LABORATORIUM Z PODSTAW KONSTRUKCJI MASZYN WICZENIE NR 3 WYZNACZANIE NIEOGRANICZONEJ WYTRZYMAOCI PODSTAWY ZBA NA ZMCZENIE DLA NAPRE GNCYCH F lim

1. Cel wiczenia
a) Zapoznanie si z metod wyznaczania nieograniczonej wytrzymaoci podstawy zba na zmczenie dla napre gncych F lim na stanowisku mocy zamknitej; b) Wyznaczenie rodziny krzywych zmczeniowych oraz wartoci nieograniczonej wytrzymaoci podstawy zba na zmczenie dla napre gncych Flim dla prawdopodobiestwa zniszczenia P = 1% (wg dwch metod).

2. Wprowadzenie
Podstawowym parametrem koniecznym do przeprowadzenia oblicze sprawdzajcych wytrzymao zmczeniow podstawy zba na zamanie wg PN-ISO 6336/3 jest dopuszczalne naprenie u podstawy zba FPlim dla zakresu nieograniczonej wytrzymaoci zmczeniowej dla prawdopodobiestwa uszkodzenia P = 1% (czasem dopuszczalne naprenie u podstawy zba FPN dla zakresu ograniczonej wytrzymaoci zmczeniowej dla prawdopodobiestwa uszkodzenia P = 1% ). Dopuszczalne naprenia u podstawy zba FPlim i FPN odpowiednio dla zakresu nieograniczonej i ograniczonej wytrzymaoci na zmczenie wyznacza si dla danej nieograniczonej wytrzymaoci podstawy zba na zmczenie dla napre gncych si Flim . Wg PN-ISO 6336 wartoci Flim jest obliczeniowe naprenie zginajce u podstawy zba, jakie moe przenie materia bez zamania zba przez co najmniej N F lim = 3 10 6 bazowej liczby cykli obcienia przy zginaniu odzerowo ttnicym (rys. 1). Dopuszczalne naprenia FPlim i FPN oblicza si ze wzorw [1]:

Flim Y ST FPlim = Y relT Y RrelT Y X

S Fmin

(1)

FPN = FPlim

3 106 m F N

(2)

gdzie: Flim - nieograniczona wytrzymao zmczeniowa podstawy zba, tj. graniczna warto trwale przenoszonego miejscowego ttnicego naprenia gncego u podstawy zba przy N Flim cykli (wyznaczona dowiadczalnie wg niniejszego wiczenia), Y ST - wspczynnik korekcji napre, S Fmin - minimalny wymagany wspczynnik bezpieczestwa ze wzgldu na wytrzymao podstawy zba, Y relT - wzgldny wspczynnik wraliwoci na dziaanie karbu, Y RrelT - wzgldny wspczynnik stanu powierzchni obliczanego koa w odniesieniu do wymiarw

k-prbek, Y X - wspczynnik wielkoci koa zbatego, N - liczba cykli obcienia w zakresie ograniczonej wytrzymaoci na zmczenie odpowiadajca napreniu, m F - wspczynnik kierunkowy pochylonej czci wykresu Whlera we wsprzdnych logarytmicznych - m F = tg (z wykresu).

Rys. 1. Zakresy wytrzymaoci statycznej ( N < N S ) i zmczeniowej (ograniczonej ( N S N < N lim ) i nieograniczonej ( N N lim )) podstawy zba

Znajc warto dopuszczalnego naprenia u podstawy zba FPlim oraz wspczynnika kierunkowego m F mona wyznaczy take dopuszczalne naprenie dla zakresu wytrzymaoci statycznej FPS (rys. 1). Np. dla stali nawglanych, wgloazotowanych lub tylko hartowanych powierzchniowo, azotowanych, eliw sferoidalnych i eliw szarych dla zakresu ograniczonej wytrzymaoci na zmczenie N S = 104 < N N Flim = 3 106 dopuszczalne naprenie dla zakresu wytrzymaoci statycznej FPS oblicza si ze wzoru
1 mF = ctg = 1 N lg Flim NS lg FPS = 0,2876 lg FPS , FPlim FPlim

