Grayna Bartkowiak Baej Balewski Andrzej Janowski Spoeczna odpowiedzialno biznesu, a postawy kadry kierowniczej wobec ksztatowania kompetencji

Wstp Dla organizacji funkcjonujcych w XXI wieku, charakterystyczne jest prowadzenie dziaalnoci w warunkach gwatownych i wielorakich zmian. Determinuj one powstanie wielu problemw dla rozwoju spoecznego, w tym dla rozwoju regionalnego i lokalnego. Ponadto regiony stanowi cz wikszych oraz bardziej zoonych struktur, bdcych elementem skadowym sieci midzynarodowych. Zatem przetrwanie i rozwj regionu s uwarunkowane znalezieniem rozwiza, ktre niwelowayby wasne saboci oraz umoliwiay wykorzystanie okazji dla przyspieszenia rozwoju. Zaoenia teorii rozwoju regionalnego podkrelaj istotno takich czynnikw jak: technologie produkcji, profil regionu, stop bezrobocia, procentowego udziau przemysu, rolnictwa i usug w gospodarce kraju1. Zdaniem H. Mintzberga, dla rozwoju nieodzowni s ludzie kompetentni, kreatywni, odwani i uczciwi2, zatem uprawnione jest twierdzenie, e w rozwoju organizacji najwaniejszy zasb stanowi kapita ludzki.

1. Istota spoecznej odpowiedzialnoci biznesu Powszechnie uznawan definicj koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu jest ujcie CSR3. Jej twrcy uznaj, e koncepcja spoecznej odpowiedzialnoci biznesu to dobrowolne uwzgldnianie przez organizacj, podczas prowadzenia przez ni dziaa operacyjnych, aspektw spoecznych i ekologicznych4. Analiza dotychczasowych bada nad istot spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, pozwala zauway, e oprcz zwolennikw koncepcji podkrelajcych, e przyczynia si ona m.in. do wzrostu innowacyjnoci gospodarki, wystpuje wielu jej przeciwnikw5. Dodatkowo, sceptyczne nastawienie wobec koncepcji wzmacnia, krytyczne nastawienie do etycznego wymiaru biznesu6. Podnoszone ono jest przez wielu teoretykw zajmujcych si badaniem istoty sprawnoci dziaania7. Std te okrelenie przestrzeni wystpowania dobrowolnego uwzgldniania przez organizacj aspektw spoecznych i ekologicznych, jest dla realizacji koncepcji zadaniem wstpnym. Okrelenie istoty dobrowolnoci, cho nie jest dziaaniem nowym, pozwala wczy do rozwijania koncepcji CSR inne, dotychczas niewykorzystane w niej ujcia. Takim niewykorzystanym dotychczas ujciem, okrelajcym spoeczno-filozoficzn przestrze, w ktrej naley upatrywa miejsca dla koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, s wskazwki Jana Pawa II nt. miejsca i roli osoby ludzkiej w spoeczestwie. Z analizy treciowej fragmentw jego nauki8 wyania si stwierdzenie, e dobrowolne uwzgldnianie przez ludzi tworzcych organizacj,
1

K. Gawlikowska-Hueckel, Procesy rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej: konwergencja czy polaryzacja, Wyd. Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2002 H.Mintzberg, Zwischen Fakt und Fiktion der schwerige Beruf Manager, w: Harvard manager, IV 1990, s. 90 3 Corporate Social Responsibility CSR, dalej w artykule stosowane zamiennie z polskojzycznym skrtem SOB 4 Green Paper for Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility. 366 final, Bruksela 2001 za Gazeta IT Nr 9, 19 padziernika 2005, http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html 5 Wspczenie jej gwnym przeciwnikiem jest Milton Friedman, ktry ogosi, e powinnoci biznesu jest maksymalizacja zysku, a nie rozwizywanie problemw spoecznych (w: M. Friedman, The Social Responsibility of Business is to Increase Its Profits, New York Times Magazine, September 13 1970 za: za Gazeta IT Nr 9, 19 padziernika 2005r., http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html) 6 Za przejaw agodzenia stanowiska o nie wystpowaniu zwizku biznesu z etyk mona przyj tez, e nie ma nieetycznego biznesu, a s tylko nieetycznie prowadzone interesy (w: W. Guth, Etyka w biznesie - podejcie europejskie w: Etyka w biznesie pod red. P. M. Minus, Warszawa 1995 s 33, za Gazeta IT Nr 9, 19 padziernika 2005r., http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html 7 () sama sprawno, jako taka, nie ma powagi etycznej, gdy jej sekrety mog by miao uyte do celw jak najniegodziwszych () znawstwo dziaa skutecznych, wydajnych i oszczdnych jako takie ma charakter czysto instrumentalny (...) [T. Kotarbiski, Abecado praktycznoci, Omega Wiedza Powszechna, 1972, s. 69-70] 8 K. Wojtya, Elementarz etyczny, TN KUL, Lublin 1983r.s.89-92

