Jzef M. Bocheski O.P.

Rady Starego Filozofa

1. Gwn trudno w filozofowaniu stanowi istnienie olbrzymiej masy filozofemw. ycia ludzkiego nie wystarczy, aby wszystkie waniejsze pozna. Aby unikn wybijania otwartych drzwi trzeba przez cae ycie systematycznie ksztaci si w poznawaniu filozofw przeszoci. To jest moja pierwsza rada. 2. W tych systemach znajdujemy prawie zawsze pomieszanie filozofii-nauki, to jest [filozofii] analitycznej, z budowaniem albo obron wiatopogldu. Ale prawie wszystkie [z nich] formuuj take i podaj prby rozwizania zagadnie analitycznych. Std druga rada: studiowa u dawnych filozofw ich przyczynki do analizy. Z tego wynika, e czsto historyczna strona danego systemu (pod jakimi wpywami powsta itp.) nie ma dla filozofii wielkiego znaczenia. 3. Ale poznawanie systemw przeszoci odgrywa rol podrzdn. Gwnym zadaniem filozofa jest samodzielne stawianie i rozwizywanie zagadnie. To te moja trzecia rada zaleca, by to mie stale na uwadze. 4. Skoro filozofia jest nauk, filozof powinien mie tylko jeden cel - wiedz. Std kada inna motywacja filozofowania, na przykad ch przekonania innych, obrony jakiego stanowiska itp. , jest nieuczciwa. Odnona rada, ktra jest take nakazem zawodowej moralnoci naukowca, brzmi: powoduj si w filozofowaniu wycznie chci poznania. 5. Zagadnienia, ktrymi filozofia naukowa si zajmuje s zagadnieniami dajcymi si rozwiza naukowo. Nie zajmuje si wic budowaniem wszystko ogarniajcych systemw, pytaniami egzystencjalnymi, ani moralizowaniem. Moj rad jest, aby si nimi nie zajmowa: nie buduj wszechogarniajcych systemw, nie staraj si odpowiedzie na pytanie o sens ycia i tym podobne; nie twrz systemu przykaza moralnych. 6. Tutaj nasuwaj si dwa pytania metodologiczne: (a) jak znale problemy?, (b) jak je rozwizywa? Na pierwsze powiedziabym, e czowiek obdarzony zdolnoci do dziwienia si, nie powinien mie pod tym wzgldem najmniejszej trudnoci. Gdy chodzi o napotykane twierdzenia - a przecie spotykamy wiele mtnawych, jeli nie bekotliwych - moja rada brzmi: pytaj si zawsze (i) co to znaczy? i (ii) dlaczego? 7. Zanim wdasz si w szukanie odpowiedzi na pytanie, zadaj sobie pytanie: co to jest za pytanie? Empiryczne, jzykowe, logiczne itd.? (rada G.E. Moore'a). 8. Zgodnie ze staroytn, ale zawsze wic filozofia jest poznaniem par altissimas causas, to jest najbardziej oderwanych stron przedmiotw. Std dalsza rada: zajmuj si wycznie najbardziej oderwanymi i podstawowymi aspektami rzeczy i twierdze. 9. W dziedzinie wysokiej abstrakcji aden postp nie jest moliwy bez uycia narzdzi ontologicznych i formalno-logicznych. Powodzenie w pracy filozoficznej wymaga wic znajomoci tych narzdzi i umiejtnoci ich stosowania. Rada: znaj ontologi i logik formaln, umiej si nimi posugiwa. 10. Jak w kadej nauce, autorytet jest najsabszym argumentem w filozofii. Wynika std nastpujca rada: bd nieufny w stosunku do twierdze innych, zwaszcza popularnych filozofw; sprawd sam, zanim je przyjmiesz.

Komentarz Wszystkie rady s celne. Chroni skutecznie przed nieodpowiedzialnoci za sowa. Cokolwiek twierdzi si trzeba mwi jasno, po dokonaniu wnikliwych analiz pojciowych, i (przynajmniej stara si) uzasadni (rada 9). Filozofia jest bowiem nauk. Ma sw problematyk. Uprawia wic trzeba j problemowo (rady 3, 6 i 7). Dlatego z rad Bocheskiego na pierwszym miejscu postawibym kocwk rady 6: pytaj si zawsze (i) co to znaczy? i (ii) dlaczego?; wraz z rad G.E. Moore'a (rada 7) co to jest za pytanie? Dla Bocheskiego filozofem sensu stricto nie jest ani historyk filozofii, czy te historyk idei bd poj. Znajomo historii filozofii jednak pomaga (std rady 1 i 2). Filozofem nie jest take ideolog, twrca wiatopogldu, kaznodzieja, guru, itp. (rada 5). Filozofem jest przygotowany profesjonalnie uczony zajmujcy si wycznie najbardziej oderwanymi i podstawowymi aspektami rzeczy i twierdze (rada 8). Celem filozofii - jak kadej nauki - jest wiedza, std potrzeba skutecznych narzdzi (rada 9): znaj ontologi i logik formaln, umiej si nimi posugiwa! Ideaem filozofa dla Bocheskiego jest myliciel samodzielny, profesjonalista, nastawiony problemowo. Przygotowany do rozwizywania problemw, ktre z natury swej nale do najbardziej abstrakcyjnych. A wic prawdziwy filozof logiczny! Jerzy Perzanowski