Professional Documents
Culture Documents
Podzikowania Wprowadzenie Ra innym nazwana imieniem rwnie sodko pachnie Jak doszo do napisania tej ksiki Jak korzysta z tej ksiki Nota od wydawcy Nota od tumaczki Cz I DOBRE Kiedy bya dobra, to bya bardzo, bardzo dobra 1. Na czym stoimy? Przegld zagadnie Co to s dobre stosunki? Numer jeden: ona czy matka? Czego mona oczekiwa Wsplny grunt Kwestie osobowociowe Przerost oczekiwa Biorc lub z rodzin Linia graniczna Wyznaczanie granic Granice a blisko Informacje zwrotne a linie granic
9 11 11 16 18 21 22
25 27 29 31 33 36 38 41 42 44 45 47
Rodzina drugiej szansy Crka mentorka przyjacika Pytania podsumowujce 2. Dobre, czyli jakie? Czy dobre zawsze oznacza faktycznie dobre? Uznawanie rnic Przyjcie aktywnej postawy Miejsce na dobro Pytania podsumowujce 3. Rodzina ma Krgi rodzinne Uczc si na nowo ycia w rodzinie Straniczki rodziny Mczyni bez sistr Po prostu mw mi mamo Czy to jest dobre dla Ciebie? Jakie pyn z tego wnioski? Pytania podsumowujce Cz II ZE Ale kiedy bya za 4. Ze, czyli ze Czy rzeczywicie jest a tak le? Ale tak wiele nas czy Kiedy zaczyna si psu Pytania podsumowujce 5. To, co nas dzieli Dystans geograficzny a inne rozbienoci Ozibienie Pani Teciowa Synek mamusi Inna ja Dzieci a dynamika ukadw rodzinnych Pytania podsumowujce
48 53 55 57 59 62 68 69 72 73 75 80 82 85 90 92 95 96
99 101 104 106 109 111 113 116 118 125 129 133 136
Spis treci
6. Trwaj przy swej onie Pani domu Pomocne donie Prba pogodzenia interesw Mj m, twj syn Kochanie, jeste w domu? Co takiego jest w crce? Czy to pech? Jakie pyn z tego wnioski? Cz III OKROPNE Ona bya potworna! 7. Niewybaczalne? Zachowania, ktre rani Sprawy, ktrych nie mona przemilcze Obywatel drugiej kategorii Pytania podsumowujce 8. Bl i krzywda Skd moga to wiedzie? Psychotyczne od samego pocztku Okropne zaley dla kogo Okropne w akcji Pytania podsumowujce 9. Zasypywanie przepaci Nierozerwalny zwizek maeski Znoszenie sytuacji nie do zniesienia Zrywanie wizw Zosta czy odej? Jakie pyn z tego wnioski? Pytania podsumowujce Rady synowej dla synowej Bibliografia
167 170 173 175 181 183 186 189 192 193 196 197 199 203 206 209 210 211 213 217
26
Z ulg przyjam aprobat teciw dla naszego pomieszkiwania razem przed lubem. Zawsze mylaam, e mam szczcie mie takich wyluzowanych teciw.
Joy
Ona przyjmuje tak postaw:zrobiam co do mnie naleao i wychowaam swe dzieci, a teraz to ich sprawa, jak uo sobie ycie ja sama chc cieszy si swoim wasnym. Jestem przekonana, e stawia siebie na pierwszym miejscu i moim zdaniem tak wanie powinno by.
Luzi
27
Jeli stosunki midzyludzkie ukadaj si dobrze i s odczuwane jako pozytywne przez samych zainteresowanych, wtedy mona powiedzie, e s one dobre. Ale trzeba by wobec siebie szczerym. Dobre moe by rnorako rozumiane przez rne osoby. To, co wewntrznie odczuwamy jako dobre, z zewntrz moe wydawa si dziwne. Trzeba nauczy si rozpoznawa kwestie wymagajce uwagi. Nawet najlepszych relacji nie da si utrzyma, nie powicajc im odrobiny uwagi.
Co to s dobre stosunki?
Dobry to nieprecyzyjny termin i kady moe co innego pod nim rozumie. Jednake bez wzgldu na rne znaczenia tego sowa, zawsze bdzie ono miao wydwik pozytywny. Jeli stosunki midzyludzkie s dobre, oznacza to, e obydwie strony czuj si dobrze w tym zwizku i akceptuj go, co pozwala im dobrze funkcjonowa. W przypadku teciowych ocena tego, czy relacje s dobre, czy nie, jest o wiele bardziej skomplikowana. Akceptowalny poziom formalnoci, zayoci, oddziaywania czy uczestnictwa zaley od tego, jaki poziom obydwie kobiety uwaaj za podany. Jeli ktrakolwiek strona odczuwa gboki dyskomfort w obecnoci tej drugiej, relacji tych nie mona uzna za udane. Dla jednej kobiety oznak dobrych relacji z teciow moe by jej silne zaangaowanie w codzienne ycie synowej. Natomiast dla innej kobiety wykazywanie tak intensywnego zainteresowania moe by uwaane za przejaw apodyktycznoci lub wcibstwa. Niektre synowe uwaaj,
28
e podstaw dobrych stosunkw jest niewtrcanie si teciowej w ycie rodziny syna. Ale s te i takie, dla ktrych brak zainteresowania teciowej yciem rodziny rwnoznaczny jest z odrzuceniem. Dobrym punktem wyjcia do budowy udanego zwizku jest wykazanie wraliwoci wobec punktu widzenia innych ludzi. Wemy przykad Lea, z zawodu ksigowej: nie ma ona pretensji o czas, ktry jej m spdza z matk, a nawet go do tego zachca. Raz do roku teciowa ze swoim mem jad na tydzie nad morze ze wszystkimi swoimi dziemi. Ja nie jad z nimi, bo wtedy moje dzieciaki musz jeszcze chodzi do szkoy, ale zachcam ma, eby tam z nimi jecha, bo wszyscy wietnie si bawi, a teciowa moe nacieszy si dziemi, ktre ma wtedy tylko dla siebie. Jedzimy na wakacje z maonkami, dziemi, dziadkami, ale tamte wakacje to dla nich wyjtkowa okazja, eby mogli poby troch razem. I moim zdaniem jest to bardzo fajne. Teciowa bya dla Lea wsparciem, kiedy potrzebowaa pomocnej doni. Przychodzia z pomoc, kiedy rodzio si kade z trojga moich dzieci. Przygotowywaa dla wszystkich posiki, nie sprawiajc przy tym adnego kopotu. Jest a nadto hojna przy okazji urodzin czy Boego Narodzenia i kupuje takie prezenty, o ktrych wie, e mi si spodobaj. Ale najwaniejsze jest to, e kiedy co mnie gryzie i mam potrzeb si wygada, ona mnie sucha, nie robic przy tym uwag, i wykazuje wielkie wspczucie; odnosi si to nie tylko do mnie, ale take do innych ludzi.
