PROCESY LITOSFERY

Sownik
A Abrazja jeden z czynnikw erozyjnych. Polega na cieraniu podoa skalnego przez luny materia skalny przemieszczany przez prdy rzeczne i morskie, falowanie wd, przypywy i odpywy morskie, lodowce i wiatry, take na wzajemnym cieraniu materiau skalnego, wskutek czego ulega on rozdrobnieniu i obtoczeniu. Zachodzi na stromych, skalnych brzegach duych zbiornikw wodnych, takich jak oceany, morza i due jeziora. Pewne znaczenie ma rwnie rozpuszczanie ska przez wod. B Bomba wulkaniczna rodzaj materiau piroklastycznego, ktry jest wyrzucany w powietrze w czasie wybuchu wulkanu. Umowna wielko minimalna wynosi 64 mm, ale bomby te mog dochodzi do kilku metrw dugoci. Maj wrzecionowaty ksztat (powodowany przez ruch wirowy w czasie zastygania w powietrzu). Bomby wulkaniczne utworzone z lawy kwanej s bardziej kuliste, a powstae z lawy z poprzednich wybuchw nieregularny. Niektre bomby skadajce si ze stygncej lawy mog eksplodowa w czasie lotu wskutek rozprenia si gazw wchodzcych w ich skad. D Dajka lad lawy, ktra zastyga w szczelinach skalnych, a nastpnie zostaa odsonita przez niszczce czynniki rzebotwrcze. Czsto przyjmuje form muw wulkanicznych o gruboci od kilku centymetrw do kilku kilometrw. Delta ujcie rzeki w postaci kilku odng, tworzcych obszar nizinny o charakterze bagiennym (np. uawy Wilane w Polsce), przypominajcy ksztatem greck liter (delta). Pochodzi od nazwy nadanej przez staroytnych Grekw ujciu Nilu, ktre rzeczywicie przypomina t liter. Dolina, dolina rzeczna - wklsa forma terenu o wyduonym ksztacie otoczona ze wszystkich stron wzniesieniami i wyranie wyksztaconym dnie, najczciej powstaa w wyniku dziaalnoci rzek (erozji rzecznej) lub lodowcw. Drumlin forma uksztatowania powierzchni ziemi pochodzenia glacjalnego. Jest to niskie, owalne wzgrze (dugo do okoo 1 km, wysoko 5 60 m) o podunym, asymetrycznym profilu (bardziej stromy stok wystpuje od strony, z ktrej nasuwa si ldold). E Epicentrum miejsce na powierzchni skorupy ziemskiej pooone w najbliszej odlegoci (prostopadle) nad ogniskiem trzsienia ziemi (hipocentrum). Obszar pooony wok epicentrum, zwany obszarem epicentralnym jest miejscem najwikszych zniszcze. Erg pustynia piaszczysta z masami lotnego piasku oraz licznymi barchanami lub tzw. piaskami zamarymi. F Fadowanie- deformacja mas skalnych, zachowujca cigo podlegajcych procesom fadowania warstw skalnych. Do powstania fadw dochodzi w wyniku dugotrwaych naciskw w warunkach wysokiego cinienia, na znacznych gbokociach skorupy ziemskiej. G Geosynklina podune zagbienie w skorupie ziemskiej (np. rowy oceaniczne lub nawet cae oceany), w ktrym gromadziy si osady. Dominujc cech jest dua i zmienna gboko oraz rozcigo, przy stosunkowo maej szerokoci. Gry fadowe rodzaj gr, powstajcych w wyniku fadowania i zazwyczaj rwnie wypitrzania mas skalnych. Zbudowane s z fad i paszczowin. Gry wulkaniczne gry, ktre powstay w wyniku dziaalnoci wulkanicznej, zbudowane ze ska wulkanicznych, piroklastycznych, lawy oraz popiow wulkanicznych. Gry zrbowe gry powstae na skutek napre w skorupie ziemskiej, wywoane dziaaniem si tektonicznych wyzwalanych w czasie zderze pyt litosfery, ktre prowadz do pkania i przemieszczania mas skalnych wzdu linii spkania, czyli uskokw. Trwajca miliony lat aktywno sejsmiczna, poczona z ruchem pyt, moe przesuwa masy skalne wzdu uskokw o setki kilometrw w poziomie i kilka kilometrw w pionie.

