acina w terminologii prawniczej

Ius -1.prawo w znaczeniu oglnym 2. prawo(np. w Ustawie XII Tablic) Quo iure jakim prawem Ipso iure z mocy samego prawa (kiedy si mwi o powstaniu skutkw prawnych bez owiadczenia woli np. spadkobranie) Ubi societes ibi ius - gdzie spoeczestwo tam prawo (gdzie istnieje pewna spoeczno tam wytwarzaj si pewne prawa) Fontes iuris rda prawa Fontes iuris oriundi rda powstania prawa (jaki organ tworzy) Fontes iuris cognoscendi rda poznania prawa (np. leges, consulta, konstytucje cesarskie itp.) Ex nihilo z niczego Mos maiorum dawny(przodkw) zwyczaj Longa consuetudo dugi (dugotrway) zwyczaj Consuetudines loci prawa lokalne obowizujce na danym terytorium Consuetudines approbatae prawa zwyczajowe zaaprobowane przez wadze Consuetudines in scriptis redactae zwyczaje zredagowane (spisane) Summum ius summa iniuria najwysze (najlepsze) prawo najwysze bezprawie [Cicero] Summa summarum suma wszystkich sum, jako podsumowanie pewnych rozwaa, czyli wziwszy wszystko pod uwag In summa ostatecznie, w ogle Adiuvandi iuris civilis gratia dla wspomagania prawa cywilnego Supplendi iuris civilis gratia dla uzupenienia prawa cywilnego Corrigendi iuris civilis gratia dla naprawienia prawa cywilnego Ius publicum publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectatprawo publiczne to to, co bierzepod uwag dobrobyt pastwa Rzymskiego(to co by formuowane ze wzgldu dla dobra spoeczestwa) Ius privatum privatum ius quo ad singulorum utilitatem spectat pr.prywatne to, co bierze pod uwag korzyc pojedyczego obywatela Ius est ars boni et aequi prawo jest sztuk stosowanie tego co dobre i sprawiedliwe Ius civile Pr. Cywilne (przeznaczone dla obywateli rzymskich) Ius canonicum Pr. Kanoniczne Utriusque iuris Pr cywilnego + kanoniczne Ius cogens pr. Bezwzgldnie obowizujce (ius publicum) Ius dispositivum Pr. Wzgldnie obowizujce (ius privatum) Ius particulare prawo obowizujce w danej czci (lokalne) Ius universale prawo ogolnie obowizujce (powszechne) Ignorantia iuris nocet nieznajomo prawa szkodzi

=ignorantia iuris non exculpat nieznajomo prawa nie usprawiedliwia Ignorantia facti non nocet nieznajomoc do co faktw nie szkodzi Glossa marginalis uwagi (komentarza) na marginesie tekstu prawnego Glossa interlinealis uwagi zapisane midzy liniami tekstu Glossa ordinaria (Accursiusa) zwyky komentarz (Akursjusza) Ius ducale prawo wadcy Forum miejsce targowe, sdowe ; centralny punkt w miecie Forum Romanum miejsce targowe i sdowe Rzymian Loca forensia miejsce targowe, sdowe Forum liberum miejsce , w ktrym nie obowizywao regale wadcy Census fori opata targowa Privilegium fori przywilej sdowy Praescriptio fori zarzut niewaciwego sdu Actor sequitur forum rei powd musi i do sdu pozwanego (waciwym sdem jest sd pozwanego) Formula processus Ecclesia vivat lege Romana - Koci yje prawem rzymskim Causae spirituales sprawy duchowne Causae saeculares sprawy wieckie Neminem captivabimus nisi iure victum - nie uwizimy nikogo, z wyjtkiem osoby skazanej prawomocnym wyrokiem sdowym Teoria prawa i cz oglna prawa cywilnego. Lex perfecta taka ustawa , wbrew ktrej zawarta czynno prawna jest niewana (np. darowizny midzy maonkami zakazane ; spoka dobrowolna umowa midzy wsplnikami, zaklada, e w dowolnej chwili wsplnik moe rozwiza spk) Lex plus quam perfecta niewano + kara(np. maestwo kazirodcze) Lex minus quam perfecta taka ustawa, wbrew ktrej zawarta czynno prawna jest wana, ale pociga za sob kar( no. Zawarcie przez kobiet maestwa w czasie trwania aoby w ust. XII Tablic taka kara : zoenie w ofierze tustej krowy) Lex imperfecta taka ustawa , ktrej zamanie nie pociga ani niewanoci , ani adnych kar (no. Zakaz darowizn midzy trzecimi osobami) Praeter legem obok ustawy (np. August zabrania wyzwalania zbyt duej iloci niewolnikw, zaczeli wic pisa nie w kolumn , ale np. jak promienie) Contra legem wbrew ustawie Iuxta legem Ratio legis przyczyna wydania umowy Ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio- gdzie ten sam motyw wydania ustawy, tam taka sama dyspozycja

