Biuletyn nr 11 sierpie 2012

Nowe perspektywy energetyki odnawialnej Zmiany w gospodarce wodnej Standardy spoeczno-ekologicznej odpowiedzialnoci

Energia dla przyszoci

Biuletyn FPGLD Ciuchcia Krasioskich

SPIS TRECI
Sowo wstpne 3

Pomylna przyszod odnawialnych rde

Nowa ustawa o odnawialnych rdach energii Biomasa - najtaosze rdo energii odnawialnej

12
www.ekorozwojwgminie.

Nowe Prawo wodne

15

Midzynarodowe standardy spoecznej i rodowiskowej odpowiedzialnoci

18

Wydawca: Fundacja Partnerska Grupa Lokalnego Dziaania Ciuchcia Krasioskich Prezes Zarzdu: Anna Kienik, email: anna.kienik@ciuchcia.org Biuro: Rostkowo 38, 06-415 Czernice Borowe tel. 29 597-01-01 fax 23 682-12-79 www.ciuchcia.org, email: fundacja@ciuchcia.org Zesp redakcyjny: Mikoaj Niedek, Wodzimierz Kaleta Biuletyn wydawany jest w ramach projektu Lokomotywa zrwnowaonego rozwoju - partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie wspfinansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej.

Szanowni Czytelnicy!
Oddajemy w Wasze rce jedenasty ju numer naszego E- i zarazem Eko-biuletynu. Dotychczasowe dziesid numerw powicilimy poszczeglnym zasadom zrwnowaonego rozwoju, poczynajc od zasady zapobiegania i prewencji, poprzez horyzontaln zasad partnerstwa, a po zasad wsppracy midzynarodowej. Temu ostatniemu tematowi powicamy w biecym numerze jeszcze jeden artyku, dotyczcy standardw spoecznej i rodowiskowej odpowiedzialnoci. Dziaania na rzecz zrwnowaonego rozwoju, czy to w odniesieniu do instytucji publicznych czy prywatnych, o ile s autentyczne, coraz czciej maj charakter zestandaryzowany, aby unikad jedynie deklaratywnoci i pozorowania dziaao. Poza naczelnymi zasadami ekorozwoju, kluczowe znaczenie dla wdraania tej koncepcji, zwaszcza na szczeblu lokalnym i w gospodarce komunalnej, odgrywaj trzy obszary; energia, woda i odpady. Obecny biuletyn, chod temat ten podejmowalimy ju wczeniej, powicamy temu pierwszemu, zwizanemu z energetyk odnawialn. Asumptem do tej kwestii jest coraz blisza (przyjcia) ustawa o odnawialnych rdach energii (OZE), wprowadzajca stosunkowo wiele nowych rozwizao, chod take jeszcze krytykowanych przez rodowiska branowe i interesariuszy. Najwaniejszym kwestiom w tym obszarze, podjtym rwnie w rzdowym Uzasadnieniu do nowej ustawy, powicamy cykl artykuw. Ostatnia prezentacja projektu ustawy o OZE odbya si w Ministerstwie Gospodarki w koocu lipca br. W wyraonej tam opinii wiceministra Kasprzaka, dziki zaproponowanym rozwizaniom ju w 2020 r. ponad 15,5 proc. energii koocowej w Polsce ma pochodzid ze rde odnawialnych filarami zwikszenia udziau OZE bd systemy wsparcia nowoczesnych technologii, rozwj mikrorde oraz efektywne wykorzystanie biomasy powiedzia. Istotn czci projektu nowej ustawy s rozwizania promujce efektywne wykorzystanie biomasy - s to m.in. preferencje podatkowe na zakup biomasy oraz maych kotw do jej spalania. Ministerstwo planuje rwnie ograniczyd, a docelowo zlikwidowad do 2020 r. wsparcie dla, w istocie bardzo nieekologicznej technologii wspspalania biomasy w elektrowniach konwencjonalnych. Kwesti t rwnie podejmujemy w biuletynie. Priorytetowym projektowanej ustawy o odnawialnych rdach energii ma byd zapewnienie realizacji celw w zakresie rozwoju odnawialnych rde energii wynikajcych z dokumentw rzdowych przyjtych przez Rad Ministrw, tj. Polityki energetycznej Polski do 2030 roku oraz Krajowego planu dziaao w zakresie energii ze rde odnawialnych, jak rwnie inicjowanie i koordynowanie dziaao organw administracji rzdowej w tym obszarze. Wypada wyrazid nadziej, e tak si wanie stanie. Drugi ze szczeglnie wanych, dla zrwnowaonego zarzdzania zasobami, obszarw, to gospodarka wodna. Obecnie przygotowywana jest nowa ustawa Prawo wodne, ktra ma w peni wdroyd prawo UE w tym zakresie, jak rwnie spowodowad bardziej zrwnowaony (zasobooszczdny) rozwj gospodarki wodnej w systemie zlewniowym. Nowym planowanym zmianom w systemie gospodarowania wod powicamy specjalny artyku. Kwestii zrwnowaonej gospodarki odpadami nie powiecimy specjalnego wydania biuletynu, gdy temat ten jest eksploatowany w bliniaczym projekcie pt. Gminny Lider Recyklingu realizowanym przez Fundacj Promocji Gmin Polskich i na amach wydawanego w jego ramach cyklu biuletynw szkoleniowych. Powracamy wic do wyjciowego tematu i polecamy na wstpniak lektur wywiadu z Mariuszem Poznaoskim, wjtem gminy Czerwonak, Przewodniczcym Zwizku Gmin Wiejskich RP.

POMYLNA PRZYSZO ODNAWIALNYCH RDE

Rozmowa z Mariuszem Poznaoskim, wjtem gminy Czerwonak, Przewodniczcym Zwizku Gmin Wiejskich RP.

Jak ma si program rozwoju Odnawialnych rde Energii (OZE) w jednostkach samorzdu terytorialnego? Najczciej syszymy o problemach z ich lokalizacj. Jakie s Pana refleksje na ten temat? Z moich obserwacji oraz informacji przekazywanych przez kolegw wjtw i radnych wynika, e mimo wielu trudnoci rozwj OZE w gminach wci nastpuje. Z pewnoci nie jest to takie tempo, jakbymy sobie yczyli, ale jednak odnotowujemy systematyczny wzrost produkcji energii odnawialnej. Tyle tylko, e jak wskazuj eksperci, najwiksza w Europie ldowa farma wiatrowa Whitelee zlokalizowana w Szkocji skada si ze 140 turbin o cznej mocy 322 MW. W Polsce czna moc zainstalowana w wietrze na koniec roku 2010 wynosia ok. 4 razy wicej, ni tej jednej kopalni 1.180,3 MW i pozwolia osignd produkcj energii elektrycznej na poziomie 1.759,5 GWh. To wci niewiele. Z elektrowniami wiatrowymi mamy w kraju szczeglny problem. Wci bowiem budz one w spoecznociach lokalnych kontrowersje. Naroso te wok tych inwestycji szereg niedomwieo, pprawd i plotek o spoecznej szkodliwoci tych urzdzeo. Pokutuj przekonania, ze energetyka odnawialna jest szkodliwa dla rodowiska. Powoduj haas, sprawiaj, e gin ptaki, ba nawet krowy maj dawad mniej mleka. Sytuacj pogarsza fakt, e nawet opinie uczonych na ten temat s rozbiene. Jedni twierdz, e energetyka wiatrowa rozwijana w sposb racjonalny jest przyjazna dla okolicznych mieszkaocw, powoduje rwnomierniejszy rozkad temperatury na danym obszarze, a tym samym zapewnia lepsze zbiory. Ich adwersarze z kolei widz w tych rdach energii zagroenia dla rodowiska, zdrowia zwierzt i ludzi. W Gminach (i nie tylko zreszt tam) brakuje fachowych, obiektywnych opracowao promocyjnych fachowcw z tej dziedziny, zawierajcych informacje na temat tych inwestycji, uwarunkowania ich rozwoju ze wskazaniem rodowiskowych aspektw ich realizacji oraz wpywu OZE na lokalne rodowisko, zwaszcza e nie s one szkodliwe. Wiele jest jeszcze w tym zakresie do zrobienia, zwaszcza jeli chodzi o agendy rzdowe, ktre powinny nam takie materiay dostarczyd. Tego rodzaju merytoryczne opracowania niezbdne s rwnie wadzom gminnym, aby atwiej mogy prowadzid trudne z reguy rozmowy z lokaln spoecznoci i skuteczniej przekonywad radnych do zmiany lub uchwalenia miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego z lokalizacj obiektw OZE. Bdc

czonkiem Rady Nadzorczej NFOiGW zabiegaem, aby wicej rodkw narodowego Funduszu lokowad na promocj sektora OZE. Wadzom gminnym niezbdne s merytoryczne materiay, bo coraz trudniej prowadzi im si rozmowy z lokaln spoecznoci i trudniej przekonywad radnych do zmiany lub uchwalenia miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego z lokalizacj obiektw OZE. Przykadem moe byd referendum w sprawie budowy elektrowni jdrowej na danym terenie. Tymczasem na temat tej energii wiemy tyle co nic. Pamitamy jedynie strach przed Czarnobylem. Jednak przez ten czas wiele si pod tym wzgldem zmienio. Wspczesne technologie s z pewnoci o wiele mniej grone, ni te sprzed 30 laty. Trzeba jednak t wiedz doprowadzid do ludzi, dad im rzeczowe argumenty, aby uwierzyli, e tak jest rzeczywicie. Czy jestemy tak zdominowani przez tradycyjn czarn energi, e trudno liczyd na szybk zmian naszego podejcia do energii odnawialnej? Kady uwaa, e jest to dobre rozwizanie, byle tylko nie w jego wsi, nie w pobliu jego domu. To zbyt pesymistyczny osd. Mimo wskazanych wczeniej problemw jestem przekonany, ze rozwj OZE w przyszoci bdzie nadal nastpowa, i to we waciwym dla nas tempie. Ludzie coraz bardziej oswajaj si z energetyk odnawialn. Bd raczej woleli OZE od instalacji do produkcji energii jdrowej. Poza tym noniki energii s coraz drosze. Rosn ceny prdu, gazu, wgla czy oleju opaowego. Dlatego tak wane jest wdroenie inwestycji dajcych oszczdnoci energii. To zreszt ju si dzieje. Rosn nakady na ocieplanie budynkw, dziki ktrym utrzymanie domu lub mieszkania jest o wiele mniej kosztowne. W wielu gminach coraz wiksz popularnoci ciesz si solary, czyli panele wykorzystujce energi soneczn. Przykadowo w gminie ubianka w Wojewdztwie. KujawskoPomorskim, gdzie wjtem jest kolega Jurek Zajkaa, wikszod mieszkaocw korzysta z solarw, ktre zaoono m.in. dziki dopatom z NFOiGW. Rozszerza si te wci energetyka prywatna. Z pewnoci w znacznie bliszej przyszoci, ni dzi moe si wydawad wielu z nas, energetyka odnawialna zejdzie na jeszcze niszy, ni obecnie poziom. Producentami nie bd ju tylko mae i rednie przedsibiorstwa, ale bdzie nim rwnie Kowalski czy Kwiatkowski. Mamy zatem wiele przykadw wiadczcych o tym, e wadze w gminach rozumiej, e warto inwestowad w OZE. Wiele gmin przekonao si jak due korzyci przynosz inwestycje w OZE. Przynosz gminom konkretne korzyci w postaci podatku od tych budowli, ktrego wielkod jest uzaleniona od liczby wiatrakw ustawionych na terenie gminy. Dla budetu niektrych z nich, zwaszcza wiejskich,

