You are on page 1of 12

Dynamika niemieckiej opinii publicznej (marzec kwiecie 2011)

Niniejszy Biuletyn Specjalny Instytutu Zachodniego prezentuje analiz przetasowa na niemieckiej scenie politycznej w kontekcie wynikw wiosennych wyborw regionalnych oraz opracowanie dotyczce dyskusji poprzedzajcych zniesienie ogranicze na niemieckim rynku pracy dla pracownikw z nowych krajw czonkowskich. Uwaga obserwatorw niemieckiej sceny politycznej skupia si wiosn 2011 r. na wyborach do parlamentw krajowych Saksonii-Anhalt (20 marca), Badenii-Wirtembergii (27 marca) i Nadrenii-Palatynatu (27 marca). Wybory te miay by najwaniejszym w tym roku testem popularnoci niemieckich partii politycznych oraz zapewni ocen dotychczasowej polityki rzdu Angeli Merkel. Korzystne dla koalicji CDU-FDP wyniki mogy take spowodowa odzyskanie przez partie rzdzce wikszoci w izbie wyszej parlamentu. W ostatnich dniach przed wyborami kampania wyborcza zostaa jednak niespodziewanie zdominowana przez debat na temat przyszoci energii atomowej. Nowo odrodzone atomowe obawy spoeczestwa niemieckiego wpyny natomiast na wzrost popularnoci partii Zielonych konsekwentnie opowiadajcej si za jak najszybszym odejciem od energii nuklearnej. W zwizku z tym cho wyniki marcowych wyborw regionalnych okazay si wysoce niekorzystne dla CDU, a wrcz katastrofalne dla FDP, to nie mona tych rezultatw traktowa jako testu wiarygodnoci partii koalicyjnych w ogle. W przypadku CDU stanowi one raczej efekt deficytu wiarygodnoci w odniesieniu do jednej konkretnej kwestii, ktra przejciowo staa si kluczowym tematem dyskursu publicznego. Duo powaniejsze wyzwania stoj natomiast przed liberaami, dla ktrych ostatnie poraki s kolejnymi epizodami duszej serii niepowodze. W wietle dominacji wyborczych kontrowersji oraz innych palcych problemw polityki wewntrzeuropejskiej i midzynarodowej mniejsz od wczeniej oczekiwanej uwag skupio w niemieckiej debacie publicznej zniesienie ogranicze dla przepywu pracownikw z nowych krajw czonkowskich UE. Fakt ten budzi w Niemczech znacznie mniejsze zainteresowanie ni w Polsce, a debata miaa charakter rzeczowy czy te wrcz technokratyczny. W wikszoci doniesie prasowych i medialnych komentarzy sztandarowym przykadem konsekwencji zniesienia ogranicze bdzie zwikszona migracja zarobkowa Polakw. Jednoczenie jednak pomimo rnorodnych racji i obaw, nie mamy w tym przypadku do czynienia z adn panik na mod polskiego hydraulika. 1

INSTYTUT ZACHODNI im. Z. Wojciechowskiego Instytut Naukowo-Badawczy, Pozna Publikacja ukazuje si dziki wsparciu Fundacji Konrada Adenauera

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

Opracowanie: Piotr Cichocki Piotr Kubiak Micha Nowosielski

Redakcja Biuletynu IZ: Joanna DobrowolskaPolak (red. naczelna) Marta Gtz Piotr Cichocki

Kolejny Biuletyn Specjalny Instytutu Zachodnigo z cyklu Dynamika niemieckiej opinii publicznej ukae si 24.06.2011

Partia Zielonych gwnym beneficjentem nawrotu debaty atomowej Awaria w Japoskiej elektrowni Fukushima odbia si nadspodziewanie silnym echem na niemieckiej scenie politycznej. Gwnymi beneficjentami zmiany nastrojw staa si partia Zielonych, tradycyjnie jednoznacznie przeciwna rozwojowi energetyki jdrowej. Zasadniczym przedmiotem debaty publicznej bya natomiast postawa wobec tzw. ustawy atomowej, uchwalonej w 2002 r. przez rzd SPD-Zieloni Gerharda Schrdera, pod silnym naciskiem Zielonych. Ustawa ta przewidywaa zamknicie wszystkich elektrowni atomowych w Niemczech do 2021 r. Jednake jesieni 2010 r. obecny rzd Angeli Merkel przeprowadzi nowelizacj, ktra przeduaa funkcjonowanie elektrowni atomowych maksymalnie do 2035 r. W odpowiedzi na t decyzj, 28 lutego partie opozycyjne oraz przedstawiciele wadz krajw rzdzonych przez opozycj zoyy w tej sprawie skarg do Trybunau Konstytucyjnego, kwestionujc sposb jej uchwalenia (pominicie Bundesratu). Jednake pod wpywem awarii w elektrowni Fukushima rzd niemiecki zosta zmuszony do nagej wolty ogosi trzymiesiczne moratorium na wykonanie ustawy, co oznacza tymczasowe wygaszenie siedmiu najstarszych elektrowni w celu sprawdzenia ich bezpieczestwa. Zdaniem opozycji decyzja o odroczeniu wejcia w ycie ustawy miaa charakter czysto taktyczny, ktrego celem byo uspokojenie wyborcw przed zbliajcymi si wyborami krajowymi. Zarzuty wyborczego oportunizmu wydaway si szczeglnie trafne w odniesieniu do Badenii-Wirtembergii, gdzie znajduj si dwie z siedmiu elektrowni starszego typu. Naga zmiana nastrojw wpyna istotnie na marcowe wybory regionalne w trzech krajach zwizkowych, jednake trudno powiedzie jak dugo energia atomowa pozostanie kluczowym czynnikiem wpywajcym na niemieck opini publiczn.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