Per analogiam drog podobiestwa Analogia legis podobiestwo z danej ustawy Analogia iuris podobiestwo z prawa obowizujcego w pastwie A contrario z przeciwiestwa Praesumptio facti domniemanie faktw( jeeli moim krewnym jest X i Y, to domniemanie faktw, e midzy sob te s spokrewnieni) Praesumptio iuris tantum domniemanie wzruszalne, obalalne Praesumptio iuris Ac de iure domniemanie nieobalalne Lex generalis przepis oglny Lex specialis - przepis specjalny Lex retro non agit ustawa nie dziaa wstecz Desuetudo dugotrwae niewykonywanie prawa, powodowao wyganicie prawa Lex posterior derogat legi piori ustawa pniejsza uchyla ustaw wczeniejsz Lex specialis derogat legi generali ustawa specjalna (czyli odnoszca si do danego zakresu) uchyla ustaw ogln Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali pniejsza ustawa oglna nie uchyla wczeniejszej ustawy specjalnej De lege lata o ustawie wydanej (najczeciej w rnych komentarzach do przepisw ju istniejcych) [lex lata ustawa wydana] De lege ferenda o ustawie , ktra ma by w przyszoci uchwalona Erga omnes Inter partes Da mihi factum, dabo tibi ius podaj mi fakty , dam Tobie prawo ; jeeli opiszesz mi fakty, to dostaniesz prawo Iura novit curia sd zna prawa Sensu stricte w sensie cisym Sensu largo w sensie szerokim Clara non sunt interpretanda jeeli przepis jest jasny, to nie wymaga interpretacji Ex difinitione z definicji Qui suo iure utitur, neminem laedit kto korzysta ze swego prawa, nikomu nie szkodzi Prior tempore potior iure kto pierwszy w czasie, ten lepszy w prawie Expressis verbis dokadnymi sowami; wyranie, dobitnie, dokadnie Superfluum nadwyka (taki przepis, ktry nie musi si znajdowa, bo dane rozwaania wynikaj zupenie z innego faktu) Numerus clausus zamknita ilo(zamknite wyliczenie) Prima facie na pierwszy rzut oka Genus gatunek species indywidualnie Genus perire non censetur gatunek nie ginie Inter vivos midzy yjcymi Mortis causa na wypadek mierci

Causa solvendi czynno majca na celu zwolnienie si od zobowizania Causa donandi czynno polegajca na przysporzeniu Causa obligandi vel acquirendi podstaw jest zobowizanie Ubi loqui potuit et debuit kto mg mwi i powinien , a milczy , wtedy milczenie uwaa si za owiadczenie woli Ad incertas personas do nieokrelonych osb Per facta concludentia przez dorozumiane owiadczenie woli (np. do przyjcia spadku przez spacenie dugw ) Ad solemnitatem formalno istotna dla wanoci czynno prawnej Ad probationem w celach dowodowych Ad eventum wynik, skutek dochowania pewnej formy powoduje okrelony skutek Reservatio mentalis potajemne zastrzeenie (takie, ktre czynimy w mylach, ale nie okazujemy na zewntrz) Essentialia negotii zasadnicza cz czynnoci prawnej Naturalia negotii czci czynnoci wynikajce z natury rzeczy Accidentalia negotii czci dodatkowe (termin, warunek ) Negotium claudicans czynno kulejca (czyli niezupena) Dies a quo termin, od ktrego dane skutki czynnoci Pr. Si licz (termin pocztkowy) Dies ad quem termin kocowy Computatio civilis obliczanie cywilne (obliczanie od pnocy do pnocy) Computatio a momento ad momentum obliczanie od danych chwili do danej chwili ( od pewnego wydarzenia do wydarzenia) Ex tunc wtedy ( od samego pocztku) Ex nunc teraz , od tej chwili Ex contractu z kontraktu Ex delicto z deliktu Verba legis sowami ustawy PRAWO RZECZOWE Res omnium communes rzeczy wsplne do uytku, nalece do wszystkich , nie s rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego Superficies solo cedit to, co znajduje si na powierzchni przypada wacicielowi gruntu Iura In Re aliena prawa na rzeczy cudzej Actio In rem erga omnes chronice prawa wadcze, czyli majce skuteczno wobec wszystkich Ius possidendi - prawo posiadania rzeczy Ius utendi (abutendi,fruendi) prawo uywania rzeczy (a do zuycia rzeczy, prawo pobierania poytkw)