aspektw spoecznych lokuje si pomidzy indywidualizmem, a personalizmem. Z pewnoci koncepcja CSR nie jest jednak bytem zbliajcym si wprost do ktrejkolwiek z tych doktryn. Zarwno bowiem indywidualizm, jak i personalizm9 wydaj si stanowi niedocignion form bytu idealnego10. Dodatkowo, odnoszc si do aspektu dobrowolnoci uwzgldniania aspektw spoecznych i ekologicznych przez organizacje, uznawane za wdraajce koncepcj spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, naley zwrci szczegln uwag, e zasada ta warunkuje brak ujmowania, w specyfikacji obszarw badawczych wszystkich tych przejaww ycia spoeczno-gospodarczego, ktrym towarzysz zalenoci hierarchiczne11. Wystpowanie takich zalenoci w znaczny sposb ogranicza bowiem istnienie dobrowolnoci. W praktyce zamiast niej mamy do czynienia z postaci podporzdkowania12. Konieczno dbaoci o uyteczno dziaa, skania dodatkowo do odpowiedzi na pytanie: z jak form efektywnoci, spotykamy si w trakcie praktycznej realizacji koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu? Analiza teoretycznych zaoe poszczeglnych koncepcji efektywnoci, pozwala na przyjcie zaoenia, e skrajnym formom dziaalnoci osoby w spoeczestwie odpowiadaj modele efektywnoci techniczno-ekonomicznej i funkcja opisujca zasad spoecznej uytecznoci13. Wystpowaniu koncepcji SOB, natomiast winna towarzyszy efektywno okrelana mianem efektywnoci spoecznej14.
Schemat 1 Teoretyczny model Miejsce SOB

rdo: Opracowanie wasne

Spoeczna odpowiedzialno biznesu nie moe by wymuszona adnymi regulacjami prawnymi natomiast pastwo moe zachca do wdraania tej idei. Przez efekt spoecznie uyteczny Z.
9

(...) kiedy bezgrzeszno jest moliwa i dziki komu moe zaistnie? Jeeli obecnie jest moliwa, to adna dusz wierna znajdujca si w ciele tej mierci (Rz.7,24) nie powinna mwi Odpu nam nasze winy (Mt. 6,12), skoro uzyskaa na chrzcie odpuszczenie wszystkich poprzednich grzechw. Ktokolwiek usiuje przekona wierne czonki Chrystusa o zbytecznoci powyszej modlitwy, ujawnia tylko brak poczucia chrzecijaskiego. Jeeli czowiek sobie zawdzicza, sw bezgrzeszno, to Chrystus umar nadaremnie (Ga 2,21). Chrystus jednak nie umar nadaremnie. Czowiek nie potrafi by bezgrzesznym, choby tego chcia, chyba, e wspomaga go aska Boa, przez Jezusa Chrystusa Pana naszego (Rz. 7,25). Aby si to dokonao, co obecnie si dzieje u doskonalcych si, a na wszelki sposb speni, gdy walka po mierci si zakoczy (Kor 15,54) (...) w. Augustyn, Czy rzeczywicie istnieje doskonaa sprawiedliwo? w: w. Augustyn, Doskonaa sprawiedliwo, tum. ks. W. Eborowicz, Kuria Biskupia Pelplin,s.33-34 10 (...) wymiemy filary ostatecznego porzdku spoecznego. Pierwszy to pracownicze prawa wasnoci, drugi wolny rynek jako najlepszy sposb alokacji zasobw i trzeci nadajcy drugiemu prawidowe ograniczenie to zasady Spoecznej Uytecznoci Rawlesa W(u1,u2...un) = min (u1,u2...un) jako wiodca idea polityki ekonomicznej. Ta za moe by zaaprobowana wtedy i tylko wtedy, jeli mamy implicite: Ui = u (X, min(un,), co moe dziaa, jeli kady jest wychowany w wiadomoci, e skrzywdzenie kogokolwiek jest przykroci dla kadego, albo inaczej, e rado mojego ssiada jest moj wasn, albo upraszczajc bdziesz miowa bliniego swego jak siebie samego(...) S. Domaski, Czy jest jaki europejski koniec historii? W stron wsplnoty narodw, w: prac zbior., Polskie regiony zachodnie w Unii Europejskiej. Szanse i oczekiwania, ZWSHiFM, Zielona Gra 2004r., s.14-15 11 Hierarchia (gr. hieros wity i arche wadza), pojcie znamienne dla myli bizantyjskiej, rozpowszechnione w Europie Zachodniej od okresu redniowiecza. Utosamiane z istot porzdku i podporzdkowania B. Markiewicz, Filozofia, WSiP, Warszawa,1988,s.107 12 wystpuj rne rodzaje podporzdkowania ze skrajnym jej przykadem postrzegania pracownika, jako dodatku do tamy produkcyjnej, Zakady Forda, pocztek XX-wieku 13 Zasada Spoecznej Uytecznoci Rawlesa W(u1,u2...un) = min (u1,u2...un), za: Domaski S., Czy jest jaki europejski koniec historii? W stron wsplnoty narodw, w: prac zbior., Polskie regiony zachodnie w Unii Europejskiej. Szanse i oczekiwania, ZWSHiFM, Zielona Gra 2004r., s.14-15 14 Organizacja w osiganiu swoich celw zaoonych ponosi koszty ekonomiczne i spoeczne. Do spoecznych kosztw zaliczane s w szczeglnoci: niezadowolenie z pracy, zachwianie moliwoci rozwoju, dezintegracj spoeczn zespow roboczych lub caej organizacji, zachwianie zdrowia psychicznego uczestnikw organizacji, ze stosunki midzyludzkie, alienacja, brak autonomii i samorealizacji jednostek. Posugujc si znan z prakseologii typologi poj: sprawno, skuteczno i ekonomiczno, Sz. Sotys skonstruowa pojcie spoecznej efektywnoci organizacji, w skad ktrej wchodz: spoeczna ekonomiczno pracy i spoeczna skuteczno pracy [W. Jacher (red.), Socjologiczne mierniki efektywnoci pracy, Wyd. Uniwersytetu lskiego, Katowice 1985, s. 67]