H Hamada pustynia kamienista, zwaszcza na Saharze, pokryta odamami i okruchami skalnymi, czsto take czarn skorup elazist. Hydroliza rozkad mineraw na cz zasadow i kwan. Przykadem moe by rozkad skaleni prowadzcych do kaolinizacji lub lateryzacji. W warunkach klimatu gorcego wilgotnego skalnie pod wpywem wody i dwutlenku wgla przeobraaj si w kaolinit. Natomiast w klimacie gorcym okresowo suchym skay zawierajce skalenie tworz czerwone zwietrzeliny laterytowe o duej zawartoci wodorotlenku glinu i elaza. Hipocentrum pooone w gbi Ziemi rdo rozchodzenia si fal sejsmicznych, czyli ognisko trzsienia ziemi. Prostopadle nad hipocentrum, na powierzchni Ziemi, znajduje si epicentrum. I Intruzje niezgodne(np. ya pokadowa, czyli sill oraz dajka) przecinaj paszczyzny starszych struktur tektonicznych lub warstw nie wykazuj adnego do nich dostosowania. Intruzje zgodne (np. lakolity, lopolity)maj ciany uoone rwnolegle do starszych paszczyzn tektonicznych, powierzchni warstwowania itd. Nie zmieniaj zatem istniejcego przed intruzj ukadu warstw skalnych, lecz co najwyej go modyfikuj Izostazja rwnowaga zachodzca pomidzy poszczeglnymi wycinkami skorupy ziemskiej. J Jaskinia naturalna pusta przestrze w skale o rozmiarach umoliwiajcych jej penetracj przez czowieka. Najliczniejsze s jaskinie krasowe, grawitacyjne, tektoniczne, lodowcowe, wietrzeniowoerozyjne lub pseudokrasowe. Odkrywanie (eksploracja), dokumentowanie oraz naukowe badanie jaski to speleologia. K Kaldera zagbienie powstajce w wyniku rozerwania stoka wulkanicznego lub zapadnicia si obszaru nad oprnionym ogniskiem wulkanicznym. Kem forma uksztatowania powierzchni ziemi: garb, pagrek lub stoliwo o wys. od kilku do kilkunastu metrw i rednicy kilkuset metrw, o ksztacie stoka lub z paskim wierzchokiem i stromymi zboczami. Tworz go warstwowo uoone piaski, muki i wiry osadzane w szczelinach i zagbieniach w obrbie ldolodu, martwego lodu, bd midzy ssiednimi lobami lodowca przez wody roztopowe (kem fluwioglacjalny) lub wody stojce (kem limnoglacjalny). Klif, faleza, urwisko brzegowe, brzeg wysoki stroma, czsto pionowa ciana brzegu morskiego lub jeziornego, utworzona wskutek podmywania brzegu przez fale (procesu abrazji) zachodzcego u jej podstawy na styku z platform abrazyjn. Kotlina - rozlega, niezbyt mocno wyduona, wklsa forma terenu, ze wszystkich stron otoczona wzniesieniami. Moe by w postaci zamknitej (bezodpywowej) lub otwartej. Kras (procesy krasowe, krasowienie) procesy rozpuszczania ska przez wody powierzchniowe i podziemne, jeden z rodzajw wietrzenia chemicznego. Krasowieniu podlegaj skay krasowiejce: przede wszystkim wapienie, a take dolomity, margle, gips, anhydryt, halityt (potocznie sl kamienna). Krater wulkaniczny lejkowate zagbienie o rednicy zwykle kilkuset metrw na szczycie stoka wulkanicznego lub jego zboczach. Przez krater wydobywaj si lawa i gazy wulkaniczne wraz z czstkami wulkanicznymi i pyami, ktre s szkodliwe dla ludzi. L Laguna cz morza odcita od morza otwartego przez lido, raf barierow lub atol. Laguny s zazwyczaj pytkie, tote na obszarach o duych rnicach midzy przypywem i odpywem dna ich s odsaniane podczas odpywu. Okresowo suche dno laguny nosi nazw wattu. Z biegiem czasu laguny s stopniowo zamulane, przeobraaj si w bagniska i torfowiska. Lapille, lapilli (ac. lapillus kamyk) typ materiau piroklastycznego wyrzucanego podczas erupcji wulkanu. S to czstki i okruchy skalne (pokruszona lawa, pochodzca z poprzednich wybuchw wulkanu oraz wiea krzepnca w czasie lotu). Lawa cieky produkt dziaalnoci wulkanicznej, skadajcy si gwnie ze stopionych tlenkw krzemu, elaza, sodu, potasu, wapnia i innych metali. Ma podobny skad jak magma, z ktrej