Wybory regionalne w cieniu energii atomowej Pierwsz tegoroczn prb si dla niemieckich partii politycznych byy przedterminowe wybory do parlamentu krajowego w Hamburgu, ktre odbyy si 20 lutego. W listopadzie 2010 r. rozpada si rzdzca tam od 2008 r. koalicja CDU-Zieloni. Wybory przyniosy sukces opozycyjnej SPD, ktra uzyskaa 48,4% gosw (wzrost o 14,3 p.%), co dao socjaldemokratom bezwzgldn wikszo 62 spord 121 miejsc w parlamencie. Klsk poniosa natomiast hamburska CDU uzyskujc 21,9% gosw, co jest wynikiem gorszym o 20,7 p.% w stosunku do 2008 r. Zieloni pomimo odejcia z rzdu uzyskali wiksze poparcie ni w poprzednich wyborach 11,6% wobec 9,4% w 2008 r. Die Linke zachowaa swoj pozycj uzyskujc ponownie 6,4% gosw, a w parlamencie znaleli si rwnie liberaowie, ktrzy tym razem przekroczyli picioprocentowy prb wyborczy zdobywajc 6,7% gosw (o 1,9 p.% wicej ni w 2008 r.). Dziki uzyskaniu wikszoci SPD moga tutaj samodzielnie stworzy rzd, a burmistrzem zosta Olaf Scholz, stojcy na czele hamburskiej SPD. Wprawdzie przewodniczcy SPD Sigmar Gabriel podkrela, e wyniki wyborw w Hamburgu potwierdzaj zmian trendu na korzy socjaldemokratw, to jednak wikszo obserwatorw bya zdania, e wyniki wyborw w Hamburgu nie bd miay wpywu na marcowe wybory w trzech kolejnych krajach federacji. Naley doda, e zwycistwo SPD w Hamburgu oznaczao utrat kolejnych miejsc w Bundesracie przez koalicj CDU/CSU-FDP. W trakcie trwania kampanii wyborczych przed wyborami krajowymi w Saksonii-Anhalt, Nadrenii-Palatynacie i Badenii-Wirtembergii doszo w Niemczech do dwch istotnych wydarze politycznych, ktre zachwiay pozycj rzdu. Pierwszym bya tzw. afera plagiatowa, ktra wymusia dymisj popularnego ministra obrony Karla-Theodora zu Guttenberga (CSU) w zwizku z

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

oskareniami o przepisanie fragmentw swojej rozprawy doktorskiej z nieoznaczonych w bibliografii rde. Dymisja ministra, chocia nie miao bezporedniego wpywu na spadek notowa partii koalicyjnych, wymusio na kanclerz A. Merkel dokonanie korekt w gabinecie. Odejcie wysoko cenionego ministra odbio si negatywnie na wizerunku rzdu, jednake zostao wkrtce przesonite przez nawrt debaty atomowej. Kluczowym wydarzeniem dla marcowej kampanii wyborczej bya bowiem tragedia w Japonii (11 marca). Wywoana przez trzsienie ziemi i fale tsunami awaria elektrowni atomowej Fukushima doprowadzia do gronego wycieku z reaktorw jdrowych. Wydarzenia te zdynamizoway niemieck debat nad przyszoci elektrowni atomowych i miay niewtpliwie znaczcy wpyw na wyniki wyborw z 20 i 27 marca. Debata atomowa wprowadzia nowy, wczeniej niespodziewany czynnik istotnie wpywajcy na preferencje wyborcze obywateli. 20 marca 2011 r. odbyy si wybory w Saksonii-Anhalt. Przez ostatnie 5 lat rzdzia tutaj wielka koalicja CDUSPD pod kierunkiem Wolfganga Bhmera (CDU). Obecne wybory przebiegay jednak w zupenie innej atmosferze ni poprzednie. W roku 2006 kierownictwa