(3)

gdzie 6 N Flim - teoretyczna graniczna liczba cykli, wg PN-ISO N F lim = 3 10 , N S - liczba cykli odpowiadajca napreniu FPS . Norma PN-ISO 6336/5 dopuszcza kilka rnych sposobw wyznaczania nieograniczonej wytrzymaoci zmczeniowej w zalenoci od wybranej metody obliczania wytrzymaoci zbw k zbatych. I tak dla najdokadniejszej metody A konieczne jest wyznaczenie wykresu Whlera z bada rzeczywistych par k zbatych w rzeczywistych warunkach eksploatacyjnych. Nastpna metoda B stosowana jest dla dokadniejszych oblicze, wic wymaga ona take danych wytrzymaociowych uzyskanych z bada k-prbek na specjalnych stanowiskach mocy zamknitej lub w ostatecznoci na pulsatorach. Dla pozostaych mniej dokadnych metod C i D

wystarczaj wartoci nieograniczonej wytrzymaoci na zmczenie uzyskane z badania paskich prbek z karbem lub bez karbu (gadkich) przy zginaniu ttnicym. Istnieje bardzo duo metod wyznaczania wykresu zmczeniowego Whlera dla prbek lub rzeczywistych elementw maszyn. Oglnie mona je podzieli na badania przyspieszone (np. Locati), standardowe (klasyczne) i pene (statystyczne). Badania przyspieszone pozwalaj na wyznaczenie krzywej zmczeniowej i wartoci nieograniczonej wytrzymaoci z mniejsz lub wiksz dokadnoci w stosunkowo krtkim czasie. Badanie standardowe umoliwia okrelenie krzywej zmczeniowej oraz granicy wytrzymaoci F lim tylko dla prawdopodobiestwa zniszczenia zmczeniowego rwnego 50%. Wykorzystujc natomiast wyniki penych bada zmczeniowych mona wyznaczy rodzin krzywych zmczeniowych oraz wartoci nieograniczonej wytrzymaoci na zmczenie FlimP dla dowolnego prawdopodobiestwa zniszczenia P , odchylenie standardowe nieograniczonej wytrzymaoci S Flim , redni warto
lg N oraz odchylenie standardowe logarytmu trwaoci na dowolnym poziomie napre wraz z funkcj rozkadu wytrzymaoci nieograniczonej lub trwaoci na dowolnym poziomie napre. W zalenoci od wymaga co do jakoci danych dla materiau na koa zbate mona wybra dowoln metod bada, przy czym projekt PN-ISO 6336/5 klasyfikuje wszystkie materiay wg trzech stopni jakoci: ML, MQ i ME (najnisza, rednia i najwysza).

Do oblicze sprawdzajcych wytrzymao przekadni zbatych zalecana jest metoda B, tak wic w niniejszym wiczeniu wyznaczenie wytrzymaoci zmczeniowej przeprowadza si dla k-prbek na stanowisku mocy zamknitej (rys. 2). Norma PN-ISO 6336/5 przewiduje nastpujce standardowe wymiary koa-prbki i standardowe warunki robocze: modu m = 3 5 mm ( YX = 1 ), przyjto m = 3 mm ,
kt pochylenia linii zba = 0 ( Y = 1 ), zarys odniesienia wg ISO 53 szeroko wieca b = 10 50 mm , przyjto b = 18 mm , klasa dokadnoci wykonania: 4 do 7 wg ISO 1328 (PN-79/M-88522), przyjto 6 klas, wspczynnik korekcji napre Y ST = 2 , parametr karbu q ST = 2,5 ( Y relT = 1) , wysoko chropowatoci przy podstawie zba R z = 10 m ( R RrelT = 1) , wspczynniki obcienia K A = K F = K F = 1 .

Rys. 2. Schemat stanowiska badawczego (mocy zamknitej) 1-przekadnia badana, 2-przekadnia zamykajca, 3-waki skrtne, 4-waek wejciowy, 5-sprzgo napinajce, 6-koa-prbki badane W stanowisku mocy zamknitej wasnej konstrukcji zastosowano odlego osi a = 100 mm , dziki czemu jest ono take wykorzystywane do badania wytrzymaoci boku zba na zmczenie stykowe (pitting) Hlim . Pozostae parametry k-prbek do badania wytrzymaoci podstawy zba na zmczenie dla napre gncych Flim przyjto nastpujce: z1 = 29 , z 2 = 37 , x1 = 0 , x 2 = 0 ,349 .

