Dynamika niemieckiej opinii publicznej (stycze luty 2011)

Niniejszy Biuletyn Specjalny Instytutu Zachodniego inauguruje cykl publikacji powiconych niemieckiej opinii publicznej. Ukazujce si raz na dwa miesice opracowania powicone bd wynikom sonday, jak rwnie przebiegowi biecych debat i kontrowersji majcych miejsce w niemieckiej sferze publicznej. Analizy te powstaj w ramach projektu badawczego realizowanego dziki wsparciu Fundacji Konrada Adenauera. Niemiecka debata publiczna zostaa w lutym 2011 przejciowo zdominowana przez tzw. afer plagiatow. Cieszcy si dotychczas ogromn popularnoci minister obrony KarlTheodor zu Guttenberg (CSU) zosta ostatecznie zmuszony do dymisji w zwizku z oskareniami o przepisanie znacznych fragmentw swojej pracy doktorskiej z nieoznaczonych w bibliografii rde. W ten sposb atmosfera osobistego skandalu przymia chwilowo gorce tematy polityczne roku poprzedniego, obejmujce midzy innymi reform si zbrojnych, czy te nawrt debaty integracyjnej zwizany z kontrowersyjn publikacj Theo Sarrazina Deutschland schafft sich ab. Niemniej jednak, pomimo ogromnej intensywnoci publicznej krytyki skierowanej pod adresem K.-T. zu Guttenberga spadek jego osobistej popularnoci okaza si zaskakujco nieznaczny, nie przeoy si rwnie dotychczas na osabienie sondaowych notowa CDU/CSU. Co za tym idzie, nie naley si spodziewa, aby wydarzenia ostatnich dwch tygodni lutego 2011 miay wpyn istotnie na stabilno niemieckiego systemu partyjnego. Pocztek 2011 r. przynis rwnie popraw notowa SPD oraz ich pogorszenie w odniesieniu do partii Zielonych. Jesieni 2010 r. notowania Zielonych byy na tyle dobre, e niektrzy publicyci wieszczyli im ryche uzyskanie statusu partii oglnospoecznej (Volkspartei), ktry dotychczas tradycyjnie zarezerwowany by dla CDU/CSU oraz SPD. Chocia przypuszczenia takie okazay si w wietle najnowszych sonday zdecydowanie przesadzone, to nie uniewania to dugoterminowego problemu zwizanego ze spadkiem relatywnego znaczenia formacji chadeckiej i socjaldemokratycznej w niemieckim systemie partyjnym. Pytanie o zmierzch dominacji Volksparteien nie utracio zatem bynajmniej na aktualnoci.

INSTYTUT ZACHODNI im. Z. Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna

Projekt realizowany we wsppracy z Fundacj Konrada Adenauera

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

Opracowanie: Piotr Cichocki Piotr Kubiak Micha Nowosielski

Redakcja Biuletynu IZ: Joanna DobrowolskaPolak (red. naczelna) Marta Gtz Piotr Cichocki

Kolejny Biuletyn Specjalny Instytutu Zachodnigo z cyklu Dynamika niemieckiej opinii publicznej ukae si 25.04.2011

Pozycja sondaowa CDU/CSU wykazuje w ostatnich miesicach stabilno pomimo biecych kontrowersji politycznych oraz pewnego spadku popularnoci rzdu koalicyjnego. Wydaje si, e koszta rzdzenia ponosi dotychczas przede wszystkim sabszy partner koalicyjny; powanym problemem dla notowa FDP okazuje si take bardzo niska osobista popularno jej lidera Guido Westerwellego. Na notowaniach CDU/CSU nie odbiy si rwnie dotychczas kontrowersje zwizane z afer plagiatow, ktra wymusia dymisj niezwyk popularnego ministra obrony Karla-Theodora zu Guttenberga (CSU). Ostatni pomiar Politbarometru wykonano po upublicznieniu oskare, ale przed ogoszeniem dymisji. Nie ma jednak na razie przesanek ku temu aby sdzi, e notowania partii chadeckich zostay trwale nadwyrone przez kontrowersje personalne ostatnich tygodni. Jednoczenie odejcie z rzdu najpopularniejszego dotychczas niemieckiego polityka moe mie negatywne konsekwencje dla przyszych notowa.