Ius disponendi prawo rozporzdzania rzecz Ius infinitum prawo nie ograniczajce waciciela Nemo plus iuris ad (In) alium transferre potest quam ipse habet nikt nie moe przela na innego wiecj praw ni sam ma Solo consensu przez zawarcie samej umowy Accessio possessionis moliwo doliczenia czasu, jaki mia poprzednik zmary (przy dziedziczeniu) Accessio temporis doliczenie czasu poprzednika (przy zasiedzeniu) In statu usucapiendi w stanie zasiadywania ( przy rozpatrywaniu dobrej wiary) Lege non distinguente pod wzgldem prawa si nie rozrnia Dominium utile wasno uytkowa Dominium directum wasno zwierzchnia Condominium pro indiviso wspwasno w czesciach uamkowych Rei vindicatio cum omni causa gdy zosta pozbawiony wasnoci wytacza si ze wszystkimi poytkami, jakie ta rzecz przynosi Actio negatoria w inny sposb ni przez pozbawienie posiadania Non facere pati suebno nie moe polegac na dziaaniu , tylko na znoszeniu czegos Confussio zlanie si w sensie prawa ( zejcie si sytuacji 2 osb takiej ktra ma suebno z wacicielem) Ususfractus uytkowanie Quasi ususfructus forma uytkowania ( np. jeeli si otrzymuje uytkowanie na rzeczach zamiennych) Civiliter jak najmniej szkodzc Servitus In facere consistere nequit suebno nie moe polegac na czynieniu Pingus antichreticum zastaw uytkowy (uytkowanie + poytki) corpus - fizyczne wadanie rzecz animus rem sibi habendi, aminus posisidendi wola zatrzymania rzeczy dla siebie nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest - nikt nie moe sobie zmieni podstawy posiadania possessio vitiosa non vitiosa posiadacz wadliwy- posiadacz niewadliwy animus possidendi pro alieno wola dzierenia rzeczy w imieniu innej osoby precario dans accipiens specjalne zezwolenie na prekarium? Beneficium possessionis Cautio damni infecti zabezpieczenie przed szkod zagrazajca z ssiedniego gruntu Traditio corporalis forma przeniesienia posiadania. Polega na wydaniu rzeczy.

Longa manu tradittio - jedna z form przeniesienia posiadania. Polega na wydaniu dokumentw, ktre daj faktyczn wadz na rzecz Constituttum possessorium - wyjtkowy sposb przeniesienia wasnoci bez rzeczywistego wrczenia rzeczy (traditio), wycznie na podstawie porozumienia stron, jeli przenoszcy wasno zatrzymuje rzecz we wadaniu jako posiadacz lub dzieryciel. Traditio brevi manu nabycie posiadania rzeczy w drodze umowy (np.kupna) Nemini deneganda nikomu nie mona odmwi gosu Conditio sine qua non warunek niezbdny Prawo spadkowe Ex lege z mocy ustawy Successio in univesitatem nastpstwo (wejscie) w cao praw I obowizkw zmarego Nemo plus iuris In alium transferre potest quam ipse habet nikt nie moe przela na innego wicej praw ni sam ma Nasciturus pro iam nato habetur dziecko poczte, ale nie narodzone, jest uwaane na rwni z narodzonym (dzidziczy na rwni z narodzonymi dziei) In capita wedug gw ( dzieli si spadek na tyle czci, ile osb) In stirpes wedug szczepw (dziedzicz dzieci, jeeli jedno nie yje, dziedzicz jego dzieci) Facultas alternativa upowanienie przemienne (ktre powoduje, e zobowizanie do jakies jednej czynnoci onza zastapi innym dziaaniem) Mortis causa na wypadek mierci Cum animo testandi z zamiarem zestawienia wlassciwego testamentu Favor testamenti yczliwo traktowania danego aktu tak , eby mona byo go utrzymac jak testament Lucidum intervallum - jasna przerwa - chwilowy okres oprzytomnienia z obdu czy delirium Sensu stricto - w cisym znaczeniu Legatum per vindicationem legat rodzcy skutki rozporzdzajce Legatum per damnationem tworzy skutek zobowizaniowy (wszystkie zapisy w prawie wspczesnym) Legatum nominis w legacie zapisuje si wierzytelno Legatum liberationis w legacie zapisuje si zwolnienie z dugu Transmissio hereditatis dana osoba nie zdya owiadczy woli przejcia spadku(nie zdoaa odrzuci spadku) i zmara, moliwo przechodzi na spadkobierce Ex tunc- takie odrzucenie spadku rodzi skutki od pocztku Per facta concludentia - sposb dorozumiany przyjcia spadku Cum viribus hereditatis ograniczanie spacania dugi do majtku spadkowego Pro viribus hereditatis odpowiedzialno w granicach majtku spadkowego