29
Lea wie, e nie zawsze jest tak rowo i chocia traktowana jest jak crka, w rzeczywistoci jej crk nie jest. Mwic o swoich stosunkach z teciow, przyznaa, e zmieniy si na moment, kiedy jej crka bya w pierwszej ciy w tym samym czasie, kiedy ja oczekiwaam trzeciego dziecka. Szwagierka zachowywaa si tak, jakbym konkurowaa z ni o uwag jej matki, co w ogle nie miao miejsca. Dla mnie byo to jasne, e teciowa zajmie si ni, bo w kocu bya to jej crka. Jednak Lea przyznaje te, e teciowa stara si utrzymywa dobre relacje, i docenia j za to, i jest wiadoma, jak wane jest pielgnowanie stosunkw, aby pozosta emocjonalnie otwartym i oddanym.
30
jestem najwaniejsz kobiet w yciu moich synw. Kada matka musi zrozumie, e z kadym pokoleniem coraz bardziej zmniejsza si jej rola w yciu dziecka. Pod niektrymi wzgldami zyskujemy na znaczeniu, pod innymi tracimy. Niestety, nie wszystkie matki z tak pewnoci siebie przyjmuj do wiadomoci fakt, e syn dors i rozpoczyna wasne ycie. Synowe, ktre znalazy si w sytuacji zmuszajcej je do rywalizacji z teciow o wiodc rol w rodzinie albo o uwag lub uznanie ma, czsto zwracaj si do swoich mw, oczekujc od nich wsparcia. Wtedy mczyzna moe poczu si jak pomidzy motem a kowadem, rozdarty midzy dwiema kobietami, ktre kocha, i nie bdzie chcia opowiedzie si po adnej ze stron. Ale syn, a zarazem m nigdy nie moe pozosta bezstronny. Jeli bdzie chcia przyj pozycj neutraln, moe to doprowadzi do sytuacji, kiedy kada strona bdzie czua si zdradzona, w szczeglnoci ona, ktr wybra, by dzieli z ni ycie, a ktra teraz czuje si jak outsider. Wedug Johna Gottmana i Nan Silver (1999) jednym z fundamentalnych zada w maestwie jest rozwinicie u maonkw poczucia jednoci jako my. Poczucie wsplnoty wyraane jako my stanowi wi pomidzy mem a on obejmujc ich oboje i tylko ich; symbolizuje jedno i solidarno pomidzy partnerami. Poczucie jednoci jako my daje te poczucie bezpieczestwa w zwizku. Gottman i Silver twierdz, e w przypadku konfliktu pomidzy on a teciow istnieje tylko jedno wyjcie i tylko jedna opcja dla ma. Musi wzi stron ony.
31
Tym samym dokona on wyranego rozgraniczenia i cho zrani tym swoj matk, ona to jako przeboleje. Rozwizanie konfliktu w ten sposb moe stanowi bezcenny precedens, ktry by moe uatwi obydwu kobietom zbudowanie bardziej udanych stosunkw, kiedy ju kada z nich wejdzie w swoj rol. Syn, ktry wyranie daje do zrozumienia, e nie da si oderwa od boku swej ony, tym samym daje take do zrozumienia swej matce, e pomimo swej niesabncej mioci do niej musi by przede wszystkim wierny swojej nowej rodzinie. Matka powinna przypomnie sobie czasy, gdy sama zmagaa si z rol modej ony, a wtedy miejmy nadziej, e uszanuje postaw syna i doceni jego zdecydowanie. Jeli synowa nie czuje zagroenia ze strony teciowej, s wiksze szanse na to, e bdzie wobec niej bardziej otwarta emocjonalnie i nieskrpowana. Udane relacje pomidzy dwiema kobietami, ktre s straniczkami domowego ogniska i stoj na stray rodzinnej tradycji, z pewnoci przyczyni si do powstania zdrowej atmosfery w caej rodzinie.