3. Metoda standardowa wyznaczania F lim

Badanie standardowe na uzyskanie krzywej zmczeniowej (dla zakresu ograniczonej trwaoci) na zamanie zmczeniowe wymaga przeprowadzenia do 15 prb zmczeniowych. W pierwszej prbie zakada si poziom naprenia 1 = (0 ,5 0 ,6 )Rm . Nastpny poziom zaley od liczby cykli niszczcych N 1 pierwszego koa-prbki. W przypadku gdy N 1 < 10 5 cykli wtedy zaleca si przyjmowa naprenie dla drugiej prby 2 = 1 20 MPa , a w przeciwnym przypadku 2 = 1 + 20 MPa . Naprenie trzeciej prby dobiera si zalenie od liczby cykli niszczcych pierwszej N 1 i drugiej prbki N 2 . Jeeli N 1 (lub N 2 ) = 5 10 4 2 10 5 cykli to
5 3 0,8 1 (albo 3 0,8 2 ), natomiast jeeli N 1 (lub N 2 ) > 2 10 to 3 0,9 1 (albo 3 0,9 2 ). Kolejny czwarty poziom naprenia okrela si na podstawie wynikw poprzedniej prby. Mianowicie jeeli zb trzeciej prbki wyama si zmczeniowo przy liczbie cykli N 3 < 3 10 6 , to 4 = 3 (20 30 ) MPa . Jeeli nie wyama si do granicznej (bazowej) liczby

cykli N Flim = 3 106 , to przyjmuje si 4 = 0 ,5 ( 1 + 3 ) dla przypadku gdy 1 > 2 , albo 4 = 0 ,5 ( 1 + 2 ) gdy 2 > 1 . Poniewa warto naprenia 4 jest ju bliska wartoci nieograniczonej wytrzymaoci zmczeniowej Flim , wic naprenie dla pitego koa-prbki przyjmuje si na poziomie 5 = 0 ,5 ( 3 + 4 ) , przy czym przy napreniu 3 lub 4 powinna ulec zniszczeniu zmczeniowemu tylko jedna z poprzednich prbek przed osigniciem bazowej liczby cykli. Granic nieograniczonej wytrzymaoci zmczeniowej (bazow) F lim odpowiadajc 50% prawdopodobiestwu zniszczenia jest rzdna punktu przecicia si

wyznaczonej linii trwaoci zmczeniowej wykrelonej w ukadzie wsprzdnych lg F lg N F (lub rzadziej F lg N F ) z prost (pionow) lg N F = lg N F lim . Poniewa metoda ta nie pozwala na wyznaczenie granicy nieograniczonej wytrzymaoci zmczeniowej (bazowej) F lim odpowiadajcej innemu ni 50% prawdopodobiestwu zniszczenia, wic nadaje si tylko do bada materiaw przeznaczonych na elementy maszyn mniej odpowiedzialnych od k zbatych, czyli takich gdzie wystarczy wanie 50% prawdopodobiestwo zniszczenia.

