You are on page 1of 9

NLP jako terapia Dziaa czy nie?

Wojciech Kwanicki nr 22378 Psychologia kliniczna SWPS IV rok

Wstp
Esej ma na celu przedstawienie, czym jest Programowanie Neurolingwistyczne (NLP) i opisanie moliwych zastosowa tej metody w psychoterapii na podstawie przegldu bada skutecznoci wybranych technik. 1. Zarys historyczny - powstanie NLP W latach 70-tych XX wieku, dwch ludzi Richard Bandler i John Grinder (wtedy doktorantw psychologii na University of California, Santa Cruz) postanowio zada sobie pytanie jakie cechy tworz skutecznego psychoterapeut? W tym celu postanowili zbada metody pracy najbardziej znanych wspczesnych sobie terapeutw, syncych ze swej skutecznoci Miltona Ericksona (hipnoterapeuty), Fritza Pearlsa (twrcy terapii Gestalt) oraz Virginii Satir (legendarnej postaci terapii systemowej). Wnikliwa analiza sposobu pracy tej trjki (dokonana zarwno na podstawie tzw. obserwacji uczestniczcej, jak te poprzez wielokrotnie powtarzany przegld zapisw audio i wideo, oraz stenogramw sesji indywidualnych i grupowych) doprowadzia Grindera i Bandlera do wniosku, e owym ukrytym czynnikiem, ktry decydowa o geniuszu terapeutycznym by zestaw wzorcw komunikacji werbalnej (pewne schematy lingwistyczne) i niewerbalnej (takiej jak dopasowanie tempa i rytmu mowy), ktre pozwalay nawizywa dobr relacj z pacjentem, a take wytwarzay pozytywne nastawienie do zmiany terapeutycznej. Bandler i Grinder uporzdkowali owe odkrycia, po czym na ich podstawie opracowali szereg interwencji terapeutycznych. Ze wzgldu na inspiracj lingwistyk, cybernetyk oraz wczesnymi odkryciami neuronauk, postanowili ochrzci swoj metod mianem Programowania Neurolingwistycznego (ang. Neuro-Linguisting Programming - NLP) (Cuncic 2011). Bandler i Grinder opracowali zbir interwencji terapeutycznych, a swoje spostrzeenia zawarli w ksikach opublikowanych w latach 1975-1977: dwutomowym The Structure of Magic oraz skadajcym si rwnie z dwch czci Patterns of Hipnotic Techniques of Milton H. Erickson. Jeszcze do 1978 roku Grinder i Bandler rozwijali i upowszechniali NLP w rnych dziedzinach zwizanych z komunikacj interpersonaln i zmian zachowa: pierotnie w psychoterapii, a pniej rwnie w edukacji, sporcie, czy szeroko rozumianym biznesie (np. pod postaci technik sprzeday czy negocjacji).(Ibid. 2011)

3. Kontrowersje wok NLP Naley uczciwie wspomnie, e wspczenie NLP jest metod kontrowersyjn. Jej przeciwnicy zarzucaj jej z jednej strony brak naukowych podstaw (Witkowski 2004), a co za tym idzie brak skutecznoci), a z drugiej nieetyczno (spora cz wspczesnego rynku NLP dotyczy zastosowania w biznesie, czsto w dziedzinach takich, jak sprzeda, co wie si ze stosowaniem technik manipulacji). Czy jednak powysze zarzuty s suszne? Nie ulega wtpliwoci, e NLP jest czsto sprzedawane jako narzdzie manipulacji, jednak w tej pracy autor chciaby skupi si na pierwotnym polu zastosowania tej metody psychoterapii. Zanim jednak przejdziemy do analizy skutecznoci poszczeglnych technik terapeutycznych, warto wyjani podstawow terminologi Programowania Neurolingwistycznego. 2. Definicja NLP (NLP i Field of NLP) NLP opiera si na oglnym zaoeniu, e kade zachowanie posiada pewn, okrelon struktur. Poprzez struktur zachowania rozumiemy tutaj nie tylko faktyczne, moliwe do zaobserwowania zachowanie, ale rwnie wszelkie wyobraenia, przekonania, itp. ktre odgrywaj rol w obserwowanym procesie. Struktur t mona pozna (zmodelowa), rozoy na sekwencje zachowa i nauczy jej dowoln inn osob (oczywicie w ramach czysto biologicznych ogranicze). Jak twierdz sami twrcy NLP nie jest zbiorem technik lecz konkretn metodologi. Metodologia ta suy do tworzenia modeli na podstawie obserwacji skutecznego dziaania. Przykadowo, przeramowanie (ang. Reframing) nie jest technik, a produktem ubocznym tej metodologii. NLP tworzy modele, a przeramowanie jest tylko jednym z tych modeli (Bandler 2009). Wspczeni znawcy tematu, tacy jak Andy Bradbury, dla rozrnienia tych kwestii wprowadzaj dwa terminy: NLP (dla okrelenia metodologii) oraz Field of NLP (Fo NLP - dla okrelenia zbioru technik powstaych przy uyciu modelowania). W powyszym kontekcie nalezy pamita, e esej ten dotyczy przede wszystkim konkretnych omwionych technik Field of NLP, a nie koncepcji NLP jako takiej. Jednak sensowne ocenienie skutecznoci metod programowania neuro-lingwistycznego wymaga odwoania si do konkretnych technik terapeutycznych. Dla celw niniejszego opracowania autor postanowi wybra cztery