32
doceni to, co ma. Jak powiedziaa: Wydaje mi si, e nie zastanawiaam si zbytnio nad tym, jakie bd moje relacje z teciow. Z pewnoci niczego nie oczekiwaam. To znaczy lubiam j. Teciowie mieli meble bardzo podobne do mebli w domu moich rodzicw, co mnie rozbawio i dziki czemu czuam si tam bardziej swobodnie. Nie udziam si jednak, e dziki temu wszystko bdzie jak w bajce i e teciowa bdzie dla mnie jak matka. Wczeniejsze kontakty Joy z matkami jej poprzednich narzeczonych day jej pojcie o tym, czego dobrego i czego zego moe si po nich spodziewa. Z prawdziw ulg przywitaam aprobat teciw dla naszego pomieszkiwania razem przed lubem przyznaa. Zawsze uwaaam to za szczcie, e mam takich wyluzowanych teciw. M by ju w do zaawansowanym wieku jak na eniaczk, wic byli zadowoleni, e sobie w kocu kogo znalaz i akceptowali mnie. Cieszyo mnie to ogromnie. Matka jednego z moich poprzednich chopakw odnosia si do mnie z dezaprobat, wic znaam to bolesne uczucie bycia odrzucon przez matk mczyzny, ktrego si kocha. Cieszyam si, e byam mile widziana przez rodzicw ma. Mog powiedzie, e nasze stosunki byy o wiele mniej skomplikowane i mniej byo konfliktw, zanim urodziy si nam dzieci. Myl, e jestem w dobrych stosunkach z teciow dodaje Joy ale obydwie dooyymy stara, eby tak si stao. Zawsze zwracaam si do niej ze swoimi skargami i obawami, a gdybym tego nie robia, jestem pewna, e moja mio do niej nie byaby taka, jaka jest. Wysoko oceniam wiele cech jej charakteru, ale s te takie,
33
ktre mnie denerwuj. Myl, e zasadniczo teciowa ma dla mnie szacunek. Ale te mam wiadomo, e jej zdaniem w wielu sprawach si myl, bdz i nie mam racji, zazwyczaj chodzi tu o sprawy, ktre wygldaj inaczej ni w czasach jej modoci. Ostatnio powiedziaa mi, e jako rodzic mam u niej pitk z minusem. Teciowa powiedziaa mi te, e 99% rzeczy robi dobrze. A moe byo to 90% Ciekawe co? Myl, e jest zadowolona, e trafia na tak synow jak ja, cho z drugiej strony pewnie wolaaby, ebym bya troch bardziej podobna do niej. Do czsto miejemy si podczas naszych rozmw, lubimy to. Ale te ona bardzo si stara utrzyma harmonijne relacje. Powiedziaa mi kiedy, e wiele si ode mnie nauczya. Innym razem usyszaam od niej, ebym pamitaa, skd pochodzi mj m. Jeli chodzi o porady maeskie, bya to z pewnoci jedna z najcenniejszych wskazwek, jakich mi udzielia. Zawsze o tym pamitaam i ciesz si, e mam teciow, ktra w swej mdroci mi to powiedziaa. Chocia podejrzewam, e gdybym jej to dzi przypomniaa, to pewnie stwierdziaby, e nie pamita, by mi w ogle co takiego mwia.
Wsplny grunt
Nadja, ktra wraz z mem prowadzi agencj reklamow w Nowym Jorku, take nie wiedziaa dokadnie, czego powinna si spodziewa po teciowej. Naprawd nie miaam adnych wyobrae na ten temat. Mj m mia bardzo dobre relacje ze swoj matk, a ja go bardzo kochaam. Bya dla niego dobr matk, wic zaoyam, e wszystko
34
si dobrze uoy. Ciepe przyjcie przez rodzin ma to zdaniem Nadji jedno z najpikniejszych przey w stosunkach z teciow. Teciowa bya ciepa i serdeczna od samego pocztku powiedziaa Nadja. Zostaam zaproszona do domu teciw w stanie Connecticut na rodzinny obiad, gdzie po raz pierwszy zostaam przedstawiona. Teciowa postaraa si, ebym czua si jak u siebie. To byo cudowne. Wane jest, by nie mie zudze co do relacji pomidzy teciow a synow. Zbyt idealistyczne oczekiwania zawsze doprowadzaj do rozczarowania. Kada osoba wchodzca w nowe zwizki musi uwzgldni konieczno dostosowania si w pewnej mierze. Dla jednych bd to ogromne zmiany, dla innych nowe zachowania stan si bdzie drug natur. Na og jest tak, e im bardziej rni si dane osoby, tym wiksza moe by potrzeba dostosowania. Rni si nie od razu oznacza nalee do innej rasy, religii czy klasy spoecznej. Dwoje ludzi wychowanych w rodzinach katolickich, nawet mieszkajcych po ssiedzku, moe otrzyma zupenie odmienne wychowanie. W jednej rodzinie moe obowizywa bardzo powcigliwy styl porozumiewania si, a w drugiej impulsywno. W jednej rodzinie rodzice mog by krytyczni i oniemielajcy, a w drugiej nie szczdzi si pochwa i otwarcie okazuje czuo. Dzieci wychowane w tych dwch domach bd wykazywa zupenie rne podejcia przy nawizywaniu kontaktw i porozumiewaniu si. Niemniej jednak cise wizi kulturowe faktycznie uatwiaj dostosowanie si. Jako przykad mona poda Nel, ktra wychowaa si w rodzinie ortodoksyjnych ydw i wysza za ortodoksyjnego yda wychowanego take w rodzinie ortodoksyjnych
35
