYPOSAONYCH SI ZBROJNYCH ORAZ ZAWARTYCH SOJUSZW WOJSKOWYCH, A TAKE POSIADANIA KONCEPCJI STRATEGICZNEJ WYKORZYSTANIA BDCYCH W DYSPOZYCJI SI, STOSOWNIE DO ZAISTNIAEJ SYTUACJI.
15 BEZPIECZESTWO ZBIOROWE STAN KTRY ZASADZA SI NA IDEI WYRZECZENIA PRZEZ CZONKW DANEGO SYSTEMU BEZPIECZESTWA - CZY TO NARODW ZJEDNOCZONYCH, CZY TE JAKIEGO UGRUPOWANIA REGIONALNEGO - UYCIA SIY WOBEC SIEBIE ORAZ NA ICH ZOBOWIZANIU SI DO PRZYJCIA Z POMOC KADEMU Z CZONKW ZAATAKOWANEMU PRZEZ AGRESORA, KTRY NARUSZY TEN SYSTEM.
G. Evans: Wsppraca dla pokoju, Warszawa 1994, s. 12.
BITWA 3
BITWA - zdecydowane starcie dwch wrogich zgrupowa si zbrojnych, jeeli zgrupowania te stanowi gwne siy zbrojne obu stron na danym teatrze dziaa wojennych (kierunku strategicznym) i jeeli starcie to ma bardzo doniose znaczenie dla caoci wojny lub - co najmniej kampanii. Wspczenie bitwa jest wynikiem i sum kilku operacji grup armii, armii lub samodzielnych korpusw.
F. Skibiski, Rozwaania o sztuce wojennej, Warszawa 1972, s. 161.
BITWA - 1) w sensie historycznym decydujce starcie zbrojne si gwnych stron prowadzcych wojn, od ktrego rezultatw zalea w staroytnoci, redniowieczu i do XVIII w. wynik wojny (...). 2) zesp operacji lub walk na ldzie, w powietrzu i eterze oraz manewrw wykonywanych przez gwne siy kilku zwizkw lub jeden zwizek operacyjny przebiegajcych w okrelonym czasie i obszarze, zgodnie z zamiarem dowdcy dla osignicia poredniego celu operacji. Zalenie od celw, rozmachu i zaangaowanych si rozrnia si bitw o znaczeniu operacyjnym (w operacjach armii i frontu) i strategicznym (w operacji strategicznej na teatrze dziaa wojennych . (...) .
BITWA - zesp walk, uderze, manewrw na ldzie, morzu i w powietrzu realizowanych dla osignicia poredniego celu operacji. Zalenie od celu, rozmachu i zaangaowanych si rozrnia si bitw o znaczeniu operacyjnym (w operacjach armii i frontu) i strategicznym (w operacji strategicznej na TDW).
Siy zbrojne, Warszawa 1985, s. 428.
BITWA - podstawowa cz operacji - jest skupionym w czasie i przestrzeni starciem si gwnych przeciwstawnych zwizkw operacyjnych lub operacyjnotaktycznych. Bitwy mog by obronne lub zaczepne, w tym spotkaniowe.
Regulamin dziaa taktycznych wojsk ldowych, Warszawa 1994, s.6
Wiele wskazuje na to, aby uzna za poprawny punkt widzenia pana generaa Franciszka Skibiskiego traktujcy termin kampania jako nadrzdny w stosunku do bitwy, skadajcej si z kolei z kilku operacji, Szerzej patrz: F. Skibiski, Rozwaania o sztuce wojennej, Warszawa 1972, s.141.
16 BITWA - FORMA WALKI ZBROJNEJ, POLEGAJCEJ NA STARCIU SI ZBROJNYCH PRZECIWSTAWNYCH STRON, MAJCYM ISTOTNE ZNACZENIE DLA OSIGNICIA CELW WOJNY (KAMPANII). BIURO OCHRONY RZDU - JEDNOLITA, UMUNDUROWANA, UZBROJONA FORMACJA WYKONUJCA ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY OSB I MIENIA.
BLOKADA
BLOKADA - IZOLACJA PRZY POMOCY SI ZBROJNYCH CZCI LUB CAOCI TERYTORIUM KRAJU (KOALICJI PASTW) PRZECIWNIKA, OKRELONEGO ZGRUPOWANIA JEGO WOJSK, BD INNEGO OBIEKTU (MIASTA, TWIERDZY) OD KONTAKTU ZE WIATEM ZEWNTRZNYM W CELU WYMUSZENIA USTPSTW. BLOKADA GOSPODARCZA - OG RODKW PODJTYCH PRZEZ PASTWO LUB GRUP PASTW W CELU ZACHWIANIA GOSPODARKI PASTWA BLOKOWANEGO. POLEGA NA IZOLACJI (ZAMKNICIU) DOSTPU DO ZASOBW WIATOWYCH, W CELU WYMUSZENIA PRZYJCIA POSTAWIONYCH WARUNKW, LUB SPOWODOWANIA ZAAMANIA GOSPODARCZEGO I UPADKU WADZY W DANYM KRAJU. MOE BY REALIZOWANA W FORMIE WIDOCZNEJ (NA PRZYKAD BLOKADA GRANIC, PORTW...) I NIEWIDOCZNEJ (NA PRZYKAD ZMOWA BANKW W CELU NIE UDZIELANIA KREDYTW, UTRUDNIANIE TRANSFERW MIDZYNARODOWYCH I INNYCH...) BLOKADA LDOWA - OKRENIE (IZOLOWANIE) OKRELONEGO ZGRUPOWANIA WOJSK PRZECIWNIKA LUB OBIEKTU PRZY UYCIU WOJSK LDOWYCH. WSPCZENIE BLOKAD LDOW STOSUJE SI NAJCZCIEJ W POCZENIU Z BLOKAD POWIETRZN , A W DZIAANIACH PROWADZONYCH NA KIERUNKU NADMORSKIM TAKE Z BLOKAD MORSK W CELU STWORZENIA DOGODNYCH WARUNKW DO ROZBICIA BLOKOWANYCH WOJSK. BLOKADA MORSKA - ODCICIE (IZOLACJA) OD STRONY MORZA PASTWA PRZECIWNIKA, ODCINKA JEGO WYBRZEA, PORTU LUB GRUPY PORTW, CIENIN ALBO KANAU, ZA POMOC SI MORSKICH, W CELU PRZERWANIA (DEZORGANIZACJI) DOSTAW Z ZEWNTRZ DROG MORSK, ADUNKW WOJSKOWYCH I GOSPODARCZYCH LUB NIEDOPUSZCZENIA JEGO SI OKRTOWYCH DO OKRELONYCH REJONW MORZA (MORSKIEGO TEATRU DZIAA WOJENNYCH).
17 BLOKADA POWIETRZNA - ODCICIE (IZOLACJA) KOMUNIKACJI POWIETRZNEJ Z BLOKOWANYM OBIEKTEM, GWNIE PRZEZ NISZCZENIE LOTNICTWA PRZECIWNIKA. STOSOWANA JEST NAJCZCIEJ WSPLNIE Z BLOKAD LDOW LUB MORSK. SAMODZIELNIE NATOMIAST SIY POWIETRZNE ORGANIZUJ DZIAANIA MAJCE NA CELU BLOKOWANIE np. LOTNISK, BAZ POWIETRZNYCH PRZECIWNIKA.
BLOKADA ZBROJNA - FORMA KONFLIKTU ZBROJNEGO POLEGAJCA NA WYKORZYSTANIU SI ZBROJNYCH DO IZOLOWANIA CZCI LUB CAOCI TERYTORIUM PRZECIWNIKA OD KONTAKTW ZE WIATEM ZEWNTRZNYM. ROZRNIA SI BLOKAD LDOW, POWIETRZN I MORSK, LUB BLOKADY POCZONE.
BUDOWLE OCHRONNE
BUDOWLE OCHRONNE OBRONY CYWILNEJ - urzdzenia inynieryjnotechniczne obrony cywilnej przeznaczone do zabezpieczenia ludnoci przed dziaaniem broni konwencjonalnej, jdrowej, chemicznej i bakteriologicznej. (...).
BUDOWLE OCHRONNE - w systemie OTK ukrycia przystosowane do ochrony ludzi i sprztu przed dziaaniem rodkw raenia w czasie napadu ogniowego nieprzyjaciela. (...).
Maa encyklopedia wojskowa, t. 2, Warszawa 1967, s. 484.
BUDOWLE OCHRONNE - RODZAJ SPECJALNIE PRZYGOTOWANYCH BUDOWLI (SCHRONW, UKRY), CHRONICYCH LUDNO PRZED RODKAMI RAENIA.
BUDET OBRONNY
BUDET OBRONNY- ma pozyska siy i rodki dla zapewnienia skutecznej realizacji wszystkich zobowiza obronnych.
K. Hartley, The Economics of Defence Policy, London 1991, s. 14.
BUDET OBRONNY- tworzy znaczc cz budetu Rzdu Federalnego przeznaczan kadego roku na dobra i usugi.
L. D. Olvey, J. R. Golden, R. C. Kelly, The Economics of National Security, New York 1984, s. 2.
18 BUDET OBRONNY- WYDZIELONA W BUDECIE PASTWA CZ RODKW PRZEZNACZONA DO ZAPEWNIENIA REALIZACJI ZADA OBRONNYCH. BUDET WOJSKOWY PRZEWIDYWANE, WARTOCIOWE ODZWIERCIEDLENIE ZAMIERZE STRATEGICZNO-OPERACYJNYCH, ORGANIZACYJNYCH, SZKOLENIOWYCH, ZAOPATRZENIOWYCH I INNYCH ZADA RZECZOWYCH SI ZBROJNYCH. JEST TO PLAN FINANSOWY DOCHODW I WYDATKW MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ O ROCZNYM HORYZONCIE CZASOWYM, UCHWALONY PRZEZ PARLAMENT JAKO CZ BUDETU PASTWA.
CEL DZIAA
CEL jest to okrelony przedmiotowo i podmiotowo przyszy, podany stan rzeczy, moliwy i przewidziany do osignicia w okrelonym przedziale czasu lub terminie.
L. Krzyanowski, O podstawach kierowania organizacjami inaczej. PWN, Warszawa 1999.
CEL STRATEGICZNY cel dziaa wojennych, w rezultacie osignicia ktrego w zasadniczy sposb zmieniaj si wojenno polityczne i strategiczne warunki prowadzenia wojny w caoci lub na teatrze dziaa wojennych. Strategiczne cele mog by stawiane caym siom zbrojnym lub wydzielonym czciom. Cele te osigane s w trakcie dziaa wojennych na skutek uderzenia wykonanego na pomoc rodkw jdrowych w dowolnym okresie prowadzenia wojny lub w trakcie prowadzenia operacji na teatrze dziaa wojennych. W zalenoci od charakteru i warunkw realizacji prowadzonych dziaa wojennych cele strategiczne mog mie charakter celw porednich i kocowych
Sownik podstawowych terminw wojennych, ZSRR, 1965.
CEL STRATEGICZNY OKRELONY PODMIOTOWO I PRZEDMIOTOWO PRZYSZY, PODANY PRZEZ ORGANIZACJ STAN RZECZY, BDCY REZULTATEM INTERAKCJI APROBOWANYCH PRZEZ WIKSZO JEJ CZONKW INTERESW UZNAWANYCH ZA STRATEGICZNE, ODNIESIONYCH DO WARUNKW WYSTPUJCYCH W OTOCZENIU, PRZEWIDYWANY DO OSIGNICIA W DUSZEJ PERSPEKTYWIE CZASOWEJ . CEL STRATEGICZNY W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA JEST TO OKRELONY PRZEZ PASTWO PRZYSZY STAN RZECZY W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA, BDCY REZULTATEM GENEROWANYCH PRZEZ NARD POTRZEB I WARTOCI WYRAONYCH POD POSTACI NARODOWYCH INTERSW UZNAWANYCH ZA STRATEGICZNE, ODNIESIONYCH DO WARUNKW KSZTATOWANYCH PRZEZ OTOCZENIE, PRZEWIDYWANY DO OSIGNICIA W DUSZEJ PERSPEKTYWIE CZASOWEJ.
19
CELE (OBIEKTY) WOJSKOWE W ODNIESIENIU DO NIEPRZYJACIELSKICH SI ZBROJNYCH (Z WYJTKIEM OBIEKTW I PERSONELU MEDYCZNEGO ORAZ DUCHOWNEGO) STANOWI, DOBRA, KTRE Z POWODU SWEJ NATURY, ROZMIESZCZENIA, PRZEZNACZENIA LUB WYKORZYSTANIA WNOSZ ISTOTNY WKAD DO DZIAALNOCI WOJSKOWEJ, A KTRYCH CAKOWITE LUB CZCIOWE ZNISZCZENIE, ZAJCIE LUB ZNEUTRALIZOWANIE DAJE OKRELON KORZ W DANEJ SYTUACJI. . .Midzynarodowe prawo wojenne. Zbir dokumentw. Wybr M. Flemming, Warszawa 1985, s.240-243.
WICZENIA MOBILIZACYJNE NAJWYSZA FORMA SZKOLENIA I KONTROLI GOTOWOCI MOBILIZACYJNEJ JEDNOSTEK WOJSKOWYCH, DOWDZTW I TERENOWYCH ORGANW ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ. WICZENIA MOBILIZACYJNE POWINNY ZAPEWNI ORGANOM WOJSKOWYM UZYSKANIE: RZETELNEJ OCENY STANU GOTOWOCI MOBILIZACYJNEJ JEDNOSTEK WOJSKOWYCH; OCEN DZIAALNOCI ORGANW KIEROWANIA (WOJSKOWYCH WILNYCH); PRAKTYCZN WERYFIKACJ ROZWIZA SYSTEMOWYCH; PRZYGOTOWYWANYCH I I CY-
WDROONYCH
WZBOGACENIE TEORII SYSTEMU MOBILIZACYJNEGO. WICZENIE MOBILIZACYJNE POLEGA NA PRZEPROWADZENIU Z ZASKOCZENIA, CAKOWITEGO LUB CZCIOWEGO MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA WYBRANYCH JEDNOSTEK WOJSKOWYCH ORAZ ZABEZPIECZAJCYCH TEN PROCES.
DANE PRZESTRZENNE - DOTYCZCE OBIEKTW PRZESTRZENNYCH, W TYM ZJAWISK I PROCESW, ZNAJDUJCYCH SI LUB ZACHODZCYCH W PRZYJTYM UKADZIE WSPRZDNYCH. DANE PRZESTRZENNE OKRELAJ: 1) WACIWOCI GEOMETRYCZNE OBIEKTU PRZESTRZENNEGO, A ZWASZCZA JEGO POOENIE WZGLDEM PRZYJTEGO DWUWYMIAROWEGO LUB TRJWYMIAROWEGO UKADU WSPRZDNYCH, 2) CHARAKTERYSTYK OBIEKTU POD WZGLDEM CZASU, NP. DAT JEGO UTWORZENIA, 3) ZWIZKI PRZESTRZENNE (TOPOLOGICZNE) DANEGO OBIEKTU Z INNYMI OBIEKTAMI PRZESTRZENNYMI, 4) WYRNIONE ATRYBUTY OPISOWE OBIEKTU PRZESTRZENNEGO, SUCE JEGO IDENTYFIKACJI ORAZ OKRELAJCE JEGO PODSTAWOWE WACIWOCI.
J. Gadzicki, Leksykon geomatyczny, Warszawa 2001, s. 12.
DANE GEOPRZESTRZENNE GEOGRAFICZNE DANE PRZESTRZENNE DOTYCZCE ZIEMI I WSZYSTKICH OBIEKTW PRZESTRZENNYCH Z NI ZWIZANYCH.
20
DEMOBILIZACJA
DEMOBILIZACJA 1. rozbrojenie, przejcie si zbrojnych pastwa ze stanu wojennego do stanu pokojowego, take przestawienie gospodarki z produkcji wojskowej na produkcj dla potrzeb cywilnych; 2. zwalnianie odbywajcych czynn sub wojskow do rezerwy.
Encyklopedia popularna PWN Warszawa, wyd. 6, s. 159.
DEMOBILIZACJA - og przedsiwzi zwizanych z przejciem pastwa oraz si zbrojnych ze stanu wojennego w stan pokojowy . (...).
DEMOBILIZACJA - OG PRZEDSIWZI ZWIZANYCH Z PRZEJCIEM PASTWA ORAZ SI ZBROJNYCH ZE STANU WOJENNEGO W STAN POKOJOWY; PRZECIWIESTWO MOBILIZACJI. W ZNACZENIU WOJSKOWYM DEMOBILIZACJA POLEGA NA ROZWIZYWANIU JEDNOSTEK NIEPRZYDATNYCH W CZASIE POKOJU, SPRZEDAY LUB ZNISZCZENIU ZBDNYCH MATERIAW WOJENNYCH I BRONI ORAZ PRZEJCIU DO POKOJOWEGO UZUPENIENIA I SZKOLENIA WOJSK.
DEMONSTRACJA SIY
DEMONSTRACJA SIY - manifestowanie moliwoci zastosowania przemocy zbrojnej wobec przeciwnika w celu jego zastraszania lub odstraszania.
L. Mucha, Przemoc zbrojna, Warszawa 1991, s 33.
DEMONSTRACJA - 1) dziaanie majce charakter pogrki, np. koncentracja floty, jednostek i zwizkw wojsk ldowych w celu oddziaywania na przeciwnika; 2) wprowadzenie nieprzyjaciela w bd odnonie do dziaa rzeczywistych (dziaania demonstracyjne.
DEMONSTRACJA SIY - FORMA PRZEMOCY ZBROJNEJ POLEGAJCA NA MANIFESTOWANIU MOLIWOCI UYCIA SI ZBROJNYCH LUB ZORGANIZOWANYCH I UZBROJONYCH GRUP WOBEC PRZECIWSTAWNEGO PASTWA.
21
DOKTRYNA
DOKTRYNA - zesp pogldw naukowych (lub politycznych), powizanych wsplnot podstawowych koncepcji stanowicych jedn cao.
J. Doroszewski, Sownik jzyka polskiego, Warszawa 1960, s.140
DOKTRYNA - og zaoe, twierdze, przekona z okrelonej dziedziny filozofii, teologii, polityki itd., waciwy danemu mylicielowi, danej szkole; teoria, nauka, system; polityczny program.
W. Kopaliski, Sownik wyrazw obcych i zwrotw obcojzycznych, Warszawa 1989, s. 124.
DOKTRYNA - wskazanie dziaa.

C. Clausewitz, O wojnie, Warszawa 1958, s. 101.
DOKTRYNA - podstawowe zasady (dogmaty) ktrymi siy zbrojne kieruj si w dziaaniach, prowadzc swoje operacje. Doktryna jest autoryzowana, ale wymaga osdu w stosowaniu.
Dictionary of Military and Associated Terms, Washington 1987, s.118.
DOKTRYNA - OFICJALNIE PRZYJTY SYSTEM ZASAD I ZAOE ORODKA DECYZYJNEGO, ZMIERZAJCY DO REALIZACJI USTALONYCH CELW ZA POMOC WYDZIELONYCH RODKW. PRZYJCIE ZA PUNKT WYJCIA ZAKRESU ROZWIZA DOKTRYNALNYCH POZWALA WYRNI DOKTRYN BEZPIECZESTWA NARODOWEGO, DOKTRYN WOJENN, DOKTRYN WOJSKOW I INNE. DOKTRYNA BEZPIECZESTWA PASTWA - JEDNA Z DOKTRYN PASTWA (NARODOWYCH), KTRA JEST OFICJALNIE PRZYJTYM PRZEZ KIEROWNICTWO PASTWA SYSTEMEM ZAOE I ZASAD DZIAANIA W DZIEDZINIE POLITYKI BEZPIECZESTWA. DOKTRYNA OBRONNA - JEDNA Z DOKTRYN PASTWA (NARODOWYCH), KTRA JEST OFICJALNIE PRZYJTYM PRZEZ KIEROWNICTWO PASTWA SYSTEMEM ZAOE I ZASAD DZIAANIA W DZIEDZINIE POLITYKI OBRONNEJ. DOKTRYNA PASTWA (NARODOWA) - OFICJALNIE PRZYJTY PRZEZ KIEROWNICTWO PASTWA SYSTEM ZAOE I ZASAD DZIAANIA. W PRZYJTYM ZA PUNKT WYJCIA ZAKRESIE ROZWIZA, WYRNIA SI m.in. DOKTRYN BEZPIECZESTWA PASTWA (NARODOWEGO) DOKTRYN OBRONN, DOKTRYN WOJSKOW I INNE.
22
DOKTRYNA POCZONA - PODSTAWOWE ZASADY, KTRYMI KIERUJ SI PRZEDSTAWICIELE SI ZBROJNYCH DWU LUB WICEJ PASTW W SKOORDYNOWANEJ AKCJI W DENIU DO WSPLNYCH CELW. JEST ONA RATYFIKOWANA PRZEZ PASTWA CZONKOWSKIE.
DOKTRYNA SI ZBROJNYCH - PODSTAWOWE ZASADY, KTRYMI KIERUJ SI PRZEDSTAWICIELE DWCH LUB TRZECH RODZAJW SI ZBROJNYCH TEGO SAMEGO PASTWA W SKOORDYNOWANEJ AKCJI ZMIERZAJCEJ DO OSIGNICIA WSPLNEGO CELU. JEST ONA ZATWIERDZANA PRZEZ DOWDCW TYCH RODZAJW SI ZBROJNYCH I OGASZANA WE WSPLNEJ PUBLIKACJI GDZIE OKRELONY JEST CHARAKTER DZIAA KADEGO Z UCZESTNIKW.
DOKTRYNA WOJENNA - RODZAJ DOKTRYNY OBEJMUJCEJ OFICJALNIE PRZYJTY SYSTEM ZASAD I ZAOE DOTYCZCYCH TWORZENIA I WYKORZYSTANIA POTENCJAU WOJENNEGO DLA ZAPOBIEGANIA I PRZECIWDZIAANIA WSZELKIEGO RODZAJU ZAGROENIOM. DOKTRYNA WOJSKOWA - JEDNA Z DOKTRYN PASTWA (NARODOWYCH), KTRA JEST PRZYJTYM PRZEZ KIEROWNICTWO PASTWA SYSTEMEM ZAOE I ZASAD DZIAANIA W DZIEDZINIE POLITYKI WOJSKOWEJ. DOKTRYNA WSPLNA - PODSTAWOWE ZASADY, KTRYMI KIERUJ SI PRZEDSTAWICIELE DWCH LUB WICEJ RODZAJW SI ZBROJNYCH TEGO SAMEGO PASTWA W SKOORDYNOWANEJ AKCJI MAJCEJ NA CELU OSIGNICIE WSPLNEGO CELU. JEST ONA ZATWIERDZANA PRZEZ DOWDCW WSZYSTKICH CZTERECH RODZAJW SI ZBROJNYCH I POWINNA BY OPUBLIKOWANA PRZEZ SZEFA KOLEGIUM POCZONYCH SZEFW SZTABW.
Dictionary of Military and Associated Terms, Washington 1987, s 200.
DOMINACJA W POWIETRZU
DOMINACJA W POWIETRZU - oglne ujcie uprzywilejowanej sytuacji w przestrzeni powietrznej, zawierajce rne jej stopnie i odpowiednie zakresy swobody dziaania lotnictwa. Obejmuje takie stopnie growania w trzecim wymiarze jak panowanie i przewaga w powietrzu.
W. Michalak, Dominacja z powietrza, Warszawa 1999, s.13 15.
23 DOMINACJA W POWIETRZU - OGLNE UJCIE UPRZYWILEJOWANEJ SYTUACJI W PRZESTRZENI POWIETRZNEJ, ZAWIERAJCE RNE JEJ STOPNIE I ODPOWIEDNIE ZAKRESY SWOBODY DZIAANIA LOTNICTWA, DETERMINUJCE PRZEBIEG I WYNIKI REGULARNIE PROWADZONYCH KONFLIKTW ZBROJNYCH.
STOPNIE DOMINACJI W PRZESTRZENI POWIETRZNEJ

Wedug Sojuszniczej Doktryny Poczonej (AJP 01).W. Michalak, Dominacja z powietrza, Warszawa 1999. s. 36.
1. SPRZYJAJCA SYTUACJA POWIETRZNA (fovourable air situation), w ktrej wielko wysiku powietrznego podejmowanego przez siy powietrzne jednej ze stron konfliktu jest niewystarczajca do zapobieenia sukcesowi dziaa ldowych, morskich lub powietrznych strony przeciwnej. 2. PRZEWAGA W POWIETRZU (air superiority) to stopie dominacji w bitwie powietrznej jednych si nad drugimi, pozwalajcy tym pierwszym na prowadzenie dziaa przez siy ldowe, morskie i powietrzne w danym miejscu i czasie bez istotnego przeciwdziaania ze strony przeciwnej. 3. PANOWANIE W POWIETRZU (air supremacy) to stopie przewagi w powietrzu, w ktrym siy powietrzne przeciwnika nie s zdolne do efektywnego przeciwdziaania.
DOSTPNO TERENU
DOSTPNO TERENU - 1) mono dojcia, dotarcia, dostania si do jakiego miejsca (...); 2) mono zdobycia i osignicia czego. (...).
Sownik jzyka polskiego, t. 1, PWN, Warszawa 1992, s. 437.
DOSTPNO TERENU CECHA OKRELAJCA WARUNKI PRZEKRACZALNOCI I PRZEJEZDNOCI (ZA POMOC RNYCH RODZAJW TRANSPORTU) DOWOLNEGO OBSZARU ORAZ MOLIWOCI DOTARCIA DO JAKIEGO MIEJSCA.
DOWODZENIE 4
DOWODZENIE - dziaalno dowdcy i osb z nim wspdziaajcych; przygotowanie i prowadzenie dziaa bojowych, szkolenie wojsk i administrowanie jednostk wojskow; take dzia sztuki wojennej dotyczcej tych spraw. W czasie wojny 4 Dowodzenie jest szczeglnym przypadkiem kierowania majcego szersze znaczenie. Rnica wynika gwnie z faktu, i dowodzcy wojskami w okrelonych sytuacjach ma szerokie uprawnienia wymuszania posuszestwa.
24
polega na: zapewnieniu staej gotowoci bojowej i wysokiego stanu moralno-politycznego wojsk; podejmowaniu w odpowiednim czasie decyzji i przekazywaniu jej wykonawcom, organizowaniu i cigym utrzymaniu wspdziaania wojsk, organizowaniu i zapewnieniu wszechstronnego zabezpieczenia wojsk oraz kontroli wykonania wszystkich zarzdze i dziaalnoci wojsk. W czasie pokoju polega na kierowaniu procesem szkolenia i wychowania podlegych onierzy, administrowaniu powierzon jednostk oraz utrzymaniu jej gotowoci bojowej. Istotn treci jest decydowanie o waciwym wykorzystaniu ludzi, broni i sprztu zarwno w dziaaniach bojowych (walce, operacji), jak w pracy szkoleniowej. Funkcje realizuje dowdca sam (w niszych ogniwach dowodzenia) lub przy udziale sztabu, ktry wspuczestniczy w wypracowaniu decyzji, planowaniu i zabezpieczeniu walki (operacji) oraz kierowaniu wojskami w toku dziaa bojowych. Im wyszy szczebel dowodzenia, tym bardziej rozszerza si zakres i rnicuje charakter funkcji dowdczych, zwiksza si w nim udzia sztabu. Podstaw dowodzenia wojskami jest decyzja podejmowana przez dowdc w zwizku z otrzymanym zadaniem bojowym (oper.) lub z wasnej inicjatywy . (...).
Maa encyklopedia wojskowa , t. 1, Warszawa 1967, s. 320 i 321.
DOWODZENIE - dziaalno majca na celu utrzymanie wojsk w cigej gotowoci i zdolnoci bojowej, przygotowanie walki oraz kierowanie wojskami w czasie jej prowadzenia.
Regulamin dziaa taktycznych wojsk ldowych, Warszawa 1994, s. 101.
DOWODZENIE - szczeglny rodzaj kierowania ludmi; we wszystkich armiach wiata jest domen dowdcy i wspdziaajcych z nim osb. Cechuje je konsekwentne denie do osigania zakadanych celw, do jakich powoane jest wojsko.
J. Kunikowski, Wiedza obronna, Warszawa, 2000 s. 149.
DOWODZENIE - UKIERUNKOWANA DZIAALNO DOWDZTWA MAJCA NA CELU UTRZYMANIE WOJSK W CIGEJ GOTOWOCI I ZDOLNOCI BOJOWEJ ORAZ PRZYGOTOWANIE DZIAA ZBROJNYCH I KIEROWANIE NIMI.
DOWODZENIE STRATEGICZNE - dziaalno najwyszych organw pastwowych i wojskowych w zakresie kierowania siami zbrojnymi. Obiektem strategicznego dowodzenia s cae siy zbrojne. Zasadnicza tre: przygotowanie i podejmowanie decyzji we wszystkich obszarach dziaalnoci si zbrojnych, zarwno w czasie pokoju jak i wojny (okrelanie celw, sposobw, zada, zabezpieczenie zasobw ludzkich , materiaowych, finansowych); postawienie zada siom zbrojnym i ich strategicznym zgrupowaniom; przygotowanie i realizacja dziaa zgrupowa si zbrojnych; organizacja wspdziaania i wszechstronnego zabezpieczenia, ukierunkowanie wysikw na osignicie postawionych celw.
Wojenno encyklopediceskij slowar ZSRR, Wyd.Wojskowe 1984 (przekad A.Dawidczyk)
25 DOWODZENIE STRATEGICZNE - SPECYFICZNY RODZAJ I FORM ZARZDZANIA /KIEROWANIA/, REALIZOWANA ZAZWYCZAJ WEWNTRZ SI ZBROJNYCH PRZEZ ORGAN SZCZEBLA STRATEGICZNEGO. PODSTAWOW TRECI DOWODZENIA STRATEGICZNEGO JEST PROJEKTOWANIE DECYZJI STRATEGICZNYCH I KIEROWANIE ICH REALIZACJ.
DYPLOMACJA
DYPLOMACJA - ZEWNTRZNA DZIAALNO ORGANW PASTWA, REALIZUJCA JEGO POLITYK ZAGRANICZN. OBEJMUJE INICJATYWY I POLITYCZNE ODDZIAYWANIA, ROKOWANIA DWUSTRONNE, NEGOCJACJE WIELOSTRONNE NA KONFERENCJACH I W ORGANIZACJACH MIDZYNARODOWYCH, MISJE SPECJALNE ITD. DYPLOMACJA PRZYCZYNIA SI DO ROZWOJU STOSUNKW MIDZYNARODOWYCH, POZWALA WYPRACOWYWA KOMPROMISY, UZGADNIA SATYSFAKCJONUJCE PASTWA NORMY PRAWA MIDZYNARODOWEGO, WYJANIA SPRZECZNOCI, AGODZI NAPICIA, ZAEGNYWA KONFLIKTY. MIANEM DYPLOMACJI OKRELA SI RWNIE SPECYFICZNE METODY WYKORZYSTYWANE W POLITYCE ZAGRANICZNEJ I W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH ORAZ LUDZI PRACUJCYCH W SUBIE ZAGRANICZNEJ PASTWA.
May sownik stosunkw midzynarodowych. Pod red. G Michaowskiej, Warszawa 1996, s. 30.
DYPLOMACJA PREWENCYJNA - dziaania pastw ich grup lub organizacji midzynarodowych majce zapobiega przeradzaniu si sporw w konflikty, a w razie przeksztacenia si sporw w konflikty, ogranicza ich zasig. Do gwnych jej celw naley: zapobieganie sporom i konfliktom midzynarodowym, agodzenie ich przebiegu oraz sprzyjanie ich pokojowemu rozwizaniu.
G. Evans: Wsppraca dla pokoju, Warszawa 1994, s. 12.
DYPLOMACJA PREWENCYJNA DZIAALNO ORGANW PASTWOWYCH I ICH PRZEDSTAWICIELSTW ZA GRANIC W ZAKRESIE POLITYKI ZEWNTRZNEJ, MAJCEJ NA CELU ZAPEWNIENIE BEZPIECZESTWA MIDZYNARODOWEGO PRZEZ ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU SPORW, ICH ZAOSTRZANIU SI I PRZEKSZTACANIU (ESKALACJI) W KONFLIKTY ORAZ OGRANICZENIE SKALI KONFLIKTW, KIEDY SI JU POJAWI.
Opracowano na podstawie: Bezpieczestwo midzynarodowe w Europie rodkowej po zimnej wojnie, Warszawa 1994, s. 151.
26
DYWERSJA - WROGA DZIAALNO ZMIERZAJCA DO ZAKCENIA FUNKCJONOWANIA PASTWA, W TYM DO DEZORGANIZACJI SI ZBROJNYCH, POLEGAJCA MIDZY INNYMI NA NISZCZENIU LUB USZKADZANIU JEGO URZDZE OBRONNYCH, PRODUKCYJNYCH I KOMUNIKACYJNYCH.
DZIAANIA BOJOWE (MILITARNE, ZBROJNE)

DZIAANIA BOJOWE - 1) w znaczeniu oglnym dziaania wojenne prowadzone przez siy zbrojne bezporednio na polu walki w celu zniszczenia lub obezwadnienia nieprzyjaciela; 2) w sztuce wojennej dziaania taktyczne.
Maa encyklopedia wojskowa. t. 1, Warszawa 1967, s. 353.
DZIAANIA BOJOWE - uderzenie wojsk nieprzyjaciela, odparcie jego uderzenia i w wyniku walki na ldzie, w powietrzu, w eterze lub na morzu doprowadzenie do zniszczenia, obezwadnienia lub osabienia przeciwnika, opanowania okrelonego rejonu dziaania lub utrzymania wasnego. (...).
DZIAANIA BOJOWE - RODZAJ DZIAA PROWADZONYCH PRZEZ SIY ZBROJNE NA POLU WALKI DLA OSIGNICIA OKRELONYCH CELW W DRODZE PRZEMOCY ZBROJNEJ. PRZYJMUJC ZA PUNKT WYJCIA CHARAKTER SI ZBROJNYCH I SPOSB ICH WYKORZYSTANIA - ROZRNIA SI DZIAANIA BOJOWE REGULARNE I NIEREGULARNE. ZE WZGLDU NA SKAL UYCIA SI ZBROJNYCH WYRNIA SI DZIAANIA STRATEGICZNE, OPERACYJNE I TAKTYCZNE.
DZIAANIA HUMANITARNE WOJSK - SYSTEMOWE PRZEDSIWZICIA Z ICH UDZIAEM, KTRYCH CELEM JEST ZAPEWNIENIE OBYWATELOM BEZPIECZESTWA, OCHRONY PRZED ZORGANIZOWAN PRZESTPCZOCI, TERRORYZMEM I SKUTKAMI DZIAA MILITARNYCH ORAZ KATASTROF I KATAKLIZMW, A TAKE NARUSZANIA GODNOCI I WOLNOCI OBYWATELI.
L. ukaszuk, Studium o rozszerzeniu NATO, Warszawa 1995, s. 35.
27
DZIAANIA NIEREGULARNE 5
DZIAANIA NIEREGULARNE - przede wszystkim opr zbrojny na obszarach okupowanych przez przeciwnika. Uczestnicz w nich nie tylko siy zbrojne. Dziaania nieregularne mog mie wymiar taktyczny, operacyjny i strategiczny. Gwn treci tych dziaa s dziaania partyzanckie.
S. Koziej, Teoria sztuki wojennej, Warszawa 1993, s .21.
DZIAANIA NIEREGULARNE dziaania bojowe prowadzone przez przygotowane ju w czasie pokoju bd doranie tworzone w czasie wojny zgrupowania taktyczne, stosujce specyficzne sposoby walki w celu zwalczania i dezorganizacji poczyna przeciwnika na obszarze przez niego opanowanym. S to napady, zasadzki, dziaania dywersyjne, dezinformacyjne itp.
Regulamin dziaa taktycznych wojsk ldowych, Warszawa 1994, s. 8.
DZIAANIA NIEREGULARNE szczeglny sposb dziaania; mog by stosowane w kadym rodzaju dziaa bojowych.
Regulamin walki wojsk ldowych Bundeswehry, AON 1993, s. 53.
DZIAANIA NIEREGULARNE - FORMA DZIAA BOJOWYCH PROWADZONYCH NAJCZCIEJ W OBRONIE PASTWA (BD W WOJNIE WYZWOLECZEJ), POLEGAJCA NA UNIKANIU BEZPOREDNICH, GROCYCH ZNISZCZENIEM STAR Z PRZEWAAJCYMI SIAMI PRZECIWNIKA I ATAKOWANIU, Z REGUY Z ZASKOCZENIA, JEGO SKRZYDE, ELEMENTW LOGISTYCZNYCH I ODOSOBNIONYCH PODODDZIAW. MOG MIE SKAL TAKTYCZN, OPERACYJN I STRATEGICZN.
Dziaania nieregularne, okrela si jako wiadomy wybr sposobu walki z przeciwnikiem w warunkach gdy starcie regularne (frontalne) nie moe by skuteczne, a moe grozi zniszczeniem, rozbiciem wojsk. Innymi sowy wspczesne dziaania nieregularne to sposb prowadzenia walki zbrojnej polegajcy na unikaniu frontalnego starcia z przeciwnikiem majcym zdecydowan przewag a dajcy szans, nawet wielokrotnie sabszym siom skutecznej walki poprzez uderzenia z zaskoczenia w jego sabe miejsca (skrzyda, elementy logistyczne, odosobnione i sabe pododdziay, elementy systemu dowodzenia itp.). Dziaania nieregularne mog prowadzi i powinny by do nich przygotowane, wszystkie formacje si zbrojnych, tj. wojska operacyjne, wojska obrony terytorialnej, formacje nieregularne (partyzanckie ) itp. B. Balcerowicz, J. Marczak, J. Pawowski, Sposoby i rodzaje walki zbrojnej w obronie Polski, Warszawa, 1994, s. 71.
28
DZIAANIA PARTYZANCKIE
DZIAANIA PARTYZANCKIE - specyficzna forma walki zbrojnej wyraajca si w zaskakujcych, krtkotrwaych i gwatownych starciach zbrojnych, zasadzkach, napadach, aktach dywersji i sabotau w poczeniu z psychologicznym oddziaywaniem. (...).
DZIAANIA PARTYZANCKIE FORMA NIEREGULARNYCH DZIAA BOJOWYCH PROWADZONYCH PRZEZ SIY REKRUTUJCE SI Z MIEJSCOWEJ LUDNOCI LUB ROZBITYCH JEDNOSTEK WOJSKOWYCH PRZECIWKO OKUPANTOWI BD RODZIMEJ WADZY. DZIAANIA POZAMILITARNE - RODZAJ DZIAA PROWADZONYCH PRZEZ FORMACJE SPOZA WOJSKA, NIE STOSUJCE PRZEMOCY ZBROJNEJ W DZIEDZINACH: POLITYCZNEJ, GOSPODARCZEJ, EKOLOGICZNEJ I INNYCH, ZARWNO W CZASIE POKOJU JAK I WOJNY. DZIAANIA PRZECIWDYWERSYJNE - CZ SKADOWA OBRONY PRZECIWDYWERSYJNEJ POLEGAJCA NA PROWADZENIU WALKI Z GRUPAMI DYWERSYJNO-ROZPOZNAWCZYMI, SABOTAOWYMI I TERRORYSTYCZNYMI PRZECIWNIKA. DZIAANIA RATOWNICZE KADA CZYNNO PODJTA W CELU OCHRONY YCIA, ZDROWIA, MIENIA LUB RODOWISKA, A TAKE LIKWIDACJ PRZYCZYN POARU, WYSTPOWANIA KLSKI YWIOOWEJ LUB INNEGO ZAGROENIA
DZIAANIA REGULARNE
DZIAANIA BOJOWE REGULARNE - to starcie zwartych formacji w polu, w klasycznych warunkach podziau pola walki na stref starcia i zaplecze
S. Koziej, Teoria sztuki wojennej, Warszawa 1993, s. 21.
DZIAANIA BOJOWE REGULARNE - forma dziaa bojowych prowadzonych przez siy zbrojne w myl oglnie przyjtych zasad prowadzenia walki zbrojnej.
29
DZIAANIA REGULARNE FORMA DZIAA BOJOWYCH PROWADZONYCH PRZEZ ZWARTE FORMACJE ZBROJNE, W KTRYCH WYSTPUJE PODZIA NA STREF STARCIA I ZAPLECZE. MOG MIE SKAL TAKTYCZN, OPERACYJN I STRATEGICZN.
DZIAANIA (OPERACJE) SPECJALNE - przedsiwzicia o charakterze wojskowym, podejmowane poza bezporedni stref walki si zbrojnych, zmierzajce do osabienia potencjau politycznego, ekonomicznego i militarnego przeciwnika. Dziaania specjalne mog by prowadzone na terytorium przeciwnika, terenach przez niego okupowanych lub administrowanych przy pomocy pododdziaw specjalnych przewidzianych do dziaa na tyach wojsk nieprzyjaciela, pododdziaw wojsk regularnych znajdujcych si na terytorium zajtym przez wojska nieprzyjaciela, oddziaw partyzanckich oraz czci ludnoci cywilnej niezadowolonej z danego ustroju. Dziaania specjalne zalenie od si i rodkw oraz sposobw realizacji dziel si najczciej na dziaania partyzanckie, dziaania dywersyjne, dziaania przeciwpartyzanckie i dziaania psychologiczne.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979. S. 104.
DZIAANIA (OPERACJE) SPECJALNE - specyficzne, a zarazem jedne z najbardziej pomysowych rodzajw dziaa bojowych. Ich specyfika i odmienno wynika z faktu i s prowadzone bezporednio w ugrupowaniu, a nawet na gbokim zapleczu przeciwnika przez drobne oddziay grupy specjalne w warunkach jego ilociowej i technicznej przewagi z zasady w rodowisku niesprzyjajcej, a nawet wrogo nastawionej ludnoci cywilnej przy cakowitym osamotnieniu, czsto bez moliwoci uzyskania z zewntrz natychmiastowej pomocy czy wsparcia
Dziaania specjalne, Szt.Gen. 1221 Warszawa 1985.
DZIAANIA SPECJALNE - DZIAANIA PROWADZONE PRZEZ ODPOWIEDNIO ZORGANIZOWANE, WYSELEKCJONOWANE I WYPOSAONE SIY, STOSUJCE TECHNIKI OPERACYJNE I METODY ODDZIAYWANIA NIE BDCE W STANDARDOWYM UYCIU PRZEZ SIY KONWENCJONALNE. DZIAANIA SPECJALNE S REALIZOWANE W TRAKCIE WSZELKIEGO RODZAJU OPERACJI Z UDZIAEM SI ZBROJNYCH, ZARWNO W CZASIE POKOJU, JAK I W CZASIE KRYZYSU ORAZ WOJNY. REALIZOWANE S SAMODZIELNIE LUB JAKO UZUPENIENIE DZIAA SI KONWENCJONALNYCH ZMIERZAJCE DO OSIGNICIA WOJSKOWYCH, POLITYCZNYCH, EKONOMICZNYCH I PSYCHOLOGICZNYCH CELW OPERACJI. FORMY I METODY PROWADZENIA DZIAA SPECJALNYCH WARUNKUJE SYTUACJA POLITYCZNO-MILITARNA, KTRA MOE WYMAGA ZACHOWANIA TAJNOCI, SKRYTOCI DZIAA I ZAAKCEPTOWANIA PEWNEGO STOPNIA FIZYCZNEGO I POLITYCZNEGO RYZYKA NIE WYSTPUJCEGO W OPERACJACH KONWENCJONALNYCH.
30
DZIAANIA WOJENNE
DZIAANIA WOJENNE, walka zbrojna realizowane zamierzenia dwch lub wicej pastw dcych do osignicia okrelonych celw politycznych (ekonomicznych, spoecznych) przez uycie zorganizowanej siy (przemocy militarnej), przede wszystkim si zbrojnych, prowadzcych walki, bitwy i operacje na ldzie w powietrzu (kosmosie) i na morzu. (...).
DZIAANIA WOJENNE - CAOKSZTAT PRZEDSIWZI REALIZOWANYCH W TOKU WOJNY PRZEZ STRONY BIORCE W NIEJ UDZIA DLA OSIGNICIA OKRELONYCH CELW POLITYCZNYCH. EKONOMIA W UJCIU PRAGMATYCZNYM - TO NAUKA ZAJMUJCA SI BADANIEM DECYZJI PODEJMOWANYCH PRZEZ PODMIOTY GOSPODARCZE (GOSPODARSTWA DOMOWE, PRZEDSIBIORSTWA, PASTWO ) W KWESTII ZASPOKOJENIA NIEOGRANICZONYCH POTRZEB INDYWIDUALNYCH I SPOECZNYCH (BIECYCH LUB PRZYSZYCH) W WARUNKACH OGRANICZONYCH ZASOBW; W UJCIU SPOECZNYM TO NAUKA BADAJCA SPOECZNE PROCESY GOSPODAROWANIA (PRODUKCJI, PODZIAU, WYMIANY I KONSUMPCJI) ORAZ WYKRYWAJCA I OPISUJCA PRAWIDOWOCI RZDZCE NIMI. GDY ZAJMUJE SI BADANIEM RZECZYWISTOCI GOSPODARCZEJ, TAK JAKA ONA JEST I JAK RZECZYWICIE DZIAA W KONKRETNYCH WARUNKACH NAZYWANA JEST EKONOMI POZYTYWN; GDY NATOMIAST ZAJMUJE SI BADANIEM GOSPODARKI POD KTEM JAKA ONA POWINNA BY, JAK POWINNA FUNKCJONOWA ORAZ GDY ZAJMUJE SI SDAMI WARTOCIUJCYMI NAZYWANA JEST EKONOMI NORMATYWN. NAJCZCIEJ DOKONUJE SI PODZIAU EKONOMII NA: MIKROEKONOMI TO JEST NA T JEJ CZ (DZIA) KTRA ZAJMUJE SI BADANIEM INDYWIDUALNYCH DECYZJI PODEJMOWANYCH PRZEZ PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARCZE (GOSPODARSTWA DOMOWE I PRZEDSIBIORSTWA) ORAZ NA MAKROEKONOMI TO JEST T JEJ CZ (DZIA) ) KTRA ZAJMUJE SI BADANIEM DECYZJI PODEJMOWANYCH PRZEZ PASTWO I BADA WZAJEMNE ZWIZKI ZACHODZCE W GOSPODARCE JAKO CAOCI.
Z. Stachowiak, Ekonomia. Zarys podstawowych problemw, WSISiZ, Warszawa 2000, rozdz.1.
EKONOMIKA OBRONY
EKONOMIKA OBRONY - wykorzystuje narzdzia ekonomii w studiach nad obronnoci, rozbrojeniem, konwersj i pokojem.
T. Sandler, K. Hartley, The Economics of Defense, Cambridge 1995, s. 1.
31
EKONOMIKA OBRONY- jest czci oglnej ekonomii obejmujc zagadnienia obronnie zorientowane, w tym: wysoko wydatkw obronnych, zarwno ogem, jak i jako cz caej gospodarki; wpyw wydatkw obronnych, zarwno w ujciu krajowym na produkcj i zatrudnienie, jak i midzynarodowym na inne narody; potrzeb utrzymywania i wielko sektora obronnego; zwizki pomidzy wydatkami obronnymi i zmianami technologicznymi; oraz wpyw wydatkw obronnych i sektora obronnego na midzynarodow stabilizacj bd jej brak.
M. D. Intriligator, On the Nature and Scope of Defence Economics, Defence Economics: The Political Economy of Defence, Disarmament and Peace, v. 1, n. 1, 1990, s. 3.
EKONOMIKA OBRONY (WSPCZESNA NAZWA EKONOMIKI WOJENNEJ) - SZCZEGOWA NAUKA EKONOMII WYROSA NA PODGLEBIU NAUK WOJSKOWYCH. LOKUJE SI ONA W OBSZARZE WIEDZY EKONOMICZNO OBRONNEJ. ZAJMUJE SI ODZWIERCIEDLANIEM I UOGLNIANIEM WIZI MIDZY ZJAWISKAMI OBRONY PASTWA I GOSPODARKI NARODOWEJ. POSZUKUJE I BADA PRAWIDOWOCI RZDZCE GOSPODARK OBRONN Z PUNKTU WIDZENIA POTRZEB OBRONNYCH I MOLIWOCI ICH ZASPOKAJANIA. BADA DECYZJE GOSPODARCZE DOTYCZCE ALOKACJI ZASOBW OBRONNYCH.
EKONOMIKA WOJSKOWA
EKONOMIKA WOJSKOWA - jest nauk o gospodarce wojskowej.
K. Staender, Lexikon der ffentlichen Finanzwirtschaft, R.v. Deckers Verlag, G. Schenck, Heidelberg 1984, s.191.
EKONOMIKA WOJSKOWA - jest nauk o kosztowej skutecznoci decyzji wojskowych.

G. Rudl, Militrkonomie als angewandte Wissenschaft, Truppenpraxis 1977, nr 7, s. 491.
EKONOMIKA WOJSKOWA SZCZEGOWA NAUKA EKONOMII WYROSA NA PODGLEBIU NAUK WOJSKOWYCH. JEJ DOCIEKANIA LOKUJ SI W OBSZARZE WIEDZY EKONOMICZNO WOJSKOWEJ. ZAJMUJE SI ODZWIERCIEDLANIEM I UOGLNIANIEM ZASAD FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI SI ZBROJNYCH (WOJSKOWEJ) ORAZ BADANIEM DECYZJI GOSPODARCZYCH PODEJMOWANYCH W JEJ OBSZARZE. POSZUKUJE PRAWIDOWOCI RZDZCYCH GOSPODARK WOJSKOW Z PUNKTU WIDZENIA POTRZEB SI ZBROJNYCH (WOJSKA) I MOLIWOCI ICH ZASPOKAJANIA ORAZ ALOKACJI W NIEJ RZADKICH ZASOBW.
32
EKSTERYTORIALNE (WOJSK)
UZUPENIENIE
SI
ZBROJNYCH
EKSTERYTORIALNY SYSTEM UZUPENIANIA WOJSK - uzupenianie stanu osobowego wojsk nie z obszaru danego okrgu wojskowego, lecz z obszaru innych okrgw przez dostarczanie powoywanych kontyngentw do rejonw dyslokacji, formowania lub rozwijania zwizkw i oddziaw.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s. 110 .
EKSTERYTORIALNE UZUPENIENIE SI ZBROJNYCH (WOJSK) - JEDNA Z ZASAD UZUPENIANIA JEDNOSTEK WOJSKOWYCH ONIERZAMI REZERWY, RODKAMI TRANSPORTOWYMI I MASZYNAMI (URZDZENIAMI), POLEGAJCA NA PRZEZNACZANIU ONIERZY REZERWY, RODKW TRANSPORTOWYCH I MASZYN DO UZUPENIENIA JEDNOSTEK WOJSKOWYCH Z OBSZARU INNYCH WOJEWDZTW. DECYZJ W TEJ SPRAWIE PODEJMUJE SZTAB OKRGU WOJSKOWEGO WWCZAS, GDY MACIERZYSTY WOJEWDZKI SZTAB WOJSKOWY NIE JEST W STANIE ZASPOKOI TYCH POTRZEB Z POWODU BRAKU W ZASOBACH ONIERZY O ODPOWIEDNICH SPECJALNOCIACH LUB GDY KORZYSTNIEJSZE JEST WYKORZYSTANIE REZERW SSIEDNICH WOJEWDZKICH SZTABW WOJSKOWYCH Z UWAGI NA JAKO I TERMINOWO UZUPENIENIA JEDNOSTEK WOJSKOWYCH.
EWAKUACJA LUDNOCI
EWAKUACJA - celowe i zorganizowane wywoenie lub wynoszenie z terenu dziaa i zagroonego zajciem przez nieprzyjaciela chorych i poraonych onierzy, usuwanie ludnoci cywilnej, jecw wojennych. (...).
EWAKUACJA ZORGANIZOWANE PRZEMIESZCZANIE (USUWANIE, WYNOSZENIE, WYWOENIE, WYPROWADZANIE) LUDNOCI, WSZELKIEGO RODZAJU DBR MATERIALNYCH ORAZ ZWIERZT HODOWLANYCH Z OBSZARW LUB OBIEKTW ZAGROONYCH I OBJTYCH SKUTKAMI DZIAA ZBROJNYCH ALBO KATASTROF, W CELU ICH OCHRONY, UDZIELENIU POMOCY (RATUNKU) I OGRANICZENIA STRAT MATERIALNYCH.
K. Przeworski, Wpyw wspczesnej mobilnoci mieszkacw aglomeracji miejsko- przemysowej na przygotowanie ewakuacji ludnoci tych obszarw w Polsce, Warszawa, 1995 .
EWAKUACJA LUDNOCI - jeden ze sposobw zbiorowej ochrony ludnoci polegajcy na przemieszczeniu jej z obszarw (rejonw) zagroonych l/ub poraonych do bardziej bezpiecznych.
Sownik terminw z zakresu bezpieczestwa narodowego, Warszawa 1996 s. 27.
33
EWAKUACJA LUDNOCI - ZORGANIZOWANE JEJ PRZEMIESZCZANIE Z REJONW (STREF) W KTRYCH PRZEBYWANIE ZAGRAA YCIU LUB ZDROWIU DO OBSZARW (MIEJSC) BEZPIECZNYCH W CELU ICH OCHRONY LUB UDZIELENIA POMOCY (RATUNKU). FLOTA - W ZNACZENIU WOJSKOWYM - WYSZY ZWIZEK OPERACYJNO - STRATEGICZNY LUB OPERACYJNY SI MORSKICH, ZDOLNY DO WYKONYWANIA ZADA O ZNACZENIU STRATEGICZNYM, STRATEGICZNO OPERACYJNYM I OPERACYJNYM W WYZNACZONEJ STREFIE OCEANICZNEGO (MORSKIEGO) TEATRU WOJNY, ZARWNO SAMODZIELNIE JAK I WE WSPDZIAANIU Z INNYMI RODZAJAMI SI ZBROJNYCH. FLOT TWORZ RNORODNE SIY JAK: OKRTY NAWODNE OKRTY PODWODNE LOTNICTWO POKADOWE, LOTNICTWO BAZOWE, PIECHOTA MORSKA (W NIEKTRYCH KRAJACH NP. W ROSJI RWNIE ARTYLERIA NADBRZENA) ZORGANIZOWANE W ZWIZKI OPERACYJNE, TAKTYCZNE, ODDZIAY BOJOWE ORAZ ZABEZPIECZENIA BOJOWEGO I LOGISTYCZNEGO. FLOTYLLA - W ZNACZENIU WOJSKOWYM - 1) ZWIZEK OPERACYJNO TAKTYCZNY SI MARYNARKI WOJENNEJ PRZEZNACZONY DO PROWADZENIA DZIAA BOJOWYCH W OGRANICZONYM REJONIE MORSKIEGO TEATRU DZIAA WOJENNYCH, ZARWNO SAMODZIELNIE JAK I WE WSPDZIAANIU Z INNYMI RODZAJAMI SI MORSKICH; FLOTYLLE TWORZ JEDNORODNE ODDZIAY I PODODDZIAY OKRTW BOJOWYCH ORAZ ZABEZPIECZENIA BOJOWEGO I LOGISTYCZNEGO. W JEJ SKD WCHODZI MOG RWNIE ODDZIAY I PODODZIAY BRZEGOWE. 2) W NIEKTRYCH FLOTACH (NP. NIEMIECKIEJ) TRADYCYJNA NAZWA JEDNORODNEGO ZESPOU TAKTYCZNEGO (FLOTYLLA OKRTW PODWODNYCH, NISZCZYCIELI) ZOONEGO Z KILKU (KILKUNASTU) DUYCH OKRTW LUB KILKU GRUP (DYWIZJONW) MNIEJSZYCH.
FORMACJE OBRONY CYWILNEJ