Osabieniu ulega natomiast pozycja partii Zielonych, ktrych niezwykle silne notowania jesieni 2010 r. rodziy nawet spekulacje, czy nie stan si oni now parti wiodc lewicy. Na jesienn popularno Zielonych w duym stopniu wpyno znaczne natenie protestw spoecznych, ktrych symbolem sta si opr wobec budowy nowego dworca w Stuttgarcie. Cho termin Wuttbrger zosta wybrany niemieckim sowem roku 2010, to mobilizacja wciekych obywateli nie przeoya si na popularno mentalnoci oporu w roku 2011. Tymczasowy zysk ze spadku notowa Zielonych zaliczya SPD socjaldemokraci zanotowali w ostatnich miesicach wzrost poparcia niwelujcy wczeniejsze spadki. Niemniej jednak ten nieznaczny wzrost nie zmienia oglnej sytuacji na scenie politycznej, zdominowanej przez CDU/CSU by moe ostatni rzeczywist niemieck Volkspartei. Partyjna fragmentacja niemieckiej lewicy sprawia bowiem, e nawet ilociowa dominacja elektoratu lewicowego nie bdzie atwa do przeoenia na zwycistwo w wyborach oglnokrajowych.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011

Stabilno niemieckiego systemu partyjnego: widoki na przyszo Volksparteien W dosownym tumaczeniu na jzyk polski termin Volkspartei okrela parti ludow, zwykle jednak stosowane s inne, rwnie niezrczne odpowiedniki, takie jak partia oglnospoeczna lub ewentualnie partia oglnonarodowa. Pojawi si on w obecnym znaczeniu w latach pidziesitych XX wieku, kiedy to rozpocz si proces modernizacji obu najwikszych partii w Republice Federalnej Niemiec. SPD oraz CDU/CSU przeksztaciy si w nowoczesne partie masowe, dysponujce efektywnym aparatem partyjnym, profesjonalnymi funkcjonariuszami i rozbudowan struktur organizacyjn. Co istotne, partie te odeszy od swego wczeniejszego cile klasowego lub konfesyjnego charakteru, starajc si zintegrowa rne grupy spoeczne i wyznaniowe. W efekcie obie partie coraz bardziej upodabniay si do siebie pod wzgldem programowym i spoecznym, co rwnoczenie doprowadzio do wikszej zdolnoci zawierania przez nie koalicji z innymi partiami. Okres rozkwitu Volksparteien czy si z procesami koncentracji zachodnioniemieckiego systemu partyjnego w latach szedziesitych i siedemdziesitych XX w. W szczytowym okresie koncentracji CDU/CSU oraz SPD uzyskay w wyborach do Bundestagu w 1976 r. cznie 91,2% gosw. Wraz z wejciem partii Zielonych do Bundestagu (1983) zaczy si jednak pojawia pierwsze gosy wieszczce rychy koniec zdominowania sceny politycznej przez partie oglnospoeczne. Jednake przepowiednie te nie ziciy si a do wyborw w 2002 r. Silnej pozycji Volksparteien na szczeblu federacji nie podwayo nawet zjednoczenie Niemiec i przyczenie nowych krajw byej NRD, w ktrych de facto uksztatowa si system piciopartyjny zoony z trzech duych (CDU, SPD, PDS) oraz dwch maych partii (FDP, Zieloni). Niemniej jednak kolejne wybory do Bundestagu z 2005 r., a zwaszcza z roku 2009, pokazay utrat pozycji przez CDU/CSU i SPD. Ow systematyczn tendencj spadkow ob-