ydw. Nel i teciow czy wiele, szczeglnie podczas wit i innych wydarze religijnych. Jednake oczywistym jest, e podobne pochodzenie nie gwarantuje idealnego zwizku. Dysonans moe pojawi si w zwizku z innego rodzaju rnicami. Ponadto ludzie legitymujcy si zupenie odmiennym pochodzeniem mog nauczy si pielgnowa to, co ich wyrnia. Luzi, uznana pisarka, stwierdzia e chocia ona i jej teciowa pochodz z bardzo rnych rodowisk (Luzi wychowaa si w duym miecie, podczas gdy teciowa dorastaa w miasteczku, a potem mieszkaa ze swoimi dziemi na wsi) i chocia rni je pochodzenie etniczne, to maj ze sob wiele wsplnego. Obydwie s praktykujcymi katoliczkami i pilnie uczszczaj do kocioa. Po niemal trzydziestu latach maestwa stosunki Luzi z teciow s lepsze ni kiedykolwiek. Jednake od samego pocztku Luzi dawaa do zrozumienia, e zaley jej na rodzinnej wizi z teciow. Zawsze zwracaam si do teciowej mamo podkrela Luzi. Dla odrnienia do mojej wasnej matki mwiam mamusiu. Tylko ja jedna spord jej synowych zwracam si do niej w ten sposb. Jestem przekonana, e teciowa lubi, kiedy j tak czule nazywam. Kiedy wracaam ze szpitala po urodzeniu obydwu moich dzieci, teciowa przybywaa jak na skrzydach, eby mi pomc. Za kadym razem zostawaa z nami dwa tygodnie i dosownie pokazywaa, jak zajmowa si maluchami. Luzi nie jest wymagajca w stosunku do teciowej i nie oczekuje ideau. Ona przyjmuje tak postaw: zrobiam, co do mnie naleao, i wychowaam swe dzieci, a teraz to
36
ich sprawa, jak uo sobie ycie ja sama chc cieszy si swoim wasnym. Jestem przekonana, e teciowa stawia siebie na pierwszym miejscu i moim zdaniem tak wanie powinno by. Rzadko marudzi czy narzeka. Wysuwa subtelne aluzje, e chciaaby czciej widywa si z dziemi, ale nigdy nie wpadaby na to, eby si do nas wprosi. Czeka, a my sami to zrobimy. Tak naprawd, gdyby (Boe, uchowaj!) jutro umara, nie darowaabym sobie, e tak rzadko si z ni widywalimy. Luzi zauwaya, e w jej przypadku maestwo zaowocowao powstaniem wielkiej rodziny. Obie rodziny poczyo co wicej, moja teciowa i moja matka (obydwie wdowy) maj wietne ukady od chwili, kiedy poznay si na naszym lubie. W gruncie rzeczy one s dla siebie jak przyjaciki. Kiedy odwiedza nas teciowa, nocuje u mojej mamy, bo ona ma duy dom, a u nas nie ma za duo miejsca. Teciowa i moja mama spdzaj wiele czasu razem. Chodz na zakupy, do kocioa, do restauracji, razem id do fryzjera. Bardzo mnie to cieszy, bo kiedy teciowa przyjeda do naszego miasta, moja mama jest w stanie si ni zaj, co pozwala mi dopilnowa wasnych spraw.
Kwestie osobowociowe
Cho rnice religijne i kulturowe zazwyczaj staj si powodem dysonansu, ich brak wcale nie gwarantuje harmonii. Osobowo, okazywanie czuoci, krytycyzm, wasne przyzwyczajenia oraz wybory yciowe wszystko to wpywa na uksztatowanie stosunkw pomidzy synow a teciow.
37
Przykadowo teciowej Jeri wschodnie filozofie bardziej przypady do gustu ni nauczanie Kocioa metodystw, zgodnie z ktrym obie zostay wychowane. Teciowa jest upart kobiet mwi Jeri, z zawodu adiustatorka. yj z ni w zgodzie, dopki nie zaczyna prbowa narzuci mi swoich pogldw. To jest osoba nie znoszca sprzeciwu i czasami prbuje przekona innych, e tylko jej pogldy s suszne. Jednego razu, kiedy bya w moim domu, przekroczya wszelkie granice i mj m musia negocjowa rozejm. Nie pamitam dokadnie, o co poszo, ale powiedziaam co w rodzaju To jest mj dom i wtedy ona wybucha. Upyn tydzie, zanim doszymy do ugody, i myl, e obydwie wybaczyymy sobie ze wzgldu na ma. M Jeri nie prbowa przekona ony, by podporzdkowaa si teciowej i oboje dawali jasno do zrozumienia, e to Jeri jest pani domu. M jest raczej w bliskich stosunkach z teciow. Jako jedyny nie dar z ni bez przerwy kotw w okresie dorastania. Zazwyczaj potrafi jej przypomnie, e jej pogldy nie s jedynymi susznymi na caym wiecie. Jest bardzo zrwnowaony w kontaktach z ni. Ona za atwo si irytuje. Pomimo tych problemw Jeri uwaa, e jej stosunki z teciow ukadaj si dobrze. W sumie mwi Jeri yjemy zgodnie przez 99% czasu. Stwierdzia, e dziki otwarciu na sprawy emocjonalne zwizane z teciow udao si wypracowa w miar udane relacje. Mj m uwaa, e po mierci ojca to na niego spad obowizek opieki nad matk. Kilka razy rozmawialimy z teciow o poczuciu odpowiedzialnoci, jakie ma wobec niej mj m, i jestem
38
przekonana, e dziki temu mogymy uzyska wiksz rwnowag w naszych kontaktach. Uparty charakter teciowej nie uniemoliwi dobrych relacji. Jeri i jej teciowa stworzyy ukad oparty na niezalenoci i wzajemnym szacunku i jest im z tym dobrze. Podziwiam j za to, jaka jest mwi Jeri. Myl, e nasze stosunki s nieze. Dobrze si rozumiemy i ona wie, e to ja odpowiadam za swoje ycie, ona moe gosi swoje pogldy, ale to nie oznacza, e ja mam si z nimi zgadza.