najpopularniejsze jego zdaniem techniki, stosowane przez wspczesnych adeptw NLP: reframing, kotwiczenie, dopasowanie i submodalnoci. Wane jest te, aby czytelnik zwrci uwag na to, e wnioski pynce z tej pracy odnosz si do tych, i tylko tych technik, ktre zostay wymienione. Ocena skutecznoci innych modeli z zakresu Field of NLP (zarwno tych ju istniejcych, jak i ktre powstan w przyszoci) moe by tematem kolejnych opracowa. Omwienie technik Fo NLP i bada 1. Reframing W nomenklaturze NLP rama jest to kontekst, punkt widzenia, lub sposb postrzegania danej sytuacji. Reframing (zwany czasem po polsku przeramowaniem), jest to technika terapeutyczna, polegajca na zmianie u pacjenta ramy wok jakiego stwierdzenia, , zachowania czy sytuacji, celem nadania im innego znaczenia, zmiany perspektywy widzenia problemu. W technice tej czsto stosuje si zmian sposobu, w jaki pacjent wizualizuje sytuacj problemow umiejscowienia, kolorystyki, wielkoci obiektw itp. (O'Connor 2001). Badania tomografem wykazay, e reframing daje podobny efekt przy leczeniu zaburze obsesyjno-kompulsyjnych, co Prozac, stymulujc wydzielanie zblionej iloci serotoniny (Baxter 1994) Przeprowadzono rwnie podobne badania nad zastosowaniem tej techniki w pracy z pacjenatmi, cierpicymi na kompulsywne obgryzanie paznokci (Willhelm 1991), rwnie zpozytywnym wynikiem. 2. Kotwiczenie Mianem kotwic zwyko si okrela w NLP pewne katalizatory, ktre wywouj w nas okrelony stan emocjonalny. (Vaknin 2008). Takim katalizatorem mog by czynniki, takie jak: Dotyk Myli Miejsce Dwiki Obrazy Kotwice stosuje sie najczciej do wyjcia z emocji negatywnych i wejcia w emocje pozytywne. W zaoeniu praktykw NLP, jeli np. Pacjent odczuwa lek przed publicznym wystpieniem, to dziki kotwicy moe zniwelowa zwizane z tym negatywne stany emocjonalne i w