wczesnych partii koalicyjnych staray si unika zadranie z koalicjantami i kampania wyborcza przebiegaa spokojnie. Kanclerz A. Merkel martwia si wwczas nie tylko o wynik CDU, lecz rwnie koalicyjnej SPD, gdy poraki socjaldemokratw w wyborach do parlamentw krajowych mogy mie negatywny wpyw na nastroje wewntrz koalicji. Po wyborach rzd federalny z radoci powita zawarcie koalicji CDUSPD w Saksonii-Anhalt. W 2011 r. sytuacja bya zupenie inna, a co za tym idzie kampania w Saksonii-Anhalt prowadzona bya z penym rozmachem. Jednake wyniki wyborw nie odbiegay ostatecznie w sposb znaczcy od tych z 2006 r. Ponownie zwyciya CDU uzyskujc tym razem 32,5% gosw, jednak poparcie dla chadecji zmniejszyo si o 3,7 p.%. Wsprzdzca SPD odnotowaa wprawdzie minimalny wzrost poparcia (o 0,1 p.%), ale i tym razem zostaa zdystansowana przez Die Linke (w 2006 r. startujcej jako Linkspartei), ktra uzyskaa 24,1% gosw (spadek poparcia o 0,4 p.%). Picioprocentowy prg wyborczy przekroczyli jeszcze Zieloni, ktrzy uzyskali 7,1% gosw (wzrost poparcia o 3,6 p.%). Poza parlamentem znalazy si FDP (3,8% gosw) oraz skrajnie prawicowa NPD, ktra uzyskaa 4,8% poparcia. Po wyborach w Saksonii-

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

Anhalt zaistniaa wprawdzie moliwo powoania lewicowej koalicji Die LinkeSPD (i ewentualnie Zieloni), jednak kierownictwa CDU i SPD postanowiy kontynuowa dotychczasow wspprac. Now umow koalicyjn popara zdecydowana wikszo delegatw partii uczestniczcych w zjazdach krajowych CDU (14 kwietnia) i SPD (16 kwietnia). Nowym premierem rzdu SaksoniiAnhalt zosta Reiner Haseloff (CDU). Dotychczasowy premier Wolfgang Bhmer jeszcze przed wyborami zapowiedzia, e po wyborach zrezygnuje z ubiegania si o reelekcj ze wzgldu na podeszy wiek (75 lat). W Saksonii-Anhalt zachowane zostao zatem status quo, ale warty odnotowania jest sukces Zielonych, ktrzy powrcili do parlamentu w Magdeburgu po 13 latach przerwy. Zieloni w krajach byej NRD od lat ciesz si znacznie mniejszym poparciem ni w starych krajach federacji. W Nadrenii-Palatynacie przez ostatnie 20 lat rzdzia SPD. Najpierw wsplnie z FDP (1991-2006), a od 2006 r. samodzielnie. Najbardziej wpywowym politykiem w Nadrenii-Palatynacie jest Kurt Beck, premier rzdu krajowego od 1994 r., a w latach 2006-2008 dodatkowo przewodniczcy SPD. Pomimo widocznego spadku poparcia dla SPD w caych Niemczech w pierwszej dekadzie XXI wieku, Beckowi udawao si utrzyma, a nawet wzmocni pozycj swej partii w Palatynacie. Jednake wybory z 27 marca 2011 r. przyniosy SPD rozczarowanie. Socjaldemokraci zachowali wprawdzie nadal miano najsilniejszej partii, ale ponieli znaczne straty uzyskujc 35,7% gosw (utrata 9,9 p.% poparcia). SPD stracia rwnie bezwzgldn wikszo w Landtagu. Tu za SPD uplasowaa si CDU uzyskujc 35,2% gosw (wzrost poparcia o 2,5 p.%). Najwikszy wzrost poparcia odnotowali Zieloni zdobywajc 15,4% gosw