stopienia powstaje, ale jest zuboona o skadniki lotne. Lido piaszczysty, wynurzony wa nadbudowany od strony morza przez fale, powoduje powstawanie laguny. Powstaje na wybrzeach podlegajcych pywom morskim. Lodowiec- jest wolno pync rzek lodu, powstaego z przeksztacenia pokadw wiecznego niegu. acuch grski teren grski o rwnolegle uoonych pasmach wraz z kotlinami i przylegajcymi do pogrzami. M Materia piroklastyczny (materia ejekcyjny, ejektamenty, ejekty) okruchowe produkty wybuchu wulkanicznego wyrzucane na powierzchni Ziemi. Powstaj w wyniku rozpylania pynnej lawy i krzepnicia jej w powietrzu a take przez rozpylanie ska rozkruszonych w wyniku erupcji. Mierzeja przeduenie zasadniczego ldu staego lub jego pwyspu, usypane przez morskie fale przybrzene, tworzce piaszczyst barier oddzielajc zalew lub zatok od morza. Tworz j jeden lub dwa pwyspy oraz ewentualnie znajdujce si w linii mierzei wyspy. Monoklina rozlegy obszar, zbudowany z warstw skalnych nachylonych w jednym kierunku i pod jednakowym ktem (zazwyczaj nieduym). Morena Materia skalny skadajcy si z przemieszanych frakcji rnej wielkoci (bloki skalne, gazy, wiry, piaski, pyy) transportowanych i osadzanych przez lodowiec, pochodzcych gwnie z niszczenia jego podoa, ze zboczy wznoszcych si ponad powierzchni lodowca jak rwnie przynoszonych przez lawiny i wiatr; Forma uksztatowania powierzchni Ziemi o charakterze akumulacyjnym wzniesienie (rnego rodzaju pagrki, pagry, wzgrza, cigi wzgrz, way itp.) utworzone z materiau skalnego osadzonego przez lodowiec lub przemieszczonego pod jego naciskiem. N Nek wulkaniczny wzniesienie o bardzo stromych stokach zbudowane z lawy zakrzepej w kominie wulkanicznym. Stoek wulkaniczny ulega zniszczeniu przez zewntrzne czynniki rzebotwrcze i pozostaje na powierzchni tylko lawa, ktra zastyga w dawnym kominie wulkanicznym. O Obryw gwatowne oderwanie si mas skalnych od stromego, urwistego stoku, czste przy trzsieniach ziemi. Najczciej przyjmuje form lawiny kamiennej. Obszary pensejsmiczne obszary na ktrych wystpuj rzadkie i sabe trzsienia ziemi. Obszary asejsmiczne obszary wolne od trzsie ziemi. Pokrywaj si one z miejscami wystpowania starych tarcz prekambryjskich. Odpadanie proces degradacji zachodzcy w obrbie cian i stokw skalnych o nachyleniu powyej 45 stopni, polegajcy na odrywaniu si od litego podoa i spadaniu fragmentw zwietrzaej skay (wietrzenie mechaniczne). Intensywno odpadania zaley od gwnie od odpornoci skay i siy wietrzenia, jakiemu podlega skaa. Odpady od cian materia skalny gromadzi si u ich podna, tworzc stoki i hady usypiskowe. Orogeneza powstawanie gr z przyczyn tektonicznych. Orogeneza alpejska rozpocza si w triasie. Najwiksze jej nasilenie przypado na trzeciorzd. Utworzyy si Alpy, Karpaty, Pireneje, Himalaje, Kordyliery, Andy. Orogeneza hercyska(waryscyjska) miaa miejsce w karbonie i permie. Powstay wtedy pasma grskie Irlandii, Bretanii, Masyw Centralny, Reskie Gry upkowe, Masy Czeski, cz Wielkich Gr Wododziaowych, Ural, Ataj, poudniowo-zachodnie Appalachy, Sudety, Gry witokrzyskie. Orogeneza kaledoska trwaa od koca kambru do koca dewonu. Jej najwiksze nasilenie przypado na sylur. Zostay wwczas sfadowane i wypitrzone Gry Kaledoskie, Skandynawskie, Grampian, Sajany, pnocno-wschodnie Appalachy, Alpy Australijskie, cz Gr witokrzyskich. Orogenezy prekambryjskie Podczas tej najstarszej an Ziemi miay miejsce wielokrotne ruch grotwrcze. Ze wzgldu na odlego czasow trudno dokadnie ustali zasig i przebieg tych ruchw Osuwisko nage przemieszczenie si mas ziemnych, powierzchniowej zwietrzeliny i mas