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011

razuje zaczony wykres, pokazujcy ich spadajcy udzia w oglnej liczbie oddanych gosw od 1980 r. Ostatnie wybory do Bundestagu (2009) potwierdziy przemiany zachodzce w niemieckim systemie partyjnym w pierwszych latach XXI wieku. Z jednej strony ugruntowany zosta w Niemczech system piciopartyjny poprzez przekroczenie rwnie w zachodniej czci Niemiec picioprocentowego progu wyborczego (8,3% gosw w tzw. starych krajach federacji) przez parti Die Linke (wczeniej Linkspartei) wywodzc si z postkomunistycznej PDS. Z drugiej strony wybory przyniosy straty obu duych partii rzdzcych w ramach wielkiej koalicji kanclerz Angeli Merkel (CDU/CSU i SPD). Straty poniesione przez partie chadeckie nie byy zbyt dotkliwe i pozwoliy im wsplnie z FDP uzyska wikszo w nowym Bundestagu oraz wsplnie utworzy rzd. Natomiast SPD poniosa druzgocc klsk, uzyskujc zaledwie 23% gosw w caych Niemczech (utrata 11,2 p.% poparcia w stosunku do wyborw z 2005 r.). W wyborach sukces odniosy partie mniejsze FDP, Die Linke, Zieloni pozostajce w opozycji wobec rzdu wielkiej koalicji. Osabienie pozycji obu wielkich partii idealnie wpisao si w trwajc od lat osiemdziesitych XX wieku debat na temat kryzysu Volksparteien. Nie zabrako rwnie gosw wieszczcych koniec ich istnienia w dotychczasowej formie. W dyskursie publicznym funkcjonuje szereg definicji terminu Volksparteien; przykadowo Peter Lsche, w artykule Ende der Volksparteien (2009), zwraca uwag na cztery kluczowe aspekty niezbdne dla zdefiniowania terminu Volksparteien. Po pierwsze Volkspartei nie jest parti ograniczon do jednej klasy i grupy spoecznej (wyznaniowej), lecz z zasady obejmuje rne klasy

i grupy spoeczne oraz wyznaniowe. Niemniej partia taka zachowuje swj specyficzny profil socjalny. Po drugie, aby ten cel osign, Volksparteien staraj si przycign do siebie rne grupy wyborcw wykorzystujc nowoczesne metody komunikacji. eby utrzyma swoj pozycj, partie oglnospoeczne musz otrzyma poparcie co najmniej 35% wyborcw, a 1% obywateli uprawnionych do gosowania powinien nalee do danej partii. Po trzecie celem Volkspartei (generalnie partii politycznej) jest sprawowanie wadzy. Partia tego typu powinna by w stanie samodzielnie obj wadz, a w wypadku nieuzyskania wikszoci, powinna by gotowa do zawarcia koalicji z innymi partiami politycznymi. Owa zdolno do zawierania kompromisw z innymi partiami wynika po czci z szerokiej bazy spoecznej, na jakiej opieraj si partie oglnospoeczne oraz platformy programowej, w ktrej odzwierciedlone zostay postulaty rnych grup. Po czwarte, Volksparteien, chocia staraj si integrowa w sobie rne grupy spoeczestwa, to ich jdrem s okrelone rodowiska, w ktrych partie s zakorzenione. W wypadku SPD mona mwi o rodowisku robotniczym (zwizkowym), w wypadku CDU (a zwaszcza CSU) o rodowiskach katolickich. W ostatnich latach bolczk SPD i CDU stao si zmniejszenie udziau owych grup bazowych i ich rozmycie si wrd czonkw wywodzcych si z innych grup spoecznych. Co za tym idzie, obniy si udzia tradycyjnego elektoratu obu partii. Nasuwa si zatem pytanie o przesanki wskazujce na kryzys klasycznych Volksparteien. Pierwsz tak przesank jest utrata poparcia spoecznego przez obie partie oglnospoeczne. Poczwszy od wyborw 1980 r. czne poparcie dla obu partii zaczo powoli