ich miejsce przywoa stany pozytywne (np. pewno siebie), kojarzc je z okrelonym gestem, sowem kluczem itp. Istniej rwnie naturalne kotwice, ktre wytworzyy si u nas w cigu ycia, w procesie przypadkowego warunkowania. Wprawny czytelnik skojarzy, e metoda tworzenia i funkcjonowania kotwic niczym nie rni si od znanego wszystkim psychologom mechanizmu warunkowania klasycznego kojarzenia ze sob dwch niepowizanych bodcw tak dugo, a obecno jednego (np. gestu) wywoa efekt drugiego (pozytywny stan emocjonalny). Wrd bada, pokazujcych istotny wpyw kotwiczenia na popraw stanu pacjenta wymienic mona: - zastosowanie kotwiczenia przy radzeniu sobie z gniewn reakcj na dziecko u rodzicw (Brandis 1987) - zastosowanie kotwiczenia w radzeniu sobie ze stresem egzaminacyjnym (Reckert 1994), gdzie w ramach grupy kontrolnej zastosowano trening mentalny 3. Dopasowanie Dopasowanie jest technik, majc na celu lepsze porozumiewanie si z ludmi. Jak sama nazwa wskazuje, technika polega na dopasowaniu sie do zachowania drugiej osoby. Dopasowanie to moe dotyczy takich elementw jak: - dopasowanie gosem - dopasowanie treci - dopasowanie emocjami - dopasowanie ciaem - dopasowanie oddechem. (Vaknin 2008a) Budowanie kontaktu z drug osob przez dopasowanie i odwzorowanie zostao zbadane w kilku eksperymentach. Turan i wsppracownicy przeprowadzili eksperyment, w ktrym mierzono zaleno poziomu empatii i dostosowania schematw jzykowych do rozmwcy. Rozmwcy byli oddzieleni od siebie ekranami, co miao wyeliminowa ewentualny wpyw mowy ciaa lub efektu halo. Mimo to, przy zastosowaniu okrelonych technik lingwistycznych, dao sie zaobserwowa

wzrost empatii u rozmwcw (Turan i Townsley Stemberger, 2000) 4. Modalnoci i systemy reprezentacji Modalnoci s to kanay, jakimi mzg odbiera i interpretuje sygnay z zewntrz. Kady z nas ma do dyspozycji 5 zmysw, poprzez ktre odbiera informacje z otoczenia. S to zmysy: - wzrok - suchu - dotyku - wchu - smaku Wedug klasycznej koncepcji NLP, trzy pierwsze z wymienionych zmysw maj najwiksze znaczenie. S osoby, ktre w najwikszym stopniu wykorzystuj zmys wzroku (tzw. wzrokowcy), ktre najczciej wykorzystuj zmys suchu (tzw. Suchowcy) oraz preferujce zbieranie informacji przez dotyk (kinestetycy). Ten podzia nazywany jest w NLP gwnymi systemami reprezentacji danej osoby. Wiedza na temat tego, jaki dominujcy system ma dana osoba ma odgrywa bardzo wan rol w procesie komunikowania si z tak osob, poniewa system reprezentacji determinuje sposb jej mylenia. Jedna z bardziej znanych koncepcji NLP zakada zwizek midzy systemem reprezentacji, a ruchem gaek ocznych. W duym skrcie istniej schematy ruchu gaek ocznych, przypisane do okrelonych czynnoci, takich jak imaginacja lub przypominanie, ktre wygldaj rnie u ludzi o okrelonym systemie reprezentacji. Znajomo tych schematw miaa pomc rozpoznawa kamstwo, a take rozpoznawa u inncyh osb dominujce systemy reprezentacyjne. (O'Connor 2001a) Jednak metaanaliza 63 bada nad ruchami gaek ocznych (Heap 1988 za: Witkowski T., 2010) wykazaa, e ta koncepcja faktycznie nie posiada podstaw empirycznych. Podobnie pokazay inne badania (np. Burke et al., 2003). Podsumowanie - moliwe zastosowania w terapii i zagroenia. Na podstawie niniejszych wnioskw autor stwierdza, e NLP moe by skutecznym narzdziem psychoterapeutycznym. Programowanie Neurolingwistyczne, podobnie jak wikszo szk terapeutycznych, powstao na bazie pewnych zaoe, rozwijanych przez twrcw w trakcie praktyki terapeutycznej. Wiele z tych koncepcji okazao si trafnych, jeeli nie w caoci to przynajmniej po czci. Badania pokazuj, e Programowanie Neurolingwistyczne posiada potencja terapeutyczny, dajc obiecujce wyniki przy pracy z fobiami specyficznymi (Karunaratne 2010)czy zaburzeniami lkowymi oraz PTSD (m.in. Bigley et al., 2010)