Successio anticipata wczeniejsze doliczanie Hereditatis petitio separatio bonorum Prawo rodzinne Matrimonium non existens maestwo nie istnieje Impedimentum dirimens uniewanienie maestwa do tej pory funkcjonujce Matrimoniale foedus przymierze maeskie Consensus matrimonialis zgoda na zawarcie maestwa Numerus clausus rodzaj normy prawnej ustanwiajacej zamkniety katalog przypadkow Matrimonia libera esse debent maestwa winny by wolne Sponsalia matrimonni promissio zarczyny przyrzeczenie maeskie Ad reparationem damnorum pokrycie szkody po zerwaniu zarczyn Nemo turpitudinem suam allegans audiatur powoujcy si na wasne wystpki nie bdzie wysuchany Matrimonium ratum et consummatum maestwo raz zawarte i dopenione Nulla humana potestas adna sia ludzka nie moe rozerwa maestwa Separatio quoad torum et mensam separacja od oa i stou Separatio perpetua separacja orzeczona na czas nieokrelony Separatio temporanea separacja orzeczona na czas okrelony Separatio manente vinculo separacja podczas zwizku maeskiego Matrimonium non consumatum maestwo nie spenione w obcowaniu pciowym Mater semper certa est matka zawsze jest pewna Pater est quem nuptiae demonstrant ojcem jest ten, na ktrego wskazuje maestwo Praesumptio iuris tantum domniemanie prawce wzruszalne(mona je obali przed dowd przeciwny) Praesumptio hominis vel facti domniemanie faktyczne (wynik. Z zeznac ludzi) Impotentia generandi niezdolno zapodnienia Impotentia coeundi niezdolno do obcowania pciowego Liberi vulgo concepti dzieci poczte poza zwizkiem maeskim (dzieci z nieprawego oa) Filii legitimi - dzieci z prawego oa (obecnie nie ma rozrnienia) Filii illegitimi dzieci z nieprawego oa Filii illegitimi ligetimantur per subsequens matrimonium parentum dzieci pozamaeskie SA uprawnione przez nastepnie zawarty zwizek maeski Exceptio plurium concubentium zarzut utrzymywania stosunkw pciowych z wieloba osobami Matrimonium putativum maestwo mniemane (stronom wydaje si, ze zawary maestwo , ale prawnie do maestwa nie doszo) Adoptio plena adopcja ze zrwnaniem dzieci

Adoptio minus plena stosunki ojcowskie powstaja miedzy dziemi i rodzicami , ale bez zrwnania z dziecmi Adoptio plenissima dziecko nie wie, ze jest przysposobione Adoptio naturam imitatur adopcja imituej nature(osoba przysposabiajca powinna by odpowiednio starsza) In vivo dziecko poczete w sposb naturalny, zapodnione w organizmie kobiety In vitro zapodnienie sztuczne Zobowizania i prawo handlowe Vinculum iuris weze prawny = zabowiazanie Obligare - wiza , zobowiza In natura w naturze (spacic dug) Inter partes zobowizanie rodzi skutki midzy stronami Obligatio naturalis zobowizanie niezupene(nie mona go dosownie zaskary) Dare-przeniesienie wasnoci Facere wykonanie jakiej czynnoci Non favere powstrzymanie Si eod jakiejs czynnoci Pati znoszenie cudzego dziaania Impossibilium nulla obligatio est zobowizanie do wykonania niemoliwego jest niewane Ius variandi - o wytoczeniu powdztwa przeciwko jednemu z dunikw moe wszcz spraw przeciwko innym? Genus perire non censetur uwaa si, e gatunek nie ginie Species perit ei cui debetur przepadek nastpuje na niekorzyc wierzyciela Damnum emergens szkoda rzeczywista wartoc rynkowa danej rzeczy Lucrum cessans utracony zysk Pretium commune cana oglna (rynkowa) Pretium singulare szczeglna warto danej rzeczy - cena indywidualna powstaa w danych okolicznociach Pretium affectionis nie mona doliczyc do ceny szczeglnego nastawienia do rzeczy Ius moderandi ze wzgledw yciowych sdzia moe zmniejszy grzywn Compensatio lucri cum damno potrcenie zysku ze strat Ius retentionis prawo zatrzymania rzeczy, wtedy wchodzi w gre zwrot nakadw Ius tollendi moliwoc zabrania nakadw, zobowizany do zabrania rzeczy moe odczy nakady o ile to nie pogarsza stanu rzeczy Obligatio alternativa zobowizanie przemienne, dwie rzeczy w wiadczeniu do wyboru

