1. Wyjanij pojcie cywilizacji i zwizek pomidzy cywilizacj a kultur materialn.

Cywilizacja - poziom rozwoju spoeczestwa w danym okresie historycznym, ktry charakteryzuje si okrelonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania rodowiska naturalnego, nagromadzeniem instytucji spoecznych. Stanowi ona najwyszy poziom organizacji spoeczestw, z ktrymi jednostki identyfikuj si. W skad cywilizacji wchodz mniejsze jednostki np.: narody, wsplnoty pierwotne czy inne zbiorowoci; cywilizacja, przeciwiestwo barbarzystwa Za przejawy cywilizacji uznaje si:

zorganizowane ycie miejskie monumentalne obiekty sakralne pismo rozwinity handel jaki rodzaj organizacji zajmowanego terytorium

Kultura materialna - termin okrelajcy wszelkie fizycznie istniejce rzeczowe wytwory pochodzce z przejaww dziaalnoci czowieka - zarwno przedmioty sztuki jak i przedmioty uytkowe. Do kultury materialnej zalicza si rwnie sposoby wytwarzania przedmiotw np. technologia produkcji stali, sposoby uprawy rolin i hodowli zwierzt itp. Kultura materialna wraz z kultur wysok tworz cywilizacje 2. Podaj nazw er historycznych i dokonaj klasyfikacji cywilizacji. Ery historyczne (z wykadw) 1) staroytna 2) redniowiecze 3) nowoytna 4) najnowsza Formacje spoeczno-ekonomiczne 1) wsplnota pierwotna 2) niewolnictwo 3) feudalizm 4) kapitalizm wg. Huntingtona jest 12 gwnych cywilizacji. Siedem mona zaliczy do wymarych: mezopotamska egipska kreteska klasyczna bizantyjska rodkowoamerykaska andyjska

Pi nadal trwa:

cywilizacja japoska cywilizacja zachodnia cywilizacja chiska cywilizacja islamska

 cywilizacja hinduistyczna Gdy zajmujemy si wspczesnym wiatem warto do nich doda: cywilizacja afrykaska (ewentualnie) cywilizacja prawosawna cywilizacja latynoamerykaska

3. Cykle rozwoju gospodarczego. Kondratiewa wystpowanie wielu regularnoci w procesach gospodarczych, ktre przybieraj form cyklu trwajcego od 40 do 50 lat, z fazami wzrostu i spadku koniunktury Kondratiew uwaa, e przyczynami dugich cykli jest zuywanie si, zastpowanie i wzrost zasobu podstawowych dbr kapitaowych infrastruktury (drg kolejowych, kanaw). Kuznets gospodarka rozwija si wg. Falowania w cyklach 15-18 lat, nie duej. W wahaniach cyklu koniunkturalnego mona wyrni cztery podstawowe fazy: 1. 2. 3. 4. kryzys (lub recesja w zalenoci od skali spadku produkcji) depresja (lub dno kryzysu) oywienie gospodarcze wysoka koniunktura (rozkwit gospodarczy)

Midzy poszczeglnymi fazami zachodzi zwizek przyczynowo-skutkowy, co oznacza e mechanizmy i procesy zachodzce w jednej fazie cyklu warunkuj mechanizmy i procesy w nastpnej fazie. Przebieg cykli jest nieregularny, rni si one midzy sob dugoci poszczeglnych faz oraz amplituda waha. Opis faz cyklu koniunkturalnego: I. Stan szczytowy koniunktury (rozkwit) o Wysoki poziom wydatkw inwestycyjnych doprowadza po pewnym czasie do wzrostu zdolnoci produkcyjnych gospodarki narodowej o Inwestycje osigaj swj najwyszy poziom (przestaj rosn) o Koszty produkcji rosn (w wyniku wykorzystania gorszych urzdze wytwrczych, zatrudnienia pracownikw o niszych kwalifikacjach, zwikszenia pracy w godzinach nadliczbowych) o Wzrost dochodw powoduje wzrost skonnoci do oszczdzania (maleje skonno do konsumpcji) o Stopniowy wzrost kosztw produkcji w stosunku do wzrostu cen o Banki coraz bardziej ograniczaj udzielanie kredytw inwestycyjnych o Wygasanie optymistycznych nastrojw wrd przedsibiorcw

II.

Zaamanie gospodarcze (kryzys nadprodukcji) o Spadek kursw papierw wartociowych o Zahamowanie wzrostu cen (a nawet spadek) o Ograniczenie kredytw inwestycyjnych

o o

Zmuszanie do spaty istniejcych zobowiza Spadek iloci zamwie na urzdzenia wytwrcze i rezygnowanie z kontraktw budowlanych

III.

Faza depresji o Mara z zyskw gwatownie spada (trudnoci sprzeday) o Mae i sabsze przedsibiorstwa bankrutuj o Maksymalne ograniczenie przez banki komercyjne kredytw o Inwestycje i konsumpcja osigaj swoje minimum (nigdy zero) o Pojawia si dno kryzysu

IV.

Faza oywienia o Przedsibiorcy, ktrzy przetrwali, dokonuj renowacji swojego kapitau o Wycofanie starych maszyn i urzdze zakupujc nowoczeniejsze, bardziej ekonomiczne o Ronie zatrudnienie o Zwikszanie zyskw o Banki komercyjne nagromadziy rodki pienine, a szukajc klientw obniaj stop procentow o Tanie kredyty zachcaj przedsibiorcw do inwestowania o Rosn kursy akcji i obligacji o Oywienie obejmuje coraz to nowe dziedziny ycia gospodarczego o W cigu 2-3 lat osiga now faz szczytowego rozwoju

4. Wyjanij pojcie rewolucji przemysowej. Rewolucja przemysowa to proces zmian spoecznych, ekonomicznych i politycznych, ktry zosta zapocztkowany na przeomie XVIII i XIX wieku w Anglii i by zwizany z przejciem od produkcji manufakturowej bd rzemielniczej towarw do produkcji fabrycznej na du skal. ( Najoglniej rzecz biorc, rewolucja przemysowa oznaczaa zastosowanie po raz pierwszy na wielk skal postpu technicznego w procesie produkcji, w celu obniki kosztw wytwarzania i zwycistwa w walce konkurencyjnej ) 5. Omw przesanki rewolucji przemysowej.
eby moga nastpi rewolucja musz nastpi: a) przemiany w rolnictwie modernizacja wsi, dostarczanie siy roboczej i surowcw do rozwoju przemysu, zmodernizowana wie jest te chonnym rynkiem zbytu b) stworzenie warunkw do upowszechnienia bada naukowych ( 1623 prawo patentowe w Anglii) c) rynek zbytu na towary pochodzce z przemysu wewntrzny rynek zbytu pobudza rozwj a nastpnie pojawia si rynek zagraniczny d) infrastruktura transportowa

Rewolucja przemysowa zacza si na wsi (pola zamieniane byy na pastwiska co wizao si potrzeb zmniejszenia iloci osb pracujcych na wsi; nastpia zmiana mylenia u wacicieli ziemskich arystokracji; stosowano rachunek ekonomiczny w gospodarowaniu ziemia bardziej opacaa si sprzeda weny ni zboa; nastpoway migracje ze wsi do miasta powsta rezerwa taniej siy roboczej) Kapita, handel napdza rozwj miast. Koa gospodarcze mieszczaskie inwestoway w handel nastpnie pienidze te przenieli z manufaktur do produkcji przemysowej.