(wzrost poparcia o 10,8 p.%). W poprzednich wyborach Zieloni nie przekroczyli picioprocentowego progu wyborczego, co uwidacznia ich ogromny sukces (partia uzyskaa ponad trzykrotnie wiksze poparcie ni w 2006 r.). Najwikszymi przegranymi okazali si liberaowie; ich FDP uzyskaa zaledwie 4,2% gosw (spadek o 3,8 p.%) i znalaza si poza parlamentem. Do parlamentu nie wesza rwnie Die Linke, ktra zdobya 3% poparcia. SPD wprawdzie nadal bdzie rzdzi w NadreniiPalatynacie, lecz nie samodzielnie, ale wsplnie z parti Zielonych. Uwaga wikszoci obserwatorw niemieckiej sceny politycznej zwrcona bya jednak przede wszystkim na Badeni-Wirtembergi. To tutaj dziaay dwie elektrownie atomowe starszego typu, tutaj te jesieni 2010 r. doszo do burzliwych protestw w Stuttgarcie przeciwko przebudowie dworca kolejowego (projekt Stuttgart 21). NadreniaWirtembergia zaliczana jest do grona przodujcych krajw federacji z silnie rozwinitym przemysem samochodowym, maszynowym i elektrotechnicznym. Kraj ten zamieszkuje ponad 10 mln obywateli dziki czemu deleguje on 6 przedstawicieli do izby wyszej parlamentu. W wyborach do parlamentu krajowego Badenii-Wirtembergii (od 1952 r. kiedy utworzono BadeniWirtembergi w wyniku poczenia trzech mniejszych krajw) kadorazowo zwyciaa CDU, czterokrotnie uzyskujc (1972, 1976, 1980, 1984) bezwzgldn wikszo oddanych gosw, dlatego kraj ten uwaany jest za drugi obok Bawarii (gdzie dominujc pozycj utrzymuje CSU) bastion chadecji. Relatywnie silne byy tutaj wpywy liberalnej FDP, zwaszcza w Wirtembergii. SPD pozostawaa tutaj wprawdzie drug si polityczn, jednak tylko raz (w 1960 r.) udao si socjaldemokratom uzyska

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

zbliony wynik do CDU. Partia Zielonych poczwszy od lat osiemdziesitych XX wieku zdobya sobie tutaj siln pozycj. Sporym sukcesem ekologw by wybr w 2002 r. Dietera Salomona na stanowisko burmistrza Fryburga Bryzgowijskiego, ktry sta si pierwszym duym miastem niemieckim, na ktrego czele stan polityk partii Zielonych. Sondae przedwyborcze niezmiennie wskazyway na zwycistwo CDU, jednake w obliczu sabych notowa FDP nie byo pewnoci, czy partiom koalicji uda si uzyska wikszo miejsc w parlamencie, co budzio niewtpliwy niepokj kanclerz Angeli Merkel. Obawy te nie okazay si bezpodstawne. W wyborach zwyciya wprawdzie CDU uzyskujc 39,0% gosw (spadek poparcia o 5,2 p.% w stosunku do wyborw z 2006 r.), jednak FDP, ktra poniosa dotkliwe straty, z trudem przekroczya picioprocentowy prg wyborczy uzyskujc 5,3% gosw (utrata 5,4 p.% poparcia). Olbrzymi sukces odniosa partia Zielonych, otrzymujc 24,2% gosw (wzrost poparcia o 12,5 p.%) zdystansowaa nie tylko FDP, ale rwnie SPD, ktra uzyskaa 23,1% poparcia (spadek poparcia o 2,1 p.%). Do parlamentu ponownie nie wesza Die Linke, na ktr gosowao 2,8% wyborcw (spadek poparcia o 0,3 p.%), a tu za ni znalaza si debiutujca w wyborach do parlamentu krajowego BadeniiWirtembergii Niemiecka Partia Piratw (Piratenpartei Deutschland), na ktr gosowao 2,1% wyborcw. W nowym parlamencie znalazo si 60 posw CDU, 36 partii Zielonych, 35 SPD i 7 FDP. Oznacza to uzyskanie minimalnej wikszoci przez koalicj Zieloni-SPD posiadajc 71 mandatw wobec 67 mandatw koalicji CDU-FDP Wybory z 27 marca 2011 r. okazay si przeomowe w 58-letniej historii Badenii-Wirtembergii. Po raz pierwszy CDU znalaza si poza rzdem. Nowy