Morecka rozumie rezultat dziaania spoecznego zdolny zaspokaja konkretne potrzeby ludzkie, a wic sum dbr i usug spoecznie uznanej wartoci15. Organizacja w osiganiu swoich, zaoonych celw ponosi jednak koszty ekonomiczne i spoeczne. Do spoecznych kosztw zaliczane s w szczeglnoci: niezadowolenie z pracy, zachwianie moliwoci rozwoju, dezintegracj spoeczn zespow roboczych lub caej organizacji, zachwianie zdrowia psychicznego uczestnikw organizacji, ze stosunki midzyludzkie, alienacja, brak autonomii i samorealizacji jednostek. Posugujc si znan z prakseologii typologi poj: sprawno, skuteczno i ekonomiczno, Sz. Sotys konstruuje pojcie spoecznej efektywnoci organizacji, w skad ktrej wchodz: spoeczna ekonomiczno pracy16, i spoeczna skuteczno pracy17. W oparciu o wprowadzone kategorie pojciowe Sz. Sotys zbudowa kilka socjologicznych miernikw spoecznej efektywnoci pracy takich jak: alienacja, zdrowie psychiczne, zadowolenie z pracy, poziom formalizacji organizacji, spjno grupowa, morale, identyfikacja, charakter stosunkw midzyludzkich. Wspomniana koncepcja jest jedn z wielu prb poszukiwania spoecznych miernikw efektywnoci organizacji. Spoeczn odpowiedzialno biznesu mona rozpatrywa w wymiarze wewntrznym i zewntrznym. Wspomniany podzia przedstawiony jest w Zielonej Ksidze i obejmuje on w wymiarze wewntrznym odpowiedzialne postpowanie w ramach wewntrznej struktury przedsibiorstwa, to jest: bezpieczestwo w miejscu pracy, zarzdzanie zasobami ludzkimi, zarzdzanie surowcami zuywanymi przez przedsibiorstwo oraz wpywem jego dziaalnoci gospodarczej na rodowisko naturalne18. Natomiast w wymiarze zewntrznym obejmuje ona odpowiedzialne zachowanie w odniesieniu do dziaa poza swoj wewntrzn struktur, to jest19: wpyw na spoecznoci lokalne, stosunki z partnerami biznesowymi, akcjonariuszami, dostawcami, klientami i instytucjami publicznymi, przestrzeganie praw czowieka, troska o rodowisko naturalne20. W kontekcie odpowiedzialnego postpowania niezbdne jest ustalenie, w jakim zakresie firma ponosi odpowiedzialno za swoje dziaania. Wyrnia si cztery rodzaje odpowiedzialnoci21: odpowiedzialno prawna i wymg efektywnoci ekonomicznej s wymagane przez spoeczestwo, odpowiedzialno filantropijna jest przez nie podana, natomiast odpowiedzialno etyczna jest oczekiwana Szczegowa weryfikacja tych modelowych zaoe wymaga jednak sprawdzenia empirycznego. Uzyskana w ten sposb wiedza, uatwi kwantyfikacj wynikw przeprowadzonych dalszych bada nad istot koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu i tym samym umoliwi optymalizacj zarzdzania praktyczn realizacj koncepcji. Denie do zwikszenia stopnia uytecznoci wynikw prac badawczych z tego zakresu, skania rwnie do zwrcenia uwagi na inne idealistyczne aspekty. Wrd nich w szczeglnoci na ide ceny sprawiedliwej22, za ktr czsto uwaa si warto, stanowic cen za przejcie innej organizacji w tzw. przejciu przyjacielskim itp. Konkludujc, naley podkreli, e CSR jest bytem realnym, cho jego rozmiary ograniczone s dobrowolnoci uwzgldniania aspektw spoecznych i ekologicznych, w dziaalnoci organizacji biznesowych. Dlatego te, nie wszystkie elementy, zarwno w wymiarze wewntrznym jak i zewntrznym mona uzna za przejaw realizacji koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu. Z
15 16 17

Tame Czyli stosunek osignitych celw spoecznych do kosztw spoecznych Rozumiana jako stosunek midzy osignitymi a zamierzonymi spoecznymi celami pracy. 18 Komisja Europejska Green Paper for Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility. COM366 final, Bruksela 2001, s. 9-12 19 Tame, s. 9-11 20 Z powodu przynalenoci przedsibiorstw zrzeszonych w Klubie Partnera do rnych bran, nie zawsze determinant spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstwa bdzie mona rozpatrywa aspekcie ekologicznym (np. WBK) 21 M. Rybak, Etyka w biznesie, Lublin 2002 22 (...) Tomasz z Akwinu za gwn tez teorii ceny sprawiedliwej (iustum pretium) uzna zasad ekwiwalentnoci wymiany. W Summie teologicznej tak tez znajdujemy w rozdziale pt..: Czy czowiek moe sprawiedliwie sprzeda rzecz za wicej ni jest ona warta?. Cena sprawiedliwa to cena rwna wartoci towaru. Ekwiwalentno wymiany odpowiada rwnoci wymienionych dbr. Pojawia si kwestia, jak okreli (i zmierzy) warto. Przypomnijmy, jak to zagadnienie ujmowa Arystoteles w Etyce Nikomachejskiej i jak nie mg zapewni spjnoci midzy relacjami osb i rzeczy powstajcymi w procesie wymiany. Akwinata by precyzyjniejszy i okreli warto towaru jako sum nakadw pracy, materiaw i usug. Poniewa kady z tych skadnikw ma swoj warto (i cen sprawiedliw!), przeto pojawia si wci aktualny w myli ekonomicznej, problem mierzenia tych wartoci. Szczeglne trudnoci zarysoway si przy okrelaniu nakadw pracy, zwaszcza kiedy zasza konieczno uwzgldniania jej jakoci. (...) Stankiewicz W., Historia myli ekonomicznej, PWE, Warszawa, 2007,s.63