Przesanki rewolucji przemysowej A. Tradycje produkcyjne rzemiosa B. Istnienie kapitau nagromadzonego w wyniku pierwotnej akumulacji C. Istnienie wolnej siy roboczej D. Rynek zbytu na towary przemysowe E. Rozwj nauki i techniki F. Zasoby surowcowe G. Stabilny ustrj polityczny i system gospodarczy H. Infrastruktura

6. Dlaczego Angli uwaamy za kolebk rewolucji przemysowej. Rewolucja przemysowa zacza si w Anglii, najlepiej rozwinitym i najbogatszym wwczas kraju wiata, ktry mia take wydajne rolnictwo i bogactwa naturalne zapewniajce energi (wgiel kamienny). W Anglii, kolebce przemysu, na przykad XIII-wieczne chaupnictwo weniane nie zaspokajao potrzeb rynku. Stao si to powodem do poszukiwania nowych rozwiza technologicznych. Rewolucji w przdzalnictwie dokonaa Spinning Jenny (maszyna przdzalnicza wynaleziona przez Jamesa Hargreavesa w 1764 r. udoskonalona przez Richarda Arkwrighta w 1767 r.). Jednak najwikszym wynalazkiem bya maszyna parowa (Thomas Newcomen,James Watt) - przemys, komunikacja, grnictwo. Burzliwe zmiany w Anglii w technice produkcji okrelone mianem rewolucji przemysowej, da podkrelenia nie tyle tempa co gbokoci przemian doprowadziy w efekcie do uksztatowania si nowego systemu ekonomicznego i nowej cywilizacji przemysowej. Dogodne wyspiarskie pooenie stwarzao sprzyjajce warunki do rozwoju handlu i floty a tym samym zdobywania kolonii ponadto chronio przed najazdami. Na przeomie XVII i XVIII nastpiy w Anglii wane przemiany w technice produkcji rolniczej, polegajcej na intensyfikacji hodowli wiodcej do wzrostu produkcji ywnoci i weny. Wprowadzono nowe roliny uprawne, okopowe. Rewolucja agrarna powodowaa coraz wiksza koncentracje wasnoci ziemskiej. Przemiany doprowadziy do oglnego wzrostu wydajnoci rolnictwa angielskiego co rozszerzyo rynek wiejski na artykuy przemysowe oraz stworzyo nadwyki ywnoci. Procesy te sprzyjay rozwojowi rynku wewntrznego i umocnieniu spjnoci ekonomicznej kraju. Warunkiem przemian gosp i technicznych byo take umoliwienie mobilnoci siy roboczej. Anglia naleaa do krajw i najszybciej postpujcym rozwoju manufaktury zwaszcza sukienniczych i metalurgicznych na do wysokim poziomie. Dziki temu wzrastaa liczba ludzi zatrudnionej w produkcji pozarolniczej.

7. Czynniki przemian demograficznych od pocztku XIX wieku.

8. Wpyw postpu cywilizacyjnego na przemiany demograficzne.

Rewolucji przemysowej w Europie towarzyszy intensywny wzrost demograficzny. W pierwszej po. XIX wieku bardzo szybko wzrastao zaludnienie wiata, przy czym dotyczyo to gwnie krajw najbardziej rozwinitych pod wzgldem gospodarczym. W kocu XVIII wieku i w pierwszej po XIX wieku przyspieszony wzrost ludnoci zaznaczy si gwnie w Anglii, Francji, Belgii, Holandii i USA. Demograficzny sens rewolucji polega na staym obnianiu si umieralnoci i zwikszaniu przecitnej dugoci ycia. W drugiej po XIX wieku w Szwecji czowiek y przecitnie 38lat, Anglii i Francji 38 39lat natomiast na przeomie XIX i XX wieku czowiek w Szwecji y 53lata a Anglii i Francji 46 47lat. Wyranie daje si zauway zwizek midzy obnianiem si miertelnoci, a rozwojem gospodarczym. Spadek miertelnoci nastpuje szybciej w krajach lepiej rozwinitych, pniej za w krajach opnionych. Na spadek miertelnoci wpyny przyczyny: 1) postp higieny i owiaty, 2) rozwj medycyny, 3) industrializacja i oglny wzrost produkcji przemysowej i rolniczej. Do podnoszenia higieny ycia codziennego przyczynio si wprowadzenie do powszechnego uytku myda i pocieli. Jednoczenie rozwinite pastwa wprowadzay kontrol sanitarn nad handlem ywnoci, i czystoci, wody, zakaday pierwsze szpitale. Nastpi przyspieszony rozwj empirycznej medycyny i wspierajcych je nauk przyrodniczych: biologii i chemii. W 1796 roku Anglik Edward Jenner opracowa pierwsz, szczepionk przeciw chorobie zakanej (ospie). W pierwszej po XIX wieku due efekty przyniosa kampania m.in. w zwalczaniu miertelnoci przy porodach. Do upowszechniania zdobyczy medycyny przyczyni si rwnie rozwj przemysu i urbanizacja. Przemys wytwarza masowo skomplikowane przyrzdy, aparaty lecznicze i tanie leki. Najlepszym, syntetycznym miernikiem wsplnego postpu nauki, owiaty, lecznictwa i przemysu moe by przecitne trwanie ycia ludzkiego. Pierwszy etap rewolucji demograficznej w Europie charakteryzowa si szybkim spadkiem miertelnoci, przy jednoczesnym zachowaniu dotychczasowego wskanika urodze. Rezultatem tego stanu rzeczy by oczywicie gwatowny przyrost naturalny w tych krajach. Przyrost naturalny do czasw rewolucji przemysowej by do rwnomierny na caym wiecie. Od tego okresu by wyszy w krajach uprzemysowionych ni w krajach nierozwinitych. Przyrost ludnoci na wiecie: 1800 906mln 1850 1171mln

1900 1608mln 1950 2400mln 9. Czy istniaa specjalna droga (Sonderweg) rozwoju rewolucji przemysowej w Niemczech. Gdy rewolucja francuska znosia dawne podziay spoeczne, w Prusach zadekretowano sztywny podzia na szlacht, mieszczastwo i chopstwo. Prusy day pierwszy przykad rewolucji przemysowej sterowanej przez rzd ktry wypeni brak miejscowej buruazji. Odgrna pruska industrializacja wynikaa z planw wojskowych. Szczegln uwag zwrci Fryderyk Wielki na Grny lsk, wwczas rzadko zaludniany zacofany rolniczo. W