Przerost oczekiwa
Oczekiwania odnonie do tego, jak powinny wyglda stosunki pomidzy teciow a synow, mog by przeszkod na drodze do uksztatowania zdrowych relacji. Wybieganie myl w przyszo i przekonanie, e ludzie zachowywa si bd w taki a nie inny sposb czsto koczy si rozczarowaniem. Jeli na przykad synowa oczekuje, e jej stosunki z teciow bdzie cechowa zayo i czuo, ale sama teciowa wcale nie jest skonna do takich zachowa, to synowa moe znale si na prostej drodze do frustracji. Nie wiedziaam, czego oczekiwa mwi Emma, ktra wysza za m, majc niewiele ponad dwadziecia lat, podczas gdy maonek koczy studia w zakresie architektury i oczywicie nie wiedziaam, czego teciowa moe oczekiwa ode mnie. Kiedy si poznay, od razu przypady sobie do gustu. Po prostu mio od pierwszego wejrzenia mwi Emma. I chocia teciowa mieszkaa wwczas w Europie, czsto do siebie pisyway
39
i dzieliy si wydarzeniami ze swego ycia. Dobrze nam si ukadao w czasach, gdy byam narzeczon Nicka. czya nas zaya przyja. Ale w chwili, gdy oboje z Nickiem zdecydowalimy si pobra, nagle wszystko si popsuo. Na krtko przed lubem Emma czua si zagubiona i przytoczona. Zwrcia si do swojej teciowej o pomoc, ale nie znalaza u niej wsparcia, ktrego potrzebowaa i na ktre liczya. Teciowa powiedziaa mi, jak to bdzie. Poinformowaa mnie, e jej syn na zawsze pozostanie jej synem i e ma nadziej, i nie licz na to, eby tak z dnia na dzie sta si czonkiem ich rodziny tylko dlatego, e za niego wychodz. Nie miaam adnych zudze wspomina Emma ale ju najmniej spodziewaam czego takiego. W poczuciu krzywdy Emma wycofaa si z wszelkich zayych stosunkw. Teciowa wykazywaa jeszcze mniej dobrej woli, a z kolei Emma czua si coraz bardziej skrpowana i niepewna siebie. W dniu lubu teciowa nie wychodzia poza granice uprzejmoci. Emma czua si odrzucona, i to nagle, bez ostrzeenia. Odnosia te wraenie, e teciowa ocenia j za pomoc niewyjanionych kryteriw. Nie wiedziaam, czego ona ode mnie chce ani co mam robi, eby nie wywoywa negatywnych reakcji. Byam naprawd zdruzgotana. Po lubie teciowa usiowaa j przeprosi za swoje chodne zachowanie. Wyjaniaa, e nigdy nie chciaa by przez nikogo odbierana jako teciowa. Ale ona zostaa teciow. I co w tym takiego? Czuam si tak, jakby ona nagle przeobrazia si w stereotypow teciow, znan
40
z tych wszystkich kawaw. Jak miaam jej to wybaczy? Przez ni nieomal nie odwoaam lubu. Faktem jest, e teraz pomidzy nami wietnie si ukada. Obydwie jestemy uparte i potrzebujemy czasu, aby znale rwnowag. Mariette, dekoratorka wntrz, zauwaya, e bez wzgldu na liczne, niewybaczalne poczynania jej teciowej udao si jej znale sposb, aby przej nad nimi do porzdku dziennego. W kocu zostaymy przyjacikami powiedziaa. Teraz moja rodzina jest t, do ktrej teciowa chce nalee. Przedtem wydawao si jej, e rywalizuje ze mn o uczucie swego syna. Zanim Mariette poznaa swoj przysz teciow, miaa nadziej na dobre stosunki, ale od samego pocztku byo jasne, e nie bdziemy dobrze si rozumiay. Przed pierwszym spotkaniem z ni wyobraaam sobie, e bdzie dla mnie jak druga matka lub kochajca ciocia. Ale nic z tego. artujemy z mem, e gdyby doda do siebie moich nieco chodnych i zdystansowanych rodzicw i jego bardzo zaangaowan, nadopiekucz matk i wycign z tego redni, to mielibymy normalnych rodzicw mieje si Mariette. Moi rodzice byli raczej nadopiekuczy, kiedy dorastaam, ale kiedy byam ju starsza, zagodzili nadzr (moe nawet a za bardzo!). Mj m spdzi wikszo dziecistwa z nieco chodnym emocjonalnie ojcem i bardzo serdeczn macoch. Jedna rzecz, ktra komplikowaa mi stosunki z teciow, to fakt, e bardzo dobrze ukada mi si z macoch mojego ma. Moja teciowa zawsze bya bardzo zazdrosna o macoch i przyrodnie siostry ma. Caa ta przyrodnia rodzina ma jest do spora i zaak-
41
ceptowali mnie od razu. Poznaam ich mniej wicej rok po tym, jak nawizaam kontakt z teciow, i bardzo si cieszyam, e mnie nie odrzucili.