4. Metoda wyznaczania F lim wg bada penych (statystycznych)

Wyniki bada zmczeniowych podlegaj duym rozrzutom i to tym wikszym im mniejszy jest poziom naprenia. Gwnymi przyczynami tego zjawiska s rnice w mikrostrukturze prbek, i to nawet pochodzcych z tego samego wytopu oraz rnice w ich technologii wykonania oraz warunkw badania. Dlatego te w celu uzyskania penych charakterystyk wytrzymaoci i trwaoci zmczeniowej materiau lub rzeczywistego elementu (dla dowolnych prawdopodobiestw zniszczenia) naley przeprowadza badania statystyczne tj. badania wikszej liczby prbek. Planowanie takich bada oraz nastpna analiza wynikw sprowadza si do nastpujcych etapw [2, 3]: 1) okrelenie parametrw metody bada (liczby poziomw), wybr stanowiska i wymiarw kprbek, 2) planowanie bada (dobr odpowiedniej liczby k-prbek w zalenoci od wymaganej dokadnoci bada), 3) wykonanie bada zmczeniowych, 4) opracowanie wynikw bada (analityczne bd wykrelne), 5) graficzne przedstawienie wynikw bada (wykrelenie penego wykresu zmczeniowego dla rnych prawdopodobiestw zniszczenia). Do otrzymania rodziny krzywych zmczeniowych badania naley prowadzi przynajmniej na piciu poziomach napre. W przeciwiestwie do bada standardowych, tutaj zaczyna dobiera si wartoci napre od poziomu minimalnego. I tak minimalne naprenia ustala si tak, aby do granicznej liczby cykli N Flim uzyskano (5 15)% prb pozytywnych (zakoczonych wyamaniem zba). Drugi poziom powinien zapewni ju (40 60)% wynikw pozytywnych. Nastpnie ustala si maksymaln warto naprenia wykorzystujc ograniczenie na minimaln liczb cykli N s = 10 4 i pozostae poziomy napre rozdziela si rwnomiernie w przedziale zawartym midzy poziomem drugim i ostatnim. Wyniki tych bada umoliwiaj wykrelenie rodziny krzywych rozkadu trwaoci we wsprzdnych P lg N F z parametrem F (uwaga o rzdnych P jest normaln siatk prawdopodobiestwa [2, 3, 5]) a nastpnie lg F lg N F (z parametrem P ) [2, 3, 4]. Rodzin charakterystyk nieograniczonej wytrzymaoci zmczeniowej odpowiadajcych rnym prawdopodobiestwom zniszczenia P (PN-ISO 6336 wymaga wartoci Flim dla P = 1 % ) wyznaczaj rzdne punktw przecicia si wyznaczonych linii trwaoci zmczeniowej z prost pionow lg N F = lg N F lim . W trakcie bada zmczeniowych wszystkie koa-prbki bada si na tym samym stanowisku, kontrolujc co pewien czas stabilno zadawanych poziomw naprenia. Kryterium dla

wyznaczenia krzywych zmczeniowych jest cakowite zmczeniowe wyamanie si zba zbnika. Majc na uwadze wpyw pittingowania si powierzchni zbw na ich wytrzymao na zamanie, naley wyklucza z bada te pary k-prbek, na zbach ktrych sumaryczna powierzchnia zniszczenia przekroczy 2% sumy czynnej powierzchni bocznej zbw wsppracujcej pary. Innym powodem odrzucenia koa-prbki jest wystpienie jamek pittingu na jednym zbie o powierzchni przekraczajcej 8% jego czynnej powierzchni lub te pojawienie si wykruszania zba w miejscu przeomu zmczeniowego, czyli przy podstawie zba.

5. Statystyczne opracowanie wynikw bada

5.1. Analityczny sposb wyznaczenia wykresu zmczeniowego w ujciu probabilistycznym Wykresy zmczeniowe materiaw lub czci maszyn w plogarytmicznym lub logarytmicznym ukadzie wsprzdnych s w przyblieniu liniami prostymi, dziki czemu opracowanie wynikw bada zmczeniowych prowadzi si w ramach liniowych zalenoci midzy rozpatrywanymi parametrami. Zakada si przy tym, e naprenia lub ich logarytmy s wielkociami zdeterminowanymi, narzucanymi przy planowaniu bada. Wtedy logarytmy liczby cykli s wielkociami losowymi o normalnym rozkadzie prawdopodobiestwa. Dla ustalenia zalenoci midzy napreniem lub logarytmem naprenia a logarytmem trwaoci stosuje si analiz regresji [2, 3, 4]. Rwnanie teoretycznej linii regresji przedstawia si w postaci (dla podwjnie logarytmicznego ukadu wsprzdnych):

= + (x x )

(4)

gdzie = E (Y x ) jest warunkow wartoci oczekiwan wielkoci logarytmu trwaoci lg N = Y przy ustalonym logarytmie naprenia lg = X = x . Oszacowaniem teoretycznej linii regresji jest dowiadczalna linia regresji o rwnaniu

Y = a + b (x x )

(5)

gdzie stae regresji a i b wynosz (dla m poziomw naprenia i ni prb na i -tym poziomie naprenia, i = 1, K , m ):

a= y =
i=1

yi
,

( x
b=
i=1 m i=1

- x ) yi
,
i

(6)

( x

- x)

x
x=
i =1

y
,

ni

yi =

j =1

ni

(7)

y i = lg N i ,

xi = lg i .