pewnoci jednak przejawy urzeczywistnienia spoecznej odpowiedzialnoci biznesu, widoczne mog by w tych aspektach ycia spoeczno-gospodarczego, ktre stanowi wspczesn form znanej z przeszoci pracy u podstaw, czyli m.in. oddziaywania na rzecz rozwoju nauki i szkolnictwa, zwaszcza poprzez rozwj kompetencji i talentw. Dodatkowo, odnoszc si do formy ujcia tego dziaania naley podkreli, e zgodnie z koncepcj K. Perechudy, wspczesne przedsibiorstwa maj charakter sieciowy. Std te rozwaania na temat: czy warto tworzona jest wewntrz, na zewntrz, czy te na pograniczu firmy i jej otoczenia, staj si bezprzedmiotowe23. Rwnie K. Rogoziski, postrzegajc organizacj, jako sie relacji tworzonych pomidzy jej wntrzem i zewntrzem, podkrela istotno wczenia klientw w struktur organizacyjn przedsibiorstwa jako determinant usugowego charakteru firmy24. Zatem dbao o rozwj kompetencji pracownikw25 stanowi dowd spoecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstwa wobec swoich klientw. Istniej udowodnione naukowo przykady istnienia wzajemnej zalenoci: zadowolenie pracownika kontaktowego powoduje zadowolenie klienta z usugi, co wzmacnia poczucie sensu wykonywanej przez pracownika pracy26.
Schemat 2 Uwarunkowania logiczne relacji satysfakcji klienta i pracownika pierwszego kontaktu

rdo: V. A. Zeithaml, M. J. Bitner, Service Marketing, s. 306

Klienci zostaj wczeni w struktur organizacyjn przedsibiorstwa usugowego. Wyniki bada nad jakoci usug z perspektywy klienta oraz postrzeganiem jakoci produktu i procesw wewntrznych przez personel wskazuj na ich wzajemn korelacj. 2. Ksztatowanie kompetencji pracowniczych w kontekcie spoecznej odpowiedzialnoci biznesu W literaturze przedmiotu wystpuj rnorodne ujcia terminu kompetencja27. Przyczyn zrnicowania naley upatrywa zwaszcza w utrwaleniu potocznego ujmowania zagadnienia28. Std te jzykoznawcy kompetencj definiuj najczciej jako waciwo, zakres uprawnie, penomocnictw instytucji lub osoby do realizowania okrelonego dziaania29; zakres czyjej wiedzy, umiejtnoci, odpowiedzialnoci30. Zagadnieniem kompetencji zajmuje si wiele dziedzin nauki, m.in. socjologia31, psychologia32, pedagogika33zarzdzanie, prawo34czy prakseologia35, co determinuje szereg niejednoznacznoci w interpretacji tego pojcia36.
K. Perechuda, Sieciowe zapadanie si wartoci przedsibiorstwa, SPSPiZ w odzi, 2006, tom VII, zeszyt 1, s. 35-39 Por. K. Rogoziski, Nowy marketing Usug, Wyd. AE Pozna, 2003, s. 112 Zwaszcza w firmach charakteryzujcych si wysokim stopniem kontaktu z klientem 26 V. A. Zeithaml, M. J. Bitner, Service Marketing., The McGrow Hill Companies, INC, 1996 s. 305 27 ac. Competentia odpowiedzialno, zgodno od competere schodzi si, zgadza si, nadawa si, wspzawodniczy. Ale take z uwagi na fakt, e pojcie to stanowi wyraenie zoone z dwch, funkcjonujcych czonw: com wsplnie, wesp i petere prosi, da, wymaga [tame s.221 i 325] 28 D.C. McClelland, Identifying Competencies with Behavioral-Event Interviews, Psychological Science, 1998, n. 9. 29 W. Kopaliski, Sownik Wyrazw Obcych, W-wa 1999, str. 406 30 Kompetencyjny dotyczcy zakresu uprawnie; kompetentny-uprawniony do dziaania, decydowania, majcy kwalifikacje do wydawania sdw, ocen; autorytatywny, miarodajny. 31 Socjologiczne ujcie, dokonuje podziau kompetencji na: jednokulturow (Przyswojenie idei, przekona, regu, norm, wartoci, symboli charakterystycznych dla jednej tylko konkretnej kultury [P. Sztomka, Socjologia. Analiza spoeczestwa, Znak, Warszawa, 2004, s. 415]), wielokulturow (Znajomo i umiejtno stosowania wielu rnych wzorw ycia i rnorodnych idei pochodzcych z kilku kultur. Inaczej zwana te kompetencj kosmopolityczn [P. Sztomka, Socjologia. Analiza spoeczestwa, Znak, Warszawa, 2004, s. 415)], podmiotow i przedmiotow (W modelu Biurokracji idealnej zakres uprawnie urzdu, ograniczone podmiotowo i przedmiotowo. Zakres podmiotowy kompetencji to zbir osb,
23 24 25