1757 powstaa tam pierwsza huta z wielkim piecem. Grny lsk sta si pod rzdami pruskimi zapleczem przemysowym armii i policji. Wikszo obszaru Prus by nadal pogrona w feudalizmie, a junkierska gospodarka rolna oparta na paszczynie. Rozwj gospodarczy dotyczy tylko okrelonych gazi przemysu cikiego i zbroje oraz niektrych regionw, jak Grny lsk. Na pocztku XIX wieku nastpi te rozwj przemysu w Saksonii, gdzie produkowano tekstylia i inne wyroby konsumpcyjne. W wyniku blokady kontynentalnej rozwin si przemys wkienniczy w Nadrenii oraz powstao zagbie Ruhry-Okrg Przemysu Cikiego. Rewolucja przemysowa w Saksonii przebiegaa rwnolegle z rozszerzeniem si lokalnego rynku zbytu. W pozostaych rejonach Niemiec panowao ubstwo przeludnienie prowadzce do masowej emigracji za ocean. Stary porzdek feudalny w krajach niemieckich ustpowa powoli, zwaszcza na wschodzie. Reformy stosunkw agrarnych trway od 1783r, gdy zniesiono poddastwo osobiste w Badenii do 1850r, gdy zakoczono reform prusk. W rezultacie pruskiej drogi do kapitalizmu Sonderweg w Prusach nadal dominowaa wielka wasno ziemska. Wan rol w rozwoju naturalnych przesanek niemieckiej rewolucji przemysowej odegrao odejcie od trjpolwki na rzecz podozmianu. W latach 1815-1865 ludno Niemiec wzrosa o 59% produkcja rolna za o 135% . Dla niemieckiej Rewolucji Przemysowej due znaczenie mia nie tylko szybki wzrost liczby ludnoci ale take mobilno siy roboczej. W poszukiwaniu pracy robotnicy przenosili si w raz ze swoimi rodzinami ze sabo rozwinitych terenw wsch. do orodkw przemysowych Zach Niemiec. Wdrwk t nazwano Ostflucht (ucieczka ze wschodu). Sukcesy przemysu niemieckiego w II poowie XIX wieku tumaczy si te czsto wysokim poziomem szkolnictwa zawodowego i politechnicznego. Utworzenie zwizki celnego w 1834r oraz budowa kolei i kanaw zdynamizoway niemiecka rewolucje przemysow. Rozwj sieci kolejowej nie tylko zblia rynki zbytu do orodkw produkcji, ale sam w sobie powodowa wzrost zapotrzebowania na wyroby metalurgiczne. ywioowemu rozwojowi rewolucji przemysowej w zachodniej czciach Niemiec towarzyszyy efekty pruskiej drogi do kapitalizmu na wschodzie. 10. Miejsce Niemiec w gospodarce wiatowej przed I wojn wiatow. 11 .Omw na przykadzie wybranego kraju, ktry uwaasz za przodujcy, przebieg procesw industrializacji. Industrializacja inaczej uprzemysowienie jest to proces przeksztacania si spoeczestw tradycyjnych w przemysowe dziki wprowadzeniu gospodarki opartej na mechanizacji produkcji, kierowanej planowo przy uyciu okrelonych metod zarzdzania, charakteryzujcy si zwikszaniem si odsetka osb zatrudnionych w przemyle, standaryzacj czasu pracy, wyranym podziaem pracy i wzrostem heterogenicznoci spoeczestwa. Procesowi temu towarzyszy przyspieszona urbanizacja, zwikszaniem si liczby grup wtrnych w stosunku do grup pierwotnych, zmniejszaniem si roli grup wsplnotowych. Krajem o najszybszym rozwoju industrializacji bya w XIX wieku Anglia. Uprzemysowienie kraju miao cisy zwizek z wybuchem rewolucji przemysowej. Doprowadzia ona do wzrostu wydobycia wgla kamiennego, ktry wkrtce wypar wgiel drzewny. W 1735 roku Abraham Derby zastosowa w hutnictwie koks, a ju w II poowie XVIII wieku zaczto budow wielkich piecw hutniczych. Rozwiny si wielki okrgi przemysowe: Manchester, Liverpool, Birmingham. Szybko posuwaa si rwnie urbanizacja: rozwijay si miasta, ludno migrowaa ze wsi do miast, poprawiy si warunki mieszkaniowe, co znacznie przyczynio si do zwikszenia liczby mieszkacw miast angielskich. Jednak najwikszy boom przey przemys wkienniczy. Wytwarzano przemysy masowego uytku, a zapotrzebowanie na

narzdzia potrzebne do ich produkcji pocigno za sob rozwj hutnictwa i innych gazi gospodarki. 12. Stany Zjednoczone jako przykad kraju ekonomicznym i cywilizacyjnym w XIX wieku. o szybkim postpie