(8)

Zaoon liniowo krzywej regresji sprawdza si za pomoc nastpujcej zalenoci:

F =

s2 , 2 s1

(9)

2 gdzie s1 - uredniona wariancja z prby, s 2 - wariancja dla dowiadczalnej linii regresji 2

(y
2 s1 = i=1 j =1

ni

ij

yi )

(y
,
2 s2 = i=1

Yi )

n
i=1

- m

m - 2

(10)

Jeeli obliczona warto F nie przewysza wartoci krytycznej F1 (odczytywanej z tablic statystycznych) dla zadanego poziomu istotnoci i stopni swobody k 1 =

n
i=1

- m oraz

k 2 = m - 2 , to liniowo potwierdza si.

Uwaga: F = 2 ,77 dla k 1 = 3 , k 2 = 58 oraz 1 = 5% . Wtedy powysze dwie wariancje mona zastpi jedn obliczan ze wzoru:

(y
2 s = i=1 j =1 m

ni

ij

Yi )

(11)
i

n
i=1

- 2

wykorzystywan do okrelenia wariancji parametrw a i b rwnania dowiadczalnej linii regresji oraz wartoci Y :
2 a

s =

s2 m

sb =

(x
i=1

(12)

x)

2 2 2 sY = s a + sb ( x x ) . 2

(13)

Hipotez zerow o istnieniu zwizku midzy badanymi wielkociami sprawdza si za pomoc testu t-Studenta. W tym celu oblicza si

t=

b , sb

(14)

ktre porwnuje si z wartoci tablicow t , k odpowiadajc poziomowi istotnoci i liczbie

stopni swobody k = n i 2 .
i =1

Uwaga: dla k > 30

t , k = z 1 2 ( z 1 2 - wg tablicy 1).

Jeli t t , k , to hipotez zerow przyjmuje si. Przedziay ufnoci dla parametrw rwnanie teoretycznej linii regresji oblicza si z zalenoci:

a t 2,k sa < < a + t 2,k sa , b t 2 , k sb < < b + t 2 , k sb ,

(15)

(16)

Y - t /2, k sY < < Y + t /2, k sY ,

(17)

gdzie t /2, k - stablicowana warto, ktr zmienna losowa o rozkadzie t-Studenta i parametrze (liczbie stopni swobody) k przekroczy z prawdopodobiestwem 2 . Do wykrelenia krzywych zmczeniowych odpowiadajcych rnym prawdopodobiestwom zniszczenia (na i-tym poziomie napre) naley skorzysta ze wzoru:

Yi P = Yi + z P s i

(18)

(y
gdzie

ni

ij

yi )

s i2 =

j =1

ni 1

Yi = a + b ( xi x )

z P - kwantyl dla prawdopodobiestwa P (np. z 1% = 2 ,326 , z 99% = 2 ,326 .

Tablica 1. Wartoci kwantyla z P dla prawdopodobiestwa P standardyzowanego rozkadu normalnego i lognormalnego
P%
0 0,01 0,1 0,5 1 2,5

zP
- -3,719 -3,090 -2,576 -2,326 -1,960 5 10 20 30 40

P%

zP -1,645 -1,282 -0,842 -0,524 -0,253

P%
50 60 70 80 90 95

zP
0 0,253 0,524 0,842 1,282 1,645

P%
97,5 99 99,5 99,9 99,99 1

zP 1,960 2,326 2,576 3,090 3,719 +

5.2. Wykrelny sposb wyznaczenia wykresu zmczeniowego w ujciu probabilistycznym W zwizku z wprowadzaniem nowych norm ISO do obliczania wytrzymaoci k zbatych walcowych i stokowych (odpowiednio ISO 6336 i ISO 10300) konieczne jest wyznaczanie wytrzymaoci zmczeniowej k-prbek F lim 1% dla 1 % prawdopodobiestwa zniszczenia.
Parametr ten jest rzdn punktu przecicia si nachylonej prostej wykresu zmczeniowego odpowiadajcej 1 % prawdopodobiestwu zniszczenia oraz prostej pionowej rwnej bazowej liczbie cykli N F lim b = 3 10 6 .