Zarzdzanie kompetencjami obejmuje: analizowanie potrzeb i projektowanie portfeli kompetencji, oraz doprowadzanie do zapewnienia wymaganych kompetencji w podanych miejscach i czasie. A take zachcanie ludzi do zdobywania i rozwijania niezbdnych kompetencji, analizowanie i ocenianie relacji midzy kompetencjami potrzebnymi a rzeczywicie dostpnymi i doprowadzanie do zgodnoci jednych i drugich37. Jest zatem pojciem szerszym od koncepcji zarzdzania wiedz, bowiem wiedza stanowi tylko jedn z kilku skadowych kompetencji. Zarzdzajc kompetencjami, naley dy do optymalnych relacji midzy ponoszonymi kosztami i efektami, stosowa zasad ekonomizacji38, a jednoczenie interesw39. Zarzdzanie kompetencjami mona postrzega, jako istotn cz zarzdzania zasobami ludzkimi40. Subsystem zarzdzania kompetencjami stanowi jedn z najbardziej istotnych i rozlegych czci zarzdzania zasobami ludzkimi41. Na dwadziecia jeden wyodrbnionych funkcji zarzdzania zasobami ludzkimi, a osiemnacie mona uzna za tosame bd silnie skorelowane z zarzdzaniem kompetencjami, co warunkuje powstanie tezy, i nie jest moliwe stworzenie efektywnego systemu zarzdzania zasobami ludzkimi bez opanowania zarzdzania kompetencjami42. 3. Efektywno pracy a kompetencje Zdolno pracownikw do realizacji celw organizacji, poprzez wykonywanie pracy zawodowej, uwaana jest za jedn z waniejszych kompetencji w gospodarce rynkowej43. Nie mona jednak, bez popenienia bdu zaoy jednoznacznoci kompetencji i efektw44. Zwizki midzy efektywnoci pracy a wysokoci pacy s porednie i na og trudne do okrelenia. Jednake naley dokona rozrnienia efektywnoci, bdcej pochodn dziaa pracownika od czynnikw od niego niezalenych, a rwnie determinujcych efektywno jego pracy. Lepszy wynik dziaalnoci przedsibiorstwa moe by spowodowany podwyszeniem cen, wynegocjowania bardziej korzystnego kontraktu lub zakupu wydajniejszej maszyny obsugiwanej przez pracownika45. Wszystko to uatwia efektywne dziaanie pracownikw przy wykorzystaniu ich kompetencji, przyczyniajc si jednoczenie do poprawy jakoci produktw lub wiadczonych usug. 4 Talent jako najwyszy stopie kompetencji Pojcie talentu wywodzi si od greckiego okrelenia rwnowagi - 46. wczenie jednak rwnowaga ta dotyczya gwnie pienidza47. Obecnie talent nie jest okreleniem jednoznacznym.
ktrych dotycz wice decyzje. Zakres przedmiotowy natomiast to zbir spraw dotyczcy urzdnika [P. Sztomka, Socjologia. Analiza spoeczestwa, Znak, Warszawa, 2004, s. 127 i 132) 32 Kompetencj zdefiniowano jako rzetelne profesjonalne przygotowanie, poczone z poznawczymi (intelektualnymi) moliwociami jednostki, ktre pozwalaj jej w sposb moliwie optymalny realizowa wymogi penionej roli spoecznej [G. Bartkowiak, Psychologia zarzdzania, ZCO,Zielona Gra, s.181] 33 Kompetencja to odpowiedzialno, zgodno, uprawnienie do dziaania. Take zdolno do osobistej samorealizacji. Stanowi podstawowy warunek wychowania. Kompetencja to rezultat procesu uczenia si [W. Oko, Nowy sownik pedagogiczny, ak, Warszawa, 2004, s.184] 34 W dziedzinie prawa podkrelony jest aspekt formalny kompetencja utosamiana jest z penomocnictwem, dopiero w wszym rozumieniu kompetencje poczone s z umiejtnociami i wiedz [Kodeks Cywilny, art. 96-109] 35 Pojcie prakseologii rozumiane jest jako oglnej teorii sprawnego dziaania, [za T. Kotarbiski, Traktat o dobrej robocie, Ossolineum, Warszawa 1982, s. 7] 36 Cz. Nosal natomiast, koncentruje swoj uwag na aspektach dotyczcych ksztatowania relacji wiadomoci rnych grup spoecznych[Cz. Nosal, Psychologia decyzji kadrowych, Profesjonalna Szkoa Biznesu, Krakw 1999, str. 75]. Prakseologiczne ujcie tego terminu, definiuje pojcie kompetencji jako cechy podmiotu dziaania zrelatywizowane do sprawnego wykonywania okrelonego czynu, spenienia funkcji w organizacji [T. Pszczoowski, Maa encyklopedia prakseologii i teorii motywacji, Wrocaw, Ossolineum, 1978, str. 99] 37 T. Oleksyn, Zarzdzanie kompetencjami. Teoria i praktyka, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2006, s. 188 38 T. Kotarbiski, Traktat Kotarbiskiego dobrej robocie, Ossolineum, Warszawa 1982, s. 151, 176 39 Zob. H. Poincare, Nauka i Metoda, Wiedza Powszechna, 1978, s. 236-247; zdaniem P. Druckera, kryterium to (ekonomia wysiku) nakazuje zastanowi si, ktry z moliwych kierunkw dziaania przyniesie najlepszy rezultat przy najmniejszym wysiku lub przy najmniejszym zakceniu funkcjonowania organizacji, P. Drucker, Essential Drucker, MT Biznes, Warszawa, 2002, s. 207 40 Tame 41 T. Oleksyn, Zarzdzanie kompetencjami. Teoria i praktyka, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2006, s. 188 42 Tame 43 T. Oleksyn, 2006, s.249 44 Kompetencje pracownikw powizane s z umiejtnociami. Korzystanie z tych moliwoci to ju nie kompetencje, cho umiejtne korzystanie z nich zwiksza te moliwoci, nieumiejtne za lub adne-pomniejsza [za T. Oleksyn, 2006, s. 250] 45 T. Oleksyn, 2006, s. 250 46 Kopaliski W., Sownik wyrazw obcych, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1985, s. 416

Termin ten wykorzystywany jest bowiem w wielu dziedzinach wiedzy. Wrd nich jest rwnie wiedza z zakresu zarzdzania. Jednak i w tej dyscyplinie funkcjonuje wiele definicji talentu. Uywane przez przedstawicieli tej dyscypliny definicje talentu mona jednak podzieli na kilka grup48. Przyczyni to si moe do optymalizacji dziaa z zakresu zarzdzania talentami49. Jak rwnie do zblienia zarzdzania talentami do zarzdzania kompetencjami i zarzdzania wiedz50.
Tabela 1 Wybrane definicje talentw

Autor
Dawid J.W.