W cigu kilkudziesiciu kolejnych lat po zakoczeniu wojny domowej, USA rozwiny si w najwiksz potg przemysow wiata. Przyjto 17 nowych stanw. Rozwinito poczenia kolejowe; dziki nim poczono brzegi obu oceanw. W gospodarce zaczto stosowa na szerok skal energi elektryczn i silniki spalinowe. Szybko zacza rozwija si motoryzacja, m.in. dziki zakadom Henry Forda, przyczyniajc si do rozwoju kraju. Powstay pierwsze gigantyczne korporacje produkujce m.in. stal, maszyny, okrty. Rozwin si przemys naftowy, chemiczny, baweniany, rozwino si grnictwo wgla kamiennego. Dziki szybkiemu rozwojowi powstay wielkie fortuny: Johna Morgana, Johna Rockefellera, Andrew Carnegie'go. Wzrost gospodarczy w tym okresie przekracza 10%. Korzystajc z kopotw Wielkiej Brytanii w Wojnie Burskiej Stany Zjednoczone zmonopolizoway budow Kanau Panamskiego (ukad Clayton - Bulwer). Budow rozpoczto 1850, zakoczono w 1914.
Kolonie amerykaskie podporzdkowane Anglii traktowano jako rdo surowcw, podatkw i rynek zbytu dla towarw z metropolii. Aby ten stan rzeczy utrzyma, Brytyjczycy zabraniali kolonistom budowania zakadw wytwrczych i rozwijania wasnego systemu pieninego. Amerykanie w rny sposb starali si omin krpujce przepisy, ale skutkowao to represjami ze strony wadz. Najbardziej brzemienne w skutkach okazao si wprowadzenie ca na importowan herbat. Byo to przyczyn do pierwszych ostrzejszych protestw, ktre miay miejsce w Bostonie (1773 r.), a niebawem (1776 r.) ogoszenia Deklaracji Niepodlegoci. Doszo do zwyciskiej wojny z metropoli, ktra w 1783 r. uznaa niepodlego Stanw Zjednoczonych. Po uzyskaniu niepodlegoci powstay warunki do gbokich przeksztace w strukturze spoeczno-gospodarczej i szybkiego rozwoju gospodarczego. Podstaw wolnoci gospodarczej zapewniaa demokratyczna konstytucja z 1787 r., ktra utrwalaa federacyjny i republikaski charakter pastwa. W 1792 r. Kongres uchwali ustaw monetarn, na mocy ktrej uznano dolar za oficjaln monet urzdow. Gospodarka USA nastawiona zostaa gwnie na rozwj rynku wewntrznego, wymian towarw midzy podstawowymi sektorami: przemysem i rolnictwem. Aby umoliwi rozwj rodzimego przemysu, zastosowano polityk protekcjonizmu celnego , ktra chronia krajowy rynek przed zalewem tanich towarw angielskich. Od 1816 r. rozpoczto wprowadzanie wysokich ce ochronnych na wikszo surowcw oraz produktw przemysowych sprowadzanych do kraju. Wysokie opaty celne, przyczyniajce si do zwikszenia dochodw budetowych. Dochody te zostay przeznaczone na rozwijanie nowych technologii , oraz na zakupywanie nowych terenw np. ( od Francuzw za 15mln dolarw Luizjan , od Hiszpanw za 5mln Floryd, od Rosji za 7,2mln Alask). Istotnymi czynnikami rozwoju Stanw Zjednoczonych byo duo tempo przyrostu naturalnego i masowy napyw imigrantw z Europy (w latach 1815-1860 przyjechao std ok. 5mln osb). Imigranci, bdcy przewanie ludmi modymi i przedsibiorczymi, bardzo korzystnie wpynli na postp gospodarczy, zagospodarowujc rolniczo nowe obszary. W sumie liczba ludnoci zwikszya si z 3,5mln w chwili uzyskania niepodlegoci do 32mln ju w roku 1860. Rozwj przemysu USA do ok.1815 r. by jeszcze do powolny, gospodarka wykazywaa wci spor zaleno od Europy. Rozwj gospodarczy finansowany by w duym stopniu poyczkami pieninymi z bankw angielskich i niderlandzkich. Powstaway pierwsze manufaktury, przewanie o profilu wkienniczym. W latach 1815-1840 nastpi rozwj przemysu drobnego. Mechanizacja nastpowaa wolno, bazowaa na og na tanich maszynach angielskich. Przewrt techniczny nastpi po roku 1840, industrializacja nabraa szybkiego tempa, co obrazuje ponad omiokrotny wzrost wydobywania wgla kamiennego i blisko trzykrotne zwikszenie wytopu surwki elaza. W efekcie ju w kocu lat pidziesitych Stany Zjednoczone doczyy do grona potg przemysowych wiata (w 1860r

To jest do przeczytania lania wody ;) 13. Przedstaw na przykadzie wybranego kraju opnienia rozwojowe w odniesieniu do XIX wieku. 14. Rewolucja przemysowa na ziemiach polskich. Zwizki gospodarcze poszczeglnych zaborw z rnymi rynkami oglnopastwowymi sprawiy, e rewolucja przemysowa na ziemiach polskich nie przebiegaa rwnomiernie. Najwczeniej i w sposb najpeniejszy dokonaa si w Krlestwie Polskim i na Grnym lsku, inne dzielnice, bowiem stanowiy jedynie rolnicze zaplecze dla przemysw pastw zaborczych. Na Grnym lsku, gdzie w procesie tym gwn rol odegrao hutnictwo, faza wstpna trwaa od 1796 roku do 1830 r. Rozpoczo go uruchomienie w Gliwicach pierwszego na kontynencie europejskim wielkiego pieca stosujcego koks. Wkrtce wprowadzono inne udoskonalenia i maszyny parowe, powstay nowoczesne huty cynku. Zasadniczy okres rewolucji przemysowej na Grnym lsku trwa w latach 1831- 70. Upowszechniy si wwczas wielkie piece koksowe, pudlingarnie, walcownie i maszyny parowe. Rozwj nowoczesnego hutnictwa spowodowa olbrzymi wzrost wydobycia wgla, ktre w latach 1800- 70 zwikszyo si z 41 tys. ton do 5,9 mln ton.

Na ziemiach polskich rewolucja przemysowa najwczeniej i w sposb najpeniejszy dokonaa si w Krlestwie Polskim i na Grnym lsku. Inne dzielnice stanowiy w tym czasie jedynie rolnicze zaplecze dla przemysw pastw zaborczych. Faza wstpna trwaa 1796-1830, w trakcie ktrej uruchomiono w Gliwicach pierwszy na kontynencie europejskim wielki piec opalany koksem, wprowadzono maszyny parowe, zbudowano nowoczesne huty cynku. Zasadniczy okres rewolucji przemysowej na Grnym lsku trwa w latach 1831-70. Koksownie, pudlingarnie, walcownie i maszyny parowe i rozwj hutnictwa spowodowa olbrzymi wzrost wydobycia wgla, ktre zwikszyo si z 41 tys. t w 1800 r. do 5,9 mln t w 1870 r. W 1866 r. w produkcji surwki oraz pfabrykatw hutniczych i odleww ju ponad 90 proc. zakadw Grnego lska stosowao wgiel i koks. W Krlestwie Polskim faza wstpna rewolucji przemysowej przypada na lata ok. 1816-50, a przodujc rol odgrywa w niej przemys wkienniczy. Okoo 1820 r. uruchomiono w rejonie Warszawy i odzi pierwsze mechaniczne przdzalnie weny, a wkrtce take baweny, a w 1839 r. mechaniczne, nowoczesne warsztaty tkackie. W kocu lat 40. d staa si wanym orodkiem przemysu bawenianego, korzystajcym w peni z maszyn parowych. Waciwy okres rewolucji przemysowej w Krlestwie Polskim przypada na lata 1850-90. W przemyle wkienniczym liczba zakadw stosujcych napd parowy wzrosa z dziewiciu do ponad 100, a moc maszyn wzrosa ponad stokrotnie. Podobne przemiany nastpiy w innych gaziach przemysu. Najwyszy poziom europejski osigno cukrownictwo, hutnictwo i przemys maszynowy. W okresie tym zbudowano nowe huty w Zagbiu Dbrowskim i Warszawie, powstay trzy okrgi przemysowe: wkienniczy warszawsko-dzki, grniczo-hutniczy sosnowiecko-czstochowski i Grnolski Okrg Przemysowy, a moc maszyn parowych w latach 185388 w caym Krlestwie Polskim wzrosa z ok. 2 tys. do blisko 55 tys. KM, za liczba zatrudnionych robotnikw z ok. 50 tys. do ok. 150 tys. PERIODYZACJA ROZWOJU GOSPODARCZEGO POLSKI 1. Wsplnota pierwotna do VII w. n.e. 2. Feudalizm VII-XVIII w. a. wczesny feudalizm VII-XII w., b. rozkwit feudalizmu. Gospodarka czynszowa XIII-po. XV w., c. rozwj gospodarki folwarczno-paszczynianej od po. XV do po. XVII w., d. kryzys gospodarki folwarczno-paszczynianej i upadek gospodarczy Polski od po. XVII do XVIII w. 3. Ksztatowanie si gospodarki kapitalistycznej od koca XVIII do po. XIX w. 4. Kapitalizm po. XIX w. - 1939r. a. kapitalizm na ziemiach polskich od II po. XIX w. do koca I wojny wiatowej, b. kapitalizm w okresie gospodarki polskiej1918-1939 5. Gospodarka w okresie II wojny wiatowej. 6. Rozwj gospodarczy Polski Ludowej 1945-1975. a. ksztatowanie si nowego systemu gospodarczego i odbudowa gospodarcza Polski 19451949, b. pierwsza faza industrializacji 1950-1970. Budowa podstaw przemysu, c. druga faza industrializacji i jej skutki w latach 1971-1975. Dysproporcje, d. specyficzne cechy rozwoju gospodarczego Polski Ludowej 15. Przemiany agrarne w XIX wieku. Katalizatorem przemian agrarnych w XIX wieku bya rwnie rewolucja przmysowa, ktra swoim zasigiem obja take rolnictwo. Zaczto tworzy wielkie gospodarstwa rolne przez wywaszczenie chopw. Pojawiy si nowe techniki rolne, m.in. zastosowanie podozmianu