rzd zostanie wyoniony przez koalicj Zieloni-SPD, po raz pierwszy te w dziejach Niemiec premierem kraju bdzie polityk wywodzcy si z partii Zielonych. Zostanie nim 62-letni Winfried Kretschmann, jeden ze wspzaoycieli partii Zielonych. W. Kretschmann, ktry w powyborcz noc ogosi si faktycznym zwycizc, w pierwszych sowach swojego przemwienia podzikowa za dokonany wybr: Osignlimy historyczne zwycistwo w wyborach. Chciabym podzikowa tym wszystkim, ktrzy nas wybrali, a w szczeglnoci tym, ktrzy gosowali na nas pierwszy raz i dopomogli nam w osigniciu tak wspaniaego wyniku. Polityk ten susznie dostrzeg znaczenie tych wyborcw, ktrzy pod wpywem awarii elektrowni Fukushima i debaty nad zamkniciem elektrowni atomowych w Niemczech, w ostatniej chwili zdecydowali si odda swj gos na parti Zielonych. Zupenie inne nastroje panoway w obozie CDU, chocia partia pozostaje nadal zdecydowanie najsilniejszym ugrupowaniem w Badenii-Wirtembergii. Stefan Mappus, dotychczasowy premier BadeniiWirtembergii i kandydat CDU na to stanowisko premiera, skomentowa wyniki w nastpujcych sowach: To jest gorzki dzie w historii CDU i co musz doda take dla mnie. Odpowiedzialno spoczywa na barkach czoowego kandydata ja ponosz odpowiedzialno. Zwracajc si do zwycizcw owiadczy: Nasz kraj znajduje si w dobrej kondycji. ycz wam sukcesw w rzdzeniu. Rezultat wyborw by szokiem dla CDU. Ju w pierwszych komentarzach po ogoszeniu przyblionych wynikw wyborw prbowano znale przyczyny poraki tej partii. Steffen Bilger, pose CDU do Bundestagu, zauway: Przed Japoni (katastrof w Japonii uzup. P.K.) bylimy w sondaach na poziomie powyej 40%. Japonia miaa

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

swj wpyw na ten wynik. Dokadna analiza wynikw wyborw w oparciu o badania przeprowadzone przez Forschungsgruppe Wahlen dla telewizji ZDF wyjania rda sukcesu koalicji ZieloniSPD. Dla 41% respondentw najwaniejszym problemem bya kwestia energii atomowej, dla 29% kluczowy by temat rozbudowy dworca w Stuttgarcie (Stuttgart 21), dla 22% problem reformy szkolnictwa, a dla 11% kwestia znalezienia dodatkowych miejsc pracy. W wypadku energii atomowej i szkolnictwa widoczne byy deficyty CDU wobec Zielonych i SPD. A 53% respondentw uwaao, e Zieloni poradz sobie najlepiej z problemem energii atomowej, tylko 18% uwaao i problem ten najlepiej rozwie CDU, a 11%, e SPD. Z problemami szkolnictwa najlepiej poradzi sobie SPD tak sdzio 32% ankietowanych, CDU 27%, a Zieloni 12%. Kontrowersyjny projekt przebudowy dworca w Stuttgarcie podzieli spoeczestwo Badenii-Wirtembergii: 33% uwaao, e najlepiej rozwie go CDU, 27%, e Zieloni, a 12%, e SPD. CDU bardzo dobrze wypadaa w tematach zwizanych z gospodark, bezrobociem, czy zabezpieczeniu przyszoci, gdzie zdecydowanie dystansowaa zarwno SPD, jak i Zielonych, co wiadczy o zadowoleniu z poczyna rzdu w sferze gospodarki. Jednak problematyka ta nie miaa a tak istotnego wpywu na preferencje wyborcw jak tego oczekiwali politycy CDU. Istotny dla wynikw wyborw by rwnie fakt, e liderzy Zielonych i SPD byli bardziej pozytywnie odbierani przez wyborcw anieli Stefan Mappus z CDU. Warto zauway, e frekwencja wyborcza w Badenii-Wirtembergii wyniosa 66,3% i bya wysza a o 12,9 p.% w stosunku do wyborw z 2006 r. Mona zatem zgodzi si z opini, e niekorzystny dla CDU i FDP wynik wyborw w Badenii-Wirtembergii nie wynika ze

zej oceny pracy rzdu krajowego, kluczowa okazaa si kwestia stanowiska partii (i rzdu S. Mappusa) wobec zamknicia elektrowni atomowych. Bilans marcowych wyborw do parlamentw krajowych okaza si w ostatecznym rozrachunku niekorzystny dla rzdzcej w Niemczech koalicji CDU/CSU-FDP kanclerz Angeli Merkel. Wprawdzie w Saksonii-Anhalt udao si zachowa status quo, jednak w NadreniiPalatynacie, pomimo poprawy notowa CDU, nie udao si przej wadzy. Kluczowa okazaa si utrata BadeniiWirtembergii, ktrej nastpstwem bdzie przejcie kolejnych szeciu miejsc w Radzie Federalnej przez opozycj. Jeli doliczymy do tego lutow klsk w Hamburgu, to zauwaymy, e rzdowi coraz trudniej bdzie uzyska wymagan zgod izby wyszej przy przeprowadzaniu niektrych ustaw. Moe to zahamowa reformatorskie zapdy rzdu i utrudni jego prac, a jednoczenie wymusi na rzdzie szukanie kompromisw z poszczeglnymi krajami federacji w celu forsowania wybranych projektw prawnych. W samym rzdzie moe doj do zmian, mimo zapewnie rzecznika rzdu z 28 marca o tym, e kanclerz Merkel nie planuje rekonstrukcji rzdu w zwizku z rozczarowujcymi wynikami wyborw w Badenii-Wirtembergii i Nadrenii-Palatynacie. O ile CDU odnotowaa niewielkie straty w BadeniiWirtembergii i w Saksonii-Anhalt, to w Nadrenii-Palatynacie pozycja chadecji ulega wzmocnieniu. Za to FDP poniosa druzgocc klsk, w wyniku ktrej liberaowie znaleli si poza parlamentem w Nadrenii-Palatynacie i Saksonii-Anhalt, a w Badenii-Wirtembergii z trudem przekroczyli barier piciu procent. Cz dziaaczy zacza domaga si wycignicia personalnych konsekwencji za porak ze strony przewodniczcego partii, a zarazem wicekanclerza i mini-