pienidze te maj due znaczenie. Syszaem o gminie, ktra z tego tytuu miaa wpywy do budetu w granicach siedmiu milionw z. Trzeba jeszcze tylko przeamad bariery ludzkiej nieufnoci do tego typu inwestycji, przekonad, e maj one sens ekonomiczny, jak rwnie su naszej pomylnej przyszoci. Zwizek Gmin Wiejskich, wsplnie z Polskim Stowarzyszeniem Energetyki Wiatrowej, do ktrego naley czd gmin, staramy si promowad energetyk odnawialn w terenie, przekonywad mieszkaocw (a take samych siebie) do tych inwestycji. Bo co ma zrobid wjt, ktry jest nawet chtny, by w gminie stana elektrownia wiatrowa, skoro ma przeciwko sobie mniejsz lub wiksz czd mieszkaocw oraz czciow opozycj w Radzie Gminy? Mamy te inny problem. Niektre gminy le na terenach przyrodniczo chronionych, w otulinach parkw narodowych, w pobliu puszcz, gdzie nie wolno inwestowad w OZE. To te jest temat do przedyskutowania przez naukowcw oraz agendy rzdowe. Skoro tego rodzaju inwestycje nie s szkodliwe, to ewentualnie zastanowid si czy w takich rejonach, w ktrych energia elektryczna jest z reguy bardzo droga, ze wzgldu na ich oddalenie od stacji przesyowych, czy nie lepiej (bo na pewno taniej) byoby wytwarzad t energie na miejscu. Ktre z OZE uwaa Pan za najlepiej sprawdzajce si w gminach? Mwilimy ju o energii wiatrowej, a take sonecznej. Myl, e przyszod w gminach ma rwnie biomasa, ktra moe byd wykorzystywana w kotowniach i nie tylko. Wykorzystanie biomasy jako paliwa wci nie jest jednak powszechne. Myl, e w przyszoci bd te do tego celu wykorzystywane odpady komunalne czy powstajce z ich przerbki paliwa alternatywne. Dlaczego wykorzystanie biomasy nie jest tak due jak zakadano? To dla gmin wiejskich na przykad wydaje si znakomitym rdem energii. Trudno powiedzied dlaczego, mimo wielu inicjatyw zachcajcych do produkcji i wykorzystania biomasy tak si nie stao. Uzyskiwane paliwo jest taosze, ale bardzo pracochonne. W zakresie wykorzystywania OZE jest jeszcze przed nami wiele spraw do odkrycia, w zalenoci od posiadania dostatecznej wiedzy i technologii na ich wdraanie. Robi to przede wszystkim gminy i przedsibiorcy na terenie, gdzie jest dostp do duych zasobw somy. Dla inwestowania w OZE wane te jest, czy gminy maj rodki finansowe na wdroenie takiej inwestycji. Do produkcji energii odnawialnej stosowane s rnorodne dopaty, ktre sprawiaj, e wiele z nich jest opacalne dla gmin, a inne, bez dopat, ju mniej. Takie dopaty obowizuj m.in. do turbin wiatrowych, ktre gminy musz umieszczad w swoich planach zagospodarowania przestrzennego. Przedsibiorcy narzekali, e z reguy, zanim ich inwestycja znalaza si w planie gminy, nie obywao si bez negocjacji co do wysokoci opat, jakie mieli ponosid na rzecz gminy.

Jest prawd, e przez duy czas samorzdowcy byli w sporze z inwestorami, wacicielami turbin co, do zasigu i wysokoci podatku, jaki powinni pacid. Podatkiem od budowli opodatkowany by sup, na ktrym umieszczano turbin. Postulowalimy, by rwnie opodatkowad sam generator, tak, jak to stanowia wczeniejsza ustawa opodatkowujca rwnie turbiny i generatory elektrowni. Wskutek lobbingu energetycznego przepis ten wyczono z ustawy i nie wczono go do znowelizowanego prawa o OZE. Przyznaj, e ten problem wci stoi midzy wadzami samorzdowymi, a wacicielami wiatrakw. Nie zakooczylimy jeszcze negocjacji na ten temat. Uwaamy, e rzd powinien nas wesprzed w tym sporze, chociaby dlatego, e wiksze pienidze w budetach gmin s potrzebne m.in. na realizacj zadao przekazanych gminom przez rzd bez zwikszenia rodkw na ich wykonanie. Wjtowie, burmistrzowie oczekuj na konkretne prawne rozwizanie tej kwestii. Dodatkowe podatki od turbin wiatrowych byyby te najlepsz zacht do inwestowania samorzdowcw w OZE oraz argumentem w dyskusji z mieszkaocami, e warto jednak zgodzid si na tak inwestycj. W dobie kryzysu samorzdy lokalne musza szukad i preferowad takie rda energii odnawialnej, ktre przyczyni si do ograniczenia kosztw, czyli wydatkw biecych w budecie gminy, a zarwno zakup energii cieplnej, gazowej czy elektrycznej, to s skadniki wydatkw biecych. Wykorzystujc energi odnawialn mona je ograniczyd. Chod wcale nieatwo przekonad mieszkaocw, e nie budujemy drogi czy wietlicy, bo postanowilimy przewidziane na ten cel pienidze przeznaczyd na inwestycje w odnawialn energi, ktra przyniesie gminie korzyci w przyszoci. Zgodnie z zapisami nowego prawa odpadowego przybdzie w kraju spalarni odpadw komunalnych. W jakim stopniu mog one pomc gminom w rozwizaniu problemw z taosz energi? Spalarnie, to temat kontrowersyjny. Wszdzie tam, gdzie maj powstad, ich lokalizacja budzi protesty spoeczne. Projekty te bd oczywicie wdraane, ale w duych aglomeracjach, np: Warszawa, Wrocaw, Poznao, Krakw, d. Powstajce spalarnie obsugiwad bd minimum 250 tys. ludzi. Bd te spalarnie regionalne do ktrych dostarczane bd posortowane odpady z caego wojewdztwa i musz byd ujte w programach uchwalanych przez Sejmiki Wojewdzkie. Gminy adnego wpywu na spalarnie faktycznie nie maj. Sejmiki decyduj czy i gdzie maja powstad. Coraz powszechniejsze s jednak gosy, eby odpadw nie spalad. Lepiej je segregowad i przetwarzad. W krajach rozwinitych przerabia si i odzyskuje zdecydowan wikszod odpadw. W tej sprawie nie ma jednak jednomylnoci. Wci mamy dwugos. Pewne jest natomiast, e skoro gmina staa si wacicielem odpadw komunalnych, to ona wanie bdzie odpowiadaa za segregacj, utylizacj i skadowanie odpadw. Za nieposortowane odpady gro gminom znaczne kary. Rozmawia Wodzimierz Kaleta

NOWA USTAWA O ODNAWIALNYCH RDACH ENERGII

edug uzasadnienia do projektu nowej ustawy o odnawialnych rdach energii (OZE) podstawow potrzeb i celem jej uchwalenia jest wyodrbnienie i usystematyzowanie mechanizmw wsparcia dla energii z OZE zawartych w przepisach ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. Zakada si wypracowanie nowych zasad wsparcia energii wytworzonej z OZE, ktre bdzie zrnicowane w zalenoci od nonika energii odnawialnej, zainstalowanej mocy urzdzeo generujcych energi oraz daty wczenia do eksploatacji lub modernizacji. Celem projektowanej ustawy jest, jak si wymienia w Uzasadnieniu: 1. zwikszenie bezpieczeostwa energetycznego i ochrony rodowiska, midzy innymi w wyniku efektywnego wykorzystania odnawialnych rde energii, 2. racjonalne wykorzystywanie odnawialnych rde energii, uwzgldniajce realizacj dugofalowej polityki rozwoju gospodarczego, wypenienie zobowizao wynikajcych z zawartych umw midzynarodowych, oraz podnoszenie innowacyjnoci i konkurencyjnoci gospodarki RP, 3. ksztatowanie mechanizmw i instrumentw wspierajcych wytwarzanie energii elektrycznej, ciepa lub chodu, lub biogazu rolniczego w instalacjach odnawialnych rde energii, 4. wypracowanie optymalnego i zrwnowaonego zaopatrzenia odbiorcw koocowych w energi elektryczn, ciepo lub chd, lub w biogaz rolniczy z instalacji odnawialnych rde energii, 5. tworzenie innowacyjnych rozwizao w zakresie wytwarzania energii elektrycznej, ciepa lub chodu, lub biogazu rolniczego w instalacjach odnawialnych rde energii, 6. tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku przyrostu liczby oddawanych do uytkowania nowych instalacji odnawialnych rde energii, 7. zapewnienie wykorzystania na cele energetyczne produktw ubocznych i pozostaoci z rolnictwa oraz przemysu wykorzystujcego surowce rolnicze. Celem nowej regulacji jest zatem generalnie skierowanie wikszego systemowego wsparcia dla zrwnowaonego rozwoju sektora energetyki odnawialnej. Uchwalenie ustawy o odnawialnych rdach energii ma take przyczynid si do oywienia midzynarodowej wsppracy, wymiany dowiadczeo oraz badao w kwestiach zwizanych z wykorzystaniem odnawialnych rde energii. Komisja Europejska prowadzi dziaania majce na celu zapewnienie promocji stosowania energii z OZE, ktre docelowo maj doprowadzid do znacznego zwikszenia iloci energii wytworzonej z OZE, ktrej udzia docelowo ma zwikszyd si do poziomu 20% w 2020 r. w bilansie energii finalnej wszystkich paostw czonkowskich UE.

Promocja stosowania energii z OZE stanowi jeden z trwaych i kluczowych priorytetw wyznaczonych w polityce energetycznej UE, a jego realizacja uwzgldnia kryteria zrwnowaonego rozwoju. Osignicie celw dyrektywy 2009/28/WE winno nastpid przy zastosowaniu najbardziej efektywnych sposobw wsparcia promocji stosowania energii z OZE. Promocja rozwoju energii z OZE wymaga dobrze funkcjonujcego rynku wewntrznego energii elektrycznej, tak aby ustanowiony system wsparcia dostarcza producentom energii z OZE zacht inwestycyjnych wystarczajcych do podjcia pozytywnej decyzji dotyczcej budowy nowych mocy wytwrczych wykorzystujcych OZE. Z tych wszystkich wzgldw niezwykle istotna jest przyjcie rozwizao prawnych majcych na celu przyspieszenie rozwoju odnawialnych rde energii, w szczeglnoci poprzez uchwalenie projektu ustawy o odnawialnych rdach energii oraz projektu ustawy o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekych (kryteria zrwnowaonego rozwoju stosowane dla biokomponentw oraz biopaliw ciekych a take biopynw), ktre to akty prawne wraz z aktami wykonawczymi stanowid bd pen transpozycj przepisw dyrektywy 2009/28/WE. Kluczowym zaoeniem projektu ustawy o odnawialnych rdach energii jest, aby system wsparcia dla wytwrcw energii elektrycznej i ciepa lub chodu z OZE by dugofalowy. W zaoeniu ustawy wyduono okres wsparcia na przynajmniej 15 lat liczonych od daty oddania inwestycji do uytkowania, z wyczeniem spalania wielopaliwowego. Zmodyfikowano obecny system, poprzez wprowadzenie tzw. wspczynnika korekcyjnego zasady naliczania podstawowego wiadectwa pochodzenia z tytuu wytworzonej energii w zalenoci od rodzaju instalacji OZE, jej mocy oraz daty oddania jej do uytkowania. Od powyszych zasad wprowadzono odstpstwo wynikajce z koniecznoci zagwarantowania praw nabytych wytwrcw energii elektrycznej korzystajcych z obecnego systemu wsparcia OZE. Prawa te zostay zachowane poprzez ustanowienie dla instalacji OZE, ktre oddano do uytkowania przed dniem wejcia w ycie ustawy wspczynnika korekcyjnego rwnego jeden przez okres kolejnych 15 lat, liczony od dnia oddania do uytkowania instalacji odnawialnego rda energii, z wyczeniem instalacji spalania wielopaliwowego wiadectwo dla ktrych wiadectwo pochodzenia wraz z okrelonym wspczynnikiem korekcyjnym przysuguje tylko przez okres kolejnych 5 lat, liczony od dnia wytworzenia po raz pierwszy energii elektrycznej za ktr przysugiwao wiadectwo pochodzenia, jednak nie duej ni do dnia 31 grudnia 2020 roku. Ustanowiono ponadto, e w przypadku modernizacji instalacji OZE wiadectwo pochodzenia lub wiadectwo pochodzenia biogazu wraz z okrelonym wspczynnikiem