Facultas alternativa uprawnienie przemienne (wierzyciel moe domagac si spenienia wiadczenia) Datio In solutum danie w miejsce wiadczenia (strony uzgadniaja wszystko) Negotium mixtum cum donatione czynno odpatna poczona z czynnoci nieodpatn Via facti drog faktw (swoboda faktw jest ograniczona i strona sabsza dostosowuje si do strony silniejszej) Pactum In favorem tertii umowa o wiadczenie na rzecz osoby trzeciej Lex commissoria uprawnienie do odstpienia od umowy wzajemnej Contractus innominatus umowy nienazwane Pactum de contrahendo umowa przedwstpna (musi wskazywa na konkretna umowe) Culpa In contrahendo wina co do zawarcia umowy Pacta sunt servanda umw naley dotrzymywac Rebus sic stantibus w takim stanie rzeczy( w wyniku zmieniajcych si okolicznoci) Exceptio non adimpleti contactus zarzut niedopenienia kontraktu (przy umowach wzjamemnych) (jeden kontrahent nie wykona swojego zobowizania i ada od drugiego wypenienia jego zobowizania) Dolus wiadome dziaanie na niekorzy drugiej strony Culpa niedbalstwo Culpa In eligendo wina za np. niedopilnowanie pracownika, ktry dokona szkody Casus przypadek Vis maior sia wysza Vis cui humana infirmitas resistere potest sia, ktrej ludzka sia nie moe si przeciwstawi Compensatio potrcenie dugu i wierzytelnoci Novatio odnowienie, zmiana jednego zobowizania na nowe zobowizanie Confusio zlanie si w jednej osobie 2 sytuacji wierzyciela i dunika Cessio przelew wierzytelnoci (zmienia si osoba wierzyciela) Pactum de non cedendo vel non alienando umowa wykluczajca cesje i przeniesienie na kogo innego wierzytelnoci Cessio legis przelew wierzytelnoci z mocy prawa Actio Pauliana skarga przeciwko niewypacalnemu dunikowi lub osobie 3, ktra celowo wyzbywaa si swojego majtku w celu pokrzywdzenia wierzycieli Emptio rei speratae kupno rzeczy spodziewanej (jeszcze nie ma, np. pow ryb) (z warunkiem zawieszajcym - nie ma, to nie pac) Emptio spei kupno nadziei kupno bezwarunkowe Res extra commercium rzeczy wyczone z obiegu Cuius commodum eius periculum czyja korzyc, tego ryzyko Dicta et promissa (nadmierne zachwalanie towaru), sowa i przyrzeczenie powinny by traktowane powanie

Pactum reservati dominii umowa, zastrzeenia, zatrzymanie wasnoci rzeczt do spenienia si okrelonych okolicznoci z zastrzeeniem przez strony Pactum displicentiae umowa o zwrot rzeczy, gdyby si nie spodobay Emptio ad gustum kupno na prbe (z warunkiem) Pactum de retroemendo sprzeda z zastrzeeniem prawa prawa odkupu Locatio conductio operis najem dziea wykonywanego zgodnie z wymogami zleceniodawcy Depositum irregulare depozyt nieprawidowy Negotiorum gestio wykonywanie spraw na zlecenie Conditio indebiti skarga o zwrot nienalenego wiadczenia Indebitum nienaleny dug Condictio causa data causa non secuta - spenienie wiadczenia, ale nie uzyskanie nalenego mi wiadczenia wzajemnego Condictio causa finita skarga z powodu rzeczy ju zakoczonej Condictio ob causam finitam - domaganie si wiadczenia bez dania przyczyny Condictio sine causa skarga o wzrot czego, co niema podstawy Condictio ob turpem vel iniustam causam niemoralna podstawa wiadczenia niezgodna z prawem Affectio (animus) societalis wola zawarcia spki Tempus deliberandi czas do namysu Pro viribus patrimonii do wartoci rzeczy masy spadkowej (odpowiedzialno ograniczona kwotowo do wysokoci wartoci udziau) Proces cywilny Iurisdictio voluntaria sadownictwo nieprocesowe (niesporne) (kiedy chodzi o przysposobienie czy uznanie dziecka) Lex fori processualis prawo sdu procesowego (na terenie pastwa obowizuje prawo tego pastwa) Iudicium-actus trium personarum nie ma procesu sadowego jeli nie ma 3 odpowiednich osob (powod,pozwany, sedzia) Audiatur et altera pars naley wysuchac drugiej strony w obecnoci przeciwnika (zasada rwnoci stron w procesie) Domini litis strony w procesie s panami procesu Nemo iudex sine actore nie ma sdziego (czyli sprawy cywilnej) bez powoda (zoeniea pozwu) Vigilantibus iura sunt scripta dla starannych prawa s napisane (kady powinien zajmowac si swoimi sprawami) Ne eat iudex ultra petita partium niech sdzia nie wychodzi ponad dania stron (sdzia musi dokladnie trzyma si tego , co jest w formluce) Ante litem natam przed zaistnieniem powstania procesu (strony umawiaja si , e ew. sprawa bdzie rozpatrywana zawsze przez sd W.) Post litem natam po powstaniu sporu (umowa)