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

stra spraw zagranicznych Guido Westerwellego. Ich zdaniem Westerwelle, ktry jest najgorzej ocenianym przez spoeczestwo ministrem rzdu A. Merkel, ponosi osobist odpowiedzialno za klsk w marcowych wyborach. W obliczu wewntrzpartyjnej krytyki G. Westerwelle zadecydowa, e na najbliszym kongresie partii (13-15 maja w Rostocku) nie bdzie ubiega si o reelekcj na stanowisko przewodniczcego partii. Niepowodzenia rzdu wykorzystaa opozycja, jednake w rnym stopniu. Wyniki wyborw w BadeniiWirtembergii i Nadrenii-Palatynacie byy wielkim rozczarowaniem dla Die Linke, ktrej nie udao si wej do parlamentu, natomiast w Saksonii-Anhalt partia ta poniosa niewielkie straty. Najwikszym sukcesem SPD byo wejcie do rzdu w Badenii-Wirtembergii, a porak utrata czci poparcia w Nadrenii-Palatynacie. Niemniej dodajc znakomity wynik w lutowych wyborach w Hamburgu mona uzna, e partia powoli wydobywa si z kryzysu, ktrego skutkiem bya klska w wyborach do Bundestagu z 27 wrzenia 2009 r. Prawdziwym zwycizc marcowych wyborw okazaa si partia Zielonych, ktra w kadym z trzech krajw uzyskaa zdecydowanie lepszy wynik ni w 2006 r. i wesza do rzdu w NadreniiPalatynacie i Badenii-Wirtembergii, gdzie jeden z jej dziaaczy obj tek premiera.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

rdo: T. Kaiser, Deutsche frchten die ffnung der Ostgrenzen, Die Welt, 26.02.2011.

Niemiecka debata publiczna wok otwarcia rynku pracy Otwarcie 1 maja 2011 r. niemieckiego rynku pracy, do ktrego dostp do tej pory by dla pracownikw z nowych krajw UE ograniczony, jest w RFN przedmiotem dyskusji publicznej o rednim nateniu. Problem polskiej migracji zarobkowej w kontekcie ochrony niemieckiego rynku pracy jest tematem, ktry by w RFN szczeglnie czsto dyskutowany jeszcze przed akcesj Polski do Unii Europejskiej. Nowsze i co warto zauway mniej liczne publikacje ukazujce si ju po 2004 r. do czsto miay wydwik pozytywny i optymistyczny. Stosunkowo rzadko pojawiay si gosy nasycone negatywnymi stereotypami, czsto za wskazywano na pozytywne dowiadczenia takich krajw jak Wielka Brytania czy Irlandia w przyjmowaniu pracownikw z Polski i innych nowych krajw czonkowskich. W wielu przypadkach podkrelano niespenienie si negatywnych oczekiwa co do zagroe wynikajcych najpierw z otwarcia granic, a potem z przystpienia Polski do strefy Schengen. Dyskusja nad konsekwencjami otwarcia niemieckiego rynku pracy zintensyfikowaa si w cigu ostatnich kilku miesicy, co bez wtpienia zwizane jest ze zbliajcym si terminem zniesienia ogranicze wprowadzonych w 2004 r. przez rzd Gerharda Schrdera. Badania opinii publicznej przytaczane przez Die Welt (26.02.2011) wskazuj wyranie, e wikszo Niemcw odczuwa lk przed utrat miejsc pracy z powodu napywu migrantw zarobkowych z Polski i innych krajw ktre przystpiy do UE w 2004 r. Jedynie okoo 15% z badanych Niemcw uwaa, e otwarcie niemieckiego rynku pracy nie bdzie miao wpywu na ich sytuacj zawodow. Komentujc wyniki sondau Klaus Hilbinger z GFK, ktry prowadzi badania, stwierdzi, i lk przez zmianami na rynku pracy wystpuje we wszystkich kategoriach spoecznych. Pewnego wyjanienia lkw niemieckiego spoeczestwa przed migrantami z krajw Europy rodkowo-Wschodniej lkw dostarcza wypowied Rity Ss-