korekcyjnym przysuguje za wytworzon energi elektryczn lub biogaz rolniczy, proporcjonalnie do przyrostu mocy lub przyrostu wydajnoci po spenieniu warunkw enumeratywnie wymienionych w art. 59 ust. 5. Ponadto majc na uwadze postulaty resortw dotyczcych budowy stopnia wodnego poniej elektrowni wodnej we Wocawku zdecydowano, aby w przypadku instalacji odnawialnego rda energii wykorzystujcej hydroenergi o zainstalowanej cznej mocy elektrycznej powyej 100 MW, wiadectwo pochodzenia wraz z okrelonym na staym poziomie wspczynnikiem korekcyjnym rwnym jeden, przysugiwao do rwnowartoci 50% poniesionych nakadw inwestycyjnych na realizacj budowy instalacji odnawialnego rda energii wykorzystujcego hydroenergi w danym roku kalendarzowym. W projekcie wprowadzono take instrumenty majce na celu skuteczn promocj i rozwj mikroinstalacji i maych instalacji OZE. S one gwarancj zbudowania w Polsce nowoczesnego i innowacyjnego rynku urzdzeo odnawialnej energetyki rozproszonej produkowanych zarwno dla potrzeb wewntrznych, jak i na eksport. Stan obecny i podany Obecnie ustawa Prawo energetyczne okrela m.in. zasady i warunki zaopatrzenia i uytkowania paliw i energii, w tym ciepa, oraz dziaalnoci przedsibiorstw energetycznych. Ww. ustawa okrela take, gwny mechanizm wsparcia poredniego dla przedsibiorcw wytwarzajcych energi elektryczn ze rde odnawialnych, ktry opiera si na obowizkowym zakupie przez sprzedawc z urzdu wytworzonej przez tych przedsibiorcw energii elektrycznej oraz wydawaniu przez Prezesa URE wiadectw pochodzenia tej energii. Na czny przychd zwizany z wytwarzaniem energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnego rda energii maj wpyw dwa skadniki. Pierwszym elementem majcym wpyw na sumaryczny przychd przedsibiorcy wytwarzajcego energi elektryczn z odnawialnych rde energii ma cena zakupu tej energii elektrycznej przez tzw. sprzedawc z urzdu. Przepis art. 9a ust. 6 ustawy Prawo energetyczne stanowi, e sprzedawca z urzdu jest obowizany (...) do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych rdach energii, przyczonych do sieci znajdujcych si w obszarze dziaania sprzedawcy z urzdu, oferowanej przez przedsibiorstwa energetyczne, ktre uzyskay koncesje na jej wytwarzanie; zakup ten odbywa si po redniej cenie sprzeday energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym. Zgodnie z art. 23 ust. 2 pkt 18, lit. b ustawy Prawo energetyczne, cen t ustala Prezes Urzdu Regulacji Energetyki, zwany dalej Prezesem URE, do dnia 31 marca kadego roku kalendarzowego. Zgodnie z Informacj Prezesa URE z dnia 30 marca 2012 r. (nr 10/2012) w sprawie redniej ceny sprzeday energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym za rok 2011, opublikowanej na stronie internetowej URE, rednia cena sprzeday energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym osigna w 2011 r. poziom 198,90 z/MWh. Drugim elementem ceny energii wytwarzanej w instalacjach odnawialnych rde energii jest system wsparcia dla

OZE polegajcy na wydawaniu producentom takiej energii tzw. wiadectw pochodzenia. Przepis art. 9e, ust. 1 ustawy Prawo energetyczne wskazuje, e potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w odnawialnym rdle energii jest wiadectwo pochodzenia tej energii, natomiast art. 9e ust. 3 stanowi, e wiadectwo pochodzenia jest wydawane przez Prezesa URE na wniosek przedsibiorstwa energetycznego zajmujcego si wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych rdach energii zoony za porednictwem operatora systemu elektroenergetycznego, na ktrego obszarze dziaania znajduje si odnawialne rdo energii okrelone we wniosku. wiadectwo takie jest wydawane w terminie 14 dni od otrzymania przez Prezesa URE przedmiotowego wniosku. W dalszej czci tego przepisu omwione s szczegowo zasady przyznawania wiadectw pochodzenia. Aby wiadectwo pochodzenia miao wartod handlow, ustawodawca w art. 9a ustawy. Prawo energetyczne, zobligowa kade przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedajce t energi odbiorcom koocowym, przyczonym do sieci na terytorium RP uzyskad i przedstawid do umorzenia Prezesowi URE wiadectwo pochodzenia lub uicid tzw. opat zastpcz. Udzia ilociowy sumy energii elektrycznej wynikajcej ze wiadectw pochodzenia, ktre przedsibiorstwo energetyczne przedstawia do umorzenia, lub z uiszczonej przez przedsibiorstwo energetyczne opaty zastpczej, w wykonanej cakowitej rocznej sprzeday energii elektrycznej przez to przedsibiorstwo odbiorcom koocowym, zosta okrelony w 3 rozporzdzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegowego zakresu obowizkw uzyskania i przedstawienia do umorzenia wiadectw pochodzenia, uiszczenia opaty zastpczej, zakupu energii elektrycznej i ciepa wytworzonych w odnawialnych rdach energii oraz obowizku potwierdzania danych dotyczcych iloci energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym rdle energii (Dz. U. Nr 156, poz. 969 oraz z 2010 r. Nr 34, poz. 182). Zgodnie z art. 9e ust. 6 ustawy - Prawo energetyczne, prawa majtkowe wynikajce ze wiadectwa pochodzenia s zbywalne i stanowi towar giedowy. Aktualne ceny kursowe wiadectw pochodzenia z energii wytwarzanej w odnawialnych rde energii mona znaled na Towarowej Giedzie Energii

S.A., natomiast wysokod opaty zastpczej, zgodnie z art. 9a ust. 2 ustawy Prawo energetyczne wynosi 240 z/MWh i na podstawie ust. 4 wspomnianego artykuu jest ona waloryzowana i ogaszana przez Prezesa URE do dnia 31 marca kadego roku kalendarzowego. Projektowana ustawa o odnawialnych rdach energii ma na celu doprowadzenie do przejrzystoci istniejcego wsparcia dla energii z OZE, co umoliwi zwikszenie inwestycji w nowe moce wytwrcze. Rozwj energii z OZE zostanie oparty na zasadach racjonalnego wykorzystania istniejcych zasobw tej energii, co jest jednym z celw pakietu klimatycznoenergetycznego, bdcego realizacj konkluzji Rady Europejskiej z marca 2007 r. Elementem tego pakietu jest take dyrektywa 2009/28/WE, w ktrej Polska zobowizaa si do zwikszenia udziau energii ze rde odnawialnych w bilansie energii finalnej brutto do poziomu co najmniej 15 % w 2020 r. Zapewnienie realizacji powyszych celw wymaga bezsprzecznie monitorowania i opracowywania wielu analiz rynku energetyki odnawialnej, cigego monitorowania wytwarzania energii w skali caej energetyki odnawialnej, a take w rozbiciu na poszczeglne sektory, a take technologie wykorzystujce OZE do produkcji energii. Polska stoi take przed moliwoci znacznego przyspieszenia technologicznego w zakresie rozbudowy i modernizacji istniejcej infrastruktury energetycznej. Realizacja powyszych dziaao musi dobywad si na poziomie administracji rzdowej w celu sprawnego koordynowania na poziomie krajowym oraz zastosowania spjnych, elastycznych i jak najbardziej efektywnych mechanizmw wparcia. Celem nowej regulacji jest zatem skierowanie wikszego systemowego wsparcia dla zrwnowaonego rozwoju sektora energetyki odnawialnej. Naley stwierdzid, i ustawowy poziom regulacji umoliwi waciw koordynacj dziaao na rzecz rozwoju OZE oraz osignicia w ten sposb jeszcze wikszych korzyci w zakresie ochrony rodowiska, jako bezcennego dobra caego spoeczeostwa. Projekt ustawy o odnawianych rdach energii ma na celu implementacj niektrych przepisw dyrektywy 2009/28/WE, z wyczeniem

spraw dotyczcych biokomponentw i biopaliw stosowanych do celw transportowych. Powysza dyrektywa nakada m.in. obowizek wprowadzenia szeregu definicji; celw oglnych i niezbdnych rodkw do osignicia tych celw; zasad obliczania udziau energii z OZE, procedur administracyjnych, informacji i certyfikacji instalatorw, gwarancji pochodzenia energii elektrycznej z OZE, dostpu do sieci ich dziaania oraz sprawozdawczoci. Ww. dyrektywa stwarza take moliwod wprowadzenia do prawodawstwa krajowego regulacji dotyczcych ustanowienie przez dwa lub wicej paostw czonkowskich UE wsplnych systemw wsparcia dla wytwarzania energii z OZE. Rekomendowane s rwnie inne formy wsppracy pomidzy paostwami czonkowskimi UE m.in. poprzez: dokonywanie transferw statystycznych energii z OZE; opracowanie wsplnych projektw dotyczcych wytwarzania energii z OZE, w tym wsplnych projektw dla energii z OZE z udziaem paostw trzecich, wprowadzenia gwarancji pochodzenia dla energii elektrycznej, ciepa i chodu z OZE. W celu optymalizacji istniejcego sytemu wsparcia w projekcie ustawy zaoono, i konieczna jest modyfikacja mechanizmu wiadectw pochodzenia w taki sposb, aby dla kadej z technologii ustalid inny minimalny gwarantowany poziom pomocy finansowej. Taka optymalizacja ma zapewnid bardziej zrwnowaony rozwj rde opartych o wszystkie technologie OZE, oraz pozwolid skierowad wsparcie dla tych technologii, ktre najbardziej go potrzebuj. Ministerstwo Gospodarki proponuje aby optymalizacja systemu wsparcia polegaa na zrnicowaniu jego poziomu w zalenoci od technologii, z ktrej dane rdo bdzie korzystad. Na podstawie oglnodostpnych analiz branowych, midzynarodowych opracowao problemowych oraz analizy rynku przeprowadzonej przez Ministerstwo Gospodarki, wypracowano przedzia tzw. wspczynnikw korekcyjnych, ktre bd korygowad poziom wsparcia. Mniejsze wsparcie przewidziano dla technologii, ktre obecnie wytwarzaj okoo 90% energii elektrycznej z OZE (wspspalanie, elektrownie wiatrowe oraz stare, zamortyzowane elektrownie wodne). czna wartod skumulowana oszczdnoci z przeprowadzonej optymalizacji w latach 2013 - 2020 wyniesie ok. 8500 mln z. Z przeprowadzonym analiz wynika, i koszt wytwarzania energii elektrycznych w technologii wspspalania, w elektrowniach wiatrowych oraz starych, zamortyzowanych elektrowniach wodnych jest duo niszy ni obecnie otrzymywane wsparcie. Majc na uwadze fakt, i wspomniane wyej technologie wytwarzaj obecnie okoo 90% energii elektrycznej z OZE, naley zauwayd, i istnieje duy potencja optymalizacji kosztowej systemu wsparcia. Cakowity koszt wsparcia odnawialnych rde energii w Polsce bdzie wic sum kosztw zwizanych z systemem wiadectw pochodzenia oraz kosztw zwizanych z wprowadzeniem nowych taryf staych. Opracowujc nowe zasady wsparcia przy konstruowaniu nowej ustawy przyjto nastpujce zaoenia obecnego mechanizmu wsparcia: 1) elementem majcym istotny wpyw na cen wytwarzanej i sprzedawanej energii elektrycznej do odbiorcw koocowych, a zarazem stanowicym pierwszy strumieo