42
wieloma wzgldami jest wspania teciow. Okazuje mi wiele serca i pomaga w tym, co robi. Kiedy miaam swoj wystaw fotograficzn, przysza z r w rku i kupia jeden z moich pejzay. Poczuam si wspaniale.
Linia graniczna
Bardzo wane jest ustalenie granic pomidzy on, maonkiem a teciow. Jeli nikt nigdy nie powie teciowej, e w taki czy inny sposb si narzuca i innym to przeszkadza, to skd ma ona wiedzie, e robi co zego? Synowej moe by trudno upomnie si o to, co teciowa uwaa za pozycj kobiety numer jeden w yciu syna. Czasami kopoty wynikaj z tego, e maonkowie nie wiedz, kiedy i gdzie wyznaczy granic. Przez jaki czas wspomina Judith kiedy mieszkalimy razem, moja teciowa potrafia dzwoni do nas codziennie, a czasami nawet czciej, a kade kolejne pytanie byo bardziej absurdalne od poprzedniego. Wygldao na to, e nie moga si powstrzyma jakby rozmawiaa ze mn przez jaki interkom znajdujcy si w ssiednim pokoju. Jednego razu zadzwonia do mnie w rodku dnia (pracuj w domu) tylko po to, eby zapyta, czy ostatnio nie umylimy samochodu. Okazao si, e kiedy przejedaa obok naszego domu, zauwaya, e nasz samochd wrcz byszczy, wic koniecznie chciaa si upewni. Kilka tygodni temu zadzwonia do mojego ma do biura, eby mu powiedzie, e w naszej okolicy otwieraj sklep Ikea. Ja waciwie tylko troch si wkurzam tego rodzaju telefonami. Ale mojego ma trafia wtedy szlag i wydziera
43
si na ni przez telefon: Co mi tu bdziesz wydzwania, kiedy jestem w pracy!!!. Cho to bardzo wane, eby wyznaczy wyrane granice, trzeba te zrozumie, e by moe zachowania teciowej nie s przypadkowe i za pozornie pustymi komunikatami kryje si co wicej. Przyjrzyj si dokadniej i zastanw, czy nie potrzebuje ona jakich dalszych kontaktw z Tob i z synem. I cho musisz zaspokoi swoje potrzeby, nie moe zabrakn te miejsca dla teciowej. Judith uczy si broni swojej prywatnoci. Chce si wyprowadzi z ssiedniego pokoju i wprowadzi taki sposb kontaktowania si, ktry by odpowiada obydwu stronom. Ona jest na etapie ksztatowania si jej maestwa i wanie prbuje znale rwnowag. Czstotliwo kontaktw moe te wiadczy o ustawicznym poszukiwaniu jakoci kontaktw. To, co synowa odbiera jako wygrowane dania teciowej, moe by form proby o co, czego jej zdaniem ona nie otrzymuje. Moe dzwoni czciej, ni bymy tego chcieli, bo w utrzymywanych z nami kontaktach czego brak. Zdaniem Judith wikszo problemw dowiadczanych w zwizku z teciow wynika z faktu, e ich zwizek jest jeszcze nowy. Czasem odbiera teciow jako intruza, ale z drugiej strony wie, e matka jej ma jest naprawd yczliwa i chce im pomc. Jednake w niektrych sytuacjach czuje si manipulowana przez teciow. Kiedy mj m prbuje j pohamowa, ona zaczyna si dsa i przerzuca win na niego. On bardzo atwo poddaje si poczuciu winy. Ja te, jak si okazuje co stanowi najwiksz niespodziank w caych tych naszych relacjach.
44
Obchodzi mnie to, co ona czuje. I nie chc wyj na niewdzicznic po tym wszystkim, co ona dla nas zrobia. Tylko w zeszym roku teciowie pokryli poow kosztw wesela, pomogli kupi samochd i do tego zrobili nam prezent w postaci papierw wartociowych. Czsto te kupowali nam nawet jedzenie. Chc okaza im wdziczno za hojno i niezrcznie mi jest da wicej swobody dla siebie.
Wyznaczanie granic
Od pitnastu lat June pracowaa na wasny rachunek jako projektantka ogrodw. Ostatnio wysza za m w wieku 38 lat i na pocztkowym etapie swego zwizku podobnie jak Judith borykaa si z nachalnymi telefonami od teciowej oraz jej probami o czstsze wizyty. Trudno mi byo wyznaczy granice teciowej wyznaje June. Czuam si niezrcznie, kiedy tak ni std, ni zowd musiaam prowadzi rozmowy telefoniczne z kim, kogo ledwo znaam. Zdawaam sobie spraw, e dla niej natychmiast staam si czonkiem rodziny i e chciaa szybko nawiza ze mn prawdziwie bliskie stosunki. Ale dla mnie, na samym pocztku maestwa, byo to zdecydowanie co za duo, to niezdrowo, kiedy bagaa nas, bymy czciej do niej przyjedali. W kadym razie zapaam si na tym, e ocigaam si z oddzwanianiem do niej. W pewnym momencie zdecydowaam si z ni ostronie rozmwi. Powiedziaam jej, jak trudno mi jest oderwa si od ma. Wyjaniam, e
45
ciko jest znale czas na cokolwiek. Jako e bylimy wieo po lubie, byo to zrozumiae. Prawd jest, e nie chodzio tu tylko o ni. Naprawd jestem zauroczona moim mem i prbuj spdza z nim te rzadkie chwile, kiedy moemy by razem. Liam jest botanikiem i pracuje na uczelni, ja mam do zrobienia przynajmniej trzy due projekty ogrodw w miesicu. Trudno jest wic znale czas, eby poby troch razem. Pomylaam, e sprbuj tak jej to wyoy, bez obwiniania jej ani oceniania jej potrzeb, ale kadc nacisk na to, jak bardzo zaabsorbowana jestem jej synem, tak aby moga zrozumie motywy mojego postpowania. Teciowa June bya oczarowana wyjanieniem synowej i daa nowoecom wicej spokoju.