(roliny zboowe i okopowe uprawiano na zmian na tym samym polu), ulepszono rasy byda, wprowadzono nowe uprawy kukurydzy i ziemniakw, ktre czciowo ograniczyy plagi godu. Coraz czciej dokonywano melioreacji i osuszania bagien. Zastosowano maszyny takie jak siewnik czy mockarnie. W rolnictwie doszo do akumulacji kapitau. Powsta take teoria fizjokratyzmu, mwica, e podstaw dobrobytu spoeczestwa jest rolnictwo. Jej twrc by Francois Quesnay. ROZWJ KAPITALISTYCZNEGO ROLNICTWA.REWOLUCJA AGRARNA XVIII-PO. XIX 1. Istota rewolucji agrarnej a. przewrt techniczny - przejcie od trjpolwki do podozmianu (likwidacja ugorw), - zastosowanie nowych narzdzi i maszyn (mechanizacja), - intensywne nawoenie i zabiegi melioracyjne, - doskonalenie gospodarki rolinnej (nowe uprawy, wydajniejsze odmiany rolin), - doskonalenie hodowli, nowe odmiany i rasy, poprawa techniki ywienia zwierzt, system oborowy hodowli, - uprzemysowienie rolnictwa b. przeobraenia spoeczne rolnictwa - ostateczny rozkad stosunkw feudalnych (usamodzielnienie si drobnych wytwrcw), - spadek ludnoci utrzymujcej si z rolnictwa. 2. Dwie drogi rozwoju stosunkw kapitalistycznych w rolnictwie a. droga pruska (kraje Europy Wschodniej) - stopniowe przeksztacenie si folwarkw w gospodarstwa kapitalistyczne, - zmiany w rolnictwie pod wpywem zarzdze odgrnych, poowiczno zmian, b. droga amerykaska (Stany Zjednoczone, Francja) - rozwj gospodarki farmerskiej i chopskiej podstaw przejcia do gospodarki kapitalistycznej, - rewolucyjny charakter przemian, 3. Typy rolnictwa kapitalistycznego a. intensywne rolnictwo mieszane rolinno-hodowlane (Holandia, Anglia) - due nakady pracy i kapitau na jednostk ziemi, - dua wydajno z 1 ha ziemi, - wysoka warto ziemi, b. ekstensywne rolnictwo towarowe (Stany Zjednoczone, Kanada, Rosja) - dominacja jednej uprawy lub hodowli, - maa wydajno ziemi i wysoka wydajno pracy, - wysoki stopie mechanizacji wobec maej liczebnoci siy roboczej, - niskie nakady na 1 ha, - niska cena ziemi, - tanio produkcji. c. rolnictwo plantacyjne (Ameryka rodkowa i Poudniowa, niektre azjatyckie i afrykaskie kraje podzwrotnikowe), - dominacja upraw przeznaczonych na eksport, - rolnictwo wyspecjalizowane, monokulturowe, - oparcie si o prac przymusow lub nisko opacan.

16. Konsekwencje rewolucji agrarnej dla postpu cywilizacyjnego.

17. Co rozumiesz pod pojciem II rewolucji przemysowej. Druga rewolucja przemysowa przypada na drug poow XIX i pocztki XX stulecia. Spowodowana zostaa gwatownym rozwojem nauki, ktremu towarzyszyo powstanie nowych rozwiza technicznych, poczwszy od silnika gazowego, poprzez dynamit i karabin maszynowy, a po odkurzacz elektryczny w 1907 roku. Rozwj hutnictwa aluminium, ktra wymagaa duo energii z wody tzw. hydroenergia. Rozwj silnika elektrycznego, arwki, telegrafu. Petrochemia ropa naftowa eksploatowana w latach 50-tych XIX w. Ropa wykorzystywana bya w 80-tych latach do silnika spalinowego. Pionierzy motoryzacji Francja, Niemcy. Rozwj lotnictwa 1903 r. pierwszy lot. Przemys chemiczny I-sze sztuczne wkna, nawozy 80-te i 90-te lata XIX wieku (Niemcy) Przemys optyczny nowe technologie, brane i rejony. 18. Przedstaw ogln charakterystyk przemian gospodarczych w wiecie w latach 1871-1914 ze szczeglnym uwzgldnieniem Niemiec i USA. Niemcy - zjednoczenie polityczne(1871), przyczenie Alzacji i Lotaryngii, olbrzymia kontrybucja od Francji (kapita inwestycyjny), grynderka (ruch zakadania spek), chonny rynek zbytu na wsi, przyrost naturalny, protekcjonizm celny, zamwienia zbrojeniowe, badania naukowe - rozwj techniki, rozwj floty, bankowoci i ubezpiecze; niedua emigracja do USA. Sprawna administracja, stawianie na jako, tradycyjna, ale stwarzajca szanse owiata po 1873 niezwyky rozwj; przemysy nowoczesne elektrotechniczny i chemiczny take rolnospoywczy i wkienniczy. Monopolizacja (Resko-Westfalska wsplnota wgla i stali, AEG, IG Farben). 1913r. - wyprzedzenie Wlk. Brytanii (II miejsce w wiecie po USA). Rolnictwo opierao si na wielkiej wasnoci rodzin junkierskich, wydajne i dobrze zaopatrzone technicznie. USA - wielkie bogactwa naturalne(wgiel, ropa, rudy), imigranci z Europy i Azji. 1894pierwsze miejsce na wiecie w produkcji przemysowej. Postp techniczny i zastosowanie naukowej organizacji pracy - rozwj wszystkich gazi przemysu. Rozwj monopoli (1870Standart Oil Trust(potem Company) Johna D. Rockefellera, J. P. Morgan United Steel Corporation, International Harvester Company, 1903-Ford Motor Company - Henrego Ford). 1890-Sherman Act prawo antytrustowe omijane przez tworzenie holdingw. RolnictwoPoudnie bawena i tyto(obudowa po wojnie), Zachd -pszenica, kukurydza, bydo. I potga gospodarcza wiata.