przychodu dla podmiotw wytwarzajcych energi elektryczna z OZE jest gwarantowana cena zakupu energii elektrycznej przez tzw. sprzedawc z urzdu. Przepis art. 9a ust. 6 ustawy - Prawo energetyczne stanowi, e sprzedawca z urzdu jest obowizany (...) do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych rdach energii, przyczonych do sieci znajdujcych si w obszarze dziaania sprzedawcy z urzdu, oferowanej przez przedsibiorstwa energetyczne, ktre uzyskay koncesje na jej wytwarzanie; zakup ten odbywa si po redniej cenie sprzeday energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym; 2) drugim elementem przychodu producentw energii elektrycznej z OZE jest prawo majtkowe wynikajce ze wiadectwa pochodzenia wydawanego za energie elektryczn wytworzon z odnawialnych rde energii. Przepis art. 9e ustawy - Prawo energetyczne wskazuje, e potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej z odnawialnego rda energii jest wiadectwo pochodzenia tej energii. Natomiast art. 9e ust. 3 stanowi, e wiadectwo pochodzenia jest wydawane przez Prezesa URE na wniosek podmiotu zajmujcego si wytwarzaniem energii elektrycznej z odnawialnych rde energii, zoony za porednictwem operatora systemu elektroenergetycznego, na ktrego obszarze dziaania znajduje si instalacja odnawialnego rda energii okrelona we wniosku. wiadectwo takie jest wydawane w terminie 14 dni od otrzymania przez Prezesa URE przedmiotowego wniosku; 3) energia elektryczna wytworzona z odnawialnych rde energii zwolniona jest z podatku akcyzowego wynoszcego 20 z/MWh; 4) aby wiadectwo pochodzenia miao wartod handlow, ustawodawca w art. 9a ustawy Prawo energetyczne, zobligowa kade przedsibiorstwo energetyczne zajmujce si wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedajce t energi odbiorcom koocowym, przyczonym do sieci na terytorium RP uzyskad i przedstawid do umorzenia Prezesowi URE wiadectwo pochodzenia lub uicid tzw. opat zastpcz. Udzia ilociowy sumy energii elektrycznej wynikajcej ze wiadectw pochodzenia, ktre przedsibiorstwo energetyczne przedstawia do umorzenia, lub z uiszczonej przez przedsibiorstwo energetyczne opaty zastpczej, w wykonanej cakowitej rocznej sprzeday energii elektrycznej przez to przedsibiorstwo odbiorcom koocowym, zosta okrelony w 3 rozporzdzenia Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegowego zakresu obowizkw uzyskania i przedstawienia do umorzenia wiadectw pochodzenia, uiszczenia opaty zastpczej, zakupu energii elektrycznej i ciepa wytworzonych w odnawialnych rdach energii oraz obowizku potwierdzania danych dotyczcych iloci energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym rdle energii (rozporzdzenie dotyczce wiadectw pochodzenia (Dz. U. Nr 156, poz. 969 oraz z 2010 r. Nr 34, poz. 182); 5) zgodnie z art. 9e ust. 6 ustawy - Prawo energetyczne, Prawa majtkowe wynikajce ze wiadectwa pochodzenia s zbywalne i stanowi towar giedowy; 6) aktualne ceny kursowe wiadectw pochodzenia z energii wytwarzanej z odnawialnych rde energii s publi-

kowane na stronach internetowych Towarowej Giedy Energii S.A., natomiast wysokod opaty zastpczej, zgodnie z art. 9a ust. 2 Ustawy wynosi 240 z/MWh i na podstawie ust. 4 wspomnianego artykuu jest ona waloryzowana i ogaszana przez Prezesa URE do dnia 31 marca kadego roku kalendarzowego; 7) zgodnie z obserwowanym trendem, wartod wiadectw pochodzenia, ktr ksztatuje rynek wynosi ok. 15-20 z poniej wyznaczonej opaty zastpczej. 8) w wietle powyszego, rednia cena za jednostk energii elektrycznej wytworzonej z OZE, to ok. 450-470 z/ MWh. Cena ta dotyczy wszystkich producentw energii elektrycznej z odnawialnych rde w zwizku z czym nie preferuje si adnej z technologii. Kady inwestor sam decyduje, na podstawie przeprowadzanych analiz, w ktr technologi bdzie opacao mu si zainwestowad, tak aby uzyskad zakadany stopieo zwrotu poniesionych nakadw. 9) dynamiczny rozwj technologii wykorzystujcych odnawialne rda energii spowodowa, i jednakowy poziom wsparcia dla wszystkich rodzajw rde traci swoje uzasadnienie. Pojawio si take zagroenie nadwsparcia dla instalacji zamortyzowanych lub uzyskujcych zbyt wysokie wsparcie, co ma negatywne skutki dla caego rynku cen energii elektrycznej oraz stabilnoci Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Taka sytuacja stymuluje rozwj jedynie niektrych rde, co w konsekwencji powoduje nieoptymalne wykorzystanie lokalnie dostpnych zasobw, blokuje moc przyczeniow dla pozostaych technologii oraz ogranicza rozwj gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy. W celu optymalizacji obecnego sytemu wsparcia zawartego w ustawie - Prawo energetyczne zaoono, i konieczna jest modyfikacja mechanizmu wiadectw pochodzenia w taki sposb, aby dla kadej z technologii ustalid inny minimalny gwarantowany poziom pomocy finansowej. Taka optymalizacja zapewni bardziej zrwnowaony rozwj rde opartych o wszystkie technologie OZE, oraz pozwoli kierowad wsparcie dla tych technologii, ktre najbardziej go potrzebuj. Na podstawie oglnodostpnych analiz branowych, midzynarodowych opracowao problemowych oraz

analizy rynku przeprowadzonej w Ministerstwie Gospodarki, wypracowano przedzia tzw. wspczynnikw korekcyjnych, ktre bd korygowad poziom wsparcia udzielanego dla poszczeglnych rde koncesjonowanych podczonych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Zaproponowany system, zapewni stabilnod warunkw inwestowania w odnawialne rda energii, oraz zabezpieczy poziom wsparcia, przed ewentualnymi wzrostami cen energii, co spowodowaoby znaczne obcienie odbiorcy koocowego i niekontrolowany rozrost rde OZE. Indywidualne rda energii odnawialnej Doceniajc potrzeb zwikszania bezpieczeostwa zaopatrzenia odbiorcw w energi elektryczn, poprawy efektywnoci wykorzystania infrastruktury energetycznej, optymalizacji wykorzystania lokalnie dostpnych surowcw i zasobw oraz zmniejszania presji energetyki na rodowisko Ministerstwo Gospodarki postanowio o promowaniu dziaalnoci polegajcej na samodzielnym wytwarzaniu energii elektrycznej w maych instalacjach. Rozproszone rda energii o niewielkich mocach pozwalaj w coraz wikszym stopniu zaspokajad potrzeby energetyczne odbiorcw energii oraz zwikszad ich niezalenod energetyczn. Dojrzaym rozwizaniem stosowanym w krajach rozwinitych jest stosowanie taryf staych tj. gwarancji zakupu caoci wytwarzanej energii elektrycznej po staej cenie w pewnym z gry ustalonym okresie np. 15 lat. System taryf staych zapewnia potencjalnemu wytwrcy energii elektrycznej zwrot nakadw poniesionych na budow nowego rda w pewnym okresie czasu, po ktrym nastpuje wytwarzanie energii elektrycznej i przesyanie jej do sieci na zasadach komercyjnych lub wytwarzanie energii elektrycznej na wasny uytek. W Polsce najwikszy potencja wykorzystania lokalnie dostpnych surowcw i zasobw istnieje w technologiach: wiatrowej, biogazowej, wodnej oraz sonecznej. Z uwagi na du rnorodnod technologii biogazowych, zdecydowano si na ich podzielenie ze wzgldu na specyfik

oraz moc zainstalowan: biogazownie rolnicze o mocy zainstalowanej elektrycznej do 50 kW, biogazownie rolnicze o mocy zainstalowanej elektrycznej powyej 50 do 200 kW oraz biogazownie pracujce na surowcach pochodzcych z oczyszczalni ciekw lub na skadowiskach odpadw o zainstalowanej cznej mocy elektrycznej do 200 kW. Zakada si, i wprowadzenie taryf staych stworzy bardzo dobre warunki do rozwoju niewielkich rozproszonych systemw OZE. Ministerstwo Gospodarki zakada, e w 2027 r. cena energii elektrycznej wytworzonej na rynku konkurencyjnym osignie taki poziom, ktry umoliwi samodzielne funkcjonowanie wszystkich mikro rde OZE w oparciu o zasady w peni rynkowe. Z uwagi na fakt, i rozwj technologiczny niektrych instalacji (np. fotowoltaicznych) jest bardzo dynamiczny, Ministerstwo Gospodarki zakada zmian taryf w czasie, co pozwoli w optymalny sposb premiowad mikroinstalacje uruchamiane w kolejnych latach. Zakada si, i Minister Gospodarki bdzie mia delegacj do wydawania rozporzdzenia publikujcego taryfy na kolejne lata. Poniewa mikroinstalacje ktre zostan objte taryfami staymi s obiektami niewielkimi, proces inwestycyjny nie powinien byd czasochonny. W ramach ustalania wysokoci poszczeglnych taryf dokonano pewnych zaoeo i uproszczeo ekonomicznych w celu zachowania porwnywalnoci wszystkich technologii, ktre ujte zostay w Ocenie Skutkw Regulacji. Wsparcie dla maych instalacji i mikroinstalacji to rwnie efekt dyrektywy 2009/28/WE, ktra promuje mae projekty inwestycyjne. Projektowane przepisy promowad maj podmioty, ktre sprzedawad bd energi elektryczn wytworzon w mikroinstalacji. Projekt ustawy stwarza take moliwod sprzeday, po gwarantowanej cenie energii elektrycznej wytwarzanej przez prosumenta w mikroinstalacji. Obecnie, prosument wytwarzajcy energi elektryczn, aby sprzedad nawet najmniejsz ilod tej energii elektrycznej musi zarejestrowad dziaalnod gospodarcz oraz uzyskad koncesj, co wie si z dodatkowymi kosztami. Ponadto, celem projektowanych regulacji jest stworzenie moliwoci wykorzystania lokalnie wystpujcych zasobw, std te promocja energetyki rozproszonej, funkcjonujcej w oparciu o lokalne zasoby OZE (projektowana moc zainstalowana energii elektrycznej mikroinstalacji do 40 kW). Szacunki dotyczce skali rozwoju wytwarzania energii elektrycznej w oparciu o mikroinstalacje dowodz, e przy istnieniu ok. 2 mln gospodarstw rolnych i ok. 4 mln domw jednorodzinnych otrzymujemy czny potencja w wysokoci ok. 6 mln gospodarstw w Polsce. Wykorzystujc ten potencja w znikomej skali, np. w 7 % poprzez przeznaczenie dodatkowego wsparcia na nabycie i monta mikroinstalacji o mocy 3 kW kada, uzyskamy w sumie moc zainstalowan wynoszc 1260 MW. Projekt zakada rwnie funkcjonowanie bardzo atrakcyjnego cenowo mechanizmu zakupu nadwyek energii elektrycznej z mikroinstalacji przekazywanej do sieci niskiego napicia. Ocen najbardziej skutecznego i optymalnego rozwizania do rozwoju odnawialnych rde energii maj taryfy stae typu Feed-in-tariff, ktre s stosowane w wikszoci paostw na caym wiecie. Zaoeniem systemu taryf staych jest

10

staa i niezmienna cena za jednostk wytworzonej energii elektrycznej, obowizujca przez zakadany okres. Zakup jest realizowany przez przedsibiorstwo energetyczne wiadczce usugi w zakresie obrotu energi elektryczn na terytorium ktrego dana instalacja jest przyczona. W celu zachowania konkurencyjnoci na rynku energii elektrycznej rozliczenie zakupionej energii elektrycznej, w tym zwrot poniesionych kosztw zwizanych z zakupem energii z OZE nastpuje przez niezaleny podmiot Zarzdc Rozliczeo S.A. Zarzdca Rozliczeo S.A. zwraca przedsibiorstwu energetycznemu wszelkie koszty zwizane z zakupem energii z odnawialnych rde energii, a nastpnie bilansuje ponoszone koszty Operatora Systemu Przesyowego w taryfie za przesy energii elektrycznej. W celu ustabilizowania rynku mikroinstalacji projektodawca wprowadzi take przepis, ktry uniemoliwia ustalenie taryfy staej niszej od wsparcia, ktre otrzymuj due rda funkcjonujce w oparciu o system wiadectw pochodzenia. Sprawdzonym w warunkach polskich, systemem sucym wsparciu budowy duych jednostek wytwarzajcych energi elektryczn z odnawialnych rde energii jest system wiadectw pochodzenia funkcjonujcy rwnolegle z obowizkiem nakadanym na podmioty w zakresie wykazania si udziaem odnawialnych rde energii. W celu zachowania optymalnej wydajnoci systemu wiadectw pochodzenia oraz osignicie zakadanych celw, wymagana jest modyfikacja zasad przyznawania wsparcia dla poszczeglnych technologii OZE. Wynika to z potrzeby zrwnowaonego traktowania wszystkich technologii oraz premiowania tych technologii, ktrych potencja rozwoju jest wysoki i niewykorzystany. W zakresie rozwizao prosumenckich mona zaliczyd m.in. stworzenie ram prawnych dla systemu wsparcia dla generacji rozproszonej. Zakada si stopniowy i systematyczny rozwj mikroinstalacji, ktre w oparciu o lokalnie dostpne zasoby bd wytwarzad energi elektryczn. Moliwe bd rwnie dodatkowe zachty w przypadku wytwarzania zielonej energii na wasne potrzeby. Dodatkowo zakada si wsparcie dla wytwrcw ciepa z OZE. W projekcie ustawy zdecydowano si na wsparcie rozwoju energetyki OZE w skali mikro, gdy ma ona niekwestionowan list zalet, do ktrych nale: stopniowy rozwj, a nie skokowy, jak w przypadku wielkich inwestycji, krtki czas budowy, mniejsze ryzyko inwestycyjne, wysok sprawnod oraz atwod eksploatacji. Nie mona take zapominad o: poprawie bezpieczeostwa energetycznego poprzez zwikszenie pewnoci zasilania, zmniejszeniu strat sieciowych i obcienia szczytowego przy jednoczesnym ograniczeniu nakadw na rozbudow i modernizacj sieci przesyowych. Ponadto lokalizacja mikrorde blisko odbiorcy pozwala uniknd wikszoci kosztw zwizanych z przesyem i dystrybucj energii. Poprawia si take jakod energii dostarczanej do odbiorcw koocowych. Mikroinstalacje mog rwnie rozwizad problem niedoboru rde energii na obszarach wiejskich. Budowanie energetyki rozproszonej to rdo rozwoju i innowacyjnoci. Przebudowa energetyki w tym kierunku jest napdem gospodarki i strategi ukierunkowan na zdobywanie przewagi konkurencyjnej. wiado-