Granice a blisko
Kiedy Estelle, przedszkolanka, zdecydowaa si wraz z mem, z zawodu programist, zakupi dom, wiedziaa, e trudno jej bdzie wynegocjowa odpowiedni dystans pomidzy nimi a teciami. Nie bardzo chciaa zamieszka w bliskim ssiedztwie teciowej, ale te chciaa by w pobliu, gdyby ona albo jej m byli potrzebni. Teciowie mieszkaj zaledwie par kilometrw std mwi Estelle. Kiedy zaczlimy szuka domu, miesicami kategorycznie sprzeciwiaam si lokalizacji w ich ssiedztwie. W kocu znalelimy odpowiednie domostwo, tyle e w ich dzielnicy. Baam si, e niewielka odlego pomidzy naszymi domami skoni ich do skadania niespodziewanych wizyt, ale nie robi tego.
46
Okazuje si, e maa odlego od domu teciw jest wygodna; nie ma problemu, eby m wpad tam po drodze i dokona jakiej drobnej naprawy czy pomg rozwin markiz. Cho odlego midzy nami jest niedua, nie widuj teciw zbyt czsto. Spotykamy si na wakacjach, a caa rodzina ma co roku wyjeda razem na tydzie nad morze. Poza tym odwiedzamy si sporadycznie albo wpadamy do nich po drodze, jeli czego potrzebuj. Mj m rozmawia ze swoj matk mniej wicej raz w tygodniu. Czasem jestem przy tym obecna (przeczamy telefon na tryb gonomwicy), a czasem nie. Jednake Estelle nie czuje si dobrze, spdzajc czas z teciow. Ona jest ogromnie dociekliwa, prawie wcibska, i to mi przeszkadza. Wydaje mi si, e ona tak bardzo interesuje si yciem swych dzieci, bo sama prawie nie ma wasnych zainteresowa. Ale czasami nie mog ju znie jej zachowania. Na przykad kiedy przy jakiej okazji towarzyskiej poznaa kilkoro moich przyjaci. Od tamtej pory cigle mnie o nich wypytuje, o ich rodziny, prac, perspektywy itp., itd. A do tego ona zawsze musi zna wszystkie szczegy o wszystkim, czym zajmuj si ja i mj m. Jeli zamilkn i przestaj udziela jej odpowiedzi, czuje si dotknita. Nie chc by le zrozumiana, to bardzo kochana kobieta. Niestety ma tak potrzeb, eby wszystko o wszystkich wiedzie, a mnie jest trudno to znie.
47
48
Kilka lat pniej, kiedy teciowa mwia o jakim nadchodzcym lubie, odkryam, e cho bya zachwycona faktem, e ja i mj m pobralimy si, i cho dzie naszego lubu by bardzo udany, teciowej byo przykro i czua si rozczarowana, e nie miaa okazji zaprosi tego dnia wszystkich krewnych. Chciaaby wtedy wyprawi nam wesele. Nigdy nie zdawaam sobie sprawy, e tak to przeya. Nie wiem, czy gdybym o tym wiedziaa, zrobiabym co inaczej, ale nigdy nie usyszaam od niej sowa o tym, jak jest rozczarowana. W kadym razie pomimo rozczarowania zawsze bya wobec nas wspaniaa.
49
to polubia j od samego pocztku. Tak naprawd nie potrafi sobie przypomnie naszego pierwszego spotkania. Przypominam sobie, e bya bardzo serdeczna i czua. Ale z pewnoci nie spodziewaam si, e bd czyy nas tak bliskie stosunki. I nigdy by mi nie przyszo do gowy, e bdzie mi blisza ni wasna matka. Larrissa, nauczycielka akademicka mieszkajca w zachodniej Kanadzie, nigdy nie bya w zbyt zayych stosunkach z wasn matk. Moi rodzice pracowali w Korpusie Pokoju. Wychowywaam si jako jedynaczka w wielu rnych krajach rozwijajcych si, przenosilimy si z kraju do kraju co par lat. Natomiast mj m, Jim, pierwszych osiemnacie lat swego ycia spdzi w tym samym domu. Jest najmodszy z omiorga rodzestwa i wszyscy s ze sob bardzo zyci. Jim jest dla nich ukochanym, najmodszym dzieckiem. Ja nigdy nie dowiadczyam takiego uczucia. Dowiadczajc rodzinnego ciepa w domu ma oraz serdecznoci i przyjaznych gestw jego matki, Larrissa czuje, e teraz ma rodzin, jakiej nigdy nie miaa. Myl, e Joan powiedziaaby, e traktuje mnie jak crk. Pod wieloma wzgldami czuj si przy niej mniej skrpowana ni przy wasnej matce. Jest mi o wiele atwiej si jej zwierzy i rozmawia z ni. Ona jest take o wiele bardziej czua wobec mnie ni moja wasna matka. Moja mama zawsze bya troch niezrczna jako matka. Nie mam do niej jednak alu, e nie angauje si w pewne sprawy. Najwyraniej Joan, teciowa Larrissy, atwiej radzi sobie w roli matki ni matka Larissy.