Jedna z metod wyznaczania prostej nachylonej wykresu zmczeniowego odpowiadajca dowolnemu prawdopodobiestwu zniszczenia (oczywicie rnemu od 50 %) opiera si na wykorzystaniu kwantyla potrzebnego prawdopodobiestwa w rwnoci Yi P = Yi + z P s i (podanej w poprzednim rozdziale). Bardziej praktyczna metoda polega na wykrelaniu na podstawie wynikw bada zmczeniowych charakterystyk w ukadzie P % lg N F ( P % prawdopodobiestwo zniszczenia) z parametrem poziomu naprenia F rys. 3 [2, 4].

Rys. 3. Siatka prawdopodobiestwa dla rozkadu normalnego logarytmw trwaoci zmczeniowej Rzdnymi punktw wyznaczajcych rozkady trwaoci dla poszczeglnych poziomw napre F s prawdopodobiestwa zniszczenia koa prbki wyznacza si ze wzoru [2, 3]:

P=

i 0 ,5 100 % , n

(19)

gdzie i jest liczb porzdkow prby, n - liczb prbek badanych na danym poziomie napre F . Kolejnemu prawdopodobiestwu wyznaczonemu z powyszego wzoru odpowiada logarytm liczby cykli do zniszczenia uporzdkowanych w szereg wartoci rosncych dla tego samego poziomu naprenia:

lg N i lg N i +1 .

(20)

Majc taki wykres rozkadw logarytmw trwaoci, w ktrym o rzdnych ma podziak prawdopodobiestw odpowiadajcych rozkadowi normalnemu [2, 5], mona ju w prosty sposb wykreli waciwy wykres zmczeniowy odpowiadajcy zadanemu prawdopodobiestwu zniszczenia (rys. 4) [2, 3, 4].

10

Rys. 4. Wykres zmczeniowy w ujciu probabilistycznym Uwaga: moliwe jest take wykrelenie wykresu dla dwu lub trjparametrowego rozkadu Weibulla trwaoci zmczeniowej [2, 5].

6. Literatura
1. Drewniak J.: Komputerowo wspomagane projektowanie przekadni zbatych, Wyd. Filii P w Bielsku-Biaej, Bielsko-Biaa 2000 2. Drewniak J.: Probabilistyczny model obliczeniowy trwaoci zmczeniowej elementw i zespow maszyn, Zeszyty Naukowe Politechniki dzkiej, Filii w Bielsku-Biaej, 7, 1992 3. Drewniak J., Tomaszewski J.: Badanie wytrzymaoci zmczeniowej materiaw na koa zbate wg zalece normy ISO/DIS 6336/5, cz. 1, Wyznaczanie nieograniczonej wytrzymaoci podstawy zba na zmczenie dla napre gncych F lim ; Zeszyty NaukowoTechniczne OBR REDOR, Bielsko-Biaa, 1996 4. Drewniak J. (red.)., Laboratorium badania przekadni zbatych. Wydawnictwo P Filii w Bielsku-Biaej 2000 5. Smirnow M.N., Statistieskie metody obrabotki rezultatow mechaniceskich ispytanij. Masinostroenie. Moskwa 1985 6. Benjamin J. R., Cornell C. A.: Rachunek prawdopodobiestwa, statystyka matematyczna i teoria decyzji dla inynierw, WNT Warszawa 1977 7. Mller L. Przekadnie zbate-badania, WNT Warszawa 1974 8. Kocada S., Szala J.: Podstawy oblicze zmczeniowych, PWN 1985 9. Niezgodziski M. E., Niezgodziski T.: Obliczenia zmczeniowe elementw maszyn, PWN, Warszawa 1973