my i aktywny prosument (odbiorca i zarazem producent energii na potrzeby wasne oraz w celu sprzeday nadwyek do sieci) z pewnoci wykorzysta moliwoci jakie daje nowoczesny przemys urzdzeo energetyki rozproszonej, m.in. takich jak kolektory soneczne, mikrowiatraki, pompy ciepa, ogniwa fotowoltaiczne, mikrobiogazownie. Ponadto dziaalnod prosumencka, wica si z efektywnym gospodarowaniem zasobami w skali regionu, stymuluje lokaln przedsibiorczod. Do uatwieo w zakresie prowadzenia dziaalnoci gospodarczej dla maych instalacji (o zainstalowanej cznej mocy elektrycznej powyej 40 kW do 200 kW ) nale za: zniesienie koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej w mikrordach, preferencje w przyczaniu przed jednostkami wytwrczymi wykorzystujcymi wycznie paliwa kopalne, wprowadzenie elastycznych i czytelnych zasad wsparcia w zakresie wytwarzania zielonej energii, wprowadzenie moliwoci uzyskania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z OZE. Projektowana ustawa o OZE ma wpynd take na: 1) popraw bezpieczeostwa energetycznego kraju przez zwikszenie zaopatrzenia w energi na odnawialnych nonikach energii wytwarzanych z surowcw krajowych; 2) oparcie znaczcej czci dostaw gazu, energii elektrycznej i energii cieplnej oraz biogazu rolniczego, jako paliwa transportowego na wielu lokalnych wytwrniach biogazu, co stworzy moliwod dostawy biogazu rolniczego o jakoci gazu ziemnego dla wielu mieszkaocw wsi i miasteczek oraz podmiotw gospodarczych; 3) tworzenie tzw. lokalnych aocuchw wartoci dodanej m.in. przez aktywizacj gospodarcz wsi oraz zwikszenie zatrudnienia wrd spoecznoci lokalnej oraz jednostek gospodarczych brany rolniczej i zwizanej z energetyk odnawialn (greenjobs); 4) pobudzenie rozwoju lokalnej przedsibiorczoci zwizanej z wykorzystaniem lokalnie generowanego ciepa; 5) popraw infrastruktury energetycznej i wzrost konkurencyjnoci polskiego rolnictwa (tzw. rozproszona infrastruktura energetyczna).

11

BIOMASA - NAJTASZE RDO ENERGII ODNAWIALNEJ

odstawowym rdem energii odnawialnej, ktra moe byd wytwarzana na obszarach wiejskich, jest masa organiczna rolin biomasa. Wyprodukowanie jednostki energii z biomasy wymaga kilkakrotnie mniejszych nakadw inwestycyjnych, ni inne rodzaje energii odnawialnej (energia: soneczna, wiatrowa, wodna, geotermiczna). Biomasa, w zalenoci od jej skadu chemicznego, moe byd przeznaczana do bezporedniego spalania, wykorzystywana do produkcji biogazu lub przetwarzana na paliwa silnikowe. Jakie argumenty przemawiaj za produkcj biomasy?

produkcji biogazu. Przykadem plantacji biomasowe moe byd wierzba krzewiasta (wiklina), ktra wyrnia si wysok produkcj biomasy (na dobrych glebach plon wynosi od 16 do 25 ton suchej masy/ha/rok). Produkcja biomasy wikliny jest 4 6 krotnie wiksza, ni przyrosty drewna w lasach. Moe byd wykorzystywana do bezporedniego spalania lub zgazowywana w termogeneratorach. Wytwarzany w tym procesie gaz drzewny jest wykorzystywany do zasilania kotw wytwarzajcych energi ciepln lub elektryczn. Wiklin mona take przerabiad na alkohol metylowy (metanol). Jej zalety to: rolina wieloletnia, okres uytkowania plantacji ok. 20 lat, mae zapotrzebowanie na nawoenie i rodki ochrony rolin; tanie sadzonki, moliwod nawoenia osadami ciekowymi z oczyszczalni, zbir ju po 2-3 latach. Ograniczenia to: poziom wd gruntowych na terenach upraw powinien byd wysoki (120 160 cm); koniecznod stosowania specjalistycznego sprztu do zbioru; dua wilgotnod biomasy (zwikszenie kosztw transportu, utrudnienia w magazynowaniu i spalaniu w tradycyjnych piecach). Innym przykadem roliny biomasowej, nadajcej si do uprawy w Polsce to topinambur, rolina wieloletnia pochodzca z Ameryki Pn., ktrej plonem uytkowym, pozyskiwanym na cele energetyczne s zeschnite odygi o rednicy 2 3 cm i wysokoci 2 3 m oraz bulwy (jadalne, w smaku podobne do ziemniakw). odygi mog byd przeznaczane do bezporedniego spalania lub produkcji biogazu. Jej zalety to: duy plon biomasy (odyg i bulw), mae wymagania glebowe, atwe rozmnaanie poprzez wysadzanie bulw i rzdu plony 5 6 t ha/rok suchej masy. Biomasa to typowo lokalne paliwo, ktre powinno byd wytwarzane na obszarach wiejskich, tworzc lokalne, zielone miejsca pracy. Tymczasem wg. danych Agencji Rynku Rolnego wynika, e w latach 2006-2010 nastpi w Polsce skokowy wzrost zuycia biomasy w procesach tzw. wspspalania w elektrowniach i elektrociepowniach na skal przemysow - z 1 650 tys. ton do 4 536 tys. ton. W 2011 roku zuycie biomasy w energetyce wynioso 8,4 mln ton, z czego ok. 5,1 mln ton we wspspalaniu. W zwizku z planami inwestycyjnymi w 2015 roku zapotrzebowanie na biomas deklarowane tylko przez najwiksze przedsibiorstwa energetyczne jest szacowane na 7,4 mln ton, 10,5 mln ton oraz 17,6 mln ton3) (odpowiednio w rnych scenariuszach inwestycyjnych). Ponadto statystyki Ministerstwa Finansw pokazuj ju obecnie rosncy import biomasy w postaci drewna z lasw i biomasy suchej, zazwyczaj granulatu z przemysu drzewnego i rolnictwa4). W przypadku obydwu ww. grup biomasy obserwuje si zjawisko nasilajcego si importu. Trend wzrostowy w tym zakresie obserwowany jest od 2006 r.,

ekonomiczne najnisze koszty wytwarzania, w porwnaniu do wykorzystywania innych odnawialnych rde energii;

ekologiczne biomasa jako biopaliwo charakteryzuje

si od 60 do 80% nisz emisj dwutlenku wgla w procesie spalania, w porwnaniu z paliwami kopalnymi (nieodnawialnymi rdami energii, jak wgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny);

spoeczne w procesie wytwarzania, przetwarzania i

spalania biomasy powstaje wiele miejsc pracy (zielone miejsca pracy)

uprawa biomasy na cele energetyczne pozwala zagospodarowad odogowane i ugorowane grunty oraz wykorzystad sprzt techniczny, bdcy w dyspozycji rolnikw. Wyrnia si trzy rodzaje biomasy: 1. stae uprawy rolin energetycznych, takich jak: wierzba energetyczna (w tym wiklina), lniana siewna, luzowiec pensylwaoski, trawy olbrzymie z rodzaju Miscanthus, topola, sonecznik bulwiasty (topinambur), soma zboowa, trzcina 2. pynne: a) Biodiesel olej napdowy zawierajcy biologiczny komponent w postaci estrw olejw rolinnych (w Europie gwnie ester metylowy oleju rzepakowego, w innych strefach klimatycznych to: ester metylowy oleju palmowego, sojowego lub sonecznikowego); b) Bioetanol (odwodniony alkohol etylowy). Produkuje si z ziemiopodw o duej zawartoci cukrw prostych lub skrobi (ziarno zb, ziemniak, burak cukrowy, melasa), poprzez proces fermentacji, a nastpnie destylacji. 3. gazowe biogaz (metan) powstajcy w wyniku beztlenowej fermentacji masy organicznej. Generalnie bezporednio nie produkuje si biogazu na cele energetyczne w gospodarstwach rolnych, chod ostatnio w Niemczech wiele farm byda mlecznego przestawia si z produkcji mleka na produkcj ajna krowiego dla celw fermentacji beztlenowej w specjalnych fermentatorach, celem

12

kiedy zaczy funkcjonowad przepisy wpierajce, na rwni z innymi technologiami OZE, wspspalanie biomasy z innymi paliwami kopalnymi. Jednoczenie w tym czasie odnotowano spadek eksportu oraz wzrost deficytu w handlu biomas sta, pochodzenia zarwno lenego jak i rolniczego. W latach 2006 -2011 nastpi wzrost importu drewna o 254 tys. ton i w 2011 r. wynosi ponad 443 tys. ton. Import drewna odpadowego wzrs o 78 tys. ton i osign w 2011 r. 233 tys. ton. Sumaryczny import drewna w 2011 roku przekroczy 900 ton i uksztatowa si na poziomie ponad 306 mln z. Jeszcze bardziej znaczcy w analizowanym okresie jest wzrost importu biomasy odpadowej pochodzenia rolniczego, w szczeglnoci makuchw sonecznika, oliwek, orzechw i innych pozostaoci z ekstrakcji rolin oleistych. Surowce te nie maj w Polsce znaczcego zastosowania poza energetycznym i w praktyce mog byd wykorzystane tylko w duych kotach energetycznych, gwnie fluidalnych. Import tego typu odpadw rolniczych wzrs w latach 20062011 o 511 tys. ton i przekroczy 680 tys. ton w 2011 r. i osign wartod ponad 337 mln z. Jednoczenie ujawni si malejcy, w analizowanym okresie 2006-2011 r. - eksport makuchw rzepakowych, co moe mied zwizek z wykorzystaniem tego surowca w procesach wspspalania. Katalog importowanych surowcw pochodzenia organicznego na cele energetyczne jest znacznie duszy i pochodz one z ponad 50 krajw wiata, przebywajc czsto znaczne odlegoci. W szczeglnoci odlegy transport importowanej biomasy ma bezporedni wpyw na zwikszenie emisji gazw cieplarnianych, co stoi w sprzecznoci z gwn ide promocji zielonej energetyki, czyli promowaniem technologii niskoemisyjnych, a take ochron klimatu i rodowiska naturalnego. Wstpne szacunki wskazuj, e import biomasy energetycznej w 2011 r. wynis ok. 1,7 mln ton a jego wartod przekroczya 0,7 mld z. Promocja spalania importowanej biomasy w elektrowniach i elektrociepowniach wglowych przyczynia si zatem zarwno do uzaleniania si Polski od importu paliw staych (do tej pory dominowa import paliw pynnych) jak i do coraz wyszego deficytu handlowego w zakresie zaopatrzenia w paliwa dla energetyki. Rosncy popyt na biomas jest silnie skorelowany ze wzrostem ceny tego surowca na rynku. W latach 20062011 cena biomasy staej wzrosa o 100% z 150 PLN/t do poziomu 308 PLN/t (wobec 200 PLN/t dla wgla kamiennego)5). W kolejnych latach spodziewane jest utrzymanie si trendu wzrostowego ceny biomasy, co bdzie wywoywad negatywne skutki gospodarcze i rodowiskowe. Do najwaniejszych negatywnych efektw zwizanych ze wzrostem cen biomasy wynikajcych z intensywnego