FORMACJE SAMOOBRONY - cywilne jednostki organizacyjne stanowice podstawowe siy obrony cywilnej, powoywane na mocy ustawy o powszechnym obowizku obrony do ochrony ludnoci, zakadw pracy oraz urzdze uytecznoci publicznej przed skutkami dziaania rodkw masowego raenia i innymi dziaaniami nieprzyjaciela. (...).
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, t.1, s. 117.
34 FORMACJE ORGANIZACYJNE RATUNKOWYCH. OBRONY CYWILNEJ NIEMILITARNE PRZEZNACZONE DO PROWADZENIA JEDNOSTKI AKCJI
FOTOGRAMETRIA I TELEDETEKCJA SZTUKA, NAUKA I TECHNIKA POZYSKIWANIA, NA PODSTAWIE BEZKONTAKTOWEGO OBRAZOWANIA I INNYCH SYSTEMW SENSOROWYCH, WIARYGODNYCH INFORMACJI O ZIEMI I JEJ RODOWISKU, A TAKE O INNYCH OBIEKTACH FIZYCZNYCH I PROCESACH, PRZEZ REJESTRACJ, POMIAR, ANALIZ I PREZENTACJ.
GEOGRAFIA NAUKA ZAJMUJCA SI INTERDYSCYPLINARNYMI BADANIAMI ZIEMI, W SZCZEGLNOCI DOTYCZCYMI WZAJEMNEGO ODDZIAYWANIA ORAZ ZRNICOWANIA PRZESTRZENNEGO CAOKSZTATU OBIEKTW I ZJAWISK WYSTPUJCYCH W PRZESTRZENI LDOWEJ, OCEANICZNO-MORSKIEJ, POWIETRZNEJ I KOSMICZNEJ. NA GRUNCIE GEOGRAFII WYDZIELA SI DYSCYPLINY NAUKOWE, KTRE BADAJ POSZCZEGLNE CZYNNIKI GEOGRAFICZNE LUB ICH CAOKSZTAT, CZSTO RWNIE Z PUNKTU WIDZENIA WPYWU NA ZRNICOWAN DZIAALNO LUDZK, STD: GEOGRAFIA FIZYCZNA, GEOGRAFIA SPOECZNOEKONOMICZNA (GOSPODARCZA, PRZEMYSU, SPOECZNA, LUDNOCI); GEOGRAFIA POLITYCZNA; GEOGRAFIA BEZPIECZESTWA; GEOGRAFIA WOJENNA (OBRONNOCI, MILITARNA, WOJSKOWA). BADANIA GEOGRAFICZNE DOTYCZY MOG CAEJ ZIEMI, S WWCZAS PROWADZONE W UJCIU GLOBALNYM, MOG RWNIE DOTYCZY OKRELONEJ JEJ CZCI, A WIC UJCIA REGIONALNEGO (JEDNOSTEK WYODRBNIONYCH WEDUG PRZYJTYCH KRYTERIW), STD BADA SI REGIONY FIZYCZNOGEOGRAFICZNE, POLITYCZNE, EKONOMICZNE, CZY MILITARNE, A RWNIE PASTWA, GRUPY PASTW, KOALICJE, TEATRY WOJNY, TEATRY DZIAA WOJENNYCH, OBSZARY STRATEGICZNE, REJONY OPERACYJNE, OBSZARY ODPOWIEDZIALNOCI I ZAINTERESOWANIA. CELEM BADA MOE BY RWNIE WYODRBNIENIE REGIONW NA PODSTAWIE PRZYJTYCH KRYTERIW.
GEOGRAFIA WOJENNA
GEOGRAFIA WOJENNA - dzia nauki wojennej, badajcy czynniki polityczne, gospodarcze, wojskowe i fizyczno-geograficzne, w granicach teatrw wojny (TW), teatrw dziaa wojennych (TDW) oraz poszczeglnych krajw z punktu widzenia wpywu tych czynnikw na planowanie, przygotowanie i prowadzenie wojny; wg niektrych rde naukowych - ga geografii stosowanej (dzia nauk geograficznych). Geografia wojenna zajmuje si pooeniem i znaczeniem politycznym, gospodarczym i geograficznym TW, TDW i krajw; warunkami terenowymi (rzeba terenu, grunty, rubiee wodne, due kompleksy lene) i klimatyczno-meteorologicznymi, ludnoci jako rdem siy roboczej i rezerw si zbrojnych; zasobami materiaowymi i miejscowymi; przygotowaniem terytorium TW, TDW i krajw pod wzgldem operacyjnym . (...).
Maa encyklopedia wojskowa, t.1, Warszawa 1967, s. 448-450.
35
GEOGRAFIA WOJENNA - dzia wiedzy stanowicy cz skadow nauki wojennej; przedmiotem bada geografii wojennej s: warunki polityczno-gospodarcze oraz warunki fizyczno-geograficzne w granicach teatrw wojny (TW), teatrw dziaa wojennych (TDW), kierunkw strategicznych (KS) rejonw strategicznych poszczeglnych krajw z punktu widzenia wpywu warunkw na przygotowanie i prowadzenie wojny.(...). W ramach geografii wojennej wystpuje jako samodzielna dyscyplina wiedzy morska geografia wojenna.
GEOGRAFIA WOJENNA - DYSCYPLINA NAUKI WOJENNEJ BADAJCA WACIWOCI I PRZESTRZENNE ROZMIESZCZENIE CZYNNIKW GEOGRAFICZNYCH, GOSPODARCZYCH, POLITYCZNYCH ORAZ MILITARNYCH POD KTEM ICH WPYWU NA OBRONNO PASTW.
GEOPOLITYKA
GEOPOLITYKA jest nauk pozwalajc na dokonanie oceny ciaru politycznego mocarstw na tle ich specyficznej pozycji w wiecie. Umoliwia ona badanie problemw bezpieczestwa kraju w kategoriach geograficznych, oraz doprowadzanie do konkluzji, uytecznych bezporednio i natychmiastowo dla mw stanu, okrelajcych kierunki polityki zagranicznej (wg N. Spykman 1944).
L. Moczulski, Geopolityka, Warszawa 1999, s. 73.
GEOPOLITYKA interdyscyplinarna dziedzina naukowa zajmujca si relacjami czasoprzestrzennymi, wystpujcymi midzy pastwami i ich zgrupowaniami. Umieszczana jest midzy geografi, histori, naukami politycznymi , ekonomicznymi, o spoeczestwie, o kulturze.
GEOPOLITYKA INTERDYSCYPLINARNA DZIAALNO NAUKOWA I PRAKTYCZNA ZAJMUJCA SI BADANIEM PASTWA (KOALICJI) JAKO ORGANIZMU GEOGRAFICZNEGO I OKRELENIEM DLA NIEGO CELW GEOPOLITYCZNYCH.
6 Przedmiot i zakres bada geografii wojennej nie cz si jedynie z dziaaniami zbrojnymi i potrzebami wojsk. S one znacznie szersze i odnosz si do wojny oraz niemal wszystkich dziedzin ycia pastwa. Z efektw naukowo-badawczych geografii wojennej korzystaj zarwno siy zbrojne jak i resorty cywilne, ktre s rwnie odpowiedzialne za obronno kraju. Dlatego te nie okrela si jej mianem geografii wojskowej, gdy zawzioby to znacznie jej faktyczne pole badawcze.
36
GEOSTRATEGIA
GEOSTRATEGIA dziedzina zajmujca wykorzystania strategicznych moliwoci militarnych.
si
przestrzennymi
aspektami
GEOSTRATEGIA dyscyplina naukowa rozpatrujca dan rzeczywisto pod ktem potencjalnych i istniejcych konfliktw polityczno-militarnych oraz sposobw ich rozstrzygania.
GEOSTRATEGIA INTERDYSCYPLINARNA DZIAALNO NAUKOWA I PRAKTYCZNA ZAJMUJCA SI BADANIEM GEOPRZESTRZENI (REGIONW GEOSTRATEGICZNYCH) Z PUNKTU WIDZENIA MOLIWOCI REALIZACJI CELW GEOPOLITYCZNYCH DANEGO PASTWA (KOALICJI).
GLOBALIZACJA
GLOBALIZACJA wyodrbniona na podstawie naukowo uzasadnionych kryteriw grupa wspczesnych zagadnie, ktrych zidentyfikowanie oraz naukowa analiza i wyprowadzone z niej sposoby rozwizywania problemw maj zasadnicze znaczenie dla przyszoci caego wiata.
T. Jemioo. Globalizacja szanse i zagroenia. Warszawa 2000, s. 5.
GLOBALIZACJA wzrost rnego rodzaju powiza midzy rnymi podmiotami ycia midzynarodowego oraz wzajemne, najczciej asymetryczne oddziaywanie rynkw i kapitau po kultur masow , migracj, finanse i zapewnienie pokoju.
A. Gwiazda, Globalizacja i regionalizacja gospodarki wiatowej, Toru 1998, s. 9.
GLOBALIZACJA W WYSOKIM STOPNIU UOGLNIONY PROCES KOMPLEKSOWEGO ROZWOJU POSZCZEGLNYCH DZIEDZIN YCIA SPOECZNO - GOSPODARCZEGO W ICH WZAJEMNYM POWIZANIU I ZALENOCI POSTRZEGANY W SKALI WIATOWEJ. GOSPODARCZE PODSTAWY BEZPIECZESTWA PASTWA CZ GOSPODARKI NARODOWEJ PASTWA, KTRA W OGRANICZONYM LUB PENYM ZAKRESIE REALIZUJE ZADANIA NA RZECZ JEGO BEZPIECZESTWA. STANOWI J OBSZAR GOSPODARKI NARODOWEJ SUCEJ WYCZNIE ZAPEWNIENIU BEZPIECZESTWA PASTWA ORAZ OBSZAR PODWJNEGO ZASTOSOWANIA TO JEST OBSZAR GOSPODARKI, KTRY W WARUNKACH
37 ZAGROENIA BEZPIECZESTWA W KRTKIM CZASIE MOE DOKONA TRANSFORMACJI (REKONWERSJI) Z GOSPODARKI SUCEJ ZASPOKOJENIU POTRZEB KONSUMPCYJNYCH I ROZWOJOWYCH NA RZECZ GOSPODARKI SUCEJ ZASPOKOJENIU POTRZEB BEZPIECZESTWA. OBSZAR SUCY WYCZNIE ZAPEWNIENIU BEZPIECZESTWA ODPOWIADA W ISTOCIE GOSPODARCE OBRONNEJ PASTWA, NATOMIAST OBSZAR PODWJNEGO ZASTOSOWANIA TO SWOISTA REZERWA GOSPODARKI OBRONNEJ, KTRA STOSOWNIE DO POTRZEB I OKOLICZNOCI MOE BY PRZYSTOSOWANA DO CELW ZWIZANYCH Z REALIZACJ POTRZEB OBRONNYCH.
GOSPODARKA
GOSPODARKA - 1) organizacja produkcji, sposobw produkcji; 2) og nakadw wytwrczych danego kraju lub dana dziedzina wytwrczoci, przemysu; 3) gospodarowanie, zarzdzanie czym.
Sownik jzyka polskiego, pod red. M. Szymczaka, PWN, Warszawa 1978, t.1, s .683.
GOSPODARKA - oglny obszar dyspozycji i dziaa, ktre podejmuj poszczeglni ludzie, grupy ludzi a przede wszystkim pastwa i wsplnoty pastw w celu zaspokojenia swoich potrzeb przy uyciu ograniczonych dbr.
T. August, Freiherr von der Heydte, Kriegswirtschaft, Handbuch zur konomie der Verteigungspolitik, Walhalla u. Praetoria Verlag, Regensburg 1986, s. 461.
GOSPODARKA - CAOKSZTAT DZIAA REALIZOWANYCH DLA ZASPOKOJENIA ZAPOTRZEBOWANIA LUDZI NA OGRANICZONE DOBRA. OBEJMUJE Z JEDNEJ STRONY WYPOSAENIE MATERIALNE (RZECZOWE) I INSTYTUCJONALNE, KTRYM POSUGUJ SI LUDZIE DLA UZYSKANIA DBR, Z DRUGIEJ STRONY - ZACHOWANIA LUDZI, KTRE SI PRZEJAWIAJ W PRZYGOTOWANIU I REALIZACJI PRZEDSIWZI ZMIERZAJCYCH DO UZYSKANIA TYCH DBR.
GOSPODARKA NARODOWA
GOSPODARKA NARODOWA - mechanizm, za pomoc ktrego nastpuje poczenie pracy, majtku, kapitau i organizacji dla zaspokojenia potrzeb spoeczestwa danego kraju.
D.N. Hyman, Economics, IRWIN, Homewood Ie., Boston 1989, s. 2.
GOSPODARKA NARODOWA - caoksztat zasobw i dziaalnoci prowadzonej w sferze produkcji, podziau, wymiany i konsumpcji w danym kraju.
M. Koch, Gospodarka wojskowa, Warszawa 1987, s. 7.
38 GOSPODARKA NARODOWA - CAOKSZTAT WSZYSTKICH PODMIOTW, INSTYTUCJI GOSPODARCZYCH I PRZEDSIWZI O CHARAKTERZE GOSPODARCZYM REALIZOWANYCH W OBRBIE DANEGO KRAJU.
GOSPODARKA OBRONNA
GOSPODARKA OBRONNA - 1) relacja midzy obronnoci i gospodark narodow; 2) ekonomiczne zabezpieczenie obrony, przez ktre rozumie si czne rozpatrywanie zagadnie strategii, ekonomii i ustroju gospodarczego; 3) uycie zgodnie z zasadami gospodarnoci rodkw bdcych w dyspozycji pastwa i przeznaczonych do zaspokojenia jego potrzeb obronnych.
O. Hahn , Die Militr - konomie im internationalen Vergleich, Militr und konomie, Vandenhoeck und Ruprecht, G ttingen 1977, s. 34 i 35.
GOSPODARKA OBRONNA - ta cz gospodarki narodowej, ktra suy realizacji funkcji obronnych pastwa. Stanowi ona podsystem systemu gospodarki narodowej wyrniony przez cel, ktrym jest utrzymanie potencjau obronnogospodarczego na miar potrzeb wynikajcych z doktryny obronnej.
M. Koch, Gospodarka wojskowa, Warszawa 1987, s 9.
GOSPODARKA OBRONNA - CZ GOSPODARKI NARODOWEJ, ZABEZPIECZAJCA POTRZEBY OBRONNE PASTWA. OBEJMUJE ZASOBY OSOBOWE, RZECZOWE I FINANSOWE ORAZ ICH UYCIE ZGODNIE Z ZASADAMI GOSPODARNOCI.
GOSPODARKA WOJSKOWA
GOSPODARKA WOJSKOWA - suma przedsiwzi skierowanych na zwikszenie efektywnoci si zbrojnych - wcznie z obron cywiln i administracj si zbrojnych. Moe by rozpatrywana zarwno w skali makro - jak i mikro.
K. Staender, Lexikon der ffentlichen Finanzwirtschaft, R. v. Deckers Verlag G. Schenck, Heidelberg 1984, s. 191.
GOSPODARKA WOJSKOWA - ukad wzgldnie odosobniony, funkcjonujcy trjfazowo, (...) na wejciu zasilany przez gospodark narodow rodkami (...) , wewntrz ktrego ( ... ) przebiegaj (...) procesy podziau, dyspozycji, ukierunkowania i przetwarzania tych rodkw ( ... ). Wreszcie rodki te (... ) poprzez kanay wyjcia wpywaj do zaopatrywanych jednostek wojskowych.
Z. Koczewski, Polska gospodarka wojskowa 1918-1939, MON, Warszawa 1987, s. 10.
39 GOSPODARKA WOJSKOWA - CZ GOSPODARKI OBRONNEJ, STANOWICA ZORGANIZOWAN W RAMACH SI ZBROJNYCH DZIAALNO PODMIOTW GOSPODARUJCYCH ZGODN Z WYMAGANIAMI ZDOLNOCI I GOTOWOCI BOJOWEJ I OBEJMUJCA CAOKSZTAT PROCESW ZWIZANYCH Z GOSPODAROWANIEM ZASOBAMI OSOBOWYMI, RZECZOWYMI, FINANSOWYMI NA WSZYSTKICH SZCZEBLACH KIEROWANIA SIAMI ZBROJNYMI.
GOTOWO ALARMOWA
GOTOWO ALARMOWA - zdolno wojsk do wykonania okrelonych zada (przedsiwzi) uzyskana w trybie nagym, alarmowym, zarzdzonym umownym sygnaem lub rozkazem; moe by osigana po uzyskaniu przez dan jednostk wojskow gotowoci mobilizacyjnej lub w trakcie jej osigania. (...).
GOTOWO ALARMOWA ZDOLNO SI ZBROJNYCH (JEDNOSTEK WOJSKOWYCH) DO REALIZACJI ZADA (PRZEDSIWZI) WYNIKAJCYCH Z ZAGROE NIEMILITARNYCH, TAKICH JAK: POWODZIE, POARY, HURAGANY, DUE OPADY NIEGU I KATASTROFY EKOLOGICZNE. ZADANIA TE REALIZOWANE S ZGODNIE Z HARMONOGRAMEM OPRACOWANYM PRZEZ JEDNOSTKI WOJSKOWE W STAEJ GOTOWOSCI BOJOWEJ. PO OTRZYMANIU SYGNAU JW. REALIZUJ ZADANIA WSPARCIA DZIAA POZAMILITARNYCH OGNIW OBRONNYCH DOTYCZACYCH WYDARZE, KATASTROF I OCHRONY OBIEKTW O ZNACZENIU STRATEGICZNYM DLA PASTWA.
GOTOWO BOJOWA
GOTOWO BOJOWA - zdolno wojsk do podjcia w okrelonym czasie dziaa bojowych. Stan gotowoci bojowej zaley od stanu moralno-politycznego wojsk, poziomu ich wyszkolenia i wyposaenia, stanu ukompletowania, stopnia zabezpieczenia materiaowego i technicznego oraz gotowoci alarmowej i mobilizacyjnej. W niektrych rodzajach wojsk i si zbrojnych rozrnia si kilka stanw gotowoci bojowej ustalonych odpowiednimi instrukcjami, regulaminami i rozkazami. (..).
Sownik podstawowych terminw wojskowych, Warszawa 1977, s. G-7.
GOTOWO BOJOWA - zdolno wojsk do podjcia w okrelonym czasie dziaa bojowych; system czynnoci organizacyjnych i wykonawczych dowdcw i sztabw oraz dziaania wojsk podejmowane w celu zapewnienia zdolnoci bojowej wszystkich szczebli dowodzenia i jednostek organizacyjnych si zbrojnych do
40 bezzwocznego przystpienia do wykonania zada bojowych i taktyczno-operacyjnych zgodnie z planami lub doranie postawionymi zadaniami.(...).
GOTOWO BOJOWA to zdolno wojsk (jednostek wojskowych) do wykonania zada w okrelonym czasie. Jak rwnie jest to stan ilociowy i jakociowy si zbrojnych (jednostek wojskowych) oraz ich organizacyjne przygotowanie do realizacji zada w okrelonym czasie i zgodnie z przeznaczeniem.
Instrukcja o gotowoci bojowej wojsk, sygn. Szt. Gen. 1506/99, s. 10.
GOTOWO BOJOWA STAN OKRELAJCY AKTUALNE PRZYGOTOWANIE SI ZBROJNYCH, OBEJMUJCY WYDZIELONY POTENCJA WOJSKOWY ORAZ CAOKSZTAT USTALE WARUNKW, FUNKCJI DZIAA MATERIALNYCH ZAPEWNIAJCY WACIWE JEGO KSZTATOWANIE, SPRAWNE ROZWIJANIE I ZORGANIZOWANE UYCIE W NAKAZANYM CZASIE DO REALIZACJI ZADA BOJOWYCH LUB ZAGROE NIEMILITARNYCH PRZEWIDZIANYCH NA OKRES ZAGROENIA (KRYZYSU) I WOJNY. POZWALA TO ZAPEWNI OPTYMALN GOTOWO WOJSK DO DALSZEGO DZIAANIA BOJOWEGO.
GOTOWO MOBILIZACYJNA
GOTOWO MOBILIZACYJNA - stopie gotowoci osignity po zakoczeniu wszystkich przedsiwzi podejmowanych w zwizku z przejciem jednostek i instytucji wojskowych z organizacji istniejcej w okresie pokoju na organizacj wojenn. Terminy gotowoci mobilizacyjnej ustala si zalenie od rodzaju i przeznaczenia poszczeglnych jednostek oraz czasu potrzebnego na ich rozwinicie mobilizacyjne. Po uzyskaniu gotowoci mobilizacyjnej wojsk osigaj gotowo bojow.
GOTOWO MOBILIZACYJNA - STOPIE PRZYGOTOWANIA ORGANIZACJI WOJSKOWEJ (JEDNOSTKI, ZWIZKU, WOJSK, SZTABU, INSTYTUCJI) DO TERMINOWEGO ROZPOCZCIA I EFEKTYWNEGO WYKONANIA ZADA PRZEWIDZIANYCH DLA NIEJ W PLANIE MOBILIZACYJNYM; ZDOLNO WOJSK DO PRZEJCIA W OKRELONYM CZASIE ZE STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ CZASU POKOJOWEGO NA WOJENN, OSIGANA PRZEZ REALIZACJ SZEREGU PRZEDSIWZI PRZYGOTOWAWCZYCH ZWIZANYCH Z TYM PROCESEM; STANOWI INTEGRALN CZ STANU STAEJ GOTOWOCI BOJOWEJ WOJSK. PRZEZ ZDOLNO DO MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA ROZUMIE SI POSIADANIE W PENI OPRACOWANEJ DOKUMENTACJI MOBILIZACYJNEJ,
41 ZAPEWNIONE UZUPENIENIE POTRZEB MOBILIZACYJNYCH, WYDZIELONE SIY I RODKI PRZEWIDZIANE DO WYKONANIA POSZCZEGLNYCH PRZEDSIWZI ORAZ PEN ZNAJOMO OBOWIZKW WYKONYWANYCH W TYM PROCESIE PRZEZ WSZYSTKICH ONIERZY.
GOTOWO OBRONNA PASTWA

GOTOWO OBRONNA PASTWA stan systemu obronnego okrelajcy zdolno tego systemu do planowania i zorganizowanego dziaania na wypadek zagroenia bezpieczestwa kraju i w czasie wojny.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979. s. 131.
GOTOWO OBRONNA PASTWA stan przygotowania wszystkich elementw systemu obronnego, ktry zapewni bezpieczestwo i rozwj pastwa w kadym okresie jego funkcjonowania.
Praca studyjna KAPPA, Warszawa AON 1997.
GOTOWO OBRONNA PASTWA STAN STABILNOCI ELEMENTW SYSTEMU OBRONNEGO PASTWA DO UTRZYMANIA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO ORAZ DO SKUTECZNEGO DZIAANIA W ZAISTNIAYCH SYTUACJACH NADZWYCZAJNYCH I MOLIWOCI PRZECIWSTAWIENIA SI WSZELKIM ZAGROENIOM KRYZYSOWYM ORAZ WOJENNYM.
GOTOWO OBRONNA - ZAGROENIE WOJENNE7

GOTOWO OBRONNA - ZAGROENIE WOJENNE stan poredni miedzy podwyszon gotowoci a pen gotowoci obronn, ktry naleaoby osign w razie pojawienia si symptomw zagroenia wojn lokaln.
Departament Systemu Obronnego MON, Warszawa 1996.
GOTOWO OBRONNA - ZAGROENIE WOJENNE stan, ktry osiga si w razie pojawienia si groby bezporedniego zagroenia lub koniecznoci udziau w sojuszniczej obronie poza terytorium Polski.
Rozporzdzenie RM (projekt), Warszawa 1999.
GOTOWO OBRONNA - ZAGROENIE WOJENNE STAN OKRELAJCY KONIECZNO ROZWINICIA POTENCJAU OBRONNEGO PASTWA NA SKUTEK ZAGROENIA JEGO BEZPIECZESTWA
7
Jest to stan gotowoci obronnej pastwa, ujty w projekcie rozporzdzenia RM z 1999 roku, majcym na celu ujednolicenie stanw gotowoci pastwa i si zbrojnych.
42
GOTOWO PRZEMYSU OBRONNEGO

GOTOWO PRZEMYSU OBRONNEGO - stan przygotowania przemysu do produkcji wanych wyrobw, sucych zabezpieczeniu realizacji narodowych celw militarnych.
GOTOWO PRZEMYSU OBRONNEGO - zdolno bazy przemysowej do spenienia przez ni wymogw produkcyjnych. Moe by osignita przy uyciu przymusu - ogranicze prawnych, proceduralnych, finansowych lub fizycznych.
Industrial Base Program (IBP) Procedures, Department of Defense, Washington 1991, s. XV.
GOTOWO PRZEMYSU OBRONNEGO - ZDOLNO PRZEMYSU DO PRZEJCIA OD DZIAALNOCI OKRESU POKOJOWEGO DO PRODUKCJI UWZGLDNIAJCEJ POTRZEBY STANU ZAGROENIA I WOJNY.
GRANICA PASTWA
GRANICA PASTWOWA jest paszczyzn oddzielajc obszary podlegajce zwierzchnictwu terytorialnemu ssiadujcych pastw, a linia graniczna na powierzchni Ziemi okrela tylko sam przebieg granicy pastwowej (wg. J. Makowskiego).
J. Gilas, Prawo midzynarodowe, Toru 1999, s. 170.
GRANICA PASTWOWA linia, na ktrej koczy si wadza pastwowa lub linia oddzielajc dwa terytoria (wg C. Berezowskiego i L. Ehrlicha). GRANICE PASTWOWE LINIE GRANICZNE OKRELAJCE ZASIG TERYTORIALNY ZWIERZCHNOCI POSZCZEGLNYCH PASTW OZNACZAJCEJ WYCZNE WADZTWO DANEGO PASTWA NAD SWYM TERYTORIUM I NIEDOPUSZCZALNO DZIAANIA NA TYM TERYTORIUM WADZY I PRAW INNEGO PASTWA. ROZGRANICZAJ ONE RWNIE W KIERUNKU PIONOWYM PRZESTRZE POWIETRZN, WODY ORAZ WNTRZE ZIEMI.
GROMADZENIE REZERW OSOBOWYCH OG PRZEDSIWZI PLANISTYCZNYCH I ORGANIZACYJNYCH REALIZOWANYCH PRZEZ DOWDZTWA I SZTABY (INSTYTUCJE) OKRESLONYCH SZCZEBLI DOWODZENIA ORAZ TERENOWE ORGANY ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ, ZAPEWNIAJCYCH
43 PRZYGOTOWANIE ODPOWIEDNIEJ LICZBY ONIERZY WYSZKOLONYCH W SPECJALNOCIACH WOJSKOWYCH NIEZBDNYCH DO ZASPOKOJENIA POTRZEB MOBILIZACYJNYCH I POTRZEB WOJENNYCH SI ZBROJNYCH.
HEGEMONIZM - SYTUACJA, IDEA, HASO, PROGRAM, GOSZCE ZASAD DOMINACJI NAD KIM, GRUP LUDZI, INNYM NARODEM LUB GRUP NARODW. HEGEMONIZM NIE OZNACZA PENEGO PODPORZDKOWANIA SI (JAK NP. W IMPERIUM), A JEDYNIE DOBROWOLNE RESPEKTOWANIE NAJWANIEJSZYCH INTERESW HEGEMONA PRZEZ UZALENIONYCH OD NIEGO.
Leksykon wspczesnych midzynarodowych stosunkw politycznych, pod red. C. Mojsiewicza, Wrocaw 2000, s. 138.
INCYDENT ZBROJNY
INCYDENT ZBROJNY - odosobniony atak lub zbrojne starcie organizowane umylnie lub wynike przypadkowo, powodujce reperkusje polityczne (wewntrzne lub midzynarodowe).
L. Mucha, Przemoc zbrojna, Warszawa 1991, s. 33.
INCYDENT ZBROJNY FORMA KONFLIKTU ZBROJNEGO POLEGAJCEGO NA ODOSOBNIONYM STARCIU NIEWIELKIEJ CZCI SI ZBROJNYCH LUB ZORGANIZOWANYCH I UZBROJONYCH GRUP PRZYGOTOWANEGO UMYLNIE LUB WYNIKEGO PRZYPADKOWO.
INFORMACJA GEOGRAFICZNA
INFORMACJA GEOGRAFICZNA WSZYSTKIE SZCZEGY, KTRE POWINNY BY ROZPOZNAWANE PRZEZ SUBY GEOGRAFICZNE I PREZENTOWANE W FORMIE GWNIE MAP KONWENCJONALNYCH (ANALOGOWYCH), LOTNICZYCH I MORSKICH ORAZ JAKO NUMERYCZNE PRODUKTY GEOGRAFICZNE.
Polityka geograficzna NATO, Warszawa 1999, s. A-3.
INFORMACJA GEOGRAFICZNA (GEOPRZESTRZENNA) - INFORMACJA UZYSKIWANA NA DRODZE INTERPRETACJI DANYCH GEOGRAFICZNYCH (GEOPRZESTRZENNYCH).
INFORMACJA GEOPRZESTRZENNA INFORMACJA UZYSKIWANA NA DRODZE INTERPRETACJI DANYCH GEOPRZESTRZENNYCH.

44
INFORMATYKA WOJSKOWA - DYSCYPLINA NAUKOWA ZAJMUJCA SI ZASTOSOWANIEM TECHNIKI KOMPUTEROWEJ W WOJSKU, SZCZEGLNIE W KIEROWANIU I DOWODZENIU ORAZ TECHNICE WOJSKOWEJ
INFRASTRUKTURA
INFRASTRUKTURA - podstawowe urzdzenia i instytucje wiadczce usugi niezbdne do naleytego funkcjonowania produkcyjnych dziaw gospodarki. Rozrnia si infrastruktur ekonomiczn, ktra obejmuje urzdzenia wiadczce usugi w zakresie transportu, komunikacji, energetyki, irygacji, melioracji itd. oraz infrastruktur spoeczn, w skad ktrej wchodz urzdzenia i instytucje wiadczce usugi w dziedzinie prawa, bezpieczestwa, ksztacenia, owiaty, suby zdrowia itd.(...).
Wielka encyklopedia powszechna , t .5, PWN, Warszawa 1965, s. 54.
INFRASTRUKTURA - podstawowe urzdzenia, przedsibiorstwa i instytucje. usugowe nieodzownie potrzebne do waciwego funkcjonowania produkcyjnych dziaw gospodarki.
W. Kopaliski, Sownik wyrazw obcych i zwrotw obcojzycznych, WP, Warszawa 1989, s. 229.
INFRASTRUKTURA - oglny termin stosowany do okrelenia wszystkich staych instalacji, budowli lub urzdze wykorzystywanych do zabezpieczenia i kontroli si zbrojnych.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa 1998 s. 164.
INFRASTRUKTURA - OBIEKTY, URZDZENIA STAE I INSTYTUCJE USUGOWE (KRAJOWE I MIDZYNARODOWE) NIEZBDNE DO NALEYTEGO FUNKCJONOWANIA SPOECZESTW, tzn. PRODUKCYJNYCH DZIAW GOSPODARKI ORAZ YCIA (W TYM BEZPIECZESTWA) LUDNOCI. INFRASTRUKTURA BILATERALNA (DWUSTRONNA) - infrastruktura, ktra dotyczy jedynie dwu czonkw NATO i jest finansowana na podstawie dwustronnego porozumienia pomidzy nimi (np. urzdzenia, z ktrych korzystaj siy jednego z pastw czonkw NATO, znajdujce si na terytorium innego pastwa).
INFRASTRUKTURA NARODOWA infrastruktura zabezpieczana i finansowana przez pastwo czonkowskie NATO, na jego wasnym terytorium, wycznie na uytek jego wasnych si zbrojnych (wczajc w to siy zbrojne przydzielone lub wyznaczone do NATO).
INFRASTRUKTURA OBRONNA CZ INFRASTRUKTURY PASTWA, OBEJMUJCA OBIEKTY I URZDZENIA STAE ORAZ INSTYTUCJE NIEZBDNE
45 DO FUNKCJONOWANIA SYSTEMU OBRONNEGO PASTWA. TWORZONA JEST GWNIE W CZASIE POKOJU, ALE ROZWIJANA RWNIE W OKRESIE ZAGROENIA I WOJNY. Z PUNKTU WIDZENIA SPECYFIKI WYRNIA SI MIDZY INNYMI INFRASTRUKTUR WOJSKOW. INFRASTRUKTURA OBRONY CYWILNEJ - cz infrastruktury pastwa. Obiekty i urzdzenia warunkujce skuteczne dziaanie obrony cywilnej przede wszystkim ochron ludnoci J. Marczak, J. Pawowski, O obronie militarnej Polski przeomu XX XXI wieku, Warszawa 1995. INFRASTRUKTURA OBRONY CYWILNEJ - OBIEKTY, URZDZENIA I INSTYTUCJE WARUNKUJCE SKUTECZNO WYKONANIA ZADA OBRONY CYWILNEJ (TECHNICZNE SYSTEMY ALARMOWE I CZNOCI, BUDOWLE OCHRONNE, PUNKTY ZABIEGW SANITARNYCH, PUNKTY ZABIEGW SPECJALNYCH, ORODKI SZKOLENIA, MAGAZYNY, STANOWISKA KIEROWANIA). INFRASTRUKTURA PASTWA CZ INFRASTRUKTURY OBEJMUJCA OBIEKTY, URZDZENIA STAE I INSTYTUCJE USUGOWE NIEZBDNE DO NALEYTEGO FUNKCJONOWANIA PRODUKCYJNYCH DZIAW GOSPODARKI ORAZ YCIA (W TYM BEZPIECZESTWA) LUDNOCI KRAJU.
INFRASTRUKTURA WOJSKOWA
INFRASTRUKTURA WOJSKOWA - termin oglny stosowany na oznaczenie wszystkich stacjonarnych urzdze, instalacji lub wyrobw sucych zaspokajaniu potrzeb si zbrojnych.
Dictionary of Military and Associated Terms, Departament of Defense, US Government Printing Office, Washington 1989, s. 180.
INFRASTRUKTURA WOJSKOWA - wszystkie stacjonarne obiekty i urzdzenia, suce bezporednio i porednio do obrony kraju, ktre zostay zbudowane w oparciu o przepisy obowizujce siy zbrojne i ktrych koszty s ujte w budecie si zbrojnych.
Handbuch zur konomie der Verteidigungspolitik, Walhalla u. Praetoria Verlag, Regensburg 1986, s. 972.
INFRASTRUKTURA WOJSKOWA - ELEMENT INFRASTRUKTURY OBRONNEJ OBEJMUJCY, WSZYSTKIE STACJONARNE (A W WYJTKOWYCH WYPADKACH TAKE RUCHOME) OBIEKTY I URZDZENIA, KTRE ZGODNIE ZE SWOIM PRZEZNACZENIEM SU DO ZASPOKAJANIA POTRZEB SI ZBROJNYCH, A W SZCZEGLNOCI DOWODZENIA, BYTOWANIA, SZKOLENIA I PRZEMIESZCZANIA WOJSK.
46
INTERES NARODOWY
INTERES NARODOWY - zesp oglnych i staych celw na rzecz ktrych dziaa nard.
Major Problems of U.S. Foreing Policy 1950-1951, Prepared by the Staff of the International Studies Group of the Brookings Institution, Washington D.C. 1950, s. 384.
INTERES NARODOWY - to oglne, dugookresowe i kontynuowane cele funkcjonalne w stosunku do celu ostatecznego, ktremu suy pastwo, nard i wadza.
Lerche Ch. Jr., Said A., Consept of International Polities, Englewood Cliffs 1963, s. 6.
INTERES NARODOWY - ZESP WARTOCI, NA RZECZ KTRYCH DZIAA DANY NARD. INTERNOWANIE - ADMINISTRACYJNY RODEK PRZYMUSU POLEGAJCY NA UMIESZCZENIU OKRELONYCH OSB W WYZNACZONYM MIEJSCU POBYTU, BEZ PRAWA JEGO OPUSZCZANIA. INTERNOWANIE MOE MIE MIEJSCE WOBEC WASNYCH OBYWATELI W CZASIE OBOWIZYWANIA STANW NADZWYCZAJNYCH LUB OBYWATELI PASTWA NIEPRZYJACIELSKIEGO DO CZASU ZAKOCZENIA WOJNY. STOSUJ JE TAKE PASTWA NEUTRALNE WOBEC ODDZIAW I OSB WOJSKOWYCH PASTW WOJUJCYCH, KTRE PRZEKROCZYY ICH GRANICE.
Sownik polityki, pod. red. M.Bankowicza, Warszawa 1999, s. 89.
INTEROPERACYJNO zdolno systemw, jednostek i si zbrojnych do wspdziaania w celu wsplnego wykonania zadania.
HDv 100/900 Fhrungsbegriffe (TF/B) Bonn 1990.
INTEROPERACYJNO - ZDOLNO SYSTEMW (JEDNOSTEK) DO WZAJEMNEGO WIADCZENIA I KORZYSTANIA Z USUG INNYCH SYSTEMW (JEDNOSTEK), W CELU ZWIKSZENIA EFEKTYWNOCI WSPDZIAANIA MIDZY SYSTEMAMI.
INTERWENCJA ZBROJNA
INTERWENCJA ZBROJNA - uycie siy zbrojnej wobec obcego pastwa (narodu, klasy, grupy spoecznej), ktremu ono si nie przeciwstawia, w celu narzucenia korzystnych rozwiza lub przywrcenia uprzedniego stanu rzeczy.
L.Mucha, Przemoc zbrojna, Warszawa 1991, s. 33.
47 INTERWENCJA - mieszanie si jednego pastwa w wewntrzne sprawy innego pastwa, bez jego zgody. Interwencja przy uyciu si zbrojnych przeciw innemu pastwu stanowi agresj.
INTERWENCJA ZBROJNA - FORMA BEZPOREDNIEGO UYCIA SI ZBROJNYCH POLEGAJCA NA ZAJCIU TERYTORIUM BD JEDYNIE WANYCH STRATEGICZNIE OBIEKTW INNEGO PASTWA, BEZ WYSTPIENIA STAR ZBROJNYCH.
INWAZJA
INWAZJA - napad, wtargnicie, najazd wojsk na obce terytorium .
Maa encyklopedia wojskowa, t.1. Warszawa 1967, s. 556.
INWAZJA - zbrojne wtargnicie na terytorium obcego pastwa bez jego zgody; najazd, napad wojsk na obce terytorium; wedug midzynarodowego prawa inwazja stanowi akt agresji.
INWAZJA - zbrojne wtargnicie na obce terytorium; najazd, napad.

May sownik jzyka polskiego. Warszawa 1993, s. 270.
INWAZJA - FORMA BEZPOREDNIEGO UYCIA SI ZBROJNYCH POLEGAJCA NA ZBROJNYM WTARGNICIU WOJSK NA TERYTORIUM INNEGO PASTWA.
IZOLACJA POLA WALKI

IZOLOWANIE Z POWIETRZA dziaania powietrzne prowadzone w celu zniszczenia, neutralizacji lub opnienia funkcjonowania wojskowego potencjau przeciwnika zanim bdzie w stanie podj efektywne dziaania przeciwko naszym siom, prowadzone na takiej odlegoci od wasnych si, e nie jest wymagana dokadna integracja kadego zadania lotniczego z ogniem i ruchem si wasnych.
Glosariusz terminw i definicji [w:] AJP-1(A).
IZOLACJA POLA WALKI dziaania powietrzne prowadzone przeciw celom naziemnym, przede wszystkim drugim rzutom i odwodom przeciwnika wprowadzanym do walki. Dziaania te musz by skoordynowane z dziaaniami wojsk ldowych.
HDv 100/900 Frungsbergriffe (TF/B), Bonn 1990.
48
IZOLACJA POLA WALKI SKOORDYNOWANE DZIAANIA RODZAJW SI ZBROJNYCH PROWADZONE W CELU UNIEMOLIWIENIA PRZECIWNIKOWI WPROWADZENIA DO WALKI DRUGICH RZUTW I ODWODW, A TAKE DOWOZU ZAOPATRZENIA.
JEDNOOSOBOWE DOWODZENIE
JEDNOOSOBOWE DOWODZENIE, obowizujca w siach zbrojnych .... zasada dowodzenia polegajca na osobistej odpowiedzialnoci dowdcy za caoksztat ycia, szkolenia i dziaalnoci onierzy....
JEDNOOSOBOWE DOWODZENIE przez to pojcie rozumie si takie dowodzenie wojskami, w toku ktrego kadym organizmem wojskowym dowodzi odpowiedni dowdca skupiajcy funkcje dowdcze, gospodarcze, administracyjne i kontrolne, ponoszcy pen odpowiedzialno za caoksztat dziaalnoci wojsk.
Z. Gob, S. Kocz, Wspczesne dowodzenie wojskami, Warszawa 1974, s. 51.
JEDNOOSOBOWE DOWODZENIE SKUPIENIE W RKU DOWDCY FUNKCJI DOWODZENIA, GOSPODARCZEJ, ADMINISTRACYJNEJ I KONTROLNEJ ORAZ PONOSZENIE PENEJ ODPOWIEDZIALNOCI ZA CAOKSZTAT DZIAA PODLEGYCH WOJSK ZMIERZAJCYCH DO OSIGNICIA ZAOONYCH CELW.
JEDNOSTKA ZMILITARYZOWANA OKRELONY ORGAN (DZIA) LUB JEDNOSTKA ORGANIZACYJNA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, GOSPODARKI NARODOWEJ LUB STWORZONA OD NOWA JEDNOSTKA SPECJALISTYCZNA SZCZEGLNIE WANA Z PUNKTU WIDZENIA OBRONNOCI, BEZPIECZESTWA I PORZDKU PUBLICZNEGO KTRA ZOSTAA PODPORZDKOWANA CELOM ZWIZANYM Z PROWADZENIEM WOJNY. PERSONEL ZA ZATRUDNIONY W TYCH JEDNOSTKACH PODLEGA PRZEPISOM DYSCYPLINARNYM I KARNYM OBOWIZUJACYM W WOJSKU. JURYSDYKCJA SDW WOJSKOWYCH - UPRAWNIENIA SDW WOJSKOWYCH DO SPRAWOWANIA WADZY SDOWNICZEJ ZGODNIE Z KODEKSEM POSTPOWANIA KARNEGO.
49
KADROWY SYSTEM WOJSKA

KADROWY SYSTEM WOJSKA 1) stae utrzymywanie w okresie pokoju optymalnego skadu organizacyjnego i stanu osobowego si zbrojnych, zapewniajce podjcie przez niektre jednostki i zwizki, w zasadzie bez ich dodatkowego uzupenienia, natychmiastowych dziaa bojowych; 2) system umoliwiajcy utrzymanie zmniejszonego stanu etatowego wojska, oparty na subie w jednostkach gwnie kadry zawodowej, co umoliwia w razie mobilizacji stosunkowo szybkie uzupenienie tych jednostek do stanw przewidzianych w etatach czasu wojennego.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s. 156 i 157.
KADROWY SYSTEM WOJSKA - SYSTEM ORGANIZACJI WOJSKA OPARTY NA POWSZECHNYM OBOWIZKU SUBY WOJSKOWEJ, POLEGAJCY NA STAYM UTRZYMYWANIU W OKRESIE POKOJU OPTYMALNEGO SKADU ORGANIZACYJNEGO I STANU OSOBOWEGO SI ZBROJNYCH, ZAPEWNIAJCYCH: MOLIWO PODJCIA PRZEZ NIEKTRE JEDNOSTKI I ZWIZKI NATYCHMIASTOWYCH DZIAA BOJOWYCH W ZASADZIE BEZ POTRZEBY ICH DODATKOWEGO UZUPENIENIA; DOGODNE WARUNKI DO SZYBKIEGO MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA JEDNOSTEK O NIEPENYCH STANACH, SKADROWANYCH I NOWO FORMOWANYCH; MOLIWO PRZESZKALANIA W OKRESIE POKOJU USTALONEGO KONTYNGENTU POBOROWYCH I ODBYWANIA PRZEZ NICH ZASADNICZEJ SUBY WOJSKOWEJ W SPOSB CIGY, PRZEZ OKRES PRZEWIDZIANY W USTAWIE, W CELU PRZYGOTOWANIA REZERW OSOBOWYCH NIEZBDNYCH DLA POWIKSZENIA I ROZWINICIA WOJSK NA OKRES WOJNY ORAZ ICH UZUPENIENIA W RAZIE PONIESIENIA STRAT PODCZAS DZIAA BOJOWYCH.
KAMPANIA
KAMPANIA - szereg kolejnych operacji prowadzonych wedug zamiaru naczelnego dowdztwa i pod jego bezporednim kierownictwem, dla osignicia okrelonych celw strategicznych (poredniego celu wojny), w wyniku czego osiga si istotn zmian w ukadzie si i sytuacji polityczno militarnej na okrelonym kierunku strategicznym, teatrze dziaa wojennych lub w wojnie.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s. 157
KAMPANIA - zmierzajcy do osignicia okrelonego celu strategicznego cykl dziaa wojennych, przeprowadzonych bd w ograniczonym okresie czasu, bd na okrelonym, samodzielnym teatrze dziaa wojennych. ..... Na kampani skada si zwykle kilka operacji i niekiedy jedna lub wicej bitew.
F. Skibiski, Rozwaania o sztuce wojennej, Warszawa 1972, s. 145
50 KAMPANIA dziaania wojenne zmierzajce do osignicia celu strategicznego. Skada si z jednej lub wielu bitew. Prowadzi j dowdztwo operacyjne w formie operacji poczonej. Kampanie mog by prowadzone wsplnie z siami zbrojnymi pastw sojuszniczych.
HDv 100/900 Fhrungsbergriffe (TF/B), Bonn 1990.
KAMPANIA - CAOKSZTAT UZGODNIONYCH CO DO CELU ZADA MIEJSCA I CZASU OPERACJI (OPERACJI STRATEGICZNYCH) PROWADZONYCH POD KIEROWNICTWEM NACZELNEGO DOWDZTWA DLA OSIGNICIA STRATEGICZNEGO CELU WOJNY. KANIBALIZACJA - WYMONTOWANIE NADAJCYCH SI DO UYTKU CZCI SKADOWYCH DANEGO SPRZTU W CELU ZAMONTOWANIA ICH W INNYM SPRZCIE.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa, 1998 r. s. 58.
KARTOGRAFIA
KARTOGRAFIA NAUKA INTERDYSCYPLINARNA O METODACH ICH SPORZDZANIA, POWIELANIA I ZASTOSOWANIA.
J. Drabek, F. Pitkowski, 1000 sw o mapach i kartografii, Warszawa 1989, s. 141.
MAPACH,
KARTOGRAFIA KOMPUTEROWA STOSOWANIE METOD I TECHNIK INFORMATYCZNYCH DO OPRACOWANIA MAP ORAZ METOD I TECHNIK KARTOGRAFICZNYCH DO WIZUALIZACJI DANYCH GEOGRAFICZNYCH, ZWASZCZA W SYSTEMACH INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ.
KARTOGRAFIA WOJSKOWA - DZIA KARTOGRAFII ZAJMUJCY SI SPORZDZANIEM WOJSKOWYCH PRODUKTW GEOGRAFICZNYCH (MAP) DLA WOJSKA (MAPY: STRATEGICZNE, OPERACYJNE, TAKTYCZNE, LDOWE, MORSKIE, LOTNICZE, TOPOGRAFICZNE, PRZEGLDOWE, SPECJALNE, ANALOGOWE, NUMERYCZNE KARTOGRAFIA KOMPUTEROWA) W STANDARDACH NARODOWYCH I NATO.
J. Drabek, F. Pitkowski, 1000 sw o mapach i kartografii, Warszawa 1989, s. 148 (zmodyfikowana).
KATASTROFA
KATASTROFA - nieszczliwy wypadek, wydarzenie powodujce skutki.
May sownik jzyka polskiego. Warszawa 1993, s. 303.
tragiczne
51
KATASTROFA - zdarzenie powane i rozlege, ktre nie moe by kierowane przez rutynowe procedury i zasoby rzdowe. Zwykle rozwija si nagle i nieoczekiwanie i wymaga natychmiastowego, skoordynowanego i efektywnego reagowania przez wiele organizacji rzdowych i pozarzdowych dla potrzeb ludzkich i szybkiej odbudowy.
Tumaczenie na podstawie definicji FEMA w: Erik auf der Heide, Disaster response, St. Louis, Baltimore, Toronto 1989.
KATASTROFA - WYDARZENIE NAGE, TRAGICZNE W SKUTKACH, POWODUJCE STRATY MATERIALNE, W KTRYM KTO UCIERPIA LUB PONIS MIER. KATASTROFA EKOLOGICZNA TRWAE (NIEODWRACALNE W NATURALNY SPOSB) USZKODZENIE LUB ZNISZCZENIE DUEGO OBSZARU RODOWISKA PRZYRODY, WPYWAJCE NEGATYWNIE, BEZPOREDNIO LUB POREDNIO, NA ZDROWIE, CZSTO YCIE LUDZI. ROZRNIA SI KATASTROFY ANTROPOGENICZNE POWODOWANE PRZEZ CZOWIEKA, I NIEANTROPOGENICZNE, ZWANE TE KATASTROFAMI NATURALNYMI, WYWOYWANE PRZEZ CZYNNIKI W WIKSZYM STOPNIU NIEZALENE OD CZOWIEKA. KATASTROFA NATURALNA YWIOOWE KLSKI JAK: POWODZIE, HURAGAN, TRZSIENIA ZIEMI I MORZA, POSUCHA, POARY, SZARACZA, itp.
KIEROWANIE
KIEROWANIE - dziaanie zmierzajce do spowodowania funkcjonowania innych rzeczy, zgodnie z celem tego, ktry kieruje.
M. Zieleniewski, Organizacja i zarzdzanie, Warszawa , s. 451.
KIEROWANIE - DZIAALNO ZMIERZAJCA DO SKOORDYNOWANEGO WYKORZYSTANIA BDCYCH DO DYSPOZYCJI ORGANU KIEROWNICZEGO ZASOBW LUDZKICH I MATERIALNYCH DLA OSIGNICIA ZAOONYCH CELW. KIEROWANIE AKCJ RATUNKOW CAOKSZTAT CELOWEJ DZIAALNOCI KIEROWNIKA AKCJI RATUNKOWEJ (I ORGANW WYKONAWCZYCH), ZMIERZAJCEJ DO SKOORYNOWANEGO WYKORZYSTANIA BDCYCH W DYSPOZYCJI ZASOBW LUDZKICH I MATERIALNYCH, DLA OSIGNICIA ZAOONYCH CELW. KIEROWANIE OBRON CYWILN - ODDZIAYWANIE NA PODMIOTY ZOBOWIZANE DO WYKONANIA JEJ ZADA Z WYKORZYSTANIEM USTALONYCH REGU (PROCEDUR) W NASTPUJCYCH CELACH: OCHRONY
52 LUDNOCI, ZAKADW I DBR KULTURY, RATOWANIA I UDZIELANIA POMOCY W CZASIE WOJNY ORAZ WSPDZIAANIA W ZWALCZANIU KLSK YWIOOWYCH I ZAGROE RODOWISKA. KIEROWANIE SIAMI ZBROJNYMI - DZIAANIE POLITYCZNO ORGANIZACYJNE CYWILNYCH I WOJSKOWYCH ORGANW WADZY PASTWOWEJ MAJCE NA CELU PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE SI ZBROJNYCH PASTWA W CZASIE POKOJU, KRYZYSU I WOJNY.
KIERUNEK OPERACYJNY
KIERUNEK OPERACYJNY - pas terenu, morza (lub cznie) wraz z obszarem powietrznym, prowadzcy do obiektw operacyjnych; cz kierunku strategicznego, teren dziaa wojennych zwizkw operacyjnych (armia - front), poczonych wsplnym zamiarem operacji (bitwy). Kierunek operacyjny wyznacza si na podstawie aktualnego pooenia operacyjnego.
KIERUNEK OPERACYJNY - pas terenu cznie z obszarem powietrznym, niekiedy i morskim oraz znajdujcymi si na nim obiektami operacyjnymi, ktrych opanowanie lub zniszczenie zapewnia osiganie celu operacji; kierunek dziaa bojowych zwizkw operacyjnych poczonych wsplnym zamiarem operacji (bitwy). Kierunek operacyjny okrela si na podstawie aktualnego pooenia operacyjnego.(...).
Maa encyklopedia wojskowa , t.2, Warszawa 1970, s. 45.
KIERUNEK OPERACYJNY - UMOWNY PAS LDU (NIEKIEDY Z PRZYLEGYM AKWENEM MORSKIM) WRAZ Z PRZESTRZENI POWIETRZN, STANOWICY Z REGUY CZ KIERUNKU STRATEGICZNEGO, WYRNIONY ZE WZGLDU NA WACIWOCI WOJSKOWO-GEOGRAFICZNE I CEL OPERACJI.
KIERUNEK STRATEGICZNY
KIERUNEK STRATEGICZNY - umowny pas terenu lub obszaru wodnego (czsto w poczeniu z przestrzeni powietrzn, stanowicy integraln cz danego teatru dziaa wojennych (teatru wojny), na ktrym s rozmieszczone obiekty operacyjne lub strategiczne, stanowice (lub ktre mog stanowi) cel operacji strategicznej. W ramach kierunku strategicznego wydziela si zwykle kilka kierunkw operacyjnych.
KIERUNEK STRATEGICZNY - 1) kierunek dziaa wyszych zwizkw wojsk (Frontw, Grup Armii) wynikajcy z celu strategicznego kampanii (etapu wojny) . Na kierunku strategicznym wydziela si zwykle kilka kierunkw operacyjnych, wyprowadzajcych do obiektw operacyjnych, ktrych opanowanie moe by celem jednoczesnych lub kolejnych operacji poszczeglnych zwizkw operacyjnych w ramach
53 zamiaru strategicznego; 2) pas terenu lub obszaru wodnego (czsto w poczeniu), na ktrym dziaaj wojska w celu zniszczenia lub zdobycia wanych strategicznych obiektw w danej kampanii (etapie wojny). Na kierunku strategicznym prowadzi si operacje jednego lub kilku Frontw (Grup Armii) zwizanych wsplnym zamiarem, a na morzu - bazowanie i operacje kilku zwizkw operacyjnych marynarki wojennej. Na teatrze dziaa wojennych kierunek strategiczny ma najczciej charakter stay, okrelany elementami natury politycznej, militarnej, gospodarczej i geograficznej. (...).
Maa encyklopedia wojskowa, t.2, Warszawa 1970, s. 45.
KIERUNEK STRATEGICZNY - UMOWNY PAS LDU (NIEKIEDY Z PRZYLEGYM AKWENEM MORSKIM) WRAZ Z PRZESTRZENI POWIETRZN, WYRNIONY ZE WZGLDU NA UWARUNKOWANIA POLITYCZNO-MILITARNE I WACIWOCI WOJSKOWO - GEOGRAFICZNE, NA KTRYM MOG BY PROWADZONE DZIAANIA ZBROJNE PRZEZ ZGRUPOWANIA SI ZBROJNYCH.
KLSKA YWIOOWA - wszelkiego rodzaju zdarzenia ywioowe zagraajce bezpieczestwu ycia lub mieniu wikszej iloci osb albo te mogce wywoa powane zakcenia gospodarki narodowej.
Popularna encyklopedia powszechna, t. 8, Krakw 1995, s. 164.
KLSKA YWIOOWA - ZDARZENIE, KTRE POWODUJE LUB MOE SPOWODOWA DEGRADACJ RODOWISKA, STWARZAJC POWANE NIEBEZPIECZESTWO DLA ZDROWIA I YCIA LUDZI LUB YWYCH ZASOBW PRZYRODY ORAZ DZIAALNOCI GOSPODARCZEJ. KOMENDA GARNIZONU - NAJNISZY TERYTORIALNY ORGAN DOWODZENIA, OBEJMUJCY OBSZAR MIASTA (MIEJSCOWOCI).
KOMPATYBILNO
KOMPATYBILNO - zdolno dwch lub kilku przedmiotw lub czci skadowych wyposaenia do istnienia i funkcjonowania w tym samym systemie lub rodowisku, bez wzajemnego kolidowania.
E. Zabocki, Wspczesne siy powietrzne, Warszawa 1999 s. 37.
KOMPATYBILNO - ZDOLNO DWCH LUB WICEJ JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH, ALBO CZCI SKADOWYCH WYPOSAENIA I UZBROJENIA DO ISTNIENIA ORAZ FUNKCJONOWANIA W TYM SAMYM SYSTEMIE BEZ, WZAJEMNEGO KOLIDOWANIA.
54
KONCEPCJA
KONCEPCJA oglne ujcie, obmylany plan dziaania, rozwizania czego, pomys, projekt.
May sownik jzyka polskiego, PWN, Warszawa 1993, s. 333.
KONCEPCJA STRATEGICZNA przebieg dziaa przyjty w wyniku oceny sytuacji strategicznej. Jest to okrelenie tego co naley zrobi w szerokim znaczeniu i sformuowanie wytycznych w sposb na tyle elastyczny aby pozwoli na wykonanie planu przy jednoczesnym okreleniu wynikajcych z niego zada wojskowych, dyplomatycznych, ekonomicznych i innych.
KONCEPCJA STRATEGII ZARYS LUB OSNOWA STRATEGII OGLNEJ, EWENTUALNIE NAJOGLNIEJSZE UJCIE ZAOE ZASAD I SPOSOBW ROZWIZANIA PROBLEMU SKADOWEGO STRATEGII.
C. Rutkowski, Bezpieczestwo, obronno: strategie, doktryny, koncepcje, Warszawa 1994.
KONFLIKT SPOECZNY SWOISTY RODZAJ STOSUNKU MIDZY GRUPAMI SPOECZNYMI (LUB ICH CZCIAMI), KTRY POWSTAJE WWCZAS GDY ICH CZONKOWIE S PRZEKONANI O SPRZECZNOCI INTERESW MIDZY NIMI ORAZ O TYM, E ZASPOKOJENIE YWOTNYCH POTRZEB I INTERESW JEDNEJ GRUPY UNIEMOLIWIANE JEST PRZEZ DRUG.
Praktyczny sownik wspczesnej polszczyzny, pod red. H. Zgkowej, T. 17, Pozna 1998, s. 138.
KONFLIKT ZBROJNY 8
KONFLIKT ZBROJNY - dziaania si zbrojnych przeciwstawnych pastw (narodw, klas, grup spoecznych) prowadzone na ograniczon (co do celu, uytych rodkw, obszaru, czasu trwania) skal.
L. Mucha, Przemoc zbrojna, Warszawa 1991, s. 33.
KONFLIKT ZBROJNY - rodzaj przemocy zbrojnej polegajcej na deniu do osignicia celw pastwa (koalicji, grupy spoecznej) przez wzajemne dziaanie przy uyciu si zbrojnych lub zorganizowanych i uzbrojonych grup. Zastosowanie kryteriw form sposobw wykorzystania konfliktw zbrojnych pozwala wyrni wojny i przygraniczne konflikty zbrojne.
Sownik podstawowych terminw dotyczcych bezpieczestwa pastwa, Warszawa 1994, s.12.
8 Patrz przypis
55
KONFLIKT ZBROJNY - termin niejednoznaczny co do ktrego nie ma w nauce zgodnej akceptacji. Wrd rnych typw wojny, wymienia si konflikt o obnionej intensywnoci (low-intensity conflict), okrelajc go jako: zbrojne dziaanie w terenie midzy pokojem i otwart wojna przy uyciu cile ograniczonych si i metod.
International Military and Defense Encyclopaedia by Trevor N. Dupuy vol. 6, Washington 1993, s. 2886
KONFLIKT ZBROJNY - SPRZECZNO POWSTAA MIDZY PASTWAMI (KOALICJAMI PASTW) ROZWIZYWANA PRZY WYKORZYSTANIU SI ZBROJNYCH, STOSUJCYCH PRZEMOC ZBROJN. Z PUNKTU WIDZENIA FORM I SPOSOBW STOSOWANEJ PRZEMOCY ZBROJNEJ DO KONFLIKTW ZBROJNYCH ZALICZA SI: WOJN, INTERWENCJ ZBROJN, INCYDENT ZBROJNY, PRZEWRT WOJSKOWY, BLOKAD ZBROJN DEMONSTRACJ SI I INNE.
KONTRABANDA9
KONTRABANDA MORSKA SKRYTE PRZEWIEZIENIE STATKIEM TOWARW PRZEZ GRANIC MORSK PASTWA BEZ PODANIA ICH OBOWIZKOWEJ KONTROLI CELNEJ ORAZ TOWARY DOSTARCZANE W TEN SPOSB. KONTRABANDA WOJENNA - PRZEWOENIE NA STATKACH BANDERY NEUTRALNEJ DO PASTW WOJUJCYCH TOWARW, KTRE S UYWANE NA WOJNIE LUB SUCE DO UYTKU WOJENNEGO. WYRNIA SI DWIE PODSTAWOWE KATEGORIE KONTRABANDY WOJENNEJ: A) BEZWZGLDN, CZYLI TOWARY I PRZEDMIOTY UYTKU WOJENNEGO, JAK: BRO, AMUNICJA, RODKI TRANSPORTU, UMUNDUROWANIE, EKWIPUNEK ONIERSKI, SPRZT WOJSKOWY ORAZ PRZYRZDY I NARZDZIA SUCE DO UYTKU WOJSKOWEGO LUB PRODUKCJI NA RZECZ WOJSKA; KONTRABAND WARUNKOW, CZYLI WZGLDN OBEJMUJC SUROWCE, YWNO, ODZIE, RODKI TRANSPORTU, SPRZT CZNOCI, PRODUKTY I PALIWA ORAZ PFABRYKATY I INNE WALORY WARTOCIOWE SUCE DLA CELW WOJSKOWYCH. STRONA WOJUJCA MOE W DRODZE NOTYFIKACJI DODATKOWO OKRELI, JAKIE PRZEDMIOTY I MATERIAY MOG BY ZALICZONE DO KONTRABANDY WZGLDNEJ.
B)
Marek ILNICKI, Andrzej MAKOWSKI, Poradnik prawny dowdcy okrtu. Cz I Gdynia 1999 r.
56
KONTRWYWIAD
KONTRWYWIAD dziaania podejmowane w celu udaremnienia wysikw wrogich sub wywiadowczych w penetrowaniu lub dekonspirowaniu wasnej suby wywiadowczej i jej operacji.
R. Kessler, CIA od rodka, Warszawa 1994.
KONTRWYWIAD DZIAANIA UKIERUNKOWANE NA IDENTYFIKACJ I PRZECIWDZIAANIE ZAGROENIU BEZPIECZESTWA, JAK STANOWI WROGIE SUBY WYWIADOWCZE LUB ORGANIZACJE, ALBO OSOBY ZAANGAOWANE DO PROWADZENIA SZPIEGOSTWA, SABOTAU, AKCJI WYWROTOWYCH LUB TERRORYSTYCZNYCH.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa 1998.
KONURBACJA
KONURBACJA - (...) zesp miast lub osiedli przewanie jednakowej wielkoci i rwnorzdnych ekonomicznie: konurbacja wystpuje przewanie na terenach silnie uprzemysowionych.
Wielka encyklopedia powszechna , t .6, PWN, Warszawa 1965, s. 13.
KONURBACJA - zesp, ukad blisko siebie lecych, powizanych midzy sob miast. Miasta stanowice konurbacj rozrastajc si, cz si czsto w jeden wielki zesp miejski, midzy ktrego poszczeglnymi czciami istnieje cisa zaleno gospodarczo-funkcjonalna, aczkolwiek pozostaj one nadal administracyjnie samodzielnymi organizmami miejskimi.(...).
Sownik poj geograficznych, WP, Warszawa 1973, s. 210.
KONURBACJA - ELEMENT SIECI OSADNICZEJ STANOWICY SKUPIENIE POWIZANYCH FUNKCJONALNIE MIAST JEDNAKOWEJ LUB ZBLIONEJ WIELKOCI (BEZ WYRANIE DOMINUJCEGO CENTRUM), WYSTPUJCY NA NAJWYSZYM SZCZEBLU W STRUKTURZE SIECI OSADNICZEJ. JAKO ORGANIZM MIEJSKO-PRZEMYSOWY KONURBACJE MAJ PODOBNE ZNACZENIE FUNKCJONALNE JAK AGLOMERACJE.
KRYZYS
KRYZYS - sytuacja bdca nastpstwem zagroenia, prowadzca w konsekwencji do zerwania lub znacznego osabienia wizw spoecznych, przy rwnoczesnym powanym zakceniu funkcjonowania instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, e uyte rodki niezbdne do zapewnienia lub przywrcenia
57 bezpieczestwa nie uzasadniaj wprowadzenia adnego ze stanw nadzwyczajnych przewidzianych w Konstytucji RP.
KRYZYS - forma (faza) konfliktu, w wyniku ktrego dochodzi do gwatownego wzrostu napicia midzy stronami w wyniku czego moe nastpi konflikt zbrojny.
KRYZYS10- SYTUACJA POWSTAA W WYNIKU ZAAMANIA SI STABILNEGO DOTD PROCESU ROZWOJU, GROCA UTRAT INICJATYWY I KONIECZNOCI GODZENIA SI NA PRZYJMOWANIE NIEKORZYSTNYCH WARUNKW WYMAGAJCA PODJCIA ZDECYDOWANYCH WSZECHSTRONNYCH KROKW ZARADCZYCH. KRYZYS11- SYTUACJA POWSTAA W TOKU PROWADZENIA DZIAA BOJOWYCH, GROCA UTRAT INICJATYWY I MOLIWOCI PRZEGRANIA KAMPANII, BITWY LUB OPERACJI, WYMAGAJCA PODJCIA ZDECYDOWANYCH, WSZECHSTRONNYCH KROKW ZARADCZYCH. KRYZYS MIDZYNARODOWY - stan destabilizacji, niepewnoci i napicia w stosunkach midzy stronami sporu midzynarodowego.
May sownik stosunkw midzynarodowych. Pod red. G. Michaowskiej, Warszawa 1996, s. 104.
KRYZYS MIDZYNARODOWY - WYNIK NAPICIA WYRAAJCY STAN TRUDNOCI W STOSUNKACH WZAJEMNYCH MIDZY PASTWAMI. OBEJMUJE PRZECIWSTAWNO ROSZCZE, DEMONSTRACJ NIEZADOWOLENIA, RYWALIZACJ, KONFLIKT MIZDYNARODOWY, A W SKRAJNEJ POSTACI WOJN.
Leksykon wspczesnych stosunkw politycznych, praca zbiorowa. pod red. Cz. Mojsiewicza, Wrocaw 1997, s. 187.
KULTURA POKOJU TO POJCIE I PROGRAM OKRESU POZIMNOWOJENNEGO, KTREGO ISTOT JEST WSPPRACA ONZ, REGIONALNYCH ORGANIZACJI BEZPIECZESTWA ORAZ MOLIWIE NAJWIKSZEJ LICZBY PASTW W CELU ZAPOBIEGANIA KONFLIKTOM. KULTURA POKOJU STANOWI SEDNO BEZPIECZESTWA KOOPERACYJNEGO.
10
Szerzej patrz: A. Kasprzewski: Kryzys i rozwj hierarchicznych struktur organizacyjnych bojowych jednostek wojsk ldowych. Warszawa 1993 r. Zacznik do rozprawy doktorskiej. 11 W odniesieniu do dziaa bojowych.
58
KULTURA STRATEGICZNA
KULTURA STRATEGICZNA wynika ze specyfiki historii narodu yjcego na mniej lub bardziej jednolitym obszarze geograficznym.
C.S. Gray: War Peace and Victory Strategy and Statecraft for the Next Century, New York 1990, s. 26, 45-46.
KULTURA STRATEGICZNA - zesp tradycji politycznych i nawykw mylenia, ktre okrelaj organizacj i uycie si wojskowych do realizacji celw politycznych.
C. Lord, American Strategic Culture, Comparative Strategy, vol. V, t. 3, 1985, s. 271.
KULTURA STRATEGICZNA - HISTORYCZNIE UKSZTATOWANY SYSTEM WARTOCI, PRZEKONA, SYMBOLI I ZWYCZAJW WPYWAJCYCH NA STOSUNEK SPOECZESTWA DO SI ZBROJNYCH I SPOSOBY ICH UYCIA. KULTURA STRATEGICZNA - ZESP POGLDW I NAWYKW DOMINUJCYCH W SPOECZESTWIE A DOTYCZCYCH ROLI SIY ORAZ SPOSOBW JEJ UYCIA W KONKRETNYCH WARUNKACH HISTORYCZNYCH.
LOGISTYKA OBRONNA
LOGISTYKA OBRONNA - og (cao) skadnikw (komponentw) i procesw w organizacji obrony, ktre su przezwycianiu ogranicze przestrzennych i czasowych.
G.B. Ihde, Verteidigungspolitik, Stuttgart 1978, s.11.
LOGISTYKA OBRONNA - pojcie zbiorcze uywane w odniesieniu do wszystkich rodzajw dziaalnoci i wiadcze w pastwie, majcych na celu zaspokojenie jego potrzeb obronnych.
J. Gerber, Vorlesungen zur Militrkonomie, Gesellschaft fr Militrkonomie-Forschungsinstitut fr Militrkonomie und angewandte Konversion, Berlin 1994, s. 71.
LOGISTYKA OBRONNA CZ GOSPODARKI OBRONNEJ ZAJMUJCA SI PRZYGOTOWANIEM I UYCIEM RODKW I USUG BDCYCH W DYSPOZYCJI PASTWA I PRZEZNACZONYCH DO ZASPOKOJENIA JEGO POTRZEB OBRONNYCH.
LOGISTYKA WOJSKOWA
LOGISTYKA WOJSKOWA - nauka o planowaniu, przygotowaniu i uyciu rodkw i usug niezbdnych do zaspokajania potrzeb si zbrojnych i 23(lub) zastosowanie tej nauki.
L. Grssl, Die Bedeutung der Logistik in der Militrkonomie, Militr und konomie, Gottingen 1979, s. 133.
59
LOGISTYKA WOJSKOWA - caoksztat wszystkich dziaa i wiadcze niezbdnych do wsparcia si zbrojnych. W swojej istocie logistyka polega na waciwym obliczeniu z gry potrzeb, moliwoci ich zaspokajania, przestrzeni i czasu.
J. Gerber, Taschenbuch fr Logistik, Wehr und Wissen Verlagsgesellschaft mbH, Koblenz , Bonn 1977, s. 13.
LOGISTYKA WOJSKOWA - CZ LOGISTYKI OBRONNEJ, ZAJMUJCA SI PLANOWANIEM, PRZYGOTOWANIEM I UYCIEM W CELACH MILITARNYCH RODKW BDCYCH DO DYSPOZYCJI PASTWA I PRZEZNACZONYCH NA ZASPOKAJANIE POTRZEB SI ZBROJNYCH.
LOGISTYCZNE ZABEZPIECZENIE MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA SI ZBROJNYCH (WOJSK) CELOWO WYDZIELONE I UTRZYMYWANE W JEDNOSTKACH WOJSKOWYCH ZAPASY WOJENNE, SUCE DO ZASILANIA WOJSK W CZASIE ZAGROENIA ORAZ W POCZTKOWYM OKRESIE WOJNY. OBEJMUJ ONE UZBROJENIE I SPRZT WOJSKOWY, RODKI BOJOWE I MATERIAOWE, MEDYCZNE, REMONTOWO-OBSUGOWE I EWAKUACYJNE ORAZ TRANSPORT I INFRASTRUKTUR WOJSKOW W CELU UZUPENIENIA ZAPASW I ZABEZPIECZENIA SI ZBROJNYCH. W CZASIE MOBILIZACJI, WYKORZYSTUJE SI RWNIE ZASOBY GOSPODARKI NARODOWEJ RODKI RUCHOME I NIERUCHOME, NA KTRE SKADAJ SI: POJAZDY SAMOCHODOWE, MASZYNY I URZDZENIA, STATKI POWIETRZNE I TABOR PYWAJCY, JAK RWNIE BUDYNKI, POMIESZCZENIA WARSZTATOWE I RODKI MATERIAOWE POWSZECHNEGO UYTKU.
LOTNICTWO WOJSKOWE - OG STATKW POWIETRZNYCH (SAMOLOTW, MIGOWCW, RODKW BEZZAOGOWYCH) WRAZ Z ODPOWIEDNIO PRZYGOTOWANYM PERSONELEM, ZORGANIZOWANYCH I PRZEZNACZONYCH DO WYKONYWANIA RNORODNYCH FUNKCJI WOJSKOWYCH, TAKICH JAK: NISZCZENIE CELW POWIETRZNYCH, NAZIEMNYCH I MORSKICH, ROZPOZNANIE POWIETRZNE, TRANSPORT POWIETRZNY, ZADANIA SPECJALNE I POMOCNICZE.
LUDNO CYWILNA - WSZYSTKIE OSOBY CYWILNE KORZYSTAJCE Z OGLNEJ OCHRONY PRZED NIEBEZPIECZESTWAMI WYNIKAJCYMI Z DZIAA WOJENNYCH ZGODNIE Z IV KONWENCJ GENEWSK I PROTOKOEM DODATKOWYM. LUDNO CYWILNA NIE MOE BY PRZEDMIOTEM ATAKW I REPRESALIW ORAZ AKTW I GROBY PRZEMOCY, KTRYCH GWNYM CELEM JEST JEJ ZASTRASZENIE.
Midzynarodowe prawo wojenne. zbir dokumentw. wybr M. Flemming, Warszawa 1985, s. 147-150.
AD MIDZYNARODOWY WYNIK, WYPADKOWA STANU STOSUNKW MIDZY PASTWAMI, A SZCZEGLNIE MIDZY MOCARSTWAMI. JEGO
60 ZASADNICZYM ELEMENTEM JEST STAN RWNOWAGI SI, (OBECNIE - GWNIE JDROWYCH W WIEKU XX TRWAY I ROZPADY SI: AD WIEDESKI, AD WERSALSKI I AD JATASKI. OBECNIE, W WIECIE NIE MA ADU MIDZYNARODOWEGO GDY TRWAJ LICZNE KONFLIKTY (WOJNY). MWI SI O POWSTAWANIU ADU POZIMNOWOJENNEGO LUB NOWEGO ADU MIDZYNARODOWEGO I ROZPATRUJE NASTPUJCE MOLIWE JEGO STRUKTURY: SYSTEM ZEROBIEGUNOWY, SYSTEM UNIPOLARNY, SYSTEM BIPOLARNY, SYSTEM TRIPOLARNY ORAZ SYSTEM MULTIPOLARNY. MARYNARKA WOJENNA - RODZAJ SI ZBROJNYCH PRZEZNACZONYCH DO PROWADZENIA DZIAA NA MORZU I W STREFIE BRZEGOWEJ.
MASKUJCE WACIWOCI TERENU