Istota definicji talentu

Talent to spotgowane uzdolnienia

Grupa definicji
Definicje opisowe okrelaj w sposb syntetyczny istot zagadnienia
Definicje opisowo numeratywne ograniczaj si do wyliczenia czci skadowych talentu oraz wskazuj najwaniejszy z elementw skadowych

Tannenbaum A.J.

Kotarbiski T.

Renzulli J.S. Listwan T, Chepa S. Maliszewska E. i inni

Definicje psychologiczne kad nacisk na procesy ksztatowania talentw rdo: Opracowanie wasne na podstawie Borkowska S. (red.) 2005, Zarzdzanie talentami, IPiSS, Warszawa 2005,s. 20-21 i 29-36, Kotarbiski T., Traktat o dobrej robocie, wyd. 4, Ossolineum, Wrocaw ,1969, s. 404.

Talent tworz: 1. zdolnoci oglne, czyli ponadprzecitny potencja intelektualny 2. Zdolnoci kierunkowe, czyli sprawnoci odnoszce si do specyficznych obszarw funkcjonowania 3. Czynnik nie zwizany z myleniem, czyli motywacja do osigni, dojrzao emocjonalna i odporno psychiczna Kunszt skada si z wiedzy o tworzywie i rzdzcych nim prawidowociach, wiedzy o sposobach dziaania i aparaturze, znajomoci ludzi wspdziaajcych oraz ich spoecznego powizania oraz wiadomoci przedsibranych zamierze. Talent tworz trzy skadniki tj.: ponadprzecitne zdolnoci (umiejtnoci), twrczo i zaangaowanie w prac Najwaniejsz umiejtnoci posiadan przez utalentowanych czonkw organizacji jest tzw. inteligencja personalna. Talent jako przejaw wybitnych uzdolnie nie gwarantuje sukcesu. Koniecznym jest ustawiczne jego rozwijanie.

Wszystkie z uj terminu podkrelaj, e wystpowanie talentu zwizane jest z nasyceniem umiejtnoci, wiedzy oraz pozytywnych postaw wobec pracy, przejawiajcych si w rozwinitej motywacji wewntrznej i zaangaowaniu w prac.
Schemat 3 Zaleno midzy kompetencjami a umiejtnociami

rdo: Rakowska A., Sitko-Lutek A., Doskonalenie kompetencji menederskich, PWN, Warszawa, 2000, s. 17

Elementy te stanowi komponenty kompetencji. Zatem, zarzdzanie talentami mona pojmowa jako zarzdzanie najwyszym poziomem kompetencji51. Uzasadnionym jest zatem przyjcie

Talent w antycznej Grecji to najwysza z uywanych, w polis, jednostek patniczych, rwna okrelonej iloci min i drachm - m.in. WaekCzarnecki T., Witkowski St., Dzieje greckie,Ksigarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, Warszawa, 1934, t.1., s. 245 48 Podzia na grupy definicji przyjto za klasyfikacj definicji kultury zaproponowan przez L. Kroebera i C. Kluckhohna, za: Olszewska Dyonizial B., Czowiek Kultura -Osobowo. Wstp do klasycznej antropologii kulturowej, Atla 2, Wrocaw, 2001, s. 28 49 Kaczmarska A., Sienkiewicz ., Identyfikacja i pomiar talentu w organizacji w: Borkowska S., Zarzdzanie talentami, IPiSS, Warszawa, 2005, s. 53 50 Zblienie to nie stanowi przejawu usztywnienia wiedzy, ale jest przykadem unifikacji nauki postulowanego m.in. przez J. Szackiego

47

zaoenia, e zarzdzanie talentami polega na podejmowaniu dziaa na rzecz ich rozwoju w celu osigania celw organizacji.
Schemat 4 Relacja poziomu kompetencji i poziomu uzdolnie