wykorzystania tego surowca w procesach wspspalania, nale m.in.: spadek opacalnoci energetycznego wykorzystania biomasy, co za tym idzie zmniejszenie konkurencyjnoci jej wykorzystania na rynku oraz ograniczenie inwestycji w tym zakresie,

ograniczenie dostpnoci biomasy na potrzeby energetyczne, ciepownicze i przemysowe (przede wszystkim w przemyle drzewnym),

realna moliwod ograniczenia dostpnoci biomasy staej dla celw ogrzewania indywidualnego6) oraz powrt do spalania wgla w indywidualnych kotach domowych, co spowoduje zwizane z tym zwikszenie niskiej emisji. Zoptymalizowana cieka wykorzystania biomasy staej dla celw energetycznych zakada wykonanie planw zawartych w KPD w zakresie produkcji ciepa i energii elektrycznej. Jednoczenie scenariusz ten zakada zmniejszenie wykorzystania dla celw energetycznych iloci biomasy, bez naruszenia wytworzenia wolumenu energii koocowej. Powysze wymaga jednak zmiany technologii i znaczcej poprawy sprawnoci i efektywnoci przetwarzania biomasy na koocowe noniki energii. Jest to moliwe, gdy ograniczone zostanie nieefektywne wspspalanie biomasy w elektrowniach i elektrociepowniach wglowych, a zaoszczdzony w ten sposb strumieo krajowej biomasy, po uszlachetnieniu (brykietowanie, peletyzacja), skierowany zostanie na potrzeby lokalnej, wysokosprawnej produkcji ciepa w automatycznych, dedykowanych kotach i piecach na pelety lub brykiety. Zaoeniem jest, aby taka modyfikacja cieki rozwoju technologii energetycznego wykorzystania biomasy staej nie wpyna na ilod energii wytworzonej z biomasy staej, jak Polska miaaby wykazad w koocowym zuyciu energii brutto do 2020 roku. Kolejnym zaoeniem jest uzyskanie obnienia ceny biomasy staej, co ma wpyw na koszty jej przetwarzania na cele energetyczne. Powysze czynniki umoliwi zmian struktury wykorzystania biomasy staej, tj. zwikszenie udziau ciepa z biomasy i nieznaczne zmniejszenie iloci energii elektrycznej z tego surowca. Nie musi to jednak wpynd bezporednio na zachwianie oglnych proporcji zaplanowanych w KPD iloci ciepa i energii elektrycznej wytwarzanej z biomasy staej, poniewa ubytek w energii elektrycznej z biomasy moe byd uzupeniony zarwno wiksz poda energii elektrycznej m.in. z systemw kogeneracyjnych na biomas sta, jak rwnie jej wiksz produkcj z elektrowni wiatrowych i systemw fotowoltaicznych. Wg. proponowanego zoptymalizowanego podejcia przyjto systematyczne odchodzenie od wspspalania biomasy staej w elektrowniach i elektrociepowniach, na rzecz wytwarzania biomasy w jednostkach dedykowanych na biomas. Powysza zmiana zapocztkowana w 2013 roku pozwoliaby podnied sprawnod wytwarzania energii elektrycznej z 26% do 35% w 2020 roku. Jest to wartod wysza o ok. 10% od redniej z badao dla piciu monitorowanych elektrowni i elektrociepowni na biomas. Jest to jednoczenie rdo znaczcych potencjalnych oszczdnoci w zapotrzebowaniu na surowce

13

energetyczne z krajowych odpadw rolniczych i lenych oraz zasadniczy sposb na ograniczenie, a w dalszej kolejnoci cakowite wyeliminowanie importu. Jednoczenie zakada si znaczc popraw sprawnoci wykorzystania strumienia biomasy do wytwarzania ciepa. Z uwagi na nisze koszty i rozproszony charakter zapotrzebowania, potrzeby cieplne byyby zaspokajane z wycznie z najtaoszych, krajowych zasobw biomasy. Dotychczasowy wzrost zapotrzebowania na biomas wykorzystywanej gwnie do wspspalania spowodowa niedobr biomasy krajowej i wzrost jej cen do poziomu nieakceptowalnego w systemach lokalnego ogrzewania. W zwizku z tym zjawiskiem obserwuje si, e lokalnie w maych tzw. kotach wielopaliwowych, dochodzi do szkodliwego ekologicznie wymuszonego wspspalania niskogatunkowych odpadw organicznych i wgla, czy wrcz przechodzenia z biomasy na wgiel. Powoduje to znaczce problemy z tzw. nisk emisj i jej negatywnym wpywem na rodowisko. Problem ten mona rozwizad poprzez zastpowanie wglowych kotw rusztowych i wielopaliwowych wysokosprawnymi, dedykowanymi kotami automatycznymi (efektywna regulacja spalania i wygoda obsugi) na biopaliwa stae wysokiej jakoci, takie jak standaryzowane pelety i brykiety. Technologie takie s ju od 10 lat stosowane w Polsce. Obecnie na terenie kraju dziaa ponad 20 producentw kotw do automatycznego i kontrolowanego spalania i zgazowania biopaliw staych po procesie oczyszczania i zagszczenia. Zazwyczaj wykorzystuj one pelety z odpadowego surowca drzewnego, a wiksze z nich take brykiety ze somy i osigaj koocow sprawnod ciepln rzdu 90%. Wstpne szacunki wskazuj, e na krajowym rynku jest obecnie zainstalowanych ok. 60-70 tys. takich kotw, jednake dalszy rozwj ich wykorzystania jest ograniczony deficytem biomasy, rosncym kosztem jej pozyskania oraz cenami w imporcie wysokiej jakoci peletw. Powysze przyczynia si do hamowania rozwoju rynku krajowego w tym zakresie i szybszej wymiany niskosprawnych kotw wielopaliwowych na wysokosprawne. W efekcie wspomniane powyej okolicznoci uniemoliwiaj uzyskanie efektu skali dla nowych technologii i spadek ich kosztw, jak i zdolnoci do rozwoju technologii krajowych producentw kotw. Aby zmienid kierunek wykorzystania znaczcych zasobw biomasy, w ocenie resortu gospodarki naley rwnolegle stopniowo ograniczad jej wykorzystanie w technologiach tzw. wspspalania, jak rwnie wdroyd promocj maych kotw i piecw na pelety i brykiety. Aby efektywnie energetycznie i kosztowo zagospodarowad uwalniane ze wspospalania krajowe zasoby biomasy, zaoono wstpnie 30% tempo wzrostu rynku kotw automatycznych na pelety i brykiety (o ekwiwalentnej mocy cieplnej 20 kW kady), w wyniku czego ich ilod wzrosaby do niemale 730 tys. sztuk w 2020 roku, zastpujc ok. poow obecnie uytkowanych maych, wysokoemisyjnych kotw wglowych i wielopaliwowych. W efekcie rednia sprawnod wytwarzania ciepa z biomasy w Polsce wzrosaby z obecnych ok. 60 % do niemale 70 % w 2020 roku (chodzi tu o redni

waon dla wszystkich, take niskosprawnych, uytkowanych kotw). W ocenie Ministerstwa Gospodarki wzrost sprawnoci w krajowych systemach przetwarzania i konwersji biomasy na noniki energii jest najbardziej naturalnym procesem zwikszenia efektywnoci wykorzystania biomasy. Skutki takiej optymalizacji technologicznej (innowacji) i kilkuletnich konsekwentnych deo (zarzdzanie zmian strukturaln) do eliminowania z aocucha przetwarzania biomasy na cele energetyczne procesw i urzdzeo nieefektywnych. Dziki realizacji scenariusza zoptymalizowanego, zrwnowaonego rodowiskowo, beneficjentem wsparcia moe stad si niemal 700 tys. gospodarstw domowych, rolnych i mikroprzedsibiorstw, a efektem bd trwae inwestycje i nowe moce cieplne mogce suyd przez kolejne 15 lat (take po 2020 r.), co nie jest moliwe w przypadku dotychczasowej promocji technologii tzw. wspspalania. Warto take zwrcid uwag na fakt, e spalanie biomasy w wysokiej jakoci, indywidualnych kotach maej skali moe dawad szereg dodatkowych korzyci. W odniesieniu do wspspalania biomasy, mae koty s m.in bardziej efektywne (praktycznie 3 krotnie), przez co do produkcji tej samej iloci energii wykorzystywane jest mniej lokalnych zasobw energetycznych. Zaoszczdzony dziki temu surowiec moe byd wykorzystany w systemie zamiast paliw kopalnych (w innych instalacjach) i przyczyniad si do dalszej redukcji emisji gazw cieplarnianych. Ponadto rnica w iloci zuywanej do produkcji energii elektrycznej i ciepa biomasy, ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia zmniejszenia importu tego surowca do Polski. W scenariuszu zoptymalizowanym, podanym w Uzasadnieniu do ustawy, zapotrzebowanie na biomas w 2020 roku ma wynied cznie 20,3 Mt (w stosunku do 35,5 Mt wg KPD). Wartod ta jest nisza, ni krajowe zasoby biomasy szacowane s na 24,84 Mt. Moemy mwid wic nie tylko o wyeliminowaniu importu biomasy, ale nawet o nadwykach surowca krajowego na rynku, (co moe mied pozytywny wpyw na ustabilizowanie si cen biomasy na rynku). Ograniczenie importu biomasy przynosi szereg bardzo wanych efektw rodowiskowych m.in. ograniczenie emisji zanieczyszczeo, w tym gazw cieplarnianych zwizanych z transportem surowca. Co wicej, wykorzystanie biomasy w systemach energetycznych ma rwnie wiele innych zalet rodowiskowych. Wymiana indywidualnego kota wglowego na kocio biomasowe przyczynia si nie tylko do redukcji emisji gazw cieplarnianych, ale rwnie ograniczenia tzw. niskiej emisji innych zanieczyszczeo tj. dwutlenku siarki, tlenkw azotu. Z wstpnych analiz Ministerstwa Gospodarki wynika, e rednioroczne koszty funkcjonowania mechanizmw wsparcia dla automatycznych, wysokosprawnych kotwi piecw na biomas sta do 2020 roku wynios okoo 766 mln z. Jest to wartod ponad 10 krotnie nisza od kosztw jakie gospodarka polska musiaaby ponied w zwizku z importem biomasy staej, tj. bez ograniczenia technologii wspspalania biomasy z innymi paliwami kopalnymi do 2020 roku.