WACIWOCI TERENU - naturalne waciwoci terenu umoliwiajce ukrycie wojsk i obiektw wojskowych przed naziemn, powietrzn i radiolokacyjn obserwacj nieprzyjaciela.
Sownik podstawowych terminw wojskowych, Warszawa 1977, s. M-8.
MASKUJCE WACIWOCI TERENU - NATURALNE I SZTUCZNE CECHY TERENU WYKORZYSTYWANE DO UKRYCIA WOJSK (NIEKTRYCH ICH ZAMIARW) I OBIEKTW O CHARAKTERZE OBRONNYM PRZED OBSERWACJ PRZECIWNIKA. WACIWOCI TE S WYKORZYSTYWANE RWNIE POZA WOJSKIEM. MIDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE (PRAWO WOJENNE) - CZ PRAWA KONFLIKTW ZBROJNYCH, REGULUJE WALK ZBROJN PASTW I INNYCH PODMIOTW PRAWA MIDZYNARODOWEGO, OGRANICZAJC W CELACH HUMANITARNYCH ZAKRES UYCIA RODKW I METOD SZKODZENIA NIEPRZYJACIELOWI; ZAPEWNIA OCHRON JECW, RANNYCH I CHORYCH STRON WALCZCYCH ORAZ OCHRON LUDNOCI I OBIEKTW CYWILNYCH, W TYM DBR KULTURY. MIDZYNARODOWE TRYBUNAY KARNE SDY POWOYWANE DO SDZENIA OSB ODPOWIEDZIALNYCH ZA POWANE NARUSZENIA MIDZYNARODOWEGO PRAWA HUMANITARNEGO. MOG BY STAE (STAY MIDZYNARODOWY TRYBUNA KARNY MTK) LUB DORANE (MIDZYNARODOWY TRYBUNA KARNY DS. ZBRODNI W BYEJ JUGOSAWII, POWOANY W 1993 R.). TRYBUNAY DORANE POWOUJE RADA BEZPIECZESTWA ONZ.
61
MIGRACJA
MIGRACJA (wojenna ludnoci), dobrowolne lub przymusowe przemieszczanie si (ucieczka, zorganizowana ewakuacja, przymusowe wysiedlenie) ludnoci cywilnej w czasie wojny.
MIGRACJA LEGALNE LUB NIELEGALNE PRZEMIESZCZANIE SI LUDNOCI W CELU UZYSKANIA LEPSZYCH WARUNKW BYTOWYCH ALBO UNIKNICIA PRZELADOWA. (Patrz rwnie uchodcy).
MILICYJNY SYSTEM ORGANIZACJI I UZUPENIANIA WOJSK

MILICYJNY SYSTEM ORGANIZACJI I UZUPENIANIA WOJSK - system polegajcy na utrzymywaniu w okresie pokoju skadrowanych jednostek wojskowych, w ktrych obsadzone s tylko niektre stanowiska i rozwinite niektre pododdziay. W jednostkach tych organizuje si krtkotrwae szkolenie obywateli podlegajcych obowizkowi suby wojskowej, zamieszkaych na terenie pooonym najbliej danej jednostki wojskowej.
MILICYJNY SYSTEM ORGANIZACJI I UZUPENIANIA WOJSK - SYSTEM POLEGAJCY NA UTRZYMYWANIU W OKRESIE POKOJU SKADROWANYCH JEDNOSTEK WOJSKOWYCH DO KTRYCH, CO PEWIEN CZAS, POWOYWANI S NA ZASADZIE TERYTORIALNEJ, NA KRTKOTERMINOWE OKRESY SZKOLENIA, OBYWATELE PODLEGAJCY OBOWIZKOWI SUBY WOJSKOWEJ. W PRZECIWIESTWIE DO KADROWEGO SYSTEMU WOJSKA W RAMACH MILICYJNEGO SYSTEMU ORGANIZACJI I UZUPENIANIA WOJSK ONIERZE USTALONY OKRES ZASADNICZEJ SUBY WOJSKOWEJ ODBYWAJ NIE W SPOSB CIGY, LECZ Z PRZERWAMI W CIGU KILKU LAT. MILICYJNA ORGANIZACJA WOJSK STOSOWANA BYA JU W PASTWACH STAROYTNYCH, AKTUALNIE WYSTPUJE TYLKO W NIELICZNYCH ARMIACH, np. SZWAJCARII.
MILITARYZACJA
MILITARYZACJA - 1) podporzdkowanie dziaw cywilnej administracji pastwowej celom zwizanym z prowadzeniem wojny, personelu za zatrudnionego w tych dziaach - przepisom dyscyplinarnym i karnym obowizujcym w wojsku.(...). Militaryzacja nastpuje w warunkach szczeglnego napicia polityczno-wojskowego, w okresie bezporednich przygotowa do wojny i podczas jej trwania, w czasie klsk ywioowych, wymagajcych szybkiej mobilizacji si i duej operatywnoci dziaania
62 (...); 2) podporzdkowanie organizacji gospodarki lub struktury produkcji oraz budetu i systemu finansowego pastwa zadaniom i wymogom wojny. Prowadzi to do przeksztacenia gospodarki narodowej z pokojowej na wojenn. Militaryzacja gospodarki narodowej wystpuje zazwyczaj w okresie napi polityczno-wojskowych jako forma przygotowa do wojny oraz w czasie wojny.(...) .
Maa encyklopedia wojskowa, t. 2, Warszawa 1970, s. 312 i 313.
MILITARYZACJA - PRZENIESIENIE ZASAD I METOD ORGANIZACJI WOJSKOWEJ DO ORGANW I JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I GOSPODARKI NARODOWEJ, STOSOWANIE W NICH NIEKTRYCH ELEMENTW DYSCYPLINY WOJSKOWEJ ORAZ NADANIU IM WOJSKOWEGO CHARAKTERU PRZEZ POWOANIE OSB DO SUBY W JEDNOSTKACH ZMILITARYZOWANYCH. OBJCIE MILITARYZACJ OKRELONYCH PRZEZ UPRAWNIONE ORGANA PASTWOWE, DZIAW I JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH (POWOANIE OSB DO PENIENIA SUBY W JEDNOSTKACH ZMILITARYZOWANYCH) NASTPUJE W RAZIE OGOSZENIA MOBILIZACJI LUB WYBUCHU WOJNY, WPROWADZENIA STANU WOJENNEGO ALBO WYJTKOWEGO, NA PODSTAWIE STOSOWNYCH USTAW.
MISJE POKOJOWE - RODZAJ OPERACJI POKOJOWYCH, O CHARAKTERZE MEDIACYJNO-MONITORUJCYM LUB OBSERWACYJNO-NADZORUJCYM REALIZOWANYCH PRZEZ NIEWIELK LICZB PERSONELU (OD KILKU DO KILKUDZIESICIU OSB).
MISJE WOJSKOWE - PRZEDSTAWICIELSTWA WOJSKOWE KIEROWANE NA ZAPROSZENIE DRUGIEGO PASTWA DLA WYPENIENIA CILE OKRELONYCH CELW: DORADCZYCH, POMOCNICZYCH LUB NA ZLECENIE ORGANIZACJI MIDZYNARODOWYCH DLA WYPENIENIA CELW KONTROLNYCH LUB ROZJEMCZYCH.
E.J. Osmaczyk. Encyklopedia ONZ i stosunkw midzynarodowych. Warszawa 1987, s. 323.
MOBILIZACJA
MOBILIZACJA: 1) przejcie si zbrojnych pastwa ze stanu pokojowego w stan wojenny, przestawienie pokojowej gospodarki narodowej na wojenn oraz dostosowanie administracji pastwowej do potrzeb wojny. Moe by czciowa lub powszechna, skryta (tajna) lub jawna; 2) powoanie rezerwistw okrelonych rocznikw do czynnej suby wojskowej w okresie zagroenia lub w pocztkowym okresie wojny.
63
MOBILIZACJA PRAWNE, ORGANIZACYJNE I PRAKTYCZNE PRZYGOTOWANIE STRUKTUR PASTWA, W TYM SI ZBROJNYCH DO DZIAALNOCI W OKRESIE KRYZYSU I WOJNY, Z JEDNOCZESNYM UREGULOWANIEM ZASAD I SPOSOBW ICH FUNKCJONOWANIA NA WYPADEK ZAISTNIENIA TYCH STANW.
MOBILIZACJA CZCIOWA
MOBILIZACJA CZCIOWA - mobilizacja obejmujca jedynie pewn cz si zbrojnych. Przeprowadzana jest wtedy, gdy do wykonania zada stojcych przed siami zbrojnymi wystarcza mobilizacja jednego lub kilku okrgw wojskowych bd nawet tylko wchodzcych w ich skad zwizkw operacyjnych (taktycznych). Mobilizacja czciowa przeprowadzana jest w zasadzie w razie lokalnego zagroenia (wojna lokalna).
MOBILIZACJA CZCIOWA prowadzona jest przez uruchamianie specjalnych zestaww jednostek wojskowych, zwizkw operacyjnych, obszarw lub doranie wybranych jednostek.
J. Babula, Systemy mobilizacyjne si zbrojnych, Bellona Warszawa 1995, s. 43.
MOBILIZACJA CZCIOWA ROZWINICIE WYBRANYCH JEDNOSTEK WOJSKOWYCH, STOSOWNIE DO SKALI I KIERUNKU ZAGROZENIA BEZPIECZESTWA PASTWA. ZARZDZENIE MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA DLA CZCI SI ZBROJNYCH (WYBRANYCH JEDNOSTEK WOJSKOWYCH) NASTPUJE NA SYGNA PRZEKAZANY BEZPOREDNIO ZE SZTABU GENERALNEGO WP DO DOWDZTW RODZAJW SI ZBROJNYCH (OKRGW WOJSKOWYCH). MOBILIZACJA JAWNA PODANIE DO PUBLICZNEJ WIADOMOCI TERMINU URUCHOMIENIA MOBILIZACJI DLA CZCI SI ZBROJNYCH, LUB ZARZDZENIA W PASTWIE MOBILIZACJI POWSZECHNEJ URUCHAMIANEJ ZA POMOC KOMUNIKATW PODANYCH PRZEZ RODKI MASOWEGO PRZEKAZU I OBWIESZCZE O MOBILIZACJI. W OKRELONYCH WARUNKACH MOBILIZACJA JAWNA MOE BY ZARZDZONA PRZEZ WYBUCHEM WOJNY JAKO DEMONSTRACJA SIY. SIY ZBROJNE PO URUCHOMIENIU MOBILIZACJI JAWNEJ REALIZUJ ZADANIA STANU PENEJ GOTOWOCI BOJOWEJ.
64
MOBILIZACJA GOSPODARKI
MOBILIZACJA GOSPODARKI - cz mobilizacji oglnej (narodowej), obejmujca przejcie od pracy pokojowej do pracy czasu wojennego wszystkich gazi przemysu, finansw i rolnictwa.
S. Puaski, Zasady mobilizacji przemysu na potrzeby obrony pastwa, Towarzystwo Wojskowo-Techniczne, Warszawa 1934, s. 3 i 4.
MOBILIZACJA GOSPODARKI - proces przestawiania gospodarki narodowej na tory wojenne, ktrego celem jest materiaowe zabezpieczenie zamiarw militarnych.
J. Gerber, Gedanken ber wirtschaftliche Mobilnachung und logistische Fhrung, Wehrwistschaftliches Runduschau, 1960, nr 6.
MOBILIZACJA GOSPODARKI cz mobilizacji oglnej (narodowej) obejmujca zesp dziaa zwizanych z przystosowaniem gospodarki do przejcia i funkcjonowania w warunkach wojennych (przestawienia z gospodarki pokojowej na gospodark wojenn).
Sownik terminw z zakresu bezpieczestwa narodowego, Warszawa 1996, s. 50.
MOBILIZACJA GOSPODARKI CZ MOBILIZACJI POWSZECHNEJ (NARODOWEJ), OBEJMUJCEJ ZESP DZIAA ZWIZANYCH Z PRZYSTOSOWANIEM GOSPODARKI DO PRZEJCIA I FUNKCJONOWANIA W WARUNKACH WOJENNYCH (PRZESTAWIANIE GOSPODARKI POKOJOWEJ NA GOSPODARK WOJENN). TO TAKE PODPORZDKOWANIE OKRELONYCH DZIEDZIN ADMINISTRACJI PASTWA I GOSPODARKI NARODOWEJ CELOM WOJNY. PRZEJAWIA SI ONA JAKO DZIAANIA PASTWA NA RZECZ ZAPEWNIENIA NADRZDNOCI ZADA MILITARNYCH W GOSPODARCE NAD ZADANIAMI POKOJOWEGO ROZWOJU SPOECZNO-GOSPODARCZEGO. JEJ CELEM JEST PRZYGOTOWANIE GOSPODARKI DO WOJNY BD TE POBUDZENIE KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ ZA POMOC SELEKTYWNEJ POLITYKI ORGANIZACYJNO-PRAWNEJ PASTWA, KTRA PRZEJAWIA SI W STYMULOWANIU ODPOWIEDNIEJ CZCI ZASOBW KRAJU NA CELE MILITARNE. JEST ONA TAKE PROCESEM ZMIERZAJCYM DO PRZEKSZTACENIA MOLIWOCI TKWICYCH W POTENCJALE EKONOMICZNYM PASTWA W REALN SI MILITARN I STAJE SI DOMINUJCYM PROCESEM W GOSPODARCE POGOTOWIA WOJENNEGO.
MOBILIZACJA POWSZECHNA
MOBILIZACJA POWSZECHNA - przestawienie na struktur wojenn caoci si zbrojnych, obrony cywilnej i gospodarki narodowej. Mobilizacja powszechna obejmuje terytorium caego pastwa i wszystkich obywateli zdolnych do suby wojskowej. W ramach mobilizacji powszechnej nastpuje jednoczesne mobilizacyjne rozwijanie bd formowanie wszystkich przewidzianych w planie mobilizacyjnym jednostek wojskowych, dowdztw oraz sztabw wszystkich szczebli dowodzenia oraz wszystkich organw i
65 instytucji wojskowych. W ramach mobilizacji powszechnej powouje si do czynnej suby wojskowej wszystkich onierzy rezerwy posiadajcych karty mobilizacyjne oraz pobiera z gospodarki narodowej przewidziane do mobilizacyjnego uzupenienia si zbrojnych rodki transportowe, maszyny i materiay. Dzie mobilizacji powszechnej jest wsplny dla wszystkich jednostek objtych planem mobilizacyjnym. Mobilizacja powszechna przejciowo wpywa destrukcyjnie na funkcjonowanie administracji pastwowej i gospodarki narodowej, std te decyzj o jej zarzdzeniu podejmuje si w wyjtkowych okolicznociach, np. wobec bliskiego i nieuchronnego zagroenia bezpieczestwa pastwa ze strony nieprzyjaciela bd te w wypadku dokonanej ju agresji.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s 227.
MOBILIZACJA POWSZECHNA polega na jednoczesnym i jawnym uruchomieniu mobilizacji caych si zbrojnych. Wykorzystuje si do tego celu wszystkie dostpne rodki: radio, telewizj, radiowzy, pras i specjalnie przygotowane obwieszczenia.
Instrukcja o mobilizacyjnym rozwiniciu Si Zbrojnych RP, Szt. Gen. 1415/94, Warszawa 1994, s. 7.
MOBILIZACJA POWSZECHNA JEDNOCZESNE ROZWINICIE CAOCI SI ZBROJNYCH W WYPADKU NAGEGO WYBUCHU WOJNY LUB ZAISTNIENIA SYTUACJI WSZKAZUJCEJ NA NIEUCHRONNO WYBUCHU WOJNY. W GOSPODARCE NARODOWEJ NASTEPUJE URUCHOMIENIE PROGRAMU MOBILIZACJI GOSPODARKI. DECYZJ O ZARZDZENIU MOBILIZACJI POWSZECHNEJ PODEJMUJE PREZEYDENT RP. DECYZJA PRZEKAZYWANA JEST SIOM ZBROJNYM W RAMACH SYSTEMU ALARMOWEGO ORAZ W FORMIE KOMUNIKATW RADIOWYCH, TELEWIZYJNYCH I PRASOWYCH DLA SPOECZESTWA. ORGANA ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ I SAMORZADOWEJ ROZPLAKATOWUJ OBWIESZCZENIA O MOBILIZACJI POWSZECHNEJ. MOBILIZACJA SKRYTA - SKRYTE MOBILIZACYJNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH (LUB ICH CZCI), POLEGAJCE NA NIEPODAWANIU TEGO FAKTU DO PUBLICZNEJ WIADOMOCI; URUCHOMIENIE MOBILIZACJI ODBYWA SI W SYSTEMIE ALARMOWYM SI ZBROJNYCH I MOE BY PROWADZONE ETAPAMI, PRZEZ KOLEJNE WPROWADZANIE WYSZYCH STANW GOTOWOCI BOJOWEJ LUB Z POMINICIEM STANW POREDNICH, JAK RWNIE W TRYBIE NAKAZOWYM.
MOBILIZACJA SKRYTA (W TRYBIE NAKAZOWYM) POLEGA NA MOBILIZACYJNYM ROZWIJANIU POJEDYNCZYCH JEDNOSTEK WOJSKOWYCH LUB ICH GRUP, WZGLDNIE OKRGW WOJSKOWYCH (KORPUSW), RODZAJW SI ZBROJNYCH, URUCHOMIENIE TEJ MOBILIZACJI NASTPUJE NA ROZKAZ SZEFA SZTABU GENERALNEGO, PRZEKAZANY DO DOWDZTW SI ZBROJNYCH (OKRGW WOJSKOWYCH) PRZEZ TECHNICZNE RODKI CZNOCI LUB CZNIKW. MOBILIZACJA SKRYTA MOE NASTPI JAKO REAKCJA NA NARASTAJCE ZAGROENIE KONFLIKTEM LOKALNYM Z OKRELONEGO KIERUNKU I MA SUY UKRYCIU LICZBY ROZWIJANYCH WOJSK (JEDNOSTEK WOJSKOWYCH) ORAZ CELU ICH ROZWIJANIA.
66
MOBILIZACYJNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH

MOBILIZACYJNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH - zorganizowane przejcie wojsk ze stanw i struktur organizacyjnych czasu pokojowego na wojenne przy wykorzystaniu posiadanych si i rodkw oraz wydzielonych rezerw osobowych, rodkw transportowych (maszyn), a take zapasw materiaowych z gospodarki narodowej. Mobilizacyjne rozwinicie si zbrojnych stanowi podstawowy element osigania gotowoci obronnej Pastwa. Swym zasigiem obejmuje rwnie okrelone organy administracji rzdowej i samorzdowej oraz jednostki organizacyjne i podmioty gospodarcze wspuczestniczce w zabezpieczeniu mobilizacyjnego rozwinicia jednostek wojskowych. Mobilizacyjne rozwinicie si zbrojnych realizuje si zgodnie z zaoeniami planu mobilizacyjnego, ktry uwzgldniajc potrzeby operacyjne, ustala organizacj i sposoby prowadzenia mobilizacji oraz zabezpieczenia tego procesu.
Instrukcja o mobilizacyjnym rozwiniciu Si Zbrojnych RP, Szt.Gen. WP, Warszawa 1994.
MOBILIZACYJNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH ZORGANIZOWANE PRZEJCIE SI ZBROJNYCH ZE STRUKTUR, UKOMPLETOWANIA CZASU POKOJU NA OKRES WOJENNY. OBEJMUJE: UZUPENIANIE JEDNOSTEK WOJSKOWYCH ONIERZAMI REZERWY, RODKAMI TRANSPORTOWYMI I MASZYNAMI, WYPOSAANIE W SPRZT, RODKI MATERIAOWE (STOSOWNIE DO NORM NALENOCI CZASU WOJENNEGO), WYDZIELANIE LUB PRZYJMOWANIE ZALKW, FORMOWANIE I ROZFORMOWYWANIE JEDNOSTEK WOJSKOWYCH. STOSOWNIE DO POTRZEB POLITYCZNYCH, OPERACYJNYCH. MOBILIZACYJNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH MOE BY PRZEPROWADZONE W RAMACH MOBILIZACJI POWSZECHNEJ LUB CZCIOWEJ PROWADZONEJ W SPOSB JAWNY LUB SKRYTY Z ZASTOSOWANIEM ELEMENTW MASKUJCYCH CEL I ROZMACH.
MONITORING RODOWISKA SYSTEM WYKONYWANIA POMIARW ORAZ GROMADZENIA, PRZETWARZANIA I ROZPOWSZECHNIANIA INFORMACJI DOTYCZCYCH STANU I ZMIAN RODOWISKA. PASTWOWY SYSTEM MONITORINGU RODOWISKA W POLSCE OBEJMUJE OBSERWACJE I BADANIA W ZAKRESIE: 1) JAKOCI POWIETRZA, 2) JAKOCI WD RDLDOWYCH POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH ORAZ MORSKICH WD WEWNTRZNYCH I WD MORZA TERYTORIALNEGO, 3) JAKOCI GLEBY I ZIEMI, 4) HAASU, 5) PROMIENIOWANIA JONIZUJCEGO I PL ELEKTROMAGNETYCZNYCH, 6) STANU ZASOBW RODOWISKA, W TYM LASW, 7) RODZAJW I ILOCI SUBSTANCJI LUB ENERGII WPROWADZANYCH DO POWIETRZA I WD, 8) WYTWARZANIA ODPADW ORAZ GOSPODARKI NIMI. STOSUJE SI: 1) SPECJALN APARATUR POMIAROW, 2) METODY I TECHNIKI TELEDETEKCJI, 3) SPOSOBY OBSERWACJI BEZPOREDNIEJ.
67 MONITORING RODOWISKA MORSKIEGO OBSERWACJA, POMIAR, OCENA I ANALIZA, ZA POMOC UZNANYCH METOD NAUKOWYCH, ZAGROE LUB SKUTKW ZANIECZYSZCZENIA RODOWISKA MORSKIEGO.
NADZWYCZAJNE ZAGROENIE - NAGE I NIEOCZEKIWANE WYDARZENIE POCIGAJCE ZA SOB KONIECZNO NATYCHMIASTOWYCH DZIAA WASNYMI SIAMI LUB ZMOBILIZOWANYMI Z ZEWTRZ, DLA OPANOWANIA SYTUACJI. NADZWYCZAJNE ZAGROENIE RODOWISKA TO SYTUACJA SPOWODOWANA GWATOWNYM ZDARZENIEM, NIE BDCA KLSK YWIOOW, KTRA MOE WYWOA ZNACZNE ZNISZCZENIE RODOWISKA LUB POGORSZENIE SI JEGO STANU, STWARZAJC POWSZECHNE NIEBEZPIECZESTWO DLA LUDZI I RODOWISKA. NAKADY OBRONNE CZ ZASOBW GOSPODARKI NARODOWEJ PRZEZNACZONYCH NA CELE ZWIZANE Z OBRONNOCI. W ICH SKAD WCHODZ NAKADY PRACY YWEJ I UPRZEDMIOTOWIONEJ, WYRAONE W JEDNOSTKACH NATURALNYCH. NAKADY TE OBEJMUJ SZEROKIE SPEKTRUM DBR I S UZALENIONE M.IN. OD ROZWOJU SI WYTWRCZYCH.
NARD
NARD - jest wytworem ycia pastwowego. Wszystkie istniejce narody maj swoje wasne pastwa albo je niegdy miay i bez pastwa aden nard nie powsta. Fakt istnienia pastwa daje pocztek idei pastwowej, ktra jest zjednoczona z ide narodow. Nard jest niezbdn treci moraln pastwa, pastwo za jest niezbdn form polityczn narodu. Nard moe utraci pastwo i nie przestaje by narodem, jeli nie zatraci nici moralnego zwizku z tradycj pastwow, jeli nie zatraci idei narodowopastwowej, a z ni zarwno wiadomego jak i niewiadomego denia do odzyskania politycznego samoistnego bytu.
R. Dmowski, Myl nowoczesnego Polaka, Lww 1907, s. 242-251.
NARD - trwaa wsplnota ludzi, utworzona historycznie na gruncie wsplnoty losw, kultury, jzyka, terytorium i ycia ekonomicznego, przejawiajca si w wiadomoci narodowej jej czonkw.
F. Znaniecki, Wspczesne narody, Socjologiczne studium ewolucji narodw, Warszawa 1990.
NARD - TRWAA WSPLNOTA LUDZI, UKSZTATOWANA HISTORYCZNIE NA GRUNCIE WZAJEMNYCH LOSW DZIEJOWYCH, WSPLNEGO TERYTORIUM, KULTURY, JZYKA I YCIA EKONOMICZNEGO, CHARAKTERYZUJCA SI WIADOMOCI ODRBNOCI ORAZ DENIEM DO POSIADANIA I UTRZYMANIA WASNEGO PASTWA.
68
NATARCIE STRATEGICZNE - podstawowy rodzaj dziaa strategicznych stosowanych dla osignicia celw strategicznych. Strategiczne natarcie prowadzone uwzgldnia wszystkie kierunki operacyjne na zasadach czenia wszystkich rodzajw strategii na jednym lub wszystkich teatrach dziaa wojennych (kierunkach strategicznych) wedug jednego zamiaru i planu najwyszego dowdztwa. W rezultacie natarcia strategicznego uzyskuje si rozbicie strategicznych zgrupowa wojsk (si) przeciwnika, a niekiedy wyeliminowanie z wojny jednego lub wielu pastw oraz opanowanie strategicznych rejonw (obszarw). Skutkuje to gruntownymi zmianami w sytuacji wojenno politycznej lub zakoczeniem wojny.
Wojenno Encykopediczeskij Sowar ZSRR, Wyd.Wojskowe 1984 (przekad A.Dawidczyk).
NATARCIE STRATEGICZNE12 (tak jak i obrona strategiczna) - FORMA
DZIAA OBRONNYCH (WOJENNYCH) PASTWA (SOJUSZU, KOALICJI), REALIZOWANYCH PRZY UYCIU WSZELKICH NIEZBDNYCH RODKW, NARZDZI. W ODNIESIENIU DO SZ JAKO JEDNEGO Z NARZDZI POLITYKI JEST TO JEDEN Z PODSTAWOWYCH RODZAJW DZIAA ZBROJNYCH (FORM UYCIA/DZIAANIA SZ) W WOJNIE/WALCE ZBROJNEJ, SUCY REALIZACJI STRATEGICZNYCH CELW MILITARNYCH PASTWA (SOJUSZU, KOALICJI) W WOJNIE LUB KAMPANII.
NATO13 TRAKTAT PNOCNOATLANTYCKI PODPISANY W WASZYNGTONIE 4 KWIETNIA 1949 ROKU JAKO ZBIOROWY UKAD BEZPIECZESTWA. CZONKAMI ZOSTAY: KANADA, STANY ZJEDNOCZONE I KRAJE EUROPY ZACHODNIEJ: BELGIA, DANIA, FRANCJA, HOLANDIA, ISLANDIA, LUKSEMBURG, NORWEGIA, PORTUGALIA, WIELKA BRYTANIA I WOCHY. W 1952 ROKU DO NATO PRZYSTPIY GRECJA I TURCJA, A W 1955 ROKU REPUBLIKA FEDERALNA NIEMIEC. 12 MARCA 1999 ROKU DO NATO PRZYJTE ZOSTAY KRAJE EUROPY RODKOWEJ: CZECHY, POLSKA I WGRY.
NAUKA O OBRONNOCI PASTWA ZBIR DYSCYPLIN (SPECJALNOCI) NAUKOWYCH BADAJCYCH PROCESY TWORZENIA I WYKORZYSTANIA POTENCJAU OBRONNEGO PASTWA DLA ZAPEWNIENIA BEZPIECZESTWA WEWNTRZNEGO I ZEWNTRZNEGO.
12
W publikacjach doktrynalnych NATO termin natarcie strategiczne nie wystpuje, natomiast jest uywany w materiaach studyjnych i w pracach teoretycznych.
13
Ang. - North Alantic Treaty Organization.
69
NAUKI WOJENNE
NAUKA WOJENNA - nauka o istocie wojny, siach i rodkach jej prowadzenia, wzajemnym zwizku i uwarunkowaniu zjawisk zachodzcych w toku wojny oraz zasadach i sposobach przygotowania i prowadzenia wojny w konkretnych warunkach historycznych. Badaniem militarnej strony wojny zajmuje si sztuka wojenna, badaniem wojny w jej aspekcie polityczno-spoecznym - oglna teoria walki socjologia wojska i socjologia wojny, psychologia wojny, psychologia wojskowa, w aspekcie ekonomicznym ekonomika wojenna. Do technicznych dyscyplin nauk wojskowych nale dyscypliny zajmujce si doskonaleniem konstrukcji i technologii produkcji rnego rodzaju uzbrojenia i sprztu wojskowego. Ponadto w skad nauki wojennej wchodz inne samodzielne dyscypliny naukowe: historia wojen i sztuki wojennej, dydaktyka wojskowa i metodyka szkolenia wojsk, administracja wojskowa, geografia wojenna i inne. (...). W wyniku teoretycznego uoglnienia dowiadcze ubiegych wojen uksztatowaa si sztuka wojenna, podstawowa dziedzina w systemie nauki wojennej obejmujca teori i praktyk przygotowania i prowadzenia walki zbrojnej w rnej skali.(...).
Maa encyklopedia wojskowa, t. 2, Warszawa 1970, s 386 i 387.
NAUKA WOJENNA - wspczenie termin ten uywany jest w dwojakim znaczeniu: a) w sensie cisym, epistemologicznie i semantycznie - jest to system dyscyplin i specjalnoci naukowych, ktrych przedmiotem bada jest wojna - procesy, zjawiska, zwizane z wszechstronnym przygotowaniem i prowadzeniem wojny, a take zapobieganiem jej. W takim ujciu jest nauka wojenna poniekd synonimem terminw: nauki wojenne; nauki o wojnie i wojsku; a take rosyjskiego - sistema znanii o wojnie i armii lub niemieckiego Kriegswissenschaften. Jest to szerokie rozumienie terminu nauka wojenna; b) w sensie potocznym i tradycyjnym - jest to system dyscyplin i specjalnoci naukowych, ktrych przedmiotem jest walka zbrojna - procesy i zjawiska skadajce si na t walk i zwizane z jej wszechstronnym przygotowaniem. W takim ujciu nauka wojenna jest synonimem terminw: nauki wojskowe; nauki o walce zbrojnej; teoria sztuki walki zbrojnej, a take rosyjskiego - wojenna nauka, niemieckiego - Milit rwissenschaften, angielskiego military sciense.
Nauka i doktryna wojenna, Warszawa 1984, s ..63.
NAUKI WOJENNE - ZBIR DYSCYPLIN (SPECJALNOCI) NAUKOWYCH BADAJCYCH RDA POWSTAWANIA WOJEN I ICH ISTOT, PROCESY TWORZENIA I WYKORZYSTANIA POTENCJAU WOJENNEGO DLA ZAPOBIEGANIA WOJNIE, A W RAZIE KONIECZNOCI JEJ PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA.
70
NAUKI WOJSKOWE
NAUKI WOJSKOWE - zbir nauk badajcych procesy tworzenia i wykorzystania si zbrojnych.
NAUKI WOJSKOWE ZBIR DYSCYPLIN (SPECJALNOCI) NAUKOWYCH BADAJCYCH ISTOT WALKI ZBROJNEJ I JEJ ROL W ROZSTRZYGANIU SPORW MIDZY PASTWAMI (KOALICJAMI PASTW), PROCESY TWORZENIA POTENCJAU WOJSKOWEGO I JEGO WYKORZYSTANIA W OKRESIE POKOJU, KRYZYSU I WOJNY. NEUTRALNO WOJENNA - DOTYCZY PASTWA, KTRE NIE UCZESTNICZY W WOJNIE I POLEGA NA JEDNAKOWYM TRAKTOWANIU STRON KONFLIKTU I NIEUDZIELANIU IM POMOCY WOJSKOWEJ. PASTWA WOJUJCE ZOBOWIZUJ SI DO POSZANOWANIA NEUTRALNOCI.
Midzynarodowe prawo wojenne. Zbir dokumentw. Wybr M.Flemming, Warszawa 1985, s. 32-35
NIEREGULARNE SIY ZBROJNE

NIEREGULARNE SIY ZBROJNE - oddziay i formacje, ktre nie s jednostkami si zbrojnych (jednostkami wojsk regularnych). Nale do nich: oddziay ochotnicze, strae obywatelskie (milicje) oraz formacje partyzanckie. (...)
Leksykon Wiedzy Wojskowej, Warszawa 1979, s.243
NIEREGULARNE SIY ZBROJNE - CZ SI ZBROJNYCH, KTRE ZE WZGLDU NA SPECYFICZNE WARUNKI DZIAA I WYKONYWANE ZADANIA NIE MAJ STAEJ STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ, JEDNOLITEGO UZBROJENIA I WYPOSAENIA ORAZ STOSUJ WACIWE SOBIE SPOSOBY WALKI. NIEROZPRZESTRZENIANE BRONI JDROWEJ - NIEUDOSTPNIANIE PRZEZ PASTWA POSIADAJCE TAK BRO, TAJEMNIC JEJ BUDOWY INNYM PASTWOM, JAK RWNIE POWSTRZYMYWANIE SI PRZED: SPRZEDA GOTOWEJ BRONI W JAKIEJKOLWIEK POSTACI, SZKOLENIEM PERSONELU INNYCH PASTW W ZAKRESIE BUDOWY BRONI JDROWEJ, UTRZYMANIA JEJ W SPRAWNOCI I PRZYGOTOWANIA DO UYCIA. TERMIN NIEROZPRZESTRZENIANIE BRONI JDROWEJ OBEJMUJE TE NIEROZPRZESTRZENIANIE RODKW PRZENOSZENIA BRONI JDROWEJ, W TYM GWNIE RAKIET, W TAKIM SAMYM ZAKRESIE JAK POWYEJ. NIEROZPRZESTRZENIANIU BRONI JDROWEJ SUY TE TWORZENIE STREF BEZATOMOWYCH - W AMERYCE POUDNIOWEJ, NA POUDNIOWYM PACYFIKU I W AFRYCE.
71
NIEZBDNA WYSTARCZALNO OBRONNA