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011

spada. Wyran cezur stay si tutaj pierwsze wybory po zjednoczeniu (1990) kiedy sumaryczne poparcie dla CDU/CSU i SPD spado poniej poziomu 80%. Stabilizowao si ono na poziomie 76,0-77,8% a do wyborw z 2002 r. Poparcie dla Volksparteien znacznie spado w wyniku wyborw z 2005 r. (cznie 69,4%), jeszcze gorzej obie partie wypady w wyborach z 2009 r. (56,8%). Katastrofalnie przedstawia si wrcz sytuacja SPD, ktra w 2002 r. uzyskaa 38,5% gosw, w 2005 r. 34,2%, a w 2009 r. ju tylko 23,0%. W praktyce oznacza to, e SPD znalaza si poniej owego 35% poziomu poparcia wyznaczonego dla Volksparteien, a CDU/CSU (33,8% gosw) balansuj na jego granicy. Utrata poparcia wie si take ze zmniejszaniem si liczby czonkw. W cigu osiemnastu lat 1990-2008 liczba czonkw SPD spada z 943 do 520 tysicy. Co warte podkrelenia, z wyjtkiem wystpie wynikajcych ze sprzeciwu wobec programu Agenda 2010 (2004/5), nie byo masowych odej z partii. Problemem obu Volksparteien jest starzenie si i wymieranie czonkw oraz niewielki napyw ludzi modych. W 2007 odsetek czonkw poniej 30 roku ycia wynosi w CDU 5,1%, w CSU 5,3%, a w SPD 5,8%. Odbija si to rwnie na relatywnie niskim poparciu dla Volksparteien wrd ludzi modych. Ostatnie wybory do Bundestagu pokazay dobitnie spadek udziau tradycyjnego elektoratu wrd wyborcw partii oglnospoecznych. Szczeglnie widoczne jest to w przypadku SPD, gdzie na 100 gosujcych zaledwie 23 byo dziaaczami zwizkowymi. Erozja tradycyjnego elektoratu wynika z jednej strony z przemian spoecznych i ekonomicznych zachodzcych w Niemczech, czego efektem jest spadek zatrudnienia w przemyle, a z drugiej ze sporw wewntrzpartyjnych wok kursu jaki po-

winna obra partia. Od koca lat dziewidziesitych XX wieku SPD targana bya silnymi sporami wewntrzpartyjnymi pomidzy partyjn prawic chcc uczyni z SPD parti lewicow opart na szerokiej bazie spoecznej (w tym lewicowo zorientowanej klasie redniej), a popieran przez wikszo zwizkowcw partyjn lewic pielgnujc socjalistyczny charakter partii. Wprowadzenie w 2003 r. przez rzd Gerharda Schrdera programu reform Agenda 2010 spotkao si z ostr krytyk partyjnej lewicy, czego efektem byy protesty zwizkw zawodowych jesieni 2004. W latach 2005-2009, kiedy SPD wraz z partiami chadeckimi wesza w skad wielkiej koalicji, spory wewntrzpartyjne jeszcze si zaostrzyy. Jesieni 2008 r. wadz w partii ponownie objo prawe skrzydo (Mntefering-Steinmeier), co spowodowao cofnicie poparcia dla partii przez zwizki zawodowe (DGB) w przededniu wyborw do Bundestagu. Rwnoczenie pojawio si zagroenie ze strony Die Linke, ktra przeja cz elektoratu SPD niezadowolon z oszczdnociowej polityki rzdu. Czy zatem moemy mwi o kocu tradycyjnych Volksparteien? Nie ulega wtpliwoci, e skoczya si epoka dominujcego wpywu na niemieck polityk dwch partii oglnospoecznych. W Niemczech, zarwno na szczeblu federacji jak i poszczeglnych krajw, ugruntowany zosta system piciopartyjny zoony z dwch duych partii (CDU/CSU i SPD) oraz trzech mniejszych (FDP, Zieloni, Die Linke). Spowodowao to znacznie wiksze trudnoci w zawizywaniu koalicji wikszociowych. Volksparteien w znacznym stopniu utraciy zdolno mobilizowania wyborcw wywodzcych si z rnych grup spoecznych, ich programy si rozmyy, a ich tradycyjny elektorat uleg erozji. Zdaniem niektrych badaczy (np.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011