Perpetuatio fori chwila wszczecia postepowania decyduje o sadzie miejscowym w tej sprawie (nie mona przeniiesc sprawy do innego miasta) Actor sequitur forum rei powd idzie do sdu pozwanego (waciwym sadem jest sad miejsca zamieszkania pozwanego) Qui rem In iudicium ducit powd, kto przed sdem sprawe prowadzi Contra quem res In iudicium deducitur pozwany jest przeciw ktremu sprawa przez sd prowadzona Legitimatio ad causam uprawnienie wynikajce z prawa materialnego Legitimatio ad processus uprawnienie do prowadzenia procesu Successio mortis causa nastpstwo procesowe, jako rezultat mierci Successio Inter vivos sukcesja wynika z czynnoci prawnej Res iudicata Inter partes wyrok, ktry ma warto rzeczy osdzonej midzy stronami Res Inter alios gesta - sprawa midzy innymi osobami ni te, ktre prowadziy spr Ad quem post quem przed danym zdarzeniem (do danego terminu) po danym terminie Prorogatio fori zgoda na wybr sdu innego ni wynikaoby to z oglnie przyjtych zasad Prorogatio iurisdictionis jurysdykcja krajowa Negatio per positionem alterius zaprzeczenie poprzez przedstawienie swego stanowiska o przeciwnej tresci Exceptiones peremptoriae/ dilatoriae zarzuty niszczce (ktre powoduj umorzenie sprawy)/ zarzuty zawieszajce (powoduja przesunicie sprawy) Exceptiones declinatoriae Replicatio zarzut procesowy, skadany na odpowied na roszczenie powoda Dublicatio odpowied na replik Onus proferendi ciar przedstawienia sprawy przez strone Onus probandi ciezar udowodnienia twierdzenia Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat tego obciza ciezar dowodu, kto mowi , nie tego kto zaprzecza Ne bis In idem niech dwa razy o to samo nie bdzie to czyo si postepowanie w tej sprawie Sententia facit ius Inter partes jak raz zapad wyrok, to wyrok stanowi prawo miedz stronami Reformatio In Peius zmiana na gorsze (jeeli dana osoba wniesie odwoanie, sad II instancji nie moe pogorszyc sprawy) De minimis non curat praetor pretor nie troszczy si o drobnostki (przy kasacji mona wnosic tylko znaczne sprawy) error In iudicando wyrok co do naruszenia praw materialnych error in procedendo bedy, wynikajce nie ze zej oceny, zle zym przeprowadzonym postepowaniem

iudex inhabilis sedzia wyczony z mocy ustawy z rozstrzygania w danej sprawie iudex suspectus sedzia wyaczony z rozstrzygania sprawy na wniosek stron absolutio ab instantia odrzucenie pozwu professio iuris - wyznanie wiary pozwanego ad litis ordinationem ad litem decidendam Prawo midzynarodowe prywatne Lex fori lex loci processus - prawo miejsca siedziby wadzy orzekajcej Locus regis formam Artus - prawo miejsca dokonania czynnoci prawnej Statuta personalia statut osobowy Statuta realia statut rzeczowy Statuta mixta statut mieszany, odnoszcy si czesciowo do osoby, czesciowo do rzeczy Lex loci ubi res est Statutum comitatur personae Ius commune prawo niepisane, zwyczajowe Statuta prohibitiva - statut wprowadzajcy zakaz nie znany prawu powszechnemu statuta prohibitiva favorabilia - statut korzystny dla osb, ktrego dotyczy (np. zakazy majce na celu ochron modocianych) statuta prohibitiva odiosa - statuty wprowadzajce zakazy niekorzystne dla osb, np. wyczenie crek od dziedziczenia statuta permissiva lex domicilii - prawo miejsca zamieszkania mobilia personam sequuntur prawa rzeczowe ( i posiadanie) na ruchomociach podlega prawu wskazanemu za porednictwem cznika personalnego zwizanego z osob uprawnionego z tytuu prawa rzeczowego lex loci solutionis prawo miejsca wykonania zobowizania lex patriae prawo ojczyste lex patriae diritto privato necessario diritto privato voluntario lex domicilli - prawo miejsca zamieszkania animus manendi - zamiar staego pobytu lex adoptionis lex loci actus - prawo miejsca sporzdzenia czynnoci pactum de lege utenda ultimum refugium lex loci contractus - prawo miejsca zawarcia umowy lex loci celebrationis matrimonii - prawo miejsca zawarcia maestwa lex loci delicti commissi - prawo miejsca deliktu