skalnych podoa spowodowane siami przyrody lub dziaalnoci czowieka (podkopanie stoku lub jego znaczne obcienie). Jest to rodzaj ruchw masowych, polegajcy na przesuwaniu si materiau skalnego lub zwietrzelinowego wzdu powierzchni polizgu (na ktrej nastpio cicie), poczone z obrotem. Ruch taki zachodzi pod wpywem siy cikoci. Oz wa lub silnie wyduony pagrek o wysokoci najczciej kilkunastu metrw i dugoci nawet kilkudziesiciu kilometrw, wyniesiony wskutek osadzania piasku i wiru przez wody pynce pod lodowcem lub w jego szczelinach. P Pagrek wypuka forma uksztatowania terenu wzniesienie o wysokoci wzgldnej do kilkunastu metrw. Powyej tej granicy pagrek nosi ju nazw wzgrza. Pasmo grskie pasmo wyynne; grupa gr o wyranie wyduonym grzbiecie grskim. Plutonizm- obejmuje og zjawisk zwizanych z powstawaniem i krystalizacj intruzji magmowych wewntrz skorupy ziemskiej. Pogrze - teren grzysty, porozcinany dolinami rzecznymi, o wierzchowinie znajdujcej si na jednym poziomie. Jest ona szcztkiem dawnej powierzchni zrwnanej przez denudacj. Polje - to due kotlinowate zagbienie o wyrwnanym dnie, ograniczonym ze wszystkich stron wyranymi zboczami. Wystpuj na obszarach zbudowanych ze ska wapiennych i s charakterystycznym elementem rzeby krasowej. Popi wulkaniczny stay produkt wybuchu wulkanu, utworzony z rozpylonej lawy i ska wyrwanych z podoa. Podczas erupcji wyrzucany jest do atmosfery na bardzo du wysoko, do kilkudziesiciu km i przemieszcza si na due odlegoci, nawet do kilkuset kilometrw. Opadajc na powierzchni terenu tworzy pokryw ktra moe zasypa obiekty wielkoci domw. Pradolina element rzeby terenu stanowicy szerokie obnienie o paskim dnie. Powstaa w czasie cofania si ldolodu na jego przedpolu w wyniku dziaalnoci wd z topniejcego lodowca i wd rzecznych pyncych z poudnia, ktre poczywszy si utworzyy ogromne rzeki, pynce w kierunku zachodnim, zgodnie z oglnym nachyleniem kontynentu europejskiego. Przeom- odcinek doliny rzecznej o wskim dnie i stromych zboczach, w ktrym ciek wodny (rzeka) pokonuje przeszkod obecn na jej drodze. Pustynia teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty rolinnej na skutek maej iloci opadw i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, e parowanie przewysza ilo opadw[1]. Na gorcych pustyniach ekstremalne temperatury sigaj do 50 C (najwysza zanotowana temperatura to 57,8 C), noc za dochodz do 0 C, charakterystyczne s dla nich te znaczne amplitudy dobowe temperatury, stay deficyt wilgotnoci oraz silne nasonecznienie. Pustynia wirowa pustynia, efekt procesw eolicznych, gwnie deflacji. R Rafa nagromadzenie szkieletw organizmw morskich, ktre s utwardzane przez zawarte w wodzie sole mineralne, tworzce wyranie zaznaczajcy si w morfologii podwodny wa lub grzbiet tak masywny i duy, e jest zdolny do przeciwstawienia si niszczcemu wpywowi fal. Regresja morza wycofanie si morza z poprzednio zalanych terenw. Rozpuszczanie (solucja) niektre ze ska rozpuszczaj si cakowicie (chlorki, gipsy, wapienie, dolomity). Inne ulegaj czciowemu rozpuszczaniu (margle, piaskowce, ktrych spoiwem jest wglan wapnia). Rw tektoniczny (graben) rodzaj obnienia geologicznego, obejmujcy wski i poduny fragment skorupy ziemskiej, ktry zapad si wzdu rwnolegych do siebie uskokw normalnych. Ruchy epejrogeniczne to powolne ruchy pionowe wielkich obszarw kontynentw. Ruchy grotwrcze -polegaj gwnie na pofadowaniu warstw skalnych i powstaniu gr. Ruchy masowe (geologiczne ruchy masowe, ruchy grawitacyjne) ruchy materiau skalnego (w tym osadw, zwietrzelin, a take gleby) skierowane w d zbocza wywoane si cikoci. W ruchy masowe zaangaowana jest tylko sia grawitacji, tzn. nie obejmuj one ruchw spowodowanych prdem wody, ruchem lodowcw oraz wiatrem. Ruchy masowe (transport materiau po stoku) odbywaj si w zarwno z szybk prdkoci, nagle i gwatownie (np. osuwiska, obrywy), jak rwnie w tempie bardzo wolnym i w sposb trudny do bezporedniego zaobserwowania (np. spezywanie).