NIEZBDNA WYSTARCZALNO OBRONNA taka wielko potencjau obronnego pastwa, ktra zniechca do napaci, nie powoduje zagroenia dla strony przeciwnej, lecz rwnoczenie zapewnia skuteczno w razie zagroe militarnych.
NIEZBDNA WYSTARCZALNO OBRONNA - TAKA WIELKO POTENCJAU OBRONNEGO PASTWA, KTRA ZNIECHCA PRZECIWNIKA DO NAPACI, NIE POWODUJE ZAGROENIA DLA SSIADW, A RWNOCZENIE ZAPEWNIA SKUTECZNE ODPARCIE EWENTUALNEJ AGRESJI. NIEZBROJNE DZIAANIA WOJENNE - TO WSZYSTKIE PRZEDSIWZICIA PODEJMOWANE I REALIZOWANE W TOKU WOJNY PRZEZ ANTAGONISTYCZNE PODMIOTY POLITYCZNE PRZECIWKO SOBIE ZA POMOC WSZELKICH INNYCH RODKW NI MILITARNE.
S Koziej, Teoria sztuki wojennej, Warszawa 1993, s. 14.
NIEZBROJNE RODKI PRZEMOCY GOSPODARCZEJ - RODKI WALKI EKONOMICZNEJ STOSOWANE W OKRESIE W KTRYM NIE MAJ MIEJSCA DZIAANIA WOJENNE I NIE S STOSOWANE RODKI MILITARNE. DZIELI SI JE NA: ADMINISTRACYJNE (ZAKAZY I OGRANICZENIA...), DYPLOMATYCZNE (NACISK POLITYCZNY, BOJKOT I PROPAGANDA ), EKONOMICZNE ( TRADYCYJNE BARIERY TARYFOWE, PARA TARYFOWE I POZATARYFOWE : WSPCZESNE NP. KONCEPCJE ODDUENIA) ORAZ NA NIEKONWENCJONALNE (WYWIAD GOSPODARCZY, DYWERSJ ORAZ SABOTA, ZAGROENIA EKOLOGICZNE). INTENCJ ICH ZASTOSOWANIA JEST DENIE DO SKCENIA INNYCH PASTW LUB TEZ OGRANICZENIE STOSUNKW Z DANYM KRAJEM, W KTRYM DOSTRZEGA SI POTENCJALNEGO PRZECIWNIKA.
OBIEKT
OBIEKT - przedmiot, rzecz oraz przedmiot poznania i dziaalnoci czowieka, a take budynek, zesp budynkw przemysowych, uytecznoci publicznej itp. lub urzdzenia terenowe.
May sownik jzyka polskiego, Warszawa 1993, s. 521.
OBIEKT - ZGRUPOWANIE WOJSK, LUDNOCI CYWILNEJ, A TAKE PRZEDMIOT TERENOWY, POZNANIA I DZIAALNOCI CZOWIEKA. POD WZGLDEM OBRONNYM OBIEKTY DZIEL SI NA MAJCE I NIE MAJCE TAKIEGO ZNACZENIA (OBIEKTY O ZNACZENIU OBRONNYM).
72 OBIEKT GEOGRAFICZNY OBIEKT PRZESTRZENNY POWIZANY Z POWIERZCHNI ZIEMI I MAJCY CHARAKTER NATURALNY LUB ANTROPOGENICZNY.
OBIEKT OPERACYJNY
OBIEKT OPERACYJNY - zgrupowania wojsk, bazy morskie, wzy lotnisk, skady zaopatrzeniowe, wzy komunikacyjne, przeprawy przez szerokie przeszkody wodne, orodki administracyjno-polityczne, gospodarcze, rejony geograficzne, miasta, rubiee terenowe itp. obiekty znajdujce si na kierunku operacyjnym lub strategicznym, ktrych zniszczenie, opanowanie lub utrzymanie ma zasadniczy wpyw na osignicie celu bitwy lub operacji.
OBIEKT OPERACYJNY - obiekt na kierunku strategicznym lub operacyjnym, ktrego opanowanie lub zniszczenie wpywa w sposb zasadniczy na przebieg i osignicie celu operacji. Moe nim by operacyjne zgrupowanie wojsk, baza morska, lotnicza, zaopatrzenia, wze komunikacyjny, przeprawa na duej przeszkodzie wodnej, orodek polityczno-administracyjny lub gospodarczy.
OBIEKT OPERACYJNY- ELEMENT UGRUPOWANIA SI ZBROJNYCH I PARAMILITARNYCH, PRZEDMIOT TERENOWY LUB ELEMENT UGRUPOWA I ZESPOY PRZEDMIOTW, STANOWICE CZ OBIEKTW O ZNACZENIU OBRONNYM, A ZARAZEM MAJCE ZNACZENIE POLITYCZNE, EKONOMICZNE I MILITARNE, KTRYCH ZNISZCZENIE, OBEZWADNIENIE, OPANOWANIE, UTRZYMANIE WPYWAJ ZASADNICZO NA OSIGANIE CELU DZIAA W SKALI OPERACYJNEJ. ZNACZENIE OBIEKTW OPERACYJNYCH POD WZGLDEM OBRONNYM JEST MNIEJSZE OD ZNACZENIA OBIEKTW STRATEGICZNYCH. CISE ICH ROZGRANICZENIE JEST BARDZO TRUDNE. OBIEKT O ZNACZENIU OBRONNYM - ZGRUPOWANIA SI ZBROJNYCH I POZAMILITARNYCH ORAZ PRZEDMIOTY TERENOWE MAJCE ZNACZENIE DLA PROWADZENIA DZIAA BOJOWYCH.
OBIEKT STRATEGICZNY
OBIEKT STRATEGICZNY - obiekt na teatrze dziaa wojennych lub kierunku strategicznym, ktrego zniszczenie (obezwadnianie), opanowanie lub utrzymanie ma zasadniczy wpyw na osignicie celu prowadzonych dziaa w skali strategicznej. Obiektem strategicznym moe by: zgrupowanie wojsk, wany rejon lub okrg przemysowy, stolica kraju, zesp baz morskich, lotniczych, zaopatrzenia itp.
Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa 1979r., s. 247.
73
OBIEKT STRATEGICZNY - obiekt na teatrze dziaa wojennych, lub kierunku strategicznym, ktrego opanowanie lub zniszczenie ma zasadniczy wpyw na osignicie celu kampanii (etapu wojny). Moe nim by due zgrupowanie wojsk, wany rejon lub okrg przemysowy, stolica kraju, zesp baz morskich, lotniczych lub zaopatrzeniowych.
OBIEKT STRATEGICZNY - ELEMENT UGRUPOWANIA SI ZBROJNYCH, PRZEDMIOT TERENOWY LUB CZCIEJ ELEMENTY UGRUPOWA I ZESPOY PRZEDMIOTW, STANOWICE CZ OBIEKTW O ZNACZENIU OBRONNYM A ZARAZEM WANE POD WZGLDEM POLITYCZNYM, EKONOMICZNYM ORAZ MILITARNYM, KTRYCH ZNISZCZENIE, OBEZWADNIENIE, OPANOWANIE, UTRZYMANIE WPYWA ZASADNICZO NA OSIGNICIE CELU DZIAA W SKALI STRATEGICZNEJ.
OBIEKT WOJSKOWY
OBIEKT WOJSKOWY - 1) punkt w terenie, obszar, miasto, wze komunikacyjny, cz pozycji nieprzyjaciela, wyznaczony do opanowania lub obrony. Rozrnia si obiekt operacyjny, obiekt strategiczny; 2) budowla zapewniajca ochron sprztu i ludzi przy wykonywaniu okrelonego zadania bojowego (obiekt fortyfikacyjny, obiekt ogniowy, obiekt obserwacyjny); 3) budynek, poligon, skad, nazywany najoglniej obiektem wojskowym.
OBIEKT WOJSKOWY - ELEMENT UGRUPOWANIA SI ZBROJNYCH I PRZEDMIOTY TERENOWE BDCE DO ICH DYSPOZYCJI O ZNACZENIU OBRONNYM.
OBRONA
OBRONA - 1) przeciwdziaanie napaci (natarciu) wroga; 2) rodzaj dziaa bojowych wojsk o charakterze wymuszonym lub zawczasu planowanym (zamierzonym), prowadzony w celu zatrzymania lub odparcia natarcia nieprzyjaciela i stworzenia warunkw zapewniajcych przejcie wojsk wasnych do dziaa zaczepnych.
OBRONA - RODZAJ DZIAA BOJOWYCH WOJSK ZAWCZASU PLANOWANYCH I PRZYGOTOWANYCH W OPARCIU O UMOCNIENIA TERENOWE, LUB ORGANIZOWANY DORANIE, MAJCY NA CELU PRZECIWDZIAANIE NAPACI NIEPRZYJACIELA.
74
OBRONA CYWILNA
OBRONA CYWILNA - system organizacyjny dziaania, planowania, szkolenia, prewencji i gotowoci w nagych wypadkach na szczeblu lokalnym i krajowym, nastawiony na obron ludnoci cywilnej w przypadkach katastrof naturalnych spowodowanych przez czowieka lub wynikajcych z dziaa zbrojnych.
Przygotowania obronne spoeczestwa, red. J. Kunikowski, Warszawa, 2001 r. s. 104.
OBRONA CYWILNA - wypenianie zada humanitarnych, majcych na celu: ochron ludnoci cywilnej przed niebezpieczestwami, ktre nios z sob dziaania zbrojne oraz klski ywioowe, przezwycianie ich nastpstw a take zapewnienie warunkw przetrwania.
Midzynarodowe prawo wojenne. Zbir dokumentw. Wybr M. Flemming, Warszawa 1985, s. 246-250.
OBRONA CYWILNA - JEDNO Z OGNIW UKADU POZAMILITARNEGO W SYSTEMIE OBRONNYM PASTWA. PRZEZNACZONA JEST DO PRZYGOTOWANIA I KOORDYNOWANIA PRZEDSIWZI PLANISTYCZNYCH, ZAPOBIEGAWCZOOCHRONNYCH I RATUNKOWYCH, MAJCYCH NA CELU OCHRON LUDNOCI CYWILNEJ PRZED NIEBEZPIECZESTWAMI WYNIKAJCYMI Z DZIAA ZBROJNYCH I KLSK YWIOOWYCH ORAZ PRZEZWYCIANIE ICH BEZPOREDNICH NASTPSTW, A TAKE ZAPEWNIENIE WARUNKW KONIECZNYCH DO PRZETRWANIA. OBRONA NA WSZYSTKICH KIERUNKACH - DOKTRYNA STRATEGII WOJSKOWEJ GOSZCA, E GDY NIE MA OKRELONEGO PRZECIWNIKA, NALEY ZACHOWYWA POSTAW OBRON (ODSTRASZA) WSZYSTKICH POTENCJALNYCH NAPASTNIKW. PO RAZ PIERWSZY POJCIA TEGO UYLI TEORETYCY FRANCUSCY PO OPUSZCZENIU PRZEZ FRANCJ SI ZINTEGROWANYCH NATO. ODNOSIO SI ONO GWNIE DO ODSTRASZANIA NUKLEARNEGO.
OBRONA NARODOWA 14
OBRONA NARODOWA - caoksztat si i rodkw (instytucji) spoeczestwa (narodu) oraz ich poczynania zwizane z przeciwdziaaniem zagroeniom godzcym w interes narodowy.
Sownik podstawowych terminw dotyczcych bezpieczestwa pastwa, Warszawa 1994.
14
Naley podkreli, i termin obrona narodowa susznie kojarzy si z obron przed wszystkimi moliwymi zagroeniami, nie tylko militarnymi, ktre jak wiadomo s przedmiotem zainteresowania naszego Ministerstwa Obrony Narodowej. Ministerstwo, ktrego gwnym zadaniem jest przygotowanie si zbrojnych do prowadzenia i prowadzenie walki zbrojnej w wojnie, powinno raczej nazywa si np.: Ministerstwem Spraw Wojskowych.
75
OBRONA NARODOWA - jednostki ON 1937-39, terytorialne oddziay wojskowe, skadajce si z onierzy narodowoci polskiej, utworzone 26.III.1937r. ; jedna z form przeszkolenia wojskowego rezerwistw i zwikszenia si zbrojnych w czasie pokoju.
OBRONA NARODOWA - DZIAALNO MAJCA NA CELU ODPOWIEDNIE PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE SI I RODKW BDCYCH DO DYSPOZYCJI PASTWA DLA PRZECIWDZIAANIA WSZELKIEGO RODZAJU ZAGROENIOM ZEWNTRZNYM I WEWNTRZNYM GODZCYM W INTERES NARODOWY. OBRONA I OCHRONA OBIEKTW - JEDNO Z ZADA OBRONY TERYTORIALNEJ, UNIEMOLIWIAJCE PRZECIWNIKOWI ICH ZNISZCZENIE (USZKODZENIE) BD PRZEJCIE W STANIE NADAJCYM SI DO WYKORZYSTANIA. OBRONA POWIETRZNA - CZ WALKI ZBROJNEJ UKIERUNKOWANA NA NISZCZENIE I OBEZWADNIENIE SYSTEMW RODKW NAPADU POWIETRZNEGO PRZECIWNIKA W POWIETRZNEJ (KOSMICZNEJ) PRZESTRZENI I INNYCH RODOWISKACH. DZIELI SI NA AKTYWN I BIERN. OBRONA POWSZECHNA PASTWA - RODZAJ OBRONY PASTWA, W RAMACH KTREJ PRZYGOTOWUJE SI I WYKORZYSTUJE W OBRONNYCH DZIAANIACH MILITARNYCH I POZAMILITARNYCH WSZYSTKIE ZASOBY LUDZKIE I MATERIALNE W SPOSB ZAPEWNIAJCY SKUTECZNE ODPARCIE AGRESJI PRZECIWNIKA.
OBRONA PRZECIWDYWERSYJNA
OBRONA PRZECIWDYWERSYJNA - zesp przedsiwzi majcych na celu zabezpieczenie wojsk, wanych obiektw oraz dziaalnoci organizmu pastwowego, w tym szczeglnie gospodarczego i spoecznego przed penetracj i destrukcyjn dziaalnoci nieprzyjaciela; w szerszym znaczeniu - caoksztat przedsiwzi zapobiegawczo-ochronnych, kontrwywiadowczych i wojskowych, realizowanych w ramach systemu obronnego pastwa.
76 OBRONA PRZECIWDYWERSYJNA - JEDNO Z ZADA SYSTEMU OBRONNEGO PASTWA CHRONICEGO WOJSKA, WANE OBIEKTY ORAZ DZIAALNO ORGANW PASTWOWYCH, GOSPODARCZYCH I SPOECZNYCH PRZED PENETRACJ I DESTRUKCYJN DZIAALNOCI NIEPRZYJACIELA. OBRONA PRZECIWLOTNICZA - CZ OBRONY POWIETRZNEJ PRZEZNACZONA DO NISZCZENIA I OBEZWADNIANIA LOTNICTWA PRZECIWNIKA, UNIEMOLIWIAJC MU LUB OGRANICZAJC DOTARCIE DO OSANIANYCH OBIEKTW (WOJSK) I WYKONANIA UDERZE (ROZPOZNANIA).
OBRONA TERYTORIALNA
OBRONA TERYTORIALNA prowadzenie walki przez pastwo w formie obrony powszechnej. Obejmuje przedsiwzicia operacyjno - taktyczne, technicznoobronne i szkoleniowe, majce na celu przygotowanie okrelonych si i rodkw do realizacji zada wsparcia i zabezpieczenia wojsk operacyjnych, prowadzenia samodzielnych dziaa bojowych oraz ratowniczych. Prowadzona jest na caym terytorium kraju. Skupia i koordynuje dziaania pozamilitarnych ogniw obronnych na rzecz si zbrojnych.
Regulamin dziaa taktycznych, cz I, Warszawa 1994, s. 65.
OBRONA TERYTORIALNA - caoksztat zamierze operacyjno-taktycznych, techniczno-obronnych i szkoleniowych majcych na celu zabezpieczenie wojsk operacyjnych i infrastruktury wojskowo-obronnej w systemie obronnym pastwa.
OBRONA TERYTORIALNA - to system: a) zdecydowanie obronny i nie przystosowany do dziaa zaczepnych poza granicami kraju, nie stanowicy zagroenia dla innych pastw; b) wojskowy, ktry nie opiera si na staej armii, lecz obejmuje szerokie krgi obywateli dla wykonania zada wojskowych oraz obrony , a take odzwierciedla opini o stosunku do wojny znacznej czci lub caej ludzkoci; c) obronny oparty na uzbrojeniu i technologii znacznie rnicej si od uzbrojenia i technologii bdcych w dyspozycji systemw ofensywnych; d) wicy obron wasnego terytorium i instytucji w taki sposb, e uniemoliwia on lub powanie ogranicza udzia kraju w midzynarodowych sojuszach militarnych, zwaszcza wymagajcych ingerencji si wojskowych.
Territorial Defense in NATO and - non NATO Europe, Rand Co. Santa Monica 1993, s. 96.
OBRONA TERYTORIALNA CZ SYSTEMU MILITARNEGO PRZYGOTOWANA DO PROWADZENIA WSPLNIE Z WOJSKAMI OPERACYJNYMI, POZAMILITARNYMI OGNIWAMI OBRONNYMI I SPOECZESTWEM OBRONY POWSZECHNEJ PASTWA. JEJ CELEM JEST PRZYGOTOWANIE I PROWADZENIE OBRONY REJONW ORAZ OBIEKTW NA OBSZARZE CAEGO KRAJU, STWARZANIE WARUNKW DO ROZWINICIA I
77 DZIAANIA WOJSK OPERACYJNYCH ORAZ PODJCIA DZIAA REGULARNYCH W MASOWEJ SKALI, A TAKE WSPIERANIE POZAMILITARNYCH DZIAA OBRONNYCH. OBEJMUJE ONA TERYTORIALNE ORGANY DOWODZENIA, WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ I WOJSKOWE ELEMENTY OPERACYJNEGO PRZYGOTOWANIA OBSZARU KRAJU DO OBRONY, A W OKRESIE ZAGROENIA I WOJNY - TAKE WSZYSTKIE STACJONARNE JEDNOSTKI I INSTYTUCJE WOJSKOWE, STRA GRANICZN ORAZ INNE FORMACJE ZMILITARYZOWANE, WCZANE W SKAD SI ZBROJNYCH. OBRONNE BEZPIECZESTWO YWNOCIOWE - ZDOLNO KRAJOWEGO SYSTEMU GOSPODARCZEGO DO ZAPEWNIENIA STOSOWNIE DO ISTNIEJCEJ LUB PRZEWIDYWANEJ SYTUACJI (RNYCH STANW FUNKCJONOWANIA PASTWA ) WYYWIENIA LUDNOCI - W TYM SI ZBROJNYCH - W CZASIE POZWALAJCYM W SPRZYJAJCYCH WARUNKACH NA JAK NAJPENIEJSZE ZASPOKOJENIE POTRZEB ZBIOROWYCH I INDYWIDUALNYCH, A W NAJGORSZYM WYPADKU NA BIOLOGICZNE PRZETRWANIE NARODU. OPIERA SI ONO NA ZWERYFIKOWANEJ KONCEPCJI SAMOWYSTARCZALNOCI YWNOCIOWEJ I NARODOWEGO BEZPIECZESTWA YWNOCIOWEGO ODNIESIONYCH DO SFER PRODUKCJI, PODZIAU, WYMIANY MIDZYNARODOWEJ, REZERW ORAZ KONSUMPCJI, Z UWZGLDNIENIEM NORMALNYCH I SPECYFICZNYCH WARUNKW JEGO FUNKCJONOWANIA W RNYCH HORYZONTACH CZASU. JEST ONO CILE DOWIZANE DO POTENCJAU OBRONNO-GOSPODARCZEGO PASTWA, ZE SZCZEGLNYM ZWRCENIEM UWAGI NA GOSPODARK YWNOCIOW.
Z. Stachowiak, Bezpieczestwo ywnociowe Rzeczypospolitej polskiej na przeomie XX i XXI wieku, AON, Warszawa 1996.
OBRONNO - JEDNA Z PODSTAWOWYCH DZIEDZIN DZIAALNOCI PASTWA, MAJCA NA CELU PRZECIWDZIAANIE WSZELKIEGO RODZAJU ZAGROENIOM.
OBSZAR STRATEGICZNY
OBSZAR STRATEGICZNY - cz przestrzeni (np. teatr wojny, teatr dziaa wojennych) , na ktrej w czasie wojny walczce wojska realizuj zadania strategiczne.
OBSZAR STRATEGICZNY - CZ TERYTORIUM KRAJU (NIEKIEDY Z FRAGMENTEM PASTWA OCIENNEGO) I ZARAZEM TEATRU DZIAA WOJENNYCH, NA KTRYM MOG BY LUB S PROWADZONE DZIAANIA PRZEZ ZGRUPOWANIA SI ZBROJNYCH. USYTUOWANIE OBSZARU STRATEGICZNEGO NA TERYTORIUM KRAJU (TEATRU DZIAA WOJENNYCH)
78 WYNIKA Z CELU STRATEGICZNEGO ETAPU WOJNY (KAMPANII); POJCIOWO CZONY JEST ON Z DZIAANIAMI O CHARAKTERZE OBRONNYM.
OCENA ODDZIAYWANIA NA RODOWISKO W POLSCE WYMAGANA W ZAKRESIE: 1) PROJEKTW A) KONCEPCJI POLITYKI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU, B) PLANW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, C) POLITYK, STRATEGII, PLANW LUB PROGRAMW W DZIEDZINIE TRANSPORTU, ENERGETYKI, GOSPODARKI WODNEJ, GOSPODARKI ODPADAMI, PRZEMYSU, TELEKOMUNIKACJI I TURYSTYKI, KTRYCH REALIZACJA MOE ODDZIAYWA NA RODOWISKO, A TAKE 2) PLANOWANYCH PRZEDSIWZI, KTRE MOG ZNACZCO ODDZIAYWA NA RODOWISKO. WYNIKIEM OCENY PROJEKTU JEST PROGNOZA ODDZIAYWANIA NA RODOWISKO, KTRA POWINNA ROZPATRYWA ROZWIZANIA ALTERNATYWNE. W OCENIE PRZEDSIWZICIA BIERZE SI POD UWAG JEGO BEZPOREDNI I POREDNI WPYW NA: 1) RODOWISKO ORAZ ZDROWIE I WARUNKI YCIA LUDZI, 2) WZAJEMNE ODDZIAYWANIE ELEMENTW PRZYRODNICZYCH, 3) DOBRA MATERIALNE, 4) DOBRA KULTURY, 5) DOSTPNO DO Z KOPALIN, A TAKE 6) MOLIWO WYELIMINOWANIA LUB ZMNIEJSZENIA NEGATYWNEGO ODDZIAYWANIA NA RODOWISKO.
OCHRONA
OCHRONA DBR KULTURY ZESP NORM PRAWNYCH MAJCYCH NA CELU OCHRON DBR KULTURY PRZED USZKODZENIEM LUB ZNISZCZENIEM A TAKE PRZED GRABIE W CZASIE KONFLIKTU ZBROJNEGO.
OCHRONA DBR MATERIALNYCH ZESP REALIZOWANYCH CZYNNOCI (PRZEDSIWZI) MAJCYCH NA CELU ZABEZPIECZENIE DBR MATERIALNYCH (OSOBISTYCH, PASTWOWYCH, KULTURALNYCH ITP.) PRZED ODDZIAYWANIEM RNYCH CZYNNIKW, NIEPODAN ZMIAN WASNOCI, UTRAT WACIWOCI LUB PRZEZNACZENIA.
OCHRONA LUDNOCI
OCHRONA LUDNOCI caoksztat dziaa wszystkich podmiotw prawa pastwowego, kadego w zalenoci od jego statusu prawnego, majcych na celu zapewnienie bezpieczestwa spoeczestwa, mienia, dbr dziedzictwa narodowego i rodowiska w sytuacji klsk i katastrof naturalnych oraz spowodowanych przez czowieka, z wojn wcznie
W. Kitler, Powszechna ochrona ludnoci w wietle ustale midzynarodowych, Zeszyt Problemowy TWO, Nr 1, 2001.
79 OCHRONA LUDNOCI - zesp czynnoci majcych na celu zabezpieczenie ludzi i sprztu bojowego przed oddziaywaniem rnych czynnikw raenia.
Maa encyklopedia wojskowa , t. 2, Warszawa 1967, s.483.
OCHRONA LUDNOCI - JEDNO Z ZADA OBRONY CYWILNEJ, KTRE OBEJMUJE PRZEDSIWZICIA UMOLIWIAJCE PRZETRWANIE LUDZI W CZASIE KATAKLIZMU I NA WYPADEK WOJNY. OCHRONNO - OBRONNE DZIAANIA PRZECIWDYWERSYJNE POMOCNICZY RODZAJ DZIAA PRZECIWDYWERSYJNYCH PROWADZONYCH PRZEZ WOJSKOWE PODODDZIAY OCHRONY, SPECJALISTYCZNE STRAE OCHRONNE ORAZ JEDNOSTKI POLICJI W CELU ROZPOZNANIA I ZAPOBIEGANIA DZIAALNOCI DYWERSYJNEJ, A TAKE BEZPOREDNIEJ OBRONY OBIEKTW PRZED ATAKAMI DYWERSYJNYMI. OCHRONNE WACIWOCI TERENU - NATURALNE I SZTUCZNE CECHY TERENU WYKORZYSTYWANE GWNIE PRZEZ WOJSKO DO OCHRONY PRZED RACYM DZIAANIEM BRONI PRZECIWNIKA. WACIWOCI TE S WYKORZYSTYWANE RWNIE PRZEZ RNE FORMACJE I SUBY POZA WOJSKIEM, A TAKE LUDNO CYWILN W CZASIE WOJNY.
ODDZIAYWANIA BEZPOREDNIE
ODDZIAYWANIA BEZPOREDNIE - metoda osigania celu operacji oznaczajca skierowanie wysikw na rda siy i moliwoci dziaania przeciwnika (rodek cikoci) i na jego kluczowe obszary.
M. Wiatr, Zasady i procedury przygotowania oraz prowadzenia kampanii (operacji) Wielonarodowych Poczonych Si Sojuszu, Warszawa AON, 2000, s. 23.
ODDZIAYWANIA BEZPOREDNIE SPOSB DENIA DO UZYSKANIA ROZSTRZYGNICIA PRZEZ DZIAANIE NA RODEK CIKOCI PRZECIWNIKA.
ODDZIAYWANIA POREDNIE
ODDZIAYWANIA POREDNIE - skierowanie wysikw na sabe punkty przeciwnika. Prowadzenie walki zbrojnej w celu stworzenia warunkw sprzyjajcych oddziaywaniu na rda siy i kluczowe punkty przeciwnika. Ma to uatwi uzyskanie rozstrzygnicia przez oddziaywanie bezporednie.
M. Wiatr, Zasady i procedury przygotowania oraz prowadzenia kampanii (operacji) Wielonarodowych Poczonych Si Sojuszu, Warszawa AON, 2000 s. 23.
80
ODDZIAYWANIA POREDNIE SPOSB DENIA DO UZYSKANIA ROZSTRZYGNICIA PRZEZ DZIAANIE NA PUNKTY POREDNIE (DECYDUJCE), ABY W TEN SPOSB STWORZY WARUNKI DO ODDZIAYWANIA NA RODKI CIKOCI. CELAMI ODDZIAYWA POREDNICH S ODWODY, OBIEKTY DOWODZENIA I CZNOCI ORAZ INNE CELE DECYDUJCE O ZWARTOCI I MORALE PRZECIWNIKA. ODPADY NIEBEZPIECZNE ODPAD JEST UWAANY ZA NIEBEZPIECZNY (ZGODNIE Z DYREKTYW RADY EWG 91/689), GDY POSIADA CO NAJMNIEJ JEDN Z NASTPUJCYCH WACIWOCI: JEST WYBUCHOWY, UTLENIAJCY, ATWOPALNY, DRANICY, SZKODLIWY DLA ZDROWIA, TOKSYCZNY, RAKOTWRCZY, RCY, ZAKANY, TERATOGENNY (WYWOUJCY WRODZONE DEFORMACJE LUB ZWIKSZA CZSTO ICH WYSTPOWANIA), MUTAGENNY (WYWOUJE DZIEDZICZNE USZKODZENIA GENETYCZNE LUB ZWIKSZA CZSTO ICH WYSTPOWANIA), ALBO EKOTOKSYCZNY (MOE STANOWI BEZPOREDNIE LUB OPNIONE ZAGROENIE DLA JEDNEGO LUB WICEJ ELEMENTW RODOWISKA).
ODSTRASZANIE
ODSTRASZANIE - niekonfrontacyjne przedsiwzicia polegajce na zniechcaniu strony przeciwnej do dziaa agresywnych.
Sownik podstawowych terminw dotyczcych bezpieczestwa pastwa. Warszawa 1994, s. 17.
ODSTRASZANIE - denie do zagwarantowania bezpieczestwa pastwa poprzez ksztatowanie zdolnoci i wyraenie determinacji do zagroenia przeciwnikowi si wojskow jako pierwszoplanowym i rozstrzygajcym instrumentem osigania zakadanego celu.
Leksykon pokoju, Warszawa 1987, s. 126.
ODSTRASZANIE - JEDNA Z FUNKCJI SYSTEMU OBRONNEGO PASTWA, KTREJ ISTOTA POLEGA NA ZNIECHCANIU STRONY PRZECIWNEJ DO PODJCIA DZIAA AGRESYWNYCH. ODSTRASZANIE MILITARNE - JEDNA Z FUNKCJI SI ZBROJNYCH, KTREJ ISTOT JEST PRZEKONANIE STRONY PRZECIWNEJ O NIEOPACALNOCI PODJCIA DZIAA ZBROJNYCH.
81
ODWODY STRATEGICZNE
ODWODY STRATEGICZNE - cz si zbrojnych, take zapasy rodkw prowadzenia wojny, pozostajce w dyspozycji naczelnego dowdztwa.
ODWD STRATEGICZNY - zwizki rnych rodzajw si zbrojnych i rodzajw wojsk oraz zasoby rodkw materiaowych, pozostajce w dyspozycji naczelnego dowdcy, dowdcy teatru dziaa wojennych lub Ministerstwa Obrony Narodowej.
ODWD STRATEGICZNY - CZ SI ZBROJNYCH, A TAKE ZAPASY RODKW PROWADZENIA WOJNY, POZOSTAJCE W DYSPOZYCJI NACZELNEGO DOWDZTWA, A PRZEWIDZIANE DO WYKORZYSTANIA W SYTUACJACH DECYDUJCYCH O POWODZENIU PROWADZONYCH DZIAA.
OFENSYWA
OFENSYWA, dziaania zaczepne na skal strategiczn, prowadzone siami kilku wyszych zwizkw operacyjnych (front, grupa armii) na caym froncie lub wikszej jego czci. Wspczenie ofensywie odpowiada: natarcie strategiczne lub operacja zaczepna.
OFENSYWA (natarcie strategiczne) DZIAANIA ZACZEPNE W WYMIARZE STRATEGICZNYM, PROWADZONE POCZONYMI SIAMI ZADANIOWYMI NA CAYM FRONCIE LUB JEGO WIKSZEJ CZCI.
OGNIWA GOSPODARCZO-OBRONNE - SIY I RODKI (INSTYTUCJE), KTRE ZAPEWNIAJ MATERIALNE PODSTAWY SYSTEMU OBRONY, STOSOWNIE DO STANW NAPICIA I ZAGROENIA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO. STANOWI ZASADNICZY KOMPONENT PODSYSTEMU POZAMILITARNEGO. DO PODSTAWOWYCH ELEMENTW TWORZCYCH TE OGNIWA ZALICZA SI: ZASOBY LUDZKIE, INFRASTRUKTUR TECHNICZN KRAJU, REZERWY PASTWOWE I ORODKI NAUKOWO-BADAWCZE ZAJMUJCE SI SFER OBRONNOCI. OGNIWA TE MOG NALEE ZARWNO DO SEKTORA PUBLICZNEGO JAK I PRYWATNEGO. ICH WSPLNYM CELEM JEST PRZYGOTOWANIE I UTRZYMANIE NA ODPOWIEDNIM POZIOMIE POTENCJAU OBRONNO-GOSPODARCZEGO PASTWA W CZASIE POKOJU ORAZ SPRAWNE I SKUTECZNE JEGO URUCHOMIENIE W PRZYPADKU ZAGROENIA LUB WOJNY.
82
OKRG PRZEMYSOWY
OKRG PRZEMYSOWY - obszar, na ktrym istniejce orodki przemysowe wykazuj silniejsze wewntrzne powizania produkcyjne ni z orodkami poza obrbem okrgu. Czsto jeden gwny orodek (aglomeracja miejska) spenia rol wiodc.
J. Flis, Szkolny sownik geograficzny, Warszawa 1977, s. 237.
OKRG PRZEMYSOWY - DUY OBSZAR SILNIE UPRZEMYSOWIONY, CHARAKTERYZUJCY SI CISYMI POWIZANIAMI KOOPERACYJNYMI I PEWNYM STOPNIEM SAMODZIELNOCI PRODUKCYJNEJ, KTREGO UNIERUCHOMIENIE ZAKCIOBY PRODUKCJ WIELU GAZI PRZEMYSU ISTOTNYCH DLA DZIAALNOCI PASTWA I YCIA JEGO MIESZKACW.
OKRG WOJSKOWY
OKRG WOJSKOWY - terytorialny wyszy zwizek operacyjno-administracyjny czcy w swym skadzie oddziay, zwizki taktyczne, instytucje i zakady rnych rodzajw wojsk oraz organw terenowej administracji wojskowej rozmieszczone na cile okrelonym terenie. Okrg wojskowy stanowi zarazem terenowy szczebel administracji wojskowej. Stwarza dogodne warunki do szkolenia i dowodzenia wojskami oraz powoywania obywateli do odbycia suby wojskowej, a take przygotowania do obrony kraju.
OKRG WOJSKOWY - terytorialne poczenie zwizkw i oddziaw rnych rodzajw wojsk oraz zakadw i instytucji wojskowych. Podzia terytorialny kraju na okrgi wojskowe zapewnia pomyln realizacj zada zwizanych z przygotowaniem kraju do obrony. Na czele okrgu wojskowego stoi dowdca okrgu, podlegajcy ministrowi obrony narodowej. Dowdca okrgu wojskowego kieruje realizacj przedsiwzi wojskowych i dowodzi podlegymi mu wojskami przy pomocy sztabu okrgu oraz innych organw dowodzenia.
Maa encyklopedia wojskowa , t. 2, Warszawa 1970, s. 509.
OKRG WOJSKOWY NAJWYSZY SZCZEBEL TERYTORIALNEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ PASTWA TWORZONY W CELU ZAPEWNIENIA JEDNOCI DOWODZENIA NARODOWEGO, ADMINISTROWANIA ZASOBAMI I INFRASTRUKTUR, A TAKE UTRZYMANIA BEZPIECZESTWA MILITARNEGO I PORZDKU WOJSKOWEGO. OBEJMUJE: TERYTORIALNE ORGANA DOWODZENIA, WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ, INSTYTUCJE I INFRASTRUKTUR WOJSKOW, A PONADTO W OKRESIE ZAGROENIA (KRYZYSU) I WOJNY JEDNOSTKI ZMILITARYZOWANE I FORMACJE CYWILNE.
83 OKUPACJA WOJENNA - SYTUACJA GDY CZ LUB CAO TERYTORIUM JEDNEGO PASTWA W TOKU DZIAA WOJENNYCH ZNALAZY SI WE WADZY FAKTYCZNEJ PASTWA LUB PASTW NIEPRZYJACIELSKICH. WADZA TA MA CHARAKTER TYMCZASOWY I OGRANICZONY PRZEZ PRAWO MIDZYNARODOWE. OKUPANT NIE NABYWA BOWIEM ZWIERZCHNICTWA TERYTORIALNEGO NAD TERYTORIUM OKUPOWANYM, SUWERENNYM POZOSTAJE POPRZEDNI WACICIEL TEGO TERYTORIUM. PRAWO WOJENNE PRZYZNAJE OKUPANTOWI WIELE ISTOTNYCH UPRAWNIE, NIEZBDNYCH DLA KONTYNUOWANIA WOJNY I UTRZYMANIA PORZDKU PUBLICZNEGO NA TERYTORIACH OKUPOWANYCH.
Encyklopedia prawa midzynarodowego i stosunkw midzynarodowych, Warszawa 1976, s. 232 .
OKUPACJA WOJSKOWA TYMCZASOWE WADANIE ZAJTYM TERYTORIUM INNEGO PASTWA W WYNIKU WKROCZENIA WOJSK. WYRNIA SI DWA RODZAJE OKUPACJI WOJSKOWEJ: OKUPACJ WOJENN I OKUPACJ POKOJOW. OKUPACJA POKOJOWA POLEGA NA WPROWADZENIU W CZASIE POKOJU SI ZBROJNYCH NA TERYTORIUM OBCEGO PASTWA I USTANOWIENIE NA NIM ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ I CYWILNEJ. NASTPUJE ZWYKLE NA PODSTAWIE UMOWY MIDZYNARODOWEJ. OKUPACJA WOJENNA MA MIEJSCE W CZASIE WOJNY I POLEGA NA ZAWADNICIU TERYTORIUM INNEGO PASTWA I USTANOWIENIE NA NIM ADMINISTRACJI WOJSKOWEJ I CYWILNEJ.
Midzynarodowe prawo wojenne. Zbir dokumentw. Wybr M. Flemming, Warszawa 1985, s. 30-32.
OPERACJA
OPERACJA - to starcie zbrojne z przeciwnikiem w skali operacyjnej. Stanowi zesp bitew oraz dziaa operacyjnych i taktycznych (bojowych) niszego szczebla, powizanych ze sob przez wsplny cel, miejsce i czas. Ze wzgldu na cele operacje mog by obronne, zaczepne, odwrotowe, rajdowe i specjalne; ze wzgldu na szczebel operacyjny - korpune lub grupy operacyjnej. Operacj moe by jedna bitwa lub kilka bitew.
Regulamin dziaa taktycznych wojsk ldowych, Warszawa 1994, s 6.
OPERACJA - zesp walk, bitew, uderze ogniowych i manewrw prowadzonych przez zwizki operacyjne lub strategiczne.
OPERACJA skoordynowane czasowo i przestrzennie dziaania duych zwizkw prowadzone z zamiarem osignicia wsplnego celu strategicznego.
HDv 100/900. Fhrungsbegriffe (TF/B), Bonn, 1990.
84 OPERACJA - UZGODNIONE CO DO CELU, MIEJSCA I CZASU BITWY, WALKI, UDERZENIA OGNIOWE I MANEWRY POSZCZEGLNYCH RODZAJW SI ZBROJNYCH I WOJSK, PROWADZONE POD JEDNYM DOWDZTWEM DLA OSIGNICIA CELU STRATEGICZNEGO PRZY MINIMALNYCH STRATACH WASNYCH.
OPERACJE MILITARNE INNE NI WOJNA

OPERACJE MILITARNE INNE NI WOJNA szeroki zakres dziaa, podczas ktrych moliwoci militarne s wykorzystywane do celw innych ni dziaania bojowe na wielk skal, zwykle kojarzone z wojn.
Doktryna operacyjna wielonarodowych poczonych si sojuszu : AJP-1 s. 217.
OPERACJE WOJSKOWE INNE NI WOJNA obejmuj uycie moliwoci wojskowych poprzez zakres operacji wojskowych graniczcych z wojn i skupiaj si na powstrzymywaniu wojny i promowaniu pokoju.
Wsplna doktryna USA dla operacji wojskowych innych ni wojna ; Joint Pub 3-07 s. 7.
OPERACJE MILITARNE INNE NI WOJNA DZIAANIA W KTRYCH SIY WOJSKOWE S WYKORZYSTYWANE DO PRZYWRACANIA POKOJU LUB UTRZYMANIA STABILIZACJI (JELI TO JEST MOLIWE BEZ DZIAA BOJOWYCH), W SYTUACJACH GDY POTENCJALNY KONFLIKT LUB AGRESJA STWARZAJ, ZAGROENIE DLA POKOJU.
OPERACJE POKOJOWE
OPERACJE POKOJOWE - dziaania z ograniczonym uyciem si zbrojnych podejmowane przez spoeczno midzynarodow w celu utrzymania lub przywrcenia pokoju w rejonie konfliktu.
F. Ggor, K. Paszkowski, Midzynarodowe operacje pokojowe w doktrynie obronnej RP, Warszawa 1998, s. 53.
OPERACJE POKOJOWE - ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE, AGODZENIE I ZAKOCZENIE DZIAA WOJENNYCH MIDZY PASTWAMI LUB WEWNTRZ PASTW ZA POREDNICTWEM POKOJOWEJ INTERWENCJI TRZECIEJ STRONY ZORGANIZOWANEJ I KIEROWANEJ PRZEZ ORGANIZACJ MIDZYNARODOW PRZY UYCIU PERSONELU WOJSKOWEGO, POLICYJNEGO I CYWILNEGO DO PRZYWRCENIA I UTRZYMANIA POKOJU.
W.E. Gilman:, D.E.. Herold, Peacekeeping Challenges to Euro-Atlantic Security, NATO Defence College, Rome 1994, s. 21.
OPERACJE POKOJOWE ONZ - UYCIE WIELONARODOWYCH SI WOJSKOWYCH I CYWILNYCH POD NADZOREM ONZ DO ROZWIZYWANIA KONFLIKTW WEWNTRZNYCH LUB MIDZYNARODOWYCH. DECYZJ O
85 URUCHOMIENIU O.P. MOG PODEJMOWA: ZGROMADZENIE OGLNE, RADA BEZPIECZESTWA LUB SEKRETARZ GENERALNY. ROZRNIA SI DWA RODZAJE OPERACJI POKOJOWYCH: MISJE OBSERWACYJNE ORAZ OPERACJE Z UYCIEM KONTYNGENTU WOJSKOWEGO - SI ZBROJNYCH NZ (UNEF).
OPERACJE POCZONE
OPERACJE POCZONE - dziaania, w ktrych bior udzia elementy wicej ni jednego rodzaju si tego samego pastwa. Gdy nie wszystkie rodzaje si s zaangaowane, to siy biorce udzia s wymienione, np. poczone dziaania si ldowych i morskich.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa, 1998, s. 194.
OPERACJE POCZONE nowoczesna forma dziaania si zbrojnych, ktr rozpatrywa mona w ujciu strukturalnym, funkcjonalnym i mentalnym. Wymiar strukturalny obejmuje przedsiwzicia i dziaania, w ktrych bior udzia komponenty co najmniej dwch rodzajw si zbrojnych (narodowe - joint operations, lub wielonarodowe - combined operations); wymaga to posiadania odpowiedniej struktury dowodzenia (instytucji) umoliwiajcej wybr i poczenie si z rnych rodzajw si zbrojnych w zalenoci od konkretnej sytuacji. Ujcie funkcjonalne oznacza zespolenie specyficznych moliwoci rodzajw si zbrojnych w sprawnym dziaaniu, umoliwiajcym osignicie celu strategicznego. Wymiar mentalny (personalny) oznacza wewntrzn gotowo do efektywnego, harmonijnego wspdziaania z przedstawicielami innych komponentw wojskowych lub cywilnych.
M. Wiatr, Operacje poczone, [w:] Dziaania poczone, Materiay z sympozjum naukowego, Warszawa 2000, s. 46.
OPERACJE POCZONE - CAOKSZTAT PRZEDSIWZI MILITARNYCH I NIEMILITARNYCH PLANOWANYCH PRZEZ KIEROWNICTWO STRATEGICZNE I REALIZOWANYCH PRZEZ JEDNOLITE DOWDZTWO OPERACYJNE DLA OSIGNICIA CELU STRATEGICZNEGO (UZYSKANIA ROZSTRZYGNICIA). W OPERACJI TAKIEJ BIOR UDZIA KOMPONENTY CO NAJMNIEJ DWCH RODZAJW SI ZBROJNYCH. MOG W NIEJ UCZESTNICZY RWNIE INSTYTUCJE I ORGANIZACJE POZAMILITARNE. OPERACJE POCZONE MOG WYNIKA Z ZOBOWIZA UJTYCH W ATR. 5 TRAKTATY WASZYNGTOSKIEGO, LUB KONIECZNOCI REAGOWANIA KRYZYSOWEGO, JAK TE BY OPERACJAMI POKOJOWYMI.
OPERACJA STRATEGICZNA15 - CAOKSZTAT UZGODNIONYCH I POWIZANYCH ZE SOB CO DO CELU, ZADA, MIEJSCA I CZASU DZIAA BOJOWYCH RODZAJW SI ZBROJNYCH, PROWADZONYCH WEDUG JEDNOLITEGO PLANU DLA OSIGNICIA STRATEGICZNEGO CELU WOJNY
15
W NATO termin ten nie wystpuje, gdy uycie si zbrojnych do realizacji celw strategicznych to domena jednoznacznie operacyjna.
86 (KAMPANII). BIORC ZA PUNKT WYJCIA CELE OPERACJI I SPOSOBY ICH OSIGANIA MONA WYRNI STRATEGICZNE OPERACJE OBRONNE I ZACZEPNE.
OPERACJE WSPIERANIA POKOJU

OPERACJE WSPIERANIA POKOJU wielofunkcyjne operacje prowadzone bezstronnie w celu wsparcia mandatu ONZ lub OBWE, obejmujce siy militarne oraz agencje dyplomatyczne i humanitarne w celu osignicia dugofalowych rozstrzygni politycznych lub innych warunkw wymienionych w mandacie.
Doktryna operacyjna wielonarodowych poczonych si sojuszu AJP-1 s. 246.
OPERACJE WSPIERANIA POKOJU wielofunkcyjne operacje prowadzone z poszanowaniem zasad bezstronnoci pod auspicjami i z mandatu ONZ lub OBWE, z zaangaowaniem si zbrojnych, dyplomatycznych i agencji humanitarnych, w celu osignicia dugoterminowego politycznego porozumienia lub innych celw okrelonych mandatem.
Dyrektywa dwch Naczelnych Dowdcw NATO (Bi-MNC) Wspierania Pokoju przez NATO. w sprawie Doktryny Sposobu Prowadzenia Operacji
OPERACJE WSPIERANIA POKOJU RNORODNE OPERACJE PROWADZONE PRZEZ SIY NATO Z MANDATU ONZ LUB OBWE, WSPIERAJCE WYSIKI DYPLOMATYCZNE DLA OSIGNICIA DUGOTERMINOWEGO POLITYCZNEGO UZGODNIENIA LUB INNYCH CELW OKRELONYCH MANDATEM.
OPERACYJNE PRZYGOTOWANIE OBSZARU KRAJU CZ INFRASTRUKTURY OBRONNEJ, PRZYGOTOWANEJ STOSOWNIE DO PLANOWANEGO UYCIA SI ZBROJNYCH W CELU STWORZENIA DOGODNYCH WARUNKW DO DYSLOKACJI WOJSK, ZORGANIZOWANEGO ICH WEJCIA DO WALKI I SKUTECZNEGO PROWADZENIA DZIAA BOJOWYCH. W JEGO SKAD WCHODZ OBIEKTY I URZDZENIA LOGISTYCZNE I INYNIERYJNE BUDOWANE W CZASIE POKOJU I ROZBUDOWYWANE W OKRESIE ZAGROENIA I WOJNY.
ORGAN OBRONY CYWILNEJ - WYODRBNIONA PRAWNIE OSOBA UPOWANIONA DO KIEROWANIA OBRON CYWILN. CENTRALNYM ORGANEM ADMINISTRACJI RZDOWEJ W SPRAWACH OBRONY CYWILNEJ JEST SZEF OBRONY CYWILNEJ KRAJU. TERENOWYMI ORGANAMI OBRONY CYWILNEJ S WOJEWODOWIE, STAROSTOWIE, WJTOWIE LUB BURMISTRZOWIE I PREZYDENCI MIAST
87
ORGANIZACJE POZARZDOWE (KRAJOWE) - STOWARZYSZENIA, ZWIZKI, IZBY, INSTYTUTY ORAZ ORGANIZACJE PRACODAWCW I PRACOBIORCW O CHARAKTERZE OGLNOKRAJOWYM.
ORGANIZACJE POZARZDOWE (MIDZYNARODOWE) ORGANIZACJE MIDZYNARODOWE, POWOANE DO YCIA NIE PRZEZ UKAD MIDZYRZDOWY. ICH PRAWN PODSTAW DZIAANIA NIE JEST UMOWA MIDZYNARODOWA, LECZ STATUT, REGULAMIN LUB INNY WEWNTRZNY AKT. ZASAD JEST, E MUSZ SKUPI CZONKW PRZYNAJMNIEJ Z TRZECH PASTW I MUSZ BY OTWARTE NA NOWYCH.
OSONA GRANICY PASTWA ZESP PRZEDSIWZI REALIZOWANYCH W RAMACH OSONY STRATEGICZNEJ KRAJU W CZASIE POKOJU KRYZYSU I KONFLIKTU PRZEZ STRA GRANICZN ORAZ WYDZIELONE JEDNOSTKI WOJSK OPERACYJNYCH I OBRONY TERYTORIALNEJ, WE WSPDZIAANIU Z MIEJSCOWYMI SIAMI POZAMILITARNYMI, W CELU USZCZELNIENIA GRANICY I ZAPEWNIENIA DOGODNYCH WARUNKW DO PRZEPROWADZENIA MOBILIZACJI ORAZ ZORGANIZOWANEGO WPROWADZENIA WOJSK DO OPERACJI OBRONNEJ LUB DLA OCHRONY SKRZYDE I TYW. OSTRZEGANIE - JEDNA Z FUNKCJI SYSTEMU WYKRYWANIA ALARMOWANIA MAJCA NA CELU PRZEKAZYWANIE (Z ODPOWIEDNIM WYPRZEDZENIEM), PRZEZ WACIWE ORGANA WYKRYWAJCE LUB USTALAJCE STAN ZAGROENIA, INFORMACJI O ZAGROENIU UDERZENIAMI Z POWIETRZA (O SKAENIACH I ZAKAENIACH).
ORODEK PRZEMYSOWY
ORODEK PRZEMYSOWY skupienie zakadw przemysowych na niewielkim obszarze, gdzie nadal istnieje tendencja ich lokalizowania.
S. Leszczycki, Geograficzne studium ekonomiczno-planistyczne, Warszawa 1980, s. 134.
ORODEK PRZEMYSOWY - SKUPISKO ZAKADW PRZEMYSOWYCH NA OBSZARZE JEDNEGO MIASTA I NIEKIEDY W JEGO OKOLICY, CHARAKTERYZUJCE SI WEWNTRZNYMI POWIZANIAMI PRODUKCYJNYMI, KTREGO UNIERUCHOMIENIE MOGOBY SPOWODOWA ZAKCENIE PRODUKCJI NIEKIEDY WANYCH DLA PASTWA GAZI PRZEMYSU.
88 PACYFIZM IDEOLOGIA, DOKTRYNA I RUCH POLITYCZNY, KTRYCH CELEM JEST DZIAANIE NA RZECZ POKOJU I WYSTPOWANIE PRZECIWKO WOJNOM I ZBROJENIOM, BEZ WNIKANIA W ICH PRZYCZYNY I CELE.
Leksykon wspczesnych stosunkw politycznych, Wrocaw 1997, s. 169.
PANOWANIE W POWIETRZU
PANOWANIE W POWIETRZU - stopie dominacji w dziaaniach powietrznych nad siami przeciwnika pozwalajcy siom wasnym, ldowym, morskim i powietrznym, na prowadzenie dziaa w okrelonym czasie i miejscu bez istotnych przeszkd ze strony przeciwnika.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa 1998.
PANOWANIE W POWIETRZU STAN ZAPEWNIAJCY PEN SWOBOD DZIAANIA WASNYCH WOJSK LDOWYCH, LOTNICTWA I MARYNARKI WOJENNEJ NA OKRELONYM KIERUNKU LUB W REJONIE, BEZ ISTOTNEGO PRZECIWDZIAANIA ZE STRONY LOTNICTWA I RODKW OBRONY POWIETRZNEJ PRZECIWNIKA.
PASTWO
PASTWO - jest wsplnot rwnych, majc na celu doskonae ycie.
Arystoteles, Polityka, Warszawa, t.VII, 1964, s. 303.
PASTWO - organizacja polityczna wielkiej grupy spoecznej, nierozdzielnie zwizana z okrelonym terytorium, na ktrym rozciga si jego wadza i obowizuj prawa przez ni stanowione.
R. Wrblewski, Podstawowe pojcia z dziedziny polityki bezpieczestwa, strategii i sztuki wojennej, Warszawa 1993, s.9.
. PASTWO UZNANA PRZEZ SPOECZNO MIDZYNARODOW ORGANIZACJA POLITYCZNA GRUPY SPOECZNEJ OBEJMUJCA OKRELONE TERYTORIUM, NA KTRYM ROZCIGA SI JEGO WADZA I OBOWIZUJ PRAWA PRZEZ NI STANOWIONE PASTWO GOSPODARZ - PASTWO BDCE CZONKIEM NATO, NA KTREGO TERYTORIUM PLANOWANE S WSPLNE OPERACJE SOJUSZNICZE. JEST ONO ZOBLIGOWANE DO PRZYGOTOWANIA WASNEGO SYSTEMU PRAWNEGO I INFRASTRUKTURY OBRONNEJ NA PRZYJCIE JEDNOSTEK WOJSKOWYCH Z INNYCH PASTW (PASTW WYSYAJCYCH) NA WARUNKACH WYNEGOCJOWANYCH W RAMACH SOJUSZU.
89
PASTWO WYSYAJCE - PASTWO BDCE CZONKIEM NATO, WYDZIELAJCE CZ SI ZBROJNYCH DO PROWADZENIA DZIAA KOALICYJNYCH NA TERYTORIUM INNEGO PASTWA SOJUSZU (PASTWA GOSPODARZA). PASTWOWY MONITORING RODOWISKA - TO SYSTEM POZYSKIWANIA, GROMADZENIA, PRZETWARZANIA I UDOSTPNIANIA INFORMACJI O RODOWISKU. CELEM PM JEST SYSTEMATYCZNE INFORMOWANIE ADMINISTRACJI RZDOWEJ I SAMORZDOWEJ ORAZ CAEGO SPOECZESTWA O : STANIE RODOWISKA W POLSCE, PRZYCZYNACH ZMIAN JAKOCIOWYCH ZACHODZCYCH W RODOWISKU, WYSTPUJCYCH TRENDACH JAKOCI WSZYSTKICH KOMPONENTW RODOWISKA, OCENIE SKUTECZNOCI ZREALIZOWANYCH PROGRAMW OCHRONY RODOWISKA NA KADYM SZCZEBLU ZARZDZANIA, DOTRZYMYWANIU NORM JAKOCI RODOWISKA ORAZ IDENTYFIKACJI OBSZARW WYSTPOWANIA PRZEKROCZE. PASTWOWA STRA POARNA - ZAWODOWA, UMUNDUROWANA I WYPOSAONA W SPECJALISTYCZNY SPRZT FORMACJA, PRZEZNACZONA DO WALKI Z POARAMI, KLSKAMI YWIOOWYMI I INNYMI MIEJSCOWYMI ZAGROENIAMI.
Ustawa z dnia 24.08.1991r. Dz.U. - 88
PARTNERSTWO DLA POKOJU - PROGRAM WSPPRACY NATO Z KRAJAMI EUROPY RODKOWEJ I WSCHODNIEJ DCYMI DO UZYSKANIA CZONKOSTWA W NATO.
Sownik polityki, pod red. M. Bankowicza, Warszawa 1999, s. 180.
PATRIOTYZM - POSTAWA SPOECZNO - POLITYCZNA WYRAAJCA SI MIOCI DO OJCZYZNY I WASNEGO NARODU, POCZONA Z GOTOWOCI PONOSZENIA OFIAR DLA NICH. MONA WYRNI PATRIOTYZM NARODOWY, LOKALNY, ETNICZNY I INNE. PLANOWANIE CYWILNE TO CAOKSZTAT PRZEDSIWZI PLANISTYCZNYCH I ORGANIZACYJNYCH ORAZ PRZYGOTOWA RZECZOWYCH, WYKONYWANYCH ZWASZCZA POPRZEZ FORMUOWANIE PLANW I PROGRAMW W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA, PRZYGOTOWANIA, REAGOWANIA I ODBUDOWY, ZAPEWNIAJCYCH OSIGNIECIE WACIWEGO STANU GOTOWOCI CYWILNEJ I ZARZDZANIA KRYZYSOWEGO NA KADYM STOPNIU ZASADNICZEGO PODZIAU TERYTORIALNEGO PASTWA. PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE DOTYCZY PRZEZNACZENIA TERENW NA OKRELONE CELE ORAZ USTALENIA ZASAD ICH ZAGOSPODAROWANIA I ZABUDOWY, PRZYJMUJC JAKO PODSTAW ZRWNOWAONY ROZWJ. UWZGLDNIA SI ZWASZCZA: 1) WYMAGANIA
90 ADU PRZESTRZENNEGO, W TYM URBANISTYKI I ARCHITEKTURY; 2) WALORY ARCHITEKTONICZNE I KRAJOBRAZOWE, 3) WYMAGANIA OCHRONY RODOWISKA, 4) WYMAGANIA OCHRONY ZDROWIA ORAZ BEZPIECZESTWA, 5) WYMAGANIA OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I DBR KULTURY, 6) WALORY EKONOMICZNE PRZESTRZENI, 7) PRAWO WASNOCI, 8) POTRZEBY OBRONY I BEZPIECZESTWA PASTWA. PATRZ POLITYKA PRZESTRZENNA.
PLANOWANIE STRATEGICZNE (W SIACH ZBROJNYCH) JEDNA Z FUNKCJI KIEROWANIA I DOWODZENIA, WICA SI Z PODEJMOWANIEM DECYZJI O PRZYSZYCH DZIAANIACH SI ZBROJNYCH NA WYPADEK ZAGROENIA BEZPIECZESTWA PASTWA.
POKJ
POKJ - jest dobrem waciwym ludzkim podmiotom, a wic darem natury intelektualnej i moralnej, owocem prawdy i cnoty. Jest on take wynikiem dynamizmu woli ludzkiej, kierujcej si rozumem, ku dobru wsplnemu, ktre osiga si w prawdzie, sprawiedliwoci i mioci.
Jan Pawe II, Ordzie z 01.01.1982.
POKJ - okrelony proces w stosunkach midzynarodowych. Jego podstaw stanowi nie tylko brak wojny czy stosowania przemocy w stosunkach midzynarodowych, lecz owocna wsppraca pastw, ktra sprzyja rozwojowi wszystkich wartoci midzynarodowych, podanych przez dan zbiorowo pastw (pokj europejski, pokj wiatowy).
Leksykon pokoju, Warszawa 1987, s. 154.
POKJ - STAN W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH, W KTRYM NIE STOSUJE SI PRZEMOCY LECZ WSPPRAC PASTW, SPRZYJAJC ROZWOJOWI WARTOCI PODANYCH PRZEZ DAN ZBIOROWO. POLICJA - UMUNDUROWANA I UZBROJONA FORMACJA PRZEZNACZONA DO OBRONY BEZPIECZESTWA OBYWATELI ORAZ UTRZYMANIA BEZPIECZESTWA I PORZDKU PUBLICZNEGO,
Ustawa z dnia 06.04.1990r., Dz.U. 30.
POLITYKA - SFERA WZAJEMNYCH STOSUNKW I ODDZIAYWA POZYTYWNYCH, NEGATYWNYCH I KOMPROMISOWYCH POMIDZY PASTWEM, A INNYMI ORGANIZACJAMI (WCZAJC W TO PASTWA W PRZYPADKU POLITYKI MIDZYNARODOWEJ), DOTYCZCYCH CELW RODKW DZIAALNOCI PASTWA, A TAKE CHARAKTERU WADZY PASTWOWEJ. ZAZWYCZAJ WYRNIA SI POLITYK WEWNTRZN I ZAGRANICZN ORAZ tzw. POLITYKI SZCZEGOWE, np. POLITYK GOSPODARCZ, WOJSKOW,
91 PRZEZ KTRE PASTWA. ROZUMIE SI POSZCZEGLNE KIERUNKI DZIAALNOCI
Metodologiczne i teoretyczne problemy nauk politycznych, Praca zbiorowa pod red. K.Opaka, Warszawa 1975
POLITYKA - ZESP DZIAA PODJTYCH PRZEZ ORODEK DECYZYJNY, ZMIERZAJCYCH DO OSIGNICIA ZAMIERZONYCH CELW ZA POMOC ODPOWIEDNIO DOBRANYCH RODKW. JEST TO WIC DZIAALNO POLEGAJCA NA KIEROWANIU KRAJEM PRZEZ SPRAWOWANIE NACZELNEJ WADZY Z PRAWEM POBIERANIA DECYZJI W PASTWIE (WADZA POLITYCZNA) I JEJ ROZWIJANIA DLA ZDOBYCIA TEJ WADZY. IMPLIKUJE ONA DZIAANIA ZMIERZAJCE DO ORIENTOWANIA SPOECZNOCI KU PRZYSZEMU, ZAPLANOWANEMU SPOECZESTWU. ZAWIERA W SOBIE DECYZJ OBYWATELA WYZNACZAJC TYCH, KTRZY MAJ SPRAWOWA WADZ.
POLITYKA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO (BEZPIECZESTWA PASTWA)

POLITYKA BEZPIECZESTWA PASTWA - element polityki pastwa w zakresie praktycznej dziaalnoci wadzy wykonawczej w sferze tworzenia i wykorzystania potencjau obronnego dla realizacji celw i zada wynikajcych z zaoe polityki bezpieczestwa.
J. Zubek, Doktryny bezpieczestwa, Warszawa 1992, s. 11.
POLITYKA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO - ELEMENT POLITYKI PASTWA DOTYCZCY PRZEDSIWZI ZWIZANYCH Z TWORZENIEM I WYKORZYSTANIEM POTENCJAU OBRONNEGO W CELU ZAPOBIEGANIA I PRZECIWDZIAANIA RNEGO RODZAJU ZAGROENIOM. W POLITYCE BEZPIECZESTWA NARODOWEGO WYODRBNIA SI: POLITYK GOSPODARCZ, POLITYK WOJSKOW, POLITYK ZAGRANICZN I INNE. DZIAALNO ZMIERZAJCA DO REALIZACJI ZASADNICZYCH DUGOFALOWYCH PRZEDSIWZI POLITYKI BEZPIECZESTWA NARODOWEGO TO STRATEGIA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO.
POLITYKA GOSPODARCZA PASTWA

POLITYKA GOSPODARCZA PASTWA - suma wszystkich przedsiwzi majcych wpyw na ksztatowanie si ycia gospodarczego w pastwie.
W. Wagenbloss, Volkswirtschaftslehre, offentliche Finanzen und Wirtschaftspolitik, R.V. Deckers Verlag G. Schenck, Heidelberg-Hamburg 1983, s. 217.
92
POLITYKA GOSPODARCZA PASTWA - system nakadw i przychodw pastwa dla realizacji postawionych przed nim celw.
Ekonomia, Podrcznik dla nieekonomicznych studiw uniwersyteckich, pod red. E.F. Cyrsona PDW awica, Pozna 1993, s. 149.
POLITYKA GOSPODARCZA PASTWA SUMA SUWERENNYCH DZIAA PASTWA ZMIERZAJCYCH DO WPYWANIA - ZGODNIE Z PRZYJTYM SYSTEMEM CELW - NA JEGO USTRJ GOSPODARCZY, STRUKTUR GOSPODARKI I PRZEBIEG PROCESW W NIEJ ZACHODZCYCH. POLITYKA PRZESTRZENNA PROWADZONA JEST NA TRZECH POZIOMACH: GMINNYM, WOJEWDZKIM I KRAJOWYM. 1. KSZTATOWANIE I PROWADZENIE POLITYKI PRZESTRZENNEJ GMINY NALEY DO JEJ ZADA WASNYCH I OBEJMUJE OPRACOWANIE I UCHWALENIE: A) PLANU ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY USTALAJCEGO PRZEZNACZENIE TERENU ORAZ ROZMIESZCZENIE INWESTYCJI CELU PUBLICZNEGO, B) LOKALNYCH PLANW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO OKRELAJCYCH SPOSOBY ZAGOSPODAROWANIA TERENU I WARUNKI ZABUDOWY, JELI ZAGOSPODAROWANIE POLEGA NA ZABUDOWIE. 2. KSZTATOWANIE I PROWADZENIE POLITYKI PRZESTRZENNEJ W WOJEWDZTWIE NALEY DO ZADA SAMORZDU WOJEWDZTWA I OBEJMUJE OPRACOWANIE I UCHWALENIE PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWDZTWA ORAZ LOKALIZACJ INWESTYCJI CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONAD LOKALNYM. 3. KSZTATOWANIE I PROWADZENIE POLITYKI PRZESTRZENNEJ PASTWA, W TYM KOORDYNACJ Z T POLITYK PLANW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWDZTW, NALEY DO ZADA RADY MINISTRW.
POLITYKA WOJSKOWA
POLITYKA WOJSKOWA - to element polityki bezpieczestwa pastwa, ktra jest zwizana z dziaalnoci w zakresie realizacji celw i zada wynikajcych z militarnej czci doktryny obronnej.
POLITYKA WOJSKOWA DZIEDZINA POLITYKI PASTWA (PODMIOTU STOSUNKW MIDZYNARODOWYCH) OBEJMUJCA CAOKSZTAT DZIAALNOCI W SFERZE KONCEPCYJNO-DECYZYJNEJ I REALIZACYJNEJ, DOTYCZCEJ TWORZENIA, ROZWOJU, PRZYGOTOWANIA I WYKORZYSTANIA SI ZBROJNYCH DLA OSIGNICIA ZAOONYCH CELW WE WSZYSTKICH DZIEDZINACH FUNKCJONOWANIA PASTWA.
93
POLITYKA ZAGRANICZNA
POLITYKA ZAGRANICZNA PASTWA - dziaalno pastwa wykraczajca poza jego granice, ukierunkowana na realizacj konkretnych celw, przejawiajca si w stosunku do innych uczestnikw stosunkw midzynarodowych. W jej gestii ley ochrona jego niepodlegoci i bezpieczestwa oraz interesw ekonomicznych, ze szczeglnym zwrceniem uwagi na interesy grup najbardziej wpywowych w pastwie.
J. Nowiak - Czym jest polityka zagraniczna, w: Stosunki midzynarodowe. Praca Malendowskiego i Cz. Mojsiewicza, Wrocaw 2000, s. 73-88. zbiorowa pod red. W.
POLITYKA ZAGRANICZNA - DZIAALNO NALECA DO ZEWNTRZNEGO KRGU NAJWYEJ ZORGANIZOWANEGO PODMIOTU POLITYCZNEGO, JAKIM JEST PASTWO. NACZELNYMI CELAMI POLITYKI ZAGRANICZNEJ JEST ZAPEWNIENIE BEZPIECZESTWA PASTWA W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH (WZROST JEGO SIY, POZYCJI MIDZYNARODOWEJ, KSZTATOWANIE RODOWISKA MIDZYNARODOWEGO). SPENIA ONA FUNKCJ: OCHRONN, REPREZENTACYJNO-INFORMACYJN, INTEGRUJCOADAPTACYJN, NEGOCJACYJNO-ORGANIZATORSK.
Polityka zagraniczna pastwa, Pod red.nauk. J. Kukuki i R. Ziby, Warszawa 1992.
POCZONE SOJUSZNICZE SIY ZADANIOWE

SIY ZADANIOWE - tymczasowe zgrupowanie jednostek pod jednym dowdztwem w celu przeprowadzenia okrelonego dziaania lub wykonania zadania bojowego. - pstaa organizacja jednostek pod jednym dowdztwem, formowana w celu cigego wykonywania okrelonych zada, - cz skadowa floty organizowana przez jej dowdc lub wysze dowdztwo w celu wykonania okrelonego zadania lub zada.
POCZONE SOJUSZNICZE SIY ZADANIOWE - siy zbrojne pastw NATO organizowane doranie dla realizacji okrelonych zada sucych osigniciu wsplnego celu strategicznego (stanu kocowego) Sojuszu.
M. Wiatr, Zasady i procedury przygotowania oraz prowadzenia kampanii (operacji) Wielonarodowych Poczonych Si Sojuszu, Warszawa AON 2000, s. 8.
POCZONE SOJUSZNICZE SIY ZADANIOWE ZGRUPOWANIE SOJUSZNICZYCH SI ZBROJNYCH ORGANIZOWANE DLA REALIZACJI OKRELONYCH ZADA. SKAD USTALANY JEST W ZALENOCI OD
94
CHARAKTERU WYKONYWANEGO ZADANIA I INNYCH CZYNNIKW. SIY TAKIE MOG WYKONYWA POD WSPLNYM DOWDZTWEM SPECYFICZNE ZADANIA W RAMACH KOLEKTYWNEJ OBRONY NATO, OPERACJE PREWENCYJNOSTABILIZUJCE I REAGOWANIA W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH, OPERACJE PETERSBERSKIE UE, Z MOLIWOCI UDZIAU PASTW PARTNERSKICH.
POTENCJA
POTENCJA - zasb moliwoci, mocy, zdolnoci wytwrczej tkwicy w czym; sprawno, wydajno, moliwo, zwaszcza pastwa w jakiej dziedzinie np. gospodarczej, wojskowej.
Sownik jzyka polskiego, t. 2, PWN, Warszawa 1988.
POTENCJA - CAOKSZTAT MOLIWOCI MATERIALNYCH I LUDZKICH TKWICY W JAKIM ELEMENCIE RZECZYWISTOCI SPOECZNEJ ZWASZCZA: W GRUPIE PASTW STOWARZYSZONYCH (OBJTYCH RNYMI UKADAMI), PASTWIE (CZCI PASTWA); W JAKIEJ DZIEDZINIE, JAK np. GOSPODARKA (DZIA GOSPODARKI), OBRONNO (WOJSKO).
POTENCJA EKONOMICZNY
POTENCJA EKONOMICZNY - oglna zdolno narodu do produkcji dbr i usug.
POTENCJA EKONOMICZNY - maksymalna zdolno w zakresie produkcji dbr i usug, jak dany nard jest w stanie osign w pewnym okresie.
Mobilization Preparedness, Defense University, Washington 1983, s. 4.
POTENCJA EKONOMICZNY OGLNY POZIOM ZASOBW EKONOMICZNYCH, KTRE MOE WYTWORZY DANY NARD DLA REALIZACJI SWOICH CELW - WEWNTRZNYCH I ZEWNTRZNYCH. STANOWI ON W GWNEJ MIERZE O MOLIWOCIACH WYKORZYSTANIA POTENCJAU NARODOWEGO, JEGO MOBILIZACJI, A TAKE WYSTPUJCYCH W TYM ZAKRESIE OGRANICZENIACH.
95
POTENCJA EKONOMICZNO-OBRONNY
POTENCJA EKONOMICZNO - OBRONNY - cz oglnego potencjau ekonomicznego kraju, ktra moe by uyta do celw wojennych.
POTENCJA EKONOMICZNO - OBRONNY - potencja ekonomiczny zmniejszony o t cz zdolnoci wytwrczych pastwa, ktr naley wydzieli dla zabezpieczenia potrzeb cywilnej konsumpcji.
Mobilization Preparedness, National Defense University, Washington 1983. s. 4.
POTENCJA EKONOMICZNO-OBRONNY - SKADNIK POTENCJAU OBRONNEGO PASTWA, OKRELAJCY JEGO MOLIWOCI W ZAKRESIE GOSPODARCZEGO ZASPOKAJANIA POTRZEB OBRONNYCH.
POTENCJA WOJSKOWY (MILITARNY)

POTENCJA MILITARNY (WOJSKOWY) - moliwo (zdolno) prowadzenia dziaa wojennych przez pastwo lub koalicj pastw. Potencja militarny okrelaj jakociowy i ilociowy stan si zbrojnych, stan przeszkolonych rezerw osobowych, stan zapasw materiaowych, a take infrastruktura wojskowa (porty wojenne, lotniska, wyrzutnie rakiet, magazyny wojskowe, koszary itp.).
POTENCJA MILITARNY (WOJSKOWY) - og moliwoci w zakresie prowadzenia walki zbrojnej przez pastwo (lub koalicj pastw), ktre bezporednio decyduj o losach wojny. Wielko potencjau wojskowego okrela czynnik osobowy, tzn. siy zbrojne i przeszkolone rezerwy oraz rzeczowy, do ktrego zalicza si zapasy rodkw walki i zabezpieczenia materiaowo-technicznego oraz wchodzce w skad infrastruktury wojskowej (porty wojenne, lotniska, wyrzutnie rakietowe, magazyny wojskowe, koszary itp.).
POTENCJA WOJSKOWY (MILITARNY) - CZ POTENCJAU OBRONNEGO PASTWA, WYRAAJCEGO SI ZDOLNOCI SI ZBROJNYCH DO ZAPOBIEGANIA I PRZECIWDZIAANIA ZAGROENIOM MILITARNYM I WOJNIE.
96
POTENCJA OBRONNO - GOSPODARCZY

POTENCJA WOJENNO - EKONOMICZNY (OBRONNO-GOSPODARCZY)realne moliwoci w zakresie zabezpieczenia materialnych potrzeb i wymogw wspczesnej wojny zarwno na froncie jak i na zapleczu. Moliwoci te wypywaj z poziomu rozwoju si wytwrczych oraz ustroju ekonomicznego i politycznego walczcego kraju.
POTENCJA EKONOMICZNO - WOJENNY (OBRONNO-GOSPODARCZY) caoksztat moliwoci ekonomicznych pastwa (lub koalicji pastw), ktre mog by wykorzystane dla zaspokojenia materialnych potrzeb wojny przy najwikszym napiciu si wytwrczych; stanowi go zasoby ludzkie, posiadany aparat produkcyjny, baza surowcowa, infrastruktura ekonomiczna oraz rnego rodzaju zapasy i rezerwy.
POTENCJA OBRONNO-GOSPODARCZY CZ POTENCJAU OBRONNEGO PASTWA, OKRELAJCEGO JEGO MOLIWOCI W ZAKRESIE GOSPODARCZEGO ZASPOKAJANIA POTRZEB OBRONNYCH (PROWADZENIA WOJNY).
POTENCJA OBRONNY PASTWA

POTENCJA OBRONNY (WOJENNY) PASTWA) - caoksztat moliwoci materialnych i moralnych pastwa, ktre mog by wykorzystane do realizacji celw wojny. Wielko tych moliwoci w danym okresie zaley od iloci i jakoci rodkw walki..., zdolnoci produkcyjnej przemysu zbrojeniowego iloci i jakoci wyszkolonych rezerw oraz stopnia przygotowania kadr i ich zdolnoci organizatorskich, umiejtnoci wyszych dowdcw w zakresie kierowania przygotowaniem i wykorzystaniem si zbrojnych w skali strategicznej, operacyjnej i taktycznej. Najoglniej potencja wojenny pastwa dzieli si na moralno-polityczny, wojskowy oraz wojenno-ekonomiczny.
POTENCJA OBRONNY (WOJENNY) PASTWA - caoksztat moliwoci materialnych i moralnych pastwa, (lub koalicji pastw) ktre mog by wykorzystane do realizacji celw wojny. Skad i wzajemne powizania elementw potencjau wojennego stanowi jego struktur.(...) . Najoglniej potencja wojenny dzieli si na potencja moralno-polityczny, potencja wojskowy, potencja obrony cywilnej i potencja ekonomiczno-wojenny.
97
POTENCJA OBRONNY PASTWA CAOKSZTAT MOLIWOCI MATERIALNYCH I MORALNYCH, KTRE MOG BY SPOYTKOWANE W CELU ZAPEWNIENIA BEZPIECZESTWA PASTWA (PROWADZENIA WOJNY). OD JEGO WIELKOCI ZALEY SIA OBRONNA PASTWA. W POTENCJALE OBRONNYM PASTWA WYRNIA SI M.IN. POTENCJA OBRONNOGOSPODARCZY I POTENCJA WOJSKOWY (MILITARNY) PASTWA.
POTENCJA WOJENNY
POTENCJA WOJENNY - zdolno materialnych i ludzkich do celw wojennych. narodu do uycia swoich zasobw
J.G. Stoesinger, The Might of Nation, Random House, New York 1969, s. 27.
POTENCJA WOJENNY - 1) warto samoistna, niezalena od midzynarodowego ukadu si i suca do okrelenia wojennych moliwoci pastwa; 2) stosunek wartoci siy militarnej danego pastwa do siy militarnej innego pastwa.
G.M.H. Rivet, La guerre contemporaire: Politique, sociale et morale, Paris 1970, s. 37.
POTENCJA WOJENNY - OGLNA ZDOLNO PASTWA (KOALICJI) DO OSIGNICIA CELW WOJNY.
POTENCJA WOJSKOWY
POTENCJA WOJSKOWY (MILITARNY) - moliwo (zdolno) prowadzenia dziaa wojennych przez pastwo lub koalicj pastw . Potencja wojskowy okrelaj jakociowy i ilociowy stan si zbrojnych, stan przeszkolonych rezerw osobowych, stan zapasw materiaowych, a take infrastruktura wojskowa.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa, 1979, s. 324.
POTENCJA WOJSKOWY - OGLNA ZDOLNO SI ZBROJNYCH PASTWA (KOALICJI) DO PROWADZENIA WALKI ZBROJNEJ W SKALI WOJNY (W SKALI STRATEGICZNEJ) DLA OSIGNICIA CELW NAKRELONYCH PRZEZ POLITYK.
POTRZEBY MOBILIZACYJNE - BRAKUJCA W STOSUNKU DO NALENOCI OKRELONYCH ETATEM CZASU WOJENNEGO I TABEL NALENOCI LICZBA
98
ONIERZY, RODKW TRANSPORTOWYCH, MASZYN, URZDZE I RODKW MATERIAOWYCH NIEZBDNYCH NA UZUPENIENIE JEDNOSTKI W CZASIE JEJ MOBILIZACYJNEGO ROZWIJANIA. POTRZEBY MOBILIZACYJNE W ZAKRESIE STANU OSOBOWEGO ORAZ RODKW TRANSPORTOWYCH I MASZYN DZIEL SI NA POTRZEBY ETATOWE I PONADETATOWE.
POZAMILITARNE DZIAANIA OBRONNE - CZ DZIAA OBRONY POWSZECHNEJ, PROWADZONYCH PRZEZ POZAMILITARNE OGNIWA OBRONNE, W CELU ZAPEWNIENIA FUNKCJONOWANIA PASTWA, WSPARCIA SI ZBROJNYCH ORAZ OCHRONY LUDNOCI W OKRESIE ZAGROENIA I WOJNY, A TAKE PRZED ZAGROENIAMI CZASU POKOJU. POZAMILITARNE OGNIWA OBRONNOCI - (OCHRONNE, GOSPODARCZE I INFORMACYJNE) - ELEMENTY UKADU POZAMILITARNEGO SYSTEMU OBRONNOCI PASTWA, MAJCE NA CELU ZAOPATRYWANIE I WSPARCIE SI ZBROJNYCH ORAZ ZAPEWNIENIE WARUNKW FUNKCJONOWANIA STRUKTUR PASTWA A TAKE PRZETRWANIE SPOECZESTWA W CZASIE POKOJU, W OKRESIE ZAGROENIA I WOJNY.
PRAWO KONFLIKTW ZBROJNYCH