22.Wpyw I wojny wiatowej na gospodark.

Po zakoczeniu wojny nastpi spadek produkcji przemysowej na wiecie. By ona zwizany przede wszystkim z koniecznoci przestawienia gospodarki z produkcji wojennej na pokojow. Rwnie nieustabilizowana sytuacja polityczna w wielu pastwach nie sprzyjaa rozwojowi gospodarczemu.. Produkt Krajowy Brutto (PKB) zwikszy si w gwnych krajach alianckich (Wielka Brytania, Wochy i USA), zmniejszy si natomiast we Francji, Rosji, neutralnej Holandii oraz w pastwach centralnych. Spadek PKB w Austrii, Rosji, Francji i Turcji siga od 30 do 40%. Na przykad w Austrii caa trzoda chlewna zostaa przeznaczona na ubj i pod koniec wojny na rynku w ogle nie byo misa. Dochodzi do tego inflacja: w 1919 roku w Wielkiej Brytanii ceny byo 2,11 raza wysze ni w 1913. We wszystkich krajach zwikszy si udzia pastwa w PKB, we Francji i Niemczech przekroczy on 50% a w Wielkiej Brytanii prawie doszed do 39% (1917 r.). Aby sfinansowa zakupy w USA alianci zaczli zaciga ogromne poyczki (gwnie na Wall Street). W kocu 1916 r. Wilson zdecydowa si odci Entent od rde kredytu, ale w obliczu wojny z Niemcami postanowi tego nie robi. Po przystpieniu USA do wojny w akcji kredytowej dla aliantw oprcz bankw prywatnych uczestniczy take rzd amerykaski. W latach 1914-1919 dug Wlk. Brytanii wzrs z 26% do 128% PKB. Po 1919 r. Stany Zjednoczone zaday spaty poyczek, ktre Anglia i Francja finansoway gwnie z reparacji wojennych uiszczanych przez Republik Weimarsk, ktrej rozwj by z kolei wspierany przez kredyty amerykaskie. To krenie pienidzy w obiegu zamknitym zaamao si w 1931 r. a wierzyciele amerykascy nigdy nie zostali spaceni.

23. Przedstaw oceny gospodarki wiatowej Johna Maynarda Keynesa po I i po II wojnie. Po I W: Rynek trzeba oywia, naley obnia stopy procentowe, stosowa ulgi inwestycyjne w systemie podatkowym, ratowa firmy zagroone bankructwem, dziki pastwowemu interwencjonizmowi. Po II W: Po II Wojnie wiatowej praktyka gospodarcza wikszoci pastw zostaa ostatecznie zdominowana przez teori interwencjonizmu, ktrej patronowa John Keynes. Najbardziej istotnym elementem myli Keynesa byo wskazanie celowoci znacznego poszerzenia zakresu oddziaywania pastwa na gospodark i jej kontrolowania przez administracj publiczn oraz odrzucenie prawa Saya i oparcie teorii ekonomii na, uznanej za jedn z pierwszych zasad ekonomii, zasadzie efektywnego popytu. Keynes postulowa eby kraje z nadwyka patnoci powinny importowa dobra z krajw o niedoborem patnoci. Po I wojnie wiatowej Keynes wyda ksik pt: The Economic Consequences of the Peace, w ktrej przestrzega przed konsekwencjami naoonych reparacji wojennych. Uwaa, e nie bd one suyy stabilizacji wiata i nie uspokoj sytuacji politycznej. Po krachu w 1929 roku doszo do wprowadzenia interwencjonizmu (polityka New Deal). Keynes twierdzi, e w okresie dekoniunktury pastwo moe agodzi jej skutki spoeczne i ekonomiczne przez bezporednie "wpompowanie" pienidzy podatnikw w gospodark. W okresie dekoniunktury zachodzio jego zdaniem zjawisko samonapdzajcego si "zwijania" gospodarki, polegajcego na jednoczesnym spadku produkcji wynikajcego ze zmiejszania si

podau na rynku i automatycznym uboeniem spoeczestwa powodujcego dalsze zmniejszanie poday. Aby zlikwidowa to niekorzystne zjawisko naleao zdaniem Keynesa wpompowa w tym okresie pienidze do gospodarki przez tworzenie miejsc pracy bezporednio finansowanych przez pastwo, za w okresie koniunktury "przykrca finansow rub", poprzez ograniczanie poday pienidza. Po II wojnie wiatowej W 1936 roku: Oglna teoria zatrudnienia, procentu i pienidza. Jego makroekonomiczne spojrzenie na gospodark, udowodnienie tezy, e bez ingerencji pastwa gospodarka skazana jest na niepene wykorzystanie czynnikw wytwrczych, wskazanie nowych sposobw przeciwdziaania temu zjawisku stanowiy rewolucyjn zmian w sposobie mylenia ekonomicznego. Jego koncepcje dotyczce pienidza zostay uwzgldnione w trakcie budowy po wojnie midzynarodowego systemu walutowego. On sam by twrc Midzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Midzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju. 24. Wielki kryzys gospodarczy 1929-1933. Wielki kryzys, okrelany te mianem wielkiej depresji - najwikszy kryzys gospodarczy w XX wieku, ktry mia miejsce w latach 1929-1933 i obj wszystkie kraje oraz wszystkie dziedziny gospodarki. Kryzys rozpocz si w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku (a wedug niektrych rde ju kilka miesicy wczeniej), czyli panice na giedzie nowojorskiej na Wall Street 24 padziernika 1929, gdy gwatownie spady ceny akcji, pocigajc za sob acuch bankructw i zaduenia, ktre rozprzestrzeniy si stopniowo na wszystkie kraje. Skutkiem kryzysu bya te utrata pracy przez setki milionw ludzi - w USA bezrobocie signo 1/3 siy roboczej. Spadek produkcji przemysowej sign w niektrych krajach 50% (Polska, USA), a szczeglnie silnie odczuo kryzys rolnictwo. Poprawa sytuacji gospodarczej nastpia w 1933 r., w Polsce dopiero ok. 1935 r. Skutkiem wielkiego kryzysu, wedug oceny historykw, byo m.in. dojcie Hitlera do wadzy w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostay zagodzone przez tzw. Now ad Gospodarczy (ang. New Deal), czyli program reform ekonomiczno-spoecznych wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939 - popularno zyskaa wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakadajca interwencj pastwa w gospodarce, ktra przez wiele lat dominowaa potem w teorii i praktyce gospodarczej krajw wolnorynkowych.