Rynna polodowcowa (rynna subglacjalna) podune formy powierzchniowe Ziemi, powstajce pod powierzchni lodowca (gwnie ldolodu) na skutek erozji wd podlodowcowych. Tworz cig zagbie o rnych rozmiarach i gbokociach, nawizujcy do biegu i siy erozyjnej rzeki podlodowcowej. S Sejsmologia dzia geofizyki zajmujcy si badaniem trzsie ziemi oraz rozchodzenia si fal sejsmicznych wewntrz Ziemi. Polega ona na tworzeniu sieci informacyjnych opartych na obserwacji generacji fal powstaych wskutek wstrzsw naturalnych grotworu. Obserwujc te fale mona wycign wnioski dotyczce budowy wntrza Ziemi. Skala Mercalliego (skala Mercalliego-Cancaniego-Sieberga, skala MCS) 12-stopniowa skala stosowana przy okrelaniu wielkoci trzsienia ziemi, gdzie intensywno wstrzsu okrelana jest na podstawie wartoci przyspieszenia drga gruntu, a take opisie skutkw trzsienia na powierzchni Ziemi. Skala Richtera skala logarytmiczna okrelajca wielko trzsienia ziemi na podstawie amplitudy drga wstrzsw sejsmicznych, wprowadzona w 1935 roku przez amerykaskiego geofizyka Charlesa F. Richtera. Wielko t okrela si za pomoc magnitudy. Spezywanie (pezanie)- to najwolniejsze geologiczne ruchy masowe. Jest to powolne przemieszczanie si wierzchniej warstwy stoku, czasem prawie niezauwaalne w pocztkowym etapie. Stalagmit - naciek jaskiniowy, grawitacyjny osigajcy due rozmiary. Moe wystpowa w postaci supa, stoka, guza itp. Narasta od dna jaskini krasowej ku grze wskutek wytrcania si wglanu wapnia z kapicej ze stropu wody w przypadku jaskini lodowej jej zamarzania. Stalagmitowi odpowiada zazwyczaj stalaktyt w stropie jaskini, w wyniku ich poczenia powstaje kolumna zwana stalagnatem. Stalagnat naciek jaskiniowy w formie kolumny, supa itp., czcy stropie jaskini krasowej z jej spgiem. Powstaje on w efekcie rwnoczesnego rozwoju stalaktytu idcego od stropu i stalagmitu na dnie jaskini, ktry tworzy si z wytrcania wglanu wapnia z wody kapicej z tego stalaktytu. Odpowiednio dugi rozrost obu form lecych na jednej osi prowadzi do ich poczenia i wyksztacenia stalagnatu. Stalaktyt, sopleniec, nawis grawitacyjny naciek jaskiniowy majcy zazwyczaj ksztat wyduonego, odwrconego stoka (sopla), narastajcego od stropu jaskini krasowej ku jej spgowi. Stok - pochya powierzchnia formy terenu, zwaszcza formy wypukej: pagrka, wzgrza lub gry. W odniesieniu do form wklsych bardziej odpowiedni jest termin zbocze. Stoek wulkaniczny wulkan, wzniesienie o stokowatym ksztacie, utworzone z lawy lub materiaw piroklastycznych, wydobywajcych si z wylotu komina wulkanicznego w czasie erupcji centralnej. W wyniku kolejnych erupcji ksztat i wielko stoka mog ulega zmianom, w wierzchokowej partii moe utworzy si krater lub kaldera. Strefy sejsmiczne to obszary wystpowania czstych i silnych trzsie ziemi. Obszary najwikszej aktywnoci znajduj si gwnie na granicach pyt litosfery, rzadziej w obszarach wewntrzpytowych. Studnia krasowa, awen forma krasu podziemnego: pionowy lub prawie pionowy kana biegncy w d, czsto rodzaj jaskini krasowej lub jej cz, czca korytarze jaskini pooone na rnych gbokociach. Studnia krasowa powstaje w wyniku rozpuszczania ska krasowiejcych przez wod opadow, wzdu pionowych szczelin. Subdukcja w teorii tektoniki pyt, proces polegajcy na wciganiu lub wpychaniu jednej pyty litosferycznej (pyty oceanicznej) pod drug (oceaniczn lub kontynentaln). Strefy subdukcji s jednym z rodzajw granic zbienych (konwergentnych, kolizyjnych) pyt litosfery. T Terasa, taras forma terenu powstaa w dolinie rzecznej wskutek erozyjnej dziaalnoci pyncych wd. Wystpuje w zespoach, tworzc w przekroju poprzecznym doliny charakterystyczny ukad schodw. Terasy mog te powsta na wybrzeu morza lub jeziora, w zwizku z dziaalnoci falowania i zmiany poziomu lustra wody w akwenie. Transgresja morza stopniowe zalewanie powierzchni ldu przez morze.