14

NOWE PRAWO WODNE

stawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145) obowizujca od 2002 r., jest aktem normatywnym regulujcym gospodarowanie wodami zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju, a w szczeglnoci ksztatowanie i ochron zasobw wodnych, korzystanie z wd oraz zarzdzania zasobami wodnymi. Ustawa reguluje take problematyk wasnoci wd oraz gruntw pokrytych wodami, a take zasady gospodarowania tymi skadnikami w odniesieniu do majtku Skarbu Paostwa. Zaoenia nowej ustawy Wedug zaoeo do projektu nowej ustawy Prawo wodne z dnia pitego czerwca 2012 r. zakada si, e zasadnicze zmiany w odniesieniu do obowizujcego stanu prawnego zostan wprowadzone w regulacjach dotyczcych: 1. struktury organw administracji publicznej waciwych w sprawach gospodarowania wodami, ze szczeglnym uwzgldnieniem rozdzielenia kompetencji w zakresie inwestycji w gospodarce wodnej oraz utrzymania mienia Skarbu Paostwa zwizanego z gospodark wodn od funkcji administracyjnych i planistycznych; 2. finansowania gospodarki wodnej ze rodkw publicznych, ze szczeglnym uwzgldnieniem utworzenia dwch nowych paostwowych osb prawnych gromadzcych i wydatkujcych rodki publiczne i okreleniem rde przychodw tych osb prawnych; 3. wzmocnienia kompetencji organw jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie utrzymania wd oraz zarzdzania mieniem Skarbu Paostwa zwizanym z gospodark wodn; 4. transpozycji postanowieo Ramowej Dyrektywy Wodnej, ze szczeglnym uwzgldnieniem dokonania penej transpozycji postanowieo tej dyrektywy oraz uzyskania penej zgodnoci z t dyrektyw obowizujcych rozwizao prawnych. Zakadany zakres regulacji nowej ustawy Prawo wodne ma umoliwid osignicie fundamentalnego celu reformy gospodarki wodnej, jakim jest pena realizacja zlewniowej polityki gospodarowania wodami speniajcej kryteria funkcjonalnoci i bezpieczeostwa oraz zrwnowaonego rozwoju, efektywnoci ekonomicznej, trwaoci ekosystemw i akceptacji spoecznej, to jest takiego uksztatowanie rozwizao prawnych, organizacyjnych, finansowych i technicznych w gospodarowaniu wodami, majce zapewnid trway i zrwnowaony spoeczno-gospodarczy rozwj kraju, z uwzgldnieniem adaptacji do przewidywanych zmian klimatu. Cele te s nastpujce: 1. osignicie i utrzymanie dobrego stanu i potencjau wd

i zwizanych z nimi ekosystemw; 2. zaspokojenie potrzeb ludnoci w zakresie zaopatrzenia wod do spoycia i dla celw sanitacji; 3. zaspokojenie spoecznie i ekonomiczne uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki; 4. koniecznod adaptacji do zmian klimatu oraz wzrastajce ryzyko wystpowania gwatownych zjawisk pogodowych; 5. moliwoci tkwice w polityce oszczdzania wody; 6. ewentualne zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym w kontekcie ograniczania alokacji zasobw w przestrzeni. Kompetencje jednostek samorzdu terytorialnego wietle nowych zmian Nowa ustawa przewiduje utrzymanie kompetencji jednostki samorzdu terytorialnego szczebla wojewdzkiego (wojewdztwo samorzdowe) w zakresie wykonywania uprawnieo wacicielskich Skarbu Paostwa w stosunku do wd istotnych dla regulacji stosunkw wodnych na potrzeby rolnictwa, sucych polepszeniu zdolnoci produkcyjnej gleby i uatwieniu jej uprawy, oraz w stosunku do pozostaych wd, ktre nie bd przypisane nowoutworzonym paostwowym osobom prawnym. Przedmiotowe zadanie jednostka samorzdu terytorialnego szczebla wojewdzkiego bdzie wykonywaa jako zadanie z zakresu administracji rzdowej, co oznacza, e rodki finansowe na realizacj tego zadania bd pochodzid z budetu paostwa. Zakada si take, e jednostka samorzdu terytorialnego szczebla

15

wojewdzkiego w zakresie swojej waciwoci, bdzie odgrywaa wiodc rol w dziedzinie gospodarowania wodami, a w szczeglnoci utrzymania wd i pozostaego mienia Skarbu Paostwa zwizanego z gospodark wodn, na szczeblu regionalnym. Zakada si rwnie utrzymanie kompetencji jednostki samorzdu terytorialnego szczebla wojewdzkiego w dziedzinie melioracji wodnych, ze szczeglnym uwzgldnieniem kompetencji marszaka wojewdztwa w zakresie wykonywania na koszt Skarbu Paostwa urzdzeo melioracji wodnych szczegowych oraz ustalania wysokoci opaty melioracyjnej oraz opaty inwestycyjnej. Zarzd wojewdztwa otrzyma kompetencje do ustanawiania w drodze uchway obwodw rybackich oraz do zawierania umw w przedmiocie oddania w uytkowanie obwodw rybackich. Marszaek wojewdztwa bdzie organem waciwym do wydawania pozwolenia wodnoprawnego w ograniczonym zakresie, co jest uzasadnione planowanymi zmianami w strukturze i zadaniach organw administracji publicznej w sektorze gospodarki wodnej. Zakres przedmiotowy pozwoleo wodnoprawnych wydawanych przez marszaka wojewdztwa ma obejmowad nastpujce pozwolenia wodnoprawne: 1. jeeli szczeglne korzystanie z wd, wykonywanie urzdzeo wodnych lub eksploatacja instalacji bd urzdzeo wodnych s zwizane z przedsiwziciami lub instalacjami, o ktrych mowa w art. 378 ust. 2a ustawy Prawo ochrony rodowiska; 2. jeeli dotycz korzystania z wd i wykonywania urzdzeo wodnych w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach pyncych, bdcych przedsiwziciem mogcym zawsze znaczco oddziaywad na rodowisko; 3. na wprowadzanie do wd powierzchniowych substancji hamujcej rozwj glonw; 4. na wprowadzanie do urzdzeo kanalizacyjnych ciekw przemysowych zawierajcych substancje szczeglnie szkodliwe dla rodowiska wodnego, pochodzcych z eksploatacji instalacji zwizanej z przedsiwziciami, o ktrych mowa w art. 378 ust. 2a ustawy Prawo ochro-

ny rodowiska. W zwizku z planowan reform spek wodnych i zwizkw waowych, marszaek wojewdztwa utrzyma kompetencje nadzorcze w stosunku do zwizkw spek wodnych oraz zwizkw zwizkw waowych, ktre to zadanie aktualnie wykonuje jako zadanie wasne. Przewiduje si natomiast ograniczenie dotychczasowego zakresu kompetencji jednostki samorzdu terytorialnego szczebla powiatowego, w zakresie generalnej waciwoci starosty jako organu waciwego do wydawania pozwolenia wodnoprawnego. Starosta straci t kompetencj na rzecz dyrektorw urzdw gospodarki wonnej regionw wodnych. Natomiast w zwizku z planowan reform spek wodnych i zwizkw waowych, starosta zostanie pozbawiony kompetencji nadzorczych w stosunku do spek wodnych oraz zwizkw waowych, ktre to zadanie wykonywa jako zadanie wasne. Przedmiotowe kompetencje zostan przydane wjtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Dotychczasowy zakres kompetencji jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego zostanie zasadniczo rozbudowany o zadania zwizane z utrzymaniem urzdzeo melioracji wodnych szczegowych utrzymywanych dotychczas przez spki wodne. Zakada si, e to zadanie jednostka samorzdu terytorialnego szczebla gminnego bdzie wykonywaa jako zadanie wasne, a rodki finansowe na realizacj tego zadania bd pochodzid z obowizkowych skadek/opat ponoszonych przez wacicieli gruntw, na ktrych s posadowione urzdzenia melioracji wodnych szczegowych oraz przez wacicieli gruntw, ktrzy odnosz korzyci z urzdzeo melioracji wodnych szczegowych. Zakada si take przydanie gminom kompetencji zwizanych z wykonywaniem i utrzymaniem roww odwadniajcych tereny zurbanizowane. W odniesieniu do administracji rzdowej przewiduje si natomiast zniesienie dyrektorw regionalnych zarzdw gospodarki wodnej (RZWGW) jako organw administracji rzdowej niezespolonej waciwych w sprawach gospodarowania wodami w regionach wodnych oraz likwidacj regionalnych zarzdw gospodarki wodnej jako urzdw administracji rzdowej zapewniajcych obsug dyrektorw RZGW. Przewiduje si ustanowienie dyrektorw urzdw gospodarki wodnej regionw wodnych, jako organw administracji rzdowej niezespolonej waciwych w sprawach gospodarowania wodami w regionach wodnych oraz utworzenie urzdw gospodarki wodnej regionw wodnych jako urzdw administracji rzdowej niezespolonej zapewniajcych obsug dyrektorw urzdw gospodarki wodnej regionw wodnych. Dyrektorom urzdw gospodarki wodnej regionw wodnych planuje si przypisanie: zadao ustawowych dotychczasowych dyrektorw regionalnych zarzdw gospodarki wodnej, z wyczeniem zadao zwizanych z utrzymaniem wd oraz pozostaego mienia Skarbu Paostwa zwizanego z gospodark wodn, inwestycjami w gospodarce wodnej, ustanawiania i znoszenia obwodw rybackich oraz zawierania umw w przedmiocie oddania w uytkowanie obwodu rybackiego; kompetencji do wydawania

16

pozwoleo wodnoprawnych, z wyczeniem pozwoleo wodnoprawnych przypisanych do kompetencji marszaka wojewdztwa. Przewiduje si rwnie utworzenie nowych podmiotw w formie dwch paostwowych osb prawnych agencji wykonawczych w rozumieniu przepisw ustawy o finansach publicznych, to jest Zarzdu Dorzecza Wisy oraz Zarzdu Dorzecza Odry, ktre przejm zarwno pozyskiwanie i gromadzenie wpyww generowanych przez gospodark wodn, jak rwnie ich wydatkowanie na inwestycje w gospodarce wodnej oraz utrzymanie wd i pozostaego mienia Skarbu Paostwa zwizanego z gospodark wodn Zakada si, e w nowej ustawie Prawo wodne oraz w aktach wykonawczych zostan wprowadzone regulacje zapewniajce pen i prawidow transpozycj postanowieo Ramowej Dyrektywy Wodnej. Regulacje prawne zawarte w obowizujcej ustawie Prawo wodne w tym zakresie zostan przeniesione do nowej ustawy, jednake przewiduje si uzupenienie regulacji w zakresie budzcym zastrzeenia Komisji Europejskiej. Uzupenienie regulacji bdzie dotyczyo w szczeglnoci: 1) definicji: stanu wd powierzchniowych, stanu wd podziemnych, dobrego stanu wd podziemnych, stanu ekologicznego, dobrego stanu chemicznego wd podziemnych, stanu ilociowego wd, dostpnych zasobw wd podziemnych, dobrego stanu ilociowego wd, zanieczyszczenia, substancji zanieczyszczajcej; 2) problematyki monitoringu wd powierzchniowych i podziemnych, ze szczeglnym uwzgldnieniem okrelenia czstotliwoci prowadzenia monitoringu jednolitych czci wd wykorzystywanych do zaopatrzenia ludnoci w wod przeznaczon do spoycia; 3) problematyki zasady zwrotu kosztw usug wodnych oraz polityki opat za wod; 4) problematyki planw gospodarowania wodami; 5) penej transpozycji zacznikw do Ramowej Dyrektywy Wodnej. W zaoeniach do projektu ustawy zakada si, e w nowej ustawie znajd si przepisy, moc ktrych zostanie dokonana implementacja postanowieo dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/56/UE z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiajcej ramy dziaao wsplnoty w dziedzinie polityki rodowiska morskiego (Dz. Urz. UE L Nr 164, z dni. 25.06.2008, str. 19-40), bdcej aktualnie przedmiotem odrbnego procesu legislacyjnego. W nowej ustawie zostan te zmodyfikowane regulacje w zakresie implementacji postanowieo dyrektywy 91/676/ EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotyczcej ochrony wd przed zanieczyszczeniami powodowanym przez azotany pochodzenia rolniczego (Dz. Urz. WE L 375 z 31.12.1991). Modyfikacja bdzie polegaa na zasadniczym rozbudowaniu materii ustawowej w tym zakresie, ze szczeglnym uwzgldnieniem okrelenia ustawowego katalogu nakazw i zakazw dotyczcych stosowania nawozw. Zmniejszajca si efektywnod dziaania spek wodnych, problemy z egzekucj skadek czonkowskich oraz rosnce koszty obsugi wasnej, maj negatywny wpyw na stan urzdzeo melioracji wodnych szczegowych utrzymywanych przez spki wodne. Ponadto, czd podmiotw

legitymujcych si statusem spek wodnych wykonuje zadania w zakresie utrzymania urzdzeo melioracji wodnych szczegowych, ale dziaa na rynku usug wodocigowo-kanalizacyjnych. Dlatego te, zakada si dalsze funkcjonowanie istniejcych w dniu wejcia w ycie nowej ustawy Prawo wodne spek wodnych i zwizkw waowych, natomiast utworzenie nowej spki wodnej lub zwizku waowego bdzie moliwe po uzyskaniu zgody wjta (burmistrza, prezydenta miasta). Jak wspomniano wyej gminie zostanie przydane zadanie polegajcego na utrzymaniu urzdzeo melioracji wodnych szczegowych, z moliwoci powierzenia wykonywania tego zadania spce wodnej, jeeli taka bdzie dziaad na terenie danej gminy. Samorzdowe zakady budetowe bd miay moliwod przystpienia do istniejcych w dniu wejcia w ycie nowej ustawy spek wodnych i zwizkw waowych. Skadka na rzecz spki wodnej ma zostad zastpiona skadk/opat uiszczan na rzecz budetu gminy przez wacicieli gruntw wacicieli gruntw, na ktrych s posadowione urzdzenia melioracji wodnych szczegowych oraz przez wacicieli gruntw, ktrzy odnosz korzyci z urzdzeo melioracji wodnych szczegowych i zapewnienia wydatkowania tych rodkw na utrzymanie melioracji wodnych szczegowych. Zakres przedmiotowy pomocy finansowej otrzymywanej przez spki wodne istniejce w dniu wejcia w ycie nowej ustawy z budetw jednostek samorzdu terytorialnego ma zostad rozszerzony. Wprowadzona zostanie rwnie moliwod przeksztacenia si spek wodnych dziaajcych w celu zapewnienia wody dla ludnoci, w tym uzdatniania i dostarczania wody oraz ochrony wd przed zanieczyszczeniem, w tym odprowadzania i oczyszczania ciekw w przedsibiorstwa wodocigowo-kanalizacyjne w rozumieniu przepisw ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu ciekw. Nadzr nad spkami wodnymi i zwizkami waowymi zostanie przeniesiony ze starosty na wjta (burmistrza, prezydenta miasta). Zakada si, e przepisy ustawy regulujce materi zmian prawno-ustrojowych wejd w ycie z dniem 1 stycznia 2014 r., natomiast przepisy regulujce materi zwizan z wdraaniem prawa UE po-