MIDZYNARODOWE PRAWO KONFLIKTW ZBROJNYCH obejmuje: 1) zakaz agresji i uznania jej za niedozwolony sposb zaatwiania sporw midzynarodowych; 2) midzynarodowe reguy walki zbrojnej wprowadzajce nakaz wyodrbniania si zbrojnych w tej walce oraz ograniczenia we wzajemnym szkodzeniu sobie przez strony wojujce; 3) midzynarodowe prawo humanitarne wprowadzajce nakaz ludzkiego obchodzenia si z osobami wyczonymi z walki i ludnoci cywiln; 4) midzynarodowe prawo karne przewidujce odpowiedzialno sprawcw za zbrodnie przeciwko pokojowi.
T. Leko, Midzynarodowe prawo konfliktw zbrojnych, Warszawa 1984, s. 15.
PRAWO KONFLIKTW ZBROJNYCH CZ PRAWA MIDZYNARODOWEGO OBEJMUJCEGO ZAKAZ AGRESJI, ZASADY PROWADZENIA DZIAA ZBROJNYCH PRZEZ STRONY WOJUJCE, MIDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE ORAZ ZASADY ODPOWIEDZIALNOCI ZA ZBRODNIE WOJENNE I ZBRODNIE PRZECIWKO POKOJOWI.
99
PRAWO MIDZYNARODOWE
PRAWO MIDZYNARODOWE - zesp norm regulujcych stosunki wzajemne midzy pastwami oraz organizacjami midzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunkw midzynarodowych majcymi zdolno do dziaania w tyche stosunkach.
R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo midzynarodowe publiczne, Warszawa PWN, 1994, s.12.
PRAWO MIDZYNARODOWE - zesp zasad i norm dotyczcych spoecznoci midzynarodowej, wspdziaania midzynarodowego, konfliktw midzynarodowych i zasad odpowiedzialnoci midzynarodowej.
S.E. Nahlik, Wstp do nauki prawa midzynarodowego, Warszawa PWN 1967, s. 43.
PRAWO MIDZYNARODOWE - SYSTEM ZASAD I NORM REGULUJCYCH RELACJE WZAJEMNE MIDZY UCZESTNIKAMI STOSUNKW MIDZYNARODOWYCH, TWORZCYCH PODSTAWOWE GWARANCJE BEZPIECZESTWA MIDZYNARODOWEGO I RAMY WSPPRACY MIDZYNARODOWEJ.
PRAWO WOJENNE HUMANITARNE)
(MIDZYNARODOWE
PRAWO
PRAWO WOJENNE - ograniczenia, ktre przepisy prawa midzynarodowego zwyczajowego i umownego nakadaj na wojujcych w zakresie rodkw zmierzajcych do pokonania przeciwnika.
R. Bierzanek, Wojna a prawo midzynarodowe, Warszawa 1982, s. 18 i nastpne.
PRAWO WOJENNE - zesp norm regulujcych walk zbrojn pastw lub innych podmiotw prawa midzynarodowego. Gwnym celem tych norm jest zagodzenie okruciestwa wojny, maj wic one charakter humanitarny. Wiele norm prawa wojennego, jak np. podstawowe normy zapewniajce ochron ludnoci cywilnej lub rannych i chorych s normami bezwzgldnie obowizujcymi.
W. Gralczyk, Prawo midzynarodowe publiczne w zarysie, Warszawa 1995, s. 390 i nastpne.
PRAWO WOJENNE (MIDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE) - CZ PRAWA MIDZYNARODOWEGO REGULUJCA WALK ZBROJN PASTW I INNYCH PODMIOTW TEGO PRAWA, OGRANICZAJCA W CELACH HUMANITARNYCH ZAKRES UYCIA RODKW I METOD SZKODZENIA
100 NIEPRZYJACIELOWI I ZAPEWNIAJCA OCHRON JECW, RANNYCH I CHORYCH STRON WALCZCYCH ORAZ OCHRON LUDNOCI I OBIEKTW CYWILNYCH, W TYM DBR KULTURY. PRAWO WOJENNE (MIDZYNARODOWE PRAWO HUMANITARNE KONFLIKTW ZBROJNYCH) - ZESP NORM USTANOWIONYCH PRZEZ UMOWY MIDZYNARODOWE LUB ZWYCZAJ MIDZYNARODOWY, MAJCYCH NA CELU OGRANICZENIE PRAWA STRON KONFLIKTW ZBROJNYCH MIDZYNARODOWYCH I NIEMIDZYNARODOWYCH DO STOSOWANIA METOD I RODKW WALKI CELEM OCHRONY OSB I DBR PRZED SKUTKAMI TAKICH KONFLIKTW. PRAWO WOJENNE MA ZAPEWNI POSZANOWANIE I OCHRON PODSTAWOWYCH DBR I PRAW CZOWIEKA: YCIA, ZDROWIA, CZCI I GODNOCI.
PREWENCYJNA AGRESJA EKONOMICZNA - SPECYFICZNA FORMA PRZEMOCY GOSPODARCZEJ POLEGAJCA NA PODEJMOWANIU DZIAA O CHARAKTERZE REPRESYJNYM, JAKO PRZECIWSTAWIENIA SI PRZEWIDYWANEMU ROZWIZANIU, KTRE WCZENIEJ JU MIAO MIEJSCE. JEST ONA ZAPOBIEGAWCZYM PRZEDSIWZICIEM REPRESYJNYM (CZSTO O CHARAKTERZE ODWETOWYM) W FORMIE USANKCJONOWANEJ UMOWAMI MIDZYNARODOWYMI, ZE STRONY DANEGO KRAJU, WOBEC INNEGO KRAJU (GRUPY KRAJW, UGRUPOWA ), KTRY SWOIMI DECYZJAMI DOPROWADZI DO SYTUACJI MAJCEJ ZNAMIONA WALKI LUB INNEGO CHARAKTERU PRZEMOCY GOSPODARCZEJ. ZASADZA SI ONA NA PRZEKONANIU, E NAJLEPSZ OBRON JEST OFENSYWA GOSPODARCZA. JEJ ISTOT JEST WIC PODEJMOWANIE PRZEDSIWZI REPRESYJNYCH W OPARCIU O T SAM PRZYCZYN, KTRA MIAA WYWOA REPRESJ.
PROGNOZA
PROGNOZA NAUKOWA, PRZEWIDYWANIE NAUKOWE,. TEZA DOTYCZCA PRZYSZOCI, PRZEWIDYWANIE PRZYSZYCH FAKTW, ZJAWISK CZY ZDARZE NA PODSTAWIE UZASADNIONYCH PRZESANEK USTALANYCH W TOKU BADA NAUK., FORMUOWANE JAKO WYTYCZNA DALSZEGO POSTPOWANIA PRZEZ SPECJALISTW W DANEJ DZIEDZINIE NAUKI; ROZRNIA SI NASTPUJCE RODZAJE PROGNOZ NAUKOWYCH ZE WZGLDU NA: 1) HORYZONT CZASOWY PROGNOZY NAUKOWE KRTKO-, REDNIOI DUGOTERMINOWE ORAZ PERSPEKTYWICZNE; 2) STOPIE SZCZEGOWOCI PROGNOZY NAUKOWE OGLNE I SZCZEGOWE; 3) ZAKRES UJCIA PROGNOZY NAUKOWE CAOCIOWE I CZCIOWE, W SKALI MAKRO I MIKRO; 4) ZASIG TERYTORIALNY PROGNOZY NAUKOWE WIATOWE, MIDZYNARODOWE, KRAJOWE, REGIONALNE; 5) CEL LUB FUNKCJ PROGNOZY NAUKOWE OSTRZEGAWCZE, BADAWCZE I NORMATYWNE.
Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 5, Warszawa 1996, s. 337.
101 PROGNOZA STRATEGICZNA zwana take prognoz rozpoznawcz, jest prognoz o duszym horyzoncie czasowym. Prognozy strategiczne peni rol narzdzi planowania dugookresowego i perspektywicznego. Podstawowym zadaniem tych prognoz jest stworzenie podstaw do podejmowania dugofalowych decyzji.
Prognozowanie gospodarcze, Agencja Wydawnicza PLACET, Warszawa 1998.
PROGNOZA STRATEGICZNA SD O PRZYSZYM, PRZEWIDYWANYM OBRAZIE RZECZYWISTOCI, STANOWICY ELEMENT NIEZBDNEJ BAZY INFORMACYJNEJ DO PROJEKTOWANIA STRATEGICZNYCH DZIAA ORAZ KONSTRUOWANIA ADEKWATNYCH STRUKTUR.
PROGNOZOWANIE
PROGNOZOWANIE - formuowanie sdw o charakterze probabilistycznym, dotyczcych moliwych przebiegw i rezultatw obiektywnych procesw przyrodniczych i spoecznych, w skoczonym czasie t, opartych na udowodnionych lub hipotetycznych prawidowociach.
Prognozowanie obronne, Warszawa 1993, s. 211.
PROGNOZOWANIE - przewidywanie naukowe przyszych faktw, zjawisk czy zdarze na podstawie naukowych przesanek ustalonych w czasie bada naukowych.
Encyklopedia Powszechna PWN. t.3, Warszawa 1975, s.701
PROGNOZOWANIE - przewidywanie procesw spoecznych, przyszych faktw, zdarze i zjawisk, opartych na uzasadnionych i udowodnionych przesankach, formuowane przez ekspertw w danej dziedzinie.
Wielka encyklopedia powszechna PWN, Suplement, Warszawa 1970, s.392.
PROGNOZOWANIE FORMUOWANIE SDW CO DO MAJCYCH NASTPI ZJAWISK I PROCESW, OPARTE NA UZASADNIONYCH NAUKOWO PRZESANKACH, DOKONANYCH PRZEZ SPECJALISTW W DANEJ DZIEDZINIE.
PRZECIWKONCENTRACJA STRATEGICZNA
KONCENTRACJA STRATEGICZNA - zgrupowanie wyznaczonych si w obszarach, z ktrych planowane jest rozpoczcie tych operacji zgrupowanych si tak, aby byy najlepiej rozmieszczone do rozpoczcia planowanej kampanii.
PRZECIWKONCENTRACJA STRATEGICZNA - przejcie ze stanu defensywy strategicznej do stanu gotowoci przezwycienia kryzysu i osignicia zdolnoci si NATO do prowadzenia kolektywnej obrony. Polega na zgromadzeniu w odpowiednim czasie w zagroonym regionie si niezbdnych do skutecznej obrony. Wymaga uycia
102
wszystkich kategorii si zbrojnych: si reagowania, wzmocnienia.
gwnych si obronnych i si
M Wiatr: Zasady i procedury przygotowania oraz prowadzenia kampanii (operacji) Wielonarodowych Poczonych Si Sojuszu, Warszawa AON 2000, s. 27.
PRZECIWKONCENTRACJA STRATEGICZNA REALIZACJA CELU POLITYCZNO MILITARNEGO NATO POPRZEZ ZGRUPOWANIE W NEWRALGICZNYM OBSZARZE TAKIEJ ILOCI WYSPECJALIZOWANYCH SI SOJUSZU, KTRE Z POWODZENIEM PRZECIWSTAWI SI SKONCENTROWANYM SIOM POTENCJALNEGO AGRESORA LUB SPOWODUJ, E PRZECIWNIK ZANIECHA DALSZYCH DZIAA. SPECYFICZNY RODZAJ DZIAA PREWENCYJNO - STABILIZACYJNYCH, REALIZOWANY W SYTUACJI KRYZYSU W PRZEWIDYWANIU KONFLIKTU ZBROJNEGO.
PRZECIWNATARCIE STRATEGICZNE RODZAJ STRATEGICZNEJ OPERACJI ZACZEPNEJ PROWADZONEJ Z POOENIA OBRONNEGO, MAJCEJ NA CELU PRZEJCIE INICJATYWY I EWENTUALNE PRZENIESIENIE DZIAA NA TERYTORIUM PRZECIWNIKA.
PRZECIWUDERZENIE STRATEGICZNE - ZWROT ZACZEPNY W RAMACH STRATEGICZNEJ OPERACJI OBRONNEJ, MAJCY NA CELU ZMIAN POOENIA BRONICYCH SI WOJSK I OSIGNICIE PIERWOTNEGO LUB NOWEGO CELU OPERACJI.
PRZEMOC GOSPODARCZA ODDZIAYWANIE JEDNEGO PASTWA (GRUPY PASTW, UGRUPOWA, MIDZYNARODOWYCH ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH ) NA DRUGIE PASTWO ( GRUP PASTW, UGRUPOWA, MIDZYNARODOWYCH ORGANIZACJI GOSPODARCZYCH), NA JEGO GOSPODARK JAKO CAO LUB NA POSZCZEGLNE ELEMENTY, ZA POREDNICTWEM SZEROKIEGO WACHLARZA RODKW, W CELU OSIGNICIA KONKRETNYCH ZAPLANOWANYCH KORZYCI GODZCYCH JEDNOCZENIE W INTERES DRUGIEJ STRONY. TO DZIAALNO POLEGAJC NA WYKORZYSTANIU PRZEWAGI GOSPODARCZEJ WOBEC INNEGO PASTWA, DO NARZUCENIA WASNYCH ROZWIZA. LOKOWA NALEY J W OBSZARZE WALKI GOSPODARCZEJ.
Z. Stachowiak, Wojna gospodarcza, w: Ekonomika obrony, pod red. W. Stankiewicza, AON, Warszawa 1994. Bako, Wojna ekonomiczna, MON, Warszawa 1983. Z.
103
PRZEMOC ZBROJNA
PRZEMOC ZBROJNA - rodzaj przymusu zewntrznego; rodek dziaania za pomoc siy zbrojnej, do ktrego uciekaj si niektre grupy spoeczne i instytucje w celu midzy innymi przeforsowania wasnych interesw, zdobycie lub zachowanie ekonomicznych lub pozaekonomicznych korzyci.
PRZEMOC ZBROJNA - rodzaj przemocy realizowanej przy uyciu si zbrojnych lub zorganizowanych i uzbrojonych grup majcej na celu narzucenie przeciwnikowi swojej woli. Zastosowanie kryterium form i sposobw wykorzystania przemocy zbrojnej, pozwala wyrni konflikt zbrojny, interwencj zbrojn, przewrt wojskowy, demonstracj siy, incydent zbrojny.
PRZEMOC ZBROJNA - RODZAJ PRZEMOCY STOSOWANEJ DLA ROZWIZANIA SPRZECZNOCI POWSTAYCH MIDZY PASTWAMI I OSIGNICIA W TEN SPOSB ZAOONYCH CELW POLITYCZNYCH, W KTREJ DOMINUJC ROL ODGRYWAJ SIY ZBROJNE LUB ZORGANIZOWANE I UZBROJONE GRUPY. ZASTOSOWANIE KRYTERIUM FORM I SPOSOBW STOSOWANIA PRZEMOCY ZBROJNEJ POZWALA WYRNI: WALK ZBROJN , INTERWENCJ ZBROJN INCYDENT ZBROJNY PRZEWRT WOJSKOWY, BLOKAD ZBROJN DEMONSTRACJ SIY I INNE. ZOBACZ TE KONFLIKT ZBROJNY.
PRZEMYS OBRONNY
PRZEMYS OBRONNY - przemys zwizany bezporednio lub porednio z wytwarzaniem dbr i usug dla celw obronnych.
D.L Losman, S.J. Liong, The Industrial Sector, National Defense University, Washington 1987, s. 51.
PRZEMYS OBRONNY - wyspecjalizowane gazie i zakady wytwarzajce uzbrojenie, rodki walki i wyposaenie si zbrojnych.
Ekonomika obrony, praca zbiorowa pod red. W. Stankiewicza, Warszawa 1992, s. 57.
PRZEMYS OBRONNY - CZ WYSPECJALIZOWANEJ PRODUKCJI POSZCZEGLNYCH GAZI I PRZEDSIBIORSTW PRZEMYSU NARODOWEGO PRZEZNACZONA DO ZASPOKAJANIA POTRZEB OBRONNYCH.
104
PRZESZKODY TERENOWE
PRZESZKODY TERENOWE przeszkody terenowe naturalne i sztuczne utrudniajce dziaania bojowe na okrelonym terenie lub cakowicie uniemoliwiajce ruch wojsk i sprztu technicznego. Do przeszkd naturalnych zalicza si: bagna, strome zbocza, wwozy, masywy lene, rzeki, jeziora i inne naturalne przedmioty (obiekty terenowe), do przeszkd sztucznych - budowle: way, kanay, nasypy, zabudowy.
PRZESZKODY NATURALNE, TERENOWE - bagna, strome zbocza, wwozy, masywy lene, rzeki, jeziora oraz budowle (nasypy, masywne poty itp.) utrudniajce lub cakowicie uniemoliwiajce ruch wojsk i sprztu technicznego.
PRZESZKODY TERENOWE ELEMENTY NATURALNE (FIZYCZNOGEOGRAFICZNE) I SZTUCZNE (ANTROPOGENICZNE), KTRE UTRUDNIAJ LUB UNIEMOLIWIAJ RUCH WOJSK I SPRZTU TECHNICZNEGO NA PRZEAJ. DO ELEMENTW NATURALNYCH ZALICZA SI: RZEKI, JEZIORA, BAGNA, MASYWY LENE, WYRNIAJCE SI W TERENIE STOKI itp., A DO SZTUCZNYCH - KANAY, ZWART ZABUDOW I NASYPY. PRZESZKODY TERENOWE UTRUDNIAJ DZIAANIA ZBROJNE O CHARAKTERZE ZACZEPNYM I UATWIAJ OBRON.
PRZEWAGA WOJSKOWA
PRZEWAGA WOJSKOWA - atrybut powodzenia w walce zbrojnej, bdcy ilociowym i (lub) jakociowym wskanikiem rnicy caoksztatu cech efektywnociowych si zbrojnych danej strony nad przeciwnikiem.
PRZEWAGA (wojskowa) - to growanie nad przeciwnikiem w zakresie liczby posiadanych si i rodkw, ich poziomu technicznego, wyszkolenia, dyscypliny, stanu moralno-politycznego i innych wskanikw charakteryzujcych moliwoci wykonania zada bojowych, a take growanie umiejtnociami dowdztw i sztabw w przygotowaniu i prowadzeniu dziaa bojowych w istniejcej sytuacji.
W. epkowski, Podstawy strategii wojskowej, Warszawa 1993, s. 146.
PRZEWAGA - w sensie wojskowym - to growanie nad przeciwnikiem pod wzgldem intelektualnym moliwoci dowdcw i oficerw sztabw, taktyki i sztuki operacyjnej, lepszego uzbrojenia, doskonalszych rodkw walki, skuteczniejszego wykorzystania warunkw terenowych, wikszej liczby wojsk w ogle lub tylko w okrelonym miejscu i czasie, ktre stanowi narzucenie przeciwnikowi wasnej woli i
105 sposobu realizacji zamiaru walki, bitwy lub operacji przy jak najmniejszych stratach wasnych.
K Noko, Walka o przewag, Warszawa 1985, s. 7.
PRZEWAGA WOJSKOWA - GROWANIE NAD PRZECIWNIKIEM W ZAKRESIE LICZBY I JAKOCI POSIADANYCH SI I RODKW, A SZCZEGLNIE POZIOMU TECHNICZNEGO SPRZTU, WYSZKOLENIA WOJSK, DYSCYPLINY, STANU MORALNEGO; A TAKE GROWANIE UMIEJTNOCIAMI DOWDZTW I SZTABW W PRZYGOTOWANIU ORAZ PROWADZENIU DZIAA BOJOWYCH WEDUG WASNEJ KONCEPCJI W ISTNIEJCEJ SYTUACJI.
PRZEWAGA W POWIETRZU
PRZEWAGA W POWIETRZU - stopie panowania w powietrzu uniemoliwiajcy siom przeciwnika podjcie efektywnych dziaa.
Sownik terminw i definicji NATO, Warszawa 1998, s 15.
PRZEWAGA W POWIETRZU STAN KTRY MOE BY UZYSKANY W REZULTACIE POSIADANIA WIKSZEJ LICZBY I LEPSZYCH TYPW SAMOLOTW, WYSZEGO POZIOMU WYSZKOLENIA PERSONELU LATAJCEGO A TAKE DOGODNIEJSZYCH WARUNKW BAZOWANIA I ZAOPATRZENIA. PRZEWAGA W POWIETRZU JEST WARUNKIEM UZYSKANIA PANOWANIA W POWIETRZU.
PRZEWIDYWANIE
PRZEWIDYWANIE - formuowanie sdw dotyczcych obiektywnie istniejcych, ale nie poznanych jeszcze zjawisk i procesw przyrodniczych oraz spoecznych.
PRZEWIDYWANIE - formuowanie sdw dotyczcych przebiegu i rezultatw obiektywnych procesw przyrodniczych i spoecznych ju istniejcych lub majcych wystpi w przyszoci.
Prognozowanie obronne, Warszawa 1993, s. 212.
PRZEWIDYWANIE - SUBIEKTYWNE FORMUOWANIE SDW CO DO MAJCYCH NASTPI ZJAWISK I PROCESW W PRZYRODZIE LUB SPOECZESTWIE.
106
PRZEWRT WOJSKOWY
PRZEWRT WOJSKOWY - rodzaj przemocy zbrojnej polegajcej na dziaaniach wojsk zmierzajcych do obalenia dotychczasowej wadzy.
PRZEWRT WOJSKOWY - FORMA PRZEMOCY ZBROJNEJ POLEGAJCA NA WYKORZYSTANIU SI ZBROJNYCH DO OBALENIA DOTYCHCZASOWEJ WADZY. PUCZ PRZEWRT POLITYCZNY ZORGANIZOWANY PRZEZ POZOSTAJCYCH POZA KLAS RZDZC (POLITYKW LUB WOJSKOWYCH). BEZPOREDNIM CELEM SPISKOWCW JEST OBALENIE RZDU I PRZEJCIE WADZY W PASTWIE.
R. Kostro, R. Matyja, Sownik podrczny Warszawa 1992, s. 266.
PUNKT DECYDUJCY (ROZSTRZYGAJCY)

PUNKT DECYDUJCY (ROZSTRZYGAJCY) - ... w kadej bitwie istnieje punkt decydujcy, ktry w wikszym stopniu ni inne przesdza o zwycistwie ... istot decydujcego punktu okrelaj: uksztatowanie terenu, wpyw warunkw terenowych na osignicie celu strategicznego, ktry wytkna sobie armia, i wreszcie wzajemne pooenie si.
H. Jomini, Zarys sztuki wojennej, Warszawa 1966, s. 195.
PUNKT DECYDUJCY punkt, w ktrym moe by zagroony rodek cikoci si wasnych lub przeciwnika. Punkt ten moe istnie w czasie, przestrzeni lub otoczeniu informacyjnym.
Glosariusz terminw i definicji [w:] AJP 1(A).
PUNKT DECYDUJCY ISTNIEJCY W CZASIE I PRZESTRZENI OBSZAR LUB STAN POSIADANYCH SI I RODKW UMOLIWIAJCY DOTARCIE DO RODKA CIKOCI I UZYSKANIE CELW POREDNICH OPERACJI LUB KAMPANII. MOLIWE PUNKTY DECYDUJCE TO: PANOWANIE W POWIETRZU, PRZECZE I PRZEPRAWY, STANOWISKA DOWODZENIA, WZY CZNOCI, OBIEKTY LOGISTYCZNE, DOMINUJCY TEREN itp.
107
PUNKT KULMINACYJNY
PUNKT KULMINACYJNY - ... istniej wprawdzie natarcia strategiczne, ktre doprowadzaj bezporednio do pokoju, zdarzaj si one jednak rzadko; wikszo z nich prowadzi tylko do takiego punktu, w ktrym akurat starcza si dla utrzymania si w obronie i oczekiwania na pokj. Po przeciwnej stronie tego punktu ley naga reakcja, ktrej gwatowno jest zazwyczaj o wiele silniejsza od siy dotychczasowego uderzenia. Nazywamy to punktem kulminacyjnym natarcia.
C. v. Clausewitz, O wojnie, Lublin 1995, s. 694.
PUNKT KULMINACYJNY - pooony w czasie i przestrzeni moment, w ktrym pojawia si groba przejcia inicjatywy i moliwoci skutecznego kontynuowania dziaa przez przeciwnika. Podczas dziaa zaczepnych punkt kulminacyjny pojawia si wwczas, gdy wasne siy nie wystarczaj ju do skutecznego obezwadnienia przeciwnika i ryzykuj niepowodzenie a nawet klsk w razie kontynuowania natarcia. W operacji obronnej punkt kulminacyjny pojawia si wwczas, gdy wasne siy nie s ju w stanie reagowa skutecznie na dziaania przeciwnika i nie mog zapewni spjnoci obrony lub przej do rozstrzygajcego przeciwuderzenia. Sztuka dowodzenia polega na doprowadzenia przeciwnika do punktu kulminacyjnego i przejcia do zwrotu zaczepnego, gdy wyczerpa on ju swe odwody i nie moe si skutecznie broni.
M. Wiatr, Zasady i procedury przygotowania oraz prowadzenia kampanii (operacji) Wielonarodowych Poczonych Si Sojuszu, Warszawa AON 2000, s. 17, 31, 32.
PUNKT KULMINACYJNY - POOONY W CZASIE I PRZESTRZENI MOMENT, W KTRYM POJAWIA SI REALNE ZAGROENIE PRZEJCIA INICJATYWY I MOLIWO SKUTECZNEGO PROWADZENIA OPERACJI PRZEZ PRZECIWNIKA.
RACJA STANU
RACJA STANU - pierwszestwo interesw pastwa nad innymi normami.
E. Osmaczyk, Encyklopedia ONZ i stosunkw midzynarodowych, Warszawa 1986.
RACJA STANU - to system podstawowych wewntrznych interesw pastwa realizowanych w sposb bezkompromisowy.
Z.J. Pietra, Podstawy teorii stosunkw midzynarodowych, Lublin 1986.
i zewntrznych
RACJA STANU to najwaniejsza kategoria pierwszestwo interesw pastwa przed innymi wartociami.
polityczna
wyraajca
108 RACJA STANU USTALENIA UZNAJCE POTRZEBY PASTWA ZA NAJWYSZE DOBRO ORAZ DZIAANIA TE POTRZEBY UWZGLDNIAJCE, PRZY RWNOCZESNYM ZESPOLENIU INTERESW GRUPOWYCH, TAK ABY NIE OSABIY PASTWA I NIE ROZBIJAY JEGO JEDNOCI. RADA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO - ORGAN DORADCZY PREZYDENTA W ZAKRESIE WEWNTRZNEGO I ZEWNTRZNEGO BEZPIECZESTWA PASTWA. RAD POWOANO DECYZJ PREZYDENTA RP Z DNIA 28 GRUDNIA 2000 ROKU. JEJ POWOANIE ZLIKWIDOWAO ISTNIEJCY DOTYCHCZAS KOMITET OBRONY KRAJU.
RATOWNICTWO
RATOWNICTWO OGLNE - OG RODKW I METOD RATOWANIA YCIA LUDZKIEGO I NIESIENIA POMOCY OSOBOM W WARUNKACH ZAGROENIA, A TAKE SUCYCH RATOWANIU LUB ZABEZPIECZANIU SPRZTU, POMIESZCZE I INNYCHY DBR BEZ WYKORZYSTANIA SPRZTU CIKIEGO. RATOWNICTWO TECHNICZNE caoksztat przedsiwzi organizacyjnotechnicznych podejmowanych w celu szybkiego zabezpieczenia lub wywiezienia (ewakuacja techniczna) rnych urzdze technicznych, wyposaenia zakadw przemysowych, zasobw materiaowych itp. zagroonych zniszczeniem w wyniku klski ywioowej lub katastrofy, a w czasie wojny wywoenie ocalaego mienia i zasobw z rejonw zagroonych zniszczeniem, zniszczonych, skaonych broni masowego raenia, zatopionych lub zagroonych zatopieniem ...
Leksykon Wiedzy Wojskowej, Warszawa 1979, s. 362.
RATOWNICTWO TECHNICZNE termin uywany do okrelenia podobnego zakresu prac jak w ratownictwie oglnym (patrz ratownictwo oglne) wykonywanych przez oddziay ratownictwa technicznego przy pomocy sprztu cikiego.
Obrona terytorialna kraju. Formy struktury organizacyjne, warianty rozwiza, ASG, Warszawa 1989, s. 251.
RATOWNICTWO TECHNICZNE OG PRAC RATUNKOWYCH PROWADZONYCH W CZASIE AKCJI RATUNKOWEJ (OPERACJI) PRZEZ SIY RATOWNICTWA TECHNICZNEGO (SPECJALISTYCZNEGO) Z WYKORZYSTANIEM SPRZTU CIKIEGO. REGION GEOSTRATEGICZNY OBSZAR LDOWY, MORSKI LUB LDOWOMORSKI WRAZ Z PRZESTRZENI POWIETRZN, NA KTRYM WYDARZENIA POLITYCZNE, GOSPODARCZE LUB MILITARNE MAJ WPYW NA SYTUACJ WIATOW.
109
REGULARNE SIY ZBROJNE

REGULARNE SIY ZBROJNE - formacje wojskowe zorganizowane zgodnie z prawem danego pastwa; cechuj je dyscyplina, podporzdkowanie hierarchiczne, wyszkolenie, uzbrojenie i umundurowanie.
REGULARNE SIY ZBROJNE CZ SI ZBROJNYCH MAJCA JEDNOLIT STRUKTUR ORGANIZACYJN, UZBROJENIE I WYPOSAENIE, SYSTEM UZUPENIE, SCENTRALIZOWANE DOWODZENIE ORAZ USTALONE ZASADY PENIENIA SUBY, A TAKE FORMY I SPOSOBY PROWADZENIA DZIAA BOJOWYCH. REJON ODPOWIEDZIALNOCI WOJSK OT STAY, WYZNACZONY W CZASIE POKOJU, OBSZAR DZIAANIA JEDNOSTKI OT. CELEM TWORZENIA REJONW ODPOWIEDZIALNOCI WOJSK OT JEST PRZYGOTOWANIE I UTRZYMANIE SPRAWNEGO LOKALNEGO SYSTEMU OBRONY POWSZECHNEJ PRZEZ OPTYMALNE WYZYSKANIE RODKW I MOLIWOCI PROWADZENIA DZIAA OBRONNYCH PRZY WYKORZYSTANIU WARUNKW TERENOWYCH I INFRASTRUKTURY WSPDZIAAJC Z POZAMILITARNYMI OGNIWAMI OBRONNYMI I SPOECZESTWEM. REJONOWA (POWIATOWA) KOMENDA OBRONY TERYTORIALNEJ PODSTAWOWY (TAKTYCZNY), NAJNISZY ELEMENT TERYTORIALNEGO SYSTEMU KIEROWANIA OBRON TERYTORIALN I DOWODZENIA WOJSKAMI OT W JEGO OBWODZIE ODPOWIEDZIALNOCI. CELEM RKOT JEST MAKSYMALNE WYKORZYSTANIE I PRZYGOTOWANIE ZASOBW LUDZKICH, MATERIALNYCH I PRODUKCYJNO-USUGOWYCH ORAZ TERENU DO PROWADZENIA OBRONY POWSZECHNEJ W CZASIE POKOJU, W OKRESIE ZAGROENIA (KRYZYSU) I WOJNY ORAZ EWENTUALNEJ OKUPACJI. REJON OPERACYJNY - CZ OBSZARU STRATEGICZNEGO, NA KTRYM MOG BY LUB S PROWADZONE DZIAANIA ZBROJNE PRZEZ ZGRUPOWANIA OPERACYJNE. USYTUOWANIE REJONU OPERACYJNEGO NA OBSZARZE STRATEGICZNYM WYNIKA Z CELU OPERACJI STRATEGICZNEJ; POJCIOWO CZONY JEST ON Z DZIAANIAMI O CHARAKTERZE OBRONNYM.
REJON PORAENIA
REJON PORAENIA - obszar, na ktrego powierzchni widoczne s objawy poraenia ludzi oraz zniszczenia sprztu i rnych obiektw , niezalenie od stopnia poraenia i zniszczenia.
110
REJON PORAENIA - obszar (strefa), na ktrego powierzchni widoczne s objawy poraenia ludzi oraz zniszczenia sprztu i rnych obiektw, niezalenie od stopnia poraenia i wystpowania substancji promieniotwrczych, trujcych lub biologicznych.
Maa encyklopedia wojskowa , t. 3, Warszawa 1967, s 40.
REJON PORAENIA - OBSZAR ZNISZCZE, NA KTRYM POWINNA BY PROWADZONA AKCJA RATUNKOWA. REPRESALIA - BEZPRAWNE DZIAANIE PASTWA O CHARAKTERZE ODWETOWYM BDCE USPRAWIEDLIWION ODPOWIEDZI NA WCZENIEJSZE, NIEZGODNE Z PRAWEM MIDZYNARODOWYM, ZACHOWANIA INNEGO PASTWA. MAJ WYMUSI NA STRONIE PRZECIWNEJ POSZANOWANIE PRAWA MIDZYNARODOWEGO. NALE DO KATEGORII SANKCJI W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH STANOWIC RODZAJ KARY I RODKA PRZYMUSU. RETORSJA - ZGODNY Z PRAWEM MIDZYNARODOWYM LEGALNY RODEK ODWETOWY. POLEGA NA ZASTOSOWANIU WOBEC PASTWA, KTRE NARUSZYO INTERESY DRUGIEGO PASTWA RODKW PODOBNEJ NATURY (ZASADA PROPORCJONALNOCI). CELEM RETORSJI JEST SKONIENIE PASTWA, WOBEC KTREGO J ZASTOSOWANO, DO ZMIANY JEGO ZACHOWANIA I WYCOFANIE NIEPRZYJAZNYCH DECYZJI.
Encyklopedia prawa midzynarodowego i stosunkw midzynarodowych, Warszawa 1976, s. 332.
REZERWY OSOBOWE OG POBOROWYCH ORAZ ONIERZY REZERWY PODLEGAJCYCH OBOWIZKOWI SUBY WOJSKOWEJ I OBJTYCH EWIDENCJ W WOJSKOWYCH KOMENDACH UZUPENIE.
RODZAJE SI ZBROJNYCH
RODZAJ SI ZBROJNYCH cz si zbrojnych zdolna do mniej lub bardziej samodzielnego wykonywania zada strategicznych i operacyjnych we waciwym dla niej rodowisku geograficznym (na ldzie, morzu i w przestrzeni powietrzno-kosmicznej) z zastosowaniem odpowiednich dla niej rodkw i sposobw walki. Wojska kadego rodzaju si zbrojnych stanowi zwykle jednolita cao organizacyjn, stosuj swoiste formy szkolenia wojsk, zasady suby wojskowej oraz odrbny system materiaowotechnicznego zaopatrywania. Zalenie od waciwoci danego rodzaju si zbrojnych w jego skad wchodz jednostki zwizki rodzajw wojsk i sub. Rozrnia si nastpujce rodzaje si zbrojnych: wojska ldowe, wojska lotnicze, wojska obrony powietrznej kraju (w polskich siach zbrojnych: wojska lotnicze i obrony powietrznej), marynarka wojenna oraz strategiczne wojska rakietowe.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979 , s. 369.
111
RODZAJE SI ZBROJNYCH PODSTAWOWE CZCI SKADOWE SI ZBROJNYCH PASTWA, PRZEZNACZONE DO PROWADZENIA DZIAA OPERACYJNYCH LUB STRATEGICZNYCH W OKRELONYM RODOWISKU (NA LDZIE, MORZU I W PRZESTRZENI POWIETRZNO-KOSMICZNEJ). W WOJSKU POLSKIM DO RODZAJW SI ZBROJNYCH ZALICZA SI: WOJSKA LDOWE, WOJSKA LOTNICZE I OBRONY POWIETRZNEJ ORAZ MARYNARK WOJENN. KADY RODZAJ SI ZBROJNYCH STANOWI OKRELON CAO ORGANIZACYJN, MA W SWOIM WYPOSAENIU ODPOWIEDNI SPRZT I UZBROJENIE W ZASADZIE JEDNORODNE, JEDNAK ODMIENNE POD WZGLDEM WACIWOCI I MOLIWOCI BOJOWYCH. DLA KADEGO RODZAJU SI ZBROJNYCH WACIWE S ODRBNE ZASADY ORGANIZACJI, UZUPENIANIA, SZKOLENIA I ZAOPATRYWANIA ORAZ SPECYFICZNE SPOSOBY WYKORZYSTANIA BOJOWEGO. RODZAJ SUB ODDZIAY, PODODDZIAY I INNE KOMRKI ORGANIZACYJNE, PRZEZNACZONE DO ZAOPATRYWANIA I OBSUGI WOJSK WEDUG KIERUNKW ICH DZIAALNOCI MERYTORYCZNEJ. S TO PRZEDE WSZYSTKIM SUBY TECHNICZNE (SUBA UZBROJENIA I ELEKTRONIKI, SUBA CZOGOWO-SAMOCHODOWA), SUBY LOGISTYCZNE (NP. SUBA MUNDUROWA, SUBA YWNOCIOWA, SUBA ZDROWIA) ORAZ SUBY O CHARAKTERZE OGLNYM (NP.: SUBA SPRAWIEDLIWOCI). POSZCZEGLNE SUBY MAJ SWOJE CENTRALNE ORGANY ZARZDZANIA, A JEDNOSTKI TYCH SUB ZAZWYCZAJ WCHODZ ORGANIZACYJNIE W SKAD ZWIZKW I ODDZIAW WOJSK LDOWYCH I INNYCH RODZAJW SI ZBROJNYCH.
RODZAJE WOJSK:
1) ODDZIAY, PODODDZIAY I INNE KOMRKI ORGANIZACYJNE WYDZIELONE WEDUG KRYTERIUM POLEGAJCEGO NA SPECYFICE ICH PODSTAWOWEGO UZBROJENIA I WYPOSAENIA TECHNICZNEGO, SYSTEMU ORGANIZACYJNEGO, SZKOLENIA I ZASAD DZIAANIA NA POLU WALKI. POSZCZEGLNE RODZAJE WOJSK POSIADAJ SWOJE CENTRALNE ORGANY KIEROWNICZE, A JEDNOSTKI TYCH WOJSK ZAZWYCZAJ WCHODZ ORGANIZACYJNIE W SKAD ZWIZKW I ODDZIAW WOJSK LDOWYCH, WOJSK LOTNICZYCH I OBRONY POWIETRZNEJ I MARYNARKI WOJENNEJ JAKO RODZAJW SI ZBROJNYCH. NA PRZYKAD: W SKAD WOJSK LDOWYCH WCHODZ NASTPUJCE RODZAJE WOJSK: WOJSKA ZMECHANIZOWANE, WOJSKA PANCERNE, WOJSKA POWIETRZNODESANTOWE, WOJSKA RAKIETOWE, ARTYLERIA ORAZ WOJSKA OBRONY PRZECIWLOTNICZEJ 2) W OGLNYM ZNACZENIU RWNIE JEDNOSTKI ZABEZPIECZAJCE ORAZ UZUPENIAJCE DZIAANIA RODZAJW WOJSK, NP.: WOJSKA INYNIERYJNE, WOJSKA CZNOCI, WOJSKA CHEMICZNE, WOJSKA
112 RADIOTECHNICZNE, WOJSKA KOMUNIKACYJNE, NAZYWANE W NIEKTRYCH ARMIACH WOJSKAMI SPECJALNYMI. ROZWINICIE SYSTEMU OBRONNEGO PASTWA - ELEMENT OSONY STRATEGICZNEJ PASTWA, REALIZOWANEJ W SYTUACJACH ZAGROENIA MILITARNEGO, POLEGAJCY NA PRZEJCIU OD POKOJOWEGO DO WOJENNEGO SYSTEMU KIEROWANIA PASTWEM STRATEGICZNYM ROZWINICIU SI ZBROJNYCH MILITARYZACJI GOSPODARKI NARODOWEJ I ADMINISTRACJI PASTWOWEJ ORAZ INNYCH DZIEDZIN FUNKCJONOWANIA PASTWA W CZASIE WOJNY.
ROZEJM
ROZEJM - ukad midzy stronami wojujcymi, na podstawie ktrego nastpuje okresowe przerwanie dziaa wojennych. Prawo wojenne rozrnia dwa rodzaje rozejmu: miejscowy i oglny. R. miejscowy to przerwanie dziaa wojennych na okrelonym odcinku frontu. R. oglny - przerwanie wszystkich dziaa wojennych na caym froncie; moe by etapem przejciowym do zakoczenia wojny - std ma znaczenie nie tylko wojskowe ale i polityczne. Rozejm oglny zawierany bywa z upowanienia naczelnych wadz pastwa. Jeeli dwa pastwa prowadzce dziaania wojenne formalnie pozostaj w stanie pokoju, zawarcie midzy nimi r. oglnego oznacza moe powrt do stosunkw pokojowych bez potrzeby zawarcia traktatu pokojowego.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1979, s. 370-371.
ROZEJM - UKAD POMIDZY STRONAMI KONFLIKTU ZBROJNEGO OZNACZAJCY ZAWIESZENIE DZIAA WOJSKOWYCH NA CAYM TEATRZE DZIAA WOJENNYCH, NA CZAS OKRELONY LUB NIEOKRELONY. R. MA BARDZIEJ WICY CHARAKTER NI ZAWIESZENIE BRONI. CZSTO POPRZEDZA ON ZAWARCIE TAKIEGO UKADU. W ODNIESIENIU DO ROZEJMU MAJ ZASTOSOWANIE UNORMOWANIA PRAWA TRAKTATOWEGO.
RUBIE
RUBIE - pas terenu, wyrniajcy si naturalnymi waciwociami (pasma wzgrz, kompleksy lene, miejscowoci, grzbiety grskie, przeszkody wodne itp.) o znaczeniu taktycznym, operacyjnym lub strategicznym, majcy, w zalenoci od przeznaczenia rn szeroko i gboko. Rozrnia si rubie ataku, bezpieczestwa, minowania, obrony, ogniow, przeciwpancern, rozwinicia, spotkania, wprowadzenia do walki, wyjciow.
113 RUBIE - pas lub odcinek terenu wyrniajcy si naturalnymi waciwociami majcymi okrelone znaczenie taktyczne, operacyjne lub strategiczne podczas prowadzenia dziaa w danym rejonie lub obszarze. Rubie mog stanowi pasma wzgrz, zagajniki, kompleksy lene, szereg miejscowoci, przeszkody wodne, grzbiety grskie itp. Zalenie od przeznaczenia lub sposobu wykorzystania, rozrnia si nastpujce podstawowe rubiee: minowania, obrony, ogniow, przeciwpancern, rozwinicia, spotkania, wprowadzenia do walki (bitwy), wyjciow, zadymiania.
RUBIE - PAS LUB ODCINEK TERENU WYRNIAJCY SI WACIWOCIAMI OBRONNYMI ( PRZESZKODY TERENOWE, OCHRONNE WACIWOCI TERENU, MASKUJCE WACIWOCI TERENU) LUB WYZNACZANY ZA POMOC PRZEDMIOTW TERENOWYCH O RNYM ZNACZENIU DLA PROWADZENIA DZIAA ZBROJNYCH ZARWNO CO DO SKALI ( RUBIE STRATEGICZNA OPERACYJNA), JAK I PENIONEJ ROLI: RUBIE OBRONY, ATAKU, BEZPIECZESTWA, PRZECIWPANCERNA, OGNIOWA ROZWINICIA, WPROWADZENIA DO WALKI (BITWY), WYJCIOWA, SPOTKANIOWA, MINOWANIA, ZADYMIANIA itp.
RUBIE OPERACYJNA - WYZNACZONY PAS TERENU WYRNIAJCY SI NAJCZCIEJ WACIWOCIAMI OBRONNYMI ( PRZESZKODY TERENOWE , OCHRONNE WACIWOCI TERENU), KTREGO OPANOWANIE LUB UTRZYMANIE WPYWA ZASADNICZO NA OSIGNICIE CELU DZIAA ZBROJNYCH W SKALI OPERACYJNEJ.
RUBIE STRATEGICZNA - WYZNACZONY PAS TERENU WYRNIAJCY SI NAJCZCIEJ WACIWOCIAMI OBRONNYMI ( PRZESZKODY TERENOWE, OCHRONNE WACIWOCI TERENU, MASKUJCE WACIWOCI TERENU), KTREGO OPANOWANIE LUB UTRZYMANIE WPYWA ZASADNICZO NA OSIGNICIE CELU DZIAA ZBROJNYCH W SKALI STRATEGICZNEJ.
SAMOOBRONA LUDNOCI
SAMOOBRONA LUDNOCI - dziaanie obronne ludnoci w czasie wojny oraz przygotowanie si do niej w czasie pokoju.
SAMOOBRONA LUDNOCI - obejmuje dziaanie w jej obronie w czasie wojny oraz przygotowanie si do niej podczas pokoju.
Maa encyklopedia wojskowa, t. 3, Warszawa 1967, s. 119.
114 SAMOOBRONA LUDNOCI - ELEMENT SKADOWY OBRONY CYWILNEJ, OBEJMUJCY KOMPLEKS PRZEDSIWZI MAJCYCH NA CELU PRZYGOTOWANIE I PROWADZENIE PRAC ZWIZANYCH Z OCHRON LUDNOCI W CZASIE POKOJU I W OKRESIE WOJNY. SAMOOBRONA ZAKADW PRACY ZESP PRZEDSIWZI REALIZOWANYCH PRZEZ ODDZIAY SAMOOBRONY PRZED ZAGROENIAMI CZASU POKOJU I WOJNY, MAJCYCH NA CELU OCHRON ZAG ZAKADW PRACY ORAZ ICH OBIEKTW. SDOWNICTWO WOJSKOWE - OG SDW JAKO ODRBNYCH ORGANW WOJSKOWYCH SPRAWUJCYCH WYMIAR SPRAWIEDLIWOCI NA MOCY ART. 175 KONSTYTUCJI RP I ORZEKAJCYCH NA PODSTAWIE KODEKSU KARNEGO. SIE OSADNICZA - ZHIERARCHIZOWANY POD WZGLDEM WIELKOCI I ZNACZENIA ZBIR JEDNOSTEK OSADNICZYCH, POWIZANYCH ZE SOB ZALENOCIAMI I PENICYCH RNE FUNKCJE. SIY OBRONY TERYTORIALNEJ - CAO FORMACJI ZBROJNYCH WCHODZCYCH W SKAD OBRONY TERYTORIALNEJ OBEJMUJCA: WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ, STRA GRANICZN, ANDARMERI WOJSKOW, PODODDZIAY OCHRONY I ZABEZPIECZENIA STACJONARNYCH JEDNOSTEK I INSTYTUCJI WOJSKOWYCH.
SIY PARTYZANCKIE
SIY PARTYZANCKIE - zespoy zorganizowanych i odpowiednio uzbrojonych ludzi, ktrzy prowadz dywersj, sabota i walk zbrojn z okupantem.
SIY PARTYZANCKIE - RODZAJ NIEREGULARNYCH SI ZBROJNYCH, KTRE STANOWI UGRUPOWANIA ZOONE Z OCHOTNIKW WERBOWANYCH ZAZWYCZAJ Z MIEJSCOWEJ LUDNOCI, NIEJEDNOKROTNIE UZUPENIANE ONIERZAMI REGULARNYCH SI ZBROJNYCH, ORGANIZOWANE DO WALKI ZBROJNEJ PRZECIWKO OKUPANTOWI LUB RODZIMEJ WADZY PRZY POPARCIU LUDNOCI. SIY POWIETRZNE16 - RODZAJ SI ZBROJNYCH PRZEZNACZONY DO ODPARCIA AGRESJI POWIETRZNEJ PRZECIWNIKA, OSABIENIA JEGO
16
Ten rodzaj si zbrojnych jest tosamy z wystpujcymi u nas Wojskami Lotniczymi i Obrony Powietrznej.
115 POTENCJAU BOJOWEGO ORAZ ZAPEWNIENIA WARUNKW DO PROWADZENIA OPERACJI NA LDZIE I MORZU. W OKRESIE POKOJU NADZORUJ PRZESTRZE POWIETRZN I UTRZYMUJ GOTOWO DO PRZECIWDZIAANIA JEJ NARUSZENIOM. SIY SZYBKIEGO REAGOWANIA 17 STRUKTURALNO - FUNKCJONALNY ELEMENT WOJSKOWEGO I POZAWOJSKOWEGO SYSTEMU BEZPIECZESTWA NARODOWEGO (W TYM PODSYSTEMU OBRONNEGO), OBEJMUJCY WYDZIELON CZ SI ZBROJNYCH I ELEMENTY POZAMILITARNE, POZOSTAJCE W NAJWYSZEJ GOTOWOCI DO DZIAANIA, PRZEZNACZONE I PRZYGOTOWANE DO SAMODZIELNEGO ROZSTRZYGANIA KONFLIKTW MAEJ SKALI ORAZ ZAPEWNIENIA DOGODNYCH WARUNKW UYCIA SI GWNYCH W WYPADKU AGRESJI.
SIY ZBROJNE
SIY ZBROJNE - wojsko, armia, siy i rodki wydzielone przez pastwo do zabezpieczenia jego interesw i prowadzenia walki zbrojnej, ujte w cao organizacyjn skadajc si z rnych pod wzgldem rodzaju i wielkoci wojskowych jednostek i zwizkw. Siy zbrojne dziel si zwykle na poszczeglne rodzaje si zbrojnych, w skad ktrych wchodz rodzaje wojsk i rodzaje sub.
Maa encyklopedia wojskowa , t. 3 , Warszawa 1971, s. 151.
SIY ZBROJNE - wyspecjalizowany organ pastwa przeznaczony do ochrony i obrony jego interesw przez moliwo zastosowania przemocy zbrojnej. Biorc za punkt wyjcia struktury organizacyjne mona je podzieli na regularne siy zbrojne i nieregularne siy zbrojne, z punktu widzenia charakteru prowadzonych dziaa na wojska operacyjne i siy i rodki obrony terytorialnej, za ze wzgldu na rodowisko, w ktrym prowadz dziaania na wojska ldowe, siy powietrzne i marynark wojenn.
SIY ZBROJNE WYSPECJALIZOWANY ORGAN PASTWA, PRZEZNACZONY DO OCHRONY I OBRONY JEGO INTERESW PRZEZ WYKORZYSTANIE GO JAKO CZYNNIKA ODSTRASZANIA PRZED AGRESJ LUB W RAZIE KONIECZNOCI - PROWADZENIA WALKI ZBROJNEJ A DO OSIGNICIA ZAOONEGO CELU POLITYCZNEGO. Z PUNKTU WIDZENIA STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH MONA JE PODZIELI NA REGULARNE I NIEREGULARNE SIY ZBROJNE, A Z PUNKTU WIDZENIA CHARAKTERU PROWADZONYCH DZIAA NA WOJSKA OPERACYJNE ORAZ SIY I RODKI OBRONY TERYTORIALNEJ, ZA ZE WZGLDU NA RODOWISKO, W KTRYM
17
Patrz te Wojskowe Siy Szybkiego Uycia.
116 PROWADZ DZIAANIA NA WOJSKA LDOWE, SIY POWIETRZNE I MARYNARK WOJENN.
SKUTECZNO SI ZBROJNYCH
SKUTECZNO SI ZBROJNYCH - kategoria prakseologiczna opisujca wielko potencjau wojskowego jaki mona uzyska przy danym nakadzie finansowym.
SKUTECZNO SI ZBROJNYCH ZDOLNO DO REALIZACJI ZAMIERZONEGO CELU GWNEGO W DANYCH WARUNKACH DZIAANIA PRZY OPTYMALNYM WYKORZYSTANIU RODKW I SPOSOBW. SUBY SPECJALNE OGLNA NAZWA DLA CYWILNYCH I WOJSKOWYCH SUB ORGANIZUJCYCH I PROWADZCYCH DZIAANIA WYWIADOWCZE I KONTRWYWIADOWCZE. SOJUSZE MIDZYNARODOWE - TRAKTATOWE DWU, LUB WIELOSTRONNE POROZUMIENIA ZOBOWIZUJCE UMAWIAJCE SI STRONY DO WSPPRACY POLITYCZNEJ, GOSPODARCZEJ, WOJSKOWEJ I INNYCH ORAZ UDZIELENIE SOBIE POMOCY W PRZYPADKACH ZDEFINIOWANYCH W UKADZIE SOJUSZNICZYM. STABILNO PASTWA - PRZEDE WSZYSTKIM TRWAO I NIEZMIENNO USTROJU POLITYCZNEGO I SPOECZNO-GOSPODARCZEGO STABILNO TO CECHA PASTWA SUWERENNEGO W WYMIARZE WEWNTRZNYM I ZEWNTRZNYM. SZANS BYCIA STABILNYM MA TAKIE PASTWO, KTRE WYRAA WOL I INTERESY SWOICH OBYWATELI (SPOECZESTWA), CO ZAKADA WPYW NARODU NA JEGO DZIAALNO. W DUGIEJ PERSPEKTYWIE CZASOWEJ STABILNYM MOE BY TYLKO PASTWO ZORGANIZOWANE W SPOSB DEMOKRATYCZNY.
STANY GOTOWOCI OBRONNEJ PASTWA

1. STAA GOTOWO OBRONNA PASTWA STAA GOTOWO OBRONNA PASTWA dziaania na rzecz utrzymania pokoju i umacniania obronnoci pastwa.
Uchwaa KOK nr 01/75 z dnia 17.04.1975 r.
STAA GOTOWO OBRONNA PASTWA stan utrzymywany w czasie pokoju, gdy stosunki midzynarodowe ukadaj si poprawnie, a ewentualne konflikty
117 rozstrzygane s w drodze dyplomatycznej i nie powoduj istotnego zagroenia militarnego.