U. Eith, P. Lsche) ostatnie wybory do Bundestagu stay si pocztkiem nowej ery, ery bez partii oglnospoecznych (Nach-Volkspartei ra). Faktem jest, e obecnie moemy mwi tylko o chadecji jako o jedynej rzeczywistej Volspartei, gdy wyniki wyborw do Bundestagu dobitnie pokazay silne rozdrobnienie elektoratu lewicowego. W prasie dominoway wwczas opinie, e czas Volksparteien przemin, e stay si one reliktem republiki boskiej, a obecnie wyszy z mody niczym wczasy w Rimini nad Adriatykiem. w sceptyczny ton w odniesieniu do przyszoci Volksparteien dominowa w literaturze przedmiotu i publicystyce w 2009 i 2010 r., kiedy wyniki wyborw i sondae wskazyway, e partie ludowe znalazy si w odwrocie. Nieliczne gosy badaczy, np. Tilmana Mayera i Heinricha Oberreutera w pracy o znamiennym tytule Volksparteien. Erfolgsmodell fr die Zukunft? (2009), ktrzy dostrzegali w Volksparteien niewykorzystany do koca potencja zdolny do przycignicia przez nie rzesz wyborcw (gwnie klasy redniej), nie zmieniy oglnego tonu dyskusji. Jesieni 2010 r. w obliczu odnotowanego w sondaach wzrostu poparcia dla partii Zielonych i jego zblianiu si do SPD pojawiy si opinie mwice o tym, e partia ekologw zastpi wkrtce SPD w roli drugiej Volkspartei. Jednake obecnie (koniec lutego 2011 r.) sytuacja ulega zmianie. Wydaje si, e SPD wydobywa si powoli z jednego z najwikszych kryzysw w swoich dziejach. W przeprowadzonych 20 lutego 2011 r. przedterminowych wyborach w Hamburgu SPD odniosa spektakularne zwycistwo uzyskujc 48,4% gosw (o 14,3 p. % wicej ni w 2008 r.), co dao socjaldemokratom wikszo w tamtejszym parlamencie. Rwnie w sondaach przedwyborczych w innych krajach federacji, w ktrych wkrtce zostan

przeprowadzone wybory (BadeniaWirtembergia, Nadrenia-Palatynat), pozycja CDU i SPD wydaje si stabilna. Pozytywnie dla Volksparteien wygldaj najnowsze wyniki sondaowe Politbarometru (z 25 lutego), ktre wskazuj, e CDU/CSU popiera 36% wyborcw, SPD 29%, a Zielonych 15%. Wzrost poparcia dla obu wielkich partii nie pozosta bez echa w mediach (Spiegel 2/2011, Focus 1/2011, 7/2011), gdzie zaczto mwi o odrodzeniu Volksparteien, w kontracie do przewaajcych dotychczas gosw o ich kryzysie. Niemniej obecnie trudno oceni, czy jest to chwilowy trend, czy moe pocztek odnowy obu partii oglnospoecznych. Czciow odpowied poznamy po najbliszych wyborach do parlamentw krajowych. Jednak na waciwy osd bdziemy musieli poczeka do najbliszych wyborw do Bundestagu, ktre powinny zosta przeprowadzone we wrzeniu 2013 r.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011

Dymisja w cieniu plagiatu: nagy upadek politycznej gwiazdy Karl-Theodor zu Guttenberg (CSU) nalea do najlepiej ocenianych ministrw rzdu kanclerz Angeli Merkel. Kiedy w padzierniku 2009 r. zostawa najmodszym w historii RFN ministrem obrony, stany przed nim trudne wyzwania zwizane zarwno z biec polityczn odpowiedzialnoci za uczestnictwo niemieckich onierzy w misji afgaskiej, jak rwnie wynikajce z koniecznoci przeprowadzenia gruntownej reformy Bundeswehry. Minister ambitnie realizowa powierzone mu zadania, ugruntowujc przy tym swj korzystny wizerunek polityka energicznego, a przy tym jednoczenie kompetentnego i sympatycznego. Sondae systematycznie daway mu najwysze oceny spord wszystkich niemieckich politykw. Ten pozytywny obraz uleg niespodziewanie zachwianiu, kiedy 16 lutego 2011 r. publicznie oskarono go o popenienie plagiatu w rozprawie doktorskiej obronionej w roku 2006 na uniwersytecie w Bayreuth. Pocztkowo zarzuty miay ograniczony zasig i opieray si na recenzji ksiki doktorskiej opublikowanej w specjalistycznym pimie Kritische Justiz, wykazujcej pewne uchybienia w oznaczaniu cytatw oraz podwaajcej oryginalno niektrych fragmentw dysertacji. Uwaga dziennikarzy skupia si w pierwszej kolejnoci na tym, e pierwszy akapit Wprowadzenia do dysertacji Guttenberga okaza si tosamy z fragmentem artykuu opublikowanego przez innego autora we Frankfurter Allgemeine Zeitung w 1997 r. Szybko jednak odnajdywano kolejne nieoznaczone zapoyczenia i cytowania, w czym szczeglnie pomocna staa si specjalna platforma spoecznociowa GuttenPlag, koordynujca prace licznych poszukiwaczy dalszych powtrze. Wyniki tych poszukiwa okazay si dalece bardziej szokujce od pierwotnych oskare: zidentyfikowano kilkaset nieoznaczonych zapoycze, a ponad 80% stron doktoratu zawierao jaki fragment tekstu kwalifikujcy si jako plagiat. Innymi sowy, problem nie dotyczy pojedynczych przekleje, ale wskazywa na systematyczne wykorzystanie kompilacyjnej metody kopiuj wklej. Zarwno skala, jak i metodyczny charakter wykorzystywania nieoznaczonych zapoycze sprawiy, e oryginalna