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

smuth (CDU) cytowana przez Schweriner Volkszeitung (10.03.2011), gdzie stwierdza ona, i do tej pory niewiele zrobiono by uwiadomi Niemcom prawdziwe moliwe skutki otwarcia granic. Czciej straszono niemieckie spoeczestwo negatywnymi konsekwencjami, a stosunkowo rzadko mwiono o potencjalnych korzyciach. Warto w zwizku z tym uwanie przyjrze si temu jak w cigu ostatnich miesicy ksztatowaa si dyskusja publiczna w Niemczech na ten temat. Mona wskaza w niej kilka odrbnych wtkw. Wtek pierwszy dotyczy pozytywnych i negatywnych konsekwencji otwarcia niemieckiego rynku pracy oraz przewidywanego zwikszonego napywu zagranicznej siy roboczej z nowych pastw UE. W niemieckim dyskursie medialnym s one zazwyczaj przedstawiane jako szanse i zagroenia, co znajduje swoje odzwierciedlenie w tytule dyskusji nadanej 24 marca 2011 r. przez kana radiowy WDR 5 nadawany przez Westdeutschen Rundfunks Freier Arbeitsmarkt fr alle Risiko oder Chance?. Najczciej wskazywane pozytywne skutki migracji to przede wszystkim ograniczenie nielegalnej migracji i nielegalnej pracy imigrantw oraz moliwo pokrycia niedoborw siy roboczej w niektrych branach niemieckiej gospodarki. Premier Brandenburgii Matthias Platzeck (SPD) wypowiadajc si na amach Mrkische Oderzeitung (02.04.2011) zauwaa, i w najbliszych latach w tym kraju zwizkowym wystpowa bdzie duy popyt na wykwalifikowanych specjalistw z zakresu techniki, suby zdrowia czy opieki, ktry moe zosta zaspokojony tylko dziki imigrantom. W swojej wypowiedzi stara si on take uspokaja czytelnikw zaniepokojonych perspektyw najazdu przybyszw z Europy

rodkowo-Wschodniej. Mwi on, i w nowej sytuacji powinnimy widzie wicej szans, a obawy szybko znikn. W podobnym tonie wypowiada si na przykad rwnie Dyrektor Naczelny Izby Przemysowo-Handlowej Wschodniej Brandenburgii Gundolf Schlke, ktrego wypowied zostaa przytoczona w audycji RBB Brandenburg (28.03.2011). Stwierdzi on, e demograficzne przemiany spowoduj konieczno wykorzystania siy roboczej z nowych krajw UE, cho wielu niemieckich przedsibiorcw jeszcze nie zdaje sobie z tego sprawy. Nieco inaczej widzi przyczyny wikszego zapotrzebowania na pracownikw z Polski i innych krajw naszego regionu Hans-Werner Sinn, szef Institut fr Wirtschaftsforschung, ktry w wywiadzie dla Handelsblatt (06.04.2011) twierdzi, i to nie demografia ale raczej rozwj niemieckiej gospodarki spowoduje, e niemieckie firmy bd odczuway zwikszone zapotrzebowanie na nowych pracownikw, ktrego niemiecki rynek pracy nie bdzie w stanie zaspokoi. Podobny ton przyj take komisarz Unii Europejskiej ds. zatrudnienia, spraw spoecznych i integracji Laszlo Andor, ktry na amach tygodnika Focus (11.03.2011) twierdzi, i dziki temu i niemiecka gospodarka stosunkowo dobrze poradzia sobie z kryzysem ekonomicznym w cigu dwch-trzech lat w niektrych zawodach wystpi powane niedobory siy roboczej. Negatywne konsekwencje otwarcia niemieckiego rynku pracy o ktrych najczciej mwi si w dyskusjach medialnych to przede wszystkim moliwy nadmierny napyw tanich pracownikw ze wschodu, ktrzy bd mogli skutecznie konkurowa o miejsca pracy z niemieckimi robotnikami. Wtek ten czsto powtarza si podczas dyskusji nad