STAA GOTOWO OBRONNA PASTWA STAN POLEGAJCY NA TWORZENIU I UTRZYMANIU BEZPIECZESTWA NARODOWEGO ORAZ ROZWIZYWANIA ZAISTNIAYCH SYTUACJI KRYZYSOWYCH W RAMACH WYDATKW WYDZIELONYCH Z BUDETU PASTWA NA CELE OBRONNE. 2. PODWYSZONA GOTOWO OBRONNA PASTWA
PODWYSZONA GOTOWO OBRONNA PASTWA wynika ze wzrostu napicia w stosunkach midzynarodowych lub zaostrzenia si takiego napicia, albo stwierdzenia systemw zagroenia bezpieczestwa pastwa.
Uchwaa KOK nr 01/75 z dnia 17.04.1975.
PODWYSZONA GOTOWO OBRONNA PASTWA stan poprawiajcy moliwo wprowadzenia kolejnych wyszych stanw gotowoci obronnej w razie pojawienia si symptomw bezporednich zagroe kryzysowych lub wojennych, lub wynika to z zobowiza sojuszniczych.
PODWYSZONA GOTOWO OBRONNA PASTWA STAN PRZYGOTOWANIA SI ZBROJNYCH, ORGANW WADZY, ADMINISTRACJI I GOSPODARKI NARODOWEJ DO REALIZACJI ZADA OBRONNYCH WYNIKAJCYCH Z MONITORINGU KRYZYSU POLITYCZNO-WOJSKOWEGO ZAGRAAJCEGO BEZPIECZESTWU PASTWA.
3. PENA GOTOWO OBRONNA PASTWA PENA GOTOWO OBRONNA PASTWA stan wyniky ze wzrostu zewntrznego zagroenia bezpieczestwa pastwa, zaistnienia bezporedniej groby wybuchu konfliktu zbrojnego, nagej napaci przeciwnika na obszar kraju lub gdy z umw midzynarodowych wynika konieczno wsplnej obrony przeciwko agresji.
Uchwaa KOK nr 01/75, z dnia 17.04.1975.
PENA GOTOWO OBRONNA PASTWA element gotowoci obronnej, ktry okrela rozwiniecie systemu obronnego pastwa do odparcia agresji przeciwnika.
Praca studyjna KAPPA, Warszawa AON 1997.
PENA GOTOWO OBRONNA PASTWA STAN, W KTRYM SIY ZBROJNE, ORGANA WADZY, ADMINISTRACJI I GOSPODARKI NARODOWEJ S GOTOWE DO PRZECIWSTAWIENIA SI AGRESJI PRZECIWNIKA.
118
STANY GOTOWOCI BOJOWEJ SI ZBROJNYCH

1. STAN STAEJ GOTOWOCI BOJOWEJ STAA GOTOWO BOJOWA - gotowo w jakiej stale znajduj si jednostki realizujce codzienne zadania szkoleniowe.
Leszek Kuleszyski, Wstp do teorii gotowoci bojowej, Warszawa 1979, s. 53.
STAA GOTOWO BOJOWA STOPIE (STAN) W KTRYM DOWDZTWA I WOJSKA (JEDNOSTKI WOJSKOWE) UTRZYMUJ SPRAWNO SYSTEMW ALARMOWANIA, PENI DYURY BOJOWE, ORGANIZUJ SZKOLENIE ORAZ PRZYGOTOWUJ SI DO ZORGANIZOWANEGO PRZEJSCIA ZE STRUKTUR POKOJOWYCH NA WOJENNE ORAZ PODJCIA DZIAA W NAKAZANYM CZASIE. STAN STAEJ GOTOWOCI BOJOWEJ ELEMENT GOTOWOCI BOJOWEJ, PODCZAS KTREGO SIY ZBROJNE WYPENIAJ CODZIENNE ZADANIA SZKOLENIOWE W OKRESIE POKOJU I S ZDOLNE DO OSIGANIA WYSZYCH STANW GOTOWOCI BOJOWEJ. W STAEJ GOTOWOCI BOJOWEJ JEDNOSTKI WOJSKOWE ZACHOWUJ PEN ZDOLNO DO WYKONANIA ZADA MOBILIZACYJNYCH. 2. STAN PODWYSZONEJ GOTOWOCI BOJOWEJ
STAN PODWYSZONEJ GOTOWOCI BOJOWEJ - jeden z etapw osigania penej gotowoci bojowej, polegajcy na realizacji ustalonych przedsiwzi zapewniajcych sprawne i terminowe przystpienie jednostki wojskowej albo jej czci skadowej do wykonania zada bojowych lub zada w warunkach szczeglnych (specjalnych). Obejmuje m.in. ograniczenie ruchu stanu osobowego, wzmocnienie sub dyurnych i wartowniczych, utrzymanie niektrych elementw jednostki w gotowoci alarmowej itp.
STAN PODWYSZONEJ GOTOWOCI BOJOWEJ -ELEMENT GOTOWOCI BOJOWEJ, PODCZAS KTREGO PRZYGOTOWUJE SI SIY ZBROJNE (WOJSKA) DO SPRAWNEGO WYKONANIA ZADA UJTYCH W DOKUMENTACH GOTOWOCI BOJOWEJ (MOBILIZACYJNYCH). W PODWYSZONEJ GOTOWOCI BOJOWEJ JEDNOSTKI WOJSKOWE REALIZUJ CZYNNOCI ZWIKSZAJCE ZDOLNO DO WYKONANIA PRZEDSIWZI MOBILIZACYJNYCH W KOLEJNYCH WYSZYCH STANACH GOTOWOCI BOJOWEJ.
119 3. STAN GOTOWOCI BOJOWEJ - ZAGROENIE WOJENNE STAN GOTOWOCI BOJOWEJ - ZAGROENIE WOJENNE - ELEMENT GOTOWOCI BOJOWEJ PODCZAS KTREGO REALIZUJE SI W SIACH ZBROJNYCH PRZEDSIWZICIA ORGANIZACYJNO-MOBILZACYJNE ZAKOCZONE CZCIOWYM ROZWINICIEM SI ZBROJNYCH. 4. STAN PENEJ GOTOWOCI BOJOWEJ STAN PENEJ GOTOWOCI BOJOWEJ - ELEMENT GOTOWOCI BOJOWEJ, PODCZAS KTREGO SIY ZBROJNE (WOJSKA) DOKONUJ PENEGO MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA W TERMINACH USTALONYCH W PLANIE MOBILIZACYJNYM I OSIGAJ NAJWYSZ GOTOWO DO WYKONANIA ZADA BOJOWYCH, STOSOWNIE DO ICH OPERACYJNEGO PRZEZNACZENIA. STAN PENEJ GOTOWOCI BOJOWEJ MOE BY WPROWADZONY BEZPOREDNIO ZE STAEJ GOTOWOCI BOJOWEJ LUB TE PODWYSZONEJ GOTOWOCI BOJOWEJ I GOTOWOCI BOJOWEJ ZAGROENIE WOJENNE.
STANY NADZWYCZAJNE PASTWA
STAN WOJENNY - JEDEN Z TRZECH RODZAJW STANW NADZWYCZAJNYCH JAKIE USTANOWIA KONSTYTUCJA RP Z 2 KWIETNIA 1997 R. STAN WOJENNY JAKO INSTYTUCJA PRAWA WEWNTRZNEGO, POLEGA NA ODSTPIENIU OD KONSTYTUCYJNEGO SYSTEMU SPRAWOWANIA WADZY I NADANIU NADZWYCZAJNYCH UPRAWNIE ORGANOM WADZY WYKONAWCZEJ, KTRE STOSUJ JE W SYTUACJACH SZCZEGLNEGO ZAGROENIA ZEWNTRZNEGO PASTWA. MOE BY WPROWADZONY NA CZCI LUB NA CAYM TERYTORIUM PASTWA TYKO NA PODSTAWIE USTAWY, W DRODZE ROZPORZDZENIA PREZYDENTA RP.
STAN WOJNY - SYTUACJA PRAWNA MIDZY PASTWAMI ZNAJDUJCYMI SI W STANIE WOJNY. STAN WOJNY OZNACZA TAKE ZERWANIE: STOSUNKW DYPLOMATYCZNYCH, KONSULARNYCH, GOSPODARCZYCH I BEZPOREDNICH KONTAKTW MIDZY OBYWATELAMI ORAZ ZAWIESZENIE OBOWIZUJCYCH UMW MIDZYNARODOWYCH MIDZY WOJUJCYMI STRONAMI. NA MOCY ART. 116 KONSTYTUCJI RP DECYZJ O STANIE WOJNY PODEJMUJE SEJM, ALBO PREZYDENT GDYBY PARLAMENT NIE MG SI ZEBRA. STAN WOJNY USTAJE W WYNIKU ZAWARCIA POKOJU LUB JEDNOSTRONNEJ DEKLARACJI PASTWA O ZAKOCZENIU WOJNY.
M. Kallas: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1997, s. 85-87.
120
STAN WYJTKOWY - OKRES NIE DUSZY NI 90 DNI, W KTRYM NA MOCY DECYZJI PREZYDENTA RP, NA WNIOSEK RADY MINISTRW, WPROWADZONA ZOSTAJE WZMOONA INGERENCJA WADZ ADMINISTRACYJNYCH W YCIE SPOECZNO-POLITYCZNE I GOSPODARCZE KRAJU, NA CAYM LUB CZCI JEGO TERYTORIUM, JEELI JEST ZAGROONY: KONSTYTUCYJNY USTRJ PASTWA, BEZPIECZESTWO OBYWATELI, PORZDEK PUBLICZNY.
STANDARYZACJA
STANDARYZACJA - proces tworzenia koncepcji, doktryn, procedur i projektw zmierzajcych do osignicia i utrzymania najbardziej efektywnego poziomu zgodnoci, zamiennoci i unifikacji w sferze dziaa militarnych, administrowania i wykorzystania rodkw materiaowych.
Dictionary of Military and Associated Terms, Department of Defense, US Government Printing Office, Washington 1989, s.343
STANDARYZACJA - upodobnienie i ujednolicenie rodkw materiaowych, a take sposobw postpowania, majce na celu podwyszenie siy bojowej wojsk i skutecznoci wsparcia logistycznego.
Handbuch zur konomie der Verteidigungspolitik, Walhalla u, Praetoria Verlag, Regensburg 1986, s. 879.
STANDARYZACJA PLANOWE DZIAANIA ZMIERZAJCE DO UPODOBNIENIA ALBO UJEDNOLICENIA WYROBW WOJSKOWYCH, ZASAD I SPOSOBW POSTPOWANIA W CELU ZAPEWNIENIA WSPWYMIENNOCI SI ZBROJNYCH RNYCH PASTW I PROWADZENIA PRZEZ NIE W NAJBARDZIEJ SKUTECZNY SPOSB WSPLNYCH DZIAA. STOSUNKI DYPLOMATYCZNE - OFICJALNE STOSUNKI MIDZY DWOMA PASTWAMI, W UTRZYMYWANIU KTRYCH POREDNICZ ICH MISJE DYPLOMATYCZNE, STALE PRZEBYWAJCE NA TERYTORIUM TYCH PASTW. MISJE DYPLOMATYCZNE S ZAGRANICZNYMI ORGANAMI PASTWA WYSYAJCEGO I SPENIAJ POWIERZONE IM FUNKCJE DYPLOMATYCZNE; ZAWSZE TE REPREZENTUJ URZDOWE I PUBLICZNE INTERESY TEGO PASTWA.
STOSUNKI MIDZYNARODOWE
STOSUNKI MIDZYNARODOWE - wielopaszczyznowy i wieloaspektowy ukad stosunkw midzy ludmi oraz nauka zajmujca si badaniami tej dziedziny.
121
STOSUNKI MIDZYNARODOWE - STOSUNKI SPOECZNE, KTRE KSZTATUJ SI PONAD GRANICAMI PASTW I WYKRACZAJ POZA TE GRANICE. W CZASACH WSPCZESNYCH STOSUNKI MIDZYNARODOWE UJMUJE SI SZERZEJ I ROZUMIE SI JE NIE TYLKO JAKO STOSUNKI MIDZY PASTWAMI ALE TAKE INNYMI PODMIOTAMI (NP. ORGANIZACJAMI MIDZYNARODOWYMI, PRZEDSIBIORSTWAMI I PARTIAMI POLITYCZNYMI Z RNYCH PASTW). WSZYSTKIE PODMIOTY BIORCE UDZIA W S.M. OKRELA SI MIANEM ICH UCZESTNIKW.
May sownik stosunkw midzynarodowych. Pod red. G .Michaowskiej, Warszawa 1996, s. 233.
STRATEGIA18
STRATEGIA jest nauk o uyciu bitew dla celw wojny.
Carl von Calusewitz, O wojnie, t.I, Warszawa 1958, s. 85.
STRATEGIA to sztuka rozdziau i uycia rodkw wojennych dla urzeczywistnienia celw polityki.
B.H. Liddell Hart, Strategia dziaania porednie, Warszawa 1959 , s.388.
STRATEGIA to sztuka dialektyki woli stosujca si dla rozwizania konfliktu.

A. Beaufre, Wstp do strategii. Odstraszanie i strategia, Warszawa 1968, s. 30.
STRATEGI nazywamy sposb postpowania w przygotowaniu i prowadzeniu danej konkretnej wojny, kampanii lub bitwy, obrany i zastosowany przez najwysze organa wadzy pastwowej, naczelne dowdztwo si zbrojnych lub naczelne dowdztwo danego konkretnego teatru dziaa wojennych. Strategia jest wic dziaem teorii i praktyki sztuki wojennej. Przez to samo wic, przymiotnik strategiczny odnosi si do zagadnie zwizanych ze spraw prowadzenia wojny, kampanii i bitwy przez wymienione wyej ogniwa wadzy pastwowej i wojskowej zarwno w fazie studiw, przygotowania, jak i wypenienia.
STRATEGIA - sztuka i nauka rozwijania i stosowania politycznych, ekonomicznych, psychologicznych oraz militarnych si niezbdnych w czasie pokoju i wojny, pozwalajcych na osignicie celw polityki pastwa, dla uzyskania korzystnych rezultatw sprzyjajcych osigniciu zwycistwa i zmniejszenia moliwoci poniesienia poraki.
18
Patrz przypis nr 3 oraz zaczniki nr 1 i 2 .
122
STRATEGIA - TEORIA I PRAKTYKA DZIAANIA, UKIERUNKOWANEGO NA OSIGNICIE ZAOONYCH CELW W DANEJ DZIEDZINIE, UJMOWANYCH W SKALI OGLNEJ I MAJCYCH CHARAKTER DUGOFALOWY.
STRATEGIA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO - TEORIA I PRAKTYKA DZIAANIA PASTWA, UKIERUNKOWANEGO NA OSIGNICIE CELW ZAOONYCH W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA, UJMOWANYCH W SKALI OGLNEJ I MAJCYCH CHARAKTER DUGOFALOWY.
STRATEGIA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO - DZIEDZINA STRATEGII NARODOWEJ, OBEJMUJCA TWORZENIE, PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE POTENCJAU PASTWA DLA PRZECIWDZIAANIA WSZELKIM ZAGROENIOM JEGO BYTU I ROZWOJU. STRATEGIA NARODOWA19 - TEORIA I PRAKTYKA DZIAANIA PASTWA, UKIERUNKOWANEGO NA OSIGNICIE ZAOONYCH CELW WE WSZYSTKICH DZIEDZINACH, UJMOWANYCH W SKALI OGLNEJ I MAJCYCH CHARAKTER DUGOFALOWY. STRATEGIA NARODOWA DZIEDZINA STRATEGII OBEJMUJCA TWORZENIE , ROZWJ, PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE POTENCJAU PASTWA WE WSZYSTKICH SFERACH JEGO DZIAALNOCI (w tym: W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA). STRATEGIA OBRONNOCI dziedzina strategii bezpieczestwa obejmujca tworzenie, rozwj, przygotowanie i wykorzystanie potencjau obronnego pastwa (wszelkich si, rodkw i sposobw z rnych dziedzin) do przeciwdziaania zagroeniom militarnym bezpieczestwa narodowego.
Sownik terminw z zakresu bezpieczestwa narodowego, Warszawa, 1996, s. 95.
STRATEGIA OBRONNOCI - DZIEDZINA STRATEGII BEZPIECZESTWA, OBEJMUJCA TWORZENIE, ROZWJ, PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE POTENCJAU OBRONNEGO PASTWA (WSZELKICH SI, RODKW, NARZDZI, ZASOBW I SPOSOBW) DO PRZECIWDZIAANIA ZAGROENIOM MILITARNYM, ZARWNO W WYMIARZE NARODOWYM JAK I SOJUSZNICZYM, UJMOWANA W SKALI CELW OGLNYCH I MAJCA CHARAKTER DUGOFALOWY.
19
Termin strategia narodowa potraktowano w niniejszym rwnoznaczny z terminem strategia pastwa.
opracowaniu jako
123 Stosownie do strategicznych celw pastwa w dziedzinie bezpieczestwa oraz charakteru zewntrznych wyzwa i zagroe strategia obronnoci Rzeczypospolitej Polskiej obejmuje trzy gwne dziay (koncepcje strategiczne): dziaania prewencyjno stabilizacyjne realizowane w czasie pokoju, obejmujce biece zapobieganie wystpieniu zewntrznych zagroe polityczno militarnych (kryzysowych i wojennych), poprzez neutralizowanie ich potencjalnych rde oraz stabilizowanie i umacnianie bezpiecznego rodowiska (otoczenia) midzynarodowego Polski; reagowanie kryzysowe realizowane w razie wystpienia zagroenia bezpieczestwa pastwa lub bezpieczestwa sojusznikw oraz zagroe dla szerszego bezpieczestwa midzynarodowego, obejmujce zarwno dziaania narodowe, jak i udzia w wysikach midzynarodowych, podejmowanych w celu opanowywania kryzysw oraz zapewnienia osony przed ich skutkami; dziaania wojenne prowadzone w razie agresji na Polsk lub jej sojusznikw, obejmujce wykorzystanie caego lub czci potencjau pastwa do odparcia agresji, poprzez przygotowanie i przeprowadzenie kampanii i operacji wojennych
STRATEGIA WOJENNA
STRATEGIA WOJENNA - najwysza dziedzina sztuki wojennej, obejmujca teori i praktyk obronnego przygotowania pastwa, si zbrojnych oraz planowania i prowadzenia na skal strategiczn dziaa wojennych oraz kierowania nimi.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa, 1979 s. 414.
STRATEGIA WOJENNA - jest systemem pogldw naukowych na prawidowoci wojny, jako walki zbrojnej prowadzonej w imi okrelonych interesw klasowych. Na podstawie studiw, dowiadcze wojennych, sytuacji wojskowo-politycznej, ekonomicznych i moralnych moliwoci kraju, nowych rodkw walki i pogldw prawdopodobnego przeciwnika bada ona warunki i charakter wojny, sposoby jej przygotowania i prowadzenia, rodzaje si zbrojnych i zasady ich wykorzystania strategicznego, a take zasady materiaowego i technicznego zabezpieczenia i kierowania wojn i siami zbrojnymi. Jednoczenie jest to dziedzina praktycznej dziaalnoci najwyszego kierownictwa wojskowo-politycznego, naczelnego dowdztwa i wyszych sztabw, dotyczca sztuki przygotowania kraju i si zbrojnych do wojny i prowadzenia walki zbrojnej w konkretnych warunkach historycznych.
W.D. Sokoowski, Strategia wojenna, Warszawa 1964, s. 20 Patrz rwnie - zacznik nr 1.
STRATEGIA WOJENNA - W UJCIU HISTORYCZNYM - DZIA SZTUKI WOJENNEJ OBEJMUJCY PRZYGOTOWANIE I PROWADZENIE WOJNY JAKO CAOCI ORAZ JEJ POSZCZEGLNYCH KAMPANII I BITEW. WSPCZENIE MIECI SI W STRATEGII OBRONNOCI, JAKO -TEORIA I PRAKTYKA FUNKCJONOWANIA PASTWA W DUGOFALOWYM PROCESIE PRZYGOTOWANIA PASTWA DO WOJNY I JEJ PROWADZENIA.
124 STRATEGIA WOJENNA - DZIEDZINA STRATEGII OBRONNOCI OBEJMUJCA TWORZENIE, ROZWJ, PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE POTENCJAU WOJENNEGO PASTWA (WSZELKICH SI, RODKW, SPOSOBW Z RNYCH DZIEDZIN) DO PRZECIWDZIAANIA ZAGROENIOM MILITARNYM W SKALI WOJNY. STRATEGIA WOJENNA - TEORIA I PRAKTYKA PRZYGOTOWANIA ORAZ WYKORZYSTANIA POTENCJAU WOJENNEGO PASTWA W SPOSB ZAPEWNIAJCY OSIGNICIE CELW NAKRELONYCH PRZEZ POLITYK.
STRATEGIA WOJSKOWA
STRATEGIA WOJSKOWA - to teoria i praktyka okrelajca zasady i generalne sposoby dziaania zmierzajce do przygotowania i wykorzystania potencjau wojskowego w walce zbrojnej prowadzonej w skali wojny, dla osignicia zaoonych celw militarnych.
W. epkowski, Podstawy strategii wojskowej,Warszawa 1993, s. 98.
STRATEGIA WOJSKOWA (NATO) - skadowa narodowej lub wielonarodowej strategii przedstawiajca sposb w jaki siy zbrojne powinny by rozwijane i stosowane do osignicia celw narodowych lub celw grupy narodw (pastw).
Dictionary of Military and Associated Terms, Washington 1987, s .232 .
STRATEGIA WOJSKOWA TEORIA I PRAKTYKA DZIAANIA UKIERUNKOWANEGO NA OSIGNICIE ZAOONYCH CELW WE WSZYSTKICH DZIEDZINACH WYKORZYSTANIA SI, RODKW I SPOSOBW WOJSKOWYCH. STRATEGIA WOJSKOWA - DZIEDZINA STRATEGII OBEJMUJCA TWORZENIE, ROZWJ, PRZYGOTOWANIE I WYKORZYSTANIE SI ZBROJNYCH DLA OSIGNICIA CELW WE WSZYSTKICH DZIEDZINACH I WARUNKACH FUNKCJONOWANIA PASTWA (PODMIOTU). W ASPEKCIE BEZPIECZESTWA STRATEGIA WOJSKOWA OBEJMUJE TWORZENIE, PRZYGOTOWANIE, ROZWJ I WYKORZYSTANIE SI ZBROJNYCH DO PRZECIWDZIAANIA WSZELKIM ZAGROENIOM.
STRATEGIA WOJSKOWA - TEORIA I PRAKTYKA PRZYGOTOWANIA ORAZ WYKORZYSTANIA POTENCJAU WOJSKOWEGO W SPOSB ZAPEWNIAJCY OSIGNICIE CELW NAKRELONYCH PRZEZ POLITYK. STRATEGIA WOJSKOWA JAKO NAUKA DYSCYPLINA (SPECJALNO) NAUK WOJSKOWYCH ZAJMUJCA SI WYPRACOWANIEM TEORETYCZNYCH SPOSOBW PRZYGOTOWANIA I WYKORZYSTANIA SI ZBROJNYCH DO PRZECIWDZIAANIA WSZELKIM ZAGROENIOM W SPOSB ZAPEWNIAJCY OSIGNICIE CELW NAKRELONYCH PRZEZ POLITYK.
125 STRATEGIA WOJSKOWA JAKO SZTUKA - DZIA SZTUKI WOJENNEJ W KTRYM UWZGLDNIAJC PODSTAWY TEORETYCZNE, W PRAKTYCE PRZYGOTOWUJE SI SIY ZBROJNE I WYKORZYSTUJE JE DO PRZECIWDZIAANIA WSZELKIM ZAGROENIOM W SPOSB ZAPEWNIAJCY OSIGNICIE CELW NAKRELONYCH PRZEZ POLITYK.
STRATEGICZNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH

STRATEGICZNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH - jedno z podstawowych przedsiwzi umoliwiajcych zorganizowane rozpoczcie dziaa wojennych. W jego zakres wchodz: przejcie si zbrojnych ze stanu pokojowego na wojenny, rozwinicie wojsk na teatrze dziaa wojennych (TDW) oraz strategiczne przewozy wojsk i rodkw materiaowych. Przejcie si zbrojnych ze stanu pokojowego na wojenny osiga si doprowadzajc wojska do stanu penej gotowoci bojowej.
STRATEGICZNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH ELEMENT ROZWINICIA SYSTEMU OBRONNEGO PASTWA, OBEJMUJCY: MOBILIZACYJNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH, OSIGANIE PENEJ GOTOWOCI BOJOWEJ ORAZ PRZEMIESZCZENIE I PRZYJCIE PRZEZ NIE UGRUPOWANIA BOJOWEGO, ZGODNIE Z PLANEM STRATEGICZNEJ OBRONY PASTWA.
STRATY
STRATY BEZPOWROTNE STRATY OBEJMUJCE WSZYSTKICH ONIERZY POLEGYCH W WALCE LUB ZMARYCH WSKUTEK ODNIESIONYCH (DOZNANYCH) OBRAE, NAPROMIENIOWANIA, ZATRU, SKAE ITP.; ONIERZY, KTRYCH MIER, MIMO NIESTWIERDZENIA ZGONU PRZEZ ZIDENTYFIKOWANIE ZWOK, JEST NIEWTPLIWA Z UWAGI NA PRZEBYWANIE W OKRELONYM PROMIENIU REJONU PORAENIA, W MOMENCIE UDERZENIA BMR LUB NA PODSTAWIE OWIADCZENIA WIARYGODNYCH WIADKW ZDARZENIA, A TAKE ONIERZY ZMARYCH (KTRZY PONIELI MIER) W INNYCH OKOLICZNOCIACH NI WYEJ WYMIENIONE STRATY BOJOWE straty obejmujce ludzi, rodki materiaowe, bro i sprzt spowodowane dziaaniami bojowymi nieprzyjaciela. Straty bojowe obejmujce ludzi dzieli si na: bezpowrotne (zabici i zaginieni) oraz sanitarne ( straty sanitarne wojsk); straty sprztu na bezzwrotne (sprzt nie nadajcy si do naprawy) i zwrotne (sprzt wymagajcy naprawy biecej, redniej lub kapitalnej). Zob. straty wojenne.
126
STRATY BOJOWE STRATY SI ZBROJNYCH (WOJSK) OBEJMUJCE LUDZI (ONIERZY), UZBROJENIE I WYPOSAENIE ORAZ SPRZT TECHNICZNY I RODKI MATERIAOWE SPOWODOWANE DZIAANIAMI BOJOWYMI NIEPRZYJACIELA, GWNIE UYCIEM RODKW RAENIA. STRATY BOJOWE OBEJMUJCE LUDZI DZIELI SI NA BEZPOWROTNE, WARUNKOWE I SANITARNE. STRATY BOJOWE DOTYCZCE UZBROJENIA I SPRZTU TECHNICZNEGO DZIELI SI NA BEZZWROTNE (UZBROJENIE I SPRZT NIE NADAJCY SI DO NAPRAWY) I ZWROTNE (SPRZT WYMAGAJCY REMONTU BIECEGO, REDNIEGO LUB GWNEGO). PROGNOZOWANE STRATY SI ZBROJNYCH W TOKU PRZEWIDYWANYCH DZIAA BOJOWYCH STANOWI PODSTAW DO OKRELENIA POTRZEB W ZAKRESIE ICH UZUPENIENIA, MAJ TAKE WPYW NA ORGANIZACJ SYSTEMU UZUPENANIA SI ZBROJNYCH (WOJSK) W CZASIE WOJNY, W RAMACH KTREGO BD REALIZOWANE ZADANIA UZUPENIENIOWE.
STRATY SANITARNE STRATY OBEJMUJCE TYCH PORAONYCH I CHORYCH ONIERZY (RANNYCH, POPARZONYCH, ZATRUTYCH LUB ZAKAONYCH W WYNIKU PORAE DOZNANYCH OD BRONI KLASYCZNEJ, A TAKE W REJONACH (STREFACH) UYCIA BMR), KTRYCH USZKODZENIE CIAA LUB CHOROBA POWSTAY NA SKUTEK UDZIAU W DZIAANIACH BOJOWYCH, POWODUJC NIEZDOLNO DO WALKI NA CZAS NIE KRTSZY NI JEDNA DOBA I WYMAGAJ POMOCY W PODODDZIAACH MEDYCZNYCH LUB SZPITALACH. DO STRAT SANITARNYCH ZALICZA SI PONADTO ONIERZY CHORYCH NA CHOROBY SOMATYCZNE I ZAKANE ORAZ Z URAZAMI CIAA POWSTAYMI BEZ ZWIZKU Z WALK, A TAKE ONIERZY Z ZABURZENIAMI NEUROTYCZNYMI LUB ZNAJDUJCYCH SI W GBOKIM STANIE SZOKU PSYCHICZNEGO (STRATY PSYCHICZNE), CZYNIC ICH NIEZDOLNYMI DO WALKI, BD TE OBNIAJC ZDOLNO DO JEJ DALSZEGO PROWADZENIA. STRATY WARUNKOWE STRATY OBEJMUJCE ONIERZY ZAGINIONYCH, KTRZY BRALI BEZPOREDNI UDZIA W DZIAANIACH WOJENNYCH ALBO PRZEBYWALI W REJONIE UDERZENIA BMR, A O ICH LOSIE BRAK JEST WIARYGODNYCH WIADOMOCI I ZACHODZI PRAWDOPODOBIESTWO ICH MIERCI LUB DOSTANIA SI DO NIEWOLI (ZNALELI SI WE WADANIU NIEPRZYJACIELA) ALBO INTERNOWANIA (DOTYCZY ONIERZY, KTRZY PO PRZEKROCZENIU GRANICY PASTWA NEUTRALNEGO ZNALELI SI W PODPORZDKOWANIU WADZY TEGO PASTWA). STRATY WOJENNE OG SZKD LUDZKICH (ZABICI, RANNI, ZAGINIENI, A TAKE SKADEK URODZIN, WZROST MIERTLENOCI), MATERIALNYCH UBYTKI MAJATKU TRWAEGO I DOCHODU NARODOWEGO), MORALNYCH (DEMORALIZACJA LUDNOCI, ZWASZCZA MODZIEY, CIERPIENIA OFIAR WOJNY I ICH RODZIN) I KULTURALNYCH (OBNIENIE SI STANU OWIATY, STRATY W DOBRACH KULTURY) SPOWODOWANYCH BEZPOREDNIO LUB POREDNIO DZIAANIAMI WOJENNYMI.
127 STRA GRANICZNA - JEDNOLITA, UMUNDUROWANA I UZBROJONA FORMACJA PRZEZNACZONA DO OCHRONY GRANICY PASTWOWEJ NA LDZIE I NA MORZU ORAZ DO KONTROLI RUCHU GRANICZNEGO.
Ustawa z dnia 12.10.1990r., Dz.U. nr 78.
STRUKTURA SI ZBROJNYCH
STRUKTURA SI ZBROJNYCH - to skad armii danego pastwa przeznaczony do ochrony jego interesw przez moliwo zastosowania przemocy zbrojnej.
R.Wrblewski, Podstawowe pojcia, Warszawa 1993, s. 41.
STRUKTURA SI ZBROJNYCH - ELEMENT SYSTEMU OBRONNEGO PASTWA, OKRELAJCY BUDOW WEWNTRZN SI ZBROJNYCH ZAPEWNIAJC SPRAWNO ICH SZKOLENIA I DZIAANIA. STRUKTURA WYDATKW WOJSKOWYCH - PODZIA PRZYDZIELONYCH RODKW FINANSOWYCH SI ZBROJNYCH NA OKRELONE KATEGORIE. DOKONUJE SI DLA CELW RACHUNKOWYCH, ANALITYCZNYCH I PORWNAWCZYCH. SPRZYJA TO LEPSZEMU GOSPODAROWANIU POSIADANYMI RODKAMI FINANSOWYMI. WYRNIA SI KILKA PODSTAWOWYCH PODZIAW WYDATKW WOJSKOWYCH. PODSTAWOWY TO PODZIA NA WYDATKI WEGETATYWNE I INWESTYCYJNE. POWSZECHNIE STOSOWAN KLASYFIKACJ WYDATKW WOJSKOWYCH JEST PODZIA PODMIOTOWY. W TYM PRZYPADKU DECYDUJCE KRYTERIUM STANOWI PRZYDZIELENIE WYDATKW NA POSZCZEGLNE RODZAJE SI ZBROJNYCH LUB TE INNE UKADY ORGANIZACYJNE. INNYM PODZIAEM WYDATKW WOJSKOWYCH JEST UKAD PRZEDMIOTOWY. GENERALNIE SPROWADZA SI DO PODZIAU NA: WYDATKI OSOBOWE (W RAMACH KTRYCH NAJPOWANIEJSZ POZYCJ STANOWI PACE, EMERYTURY I RENTY WOJSKOWE WRAZ Z OBOWIZKOWYMI SKADKAMI NA UBEZPIECZENIA SPOECZNE, RENTOWE, CHOROBOWE ITP.) ORAZ WYDATKI RZECZOWE (ZAKUP UZBROJENIA I SPRZTU WOJSKOWEGO; PRACE NAUKOWOBADAWCZE; SZKOLENIE, EKSPLOATACJ I KONSERWACJ UZBROJENIA I SPRZTU WOJSKOWEGO; BUDOWNICTWO WOJSKOWE). CORAZ WIKSZEGO ZNACZENIA NABIERA PODZIA WYDATKW WOJSKOWYCH WEDUG PROGRAMW (ZADA). CHODZI TU O OKRELENIE PRIORYTETW I MOLIWYCH ZADA DO WYKONANIA W RAMACH SZEROKO POJMOWANEGO SYSTEMU MILITARNEGO BEZPIECZESTWA. OPRCZ TEGO DOKONUJE SI KLASYFIKACJI TYCH WYDATKW WEDUG: DZIAW, ROZDZIAW (OKRELAJCYCH RODZAJ DZIAALNOCI) I PARAGRAFW (WSKAZUJCYCH NA RODZAJ DOCHODU, PRZYCHODU).
STUDIA OPERACYJNE
STUDIA OPERACYJNE - stanowi specyficzn dziaalno badawcz, zajmujc si uzyskiwaniem, gromadzeniem i przetwarzaniem danych o podlegajcym badaniom
128 terenie oraz prognozowaniem infrastruktury technicznej. jego rozwoju ze szczeglnym uwzgldnieniem
Projekt instrukcji organizacji i prowadzenia studiw operacyjnych TZS przez Siy Zbrojne RP, Sztab Generalny WP, Warszawa 1994.
STUDIA OPERACYJNE - DZIAALNO ORGANIZACYJNO-BADAWCZA I NAUKOWA PROWADZONA W SIACH ZBROJNYCH, MAJCA NA CELU POZNANIE SFERY ZAINTERESOWA STUDYJNO-OBRONNYCH W ASPEKCIE OPTYMALNEGO WYKORZYSTANIA WARUNKW SPOECZNO-POLITYCZNYCH, GEOGRAFICZNYCH I MILITARNYCH NA POTRZEBY OPERACYJNO-OBRONNEGO UYCIA WOJSK. PRZEDMIOT BADA STUDIW OPERACYJNYCH POKRYWA SI W ZNACZNEJ CZCI Z PRZEDMIOTEM BADAWCZYM GEOGRAFII WOJENNEJ. SUWERENNO EKONOMICZNA - CZ SKADOWA SUWERENNOCI PASTWA - ROZUMIANA JAKO NIEZBYWALNE PRAWO DO: WYBORU SWEGO USTROJU GOSPODARCZEGO ( PODOBNIE I POLITYCZNEGO) ZGODNIE Z WOL SWEGO NARODU BEZ INGERENCJI Z ZEWNTRZ, PRZYMUSU LUB GROBY; TRWAEJ I NIEOGRANICZONEJ SAMODZIELNOCI WE WADANIU, UYTKOWANIU I DYSPONOWANIU SWYMI BOGACTWAMI, ZASOBAMI NATURALNYMI; SAMODZIELNEGO PROWADZENIA DZIAALNOCI GOSPODARCZEJ, A TAKE MOLIWOCI WYBORU NAJKORZYSTNIEJSZYCH POWIZA EKONOMICZNYCH Z ZAGRANIC ORAZ UTRZYMANIA RWNOWAGI MIDZY IMPORTEM A RODZIM PRODUKCJ. CILE WIE SI ONA Z PROBLEMEM BEZPIECZESTWA EKONOMICZNEGO PASTWA
SUWERENNO PASTWA
SUWERENNO PASTWA - jego samowadno, czyli prawna niezaleno od jakichkolwiek czynnikw zewntrznych oraz caowadno, czyli kompetencja normowania wszystkich stosunkw wewntrz pastwa.
L. Ehrlich: Prawo narodw. Krakw 1947, s. 104-105.
SUWERENNO PASTWA - zwierzchno terytorialna, niepodlego i swobodny, wolny od ingerencji ustrj polityczny, spoeczny i ekonomiczny oraz moliwo wspycia z innymi narodami na zasadach rwnoci i oboplnych korzyci.
G. Labud, . Zagadnienia suwerennoci Polski /.../ Kwartalnik historyczny 1960, nr 4, s. 1039.
SUWERENNO PASTWA - CECHA PASTWA POJMOWANA JAKO RZECZYWISTA NIEZALENO WADZY PUBLICZNEJ NA OKRELONYM TERYTORIUM. W ODNIESIENIU DO WADZY SUWERENNO OZNACZA WADZ NAJWYSZ, NIEZAWIS, SAMODZIELN. CECHA TA PRZYSUGUJE PASTWU OD MOMENTU JEGO POWSTANIA. W WIETLE PRAWA MIDZYNARODOWEGO
129 KADE PASTWO MA PRZYZNAN SUWERENNO. MOE BY ONO JEDNAKE OGRANICZONE W KORZYSTANIU Z TEGO PRAWA.
SYSTEM
SYSTEM KADY ZOONY OBIEKT WYRNIONY Z BADANEJ RZECZYWISTOCI, STANOWICY CAO TWORZON PRZEZ ZBIR OBIEKTW ELEMENTARNYCH (ELEMENTW) I POWIZA (RELACJI) POMIDZY NIMI.
P. Sienkiewicz, Inynieria systemw, Warszawa 1983, s. 27.
SYSTEM BEZPIECZESTWA PASTWA SKOORDYNOWANY WEWNTRZNIE ZBIR ELEMENTW ORGANIZACYJNYCH, LUDZKICH I MATERIAOWYCH, UKIERUNKOWANYCH NA PRZECIWDZIAANIE WSZELKIM ZAGROENIOM PASTWA, A W SZCZEGLNOCI POLITYCZNYM, GOSPODARCZYM, PSYCHOSPOECZNYM, EKOLOGICZNYM I MILITARNYM. SYSTEM GOTOWOCI BOJOWEJ ZBIR ODPOWIEDNIO ZORGANIZOWANYCH I ZABEZPIECZONYCH DZIAA, MAJCYCH NA CELU UTRZYMANIE STAEJ GOTOWOCI BOJOWEJ WOJSK NA ODPOWIEDNIM DO POTRZEB POZIOMIE ORAZ SPRAWNE OSIGANIE PRZEZ NIE PENEJ GOTOWOCI BOJOWEJ, ZGODNIE Z WYMAGANIAMI PLANU OPERACYJNEGO. W ZALENOCI OD POTRZEB, POMIDZY TYMI STANAMI WPROWADZA SI STANY POREDNIE, ODPOWIADAJCE RNYM STOPNIOM ZAGROENIA BEZPIECZESTWA PASTWA I POTRZEBOM OBRONNOCI STAN PODWYSZONEJ GOTOWOCI BOJOWEJ I STAN GOTOWOCI BOJOWEJ ZAGROENIE WOJENNE - OKRELANE JAKO WYSZE STANY GOTOWOCI BOJOWEJ. SYSTEM INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ ZORGANIZOWANY ZBIR SPRZTU KOMPUTEROWEGO, OPROGRAMOWANIA, DANYCH GEOGRAFICZNYCH, PRZEZNACZONY DO EFEKTYWNEGO OPRACOWANIA, SKADOWANIA, AKTUALIZOWANIA, ANALIZY ORAZ PRZEDSTAWIANIA INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ. SYSTEM INFORMACJI PRZESTRZENNEJ UPORZDKOWANY WEWNTRZNIE UKAD ELEMENTW DOTYCZCYCH POZYSKIWANIA, GROMADZENIA, WERYFIKOWANIA, INTEGROWANIA, ANALIZOWANIA, TRANSFEROWANIA I UDOSTPNIANIA DANYCH PRZESTRZENNYCH. W SZEROKIM ROZUMIENIU OBEJMUJE ON METODY, RODKI TECHNICZNE, W TYM SPRZT I OPROGRAMOWANIE, BAZ DANYCH PRZESTRZENNYCH, ORGANIZACJ, ZASOBY FINANSOWE ORAZ LUDZI ZAINTERESOWANYCH JEGO FUNKCJONOWANIEM.
130
SYSTEM MOBILIZACYJNY SI ZBROJNYCH

SYSTEM MOBILIZACYJNY SI ZBROJNYCH - uporzdkowany wewntrznie ukad elementw oraz zesp zasad i norm regulujcych jego funkcjonowanie w czasie pokoju, mobilizacji i wojny. Na system mobilizacyjny si zbrojnych skadaj si: teoria mobilizacji; organy kierowania; dokumentacja planistyczna; jednostki mobilizujce i mobilizowane; elementy bazy mobilizacyjnej; rezerwy w gospodarce narodowej; uzbrojenie, wyposaenie i zapasy materiaowe utrzymywane w jednostkach wojskowych; podsystem powoania (pobrania) rezerw z gospodarki narodowej; podsystem szkolenia mobilizacyjnego; podsystem przeszkalania rezerw osobowych; podsystem kontroli gotowoci mobilizacyjnej wojsk.
Instrukcja o mobilizacyjnym rozwiniciu SZ RP, Szt.Gen.WP, Warszawa 1994.
SYSTEM MOBILIZACYJNY SI ZBROJNYCH uporzdkowany wewntrznie ukad elementw oraz zesp zasad i norm regulujcych jego funkcjonowanie w czasie pokoju, mobilizacji i wojny. Na system mobilizacyjny si zbrojnych skadaj si: teoria mobilizacji; organy kierowania; dokumentacja planistyczna; jednostki wojskowe; elementy bazy mobilizacyjnej; rezerwy pastwowe; uzbrojenie i wyposaenie; zapasy materiaowe si zbrojnych.
Instrukcja o mobilizacyjnym rozwiniciu Si Zbrojnych RP, Warszawa 1994. J. Babula, systemy mobilizacyjne si zbrojnych, Bellona Warszawa 1995.
SYSTEM MOBILIZACYJNY SI ZBROJNYCH UPORZDKOWANY WEWNTRZNIE UKAD ELEMENTW FUNKCJONUJCYCH WEDUG OKRELONYCH ZASAD I NORM W CZASIE POKOJU, KRYZYSU I WOJNY, KOORDYNUJCY PRZEDSIWZICIA PLANISTYCZNE I ORGANIZACYJNE REALIZOWANE PRZEZ ORGANA WOJSKOWE I ADMINISTRACYJNE ORAZ PODMIOTY GOSPODARCZE, ABY ZA POMOC WYDZIELONYCH SI I RODKW DOKONA MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA SI ZBROJNYCH, ZGODNIE Z ZAOONYMI CELAMI POLITYCZNYMI I OPERACYJNYMI.
SYSTEM OBRONNOCI PASTWA

SYSTEM OBRONNY PASTWA - to skoordynowany wewntrznie zbir elementw organizacyjnych, ludzkich i materiaowych wzajemnie powizanych i dziaajcych na rzecz obrony pastwa.
Biuletyn informacyjny nr 1/159, Wyd. Szt.Gen. WP, Warszawa 1994, s. 7.
SYSTEM OBRONNY RP - stanowi elementy potencjau obronnego wasnego i ewentualnie sojuszniczego poczone celem politycznym, zapewniajcym historyczne uwarunkowan suwerenno i niepodlego narodu polskiego, jego prawa do integralnoci terytorialnej i nienaruszalnoci granic pastwa.
K. Noko, Sztuka tworzenia przewagi w systemie obronnym RP, Bellona, Warszawa 1994, s. 16.
131
SYSTEM OBRONNOCI PASTWA - ZBIR UPORZDKOWANYCH WEWNTRZNIE I WZAJEMNIE POWIZANYCH ELEMENTW - LUDZI, ORGANIZACJI, URZDZE - DZIAAJCYCH NA RZECZ ZACHOWANIA BEZPIECZESTWA WOJSKOWEGO (MILITARNEGO) PASTWA.
SYSTEM OBRONY TERYTORIALNEJ20 - CZ (PODSYSTEM) SYSTEMU OBRONNOCI PASTWA PRZEZNACZONY DO PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA, WE WSPDZIAANIU Z UKADEM POZAMILITARNYM, OBRONY POWSZECHNEJ NA CAYM TERYTORIUM KRAJU.
SYSTEM PLANOWANIA, PROGRAMOWANIA I BUDETOWANIA

SYSTEM PLANOWANIA, PROGRAMOWANIA I BUDETOWANIA - dostarcza informacji w celu ustalenia efektywnoci wykorzystania zasobw przez ministerstwo obrony.
K. Hartley, The Economics of Defence Policy, London 1991, s. 34.
SYSTEM PLANOWANIA, PROGRAMOWANIA I BUDETOWANIA - zosta przeznaczony do wyraenia zwizku pomidzy planowaniem i budetowaniem poprzez weryfikacj budetu za pomoc wynikowych programw.
SYSTEM PLANOWANIA, PROGRAMOWANIA I BUDETOWANIA UPORZDKOWANY WEWNTRZNIE UKAD W KTRYM WIELOLETNIE CELE STRATEGICZNE ZOSTAY POWIZANE ZE RODKAMI UJTYMI W ROCZNYCH BUDETACH ZA POMOC REDNIOOKRESOWYCH PROGRAMW OSIGANIA TYCH CELW. SYSTEM RATOWNICZY - ZESP SI I RODKW PRZEZNACZONYCH DO NIESIENIA POMOCY POSZKODOWANYM PODCZAS AKCJI RATUNKOWEJ. SYSTEM UZUPENIANIA SI ZBROJNYCH (WOJSK) W CZASIE WOJNY WEWNTRZNIE UPORZDKOWANY UKAD ELEMENTW (JEDNOSTEK) ORGANIZACYJNYCH, ZESP ZASAD, SPOSOBW (METOD) I NORM REGULUJCYCH ICH FUNKCJONOWANIE W CZASIE POKOJU, KRYZYSU I
20
System obrony terytorialnej stanowi skoordynowany zbir takich elementw jak: terytorialne organy dowodzenia, wojska obrony terytorialnej, wojskowe elementy operacyjnego przygotowania terytorium kraju, a w okresie zagroenia i wojny stacjonarne jednostki i instytucje wojskowe oraz formacje zmilitaryzowane wczane w skad si zbrojnych. System cz relacje wewntrzne - dowodzenie, wspdziaanie, szkolenie oraz zewntrzne - wspdziaanie z wojskami operacyjnymi, pozamilitarnymi ogniwami obrony i spoeczestwem.
132 WOJNY, A TAKE WYDZIELONE SIY (REZERWY OSOBOWE) I RODKI MATERIAOWO-TECHNICZNE ZAPEWNIAJCE CIGO UZUPENIANIA WOJSK W WYNIKU PONIESIONYCH STRAT W STANIE OSOBOWYM I RODKACH TRANSPORTOWYCH (MASZYNACH) W CZASIE PROWADZENIA DZIAA WOJENNYCH. STRUKTURA SYSTEMU UZUPENIANIA SI ZBROJNYCH (WOJSK) W CZASIE WOJNY, W TYM WIELKO I LICZBA WCHODZCYCH W JEGO SKAD JEDNOSTEK WOJSKOWYCH (PODODDZIAW ZAPASOWYCH) WYNIKA ZE SKADU POSZCZEGLNYCH RODZAJAW SI ZBROJNYCH, A TAKE CHARAKTERU (SPECYFIKI) PROWADZONYCH PRZEZ NIE DZIAA ZBROJNYCH I ZAKRESU PROGNOZOWANYCH STRAT. SYSTEM WOJSKOWY CZ (PODSYSTEM) SYSTEMU OBRONNOCI, OBEJMUJCY PRAWNE, DOKTRYNALNE, MATERIALNE, LUDZKIE I TERYTORIALNE ELEMENTY ORGANIZACJI WOJSKOWEJ PASTWA, UMOLIWIAJCEJ TWORZENIE I FUNKCJONOWANIE SI ZBROJNYCH - W CISYM POWIZANIU Z WADZ, SPOECZESTWEM, GOSPODARK I SOJUSZNIKAMI - W OBRONIE NARODOWEJ I WSPLNEJ SOJUSZU.
J. Pawowski, Podstawy tworzenia systemu wojskowego, Materiay z sympozjum w Wydziale Strategiczno - Obronnym 15.02.2001, s. 13.
SYSTEM WYKRYWANIA I ALARMOWANIA - ZESP OGNIW NA WSZYSTKICH SZCZEBLACH KIEROWANIA OBRON CYWILN ORAZ PRZYGOTOWANYCH SI I RODKW, KTRYCH CELEM JEST OSTRZEGANIE, ALARMOWANIE ORAZ UPRZEDZANIE LUDNOCI O GROCYM NIEBEZPIECZESTWIE.
SZELF
SZELF - platforma kontynentalna, przyldowa - zalany przez morze paski (o spadkach przewanie tylko do 2) obszar na obwodzie bloku kontynentalnego, rozpocierajcy si do gbokoci rednio okoo 200m, ograniczony od strony otwartego morza krawdzi, za ktr dno opada ju stromiej stanowic stok przyldowy o nachyleniu 3-15.
Sownik poj geograficznych, Warszawa 1973, s. 477.
SZELF - platforma kontynentalna, pytka, przybrzena strefa dna oceanicznego (morskiego); przez nage zaamanie przechodzi w stok kontynentalny.
Wielka encyklopedia powszechna, t. 11. PWN, Warszawa, 1986, wydanie pierwsze. s. 211.
SZELF - PRZYBRZENA STREFA DNA OCEANICZNEGO (MORSKIEGO) ZALEGAJCEGO DO GBOKOCI OKOO 200 m, KTRA KOCZY SI STROM KRAWDZI ODDZIELAJC J OD GBIN OTWARTEGO OCEANU (MORZA). ZE WZGLDU NA WYSTPUJCE TU CZSTO BOGATE ZASOBY, ZWASZCZA ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO, SZELF MA DLA WIELU PASTW ISTOTNE ZNACZENIE GOSPODARCZE I MILITARNE.
133
SZKOLNICTWO WOJSKOWE
SZKOLNICTWO WOJSKOWE, og instytucji, szk i kursw wojskowych, ktrych zadaniem jest ksztacenie, wychowanie i doskonalenie kadr wojskowych.
SZKOLNICTWO WOJSKOWE WYODRBNIONY SYSTEM SZKOLNICTWA PODLEGY MINISTERSTWU OBRONY NARODOWEJ, MAJCY NA CELU PRZYGOTOWANIE TEORETYCZNE I PRAKTYCZNE KADR DO SUBY W SIACH ZBROJNYCH RP. OBEJMUJE SZKOLENIE PODSTAWOWE, NA REDNIM POZIOMIE, WYSZE ZAWODOWE I AKADEMICKIE. SZTAB ZINTEGROWANY SZTAB W KTRYM DO KADEGO STANOWISKA ETATOWEGO PRZYDZIELONY JEST TYLKO JEDEN OFICER, NIEZALENIE OD JEGO NARODOWOCI I RODZAJU SI ZBROJNYCH, W KTRYCH SUY.
SZTUKA WOJENNA
SZTUKA WOJENNA - dziedzina wiedzy i umiejtnoci dotyczca przygotowania i prowadzenia walki zbrojnej. Sztuka wojenna w armiach pastw socjalistycznych dzieli si na strategi, sztuk operacyjn i taktyk.
Maa encyklopedia wojskowa, Warszawa 1971, t. III, s .268.
SZTUKA WOJENNA - teoria i praktyka przygotowania pastwa (koalicji) i si zbrojnych do wojny oraz wykorzystania w czasie dziaa wojennych materialnych, moralnych i militarnych moliwoci do realizacji celw i zada (strategicznych, operacyjnych taktycznych), nakrelonych przez polityk pastwa, oraz kierowanie prowadzonymi dziaaniami.
SZTUKA WOJENNA - dziedzina wiedzy i umiejtnoci obejmujca formy i sposoby wojskowego przygotowania i prowadzenia dziaa wojennych w skali strategicznej, operacyjnej i taktycznej.
SZTUKA WOJENNA - OPARTA NA PODSTAWACH TEORETYCZNYCH DZIEDZINA UMIEJTNOCI TWRCZEGO ZASTOSOWANIA FORM I SPOSOBW PRAKTYCZNEGO PRZYGOTOWANIA PASTWA DO WOJNY I JEJ PROWADZENIA W KONKRETNEJ SYTUACJI.
134
SZTUKA WOJENNA21 (w aspekcie wojskowym) OPARTA NA PODSTAWACH TEORETYCZNYCH DZIEDZINA UMIEJTNOCI TWRCZEGO ZASTOSOWANIA FORM I SPOSOBW PRAKTYCZNEGO PRZYGOTOWANIA SI ZBROJNYCH ORAZ PROWADZENIA WALKI ZBROJNEJ W SKALI STRATEGICZNEJ, OPERACYJNEJ I TAKTYCZNEJ W KONKRETNEJ SYTUACJI.
RODEK CIKOCI
RODEK CIKOCI - punkt przyoenia wypadkowej ciarw wszystkich czsteczek ciaa, bez wzgldu na orientacj ciaa w przestrzeni.
Leksykon PWN, Warszawa 1972, s. 190.
RODEK CIKOCI - ... wewntrz si zbrojnych powstaj tedy pewne punkty cikoci, ktrych ruchy i kierunki decyduj o pozostaych punktach a znajduj si te punkty cikoci tam, gdzie zgromadzona jest wikszo si zbrojnych ... Wykry te centra gravitatis si zbrojnych przeciwnika, zbada ich zakres oddziaywania oto gwna czynno oceny strategicznej. C. v. Clausewitz, O wojnie, Lublin 1995, s. 627 . RODEK CIKOCI spjne okrelenie moliwoci politycznych, militarnych, ekonomicznych i moralnych pastwa, sojuszu, koalicji, si zbrojnych lub strony konfliktu decydujce o moliwoci prowadzenia dziaa wojennych.
M. Wiatr, Dowodzenie operacyjne w sztuce wojennej, Warszawa AON 1998, s. 268.
RODEK CIKOCI CENTRUM SIY I MOLIWOCI DZIAANIA OBEJMUJCE CZYNNIKI WCZNIE ZE SABYMI I SILNYMI STRONAMI DECYDUJACE O MOLIWOCIACH WOJENNYCH PASTWA, SOJUSZU I SI ZBROJNYCH. JEGO ZAATAKOWANIE I WYELIMINOWANIE PROWADZI BEZPOREDNIO DO KLSKI LUB ZMUSZA DO PODJCIA NEGOCJACJI POKOJOWYCH. RODOWISKO GEOGRAFICZNE - ZEWNTRZNA POWOKA ZIEMI STANOWICA PRZESTRZE GEOGRAFICZN, KTR TWORZ PRZENIKAJCE SI WZAJEMNIE LITOSFERA, ATMOSFERA, HYDROSFERA ORAZ BIOSFERA WRAZ Z WYTWORAMI DZIAALNOCI CZOWIEKA (ANTROPOSFERA). JEELI ROZPATRUJE SI T POWOK Z PUNKTU WIDZENIA
21
Jeli pomin tradycyjne nawyki, naleaoby w tym miejscu pisa o sztuce wojskowej sztuce prowadzenia walki zbrojnej, bdcej domen wojskowych, obok sztuki wojennej sztuki prowadzenia wojny, bdcej domen politykw.
135
POTRZEB CZOWIEKA I Z UWZGLDNIENIEM ZACHODZCYCH POD JEGO WPYWEM PRZEMIAN WARUNKW NATURALNYCH, OKRELA SI J MIANEM RODOWISKA GEOGRAFICZNEGO.
WIADCZENIA NA RZECZ OBRONY

WIADCZENIA NA RZECZ OBRONY - jedna z form realizacji powszechnego obowizku obrony RP, obejmujca wiadczenia osobiste w postaci nieodpatnego wykonywania w czasie wolnym od pracy rnego rodzaju prac doranych w ustalonym wymiarze godzin w roku oraz wiadczenia rzeczowe polegajce na udostpnieniu posiadanych pomieszcze, rodkw transportowych, narzdzi i innego sprztu oraz dostarczanie posiadanych materiaw na potrzeby obrony.
Sownik podstawowych terminw wojskowych, Warszawa 1977, s. .
WIADCZENIA NA RZECZ OBRONY - rodzaj wiadcze wojskowych, przewidzianych w ustawie z 21.XI.1967r., o powszechnym obowizku obrony RP. Ustawa przewiduje 3 rodzaje wiadcze: osobiste, rzeczowe oraz w postaci rodkw transportowych, narzdzi, maszyn i urzdze przekazywanych dla potrzeb obrony pastwa. rodki transportowe i inne urzdzenia dostarcza si tylko w razie wprowadzenia stanu bezporedniego zagroenia bezpieczestwa pastwa, ogoszenia mobilizacji i w czasie wojny, natomiast wiadczenia osobiste i rzeczowe mog by realizowane dla potrzeb przygotowania obrony kraju.
Maa encyklopedia wojskowa, t. 3, Warszawa 1971, s .295.
WIADCZENIA NA RZECZ OBRONY - rodzaj wiadcze okrelonych w ustawie o powszechnym obowizku obrony RP. Ustawa przewiduje 2 rodzaje wiadcze: wiadczenia osobiste i wiadczenia rzeczowe dla potrzeb przygotowania obrony kraju w razie wprowadzenia stanu bezporedniego zagroenia bezpieczestwa pastwa, ogoszenia mobilizacji i w czasie wojny oraz przekazywanie maszyn, urzdze i rodkw transportowych dla potrzeb obrony pastwa.
WIADCZENIA NA RZECZ OBRONY - INTEGRALNA CZ SYSTEMOWYCH ROZWIZA OBRONNYCH. ZAKRES, FORMY ORGANIZACYJNE I ZASADY WIADCZE OKRELA USTAWA O POWSZECHNYM OBOWIZKU OBRONY RP ORAZ WYDANE NA JEJ PODSTAWIE PRZEPISY WYKONAWCZE. WIADCZENIA DZIEL SI NA OSOBISTE, RZECZOWE ORAZ SZCZEGLNE.
136
WIADCZENIA OSOBISTE
WIADCZENIA OSOBISTE - rodzaj wiadcze na rzecz obrony polegajcych na nieodpatnym wykonywaniu w czasie wolnym od pracy rnego rodzaju dodatkowych prac doranych dla potrzeb przygotowania obrony kraju. Obowizek wiadcze osobistych moe by naoony na osoby, ktre ukoczyy 16 lat, a nie przekroczyy 60 roku ycia. Uprawnione do nakadania tego obowizku s organy administracji pastwowej na szczeblu gminy, miasta lub dzielnicy (w drodze wezwania imiennego).
Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa 1979, s. 446.
WIADCZENIA OSOBISTE - RODZAJ WIADCZE POLEGAJCY NA WEZWANIU I WCZENIU OSB DO RNEGO RODZAJU PRAC ZWIZANYCH Z ZABEZPIECZENIEM MOBILIZACYJNEGO ROZWINICIA JEDNOSTEK I INSTYTUCJI WOJSKOWYCH ORAZ OSIGANIEM PRZEZ NIE WYSZYCH STANW GOTOWOCI BOJOWEJ. OBOWIZKIEM WIADCZE OSOBISTYCH ZARWNO W CZASIE POKOJU, JAK I WOJNY OBJCI S WSZYSCY OBYWATELE, KTRZY UKOCZYLI LAT SZESNACIE, A NIE PRZEKROCZYLI SZEDZIESICIU LAT YCIA, Z WYJTKIEM OSB PRZEWIDZIANYCH DO WYKONANIA INNYCH ZADA LUB POSIADAJCYCH OKRELON KATEGORI ZDROWIA.
WIADCZENIA RZECZOWE
WIADCZENIA RZECZOWE - rodzaj wiadcze na rzecz obrony polegajcy na udostpnieniu pomieszcze, rodkw transportowych, narzdzi i innego sprztu oraz dostarczaniu posiadanych materiaw dla potrzeb zwizanych z realizacj powszechnego obowizku obrony, a w razie wprowadzenia stanu bezporedniego zagroenia bezpieczestwa pastwa, ogoszenia mobilizacji i w czasie wojny - na oddaniu do uytkowania na rzecz si zbrojnych, formacji obrony cywilnej lub innych pastwowych jednostek organizacyjnych wykonujcych zadania dla potrzeb obrony pastwa na czas nieokrelony - nieruchomoci lub rzeczy ruchomych potrzebnych dla celw obrony. Obowizek wiadcze rzeczowych moe by naoony na urzdy i instytucje pastwowe, jednostki gospodarki uspoecznionej, organizacje spoeczne i zawodowe oraz osoby fizyczne i prawne nie bdce jednostkami gospodarki uspoecznionej. Uprawnionymi do nakadania obowizku wiadcze rzeczowych s organy administracji pastwowej szczebla gminy, miasta i dzielnicy (w drodze wezwania imiennego).
WIADCZENIA RZECZOWE - RODZAJ WIADCZE NA RZECZ OBRONY, POLEGAJCY NA ODDANIU DO UYTKOWANIA JEDNOSTKOM I INSTYTUCJOM WOJSKOWYM POMIESZCZE, TERENW, RODKW TRANSPORTU, MASZYN,
137 NARZDZI I INNEGO SPRZTU. OBOWIZEK WIADCZE RZECZOWYCH MOE BY NAOONY NA URZDY I INSTYTUCJE PASTWOWE, PODMIOTY GOSPODARCZE I INNE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE. W CZASIE OGOSZENIA MOBILIZACJI I W CZASIE WOJNY OBOWIZEK TEN DOTYCZY RWNIE OSB FIZYCZNYCH.
WIADCZENIA SZCZEGLNE - RODZAJ WIADCZE OBEJMUJCY SPECYFICZNE ZADANIA I OBOWIZKI, REALIZOWANE PRZEZ ORGANY ADMINISTRACJI, PODMIOTY GOSPODARCZE I INNE JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE NA RZECZ OBRONY I BEZPIECZESTWA PASTWA, W TYM ZWIZANE Z OSIGANIEM WYSZYCH STANW GOTOWOCI BOJOWEJ W SIACH ZBROJNYCH ORAZ OGOSZENIEM MOBILIZACJI.
TEATR OPERACJI - OBSZAR WYMAGANY DO PROWADZENIA LUB WSPARCIA OKRELONYCH DZIAA W RAMACH TEATRU WOJNY. RNE TEATRY OPERACJI W RAMACH TEGO SAMEGO TEATRU WOJNY BD ODSEPAROWANE GEOGRAFICZNIE (PRZESTRZENNIE) I UKIERUNKOWANE NA RNE SIY PRZECIWNIKA. OBEJMUJE ZWYKLE DUE OBSZARY POZWALAJCE NA PROWADZENIE DZIAA W DUGIM OKRESIE.
Analiza przestrzeni Euroatlantyckiej NATO, Warszawa 2001, s. 21.
TEATR WOJNY
TEATR WOJNY - rozlege obszary ldowe, morskie i powietrzne (z przestrzeni kosmiczn wcznie) o okrelonych waciwociach fizyczno-geograficznych, na ktrych mog by lub s prowadzone dziaania wojenne midzy koalicjami lub kilkoma pastwami tych koalicji. Teatr wojny moe obejmowa jeden lub wicej teatrw dziaa wojennych ... . Powierzchnia TW moe obj ca kul ziemsk z przestrzeni kosmiczn.
TEATR WOJNY - OBSZAR POWIETRZNY, LDOWY I OCEANICZNO MORSKI, KTRY JEST LUB MOE BY BEZPOREDNIO WYKORZYSTANY DO PROWADZENIA DZIAA WOJENNYCH. TEATR WOJNY JEST WYZNACZONY PRZEZ NARODOWY ORGAN DOWODZENIA LUB DOWDC REGIONU GEOGRAFICZNEGO I MOE ZAWIERA WICEJ NI JEDEN TEATR OPERACJI.
Analiza przestrzeni Euroatlantyckiej NATO, Warszawa 2001, s. 21.
138
TERRORYZM
TERRORYZM - stosowanie gwatu do osigania celw politycznych lub ekonomicznych w stosunkach midzynarodowych. Forma interwencji dokonywanej przemoc przez specjalne oddziay wojskowe lub policyjne, albo przez organizacje terrorystyczne.
J.E. Osmaczyk , Encyklopedia spraw midzynarodowych i ONZ, Warszawa 1974, s. 3509.
TERRORYZM - jest to przemylane uycie przemocy lub zagroenia w celu wywoania strachu; przemylane wymuszenie lub zastraszenie rzdw lub spoeczestw w celach nacisku politycznego, religijnego lub ideowego.
Przeciw terroryzmowi, Polska Zbrojna z 30.06.1993.
TERRORYZM - FORMA PRZEMOCY POLEGAJCA NA PRZEMYLANEJ AKCJI WYMUSZENIA BD ZASTRASZENIA RZDW LUB OKRELONYCH GRUP SPOECZNYCH W CELACH POLITYCZNYCH, EKONOMICZNYCH I INNYCH.
TERYTORIALNA ORGANIZACJA WOJSKOWA CZ OBRONNEGO SYSTEMU WOJSKOWEGO OBEJMUJCA WSZYSTKIE STAE SIY WOJSKOWE, INSTYTUCJE, INFRASTRUKTUR, ORGANA DOWODZENIA I PROCEDURY WSPPRACY Z TERYTORIALNYMI WADZAMI RZDOWYMI I SAMORZDOWYMI, PRZEZNACZONE DO REALIZACJI POWSZECHNEJ OBRONY NARODOWEJ NA SZCZEBLU TERYTORIALNYM.
TERYTORIALNE ORGANY DOWODZENIA ELEMENT SYSTEMU DOWODZENIA SI ZBROJNYCH OBEJMUJCY OSOBY FUNKCYJNE I WYDZIELONE KOMRKI ORGANIZACYJNE (ZARZDY, ODDZIAY, WYDZIAY) SZTABU GENERALNEGO WP I DOWDZTW RODZAJW SI ZBROJNYCH, OKRGI WOJSKOWE ORAZ WOJEWDZKIE SZTABY WOJSKOWE PRZEZNACZONE DO KIEROWANIA OBRON TERYTORIALN.
TERYTORIALNE UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH

TERYTORIALNY SYSTEM UZUPENIANIA WOJSK uzupenianie stanu osobowego wojsk z obszaru danego okrgu wojskowego przez dostarczenie powoanych kontyngentw do rejonw dyslokacji, formowania lub rozwijania zwizkw i oddziaw.
Leksykon wiedzy wojskowej, MON, Warszawa 1979, s. 454.
TERYTORIALNE UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH (WOJSK) jedna z zasad uzupenienia jednostek wojskowych onierzami rezerwy, rodkami transportowymi i maszynami (urzdzeniami). Polega na przeznaczaniu do jednostek wojskowych onierzy rezerwy oraz rodkw transportowych i maszyn z obszaru administrowanego przez
139 macierzysty wojewdzki sztab wojskowy, w okrelonych przypadkach moe by stosowane uzupenienie eksterytorialne.
Sownik terminw z zakresu bezpieczestwa narodowego, AON Warszawa, 2000, s. 83.
TERYTORIALNE UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH JEDNA Z ZASAD UZUPENIANIA JEDNOSTEK WOJSKOWYCH ONIERZAMI REZERWY, RODKAMI TRANSPORTOWYMI I MASZYNAMI. POLEGA NA PRZEZNACZANIU DO JEDNOSTEK WOJSKOWYCH ONIERZY REZERWY ORAZ RODKW TRANSPORTOWYCH I MASZYN Z OBSZARU ADMINISTROWANEGO PRZEZ MACIERZYSTY WOJEWDZKI SZTAB WOJSKOWY. PODOBNIE PRZY REJONIZACJI MACIERZYST (WYZNACZON) WOJSKOW KOMEND UZUPENIE. W UZASADNIONYCH PRZYPADKACH MOE OBEJMOWA UZUPENIANIE Z OBSZARU INNYCH, SSIEDNICH WKU.
UCIEKINIERZY (UCHODCY) OSOBY, KTRE WSKUTEK RZECZYWISTEGO LUB POZORNEGO NIEBEZPIECZESTWA PRZEMIESZCZAJ SI Z WASNEJ WOLI, SPONTANICZNIE LUB W ZWIZKU Z POLITYK PRZESIEDLENIA, NIEZALENIE OD TEGO, CZY PORUSZAJ SI ONE W OBSZARZE WASNEGO KRAJU CZY POPRZEZ GRANICE MIDZYNARODOWE.
UPRZEDZANIE - JEDNA Z FUNKCJI SYSTEMU WYKRYWANIA I ALARMOWANIA MAJCA NA CELU ROZPOWSZECHNIENIE Z ODPOWIEDNIM WYPRZEDZENIEM PRZEZ WACIWE ORGANA INFORMACJI O GROCYM NIEBEZPIECZESTWIE SKAE PROMIENIOTWRCZYCH, CHEMICZNYCH LUB SKAE BIOLOGICZNYCH. URZD OCHRONY PASTWA - CENTRALNY ORGAN ADMINISTRACJI RZDOWEJ POWOANY DO OCHRONY PORZDKU KONSTYTUCYJNEGO, W TYM DO ORGANIZOWANIA I KIEROWANIA WYKONYWANIEM ZADA Z ZAKRESU WYWIADU I KONTRWYWIADU, A TAKE INNYCH UJTYCH W PRZEPISACH PRAWA, OKRELAJCYCH SPECYFICZNE MOLIWOCI PROWADZENIA DZIAA O CHARAKTERZE NIEJAWNYM WOBEC OBYWATELI RP I INNYCH PASTW, JELI DZIAALNO ICH POZOSTAJE W ODPOWIEDNICH RELACJACH DO WANYCH INTERESW PASTWA. UWARUNKOWANIA BEZPIECZESTWA PASTWA - ZESP WZAJEMNIE ZALENYCH PRZESANEK ZEWNTRZNYCH I WEWNTRZNYCH WPYWAJCYCH NA KSZTATOWANIE BEZPIECZESTWA PASTWA. ASPEKT ZEWNTRZNY WIE SI Z CHARAKTEREM JEGO OTOCZENIA ZEWNTRZNEGO O KTRYM PRZESDZA POOENIE GEOPOLITYCZNE. UWARUNKOWANIA O CHARAKTERZE WEWNTRZNYM SPROWADZAJ SI DO ISTOTY USTROJU PASTWA, POZIOMU ROZWOJU JEGO GOSPODARKI,
140 KULTURY POLITYCZNEJ, ADU SPOECZNEGO. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE I WEWNTRZNE S ZE SOB CILE POWIZANE.
UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH
UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH uzupenianie stanu osobowego wojsk dokonywane wedug systemw zalenych m.in. od ustroju spoeczno-gospodarczego, charakteru i struktury organizacyjnej jego si zbrojnych, sytuacji militarnej.
UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH pokrycie si zbrojnych w zakresie stanu osobowego, rodkw materiaowych, technicznych zgodnie z etatami i tabelami nalenoci czasu pokojowego i wojennego.
Sownik podstawowych terminw wojskowych, Warszawa 1977, s. 8.
UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH (JEDNOSTEK WOJSKOWYCH) ZABEZPIECZENIE POTRZEB JEDNOSTEK WOJSKOWYCH STANEM OSOBOWYM (SZEREGOWCY, PODOFICEROWIE ZASADNICZEJ SUBY WOJSKOWEJ, SUBY KONTRAKTOWEJ) ORAZ UZBROJENIEM I WYPOSAENIEM ZGODNIE Z ETATAMI CZASU POKOJOWEGO. UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH (MOBILIZACYJNE) RACJONALNE PLANOWANIE, PRZYGOTOWANIE, PODZIA I WYKORZYSTANIE ZASOBW REZERW OSOBOWYCH (ONIERZY REZERWY ORAZ RODKW TRANSPORTOWYCH (MASZYN) Z GOSPODARKI NARODOWEJ ODPOWIEDNIO DO POSTAWIONYCH ZADA, A W CZASIE MOBILIZACJI ICH POWOANIE (DOSTARCZENIE) DO JEDNOSTEK WOJSKOWYCH.
WALKA
WALKA - to kooperacja negatywna przynajmniej dwch sprawcw, z ktrych kady stara si osign cel niezgodny z celem drugiego, przy czym wie o dziaaniu przeciwnika i przeciwdziaa mu.
Bezpieczestwo narodowe a walka niezbrojna, Warszawa 1991, s. 74.
WALKA (bj) - to kade starcie z przeciwnikiem w skali taktycznej. Istot walki jest zorganizowane w czasie i przestrzeni bezporednie oddziaywanie na przeciwnika: fizyczne, psychologiczne, radioelektroniczne lub informacyjne. Podstawowymi rodzajami walki s obrona i natarcie.
Regulamin dziaa taktycznych wojsk ldowych, Warszawa 1994, s 7.
141
WALKA - TO WSZELKIE DZIAANIA PRZYNAJMNIEJ DWUPODMIOTOWE (PRZY ZAOENIU, E I ZESP MOE BY PODMIOTEM), GDZIE JEDEN PRZYNAJMNIEJ Z PODMIOTW PRZESZKADZA DRUGIEMU.
T.Kotarbiski, Traktat o dobrej robocie, Warszawa 1982, s. 221.
WALKA - WSZELKIE DZIAANIA, CO NAJMNIEJ DWUPODMIOTOWE, W KTRYCH JEDEN Z PODMIOTW PRZECIWDZIAA DRUGIEMU. PRZYJCIE ZA PUNKT WYJCIA FORM, SPOSOBW ORAZ RODKW PROWADZENIA WALKI UMOLIWIA WYODRBNIENIE WALKI ZBROJNEJ I WALKI NIEZBROJNEJ.
WALKA CYWILNA
WALKA CYWILNA - dziedzictwo narodowe polski, jedna z form walki pastwa podziemnego i spoeczestwa polskiego (obok walki zbrojnej) z okupantem niemieckim. Orodkiem dyspozycyjnym byo powoane przy delegaturze rzdu na kraj - kierownictwo walki cywilnej.
S. Karboski, W imieniu Rzeczypospolitej, Warszawa 1991 s. 101.
22
WALKA CYWILNA - NIEZBROJNA FORMA OBRONY POWSZECHNEJ PROWADZONEJ PRZEZ SPOECZESTWO W OKRESIE OKUPACJI, MAJCA NA CELU OBRON WARTOCI NARODOWYCH ORAZ OSABIENIE POTENCJAU OKUPANTA, A TAKE WSPIERANIE WALKI ZBROJNEJ I INNYCH DZIAA WADZ PASTWA PODZIEMNEGO.
WALKA EKOLOGICZNA
WALKA EKOLOGICZNA - rodzaj walki niezbrojnej polegajcej na wpywaniu na zjawiska i procesy zachodzce w atmosferze, rodowisku wodnym i skorupie ziemskiej, majcej na celu spowodowanie strat i szkd u przeciwnika oraz zdezorganizowanie ekonomiki pastwa i ycia ludnoci.
Sownik podstawowych terminw dotyczcych bezpieczestwa pastwa, Warszawa 1994, s 29.
22
Mianem tym okrelano opr przeciwko okupantowi na kadym odcinku ycia spoecznego, na kadym terenie i w kady moliwy sposb. Opr mia by bierny (sabota rozporzdze i praw okupanta) i czynny (np. likwidowanie agentw Gestapo, a wic akcja z broni w rku). Walka cywilna miaa obj nie tylko organizacje podziemne, ale wychodzc poza ich ramy, cae polskie spoeczestwo.
142
WALKA EKOLOGICZNA - to dziaania przynajmniej dwupodmiotowe, z ktrych kady przeciwstawia si celowemu oddziaywaniu na rodowisko przyrodnicze (naturalne) dla zapewnienia sobie warunkw spokojnej i zdrowej egzystencji.
Bezpieczestwo ekologiczne, Cz. I-III, Warszawa 1992-1994.
WALKA EKOLOGICZNA - RODZAJ WALKI NIEZBROJNEJ POLEGAJCEJ NA WPYWANIU NA ZJAWISKA I PROCESY ZACHODZCE W RODOWISKU NATURALNYM CZOWIEKA DLA ZAPEWNIENIA SOBIE WARUNKW SPOKOJNEJ I ZDROWEJ EGZYSTENCJI, PRZY JEDNOCZESNYM POZBAWIENIU TYCH WARUNKW PRZECIWNIKA.
WALKA GOSPODARCZA
WALKA GOSPODARCZA osignicia celw narodowych. agresywne uycie rodkw gospodarczych do
Dictionary of Military and Associated Terms, Department of Defense, US Government Printing Office, Washington 1989, s. 124 .
WALKA GOSPODARCZA - przedsiwzicia o charakterze gospodarczym realizowane przez prowadzcego wojn w celu utrudnienia bd uniemoliwienia przeciwnikowi prowadzenia wojny.
Handbuch zur konomie der Verteidigungspolitik, Walhalla und Praetoria Verlag, Regensburg 1986
WALKA GOSPODARCZA - RODZAJ WALKI NIEZBROJNEJ, KTREJ DZIAANIA O CHARAKTERZE GOSPODARCZYM I MILITARNYM, SKIEROWANE S PRZECIW GOSPODARCE INNEGO KRAJU.
WALKA INFORMACYJNA
WALKA INFORMACYJNA - dziaania kooperacji negatywnej wzajemnej, w ktrych cel destrukcyjnego oddziaywania skoncentrowany jest na systemach informacyjno sterujcych przeciwnych stron. Przedmiotem walki informacyjnej jest system informacyjno sterujcy.
L. Ciborowski, Walka informacyjna, Toru, 1999.
WALKA INFORMACYJNA - konflikt, w ktrym informacja jest jednoczenie zasobem, obiektem ataku i broni. Walka informacyjna obejmuje take fizyczna destrukcj infrastruktury, ktra wykorzystywana jest przez przeciwnika do dziaa operacyjnych.
R. Stark, Future Warfare, Information Superiority through Info War, Southwest Missouri State Uniwersity.
143
WALKA INFORMACYJNA (W ZNACZENIU WOJSKOWYM) ZORGANIZOWANA W FORMIE PRZEMOCY MILITARNA AKTYWNO ZEWNTRZNA PASTWA PROWADZCA DO OSIGNICIA OKRELONYCH CELW POLITYCZNYCH, SKIEROWANA NA NISZCZENIE LUB MODYFIKOWANIE SYSTEMW INFORMACYJNEGO KOMUNIKOWANIA PRZECIWNIKA LUB PRZEPYWAJCEJ PRZEZ NIE INFORMACJI ORAZ AKTYWNO ZAPEWNIAJCA OCHRON WASNYCH SYSTEMW INFORMACYJNEGO KOMUNIKOWANIA I PRZESYANIA PRZEZ NIE INFORMACJI PRZED PODOBNYM DZIAANIEM PRZECIWNIKA.
R. Szpyra, Operacje informacyjne pastwa w dziaaniach si powietrznych, Warszawa 2002, s. 149.
WALKA NIEZBROJNA
WALKA NIEZBROJNA RODZAJ WALKI PROWADZONEJ W RNYCH DZIEDZINACH YCIA SPOECZNO GOSPODARCZEGO, KTREJ CELEM JEST UZYSKANIE PRZEWAGI NAD STRON PRZECIWN, BEZ STOSOWANIA PRZEMOCY ZBROJNEJ. WALKA NIEZBROJNA - RODZAJ WALKI POLEGAJCEJ NA PROWADZENIU DZIAA, KTRYCH CELEM JEST OSABIENIE POTENCJAU OBRONNEGO PRZECIWNIKA PRZY WYKORZYSTANIU WSZELKICH DOSTPNYCH RODKW POZA MILITARNYMI.
WALKA POLITYCZNA
WALKA POLITYCZNA - to kooperacja przynajmniej dwch podmiotw, z ktrych kady przeciwstawia si zagroeniom uniemoliwiajcym wypenianie przez pastwo jego gwnych funkcji w celu stworzenia dla siebie jak najlepszych warunkw do realizacji interesu narodowego.
Bezpieczestwo polityczne, Opracowanie zespoowe, Warszawa 1992-1994.
WALKA POLITYCZNA - RODZAJ WALKI NIEZBROJNEJ POLEGAJCEJ PRZEDE WSZYSTKIM NA DZIAALNOCI DYPLOMATYCZNEJ, KTREJ CELEM JEST NARUSZENIE OKRELONYCH WARTOCI PRZYJMOWANYCH ZA PODSTAW NIEPODLEGOCI I INTEGRALNOCI TERYTORIALNEJ. WALKA PSYCHOSPOECZNA - RODZAJ WALKI NIEZBROJNEJ, W KTREJ KADY Z UCZESTNIKW STARA SI PRZECIWSTAWI ZJAWISKOM WPYWAJCYM NEGATYWNIE NA WIADOMO SPOECZESTWA W CELU ZACHOWANIA JAK NAJWYSZEGO POZIOMU MORALE WASNEGO NARODU.
144
WALKA ZBROJNA
WALKA ZBROJNA - caoksztat przedsiwzi realizowanych w czasie dziaa wojennych przez siy zbrojne przy uyciu broni.
Leksykon wiedzy wojskowej, Warszawa 1974, s. .
WALKA ZBROJNA - RODZAJ WALKI PROWADZONEJ PRZEZ SIY ZBROJNE, KTREJ CELEM JEST NISZCZENIE PRZECIWNIKA PRZY WYKORZYSTANIU BRONI. WOJEWDZKI SZTAB WOJSKOWY - TERENOWY ORGAN WOJSKOWY, POWOANY DO WYKONYWANIA ZADA OKRELONYCH W USTAWIE O POWSZECHNYM OBOWIZKU OBRONY RP. WOJEWDZKI SZTAB WOJSKOWY JEST UPRAWNIONY DO ZGASZANIA ORGANOM ADMINISTRACJI TERENOWEJ POTRZEB SI ZBROJNYCH WYNIKAJCYCH Z ICH ZADA BOJOWYCH, UZUPENIANIA FORMACJI SAMOOBRONY ORAZ ADMINISTROWANIA REZERWAMI OSOBOWYMI. TERENOWYMI DELEGATURAMI WOJEWDZKICH SZTABW WOJSKOWYCH S WOJSKOWE KOMENDY UZUPENIE. WOJEWDZKI SZTAB WOJSKOWY TERYTORIALNY ORGAN DOWODZENIA SZCZEBLA WOJEWDZKIEGO POWOANY DO SPENIENIA FUNKCJI ADMINISTRACYJNYCH, LOGISTYCZNYCH I OPERACYJNYCH; ODPOWIEDZIALNY ZA OBRON TERYTORIALN WOJEWDZTWA W CZASIE POKOJU, KRYZYSU I WOJNY.
WOJNA
WOJNA - jest nie tylko czynem politycznym, lecz prawdziwym narzdziem polityki, dalszym cigiem stosunkw politycznych, prowadzeniem ich innymi rodkami.
C. von Clausewitz, O wojnie, Warszawa 1958, s. 15.
WOJNA - jest kontynuacj polityki prowadzon rodkami przemocy, w celu zmuszenia przeciwnika do spenienia naszej woli, nosi charakter krwawej walki zbrojnej, staczanej przez zorganizowane siy zbrojne.
WOJNA - zjawisko spoeczne, historyczne i klasowe, polegajce na regulowaniu sporw lub realizowaniu celw politycznych przez zastosowanie przemocy w postaci si zbrojnych.
Encyklopedia powszechna , PWN, Warszawa 1976, t. IV, s .697.
145
WOJNA - konflikt zbrojny midzy pastwami, blokami pastw, narodami lub klasami spoecznymi, kontynuacja polityki rodkami przemocy w celu osignicia okrelonych interesw politycznych, ekonomicznych lub ideologicznych.
Maa encyklopedia wojskowa, Warszawa 1971, t. III, s. 494.
WOJNA - KONTYNUACJA POLITYKI RODKAMI PRZEMOCY, KTREJ GWNYM PRZEJAWEM JEST WALKA ZBROJNA. WOJNA STAN FUNKCJONOWANIA PASTWA CHARAKTERYZUJACY SI ISTNIENIEM OSTREGO KONFLIKTU ZEWNTRZNEGO LUB WEWNTRZNEGO ROZWIZYWANEGO RODKAMI PRZEMOCY, ANGAUJACY GROS POTENCJAU PASTWA. WOJSKA LDOWE - RODZAJ SI ZBROJNYCH PRZEZNACZONY DO PROWADZENIA DZIAA NA LDOWYCH TEATRACH DZIAA WOJENNYCH, ZDOLNY DO ZAJCIA I UTRZYMANIA TERENU. WOJSKA LOTNICZE I OBRONY POWIETRZNEJ (SIY POWIETRZNE) RODZAJ SI ZBROJNYCH PRZEZNACZONY DO ODPARCIA AGRESJI PRZECIWNIKA POWIETRZNEGO, A WSPLNIE Z WOJSKAMI LDOWYMI I MARYNARK WOJENN POWSTRZYMANIA AGRESORA PRZED ANEKSJ KRAJU. W OKRESIE POKOJU NADZORUJ PRZESTRZE POWIETRZN RP I UTRZYMUJ GOTOWO DO PRZECIWDZIAANIA JEJ NARUSZENIOM.
WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ

WOJSKA TERYTORIALNE militarny komponent nowoczesnych struktur wojskowych, ktre powizane z systemem niemilitarnym w decydujcy sposb wpywaj na efektywno obrony narodowej.
International Military and Defense Encyclopaedia, t. II, Washington 1993, s. 2217-2218
WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ - CZ SI ZBROJNYCH PRZEWIDZIANA DO REALIZACJI ZADA OBRONY OKRELONYCH OBSZARW NA TERYTORIUM KRAJU. STANOWI JE JEDNOSTKI OGLNOWOJSKOWE I RODZAJW WOJSK, FORMOWANE Z MIEJSCOWYCH ZASOBW I REZERW OSOBOWYCH, PRZEZNACZONE GWNIE DO PROWADZENIA REGULARNYCH I NIEREGULARNYCH DZIAA BOJOWYCH W REJONACH ICH ODPOWIEDZIALNOCI ; DO WSPARCIA WOJSK OPERACYJNYCH ORAZ UDZIELANIA POMOCY OBRONIE CYWILNEJ W AKCJACH RATUNKOWYCH.
146
WOJSKA OPERACYJNE
WOJSKA OPERACYJNE - siy zbrojne przeznaczone do realizacji zada bojowych na tzw. froncie zewntrznym w odrnieniu od wojsk obrony terytorium kraju przeznaczonych do wykonania zada na tzw. froncie wewntrznym.
Maa encyklopedia wojskowa, Warszawa 1971, t. III, s .528.
WOJSKA OPERACYJNE - ZASADNICZA CZ SI ZBROJNYCH, PRZEZNACZONYCH DO PROWADZENIA DZIAA BOJOWYCH, NIEZALENIE OD ISTNIEJCYCH PODZIAW TERYTORIALNYCH. W ICH SKAD WCHODZ: WOJSKA LDOWE, SIY POWIETRZNE I MARYNARKA WOJENNA. WOJSKA SPECJALNE SAMODZIELNE ODDZIAY I PODODDZIAY, ZOONE Z WYSELEKCJONOWANYCH, SPECJALNIE WYSZKOLONYCH I WYPOSAONYCH ONIERZY, PRZYGOTOWANYCH DO DZIAA W NIEWIELKICH GRUPACH O RNYM SKADZIE, W RODOWISKU PODWYSZONEGO RYZYKA. WOJSKA SPECJALNE WYKONUJ ZADANIA O ZNACZENIU STRATEGICZNYM LUB OPERACYJNYM W OKRESIE POKOJU, KRYZYSU I WOJNY.
Strategia Obronnoci Rzeczypospolitej Polskiej, z dn. 23 maja 2000 r., pkt. 54.
WOJSKOWE SIY SZYBKIEGO UYCIA - MILITARNY KOMPONENT SI SZYBKIEGO REAGOWANIA, OBEJMUJCYCH WYDZIELON CZ SI ZBROJNYCH, MOGCYCH W NAJKRTSZYM CZASIE OSIGN GOTOWO BOJOW I W SYTUACJACH ZAGROE BY UYTE W PIERWSZEJ KOLEJNOCI.
WOJSKOWE MISJE HUMANITARNE - OPERACJE POKOJOWE TRZECIEJ GENERACJI (WYMUSZANIA POKOJU) - PROWADZONE W CELU WSPARCIA AKCJI HUMANITARNYCH. POLEGAJ NA INTERWENCJI W KRYZYSACH HUMANITARNYCH Z DEMONSTRACJ LUB UYCIEM SIY. OBEJMUJ OCHRON POMOCY HUMANITARNEJ ORAZ STREF BEZPIECZESTWA DLA OFIAR KONFLIKTW. DECYZJ O DZIAANIU WOJSKOWYCH MISJI HUMANITARNYCH PODEJMUJE RB ONZ. WSPARCIE GEOGRAFICZNE CAOKSZTAT DZIAALNOCI PROWADZONEJ PRZEZ WOJSKOW SUB GEOGRAFICZN, MAJCEJ NA CELU ROZPOZNANIE I UDZIELENIE NIEZBDNEJ POMOCY GWNIE SIOM ZBROJNYM W ZAKRESIE POTRZEB DOTYCZCYCH INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ. OBEJMUJE: 1) PROGNOZOWANIE WPYWU CZYNNIKW GEOGRAFICZNYCH W WIETLE PLANOWANIA ORAZ PROWADZENIA OPERACJI I MISJI WOJSK, WCZAJC POTRZEBY WSPARCIA W SYTUACJACH
147 KRYZYSOWYCH, 2) PRODUKCJ, UTRZYMYWANIE I DYSTRYBUCJ MAP, 3) DOSTARCZANIE PRECYZYJNYCH DANYCH GEODEZYJNYCH DLA DOKADNYCH POMIARW I OKRELANIA POOENIA PUNKTW I AZYMUTW, DO NAWIGACJI LDOWEJ, MORSKIEJ I POWIETRZNEJ, A TAKE DO PRODUKCJI INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ, 4) OKRELANIE I DOSTARCZANIE PRECYZYJNYCH DANYCH MAGNETYCZNYCH I GRAWIMETRYCZNYCH, 5) PRODUKCJ, UTRZYMYWANIE, DOSTARCZANIE I OCHRANIANIE NUMERYCZNYCH INFORMACJI GEOGRAFICZNYCH, 6) DOSTARCZANIE PRODUKTW ANALIZY PRZESTRZENNEJ (TERENU), WOJSKOWEJ INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ I POCHODNYCH OPRACOWA, 7) STANDARYZACJ INFORMACJI GEOGRAFICZNEJ W CELU WSPARCIA INTEROPERACYJNEGO, 8) DEFINIOWANIE WYMAGA.
Polityka geograficzna NATO, Warszawa 1999, s. 11.
WSPARCIE PASTWA GOSPODARZA23

WSPARCIE PASTWA GOSPODARZA cywilna i wojskowa pomoc udzielana przez pastwo gospodarza w czasie pokoju, kryzysu i wojny siom sprzymierzonym i strukturom NATO, ktre s rozlokowane na jego terytorium lub przemieszczaj si tranzytem. Podstaw takiej pomocy s zobowizania sojusznicze NATO lub dwustronne albo wielostronne umowy midzy pastwem gospodarzem, strukturami NATO i pastwem (pastwami), ktrych siy prowadz dziaania na terytorium pastwa gospodarza.
WSPARCIE PASTWA GOSPODARZA - CYWILNA I WOJSKOWA POMOC ZE STRONY PASTWA GOSZCZCEGO. WIADCZONA JEST W CZASIE POKOJU, NADZWYCZAJNYCH ZDARZE LOSOWYCH, KRYZYSU LUB KONFLIKTU SOJUSZNICZYM SIOM ZBROJNYM I ORGANIZACJOM, KTRE STACJONUJ NA JEGO TERYTORIUM, DZIAAJ NA NIM LUB PRZEMIESZCZAJ SI PRZEZ NIE TRANZYTEM. PODSTAW UDZIELENIA TEGO TYPU POMOCY S POROZUMIENIA ZAWARTE POMIDZY WACIWYMI ORGANAMI PASTWA PRZYJMUJCEGO A PASTWAMI WYSYAJCYMI (LUB NATO). STANOWI CZ NARODOWYCH PRZYGOTOWA OBRONNYCH I INTEGRALNY ELEMENT PROWADZONYCH OPERACJI. ZINTEGROWANE Z PLANOWANIEM LOGISTYKI OBEJMUJE WSPARCIE NIE TYLKO LOGISTYCZNE. DOSTARCZANE JEST W FORMIE SPRZTU, MATERIAW, USUG, INFRASTRUKTURY, ZAPEWNIENIA BEZPIECZESTWA I OBSUGI ADMINISTRACYJNEJ.
23
Wsparcie pastwa gospodarza oznaczane jest skrtem angielskim HNS (Host Nation Suport).
148
WSPPRACA CYWILNO-WOJSKOWA 24
WSPPRACA CYWILNO-WOJSKOWA zasady i przedsiwzicia, ktre wspieraj zwizki pomidzy dowdcami NATO i wadzami narodowymi (cywilnymi i wojskowymi) na obszarze, gdzie uyte s lub planuje si uy siy militarne NATO.
Doktryna operacyjna wielonarodowych poczonych si sojuszu AJP-1 s. 203.
WSPPRACA CYWILNO-WOJSKOWA rodki i uzgodnienia wspierajce wspprac pomidzy dowdcami NATO a wadzami narodowymi (regionalnymi, lokalnymi) zarwno wojskowymi jak i cywilnymi oraz lokaln ludnoci na obszarze gdzie znajduje si lub s planowane do rozmieszczenia siy zbrojne NATO.
Doktryna NATO w zakresie wsppracy cywilno-wojskowej /CIMIC/ ; AJP-09 s. 8.
WSPPRACA CYWILNO-WOJSKOWA KOORDYNACJA DZIAA, MAJCA NA CELU WSPARCIE SI ZBROJNYCH NATO JAK I NARODOWYCH, A ZACHODZCA POMIDZY DOWDCAMI WOJSKOWYMI I PODMIOTAMI CYWILNYMI, CZNIE Z LUDNOCI I WADZAMI LOKALNYMI, A TAKE ORGANIZACJAMI I AGENCJAMI MIDZYNARODOWYMI, KRAJOWYMI I POZARZDOWYMI. STANOWI CZ STOSUNKW CYWILNO-WOJSKOWYCH ZAPEWNIAJCYCH JEDNO WYSIKU SOJUSZNICZEGO I DZIAA NARODOWYCH. JEST TE WYKORZYSTYWANA DO UATWIENIA REALIZACJI WSPARCIA PASTWA-GOSPODARZA. WSPPRACA MIDZYNARODOWA - DWU LUB WIELOSTRONNA WSPPRACA REGULOWANA TRAKTATOWO I WYNIKAJCA Z ZASAD PRAWA MIDZYNARODOWEGO, OBEJMUJCA WIELE PASZCZYZN (POLITYCZNE, KULTURALNE, GOSPODARCZE, WOJSKOWE), MAJCA NA CELU REALIZACJ WSPLNYCH CELW I PRZYNOSZCA WZAJEMNE KORZYCI.
WSPWYMIENNO
WSPWYMIENNO - zdolno systemw, jednostek i si zbrojnych do wiadczenia usug i przyjmowania usug od innych systemw, jednostek i si zbrojnych oraz wykorzystanie tych usug w sposb umoliwiajcy efektywne wsplne dziaanie.
24
Wsppraca cywilno wojskowa oznaczana jest skrtem angielskim CIMIC (Civil Military Cooperation).
149 WSPWYMIENNO - ZDOLNO DO WZAJEMNEJ WYMIANY SI I RODKW SOJUSZNICZYCH (NIESPRZECZNO OPERACYJNA) ZAPEWNIAJCA SKUTECZNE WSPDZIAANIE.
WYBRZEE MORSKIE
WYBRZEE MORSKIE pas graniczny ldu i morza obejmujcy cz nadwodn i cz podwodn podlegajc dziaaniu fal i prdw morskich. W obrbie wybrzea znajduje si: * zabrzee - bdce zawsze nad wod; * nadbrzee i podbrzee (brzeg) - pas terenu zalewany przez fale sztormowe (nadbrzee) oraz pas wystpujcy midzy niskim i wysokim poziomem wody (podbrzee); * przybrzee - bdce pod wod do gbokoci okoo 10 m.
M. Klimaszewski, Geomorfologia. PWN, Warszawa 1978, s 875.
WYBRZEE MORSKIE - strefa styku obszarw ldowych z masami wodnymi skada si z pasa nadbrzenego, pasa przybrzenego, wau nadbrzenego i play.
Sownik poj geograficznych, Warszawa 1973, s. 555.
WYBRZEE MORSKIE - PAS GRANICZNY MIDZY LDEM I MORZEM, PODZIELONY LINI BRZEGOW (STREF CZASOWO ZATAPIAN PRZEZ WAHANIA WODY) NA CZ PODWODN DO GBOKOCI OKOO 10m (tzw. PRZYBRZEE) ORAZ NADWODN - STROM LUB PASK (ZABRZEE). Z OBRONNEGO PUNKTU WIDZENIA WYBRZEE DZIELI SI NA DOGODNE (PRZYBRZEE WSKIE I GBOKIE, ZABRZEE PASKIE, A PRZYLEGY TEREN ATWO DOSTPNY) I NIEDOGODNE DO DESANTOWANIA (PRZYBRZEE SZEROKIE I PYTKIE, ZABRZEE STROME, ZA PRZYLEGY TEREN TRUDNO DOSTPNY).
WYDATKI OBRONNE
WYDATKI OBRONNE- oglnie su jako wsparcie narodu narodowych celw bezpieczestwa. w osiganiu jego
WYDATKI OBRONNE- obejmuj wszelkie wojskowe przygotowania i wydatki wojenne w trakcie agresji wroga. G. Kennedy, The Economics of Defence, London 1975, s. 21 .
150
WYDATKI OBRONNE- WSZELKIE RODKI PIENINE PRZEZNACZONE NA

PRZYGOTOWANIA OBRONNE W CZASIE POKOJU, ODPIERANIE ZAGROE I
PROWADZENIE WOJNY.
WYDATKI WOJSKOWE - PLANOWANE I/LUB PONOSZONE KWOTY PIENINE BUDETU PASTWA NA SIY ZBROJNE. ZWIZANE S ONE Z ISTNIENIEM ORAZ UTRZYMANIEM SI ZBROJNYCH I URZDZE WOJSKOWYCH. NAJISTOTNIEJSZE CZCI SKADOWE TYCH WYDATKW OBEJMUJ KWOTY ZWIZANE Z: UTRZYMANIEM STANW OSOBOWYCH, SZKOLENIEM WOJSK, WYPOSAENIEM W UZBROJENIE I SPRZT WOJSKOWY ORAZ UTRZYMANIEM INFRASTRUKTURY WOJSKOWEJ. WYWIAD - DZIAANIA UKIERUNKOWANE NA LEGALNE I NIELEGALNE ZBIERANIE ORAZ OPRACOWYWANIE WIADOMOCI DOTYCZCYCH PASTW OBCYCH, A SZCZEGLNIE ICH KONDYCJI GOSPODARCZEJ I STANU BEZPIECZESTWA.
WYWIAD WOJSKOWY RODZAJ WYWIADU (ROZPOZNANIA STRATEGICZNEGO) ORGANIZOWANEGO I PROWADZONEGO PRZEZ WYSPECJALIZOWANE KOMRKI (ZARZDY, DEPARTAMENTY) WOJSKOWE W STOSUNKU DO PASTW (KOALICJI) OBCYCH, MAJCY NA CELU ZBIERANIE I OPRACOWYWANIE WIADOMOCI DOTYCZCYCH BEZPIECZESTWA TYCH PASTWA (KOALICJI), A SZCZEGLNIE SI ZBROJNYCH, ICH STANU WYPOSAENIA, WYSZKOLENIA, ROZMIESZCZE- NIA, GOTOWOCI BOJOWEJ I INNYCH. WYSZE STANY GOTOWOCI BOJOWEJ pomidzy sta gotowoci bojow i pen gotowoci mog by wprowadzone porednie stany gotowoci (...).Warianty przejcia od staej gotowoci do penej gotowoci bojowej zalene s od stopnia zagroenia lub wojny i kolejnoci uycia jednostek wojskowych (...).
L. Kuleszyski, Wstp do teorii gotowoci bojowej, Warszawa 1979, s. 54.
WYSZE STANY GOTOWOCI BOJOWEJ STAN GOTOWOSCI BOJOWEJ WPROWADZANY W SIACH ZBROJNYCH ODPOWIEDNIO DO STOPNIA I SKALI ZAGROENIA BEZPIECZESTWA PASTWA UMOLIWIAJCY ELASTYCZNE, STOPNIOWE, MOBILIZACYJNE ROZWINIECIE SI ZBROJNYCH (WOJSK) I OSIGNICIE PRZEZ NIE PENEJ GOTOWOSCI BOJOWEJ. W SYSTEMIE GOTOWOSCI BOJOWEJ SI ZBROJNYCH WYSZYMI STANAMI S: STAN PODWYSZONEJ GOTOWOCI BOJOWEJ (Pd GB), STAN GOTOWOCI BOJOWEJ ZAGROENIA WOJENNE (GB ZW), STAN PENEJ GOTOWOSCI BOJOWEJ (P GB).
151
ZAGROENIE
ZAGROENIE - z jednej strony to pewien stan psychiczny lub wiadomociowy wywoany postrzeganiem zjawisk, ktre subiektywnie ocenia si jako niekorzystne lub niebezpieczne, a z drugiej czynniki obiektywne powodujce stany niepewnoci i obaw.
S. Korycki, System bezpieczestwa Polski, Warszawa 1994, s. 54.
ZAGROENIE SYTUACJA, W KTREJ POJAWIA SI PRAWDOPODOBIESTWO POWSTANIA STANU NIEBEZPIECZNEGO DLA OTOCZENIA. PRZYJMUJC ZA PODSTAW DZIEDZINY, W KTRYCH MOE WYSTPI ZAGROENIE, WYRNIA SI ZAGROENIA MILITARNE I NIEMILITARNE. WRD ZAGROE NIEMILITARNYCH MONA Z KOLEI WYRNI ZAGROENIE POLITYCZNE, ZAGROENIE GOSPODARCZE, ZAGROENIE PSYCHOSPOECZNE, ZAGROENIE EKOLOGICZNE, ZAGROENIE WEWNTRZNE I INNE.
ZAGROENIE BEZPIECZESTWA PASTWA - SPLOT ZDARZE WEWNTRZNYCH LUB W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH, W KTRYM Z DUYM PRAWDOPODOBIESTWEM MOE NASTPI OGRANICZENIE LUB UTRATA WARUNKW DO NIEZAKCONEGO BYTU I ROZWOJU WEWNTRZNEGO BD NARUSZENIE LUB UTRATA SUWERENNOCI PASTWA ORAZ JEGO PARTNERSKIEGO TRAKTOWANIA W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH - W WYNIKU ZASTOSOWANIA PRZEMOCY POLITYCZNEJ, PSYCHOLOGICZNEJ, EKONOMICZNEJ, MILITARNEJ itp.
S. Dworecki, Zagroenia bezpieczestwa pastwa, AON, Warszawa 1994, s. 61.
ZAGROENIE EKOLOGICZNE - RODZAJ ZAGROENIA, W WYNIKU KTREGO MOE NASTPI NIEBEZPIECZESTWO DLA ISTOT YWYCH, NA SKUTEK ZMIANY RODOWISKA NATURALNEGO.
ZAGROENIE GOSPODARCZE
ZAGROENIE GOSPODARCZE to stan, w ktrym pastwo nie moe przeciwstawi si takim oddziaywaniom zewntrznym i wewntrznym, ktre uniemoliwiaj rozwj ekonomiczny zgodny z okrelonymi kierunkami i tempem, a przez to osabiaj potencja gospodarczo-obronny.
Bezpieczestwo gospodarcze, Opracowanie zespoowe, Warszawa 1992-1994.
152 ZAGROENIE GOSPODARCZE RODZAJ ZAGROENIA BEZPIECZESTWA, W WYNIKU KTREGO MOE NASTPI OSABIENIE POTENCJAU GOSPODARCZEGO.
ZAGROENIE MILITARNE PASTWA - SPLOT ZDARZE W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH, W KTRYCH Z DUYM PRAWDOPODOBIESTWEM MOE NASTPI OGRANICZENIE LUB UTRATA WARUNKW DO NIEZAKCONEGO BYTU I ROZWOJU PASTWA, ALBO NARUSZENIE BD UTRATA JEGO SUWERENNOCI I INTEGRALNOCI TERYTORIALNEJ - W WYNIKU ZASTOSOWANIA WOBEC NIEGO PRZEMOCY ZBROJNEJ (MILITARNEJ).
S. Dworecki, Zagroenia bezpieczestwa pastwa, AON, Warszawa 1994, s. 25.
ZAGROENIE NIEMILITARNE - RODZAJ ZAGROENIA OBEJMUJCY TAKI SPLOT ZDARZE W STOSUNKACH MIDZYNARODOWYCH, W KTRYCH Z DUYM PRAWDOPODOBIESTWEM MOE NASTPI OGRANICZENIE LUB UTRATA WARUNKW DO NIEZAKCONEGO BYTU I ROZWOJU PASTWA, EWENTUALNIE NARUSZENIE JEGO SUWERENNOCI W WYNIKU ZASTOSOWANIA WOBEC NIEGO PRZEMOCY NIEZBROJNEJ.
ZAGROENIE POLITYCZNE
ZAGROENIE POLITYCZNE - rodzaj zagroenia w wyniku ktrego moe zaistnie sytuacja sprzyjajca naruszeniu interesw przyjtych za podstawowe.
ZAGROENIE POLITYCZNE - STAN, W KTRYM NASILAJ SI DZIAANIA ZORGANIZOWANYCH GRUP SPOECZNYCH (POLITYCZNYCH) UNIEMOLIWIAJCE WYPENIANIE PRZEZ PASTWO JEGO GWNYCH FUNKCJI, A PRZEZ TO OSABIAJCE LUB NIWECZCE DZIAANIA ORGANW LUB INSTYTUCJI REALIZUJCYCH CELE I INTERESY NARODOWE.
ZAGROENIE PSYCHOSPOECZNE
ZAGROENIE PSYCHOSPOECZNE - rodzaj zagroenia, w wyniku ktrego istnieje zwikszone prawdopodobiestwo obnienia wiadomoci spoeczestwa.
ZAGROENIE PSYCHOSPOECZNE STAN SPOECZESTWA OBJAWIAJCY SI TAKIM STOPNIEM NASILENIA NEGATYWNYCH ODDZIAYWA I ZJAWISK, W WYNIKU KTRYCH ZACHWIANE ZOSTAJ EGZYSTENCJALNE WARTOCI ORAZ INTERESY NARODU I PASTWA, A TAKE ISTNIEJE MOLIWO OBNIENIA WIADOMOCI SPOECZESTWA.
153
ZAGROENIE WEWNTRZNE
ZAGROENIE WEWNTRZNE - (publiczne) to stan w pastwie, ktry uniemoliwia organom wadzy utrzymanie adu i porzdku publicznego oraz zachowanie ycia i mienia ludnoci, a take korzystanie z praw i swobd obywatelskich zagwarantowanych konstytucj i innymi przepisami prawa.
Bezpieczestwo wewntrzne, Opracowanie zespoowe, Warszawa 1992-1994.
ZAGROENIE WEWNTRZNE - RODZAJ ZAGROENIA, W WYNIKU KTREGO POWSTAJE PRAWDOPODOBIESTWO ZMNIEJSZENIA SI ZDOLNOCI ORGANW WADZY DO UTRZYMANIA ADU I PORZDKU PUBLICZNEGO W PASTWIE. ZAGROENIE ZEWNTRZNE - RODZAJ ZAGROENIA, W WYNIKU KTREGO ZWIKSZONE JEST PRAWDOPODOBIESTWO UTRATY LUB OGRANICZENIA SUWERENNOCI CZY TE INTEGRALNOCI TERYTORIALNEJ PASTWA, RDEM TEGO ZAGROENIA JEST INNE PASTWO (NAJCZCIEJ OCIENNE). ZAOENIA STRATEGII WOJSKOWEJ Z GRY PRZYJTE W ISTNIEJCEJ LUB PRZEWIDYWANEJ SYTUACJI POLITYCZNO - MILITARNEJ USTALENIA (HIPOTEZY), STANOWICE PODSTAW DO DZIAANIA DOWDCW I SZTABW W PROCESIE PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA WALKI ZBROJNEJ W SKALI WOJNY (OPERACJI, KAMPANII). ZAMACH STANU - NIESPODZIEWANY, CZSTO Z UYCIEM SIY, PRZEWRT POLITYCZNY, KTREGO CELEM JEST PRZEJCIE WADZY PRZEZ JEDNOSTK LUB GRUP OSB ZWYKLE WYWODZCYCH SI Z ELITY RZDZCEJ. POLEGA ON NA OBALENIU RZDU METODAMI POZAPRAWNYMI I ZASTPIENIE GO INN EKIP PRZY ZACHOWANIU DOTYCHCZASOWEGO STATUS QUO W ZAKRESIE STOSUNKW SPOECZNYCH. W ODRNIENIU OD REWOLUCJI ZAMACH STANU NIE ZMIERZA DO WPROWADZENIA NOWEGO USTROJU POLITYCZNEGO.
Sownik polityki, pod red. M. Bankowicza, Warszawa 1999, s. 275.
ZAMIESZKI WEWNTRZNE - SYTUACJA W PASTWIE, POWSTAA W WYNIKU KONFLIKTW SPOECZNYCH. PRZEJAWIAJ SI W POSTACI NARUSZANIA PRAWA. DO ICH UMIERZENIA WYKORZYSTUJE SI SIY PORZDKOWE, A NAWET SIY ZBROJNE.
154
ZARZDZANIE MOBILIZACJI
ZARZDZANIE25 - zesp dziaa lub procesw majcych na celu koordynacj i integracj uytkowania zasobw dla osignicia celu organizacyjnego przez ludzi przy uyciu techniki i informacji w zorganizowanych strukturach.
A.K.Komiski, Wspczesne koncepcje zarzdzania, Warszawa 1987, s.352
ZARZDZENIE MOBILIZACJI - podjcie decyzji o przeprowadzeniu mobilizacji i przekazanie tej decyzji do wykonania wszystkim zainteresowanym organom administracji pastwowej i wojskowej oraz dowdztwom i sztabom wszystkich szczebli dowodzenia; take przekazanie dokumentw powoanie onierzom rezerwy oraz posiadaczom rodkw transportowych i maszyn pobieranych z gospodarki narodowej dla potrzeb mobilizacyjnych si zbrojnych. Decyzj o zarzdzeniu mobilizacji podejmuj najwysze czynniki pastwowe, a przekazuj j okrelone organy wojskowe oraz organy cywilne.
ZARZDZENIE MOBILIZACJI - PODJCIE DECYZJI O PRZEPROWADZENIU MOBILIZACJI CZCIOWEJ (ETAPOWEJ) I PRZEKAZANIE TEJ DECYZJI DO WYKONANIA WSZYSTKIM ZAINTERESOWANYM ORGANOM ADMINISTRACJI RZDOWEJ ORAZ DOWDZTWOM I SZTABOM WOJSKOWYM OKRELONYCH SZCZEBLI DOWODZENIA. W WYPADKU NAGEGO WYBUCHU WOJNY LUB POWSTANIA SYTUACJI WSKAZUJCEJ NA NIEUCHRONNO JEJ WYBUCHU OGASZA SI MOBILIZACJ POWSZECHN. DECYZJ O POWSZECHNEJ LUB CZCIOWEJ MOBILIZACJI PODEJMUJE PREZYDENT RP NA PODSTAWIE PRZEDSTAWIONYCH MU MATERIAW ODZWIERCIEDLAJCYCH STAN ZAGROENIA BEZPIECZESTWA PASTWA. ORGANEM WYKONUJCYM DECYZJE PREZYDENTA RP O ZARZDZENIU MOBILIZACJI CZCIOWEJ LUB OGOSZENIU MOBILIZACJI POWSZECHNEJ W ODNIESIENIU DO SI ZBROJNYCH JEST SZTAB GENERALNY WP. ZARZDZANIE W SYTUACJI KRYZYSOWEJ - systematyczne i metodyczne przedsiwzicia zmierzajce do zapobieenia lub zredukowania wpywu kryzysu na sposoby i wartoci spoeczne za pomoc rodkw kierowania i kontroli oraz koordynacji.
J. Konieczny, Zarzdzanie w sytuacjach kryzysowych, wypadkach i katastrofach, Pozna Warszawa 2001.
ZARZDZANIE W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH (KRYZYSOWE) REAGOWANIE NA NADCIGAJCY LUB JU TRWAJCY KRYZYS I USUWANIE JEGO SKUTKW W CYKLU ZDARZE I CZYNNOCI, OD PRZEWIDYWANIA I PLANOWANIA ANTYKRYZYSOWEGO WRAZ Z REAGOWANIEM NA CODZIENNE
25
Termin zbliony znaczeniowo do kierowania.
155 ZDARZENIA, A PO ZAKOCZENIE ODBUDOWY (PRZYGOTOWANIE, REAGOWANIE, ODBUDOWA) ZE ZNISZCZE
ZASADY STRATEGII WOJSKOWEJ - NAUKOWO WYPRACOWANE I SPRAWDZONE W PRAKTYCE WSKAZWKI POSTPOWANIA (ZALECENIA), KTRYCH UMIEJTNE STOSOWANIE W PROCESIE PRZYGOTOWANIA I PROWADZENIA WALKI ZBROJNEJ W SKALI WOJNY (OPERACJI, KAMPANII) ZAPEWNIA OPTYMALNE WYKORZYSTANIE POSIADANYCH SI I RODKW ORAZ OSIGNICIE CELU PROWADZONYCH DZIAA. Do najczciej wymienianych zasad strategii wojskowej zalicza si: cel, przewag, zaskoczenie, ekonomi si, aktywno, wspdziaanie, manewr, prostot, swobod dziaa i jedno dowodzenia. Zasady powysze (lub zblione) czsto wymieniane s rwnie jako zasady sztuki wojennej (walki zbrojnej). Rnica wystpuje przede wszystkim w treci zasad.
ZAWIESZENIE BRONI
ZAWIESZENIE BRONI - umowa zawierana midzy wojujcymi stronami lub z inicjatywy i pod nadzorem organizacji midzynarodowych w celu wstrzymania dziaa wojennych.
ZAWIESZENIE BRONI - FORMALNE (NOTYFIKOWANE) PRZERWANIE WALKI POMIDZY STRONAMI KONFLIKTU ZBROJNEGO. MOE BY ZAWARTE NA CZAS OKRELONY LUB BEZTERMINOWO NA CAYM TEATRZE DZIAA WOJENNYCH LUB LOKALNIE. WSTRZYMANIE DZIAA WOJENNYCH NASTPUJE NATYCHMIAST PO NOTYFIKACJI UMOWY LUB W TERMINIE W NIEJ USTALONYM. W UKADZIE OKRELA SI WARUNKI WZNOWIENIA DZIAA WOJENNYCH ORAZ STOSUNKI POMIDZY STRONAMI KONFLIKTU W CZASIE Z.B. WSZELKIE POWANE NARUSZENIA WARUNKW UMOWY O Z.B. UPOWANIA DRUG STRON DO JEJ WYPOWIEDZENIA, A NAWET WZNOWIENIA DZIAA WOJENNYCH. NIE DOTYCZY TO INCYDENTW SPOWODOWANYCH PRZEZ POJEDYNCZE OSOBY.
ZBROJENIA
ZBROJENIA - rozwj, badanie, produkcja i utrzymanie dbr i usug sucych zaspakajaniu potrzeb si zbrojnych, w szczeglnoci wszelkiego rodzaju broni i sprztu wojskowego.
L. Kollner, Militr und Finanzen, Bernard & Graefe Verlag, Mnchen 1992, s 9.
ZBROJENIA - kada dziaalno, ktra wie si z planowaniem, badaniem, ocen, zakupami, wprowadzaniem do uytku, polepszaniem i wreszcie likwidacj techniki wojskowej.
Handbuch zur konomie der Verteidigungspolitik, Walhalla u. Preatoria Verlag, Regensburg 1986.
156
ZBROJENIA DZIEDZINA DZIAA OBRONNYCH, OBEJMUJCA PRZEDSIWZICIA I WYDATKI, MAJCE NA CELU WYPOSAENIE SI ZBROJNYCH W BRO, SPRZT WOJSKOWY I INNE RODKI NIEZBDNE DO ZASPOKOJENIA POTRZEB OBRONNYCH PASTWA. ZBROJNA SAMOOBRONA LUDNOCI - FORMA ORGANIZACJI OBRONY I OCHRONY YCIA I MIENIA LOKALNYCH SPOECZNOCI PRZED ODDZIAYWANIEM AGRESORA, PRZYGOTOWANA ZAWCZASU LUB PODEJMOWANA DORANIE, GWNIE PRZEZ UZBROJONE PODODDZIAY OCHOTNICZE FORMOWANE SPORD MIEJSCOWEJ LUDNOCI.
ZBROJNE DZIAANIA WOJENNE