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011

linia obrony Guttenberga zaskoczonego oskareniami w trakcie przygotowa do wizyty w Afganistanie. Wydane przez niego 16 lutego pierwsze publiczne owiadczenie mwio o moliwych pomykach w formuowaniu przypisw, ktre zostan poprawione w ramach drugiego wydania pracy; zarzut popenienia plagiatu nazywao jednak niedorzecznym. Kolejne owiadczenie, wydane 18 lutego, mwio ju o koniecznoci oddania sprawy pod obiektywn ocen; przyznawao przy tym, e dysertacja zawieraa oczywiste bdy, nadal odrzucao jednak oskarenie o plagiat. Publicznej krytyki nie uspokoio rwnie zrzeczenie si przez Guttenberga stopnia doktorskiego 21 lutego, jak rwnie dalsze osabianie pierwotnego stanowiska w sprawie skali nieprawidowoci. Ostateczn posta linia obrony Guttenberga przyja 23 lutego w trakcie wystpienia w Bundestagu, podczas odpowiedzi na interpelacje poselskie. Potwierdzi on wwczas wol zrzeczenia si stopnia doktorskiego, przyzna rwnie, i popeni powane bdy dyskwalifikujce akademick warto jego pracy. Usprawiedliwia popenienie tych bdw przepracowaniem i brakiem czasu za zasadniczy swj grzech uzna prn ch zrobienia doktoratu pomimo braku moliwoci powicenia sprawie wystarczajcej uwagi. Stanowczo broni jednak rozrnienia pomidzy rol spoeczn polityka i doktoranta. Wyjania rwnie wczeniejsze pokrtne tumaczenia mwic, e dopiero po powrocie z wizyty w Afganistanie mia czas zapozna si dogbnie z zarzutami oraz rozpozna popenione przez siebie bdy. Odrzuca take stanowczo insynuacje jakoby korzysta przy opracowaniu dysertacji z pomocy osb trzecich. Innymi sowy, bra ca win na siebie, ale win t definiowa ja-

ko cile akademick, nie widzia w zwizku z tym powodw aby podawa si do ministerialnej dymisji. Strategia traktowania popenionego plagiatu jako grzechu akademickiego, pozbawionego w istocie szerszego znaczenia moralnego i politycznego wywoaa jednak siln reakcj rodowisk naukowych. Szerokim poparciem cieszy si list otwarty do kanclerz Merkel, zarzucajcy jej politycznie motywowany oportunizm oraz przeciwstawiajcy si degradowaniu znaczenia kwalifikacji akademickich. Stanowi on bezporedni reakcj na kontrowersyjn wypowied Pani kanclerz, i zatrudniaa ona ministra obrony, a nie asystenta naukowego. Stanowczo zareagowa te establishment uniwersytecki; Bernhard Kempen, przewodniczcy zwizku niemieckich szk wyszych, owiadczy, i niedopuszczalne jest takie politycznie motywowane pomniejszanie znaczenia nauki i jej norm. Presja rodowisk akademickich stanowia kluczowy czynnik, ktry zaway na podjciu decyzji o podaniu si przez ministra Guttenberga do dymisji z funkcji ministra obrony (1 marca). Reakcja profesorw i doktorantw wydaje si zrozumiaa jako obrona standardw, ktre zostay publicznie podwaone. Niemniej jednak niemiecka opinia publiczna nie poddaa si bynajmniej narracji uznajcej przewinienie w postaci plagiatu za grzech miertelny podwaajcy wiarygodno Guttenberga jako osoby publicznej. Naturalnie tak interpretacj promowali liderzy lewicowi, dla ktrych upadek popularnego i dynamicznego konserwatywnego polityka stanowiby oczywist polityczn korzy. Wydaje si jednak, e przynajmniej w krtkoterminowej perspektywie taka potpiajca narracja nie staa si w niemieckiej opinii publicznej wiodca.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011