Mimo kontrowersji wynikajcych z zachowania niektrych rodowisk adeptw NLP, nie naley wic dyskredytowa skutecznoci zweryfikowanych technik wycznie ze wzgldu na nazw. Z pewnoci, jak w przypadku kadej szkoy terapeutycznej konieczna jest staa wsppraca terapeutw NLP z psychologami akademickimi w celu cigej weryfikacji zarwno starych i nowo powstajcych technik Fo NLP dla dobra pacjentw. Do zagroe zwizanych ze stosowaniem NLP w terapii mona zaliczy pewne patologie zwizane nie tyle z metod, co z samym rodowiskiem. Stosowanie chwytw marketingowych, promujcych NLP jako narzdzie manipulacji przyciga czsto do tej metody ludzi nieodpowiednich do wykonywania pracy terapeuty. Certyfikowane szkolenia NLP (tzw. Praktyk (1 poziom) i Master (2 poziom) trwaj zdecydowanie za krtko (do kliku tygodni), w stosunku do konwencjonalnych szk psychoterapeutycznych, gdzie trening trwa kilka lat (i obejmuje zwykle stae, superwizje i terapi wasn). Osoba z certyfikatem nie posiada odpowiedniej wiedzy z psychologii klinicznej, psychopatologii oraz praktycznego dowiadczenia, aby rozpocz prac z osob zaburzon. Rwnie przedstawianie NLP jako magicznej rdki, zapewniajcej byskawiczn i bezwysikow zmian na lepsze jest wprowadzaniem pacjentw w bd. NLP jak kada terapia zaley od wielu czynnikw. Znowu jednak nie jest to wina samej metody, a jedynie sposobu jej nauczania. Zweryfikowane empirycznie techniki NLP mog stanowi uyteczne narzdzie terapeutyczne, jednak wymagane jest zmodyfikowanie systemu ksztacenia tak, aby spenia on najwysze standardy dla osb, pragncych pracowa t metod z pacjentami. Literatura Bandler R., NLP Twoich zmysw, Helion, Gliwice 2009, s. 9 Baxter L. R., Positron emission tomography studies of cerebral glucose metabolism in obsessive compulsive disorder, Journal of Clinical Psychiatry, 1994, 55 Supplement: p 54-9. Bigley J; P D Griffiths; A Prydderch; C A J Romanowski; L Miles; H Lidiard; N Hoggard Neurolinguistic programming used to reduce the need for anaesthesia in claustrophobic patients undergoing MRI The British journal of radiology, 2010, 83, 113-117 Brandis, A.D. (1987): A neurolinguistic treatment for reducing parental anger responses and creating more resourceful behavioral options. (Brandis, Alan D.: California School of

Professional Psychology, Los Angeles, US) Dissertation Abstract Dissertation Abstracts International. Vol 47(11-B), Maj 1987, s. 4642 Burke DT, Meleger A, Schneider JC, Snyder J, Dorvlo AS, amd Al-Adawi S. (2003), Eyemovements and ongoing task processing. Perceptual and Motor Skills 96, 1330-1338 Cuncic A., Neurolinguistic Programming for Social Anxiety Disorder An Overview of Neurolinguistic Programming for SAD, 2011 http://www.bradburyac.mistral.co.uk Karunaratne M., Complementary Therapies in Clinical Practice, Volume: 16, Issue: 4, Elsevier Ltd, 2010, s. 203-7 O'Connor J., NLP Workbook, Thorsons, London 2001, s. 234 O'Connor J., NLP Workbook, Thorsons, London 2001a, s. 51 Reckert H.W., Test anxiety removed by anchoring in just one session? in Multimind, NLP Aktuell, No 6, November/December 1994 Turan, Bulent and Ruth M. Townsley Stemberger. "The Effectiveness of Matching Language to Enhance Perceived Empathy." Communication & Cognition. Vol 33(3-4), 2000, 287-300 Vaknin S., The Big Book of NLP techniques, 2008, s. 86 Vaknin S., The Big Book of NLP techniques, 2008a, s. 52 Wilhelm, F. A. Submodality change and nail chewing. Empirical test of an imaginative method ('Swish'). Master thesis, Department of Psychology, Philipps-University Marburg, 1991 Witkowski T., Psychomanipulacje, Moderator 2004 Witkowski T., Thirty-Five Years of Research on Neuro-Linguistic Programming.NLP Research Data

Base. State of the Art or Pseudoscientific Decoration? Polish Psychological Bulletin 2010, vol 41 (2), 58-66

You might also like