ZBROJNE DZIAANIA WOJENNE - to taki rodzaj dziaa wojennych, ktrych podmiotem s siy zbrojne; to wszelkie, zachowania si wojsk w toku wojny.
St. Koziej, Teoria sztuki wojennej, Warszawa 1993, s. 14.
ZBROJNE DZIAANIA WOJENNE26- RODZAJ DZIAA PROWADZONYCH PRZEZ SIY ZBROJNE NA POLU WALKI DLA OSIGNICIA OKRELONYCH CELW W DRODZE PRZEMOCY ZBROJNEJ.
26
Termin ten jest zbliony znaczeniowo do terminu dziaania bojowe.
157
PRZYPISY
1. BEZPIECZESTWO NARODOWE
W niniejszym opracowaniu termin ten potraktowano jako rwnoznaczny z terminem bezpieczestwo pastwa. Niewielkie s bowiem szanse na wyeliminowanie jednego z tych terminw, gdy s one zakorzenione w naszej terminologii i powszechnie stosowane, o czym wiadcz choby nazwy takich instytucji jak np.: Biuro Bezpieczestwa Narodowego i System Obronnoci Pastwa. Oczywicie, bezpieczestwo narodowe, zgodnie z powszechnie przyjtymi zasadami, rozumiane jest szeroko jako stan uzyskany w rezultacie odpowiednio zorganizowanej obrony i ochrony przed wszelkimi zagroeniami militarnymi i niemilitarnymi, tak zewntrznymi jak i wewntrznymi, przy uyciu si i rodkw pochodzcych z rnych dziedzin dziaalnoci pastwa.
2. KONFLIKT ZBROJNY
Termin konflikt zbrojny jest rnie rozumiany i interpretowany. W koach wojskowych jest on niekiedy rozumiany jako: dziaania si zbrojnych przeciwstawnych pastw (narodw, klas, grup spoecznych) prowadzonych na ograniczon (co do celu, uytych rodkw, obszaru, czasu trwania) skal. x W tym kontekcie konflikt zbrojny jest czym w rodzaju maej wojny. Poniewa wymienione w przytoczonej definicji ograniczenia s nieostre, trudno jest wic okreli kiedy mamy do czynienia z
x/ L. Mucha, Przemoc zbrojna, Warszawa, 1991, s. 33
158 konfliktem zbrojnym a kiedy z wojn. Inny punkt widzenia reprezentuj prawnicy, szczeglnie za specjalici z zakresu prawa midzynarodowego. Termin ten definiowany jest przez nich bardziej oglnie. Kade dziaanie, w ktrym wystpuje starcie zbrojne z udziaem si zbrojnych lub zorganizowanych i uzbrojonych grup, jest konfliktem zbrojnym. Konfliktem zbrojnym jest zarwno wojna jak i inne formy przemocy zbrojnej takie jak: interwencja zbrojna, incydent zbrojny, przewrt wojskowy, blokada i inne. Autorzy opracowania proponuj przyj pogld prawnikw i traktowa konflikt zbrojny szeroko, jako sprzeczno midzy pastwami, rozwizywan przy wykorzystaniu si zbrojnych stosujcych przemoc zbrojn. Szerzej patrz, R. Bieanek, J. Symonides: Prawo midzynarodowe i publiczne Warszawa 1992 r., s. 365, R. Bieanek, Wojna a prawo midzynarodowe. Warszawa 1982 r., s. 320.
3. STRATEGIA
W okresie ostatnich kilkudziesiciu lat termin strategia sta si niezmiernie popularny. Stosowany pocztkowo w odniesieniu do wojny i wojska (w jego klasycz- nym znaczeniu), ostatnio jest uywany take dla okrelenia kadego dziaania o podstawowym znaczeniu w danej dziedzinie. Mamy wic strategi Polski, strategi gospodarcz, strategi polityki spoecznej, strategi mistrza rozgrywajc dan parti szachw itd. Rwnie w dziedzinie zwizanej z wojn i wojskiem - zdaniem niektrych teoretykw - funkcjonuje wiele terminw majcych na celu okrelenie danego rodzaju strategii. Jest wic strategia narodowa, strategia bezpieczestwa narodowego, ale rwnie strategia bezpieczestwa pastwa, jest strategia wojenna, wojskowa, a take strategia obrony, strategia obronnoci oraz wiele innych Oczywicie jak zwykle bywa w tego rodzaju sytuacjach, wszelkiego rodzaju ograniczenia i zakazy co do stosowania okrelonych terminw nie maj racji bytu. Dlatego te jedynym rozsdnym wyjciem jest przyjcie uzasadnionych regu postpowania oraz dokonanie odpowiedniej klasyfikacji pozwalajcej na umiejscowienie w niej poszczeglnych rodzajw strategii. Generalnie naley przyj, e istnienie lub brak danego terminu nie jest aktem dobrej woli mniej czy bardziej uznanego autorytetu naukowego, lecz powinno by odbiciem realnie istniejcej rzeczywistoci. Jeli na przykad mamy do czynienia z dziaalnoci kierowniczych organw w pastwie majc na celu zapewnienie warunkw bytu i racjonalnego rozwoju narodu (pastwa) w dajcym si okreli horyzoncie
159 czasowym, to taka dziaalno zarwno w sferze teorii jak i praktyki moe by nazywana strategi narodow (strategi pastwa) - patrz haso bezpieczestwo narodowe. Dziaalno w sferze teorii i praktyki naczelnych organw w pastwie majce na celu zapewnienie bezpieczestwa narodowego, nazywana powinna by strategi bezpieczestwa narodowego, przedsiwzicia majce na celu wszechstronne przygotowanie pastwa do wojny i jej prowadzenia - strategi wojenn, natomiast przygotowanie si zbrojnych do prowadzenia walki zbrojnej w wymiarze strategicznym strategi wojskow itd. Naley zaznaczy, e do rozwaa terminologicznych i dziaalnoci praktycznej, nie ma wikszego znaczenia fakt, e niektre z wymienionych strategii nie speniaj w peni kryteriw naukowoci, czy te wiadczcych o ich istnieniu jako samodzielnych dyscyplin /specjalnoci/ naukowych.
Zacznik nr 1
STRATEGIA
Haso ujte w International Military Defense Encyclopaedia, New York, 1993 r. T. 5 s. 2573 - 2577.
Strategia
generalnie oznacza projekt i wykonanie planu dla skoordynowanego
uycia rodkw /zasobw/, aby osign wyznaczone cele. Strategia czy si z zamiarem osignicia tych celw w czasie pokoju i wojny. Sowo strategia pochodzi z greckiego. Pierwotnie oznaczao sztuk dowodzenia wojskami, przez naczelnych wodzw /strategw/, ale pniej w jego zakres pojciowy wczono take umiejtno rzdzenia pastwem przez przywdcw. Carl von Clausewitz rozumia strategi jako wykorzystanie bitew dla celw wojny. Tradycyjnie strategia kojarzona bya z problemami przygotowania i prowadzenia wojny. Jednak, wobec narastania zoonoci ycia spoeczestw i komplikowania si zjawiska wojny konieczne si stao wczenie do strategii aspektw pozamilitarnych, takich jak: politycznych, ekonomicznych, technicznych, spoecznych, psychologicznych, moralnych i innych. W rezultacie strategia przestaa by jedynie sposobem przygotowania i prowadzenia wojny, ale staa si nieodcznym elementem rzdzenia pastwem. (idea wielkiej strategii).
160 Brytyjski pisarz wojskowy, Basil Liddell Hart uzasadni konieczno odejcia od tradycyjnego, wskiego rozumienia strategii (zwizanego z dziaaniami zbrojnymi) i w latach pidziesitych opracowa poszerzon jej definicj, okrelajc to nowe pojcie mianem wielkiej strategii. Wedug niego zadaniem wielkiej strategii jest przygotowanie i wykorzystanie wszystkich rodkw, jakimi dysponuje nard, dla osignicia celw wojny ustanowionych przez polityk. Uwaa on, e polityka (dyplomacja) dca do wojny rni si od wielkiej strategii tylko tym, e ustala cele wojny, podczas gdy strategia wskazuje drog od ich osignicia. W wyniku rozwaa prowadzonych nad problem przez takich wybitnych teoretykw, jak: Beaufre, Henry Kissinger, Helmut Schmidt, W.D. Sokoowski, nastpio poszerzenie zakresu pojciowego strategii. Zaczto j rozumie jako projekt i myl przewodni dla osignicia celw politycznych, jako instrument (narzdzie) polityki, metod i zamiar dziaania. W dyplomacji postrzega si j jako instrument osigania celw politycznych i umiejtnego wykorzystywania politycznej inicjatywy. Wspczenie znaczenie terminu strategia jeszcze bardziej si rozszerzyo, co doprowadzio do czciowego zaniku jego pierwotnego znaczenia. Coraz czciej stosowane s takie terminy jak: strategia ekonomiczna, strategia sprzeday, strategia wyborw. Skuteczna ochrona kogo przed chorob moe by rwnie nazwana dobr strategi. Konsultanci inwestycyjni, firmy ubezpieczeniowe, firmy przemysowe, trenerzy futbolu mog si wypowiada o uyciu takiej lub innej strategii. Takie poszerzenie zakresu oraz przewartociowanie znaczenia pojcia strategia zyskao sobie obecnie prawa obywatelstwa szczeglnie w cywilizacjach zachodnich.
UYCIE TERMINU
Wyej opisane przemiany sprawiy, e obecnie uyty bez przymiotnika terminu strategia ma znaczenie oglne jak np.: projekt, wykonanie, pomys, koordynacja uycia rodkw dla osignicia poszczeglnych celw. Dopiero kiedy uzupenimy go przymiotnikiem, termin ten nabiera specyficznego znaczenia. Przykadowo terminy takie jak: - wielka strategia - suca osiganiu celw politycznych - oznacza dziaanie w kierunku zapewnienia bezpieczestwa zewntrznego i spoecznego rozwoju danego pastwa; - strategia polityki bezpieczestwa - ma za zadanie osignicie celw bezpieczestwa;
161 - strategia polityki zagranicznej - oznacza stymulowanie innych pastw lub organizacji midzynarodowych do dziaa sprzyjajcych realizacji celw polityki zagranicznej; - strategia ekonomiczna - ma zapewnia osignicie celw ekonomicznych; - strategia wojenna - suy osiganiu, przy wykorzystaniu si zbrojnych, celw militarnych i zapewnieniu bezpieczestwa. Wedug Sownika terminw wojskowych i innych zwizanych z nimi (Departament Obrony USA 1987 r.) strategia jest: sztuk i nauk przygotowania i wykorzystania politycznych, ekonomicznych, psychologicznych i militarnych si, dla utrzymania pokoju, a jeli zajdzie konieczno, do prowadzenia wojny przy jednoczesnym uzyskaniu wsparcia polityki celem zwikszenia prawdopodobiestwa skutecznego wykorzystania rezultatw zwycistwa i obnienia szansy przegranej. Z tej definicji jasno wynika, e strategia, ktra w tradycji USA oznaczaa pocztkowo rwnie tylko strategi wojenn, rozszerzya si, przyjmujc posta bardziej ogln strategii narodowej. Zgodnie z tym nowym znaczeniem jest to strategia uywajca wszystkich bogactw (rodkw) kraju dla zapewnienia mu bezpieczestwa oraz ochrony interesw narodowych. Strategia Bezpieczestwa Narodowego Stanw Zjednoczonych (Reagan 1988.) r odzwierciedla, w szerokim ujciu pi kluczowych interesw USA. S to: 1. Przetrwanie USA jako wolnego i niezalenego kraju (narodu) wraz z jego fundamentalnymi wartociami w warunkach zapewniajcych bezpieczestwo. 2. Zapewnienie rozwijajcej si na zdrowych podstawach gospodarki dla dostarczenia rodkw i tworzenia warunkw do prowadzenia dziaalnoci indywidualnej obywateli. 3. Stworzenie stabilnego, bezpiecznego otoczenia (wiata), wolnego od zagroe interesw USA. 4. Zapewnienie prawa czowieka do wolnoci, demokratycznych instytucji, wolnego rynku na caym wiecie, poczonego sprawiedliwym i otwartym midzynarodowym systemem handlowym. 5. Uoenie przyjaznych, opartych na zdrowych zasadach, stosunkw z sojusznikami. Prymat polityki determinuje relacje midzy polityk a strategi. Poniewa polityka wyznacza cele pastwa, strategia, jako metoda i rodek do osignicia tych celw zostaje jej podporzdkowana. Cele wyznaczone przez najwysze wadze pastwa s odzwierciedleniem stopnia jego rozwoju i zastosowania wielkiej strategii. Typowe przykady tego rodzaju strategii, to deklaracje skadane przez kolejne rzdy przy obejmowaniu wadzy, systemy wartoci przyjmowane jako platformy partyjne oraz dugoterminowe plany rozwoju systemu
162 spoecznego. Wielka strategia wypiera strategie wyspecjalizowane. Tak jak cele istotne w jakiej jednej dziedzinie dziaalnoci pastwa (np. w zakresie polityki bezpieczestwa) musz harmonizowa z nad-rzdnym interesem pastwa, tak te strategia polityki bezpieczestwa pastwa musi by w zgodzie z jego wielk strategi.
WYBRANI MYLICIELE - TEORETYCY STARTEGII
Carl von CLAUSEWITZ pisze, e strategia jest nauk o uyciu bitew dla celw wojny. Wyrnia jeden polityczny i dwa militarne poziomy wojny. Jego synna konkluzja o relacji midzy wojn a polityk brzmi tak: wojna jest gwnie kontynuacj polityki innymi rodkami. W tym znaczeniu obarcza on odpowiedzialnoci za wojn polityk, definiujc wojn wyranie jako instrument polityki, jako akt siy dla zmuszenia przeciwnika do spenienia naszej woli. Std te wojna staje si rodkiem do osignicia celu politycznego. Clausewitz rozrnia dwa poziomy militarne wojny: strategiczny i taktyczny. Taktyczny uczy uycia si zbrojnych w walce; strategiczny - uycia walki dla osignicia celw wojny. Prowadzenie wojny nie jest pojedynczym aktem, ale wiksz lub mniejsz liczb pojedynczych aktw, z ktrych kady stanowi pewn cao, a ktre Clausewitz nazywa walk. Wszystko, co dotyczy walki, odbywa si na poziomie taktycznym. Przygotowane do walki siy zbrojne s rodkiem, a zwycistwo podanym efektem. Na poziomie strategicznym za koniec poziomu taktycznego (zwycistwa) staje si rodkiem. Koniec na poziomie strategicznym - jak uwaa Clausewitz - dotyczy wojny jako takiej i w jej ostatnim etapie moe to by cel, ktry prowadzi do pokoju. W myl Clausewitza pokj jest jednoczenie bardziej prawdopodobny jako rezultat dziaalnoci na poziomie polityki ni strategii. Niezmiernie istotne jest, aby zrozumie idee Clausewitza odnonie relacji pomidzy poziomami wojny, poniewa w wojnie naley widzie oglny obraz i zwizki zachodzce midzy jego czciami, a zatem naley dostrzega wpyw kadego rodka na podstawowy cel, jakim jest pokj. Autor stwierdza take, e na kadym etapie zarwno rodek jak i kocowy cel (patrz tablica 1) odnosi si do rozpatrywanego poziomu. W ten sposb, skoro zwycistwo na poziomie taktycznym nie zapewnia pokoju, rwnie na poziomie strategicznym nie mog by skutecznie prowadzone walki, umoliwiajce osignicie celu wojny. Jak wynika z tabeli 1, Clausewitz nie uznaje zwycistwa w wojnie jako koca strategicznego poziomu. Faktycznie wyranie zaprzecza on jakoby zwycistwo byo
163 kocem tego poziomu. Wierzy natomiast, e sukces strategiczny jest seri zwycistw na poziomie taktycznym i ostatecznie wykorzystaniem militarnych sukcesw. W swojej pracy: O wojnie Clausewitz formuuje wiele wtpliwoci, ktre wskazuj jak trudno jest zaszeregowa poszczeglne zdarzenia do strategicznego lub taktycznego poziomu. Na przykad: - rozwaa przynaleno indywidualnych akcji jednoczenie do strategii i taktyki z powodu przestrzeni i czasu; - sygnalizuje trudno okrelenia, czy korpus w rezerwie jest si na strategicznym czy na taktycznym poziomie; - nie jest w stanie dokadnie okreli, czy przygotowanie i zaopatrzenie /zakwaterowanie/ oddziaw, to sprawa strategii czy te taktyki; - wprowadza termin kampania na poziomie strategicznym. Odczuwa bowiem zbyt duy dystans pomidzy walk /starciem/ a wojn w czasie i przestrzeni.
Tabela 1 Interpretacja relacji pomidzy rodkami i kocowymi celami w pracy Clausewitza: O wojnie
Poziom Taktyczny Strategiczny Polityczny
rodki Siy zbrojne Zwycistwa w walce Wojna
Kocowe cele Zwycistwa w walce Prowadzenie wojny Narzucenie swojej woli przeciwnikowi; pokj
Mona odnie wraenie, e Clausewitz odczuwa konieczno istnienia trzeciego poredniego poziomu (szczebla) midzy strategi i taktyk, ale go nie definiuje. Strategia wedug Clausewitza wie si: w gr z polityk, a w d z taktyk.
164 B.H. LIDDELL HART z kolei okrela strategi jako sztuk rozdziau i uycia rodkw militarnych w taki sposb, aby osign cel polityczny. Wyrnia on strategi i wielk strategi. Wielka strategia, to rodzaj polityki prowadzcej do osignicia celw politycznych. Natomiast czysta strategia, strategia militarna /wojskowa/ albo tylko strategia prowadzi do osignicia celw militarnych. Przyjmujc za podstaw histori, Liddell Hart buduje system strategicznego mylenia. Wojn rozwaa nie tylko w jej aspekcie militarnym, ale take politycznym /chodzi o polityk zagraniczn/ ekonomicznym oraz psychologicznym. W ten sposb eksponuje polityczn stron wojny, ktra na pocztku wieku, a gwnie podczas drugiej wojny wiatowej, zostaa w naukowym sensie zaniedbana. Liddell Hart podkrela rnic midzy polityk a strategi. Polityka determinuje priorytety dziaania, ktre z kolei okrelaj cele strategiczne. Polityczne priorytety nie odnosz si tylko do wojny ale take do osignicia celw wynikajcych z interesw narodowych. Wedug Liddell Harta narody nie prowadz wojen dla wojen, ale jako kontynuacj okrelonej polityki. Priorytety wojny musz by zatem tak sformuowane, aeby uczynia ona moliwym lepszy stan pokoju, ni ten ktry istnia przed wojn. Oczywicie cele i priorytety podczas przeduania si wojny mog ulega zmianie. Wielka strategia jest zatem praktycznie synonimem polityki. Celem strategii w najwszym znaczeniu tego sowa jest pozbawienie przeciwnika moliwoci racjonalnego dziaania. Jest to moliwe wwczas, kiedy przeciwnik jest tak fizycznie i psychicznie wyczerpany, e rezygnuje z realizowania swoich celw. Taki stan rzeczy mona osign dwoma sposobami: przez uzyskanie korzystnej sytuacji strategicznej lub poprzez bitw. Pierwszy warunek moe by speniony drog oszustwa, manewru lub przez dawk silnego psychologicznego nacisku, bez koniecznoci angaowania si w bezporednie dziaania zbrojne. Drugi warunek speniony bdzie wwczas, gdy zdoamy narzuci przeciwnikowi bitw w niekorzystnych dla niego warunkach, gwnie przez odpowiednio wykonany manewr i uzyskanie zaskoczenia. Dla strategii wedug Liddell Harta najwaniejsze jest, aby cele i rodki byy odpowiednio oszacowane i skoordynowane. Podkrela jednak, e strategia osignie swoje cele tylko wwczas gdy plan dziaania bdzie odpowiednio elastyczny, co pozwoli na zareagowanie w przypadku nie przewidzianego zachowania si przeciwnika lub innego niebezpiecznego wydarzenia.
Andre BEAUFRE uwaa, e strategia jest sztuk dialektyki dwch przeciwstawnych woli (stron) stosujcych si dla rozwizania konfliktu. Dialektyk
165 rozumie jako kontrast wynikajcy z dwch przeciwstawnych zamierze. Istot strategii jest walka o swobod dziaania kadego z przeciwnikw. Dla Beafrea strategia jest metod mylenia pozwalajc zastosowa pomysy przeniesione z filozofii. Jest jednak rwnie funkcjonalnym obszarem obejmujcym wszystkie wysiki zwizane z prowadzeniem wojny lub stosowaniem fizycznych rodkw dla osignicia celw politycznych. Strategia staje si w ten sposb planow procedur, ktrej wynikiem jest teoretyczna lub praktyczna linia postpowania. Strategia wedug Beaufrea nie moe by sztywna, niezmienna; kada specyficzna sytuacja wymaga odrbnej strategii. W ten sposb strategia pozwala kontrolowa wypadki i unika zaskakiwania. Strategia oznacza badanie sytuacji politycznej i oglnych kierunkw jej rozwoju, tak aby umoliwi osiganie zaoonych celw politycznych. Najczciej (wedug Beaufrea) strategia ustanawia metody, ktrymi cel polityczny ma by osignity. Jest tu wiele moliwoci. S one charakteryzowane przez takie okrelenia jak: zapobiegawcza lub aktywna, bezporednia lub porednia, totalna lub ograniczona, ofensywna lub defensywna. Beaufre takie metody postpowania nazywa strategi i charakteryzuje jej gwne cechy. Strategia wykorzystuje wszelkie dostpne rodki, aby osign zaoony cel. Cel za musi by tak sformuowany i realizowany, aby przeciwnik zmuszony by przyj oferowane mu warunki. Cele strategii determinowane s przez polityk. Polityka rwnie determinuje rozmiary wydzielonych si i rodkw oraz generalne sposoby ich wykorzystania. Beaufre w ten sposb podkrela prymat polityki nad strategi. Henry H. KISSINGER, byy amerykaski sekretarz stanu, definiuje strategi jako sposb, w ktry spoeczestwo zabezpiecza swoj przyszo. Kisingerowskie rozumienie strategii oparte jest na idei, e polityka jest sztuk kierowania (przewodzenia) przez ma stanu dziaaniami majcymi na celu zabezpieczenie interesw pastwa w jego zagranicznych relacjach. Polityka dy do zapewnienia bezpieczestwa narodowego, co jest szczeglnie trudne do osignicia w warunkach rwnowagi si zbrojnych. W pojciu Kisingera strategia jest dugoterminow koncepcj, ktra staje si swojego rodzaju wytyczn dziaania dla polityki zagranicznej. Strategia ma narodowy charakter i podobnie jak polityka, ktrej jest podporzdkowana, szeroko uwzgldnia otoczenie, a wic spektrum politycznych, ekonomicznych i militarnych uwarunkowa, co czyni j wielk strategi. Ale Kisinger uywa rwnie terminu strategia w jego wszym znaczeniu - jako uycie potencjau militarnego. Zadaniem tego rodzaju strategii jest koordynowanie wykorzystania rodkw militarnych - w tym rwnie broni nuklearnej w czasie i przestrzeni, w taki sposb, aby osign cele polityczne w miar moliwoci rodkami pokojowymi, jednak pod realn grob uycia si zbrojnych. W wojnie
166 ograniczonej Kisinger postuluje kontynuowanie zapobiegania uyciu rodkw nuklearnych i denie do utrzymania rwnowagi si. W ten sposb analizuje on poszczeglne fazy wojny, traktujc je jako rodek politycznego rozstrzygnicia konfliktu. Strategia obejmuje wic t cz polityki, w ktrej instrument militarny wykorzystywany jest dla zapewnienia bezpieczestwa narodowego. Kisinger czy polityk i strategi przez doktryn, dajc aby przekadaa ona moliwoci potencjau militarnego na jzyk polityki. Militarne i inne czci potencjau pastwa maj zapewni swobod ruchu dla polityki. Strategia jest wic skadow czci polityki. Polityk i strategi musz czy identyczne cele. Rnice s tu niedopusz-czalne. W dalszych rozwaaniach Kisinger stwierdza, e polityka okrela model, a strategia koncepcj jego budowy, podkrelajc, e strukturalnie i funkcjonalnie polityka ma pierwszestwo. Kissinger faworyzuje decyzje polityczne, udowadniajc, e w demokracji s one zdolne do gromadzenia moralnych si do czynu. Strategia natomiast powinna zapewni swobod politycznej akcji.
Helmut SCHMIDT, byy kanclerz RFN, stwierdza, e strategia jest dziaaniem na wyszym poziomie, czym wicej ni uycie si zbrojnych i dlatego nie jest spraw generaw, ale rzdw /politykw/ chocia musi uwzgldnia dania generaw. Czynniki: polityczny, ekonomiczny, socjalny i inne okrelaj zasig i cele strategii kraju. Schmidt uwaa, e w dzisiejszym wiecie strategia narodowa stanowi anachronizm, bowiem aden nard nie jest dzi w stanie wasnymi tylko siami osign niezalenoci politycznej, ekonomicznej i innej, zapewniajcych mu bezpieczestwo zewntrzne. Schmidt wzywa do harmonijnego uoenia polityki i ekonomiki stanowicych rkojmi bezpieczestwa pastw Zachodu. Domaga si rwnie opracowania strategii, ktra growaaby nad strategiami narodowymi. Chodzi mu o stworzenie uniwersalnej, harmonijnej koncepcji dla polityki zagranicznej, ekonomiki oraz klasycznej strategii militarnej, mieszczcych si w jednej strukturze. Jeeli Zachd jest w stanie zgodzi si na wielk strategi, narodowe systemy ekonomiczne pastw bd ustabilizowane, zagroenia wojn zredukowane do minimum i w ten sposb zapewniony zostanie pokj. Zastosowanie i rozwinicie koncepcji wielkiej strategii wymaga intensywnej pracy dyplomatycznej i jest wycznie moliwe przy dobrej woli gremiw rzdzcych pastwami Zachodu. A dobra wola wynika wedug Schmidta z koniecznoci powstrzymania ekspansjonizmu wielkiej strategii Zwizku Radzieckiego. Wydatki na obron nie mog jednak osabi ekonomicznej ywotnoci pastw. Najwiksz szans dla demokratycznego, uprzemysowionego Zachodu jest utrzymanie swojej pozycji w wiecie
167 w obszarze ekonomii. Ekonomia jest w tym sensie - wedug - niego centrum (rodkiem cikoci) wielkiej strategii Zachodu.
W.D. SOKOOWSKI, marszaek Zwizku Radzieckiego, w swojej pracy Strategia wojenna (1975 r.) podkrela, e marksistowsko-leninowskie spojrzenie na strategi tak, jak na polityk i taktyk - musi by podporzdkowane ostatecznemu celowi ideologii socjalistycznej, a mianowicie: osigniciu wiatowego komunizmu przez rewolucj. Wedug Sokoowskiego strategia w sensie politycznym jest koordynacj zasobw czasu, przestrzeni i metod, na rzecz politycznej dziaalnoci. W znaczeniu militarnym strategia jest systemem naukowych pogldw na prawa wojny i walki zbrojnej, ukierunkowanych na osignicie interesw klasowych. Strategie polityczna i militarna obejmuj wszystkie elementy oglnej koncepcji denia do wiatowej rewolucji. Strategia w ten sposb naley do sfery polityki, realizowanej na wszystkich poziomach spoecznej dziaalnoci, we wszystkich fazach ewolucji. Cele strategii pochodz od polityki i s przez ni determinowane. Sokoowski proponuje nastpujc definicj strategii: Strategia wojenna jest systemem pogldw naukowych na prawidowoci wojny, jako walki zbrojnej prowadzonej w imi okrelonych interesw klasowych. Na podstawie studiw, dowiadczenia wojen, sytuacji wojskowo-politycznej, ekonomicznych i moralnych moliwoci kraju, nowych rodkw walki i pogldw prawdopodobnego przeciwnika, bada ona warunki i charakter przyszej wojny, sposoby jej przygotowania i prowadzenia, rodzaje si zbrojnych i zasady ich wykorzystania strategicznego, a take zasady materiaowego i technicznego zabezpieczenia oraz kierowania wojn i siami zbrojnymi. Jednoczenie jest to dziedzina praktycznej dziaalnoci najwyszego kierownictwa wojskowego i politycznego, naczelnego dowdztwa i wyszych sztabw, dotyczca sztuki przygotowania kraju i si zbrojnych do wojny i prowadzenia walki zbrojnej w konkretnych warunkach historycznych. Wedug marszaka Sokoowkiego w nowoczesnej wojnie strategia militarna stanie si strategi uderze przy wykorzystaniu broni jdrowej w poczeniu z operacjami wszystkich rodzajw si zbrojnych. Celem tak prowadzonych dziaa bdzie rwnoczesne atakowanie i niszczenie ekonomiki i si zbrojnych przeciwnika na caej gbokoci jego terytorium, tak aby osign zamierzony rezultat w moliwie najkrtszym czasie. Analizujc pogldy marszaka trudno nie dostrzec pewnych niekonsekwencji wynikajcych z traktowania wojny jako walki zbrojnej, a take w pewnym stopniu utosamiania strategii wojennej ze strategi militarn (wojskow). Brak precyzji w tak powanym opracowaniu z pewnoci nie sprzyja ujednolicenia pogldw na
168 podstawowe problemy zwizane z wojn i walk zbrojn, a take polityk, strategi wojenn i wojskow.
STRATEGIA ALTERNATYWNA
Jednym z efektw postpujcej ewolucji zbroje konwencjonalnych i nuklearnych byo zaniepokojenie rnych grup zachodnich spoeczestw, w ktrych rozwiny si intensywne dyskusje o najbardziej skutecznym sposobie zapobiegania wojnie oraz utrwalenie pokoju i wolnoci. Oglnie dziaania te nazywano strategiami alternatywnymi. Pogldy, propozycje i koncepcje wyraane w ramach tych strategii nie s zgodne ze strategi obowizujc w NATO. Gwnym pretekstem do rozwoju strategii alternatywnej jest krytycyzm wobec obowizujcych w pakcie zasad zapobiegania wojnie i roli w nim broni nuklearnej. Dyskusje na temat stref wolnych od broni jdrowej, chemicznej i pancernej w Europie po kadej stronie granicy NATO i byego Ukadu Warszawskiego prowadzono rwnoczenie z propozycjami tzw. obrony defensywnej. Pierwszym wanym punktem w Europejskiej debacie na temat strategii alternatywnych bya dyskusja przeprowadzona w Bundestagu w kocu 1983 roku i na pocztku 1984 roku. Zasadniczo tym, co proponujcy strategie alternatywne chc osign, jest radykalna redukcja si zbrojnych oraz wyeliminowanie broni ofensywnych w celu uzmysowienia potencjalnemu przeciwnikowi, e nie jest zagroony. Jak dotd, alternatywne strategie nie byy w stanie same si obroni. Ryzyko, jakie mg ponie agresor zostao w nich do minimum zredukowane, a osignite w ten sposb wzgldne bezpieczestwo - pozorne. Nie zapewniay one wzrostu stabilnoci na kontynencie europejskim w relacji: Wschd - Zachd. Stawiay te bronicego si w sytuacji pasywnej, obciajc go wszystkimi problemami dotyczcymi zapobiegania wojnie i pozostawiajc inicjatyw w rkach agresora.
Zacznik nr 2
169
STRATEGIA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO (STRATEGIA NARODOWA)

Haso ujte w: International Military Defense Encyclopaedia, New York 1993 r. Tom V, s. 2577-2581
Haso strategia bezpieczestwa narodowego jest czsto stosowane zamiennie z pojciami strategia narodowa lub wielka strategia. Moe by rwnie definiowane jako plan narodowy - koordynujcy wykorzystanie (uycie) wszelkich instrumentw (atrybutw) wadzy pastwowej, zarwno cywilnej, jak i wojskowej, niezbdnych do realizacji (zabezpieczajcych realizacj) interesw narodowych. Podobnie jak strategia w ogle, strategia bezpieczestwa narodowego dotyczy relacji (zwizkw przyczynowo-skutkowych) pomidzy: celami a rodkami, wadz a zadaniami, moliwociami a zamiarami, w szczeglnoci za ma doprowadzi do wypracowania optymalnego sposobu wykorzystania okrelonych rodkw do osignicia zaoonych celw. Podobnie jak strategia wojskowa reprezentuje najwyszy poziom w odniesieniu do sztuki operacyjnej i taktyki prowadzenia dziaa wojennych, tak mylenie (planowanie) w obszarze strategii narodowej odbywa si na najwyszym poziomie w odniesieniu do potencjalnych moliwoci pastwa w wojnie. Strategia narodowa staje si coraz bardziej uznawan dziedzin bada, zyskujc zainteresowanie wadzy wykonawczej i ustawodawczej decydujcej o po-ziomie budetw wojskowych. Jest to istotne w sytuacji, gdy rozwizanie problemw polityki zagranicznej rodkami czysto militarnymi jest coraz mniej wykonalne w dobie zagroenia nuklearn zagad, gdy jednoczenie wzrasta rola rodkw pozamilitarnych. Strategia narodowa (wielka strategia) bya pocztkowo definiowana przez analitykw wojskowych jako domena, w ktrej koordynowane byy dziaania niezbrojnych narzdzi polityki z dziaaniami militarnymi. Zgodnie z koncepcj Liddell Harta rol wielkiej strategii - tej bardziej wysublimowanej - jest koordynowanie i kie-rowanie dziaaniami wszystkich rodkw pastwa lub grupy pastw dla osignicia politycznych celw prowadzenia wojny - celw definiowanych jako fundament polityki. Po drugiej wojnie wiatowej politykom udao si przeduy okres pokoju, a rodki odstraszania pastw stay si tak samo wane jak ich rodki obronne. Natomiast teoretycy wojskowi zaczli coraz bardziej skania si do definiowania strategii bezpieczestwa narodowego (wielkiej strategii), w ten sposb aby obejmowaa ona ca polityk bezpieczestwa narodowego. Jak dotd, tylko w czasie wojny termin wielka strategia by okreleniem rezerwowanym do uycia jako synonim strategii
170 bezpieczestwa narodowego, kiedy to instrument militarny by podstaw strategicznego mylenia. W tym znaczeniu strategia narodowa jest hasem kadcym co najmniej rwny, jeli nie wikszy, nacisk na polityk wewntrzn pastwa ni na sprawy zagraniczne.
RODKI STRATEGII
Caa literatura dotyczca tematyki strategii narodowej skupia si na rodkach (narzdziach) bd te zadaniach, jakie strategia ma do wykonania. Chodzi o rne formy inwencji oraz rodki i sposoby sprawowania wadzy w pastwie, do ktrych nale takie, jak: dyplomacja, dziaalno wywiadowcza, udzielanie pomocy wojskowej i gospodarczej innym krajom, sprzeda broni, dystrybucja informacji, propaganda, organizacja i przestrzeganie prawa midzynarodowego, polityka handlowa, sankcje gospodarcze, polityczne, wykorzystanie potencjau zbrojnego, czy wreszcie prowadzenie wojny. Strategia narodowa ma tworzy i przystosowywa narzdzia polityki do wykadni politycznej ma stanu. Strategia narodowa obok potencjau wojskowego moe wykorzystywa narzdzia polityki, co w rezultacie stwarza jej szersz gam rodkw. John Collins utrzymuje, e strategia wojskowa jest przewidziana na wypadek fizycznej przemocy bd zagroenia przemoc. Ma ona zapewni zwycistwo przez wykorzystanie potencjau zbrojnego. Wielka strategia za, jeli okae si skuteczna wycza jakkolwiek potrzeb przemocy. Rwnie wane jest to, e wielka strategia, dla osignicia trwaego pokoju, siga daleko poza prg zwycistwa. Strategia wojskowa gwnie stanowi domen generaw. Wielka strategia jest natomiast gwnie domen politykw - mw stanu. Ona wanie kontroluje strategi wojskow, ktra jest tylko jednym z jej wielu elementw. Edward Luttwak napisa: Wszystko co wojskowe odbywa si w szerokim kontekcie zarzdzania narodowego, polityki midzynarodowej, dziaalnoci ekonomicznej i podporzdkowanych im dziaa. Specyficzne narzdzia lub instrumenty strategii narodowej mog by okrelone jako rne formy istniejcego lub zmobilizowanego potencjau. Wielka strategia, oprcz realnego potencjau militarnego, dotyczy take potencjau ukrytego lub czynnikw bdcych podstaw potencjalnej mocy (wielkoci)
171 pastwa, takich jak potencja terytorialny i populacyjny, (populacja pastwa), przy uwzgldnieniu liczbowego stosunku tych potencjaw. Wielka strategia zajmuje si take problemami: dostpu do zasobw naturalnych (wcznie z zasobami energetycznymi), poziomu edukacyjnego obywateli, a szczeglnie rozmiaru i stopnia zaawansowania rozwoju technologicznego techniki pozostajcej na usugach gospodarki. Strateg uznaje, e zawsze musi dokonywa wyboru pomidzy inwestowaniem w potencja pastwa, od ktrego zalee bdzie sia tego pastwa w przyszoci, a wykorzystaniem rodkw tego potencjau na realizacj przedsiwzi (narzdzi polityki), ktre mog wydawa si niezbdne dla zaegnania aktualnie przewidywanych zagroe. Chodzi o wykorzystanie narzdzi polityki, ktre obejmuj komponenty makroekonomiki, rozwoju techniki, rwnowagi rynkowej i niezalenoci oraz kontroli budetowej struktur rzdowych i jako takie s obiektami zainteresowania orodkw strategicznych. Strategia narodowa ma za zadanie koordynacj oraz integracj wykorzystania wszystkich pozostajcych do jej dyspozycji rodkw, zachowujc przy tym maksimum skutecznoci dziaania. To jest to, co Henry Kissinger mia na myli, kiedy pisa o skutecznej polityce strategii, wymagajcej akumulacji niuansw, zdolnoci do wizania znacznie rnicych si od siebie elementw w jeden wzr, troszczc si jednoczenie o to, aby indywidualne posunicia mogy by odpowiednio dopasowane do konkretnej (zwartej strategii). M stanu powinien zdawa sobie spraw z tego, e sprawowanie kontroli nad funkcjonowaniem wszystkich strategicznych si jest nadzwyczaj trudne. Kontrola wymagana przez strategi bezpieczestwa narodowego musi by bowiem utrzymywana przez wiele lat, a nawet dziesicioleci, aby najbardziej skuteczne projekty strategiczne zaowocoway. Ten caociowy wymiar, a szczeglnie troska o dopasowanie wszystkich narzdzi strategii do polityki zagranicznej na przestrzeni czasu, oraz skrupulatne wykorzystanie ich z wielk ostronoci wobec krajowych i midzynarodowych obostrze jest wanie tym, co czyni wielk strategi naprawd wielk. Strategia bezpieczestwa narodowego znajduje si na najwyszym poziomie: kontroluje ona praktycznie wszystkie elementy (czynniki) pastwa majce wpyw na jego bezpieczestwo.
CELE STRATEGII
172 Jedn z zasadniczych funkcji kadej strategii bezpieczestwa narodowego jest dbao zarwno o cele blisze, jak i dalsze polityki pastwa w zakresie bezpieczestwa. Skoordynowanym trendem w dziaaniu wszystkich instrumentw strategii jest denie do udzielania wsparcia przez spenianie warunkw zapewniajcych uzyskanie lepszych wynikw, podczas realizacji rnych celw politycznych strategii. Tak rozumiana strategia bezpieczestwa narodowego w duej mierze dotyczy celw, do ktrych realizacji stan potencjau pastwa jest odpowiednio stymulowany. Cel jest oczywicie funkcj narodowego interesu, zdefiniowanego jako okrelony system wartoci. On to przesdza o wyborze polityki zagranicznej. Interes narodowy staje si kamieniem milowym strategii narodowej, jest wykorzystywany jako ostateczne usprawiedliwienie kadego dziaania w polityce strategii. Interesy narodowe, determinujce dziaania pastwa, obejmuj: bezpieczestwo fizyczne i przetrwanie narodu, zachowanie struktur politycznych, ekonomicznych i spoecznych pastwa oraz uchronienie takich wartoci, jak: sposb ycia narodu, jego tradycj i kultur. Pierwszym zadaniem strategii narodowej jest okrelenie moliwoci zapewnienia ochrony lub realizacji w/w interesw w otoczeniu midzynarodowym oraz ocena ich ewentualnych zagroe. Za drugim zadaniem strategii narodowej jest ustalenie celw, ktre w minimalnym zakresie maj zapewni odstraszanie i obron przed tymi zagroeniami, co w ostatecznoci prowadzi do promowania interesw narodowych. W okrelaniu interesu narodowego i ustalaniu celw, ktre su temu interesowi strateg musi take bra pod uwag sytuacj wewntrzn pastwa - jego moliwoci ekonomiczne i militarne oraz nastawienie ideowe i psychologiczne spoeczestwa. W warunkach demokracji strategia bezpieczestwa narodowego wymaga szczeglnej ostronoci, chodzi bowiem o zachowanie jednomylnoci w sformuowaniu celu, niezbdnej do uzyskania sukcesu na polu strategii.
DYNAMIKA STRATEGII
173 Strategia bezpieczestwa narodowego stanowi proces dynamiczny zakadajcy istnienie innych podmiotw, ktrych zainteresowania i cele s zgodne z naszymi lub tylko czciowo, jeli nie cakowicie konkurencyjne. Kal Holsti pisa: Zdolno zarzdzania strukturami politycznymi pastwa jest dziaaniem zorganizowanych rzdw majcych na celu zmian rodowiska zewntrznego w sensie oglnym, bd zmian polityk i dziaa innych pastw, w szczeglnoci celem osignicia zada postawionych przez politykw. W teorii gier ta charakterystyka wyrnia gry strategiczne od tych bazujcych na zdolnociach lub przypadkowoci. Gry strategiczne s to takie gry, w ktrych optymalny przebieg dziaania kadego uczestnika zaley od tego, co inni uczestnicy robi. Tak wic gro dziaa strategii narodowej polega na ocenie tego, co inne pastwa s zdolne zrobi, co chc zrobi oraz jaki wpyw mamy na ich dziaanie. Takie gry strategiczne maj na celu okrelenie, w jaki sposb zachowania uczestnikw mog pod wpywem strategii ulega zmianie. Edward Luttwak mia do tej teorii pewne zastrzeenia. Uwaa, e gra strategiczna skazuje stratega na postpowanie zgodnie z logik paradoksaln, kontrastujc z logik linearn, ktr stosuje wikszo ludzi dla osignicia konkretnych celw. Logika paradoksalna bowiem zwraca przede wszystkim uwag na to, co inni uczestnicy s skonni zrobi w odpowiedzi na czyj strategi, uznajc, e sprawy tocz si w kierunku okrelonego celu, co bdzie powodowao przedsiwzicie odpowiednich przeciwdziaa. W tej sytuacji warto by przypomnie, to co Liddell Hart nazwa podejciem porednim, obejciem lub nawet okrnym kursem, bdcym bardziej produktywnym sposobem postpowania. Wszystko, co zostao powiedziane do tej pory na temat dynamicznej struktury strategii narodowej jest znane strategowi wojskowemu. Lecz gdy onierz zmuszony jest do mylenia w kategoriach wrogoci, to m stanu musi posugiwa si o wiele szerszym zakresem pojciowym w odniesieniu do delikatnej materii stosunkw midzypastwowych i sytuacji politycznych. Strateg w takim samym stopniu musi by zainteresowany kontaktami sprzymierzecw, jak i przeciwnikw, bardziej nawet w okresie pokoju ni wojny. Zgodnie z tym , co mwi Thomas Schelling - strategia narodowa polega nie tylko na skutecznym zastosowaniu siy, ale i na wykorzystaniu potencjalnej siy. Strategia narodowa nie dotyczy tylko strategw, ktrzy nie lubi si nawzajem, ale take partnerw, ktrzy nie ufaj sobie i nawzajem si nie zgadzaj. Strategia nie dotyczy rwnie tylko podziau zyskw i strat pomidzy dwiema stronami zgaszajcymi roszczenia, ale dotyczy take moliwoci wyegzekwowania tych roszcze. Reasumujc, mona powiedzie, e strategia bezpieczestwa narodowego stanowi dziaanie planowe, ktre odbywa si na najwyszych poziomach struktur rzdowych i dotyczy wiadomej koordynacji celw, integracji i kontroli dziaania wszystkich instrumentw polityki pastwa - czyli dziaa politycznych i gospodarczych,
174 otwartych i ukrytych, wojskowych i cywilnych - w deniu do osignicia interesw narodowych. Strategia narodowa zwraca szczegln uwag na relacje, jakie zachodz pomidzy rodkami a celami, midzy instrumentami a zadaniami, ktre maj by zrealizowane. Sukces strategii w duej mierze zaley od jej wpywu na zachowanie struktur rzdowych innych pastw i od tego, czy s to pastwa sprzymierzone, neutralne lub nie zwizane adnym przymierzem, bd te pastwa jawnie wrogie. Od strategii czsto zaley zmiana stosunku otoczenia do danego pastwa, w szerokiej gamie odcieni - od przyjani do wrogoci.
STRATEGIE, WYBORY I PRIORYTETY
W kocu kada strategia sprowadza si do pytania: jak co zrobi ? Kiedy strateg definiuje interes narodowy w kontekcie sytuacji midzynarodowej, okrelajc cele pastwa i oceniajc dostpne do ich wykonania rodki, rol (sednem) strategii jest wskazanie - jak wykorzysta posiadane rodki dla osignicia ustalonych celw. Kluczowym pytaniem jest rwnie: Jak rnorodne interesy polityczne s w stanie umoliwi osignicie zaoonych celw i jak powinny by zastosowane posiadane rodki? Odpowied na to pytanie ma konsekwencje zarwno bliskiego, jak i dalekiego zasigu. Okrelenie bowiem, jakie konkretne narzdzia polityczne niezbdne s do osignicia zaoonych celw wymaga moe dugiego okresu czasu, dlatego te staje si niezbdne stworzenie przez strategi hierarchii interesw i celw, dokonanie wyboru instrumentw polityki i priorytetu celw dugo-i krtko terminowych. Reasumujc strategia okrela drog przejcia od zaoe do celw. Uwzgldniajc powysze uzna naley, e niezbdna jest realizacja trzech postulatw: Po pierwsze - instrumenty polityczne i potencja pastwa nigdy nie s wystarzajce do zrealizowania wszystkich celw, ktrych realizacja mogaby by podana przez pastwo. Dlatego te niezbdne jest powzicie decyzji o liczbie rodkw przeznaczonych do realizacji celw. Nieodpowiedzialnoci jest bowiem marnowanie rodkw dla realizacji celw nieosigalnych. Std konieczne jest ustalenie priorytetw. Po drugie - z punktu widzenia interesu narodowego konieczne jest prowadzenie cigej oceny zyskw i kosztw realizacji celw. Nawet podane cele staj si
175 nieopacalne, gdy koszty ich realizacji okazuj si zbyt due. Rwnie tutaj naley dokona wyboru. Po trzecie - wiele ywotnych dla pastwa interesw, ktre zarwno s zbiene z interesami narodowymi, jak i moliwe do osignicia ze wzgldu na koszt ich realizacji, nie mog jednak by osignite rwnoczenie, poniewa albo s we wzajemnym konflikcie midzy sob albo powoduj konflikt po przeniesieniu w warunki realnej rzeczywistoci. Na przykad: nie mona stanowczo przeciwstawia si proliferacji broni jdrowej i utrzymywa jednoczenie dobre stosunki z pastwami, ktre bd nie zamierzaj redukowa tej broni, bd d do jej uzyskania. I tu rwnie trzeba dokona wyboru.
KOMPROMISY, DYLEMATY, ZALENOCI (ZAWIOCI) STRATEGII
W rezultacie niniejszych rozwaa dochodzi si do wniosku, e proces mylenia w ramach strategii narodowej jest wewntrznie nieliniowy. Strateg po prostu nie rozpoczyna od interesw narodowych, ale ocenia sytuacj midzynarodow zagroenia, jakie z niej wynikaj, a nastpnie wskazuje cele, hierarchizuje narzdzia polityki i dopiero wwczas formuuje poszczeglne strategie. Ten proces wnioskowania jest bardziej pokrewny psychologii ksztatu lub teorii pola znanego w fizyce, gdzie wszystko jest zalene od siebie i jednoczenie zmienne. Poniszy rysunek ilustruje fakt, e interesy i cele s sztucznie stworzone przez polityka, s kreowane w mylach politykw, podczas gdy zagroenia i rodki ich dotyczce maj pewn realno zaistnienia, bez wzgldu na koncepcje strategw. Znacznie jednak waniejszy jest fakt, e rysunek ten pokazuje zalenoci krytyczne strategii narodowej i towarzyszce im rozwizania kompromisowe. Szczegowo s one przedstawione i zinterpretowane w pracy historyka Johna Gaddisa.
176
interesy zagroenia zagroenia
ryzyka wiat wiat realny
wiat wiat politykw
koszty
cele
rodki rodki
Rys. Zalenoci krytyczne w stosunku do strategii bezpieczestwa. Pierwsza zaleno - to wzajemny stosunek pomidzy celami i rodkami. Chocia cele s umotywowane przez strategiczne koncepcje interesw narodowych, powinny by one rwnie adekwatne do rodkw, jakimi pastwo dysponuje na ich realizacj. Jeeli posiadane rodki nie s wystarczajce, to naley dokona wyboru celw (zada) priorytetowych. Druga - to subtelna rwno stosunkw pomidzy interesami a zagroeniami. Strateg powinien albo definiowa na pocztku interesy narodowe, niezalenie od zagroe, albo, szczeglnie jeli ma on do czynienia z wielk strategi, uwzgldni najpierw zagroenia. Istnienie zagroe interesw narodowych wymaga okrelenia celw priorytetowych. Ocena zagroenia odgrywa decydujc rol w nadaniu priorytetu celom. Wyej przedstawiona procedura moe jednak prowadzi do zbyt szerokiego definiowania interesw narodowych, bowiem wwczas strategia ich realizacji wymaga bdzie rodkw, ktrych pastwo nie jest w stanie wydzieli. Dlatego zdarza si, e niekiedy trzeba siga po rozwizania kompromisowe - po strategiczny kompromis midzy ryzykiem, a kosztami. Znajc poziom zagroe strateg moe obniy poziom
177 ryzyka tylko przez ograniczenie celw narodowych i wskazanie rodkw do zapobiegania zagroeniom. Jeeli natomiast interesy narodowe zostan okrelone wsko, strateg bdzie w stanie ograniczy cele, obniajc koszty ich realizacji, ale bdzie musia przetrwa wzrost ryzyka. Tylko wartoci narodowe wyraone przez pastwowe procesy polityczne mog rozstrzyga (okrela), jaka rwnowaga pomidzy kosztami, a ryzykiem jest tolerowana. Powysze dylematy powoduj, e zadania rozwizywane przez strategi bezpieczestwa narodowego s zniechcajce, intelektualnie trudne, pene niewiadomych i puapek. Dwa dodatkowe czynniki powikszaj jeszcze jej zawio. Pierwszy - to wielowymiarowa lub wieloaspektowa (wielopoziomowa) natura strategii. Strategia istnieje bowiem nie tylko na poziomie globalnym, ale rwnie na poziomie regionalnym, pastwowym, a take dotyczy wielu przenikajcych si relacji o zasigu midzynarodowym. Pamitajc o istnieniu pionowych i poziomych zalenoci, musimy mie na uwadze, e musz one funkcjonowa rwnoczenie i harmonijnie ze sob wsppracowa. Zaburzenie ktrego z poziomw funkcjonowania tak zawiej struktury moe doprowadzi bowiem do jej ruiny. Drugi - to zaoenie, e strategia bezpieczestwa narodowego nie jest jednorazowym okreleniem celw, interesw i zagroe, ale musi by cigle aktywna, oszacowywa interesy, cele i rodki w aspekcie wewntrznym i midzynarodowym, uwzgldniajc dotychczasowe dowiadczenia. Zmiana siy, intencji rnych podmiotw, jak i zmiany kierunkw polityki wewntrznej i zewntrznej, zmienia bd rachunek strategiczny. Ka wic naley nacisk na dokadno i aktualne sprzenia zwrotne funkcjonujce w ukadzie, dziki czemu elastyczno /atwo przystosowania si/ zostanie pogodzona z niezmiennoci zamiarw /staoci celw/ niezbdnych do urzeczywistnienia kadego strategicznego przedsiwzicia.
178
SKOROWIDZ HASE
Administracja Publiczna 6 Administracja wojskowa 7 Aglomeracja 7 Agresja 8 Akcja zbrojna 8 Alarmowanie 9 Analiza gospodarczo-obronna 9 Analiza systemowa 10 Anarchizm 10 Aneksja 10 Architektura bezpieczestwa 10 Azyl polityczny 10
Bezpieczestwo zbiorowe 15 Bitwa 16 Blokada 16 Blokada gospodarcza 16 Blokada ldowa 16 Blokada morska 16 Blokada powietrzna 17 Blokada zbrojna 17 Budowle ochronne 17 Budet obronny 18 Budet wojskowy 18
Cel strategiczny 18 Baza 11 Baza mobilizacyjna 11 Baza rozwinicia oper. 11 Baza wojskowa 11 Bezpieczestwo 12 Bezpieczestwo kooperacyjne 12 Bezp. midzynarodowe 13 Bezpieczestwo narodowe 14 Bezpieczestwo pastwa 14 Bezpieczestwo regionalne 14 bezpieczestwo wojskowe 14 Dane przestrzenne 19 Dane geoprzestrzenne 19 Demobilizacja 20 Demonstracja siy 21 Doktryna 21 Doktryna bezp. pastwa 21 Cel strategiczny w dziedz. bezp. 18 Cel (obiekt) wojskowy 19 wiczenia mobilizacyjne 19
179
Doktryna obronna 21 Doktryna pastwa (narodowa) 21 Doktryna poczona 22 Doktryna si zbrojnych 22 Doktryna wojenna 22 Doktryna wojskowa 22 Doktryna wsplna 22 Dominacja w powietrzu 23 Dostpno terenu 23 Dowodzenie 24 Dowodzenie strategiczne 25 Dyplomacja 25 Dyplomacja prewencyjna 25 Dywersja 26 Dziaania bojowe 26 Dziaania humanitarne wojsk 26 Dziaania nieregularne 27 Dziaania partyzanckie 28 Dziaania pozamilitarne 28 Dziaania przeciwdywersyjne 28 Dziaania ratownicze 28 Dziaania regularne 29 Dziaania specjalne 29 Dziaania wojenne 30
Eksterytorialne uzupenienie SZ 32 Ewakuacja 32 Ewakuacja ludnoci 33
Flota 33 Flotylla 33 Formacje obrony cywilnej 34 Fotogrametria i teledetekcja 34
Geografia 34 Geografia wojenna 35 Geopolityka 35 Geostrategia 36 Globalizacja 36 Gospodarcze podstawy bezp. 36 Gospodarka 37 Gospodarka narodowa 38 Gospodarka obronna 38 Gospodarka wojskowa 39 Gotowo alarmowa 39 Gotowo bojowa 40 Gotowo mobilizacyjna 40 Gotowo obronna pastwa 41 Gotowo obronna zagroenie Wojenne 41 Gotowo przem. obronnego 42 Granice pastwa 42 Gromadzenie rezerw osob. 42
Ekonomia 30 Ekonomika obrony 31 Ekonomika wojskowa 31
180
Kartografia 50 Hegemonizm 43 Katastrofa 51 Katastrofa ekologiczna 51 Incydent zbrojny 43 Informacja geograficzna 43 Informacja geoprzestrzenna 43 Informatyka wojskowa 44 Infrastruktura 44 Infrastruktura bilateralna 44 Infrastruktura narodowa 44 Infrastruktura obronna 44 Infrastruktura obrony cywilnej 45 Infrastruktura pastwa 45 Infrastruktura wojskowa 45 Interes narodowy 46 Internowanie 46 Interoperacyjno 46 Interwencja zbrojna 47 Inwazja 47 Izolacja pola walki 48 Katastrofa naturalna 51 Kierowanie 51 Kierowanie akcj ratunkow 51 Kierowanie obron cywiln 51 Kierowanie siami zbrojnymi 52 Kierunek operacyjny 52 Kierunek strategiczny 53 Klska ywioowa 53 Komenda garnizonu 53 Kompatybilno 53 Koncepcja strategii 54 Konflikt spoeczny 54 Konflikt zbrojny 55 Kontrabanda morska 55 Kontrabanda wojenna 55 Kontrwywiad 56 Konurbacja 56 Kryzys 57 Jednoosobowe dowodzenie 48 Jednostka zmilitaryzowana 48 Jurysdykcja sdw wojskowych 48 Kryzys midzynarodowy 57 Kultura pokoju 57 Kultura strategiczna 58
Kadrowy system wojska 49 Kampania 50 Kanibalizacja 50
Logistyka obronna 58 Logistyka wojskowa 59 Logist. zabezp. Mobilizacji 59
181
Lotnictwo wojskowe 59 Ludno cywilna 59 ad midzynarodowy 59
Nard 67 Natarcie strategiczne 68 NATO 68 Nauka o obronnoci pastwa 68 Nauki wojenne 69
Marynarka wojenna 60 Maskujce waciwoci terenu 60 Midzynar. prawo humanit. 60 Midzynar. tryb. karne 60 Migracja 61 Milicyjny system organizacji 61 uzupeniania wojsk Militaryzacja 62 Misje pokojowe 62 Misje wojskowe 62 Mobilizacja 63 Mobilizacja czciowa 63 Mobilizacja jawna 63 Mobilizacja gospodarki 64 Mobilizacja powszechna 65 Mobilizacja skryta 65 Mobiliz. rozwinicie SZ 66 Monitoring rodowiska 66 Monitoring rodowiska morsk. 67 Nadzwyczajne zagroenie 67 Nadzwyczajne zagr. rodowiska 67 Nakady obronne 67
Nauki wojskowe 70 Neutralno wojenna 70 Nieregularne siy zbrojne 70 Nierozprzestrzenianie 70 I Niezbdna wystarcz. obronna 71 Niezbrojne dziaania wojenne 71 Niezbrojne rodki przemocy broni jdr.
gospodarczej 71
Obiekt 71 Obiekt geograficzny 72 Obiekt operacyjny 72 Obiekt o znaczeniu obronnym 72 Obiekt strategiczny 73 Obiekt wojskowy 73 Obrona 73 Obrona cywilna 74 Obrona na wszystkich kier. Obrona narodowa 75 Obrona i ochrona obiektw 75 Obrona powietrzna 75 Obrona powszechna pastwa 75 74
182
Obrona przeciwdywersyjna 76 Obrona przeciwlotnicza 76 Obrona terytorialna 76 Obronne bezp. ywnociowe 77 Obronno 77 Obszar strategiczny 77
Operacje poczone 85 Operacja strategiczna 85 Operacje wspierania pokoju 86 Operac. przygot. obszaru kraju 86 Organa obrony cywilnej 86 Organizacje pozarzdowe 87
Ocena oddziaywania na rodowisko Osona granicy pastwa 87 79 Ochrona dbr materialnych 78 Ochrona ludnoci 79 Ochronno-obronne dzia. p/dyw. 79 Ochronne waciwoci terenu Oddziaywanie porednie 80 Odpady niebezpieczne 80 Odstraszanie 80 Odstraszanie militarne 80 Odwody strategiczne 81 Ofensywa 81 Ogniwa gospodarczo-obronne 81 Okrg przemysowy 82 Okrg wojskowy 82 Okupacja wojenna 83 Okupacja wojskowa 83 Operacja 84 Operacje milit. inne ni wojna 84 Operacje pokojowe 84 Operacje pokojowe ONZ 84 79 Oddziaywanie bezporednie 79 Ostrzeganie 87 Orodek przemysowy 87 Pacyfizm 88 Panowanie w powietrzu 88 Pastwo 88 Pastwo gospodarz 88 Pastwo wysyajce 89 Pastw. monitoring rodowiska 89 Pastwowa stra poarna 89 Partnerstwo dla pokoju 89 Patriotyzm 89 Planowanie cywilne 89 Planowanie i zagospodarowanie
przestrzenne 89 Planowanie strategiczne 90 Pokj 90 Policja 90 Polityka 90 Polityka bezp. narodowego 91 Polityka gosp. pastwa 92 Polityka przestrzenna 92
183
Polityka wojskowa 92 Polityka zagraniczna 93 Poczone sojusz. siy zad. 93 Potencja 94 Potencja ekonomiczny 94 Potencja ekon. - obronny 95 Potencja wojskowy 95 Potencja obronno-gosp. 96 Potencja obronny pastwa 97 Potencja wojenny 97 Potencja wojskowy 97 Potrzeby mobilizacyjne 97 Pozamilitarne dzia. obronne 98
Przewaga wojskowa 105 Przewaga w powietrzu 105 Przewidywanie 105 Przewrt wojskowy 106 Pucz 106 Punkt decydujcy 106 Punkt kulminacyjny 107
Racja stanu 108 Rada bezp. narodowego 108 Ratownictwo oglne 108 Ratownictwo techniczne 108 Region geostrategiczny 108 Regularne siy zbrojne 109 Rejon odpowiedz. wojsk OT 109 Rejonowa komenda OT 109 Rejon operacyjny 109 Rejon poraenia 110 Represalia 110 Retorsja 110 Rezerwy osobowe 110 Rodzaje sub 111 Rodzaje wojsk 111 Rozwinicie systemu obr. 112 Rozejm 112 Rubie 113 Rubie operacyjna 113
Pozamilitarne ogniwa obronne 98 Prawo konfliktw zbrojnych 98 Prawo midzynarodowe 98 Prawo wojenne 98 Prewencyjna agresja ekon. 100 Prognoza naukowa 100 Prognoza strategiczna 101 Prognozowanie 101
Przeciwkoncentracja strategiczna 102 Rodzaje si zbrojnych 111 Przeciwnatarcie strategiczne 102 Przeciwuderzenie strategiczne 102 Przemoc gospodarcza 102 Przemoc zbrojna 103 Przemys obronny 103 Przeszkody terenowe 104
184
Rubie strategiczna 113 Samoobrona ludnoci 114 Samoobrona zak. pracy 114 Sdownictwo wojskowe 114 Sie osadnicza 114 Siy obrony terytorialnej 114 Siy partyzanckie 114 Siy powietrzne 114 Siy szybkiego reagowania 114 Siy zbrojne 114 Skuteczno si zbrojnych 116 Suby specjalne 116 Sojusze midzynarodowe 116 Stabilno pastwa 116 Stany gotowoci obronnej pastwa 1. Staa got. obronna pastwa 117 2. Podwyszona got. obronna 117 3. Pena got. obronna 117 1. Stan staej gotowoci boj. 118 2. Stan podwyszonej got. boj. 118 3. Stan got. boj. zagr. wojenne 119 4. Stan penej got. boj. 119 Stany nadzwyczajne pastwa Stan wojenny 119 Stan wojny 119 Stan wyjtkowy 120
Standaryzacja 120 Stosunki dyplomatyczne 120 Stosunki midzynarodowe 121 Strategia 122 Strategia bezp. narodowego 122 Strategia narodowa 122 Strategia obronnoci 122 Strategia wojenna 123 Strategia wojskowa 124 Strategia wojsk. jako nauka 124 Strategia wojsk. jako sztuka 125 Strategiczne rozw. si zbr. 125 Straty bezpowrotne 125 Straty bojowe 126 Straty sanitarne 126 Straty warunkowe 126 Straty wojenne 126 Stra graniczna 127 Struktura si zbrojnych 127
Stany gotowoci bojowej si zbrojnych Struktura wydatkw wojsk. 127 Studia operacyjne 128 Suwerenno ekonomiczna 128 Suwerenno pastwa 128 System 129 System bezp. pastwa 129 System gotowoci bojowej 129 System inf. geograficznej 129 System inf. przestrzennej 129
185
System mob. si zbrojnych 130 System obronnoci pastwa 131 System obrony terytorialnej 131 System plan. progr. I budet. 131 System ratowniczy 131 System uzupeniania si zbr. 131 System wojskowy 132 System wykr. i alarmowania 132 Szelf 132 Szkolnictwo wojskowe 133 Sztab zintegrowany 133 Sztuka wojenna 133 rodek cikoci 134 rodowisko geograficzne 134 wiadczenia na rzecz obrony 135 wiadczenia osobiste 136 wiadczenia rzeczowe 136 wiadczenia szczeglne 137
Urzd ochrony pastwa 139 Uwarunkowania pastwa 139 Uzupenianie si zbrojnych 140 bezpieczestwa
Walka 141 Walka cywilna 141 Walka ekologiczna 139 Walka gospodarcza 142 Walka informacyjna 143 Walka niezbrojna 143 Walka polityczna 143 Walka psychospoeczna 143 Walka zbrojna 144 Wojewdzki sztab wojskowy 144 Wojna 145 Wojska Ldowe 145 Wojska Lotnicze i Obr. Pow. 145 Wojska Obrony Terytorialnej 145
Teatr operacji 137 Teatr wojny 137 Terroryzm 138 Terytorialna org. wojskowa 138 Terytorialne uzup. si zbr. 139
Wojska operacyjne 146 Wojska specjalne 146 Wojskowe siy szybk. uycia 146 Wojskowe misje humanitarne 146 Wsparcie pastwa gosp. 147 Wsppraca cywilno-wojskowa
Terytorialne organy dowodzenia 138 Wsparcie geograficzne 146
Uciekinierzy 139 Uprzedzanie 139
148 Wsppraca midzynarodowa 148
186
Wspwymienno 149 Wybrzee morskie 149 Wydatki obronne 150 Wywiad 150 Wywiad wojskowy 150 Wysze stany got. bojowej 150 Zagroenie 151
Zagroenie psychospoeczne 152 Zagroenie wewntrzne 153 Zagroenie zewntrzne 153 Zaoenia strategii wojskowej Zamach stanu 153 Zamieszki wewntrzne 153 Zarzdzenie mobilizacji 154 Zarzdzanie w syt. kryz. 154 Zasady strategii wojskowej 155 Zawieszenie broni 155 Zbrojenia 156 Zbrojna samoobrona ludnoci 156 Zbrojne dziaania wojenne 156 153
Zagroenie bezp. pastwa 151 Zagroenie ekologiczne 151 Zagroenie gospodarcze 152 Zagroenie militarne pastwa 152 Zagroenie niemilitarne 152 Zagroenie polityczne 152

Słownik Terminów Z Zakresu Bezpieczeństwa Narodowego Aon

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Słownik Terminów Z Zakresu Bezpieczeństwa Narodowego Aon

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AKADEMIA

___________________________________________________________________ WYDZIA STRATEGICZNO-OBRONNY

ANALIZA GOSPODARCZO-OBRONNA obronnych oraz okrelanie ich kosztw najkorzystniejszego.

mierzenie korzyci systemw celu wskazania rozwizania

DOKTRYNA - wskazanie dziaa.

STOPNIE DOMINACJI W PRZESTRZENI POWIETRZNEJ

DZIAANIA BOJOWE (MILITARNE, ZBROJNE)

EKONOMIKA WOJSKOWA - jest nauk o kosztowej skutecznoci decyzji wojskowych.

FORMACJE OBRONY CYWILNEJ

GOTOWO OBRONNA PASTWA

GOTOWO OBRONNA - ZAGROENIE WOJENNE7

GOTOWO PRZEMYSU OBRONNEGO

INFORMACJA GEOPRZESTRZENNA INFORMACJA UZYSKIWANA NA DRODZE INTERPRETACJI DANYCH GEOPRZESTRZENNYCH.

INWAZJA - zbrojne wtargnicie na obce terytorium; najazd, napad.

IZOLACJA POLA WALKI

KADROWY SYSTEM WOJSKA

MASKUJCE WACIWOCI TERENU

MILICYJNY SYSTEM ORGANIZACJI I UZUPENIANIA WOJSK

MOBILIZACYJNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH

NATARCIE STRATEGICZNE12 (tak jak i obrona strategiczna) - FORMA

Ang. - North Alantic Treaty Organization.

NIEREGULARNE SIY ZBROJNE

NIEZBDNA WYSTARCZALNO OBRONNA

OPERACJE MILITARNE INNE NI WOJNA

OPERACJE WSPIERANIA POKOJU

91 PRZEZ KTRE PASTWA. ROZUMIE SI POSZCZEGLNE KIERUNKI DZIAALNOCI

POLITYKA BEZPIECZESTWA NARODOWEGO (BEZPIECZESTWA PASTWA)

POLITYKA GOSPODARCZA PASTWA

POCZONE SOJUSZNICZE SIY ZADANIOWE

POTENCJA WOJSKOWY (MILITARNY)

POTENCJA OBRONNO - GOSPODARCZY

POTENCJA OBRONNY PASTWA

POTENCJA WOJENNY - OGLNA ZDOLNO PASTWA (KOALICJI) DO OSIGNICIA CELW WOJNY.

PRAWO KONFLIKTW ZBROJNYCH

PRAWO WOJENNE HUMANITARNE)

wszystkich kategorii si zbrojnych: si reagowania, wzmocnienia.

PUNKT DECYDUJCY (ROZSTRZYGAJCY)

REGULARNE SIY ZBROJNE

Patrz te Wojskowe Siy Szybkiego Uycia.

116 PROWADZ DZIAANIA NA WOJSKA LDOWE, SIY POWIETRZNE I MARYNARK WOJENN.

STANY GOTOWOCI OBRONNEJ PASTWA

117 rozstrzygane s w drodze dyplomatycznej i nie powoduj istotnego zagroenia militarnego.

STANY GOTOWOCI BOJOWEJ SI ZBROJNYCH

STANY NADZWYCZAJNE PASTWA

STRATEGIA to sztuka dialektyki woli stosujca si dla rozwizania konfliktu.

Patrz przypis nr 3 oraz zaczniki nr 1 i 2 .

Termin strategia narodowa potraktowano w niniejszym rwnoznaczny z terminem strategia pastwa.

STRATEGICZNE ROZWINICIE SI ZBROJNYCH

SYSTEM MOBILIZACYJNY SI ZBROJNYCH

SYSTEM OBRONNOCI PASTWA

SYSTEM PLANOWANIA, PROGRAMOWANIA I BUDETOWANIA

WIADCZENIA NA RZECZ OBRONY

TERYTORIALNE UZUPENIANIE SI ZBROJNYCH

WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ

WSPARCIE PASTWA GOSPODARZA23

WYDATKI OBRONNE- WSZELKIE RODKI PIENINE PRZEZNACZONE NA

Termin zbliony znaczeniowo do kierowania.

155 ZDARZENIA, A PO ZAKOCZENIE ODBUDOWY (PRZYGOTOWANIE, REAGOWANIE, ODBUDOWA) ZE ZNISZCZE

ZBROJNE DZIAANIA WOJENNE

Termin ten jest zbliony znaczeniowo do terminu dziaania bojowe.

x/ L. Mucha, Przemoc zbrojna, Warszawa, 1991, s. 33

generalnie oznacza projekt i wykonanie planu dla skoordynowanego

WYBRANI MYLICIELE - TEORETYCY STARTEGII