11

7. Instrukcja wykonania wiczenia

Wyznaczenie nieograniczonej wytrzymaoci podstawy zba na zmczenie dla napre gncych F lim dla dowolnego prawdopodobiestwa zniszczenia P przeprowadza si wg nastpujcych punktw: a) zapoznanie si z zaoeniami bada (materia k-prbek, obrbka cieplno-chemiczna, dokadno bada) wpisanie danych do formularza pomiarowego, zapoznanie si z zasad dziaania stanowiska mocy zamknitej, zapoznanie si z instrukcj BHP na stanowisku, przygotowanie stanowiska do bada (sprawdzenie stanu k zbatych w skrzynce zamykajcej i oysk tocznych, wakw, rub mocujcych, wymiana oleju w skrzynkach badanej i napdzajcej), b) przyjcie liczby prbek do bada zgodnie z planowaniem bada n = 60 , c) przyjcie wartoci napre poszczeglnych poziomw, np. dla k-prbek wykonanych ze stali 17HNM: 5 = 1150 MPa , 1 = 550 MPa , 2 = 700 MPa , 3 = 850 MPa ,

4 = 1000 MPa , obliczenie momentw napinajcych sprzgo stanowiska odpowiadajcych napreniom poszczeglnych poziomw, d) rozdzia cakowitej liczby prbek na poszczeglne poziomy (okrelenie i )
rwnomierny ( i = 0 ,2 dla i = 1, K , 5 ) lub nierwnomierny symetryczny (bardziej prawidowy),
1 = 5 = n1 n 5 = = 0 ,25 , n n 2 = 4 = n 2 n4 = = 0 ,2 , n n 3 = n3 = 0 ,1 , n

e) przeprowadzenie bada zmczeniowych k prbek poczwszy od poziomu najniszego do poziomu najwyszego, zapisywanie wynikw bada w tabeli 1 formularza pomiarowego, f) wykrelenie krzywych zmczeniowych w ujciu probabilistycznym (dwoma sposobami), g) opracowanie formularza pomiarowego, analiza uzyskanych wynikw i opracowanie wnioskw z bada.

12

Formularz pomiarowy
1. Parametry k-prbek
modu m = liczba zbw zbnika z 1 = szeroko wieca zbnika b1 = wspczynnik przesunicia zbnika x1 = klasa dokadnoci wykonania materia obrbka cieplno-chemiczna protok pomiarw metrologicznych liczba zbw koa z 2 = szeroko wieca koa b2 = wspczynnik przesunicia koa x 2 =

2. Wyniki bada zmczeniowych

Tablica 2. Wyniki bada zmczeniowych Trwao prbki nr na i -tym poziomie obcie Poziom napre i

Lp.

1 =
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

2 =

3 =

4 =

5 =

xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxx

13

3. Wyznaczenie krzywej zmczeniowej

3.1. Sposb analityczny
Tablica 3. Tablica pomocnicza do analitycznego wyznaczenia krzywej zmczeniowej

Ni

xi

yi

xi x

(xi x ) yi

Yi

y i Yi

Suma
2 i

XXXXX

XXXX XXXX X

(x
i =1

x) =

(y
i =1

2 i

Yi ) =

Obliczenia pozostae: rwnanie dowiadczalnej linii regresji: ............................................................................................................................. przedzia ufnoci dla teoretycznej linii regresji: ............................................................................................................................. wyznaczenie rwna kwantylnej krzywej zmczeniowej dla P = 0 ,01 : ............................................................................................................................. wyznaczenie nieograniczonej wytrzymaoci podstawy zba na zmczenie dla napre gncych F lim odpowiadajcej prawdopodobiestwu zniszczenia P = 0 ,01 oraz P = 0 ,5 : ............................................................................................................................. ............................................................................................................................. wykrelenie rozkadw logarytmw trwaoci zmczeniowych prawdopodobiestwa dla rozkadu normalnego:

na

siatce

14

wykrelenie wykresu zmczeniowego w ujciu probabilistycznym:

3.2. Sposb wykrelny

Sposb ten omwiony jest w punkcie 5.2 instrukcji wiczenia. wykrelenie wykresu P % = f (lg N ) - (jak na rys. 3) wykrelenie wykresu zmczeniowego w ujciu probabilistycznym:

porwnanie wykresw, weryfikacja wynikw oblicze:

Rys. 5. Rysunek pomocniczy z siatk prawdopodobiestwa dla rozkadu normalnego

Data wykonania badania: Wykonawca bada: Zatwierdzajcy: Opracowa: J. Drewniak
Imi i nazwisko Podpis