rdo: Opracowanie wasne

Dziaania te, podobnie jak i zarzdzanie kompetencjami, powinny by prowadzone zgodnie z cyklem organizacyjnym oraz ujciem organizacji jako systemu otwartego na dziaania zwizane z wejciem talentw do organizacji, przejciem oraz ich wyjciem52. Ponadto procesowi zarzdzania talentami winna przywieca wiadomo, e pracownicy o wysokim poziomie kompetencji, stanowi warto oglnospoeczn, stymulujc rozwj organizacji i jej czonkw. 5. Postawy kierownikw, a spoeczna odpowiedzialno biznesu. Jest prawd oczywist, e kierownicy poprzez podejmowane przez siebie czynnoci, ukierunkowuj organizacje na wybrane zagadnienia spoeczno-ekonomiczne. Std te we wdraaniu przez nich koncepcji spoecznej odpowiedzialnoci biznesu fundamentaln rol odgrywa znawstwo istoty CSR. Zagadnienie to, jak ju ukazano, jest jednak koncepcj wielowymiarow. W praktyce przyczynia si to do koniecznoci dokonania przez kierownikw selekcji preferowanych elementw zbioru zagadnie spoecznych i ekologicznych. Wybr ten w tej grupie uczestnikw procesu wymiany, posiada dualn form. Dotyczy bowiem zarwno zagadnie zwizanych z organizacj jak i osob kierujcego. Jednym z istotnych czynnikw wpywajcych na dokonanie optymalnych wyborw s preferowane przez kadr zarzdzajc postawy spoeczne w tym m.in. postawy wobec pracy i wobec wasnego uczenia si. W literaturze przedmiotu53 wystpuj trzy grupy definicji postaw54. Pierwsz stanowi definicje nawizujce do koncepcji socjologicznej55, drug definicje nawizujce do koncepcji behawiorystycznych56. Trzeci i ostatni zarazem grup definicji stanowi definicje nawizujce do teorii poznawczej57. Zwolennicy socjologicznej koncepcji postaw, zwracaj uwag na trway stosunek emocjonalny lub oceniajcy osoby majcej dan postaw do jej przedmiotu. Behawioryci
Zarzdzanie kompetencjami, jako subdyscyplina zarzdzania zasobami ludzkimi stanowi wypenienie wikszoci funkcji stawianych przed zarzdzaniem zasobami ludzkimi organizacji [T. Oleksyn, Zarzdzanie kompetencjami. Teoria i praktyka, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2006, s. 188] 52 T. Listwan, Zarzdzanie talentami wyzwania wspczesnych organizacji, w: Borkowska S., 2005, s. 21 53 Balewski B. Psychospoeczne i ekonomiczne uwarunkowania efektywnoci aktywnych form przeciwdziaania bezrobociu, niepublikowana praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Wydzia Zarzdzania, Pozna, 2006,s. 120-121 54 Marody M. ,Sens teoretyczny, a sens empiryczny pojcia postawy. Analiza metodologiczna zasad doboru wskanikw w badaniach nad postawami, Warszawa 1976 r., (w: ) Dydaktyka szkoy wyszej, Instytut Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyszego , Nr 2(94),Warszawa-d, 1991 r.,s.87 55 M.in. Obuchowski K., Reykowski J.,Thurstone L.L., Murray H.A. 56 M.in. Droba D., Fuson W.M. 57 M.in. Asch S.E.,Nowak S., Marody M., Mika S.
51

ukazuj, e postawy przejawiaj si w konsekwentnym zachowaniu si. Natomiast opowiadajcy si za koncepcj nawizujc do teorii poznania uwaaj, e postawy s rozwiniciem procesu poznania i z niego wynikaj. Wszystkie koncepcje wsplnie poszukuj elementw, tworzcych postawy oraz genezy postaw i czynnikw warunkujcych zmian postawy. W aspekcie elementw skadowych, stanowicych postawy pogldem wiodcym jest twierdzenie, e postawy tworz trzy zespolone ze sob komponenty: poznawczy, emocjonalny i intencyjny58. Komponent poznawczy odnosi si do prezentowanego przez czowieka pogldu o czym lub o kim. Komponent emocjonalny jest reakcj na posiadany pogld i zawiera uzewntrznione odczucia. Intuicyjny natomiast odzwierciedla zamiary dotyczce przyszoci59. Powszechnym w literaturze przekonaniem jest pogld, e postawa moe by rezultatem przekona, emocji, zachowa. Moe by take wynikiem przejmowania postaw od innych. Postawa bdca rezultatem przekona jest przypisaniem obiektowi postawy, pewnej informacji pochodzcej z obserwacji, wnioskowania lub otrzymanej od pewnego nadawcy60. Postawa jako rezultat emocji jest, przyjciem dodatniego lub ujemnego znaczenia w oparciu o zdarzenia lub obiekty, ktre takie znaczenie ju posiadaj61. Postaw bdc rezultatem zachowa jest przypisaniem oceny wasnemu, nie wymuszonemu zachowaniu, poprzedzonemu postaw mao wyrazist62. Przejcie postawy od innych jest przejciem gotowej ,przypisanej przez innych, oceny obiektowi postawy63. Zatem pozytywna postawa wobec szczeglnych aspektw dobrowolnego uwzgldniania w dziaalnoci operacyjnej aspektw spoecznych i ekologicznych jaki s: ksztatowanie kompetencji wasnych i podlegych kierownikom pracownikw oraz przeciwdziaanie psuciu talentw musi opiera si na przypisaniu tym aspektom dodatniej wartoci pochodzcej z obserwacji, wnioskowania lub otrzymanej ze rodowiska. Moe te by wynikiem przyjcia dodatniego znaczenia kompetencji i talentw w oparciu o zdarzenia, podkrelajce warto wiedzy, moe wynika z negatywnej samooceny wczeniejszych dowiadcze, ale take moe by przejciem postaw innych osb wchodzcych w skad danej grupy spoecznej.

Wnioski Cho w literaturze przedmiotu mona spotka si z twierdzeniem, i "(...) Wiele sztuk mechanicznych nie wymaga zaiste adnych uzdolnie i udaj si one najlepiej wwczas, gdy uczucie i rozum s cakowicie przytumione64. To w dobie okrelanej mianem wieku rozumu wydaje si ono swoistym przejawem archaizmu. Analiza trajektorii rozwoju organizacji, zwaszcza tych z sektora usug, pozwala bowiem zauway, e postp organizacji, o charakterze sieciowym wymaga opanowania sztuki zarzdzania kompetencjami i talentami. Jej urzeczywistnienie oprcz stricte gospodarczego wymiaru jest rwnie przejawem uwzgldniania przez organizacj, w jej dziaalnoci operacyjnej, aspektw spoecznych. Przyczynia si bowiem bezporednio do powstrzymania psucia talentw i tym samym porednio wpywa na podniesienie poziomu kapitau spoecznego, ktry jak powszechnie wiadomo, od kilkunastu lat, uznawany jest za jeden z czynnikw wzrostu. Bibliografia
[1]Augustyn, Doskonaa sprawiedliwo, tum. ks. W. Eborowicz, Kuria Biskupia Pelplin, [2]Balewski B. Psychospoeczne i ekonomiczne uwarunkowania efektywnoci aktywnych form przeciwdziaania bezrobociu, niepublikowana praca doktorska, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Wydzia Zarzdzania, Pozna, 2006 [3]Baron R.A., Byrne D., Social Psychology. Understending Human Interaction, Allyn and Bacon, Boston 1987 [4]Bartkowiak G., Psychologia zarzdzania, ZCO, Zielona Gra, 2003
58 59