Trzsienia ziemi - to krtkotrwae drgania skorupy ziemskiej w wyniku nagych przesuni mas skalnych wewntrz litosfery. U Utlenianie (oksydacja) reakcja czenia si mineraw z tlenem. Np. zamiana siarczkw na siarczany, magnetytu na hematyt. Uskok struktura tektoniczna powstaa w wyniku rozerwania mas skalnych i przemieszczenia ich wzdu powstaej powierzchni (lub wskiej strefy zniszczenia), zwanej powierzchni uskoku (lub stref uskokow). Uwglanowienie (karbonatyzacja) przeksztacenie mineraw w wglany. Temu procesowi podlegaj gwnie krzemiany i glinokrzemiany. Uwodnienie (hydracja) przemiana mineraw bezwodnych w sabo uwodnione, np. przemiana anhydrytu w gips lub hematytu w limonit. W Wa brzegowy niski wa ograniczajcy koryto rzeki i rwnolegy do jej przebiegu, pooony nieco wyej ni rwnina zlewowa. Wa brzegowy zbudowany jest z piasku i muu. Powstaje podczas powodzi w wyniku sedymentacji grubego materiau niesionego przez rzek w momencie przelania si wd poza koryto i nagego zmieniania prdkoci nurtu. Wikszo naturalnych waw brzegowych zostaa sztucznie podwyszona przez czowieka, aby zmniejszy niebezpieczestwo zalania dna doliny. Powstaje wtedy wa przeciwpowodziowy. Wietrzenie biologiczne polega na rozpadzie lub rozkadzie skay pod wpywem bezporedniego lub poredniego dziaania organizmw ywych. Wietrzenie chemiczne jest procesem polegajcym na rozpuszczeniu w wodzie niektrych mineraw budujcych ska. Wietrzenie fizyczne powoduje rozlunianie pocze krysztakw i ziaren skalnych, co w konsekwencji prowadzi do rozpadu skay. Wietrzenie ilaste (deflokulacja) zachodzi pod wpywem nasikania wod ska ilastych. S to skay osadowe okruchowe. Okruchy te s bardzo mae. Skay ilaste pod wpywem wody pczniej. Wyparowanie wody jest przyczyn ich kurczenia si i powstawania szczelin. Wietrzenie insolacyjne (termiczne) w tym typie wietrzenia przyczyn rozpadu skay s zmiany jej temperatury. Wietrzenie mrozowe (zamrz, kongelacja) rozpad ska pod wpywem wody zamarzajcej w szczelinach skalnych. Wietrzenie solne (eskudacja) zachodzi rwnie w klimatach gorcych i