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

10

wprowadzeniem nowej godzinowej stawki minimalnej dla pracownikw tymczasowych. Ustaw Bundestagu z 24 marca 2011 r. wprowadzono pac minimaln dla pracownikw tymczasowych, ktrej stawka ma wynosi 7,79 euro w zachodnich i 6,89 euro we wschodnich krajach zwizkowych. Nieprzypadkowo ustawa ta obowizywa ma od 1 maja 2011 r., jest ona bowiem odpowiedzi na lki czci niemieckiego spoeczestwa oraz zwizkw zawodowych przed konkurencj taszych pracownikw tymczasowych z nowych krajw UE. Uchwalenie stawek minimalnych przeszkodzi ma wedug minister pracy Ursuli von der Leyen (CDU) w otwarciu niemieckiego rynku pracy dla importu do RFN niskich zagranicznych pac (Der Tagesspiegel, 24.03.2011). Zniesienie ogranicze w zatrudnieniu dla pracownikw z Europy rodkowoWschodniej moe take, wedug niektrych uczestnikw niemieckiego dyskursu medialnego, mie negatywne konsekwencje dla rozwoju wybranych bran gospodarki RFN. Najczciej wskazywanym przykadem jest brana budowlana. Wypowiadajcy si na amach Die Welt (10.02.2011) prezes Zentralverband Deutsches Baugewerbe HansHartwig Loewenstein obawia si w zwizku z otwarciem rynku pracy, napywu pracownikw budowlanych z nowych krajw UE, dumpingowych cen, upadku wielu rednich przedsibiorstw budowlanych i w konsekwencji utraty wielu miejsc pracy. Dziennik Tagesspiegel (03.02.2011) przywouje wyniki sondau przeprowadzonego wrd czonkw Fachgemeinschaft Bau Berlin Brandenburg z ktrych wynika, i a 90% przedsibiorcw budowlanych w Berlinie jest przekonanych, e otwarcie rynku pracy wywoa wiksz konkurencj cenow ze szkod dla jakoci pra-

cy firm wiadczcych tego typu usugi. 66% badanych obawia si, e negatywnym efektem napywu nowych pracownikw bdzie wzrost nielegalnego zatrudnienia w brany, za niemal poowa z nich obawia si, e po 1 maja 2011 r. firmy budowlane bd czciej bankrutowa. Zaledwie 6% przedsibiorcw uwaa, e otwarcie rynku pracy nic nie zmieni.

rdo: KONKRET Zeitschrift der Fachgemeinschaft Bau Berlin und Brandenburg e. V., nr 1/2001, s. 9.

Kolejnym ciekawym wtkiem niemieckich dyskusji medialnych dotyczcych otwarcia rynku pracy s przewidywania dotyczce wielkoci spodziewanej fali migrantw zarobkowych z nowych krajw UE. S one bardzo rne wedug sw Joachima Mllera, dyrektora Institut fr Arbeitsmarkt und Berufsforschung rocznie naley si spodziewa napywu okoo 100 tys. osb do Niemiec (Welt am Sonntag, 27.02.2011). Z kolei zwizki zawodowe

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

11

w Nadrenii Pnocnej Westfalii spodziewaj si, e tylko do tego kraju zwizkowego przybdzie okoo 45 tys. pracownikw ze rodkowo-Wschodniej Europy (audycja WDR, 28.12.2010). Wrd argumentw osb, ktre nie widz powodw do paniki z powodu najazdu nowych migrantw zarobkowych przewaa pogld, i nie tak wiele osb bdzie chciao wyemigrowa do RFN poniewa nowe kraje UE przeyy ju due fale migracyjne w 2004 r. i wielu spord potencjalnych migrantw mieszka ju zagranic np. w Wielkiej Brytanii czy Irlandii, a take w Niemczech. Jak zauwaa Andreas Lippert, szef Deutschen Seniorenbetreuung Sdwest: Kto chcia pracowa w Niemczech jest tu ju od dawna (Financicial Times Deutschland, 06.04.2011). Z drugiej strony pojawia si take opinia, i rnice w pacach, cho wystpuj, nie s tak wielkie by wielu osobom mogy zrekompensowa koszty migracji do Niemiec. W prasie regionalnej, szczeglnie krajw federacji graniczcych z Polsk, pojawiaj si take opisy przygotowa do sytuacji po 1 maja 2011 r. Ostseezeitung (07.04.2011) donosi na przykad o poszukiwaniach polskich pracownikw przez firmy z Berlina, Brandenburgii oraz Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Przygotowuj si take porednicy pracy. Mrkische Oderzeitung (18.03.2011) powiecio duy artyku przygotowaniom biura penomocnika ds. integracji Brandenburgii . Otwiera je zdanie: Wioletta Wlodarczyk [urzdniczka biura penomocnika] wie, e nie wie nic. To poczucie niepewnoci wydaje si do dobrze opisywa stan ducha niemieckiego spoeczestwa i niemieckich urzdnikw w zwizku ze zbliajc si perspektyw otwarcia niemieckiego rynku pracy 1 maja 2011 r.

Biuletyn specjalny Instytutu Zachodniego

29 kwietnia 2011

12

You might also like