25. Na czym polega tzw. Kapitalizm kierowany (po 1933 roku). Strategia ta (okrelana mianem guided capitalism - kapitalizm kierowany), zakadajc konieczno cisej wsppracy pomidzy rzdami, wielkim przemysem oraz zwizkami zawodowymi, uznawaa czynnik publiczny a nie rynek za gwn si sprawcz. Zorientowana na due i rednie przedsibiorstwa, realizowana w warunkach skartelizowanych przemysw, silnie regulowanych rynkw finansowych i przy silnych wizach midzy duym przemysem finansowych sferami rzdowymi, strategia ta silnie ograniczaa moliwo rozwoju maej przedsibiorczoci, stanowicej naturaln baz dla rozwoju dziaalnoci typu venture capital.

Keynes w ksice Oglna teoria zatrudnienia, procentu i pienidza chcia pokaza mechanizmy, ktre powinny suy postpowi gospodarczemu- jego utrzymaniu na wysokim poziomie. Dziaania porednie- tzn. kontrolowana inflacja- pastwo moe kontrolowa ilo pienidza w obiegu- niektre pastwa nie przyjy tego- mwiy, e warto pienidza jest rzecz nienaruszaln, nadrzdn. Proponowa te, aby progresywnie opodatkowa dochody. Zwikszenie wiadcze socjalnych- przede wszystkim dla bezrobotnych- na tym wyrastay programy pastw dobrobytu- do pewnego momentu gospodarka moga takie wiadczenia wytrzyma. Mwi o potrzebie obnienia stopy oprocentowania oszczdnoci- pienidz naley inwestowa, a nie trzyma w banku. Dziaania bezporednie- zwrci uwag na roboty publiczne- mamy do czynienia z etatyzmem pastwowym- pastwo nie zawsze liczc si z kosztami finansuje roboty publiczne. Po kryzysie mamy do czynienia z kapitalizmem kierowanym- pastwo zaczyna wchodzi w regulowanie pewnych mechanizmw gospodarki 26. Niemiecka gospodarka po 1933 roku i po wybuchu wojny. Niemcy faszystowski korporacjonizm (reglamentacja, centralizm, planowanie), grupy przemysowe zarzdzajce handlem i przemysem, Front Pracy zakaz strajkw, plan 4-letni zdobycie niezalenoci surowcowej(rodki zastpcze), zbrojenia i roboty publiczne-rozwj transportu(pod przysze podboje), ograniczanie popytu ludnoci(armaty zamiast masa), zwikszanie terytorium(38-Austria, Kraj Sudecki, 39-Czech i Morawy, Kajpeda). Gospodarka wojenna wzrost potencjau ekonomicznego poprzez aneksje i eksploatacje krajw podbitych, doktryna wielkoobszarowej gospodarki = Niemcy centrum przemysowym Europy reszta dostarcza surowcw (jak kraje neutralne), siy roboczej i ywnoci. Po Stalingradzie wojna totalna, drastyczne ograniczenie produkcji cywilnej, przymus, pracy robotnikw, metody pracy przymusowej w fabrykach i rolnictwie - zatrudnianie siy roboczej, od po 44 deorganizacja przemysu, zaamanie produkcji, brak surowcw, naloty aliantw. Gospodarka niemiecka nie wytrzymaa walki na kilka frontw i trzykrotnej przewagi aliantw, niewykorzystanie na pocztku wojny obcej siy roboczej i obcego potencjau militarnego (mniejszoci w ZSRR), klska blitzkriegu. 27. Konsekwencje II wojny wiatowej dla gospodarki. Zniszczenia wojenne i straty ludnociowe, podzia wiata w system kapitalistyczny i komunistyczny, postp techniczny, nowe sposoby produkcji i kultura masowa, osabienie polityczne i ekonomiczne Europy (wzrost roli USA, ZSRR - cz. azjatykiej, Japonii po odbudowie, Indii wyzwolonych przez Gandhiego, Chin i Tajwanu), pomoc UNRRA (2, 36$mld) dla Europy, demobilizacja, gwatowne przestawienie si na potrzeby cywilne i wyprzeda sprztu wojskowego, zbrojenia (zwaszcza atomowe) pochaniaj due iloci rodkw, ktre mogy by by lepiej spoytkowane. Rozpad systemu kolonialnego powstanie pastw Trzeciego wiata. 28. Plan Marshalla. Plan Marshalla (oficjalna nazwa ang.: European Recovery Program) program pomocy gospodarczej Stanw Zjednoczonych dla Europy, majcy suy odbudowie gospodarek poszczeglnych krajw po drugiej wojnie wiatowej; uchwalony przez Kongres w 1948 r. Potoczna nazwa planu pochodzi od nazwiska sekretarza stanu, gen. George'a Marshalla, ktry

przedstawi jego koncepcj 5 czerwca 1947 r. na Uniwersytecie Harvarda. W programie wzio udzia 16 pastw. Z kadym z krajw, ktry zdecydowa si przyj warunki programu, Stany Zjednoczone podpisyway dwustronne umowy. Plan Marshalla zaproponowano wszystkim pastwom europejskim, cznie z ZSRR i innym krajom Europy rodkowej i Wschodniej. Pocztkowo ch przystpienia do planu wyraziy m. in. Polska i Czechosowacja, ale zaleno od ZSRR i rosnca wrogo wadz radzieckich w stosunku do Zachodu zniweczyy te zamiary. Ostatecznie kraje Europy wschodniej odmwiy, argumentujc, e zakadana przez plan liberalizacja i wzmocnienie europejskiej wsppracy w odbudowie stanowi ingerencj w ich sprawy wewntrzne. Plan by te krytykowany jako instrument zwikszania wpyww amerykaskich w Europie. By on te postrzegany jako element tzw. doktryny Trumana i zapiecztowanie podziau wpyww w Europie. Ostatecznie umowy podpisano z 16 krajami. W Europie Zachodniej do Planu nie przystpia Hiszpania. W latach 1948-1951, czna warto udzielonej pomocy przekraczaa 14 mld wczesnych USD (rwnowarto 130 mld dolarw w 2006 r.). Do zarzdzania funduszami powoano Organizacj Europejskiej Wsppracy Gospodarczej. Z pomocy skorzystay przede wszystkim Wielka Brytania i Francja (po ok. 3 mld dolarw) oraz Wochy i RFN (ktre przystpio do planu w 1949 r.) ktre otrzymay po ok. 1,5 mld dolarw. 29. Czy zgadzasz si z tez Spenglera o zmierzchu cywilizacji zachodu" ? Wedug historiozoficznej koncepcji Spenglera dzieje powszechne stanowi panoram omiu kultur bdcych wyrazem trzech rodzajw dusz: magicznej, apolliskiej (kultura greckorzymska), faustycznej (kultura zachodnioeuropejska. Wszystkie przechodzc stadia modoci, dojrzaoci (wyznaczanej rwnowag napi midzy zjawiskami ycia i tworami ludzkiej aktywnoci) i starczy upadek (znamionowany przez zanik wewntrznej dynamiki i dominacj sztucznych wytworw historii). T ostatni faz rozwoju przypisywa wspczesnej mu kulturze zachodniej. Pogldy te, wkrtce stay si symbolem europejskiego katastrofizmu, wyraay i wsptworzyy dekadenck atmosfer Niemiec w okresie poprzedzajcym dojcie do wadzy Hitlera. 30. Co oznaczao dla wiata rozstrzygnicie dylematu: modernizacja czy rewolucja? Huntington od 97 str ;)
. Co oznaczao dla wiata rozstrzygniecie dylematu: modernizacja czy rewolucja?