suchych. Sl krystalizujca si w szczelinach skalnych zwiksza swoj objto, co moe prowadzi do rozpadu skay. Sole krystalizujce na powierzchni gruntu tworz rnego rodzaju polewy i skorupy zwane lakierem pustynnym. Wulkanizm og procesw geologicznych, zachodzcych na powierzchni Ziemi, zwizanych z wydobywaniem si lawy i innych materiaw z gbi skorupy ziemskiej. Wulkany eksplozywne - wyrzucane materiay piroklastyczne, do ktrych nale : pyy wulkaniczne, popioy wulkaniczne, piasek wulkaniczny, lapille i bomby wulkaniczne Wulkan hawajski s to wulkany tarczowe lub tarcze wulkaniczne. Wulkany takie okrelane s jako lawowe. Najczciej jest to pynna lawa bazaltowa, tworzca rozlegy stoek wulkaniczny o agodnych stokach. Wulkany lawowe(efuzywne) gdy wydobywa si tylko lawa Wulkany mieszane(stratowulkany) - z ktrych wydobywaj si na przemian utwory piroklastyczne oraz lawa Wulkan peleaski - okrelany jako wulkan mieszany. Erupcja rozpoczyna si wyrzuceniem duej iloci gazw i materiau piroklastycznego. Potem wypywa kwana lawa tworzca stromy stoek wulkaniczny. Nazwa pochodzi od wulkanu Mont Pele na Martynice. Wulkan wezuwiaski okrelany jako wulkan eksplozywny. Wyrzuca bardzo due iloci materiau piroklastycznego, a wypyw lawy jest niewielki. Rwnie buduje strome stoki wulkaniczne. Wybrzee - wski pas po obu stronach linii brzegowej, zarwno od strony ldu, jak i strony morza, na ktry ma wpyw rzebotwrcza dziaalno mrz i oceanw (m.in. fal morskich, pyww, prdw

przybrzenych). Wydma -to piaszczyste wzniesienie o rnym ksztacie, usypane przez wiatr. Wzgrze - wypuka forma rzeby terenu wzniesienie o wysokoci wzgldnej od 20 do 300 metrw. Posiada zaokrglony wierzchoek i agodne bd strome stoki. Z Zrb tektoniczny (horst) struktura tektoniczna ograniczona przynajmniej z dwch stron uskokami i wypitrzona wzdu nich wzgldem otoczenia. RSS feed

Grudzie 2010 P W mar 6 13 20 27 7 14 21 28 1 8 15 22 29

C 2 9 16 23 30

P 3 10 17 24 31

S 4 11 18 25

N 5 12 19 26

GraWordPress Copyright 2010 PROCESY LITOSFERY Blog na WordPress.com. Theme: INove by NeoEase.