17

MIDZYNARODOWE STANDARDY SPOECZNEJ I RODOWISKOWEJ ODPOWIEDZIALNOCI

bok dobrowolnych inicjatyw i programw z zakresu odpowiedzialnoci spoecznej i ekologicznej, podejmowanych przez sektor przedsibiorstw i inne organizacje na forum globalnym, na szczegln uwag zasuguj inicjatywy, podejmowane take w formule midzysektorowej, majce na celu wypracowanie standardw, zawajcych zakres dowolnoci dziaao. W sytuacji pojawienia si wielu wytycznych i form dziaania z zakresu szeroko pojtej spoecznej i ekologicznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw, powstaa potrzeba ich uniwersalizacji i zestandaryzowania. Wynikaa ona take z dostrzeganej rozbienoci pomidzy deklaracjami a praktyk w zakresie CSR. Prby opracowania takich standardw zostay podjte przez szereg orodkw. W dziedzinie ochrony rodowiska (odpowiedzialnoci ekologicznej) do najbardziej popularnych nale normy zarzdzania rodowiskowego wg. normy ISO 14001 (1400x) oraz EMAS (na terenie UE). W Polsce trwa promocja systemu EMAS, jako wymagajcego, kompleksowego sposobu identyfikacji i minimalizacji negatywnego oddziaywania na rodowisko wszelkich aspektw rodowiskowych, powstajcych w procesie dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa. Systemy te mog byd take wdraane w organizacjach nie gospodarczych (publicznych i pozarzdowych). W latach 90-tych powstao wiele certyfikowanych standardw regulujcych etyczne aspekty dziaalnoci gospodarczej w odniesieniu do spoecznego i rodowiskowego otoczenia przedsibiorstwa interesariuszy. Wspln cech tych standardw jest wymg opracowania polityki spoecznej lub ekologicznej przedsibiorstwa, stworzenie procedur ich realizacji, mechanizmw monitoringu i doskonalenia oraz procedur weryfikacji ich efektywnoci. Wrd zagadnieo i procesw, ktre obejmuj te standardy znajduj si: dialog z interesariuszami; raportowanie etyczne, spoeczne i rodowiskowe; kultura organizacyjna; uczciwy handel; prawa czowieka i warunki pracy; rozwj zasobw ludzkich; ochrona rodowiska; ochrona zwierzt; rozwj spoecznoci lokalnych. Do nieco mniej znanych na gruncie polskim, ni wy. wym., naley zaliczyd norm AA1000, SA8000, standardy raportowania Global Reporting Initiative GRI oraz indeksy giedowe DJSGI, FTSE4Good. Zostan one pokrtce scharakteryzowane, z uwagi na znaczenie, jakie przywizuj do wsppracy partnerskiej z interesariuszami (NGOs) i zrwnowaonego rozwoju. Norma AA1000 zostaa opracowana przez londyoski Instytut na rzecz Spoecznej i Etycznej Odpowiedzialnoci (Institute of Social and Ethical AccountAbility). Powstaa ona w wyniku midzynarodowych konsultacji midzysektorowych (biznesowych, rzdowych i pozarzdowych) i miaa stanowid podstaw do wykonywania audytu spoecznego i

etycznego przedsibiorstw. Norma ta okrela proces, pozwalajcy na scharakteryzowanie sytuacji przedsibiorstwa w zakresie spoecznej odpowiedzialnoci i stworzenie modelu jego etycznych relacji z interesariuszami, do jakiego przedsibiorstwo aspiruje: AA1000 ma na celu wspieranie edukacji organizacji oraz caoksztatu dziaalnoci spoecznej i etycznej, rodowiskowej i gospodarczej a co za tym idzie wkadu organizacji w doskonalenie zasad zrwnowaonego rozwoju. Omawiana norma nie jest certyfikowana. Instytut, ktry j opracowa, zasadnicz wag przykada do potrzeby eksperymentowania i innowacyjnoci we wprowadzaniu zarzdzania zagadnieniami spoecznymi i etycznymi w zarzdzaniu strategicznym i operacyjnym przedsibiorstwa. W szczeglnoci chodzi o dobrowolne inicjatywy, wykraczajce ponad poziom obligatoryjnych (prawnych) zobowizao. Dotyczy to innowacyjnych sposobw nawizywania dobrych i coraz lepszych relacji z interesariuszami przedsibiorstwa. Norma AA1000 ma stanowid pomocny instrument w tym zakresie. Posiada charakter uniwersalny, gdy moe byd stosowana nie tylko przez przedsibiorstwa komercyjne, ale take przedsibiorstwa komunalne, organizacje non-profit i instytucje naukowe. W swoich zaoeniach standard ten okrela wytyczne dobrej praktyki w respektowaniu regu etycznej i spoecznej odpowiedzialnoci, przeprowadzania audytu etycznego i przygotowywania raportu, jako elementw zarzdzania strategicznego przedsibiorstwem. Koncentrujc si zasadniczo na procesie i sposobach wdraania dobrej praktyki w dziedzinie CSR, norma AA1000 w pitym etapie jej implementacji gosi, e: wspdziaanie z interesariuszami ley u podstaw cyklu doskonalenia wynikw, gdy dziki temu mona: przewidywad konflikty i im przeciwdziaad, doskonalid procedury podejmowania decyzji, budowad jednomylnod pomidzy rnymi stanowiskami, wzmacniad identyfikacje interesariuszy z wynikami dziaalnoci organizacji oraz budowad zaufanie do organizacji. Standard AA1000 rozpowszechniony jest w Wielkiej Brytanii.

18

Odmienny od normy AA1000 charakter posiada standard SA8000 (Social Accountability 8000), podlegajcy certyfikacji przez niezalene jednostki organizacyjne. Zosta on opracowany w wyniku midzysektorowych konsultacji, przez amerykaosk instytucj Council on Economic Priorities (obecnie Social Accountability International) w 1998 roku. O ile norma AA1000 koncentrowaa si na interesariuszach zewntrznych przedsibiorstwa, SA8000 koncentruje si na interesariuszach wewntrznych, konkretnie za na kwestii praw czowieka i spraw pracowniczych. Opiera si ona gwnie na konwencjach Midzynarodowej Organizacji Pracy ILO. W swojej formie norma ta nawizuje do normy ISO 9000, dotyczcej zarzdzania jakoci. Podobnie jak norma AA1000, SA8000 ma charakter uniwersalny, moe byd stosowana w kadym kraju i w dowolnej brany, take przez organizacje sektora non-profit. Standard ten popularny jest w USA. Mona uznad, e standard ten w istotnym zakresie reguluje wymiar spoeczny SD, w odniesieniu do pracownikw przedsibiorstwa. Indeks giedowy DJSG (Dow Jones Sustainability Group Index(es)) zosta opracowany w 1998 r. i uruchomiony w 1999 przez grup specjalistw z amerykaoskiego indeksu Dow Jones oraz szwajcarskiej firmy SAM Sustainability Group z Zurichu. Indeks obejmuje grup 5 wskanikw: globalny, trzy kontynentalne (dla Ameryki Pnocnej, Europy i Azji) oraz wskanik krajowy dla USA. Celem DJSG jest umoliwienie przedsibiorstwom, uwzgldniajcym kryteria spoeczne i ekologiczne, odnoszenia pewnych korzyci giedowych. W wielu krajach upowaniono szereg instytucji finansowych do monitorowania stopnia respektowania przez spki giedowe kryteriw zrwnowaonego rozwoju, a nastpnie okrelania i obliczania sektorowych i krajowych wskanikw giedowych. DJSG obejmuje kilkanacie procent przedsibiorstw odznaczajcych si najwyszym poziomem wypeniania tych kryteriw spord czoowych przedsibiorstw objtych wskanikami Dow Jonesa. Dominuj wrd nich przedsibiorstwa europejskie. Wskaniki te s corocznie weryfikowane pod ktem respektowania kryteriw SD przez dane przedsibiorstwa. Z dotychczasowych dowiadczeo wynika, e przedsibiorstwa objte globalnym wskanikiem DJSG wykazuj ponadprzecitne wyniki giedowe. Indeksy FTSE4Good zostay wprowadzone na pocztku 2001 roku, kiedy to ogoszono list 209 przedsibiorstw

nimi objtych. Indeksy te tworz globalny standard w zakresie inwestycji spoecznie i ekologicznie odpowiedzialnych. Kryteria, majce suyd indeksowi FTSE do wyboru przedsibiorstw, zostay oparte na wielu wytycznych prezentowanych w ostatnich latach przez rne organizacje. FTSE4Good oferuj szczegowe wytyczne dla przedsibiorstw, ktre chc podjd zobowizania dotyczce CSR lub rozszerzyd zakres podejmowanych ju w tym zakresie dziaao. Przedsibiorstwa ubiegajce si o wczenie na ten indeks oceniane s pod wzgldem kryteriw:

rodowiskowych (posiadanie i realizowanie polityki ekologicznej, systemu zarzdzania rodowiskowego, dialogu i wsppracy z interesariuszami, prowadzenia raportw)

przestrzegania praw czowieka (dotyczy szczeglnie krajw trzecich obowizek uczestnictwa w programach takich, jak Global Compact, SA 8000, przestrzeganie Global Sullivan Principles)

spoecznej odpowiedzialnoci i relacji z interesariuszami (posiadanie i respektowanie kodeksu etycznego, prowadzenie polityki rwnych szans, funkcjonowanie waciwego systemu BHP, systemw szkoleo i rozwoju pracownikw, udzielanie dotacji charytatywnych). Do bran, ktre zostay wykluczone z indeksw FTSE4Good, z uwagi na niezrwnowaony profil dziaalnoci gospodarczej nale: producenci tytoniu, przedsibiorstwa dostarczajce strategiczne czci do produkcji lub produkujce cae systemy broni nuklearnej, przedsibiorstwa wytwarzajce broo, waciciele lub operatorzy generatorw energii atomowej i przedsibiorstwa wydobywajce uran. Wedug dokumentu Green Paper spoecznie odpowiedzialne inwestycje (SRI) stanowiy w 2001 r. w Wielkiej Brytanii 5% inwestowanego kapitau.Schematycznie funkcjonujce, wy wym. standardy mona, wedug ujcia B. Roka pogrupowad wedug piciu kategorii: 1. Standardy procesu: okrelajce procedury ksztatowania relacji z interesariuszami, komunikacji, budowania systemw zarzdzania (AA1000, GRI). 2. Standardy wynikw: okrelajce co jest dopuszczalne i podane, a co nie (Global Compact, Konwencje MOP), 3. Standardy zasad: okrelajce najlepsza praktyk w poszczeglnych obszarach (Wytyczne OECD dla Przedsibiorstw Wielonarodowych), 4. Standardy certyfikowane: okrelajce, jak powinien wygldad system zarzdzania, aby uzyskad certyfikat (SA8000, ISO 14001, EMAS). 5. Standardy przegldw: okrelajce, jakie warunki przedsibiorstwo musi speniad, aby moga zostad zakwalifikowana do wyrnionej grupy przedsibiorstw (FTSE4Good, DJSGI). Scharakteryzowane wyej standardy przykadaj due znaczenie do tworzenia dobrych relacji z interesariuszami przedsibiorstw i podejmowania z nimi szerszej wsppracy.

19

20