Doj do dobrobytu mona tylko za pomoc rozwoju, ale naley zadecydowa czy ma si on odby na drodze ewolucji czy rewolucji. Czy modernizacja ma si opiera na mechanicznym przejmowaniu wzorcw zewntrznych - nie bierze si pod uwag innych uwarunkowa ni gospodarcze. Przykady rnych drg: Indie osigny sukces drog modernizacji, a Chiny drog rewolucji. Indie w tej swojej modernizacji dokonay przemieszania wzorcw ze wiata zachodniego - byy tam elity, ktre rozumiay, e pewne wzorce trzeba przenie, ale rozumiay te, e nie mona odrzuci wasnej tradycji. Indie miay klas polityczna i duy potencja intelektualny, cz ludzi miaa podstawy administracyjne, jest to kraj demokratyczny. Z drugiej strony podzia kastowy. Mwic o tym sukcesie trzeba zauway du rol pastwa w sterowaniu gospodark. Chiny osigny sukces na drodze rewolucji, ale ten sukces przyszed pno. Na pocztku Chiny przeyway znaczny regres. Pewne przyjte dogmaty hamoway rozwj. Od poowy lat 80. czynnik decydujcy na przemianach sta si obecny we wadzach. Pod wzgldem ekonomicznym ten model by skuteczny. Rewolucja w Indochinach nie sprawdzia si, rwnie na Kubie.

31 Czy droga trzeciego wiata oznacza sprzeciw wobec cywilizacji zachodu.

Mam to na kartce;) Wspczesne problemy i dylematy gospodarcze krajw Trzeciego wiata.

W latach pidziesitych zachodnia publicystyka( najwczeniej francuska) wprowadzia to pojcie na okrelenie krajw, ktre nie nale ani do wiata pierwszego-kapitalistycznego, ani do wiata drugiego-socjalistycznego (komunistycznego).Byy to kraje sabo rozwinite gospodarczo, a wikszo z nich stosunkowo niedawno uzyskaa niepodlego w wyniku procesu dekolonizacji. Organizacja Narodw Zjednoczonych zastosowaa ten termin w latach- 1955-1965-wanie w odniesieniu do krajw, ktre wyzwoliy si z pod panowania kolonialnego i byy przyjmowane do tej organizacji. W latach siedemdziesitych upowszechnia si termin- kraje rozwijajce si, ktry wskazuje na rnice poziomw i etapw rozwoju spoeczno-gospodarczego ok. 100 pastw wiata w stosunku do krajw rozwinitych Podstawowym czynnikiem wyrniajcym kraje rozwijajce si jest wysoko produktu krajowego brutto na 1 mieszkaca ( PKB per capita).Rwnie w obrbie samych krajw rozwijajcych si zachodzi gbokie zrnicowanie. Wyrnia si wrd nich: 1) kraje najubosze- o najniszym poziomie dochodu na 1 mieszkaca, g. kraje afrykaskie(Mozambik, Tanzania, Etiopia)i azjatyckie( Bangladesz, Laos, Nepal) 2)k. nowo uprzemysowione- g. w Azji Wschodniej i Pd. -Wsch. ( Korea Pd., Singapur, Hongkong, Tajlandia ,Malezja, Indonezja) oraz w Ameryce ac.( Brazylia, Meksyk);przeamay one barier zacofania ekonomicznego i zanotoway w ostatnich kilkudziesiciu latach gwatowny rozwj gospodarki; 3) pastwa eksporterzy ropy naftowej( Arabia Saudyjska, Libia, Kuwejt, Iran)-finansujce swj wzrost gospodarczy z dochodw ze sprzeday ropy naftowej. Przyczyny zacofania gosp. Nowo powstae p. afrykaskie znajdoway si generalnie na bardzo niskim poziomie rozwoju cywilizacyjnego. W ich strukturze ekonomicznej przewaao prymitywne rolnictwo, brak byo przemysu, kapitau, wasnej inteligencji, kwalifikowanej siy roboczej, sieci szkolnictwa i infrastruktury. Jedn z drg rozwoju byo przejmowanie struktur pozostaych po okresie kolonialnym i rozwijanie na ich podstawie gospodarki rynkowej. Zmniejszenie dystansu do pastw rozwinitych okazao si jednak zadaniem niewykonalnym. Zoyy si na to wielorakie bariery wzrostu gospodarczego: -ogromnie zacofane rolnictwo, ktre nie gwarantuje samowystarczalno w dziedzinie wyywienia ludnoci, -brak rodkw (kapitaw) na inwestycje produkcyjne i na rozbudow infrastruktury, co nie pozwala podj ambitnych programw rozwoju przemysu. -brak wykwalifikowanej kadry technicznej -niska dochodowo handlu zagranicznego ogranicza moliwo rozwoju gospodarczego i zacigania kredytw zagranicznych

32. Miejsce odrodzenia religijnego i fundamentalizmu religijnego w postpie cywilizacyjnym. Na kartce to mam ;) 33. Zaleno przemian ekonomicznych od zmian politycznych w latach 1981-1991 we wszystkich pastwach w latach 80. nastpi wzrost produkcji. Negatywnym skutkiem by wzrost liczby bezrobotnych. Przyspieszenie integracji w Europie. Europa wschodnia borykaa s z wieloma problemami wynikajcymi z niewaciwej oceny kierunku rozwoju wiata. Nie potrafiono wyj poza sposb mylenia pokolenia, ktre przeyo wojn. W ramach RWPG, brak integracji gospodarczej w bloku wschodnimgospodarka nakazowo rozdzielcza- brak efektw. W krajach demokracji ludowej ekonomia nie bya nauka odstajc od reszty gospodarki, wiata Polska i Wgry odnosiy s negatywie do gospodarki nakazowo-rozdzielczej.