lex rei sitae - prawo miejsca siedziby przedsibiorstwa, pooenia przedmiotu praw rzeczowych lub prawo miejsca pooenia rzeczy lex fori - prawo miejsca siedziby wadzy orzekajcej lex causae lex valutae lex pecuniae prawo waluty locus gestionis miejsce dziaalnoci gestora lex loci laboris - prawo pastwa, w ktrym praca bya, jest lub miaa by wykonywana lex libri sitae - prawo miejsca wpisu do rejestru pastwowego situs naturalislex In transitu prawo transportowe ? lex loci expeditionis prawo miejsca wysania lex loci destinationis - prawo miejsca przeznaczenia lex voluntatis prawo wybrane przez strony lex loci protectionis - prawo miejsca, w ktrym dochodzi si ochrony praw autorskich lex carte sitae prawo miejsca pooenia dokumentu lex successionis statut spadkowy ius contrahendi (ius cantractum) prawo zawierania umw midzynarodowych pacta sunt servanda zasada witoci traktatw pacta tertiis non nocent non prosunt - zasada, e umowa midzynarodowa obowizuje i tworzy okrelone prawa i obowizki jedynie dla jej stron res Inter alios acta rzecz prawie obojtna In favorum tertii umowy na korzy pastwa trzeciego Opinio iuris sive necessitatis - przewiadczenie stron, e praktyka tworzy prawo Pro foro interno adresowany do organw wewntrznych Pro foro externo adresowany do organw zewntrznych Dismembratio rozbir Ius postliminii - prawa powrotu do poprzedniego miejsca zamieszkania i poprzedniej sytuacji prawnej Tabula rasa niezapisana tablica, karta Ius representationis omnimode - prawo reprezentowania pastwa w stosunkach midzynarodowych Qui In territorio meo est,etiam meus subditus est - ktokolwiek znajduje si na terytorium danego pastwa, podlega jego wadzy i prawu quidquid est in territorio, est etiam de territorio - wszystkie rzeczy znajdujce si na terytorium danego pastwa podlegaj jego wadzy i prawu delictum iuris gentium zbrodnia prawa narodw ius sanguinis prawo krwi przy nabywaniu obywatelstwa ius soli prawo ziemi przy nabywaniu obywatelstwa persona non grata osoba niepodana Prawo i postpowanie karne

Delicta iuris gentium zbrodnie prawa narodw Victima ofiara Nullum crimen Nulla poena sine lege poenali anteriori nie ma przestpstwa, jeeli dany czyn nie zosta uznany za przestpstwo w drodze ustawy Sine lege scripta bez prawa spisanego (nie mona kara za przestpstwa zwyczajowe, musi by spisane) Sine lege certa ustawa musi dokadnie okrelac dany czyn , eby by uwaany za przestpstwo (nie moe by anologii) Sine lege praevia jeeli dany czyn nie by uwaany za przestpstwo, nie moe by karany Lex retro non agit ustawa nie dziaa wstecz Res iudicata rzecz osdzona (prawomocne orzeczenie sdu) Vis absoluta sia bezwzgldna, przymus fizyczny wykluczajcy istnienie woli (z punktu widzenia Pr. Karnego nie ma przestpstwa) Vis compulsiva przymus wzgldny wywoany bojani, torturami(wpywa na ocene, jest uznawany za czyn, np. obrona konieczna) Dolus directus zamiar bezporedni Dolus directus repentinus nagy zamiar bezporedni Dolus directus praemeditatus zamiar bezporedni z gry przemylany (przestpstwo umylne) Dolus eventualis zamiar przewidywalny(przewiduje, e moe si zdarzy i godz si na to) Culpa dolo exorta wina spowodowana podstpem Inter delicti rone formy stadialne przestpstwa Delictum putativum domniemanie rzekome, przestpstwo urojone (np. samobjstwo) Nemo prudens punit quia peccatum est sed Ne peccetur nikt nie kae dlatego , e zostao popenione przestpstwo , ale po to, aby nie byo one popenione w przyszoci In dubio pro reo w razie wtpliwoci naley orzekac domylnie na korzyc oskaronego Dolus non praesumitur winy umyslnej nie domniemywa si Reformatio In Peius iudici appellato non licet sdziemy apelacyjnemu nie wolno zmienia na gorsze wyroku na niekorzy strony, kta sie odwouje Delicta parentum liberis non nocent przestpstwa rodzicw nie szkodz dzieciom Reus In exceptione actor est pozwany w zakresie zarzutw staje si powodem Ei incumbit probatio qui dicit non qui negat tego obciza dowd (przeprowadzenie postepowania dowodowego) kto mwi , a nie teo kto zaprzecza Quod non est In actis non est In mundo - co nie jest w aktach, nie istnieje w wiecie (nie bierze si tego pod uwage)