Sondae przeprowadzone tu przed ogoszeniem decyzji o rezygnacji ze stanowiska ministra obrony wyranie pokazyway, e wikszo Niemcw nie uwaa dymisji za konieczn konsekwencj plagiatu. Tygodnik Focus przywoywa w wydaniu z 28 lutego wyniki bada pokazujce, e a 67% Niemcw nie widzi potrzeby rezygnacji ministra ze stanowiska. Rwnie wyniki systematycznych sonday Politbarometru pokazyway, e popularno ministra spada w zwizku z wybuchem afery plagiatowej, ale pomimo tego pozostawa on nadal jednym z najbardziej popularnych niemieckich politykw. Znacznych rozmiarw nabrao rwnie poparcie wyraane dla niego na portalach spoecznociowych. Kontrowersje wok osoby Guttenberga nie przekaday si rwnie na jakikolwiek dajcy si sondaowo zaobserwowa kryzys poparcia dla partii chadeckich. Reakcje opinii publicznej na decyzj o podaniu si do dymisji wydaj si zgodne z oglnie pozytywnym nastawieniem do osoby zu Guttenberga. Tygodnik Der Spiegel (05.03) publikuje wyniki sondau mwicego, i 60% Niemcw uznaje decyzj o dymisji za suszn a 72% badanych uwaa jednoczenie, e zu Guttenberg powinien po przerwie wrci do polityki. Z kolei Focus (05.03) opublikowa wyniki innego badania wskazujce, e 71% Niemcw uwaa, i powinien po przerwie wrci do polityki, ale co ciekawe odsetek ten wzrasta do a 85% wrd wyborcw CDU/CSU. Takie notowania nie zdradzaj zatem publicznej woli trwaej banicji zdymisjonowanego ministra, a raczej oczekiwanie przejciowego zejcia z areny na awk rezerwowych. Na pierwszy rzut oka wyniki te sugeruj zatem suszno decyzji o podaniu si do dymisji, otwieraj rwnie od ra-

zu pole do dyskusji o politycznej przyszoci zdymisjonowanego ministra. Dobitnie uj te oczekiwania komentarz redaktora naczelnego tygodnika Focus z 5 marca: Koczy si oto pewien rozdzia, nie za caa Saga Guttenberga. Chocia polityczna lewica wituje utrcenie najpopularniejszego konserwatysty; te umiechy mog si jeszcze zemci. Nie tylko bowiem sondae sygnalizuj, e wielu ludzi w Niemczech jest rozalonych i rozzoszczonych tym jak jadowicie i zoliwie depcze si upadego. Nie ulega wtpliwoci, e cho sama afera plagiatowa znalaza swoj cezur w postaci dymisji, to nie wiadomo jeszcze wcale jaka zostanie po tym wydarzeniu spoeczna pami. Wydaje si przy tym, e przesadne i przeduajce si ataki mog dziaa na korzy Guttenberga. Przezwiska typu Baron zu Googleberg przestaj zwykle mieszy szybciej ni politycznie motywowani szydercy zdaj sobie z tego spraw. Trudno powiedzie jak dugo potrwaj wakacje Guttenberga od wielkiej polityki. Z czasem moe si nawet okaza, e zbudowanie dystansu wobec rzdw kanclerz Merkel teraz, stanie si atutem biograficznym przyszego lidera chadecji. Najpowaniejszym zagroeniem dla politycznej przyszoci Guttenberga wydaje si w tym momencie ostro z jak odrzuca oskarenia o korzystanie z pomocy osb trzecich. Jeeli bowiem w istocie w napisaniu pracy doktorskiej pomagali ministrowi autorzy-widma, to publicznie zaprzeczajc takim insynuacjom mg on podoy trudny do rozbrojenia adunek pod fundamenty swojej przyszej reputacji. Na dusz met tajemnice tego typu s zwykle trudne do utrzymania, a publiczne kamstwo w przeciwiestwie do akademickiego oszustwa stanowi moe dla polityka grzech rzeczywicie miertelny.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

16 marca 2011