Baron R.A., Byrne D., Social Psychology. Understending Human Interaction, Allyn and Bacon, Boston 1987 Gros U., Zachowania organizacyjne w teorii i praktyce zarzdzania, PWN, Warszawa 2003 60 Nowak S., (red.) Teorie postaw, PWN, Warszawa , 1973 r.,s.17-18 61 Strelau J. (red.),Psychologia- podrcznik akademicki, Jednostka w spoeczestwie i elementy psychologii stosowanej, GWP, Gdask,2000, t.3,s.78 62 tame, s.83 63 tame ,s.84 64 A. Ferguson, An Essay, on the History of Civil Society, I wyd. 1767, Edinburgh 1966, s.182

[5]Borkowska S. (red.) 2005, Zarzdzanie talentami, IPiSS, Warszawa 2005 [6]Domaski S., Czy jest jaki europejski koniec historii? W stron wsplnoty narodw, w: prac zbior., Polskie regiony zachodnie w Unii Europejskiej. Szanse i oczekiwania, ZWSHiFM, Zielona Gra 2004 [7]Drucker P., Essential Drucker, MT Biznes, Warszawa, 2002 [8]Ferguson A., An Essay, on the History of Civil Society, I wyd. 1767, Edinburgh 1966 [9]Friedman M., The Social Responsibility of Business is to Increase Its Profits, New York Times Magazine, September 13 1970 za: za Gazeta IT Nr 9, 19 padziernika 2005r., http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html [10]Gawlikowska-Hueckel K., Procesy rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej: konwergencja czy polaryzacja, Wyd. Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2002 [11]Green Paper for Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility. 366 final, Bruksela 2001 za Gazeta IT Nr 9, 19 padziernika 2005, http://www.gazeta-it.pl/etyka/git30/csr.html [12]Gros U., Zachowania organizacyjne w teorii i praktyce zarzdzania, PWN, Warszawa 2003 [13]Jacher W. (red.), Socjologiczne mierniki efektywnoci pracy, Wyd. Uniwersytetu lskiego, Katowice 1985 [14]Kaczmarska A., Sienkiewicz ., Identyfikacja i pomiar talentu w organizacji w: Borkowska S., Zarzdzanie talentami, IPiSS, Warszawa, 2005 [15]Komisja Europejska Green Paper for Promoting a European Framework for Corporate Social Responsibility. COM366 final, Bruksela 2001 [16]Kopaliski W., Sownik wyrazw obcych, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1985 [17]Kotarbiski T., Traktat o dobrej robocie, wyd. 4, Ossolineum, Wrocaw ,1969 [18]Kotarbiski T., Abecado praktycznoci, Omega Wiedza Powszechna, 1972 [19]Listwan T., Zarzdzanie talentami wyzwania wspczesnych organizacji, w: Borkowska S., 2005 [20]Markiewicz B., Filozofia, WSiP, Warszawa,1988 [21]Marody M., Sens teoretyczny, a sens empiryczny pojcia postawy. Analiza metodologiczna zasad doboru wskanikw w badaniach nad postawami, Warszawa 1976, (w:) Dydaktyka szkoy wyszej, Instytut Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyszego , Nr 2(94),Warszawa-d, 1991 [22]McClelland D.C., Identifying Competencies with Behavioral-Event Interviews, Psychological Science, 1998 [23]Mintzberg H., Zwischen Fakt und Fiktion der schwerige Beruf Manager, w: Harvard manager, IV 1990 [24]Nosal Cz., Psychologia decyzji kadrowych, Profesjonalna Szkoa Biznesu, Krakw 1999 [25]Nowak S., (red.) Teorie postaw, PWN, Warszawa , 1973 [26]Oko W., Nowy sownik pedagogiczny, ak, Warszawa, 2004 [27]Oleksyn T, Zarzdzanie kompetencjami. Teoria i praktyka, Oficyna Ekonomiczna, Krakw 2006 [28]Olszewska Dyonizial B., Czowiek Kultura -Osobowo. Wstp do klasycznej antropologii kulturowej, Atla 2, Wrocaw, 2001 [29]Perechuda K., Sieciowe zapadanie si wartoci przedsibiorstwa, SPSPiZ w odzi, 2006, tom VII, zeszyt 1 [30]Poincare H., Nauka i Metoda, Wiedza Powszechna, 1978 [31]Rakowska A., Sitko-Lutek A., Doskonalenie kompetencji menederskich, PWN, Warszawa, 2000 [32]Rogoziski K., Nowy marketing Usug, Wyd. AE Pozna, 2003 [33]Rybak M., Etyka w biznesie, Lublin 2002 [34]Stankiewicz W., Historia myli ekonomicznej, PWE, Warszawa, 2007 [35]Strelau J. (red.), Psychologia - podrcznik akademicki, Jednostka w spoeczestwie i elementy psychologii stosowanej, GWP, Gdask,2000, t.3 [36]Sztomka P., Socjologia. Analiza spoeczestwa, Znak, Warszawa, 2004, [37]Waek- Czarnecki T., Witkowski St., Dzieje greckie, Ksigarnia Trzaski, Everta i Michalskiego, Warszawa, 1934, t.1 [38]Wojtya K., Elementarz etyczny, TN KUL, Lublin 1983r [39]Zeithaml V. A., Bitner M. J., Service Marketing., The McGrow Hill Companies, INC, 1996