Dominus litis oskarajcy Verba volant , scripta manent sowa ulatuj, pismo pozostaje Testis ex auditu wiadek, przekazujcy to, o czym tylko sysza (a nie uczestniczy) Nemo iudex In propria (sua) causa nikt nie moe by sdzi we wasnej sprawie Forum delicti commissi Forum praeventionis Perpetuation fori - sd waciwy do rozpoznania danej sprawy w chwili wszczcia postpowania, niezalenie od pniejszych zmian podstaw okrelajcych jego waciwo, pozostaje waciwy a do ukoczenia postpowania Forum connexitatis causarum czno spraw? Causa principalis przyczyna Gowna Causa accessoria Res iudicata pro veritate habetur - spraw osdzon ostatecznie uwaa si za rozstrzygnit; wyrok sdu uwaa si za prawd. Ne bis In idem crimen iudicetur - nie wolno dwa razy osdza tego samego przestpstwa Confessio est Regina probationum przyznanie si do winy jest krlowa dowodw Propter falsa wznowienie postepowania (gownie gdy dowody SA faszywe, i znaleziono dowod na to ze podejrzany jest niewinny) Propter nova wznowienie postepowania (bednosc prawomocnego wyroku)? Paremie In legibus magis simplicitas quam difficultas placet w prawie podoba sie bardziej prostota niz zawioc Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio. - Gdzie ten sam sens prawa tam to samo rozstrzygnicie Optima est legum Interpress conseutudo zwyczaj jest najlepsza interpretacja (wykadnia) prawa Leges ab omnibus intellegi debent. - Prawa musz by rozumiane przez wszystkich Leges bonae ex malis moribus procreantur dobre prawa rodz sie ze zych zwyczajw Legem bonam a mala Nulla alia nisi naturae norma dividere possumus dobr ustawe od zej w aden inny sosom ni norm prawa natury nie moemy odrni (Cicero) Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem zna prawo to nie znaczy trzyma si samych sow ustaw, lecz ich tresci i znaczenia Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur. - Prawa s ustanawiane nie dla poszczeglnych osb, a dla ogu

Satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari lepiej bowiem pozosta bezkarnym winnego zbrodni ni skaza niewinnego Cessante ratione legis, cessat ipsa lex gdy ustanie przyczyna uchwalenia ustawy, traci moc sama ustawa Vanae voces populi non sunt audiendae nie naley sucha zwodniczych gosw ludu Non omne quod licet honestum est nie wszystko, co wolno , jest uczciwe (przyzwoite) Sententia facit ius inter partes - Wyrok tworzy prawo midzy stronami Libertas inaestimabilis res est - wolno jest rzecz bezcenn Vim vi repellere licet - si wolno odeprze si Male nostro iure uti non debemus - Nie powinnimy le korzysta z (przysugujcego nam) prawa Nullus idoneus testis In re sua intellegitur nikt nie powinien by wiadkiem we wasnej sprawie Poena costituitur In emedationem hominum kara ustanawia si w celu poprawy ludzi Res nullius cedit primo occupanti rzecz niczyja przypada temu, kto j pierwszy zawaszczy Vigilantibus, non dormientibus, iura subveniunt prawa ustanawia si dla starannych , ale nie dla niedbaych Volenti non fit iniuria chcemu nie dzieje si krzywda Ignorantia legis exusat neminem - nieznajomo prawa nikogo nie usprawiedliwia Culpa lata dolo aequiparatur race niedbalstwo jest zrwnane z win umyln Ex iniuria ius non oritur z bezprawia nie pochodzi prawo Nemo ex suo delicto meliorem suam conditionem facare potest - nikt nie moe czyni swojej sytuacji leprz dziki swojemu przestpstwu Hominum causa omne ius constitutum est - wszelkie prawo ustanowione zostao dla ludzi quid leges sine moribus vanae proficiunt -c warte puste prawa bez obyczajw moribus ornes, legibus emendes Corruptissima re publica plurimae leges - Im wiekszy niead w pastwie, tym liczniejsze ustawy