50
Joan, uwielbiana przez wszystkie swoje dzieci oraz ziciw i synowe, jest urodzon matk. Do tego wydaje mi si, e czy nas obydwie co jeszcze. Teciowa udaa si ze mn po zakup sukni lubnej, co wikszo panien modych robi chyba ze swoimi prawdziwymi matkami. Nalegaa, e pjdzie ze mn, od chwili gdy dowiedziaa si, e moja matka nie ma takiego zamiaru. Joan kupia mi absolutnie cudown i do tego bardzo drog sukienk i spdziymy cay dzie razem. To by cudowny dzie. Cieszya nas kada sekunda tego dnia spdzonego razem. Kiedy urodziam dziecko, Joan natychmiast przyleciaa z Toronto do Vancouver, rezygnujc ze swoich planw na Boe Narodzenie. Zostaa z nami na dwa tygodnie i bya zdumiewajco ofiarna; pomagaa nam we wszystkim: zaczynajc od prania, a na uczeniu mnie karmienia piersi koczc. Moja matka na pewno by tego nie zrobia. Nie mam o to do niej alu, ale tak si ciesz, e miaam przy sobie Joan. Tak bardzo auj, e mieszka na drugim kocu Kanady. Chciaabym, eby mieszkaa blisko nas. Takiej zayoci pomidzy synow a teciow towarzysz te tarcia. Matka Larrissy poczua si odsunita na boczny tor, skutkiem czego pojawiy si niesnaski. Nasi ojcowie s bardzo do siebie podobni i lubi spdza ze sob czas mwi Larrissa. Ale nasze matki nie s ju w tak dobrych stosunkach. Moja mama jest niepewna siebie przy Joan i czuje si przez ni zagroona, moe dlatego, e widzi, jak bardzo lubi swoj teciow. Jaki czas temu moj matk urazio pene dobrych intencji postpowanie Joan i od tamtej pory moja matka chowa do niej uraz.
51
Zaoenie wasnej rodziny z Jimem stanowio te dla niej nie lada wyzwanie, poniewa, zdaniem Larrissy, teciowa bardzo wysoko ustawia poprzeczk. Poza tym zdawaa sobie spraw, e wychodzi za maminego synka. Czy musz dodawa rozpieszczonego? pyta retorycznie Larrissa. Mj m by przez wszystkich houbiony. Martwio mnie to, czy teciowa zakada, e przejm rol kochajcej mamusi w stosunku do Jima. Wemy chociaby to: Joan miaa w zwyczaju co wieczr wkada piam Jima do suszarki, eby bya ciepa, kiedy bdzie j zakada To chyba mwi samo za siebie. Eva, rzecznik praw dziecka i aktywistka na rzecz mniejszoci pracujca Waszyngtonie rwnie dowiadczya tego, e stosunki z teciow mog by bardziej naturalne i satysfakcjonujce ni z wasn matk. Musz stwierdzi, e lepiej mi si ukada z teciow ni z wasn matk. Najpierw bardzo si baam, czy teciowie w ogle mnie zaakceptuj, nie mwic o tym, eby mnie polubili. Jestem czarnoskr Amerykank, a mj m i caa jego rodzina s biali. Kiedy okazao si, e to nie ma znaczenia, spodziewaam si, e moje relacje z teciow bd albo napite, albo bd przypomina moje stosunki z wasn matk. Respekt, maniery, etykieta licz si dla niej najbardziej. Przez to pomidzy nami jest dystans. W czasach gdy spotykaam si z Jasonem, on musia zwraca si do mojej matki pani Grantley, podczas gdy ja do jego matki mwiam Claire. Nigdy przed lubem nie zwrci si do mojej matki po imieniu, a chodzilimy ze sob pi lat! Kiedy dojrzelimy ju do maestwa,
52
Jason poprosi moj matk o zgod. Myl, e byaby oburzona, gdyby tego nie zrobi. Dla mnie teciowa, Claire, stanowi uosobienie macierzystwa. Kiedy po raz pierwszy spdzaam z nimi Boe Narodzenie, przygotowaa dla mnie siedemnacie prezentw i pakaa, kiedy wyjedaam. Kocham swoj matk, ale kiedy poznaam Claire, poczuam, e to jest wymarzona matka, i tak matk sama chciaabym by. Eva nie dopuszcza do sytuacji, w ktrej obydwie matki spotkayby si ze sob, co pozwolio unikn powstania tar pomidzy nimi. Eva podkrela, e Claire urodzia Jasona w wieku osiemnastu lat, wic pomidzy nimi istnieje wi pokoleniowa. Poza tym Claire jest bardzo otwarta w rozmowach ze swymi dziemi. Mog porozmawia z ni o wszystkim. Moja matka urodzia mnie w wieku trzydziestu czterech lat. Wiem, e sam wiek nie musi oznacza przepaci, ale pomidzy nami jest autentyczny konflikt pokole. Nie odzywam si, dopki ona nie odezwie si pierwsza. Nie omawiam z ni kontrowersyjnych tematw. Przede wszystkim ona by si na to nie zgodzia, po drugie jestem przekonana, e po prostu nie zgadzaaby si ze wszystkim, co sdz. W domu mojej matki obowizuje powiedzenie Dzieci i ryby gosu nie maj. Zupenie inaczej ni w domu Jasona. Ostatnio Jason i ja z dzieciakami przeprowadzilimy si do Waszyngtonu i teraz mieszkamy o trzy godziny jazdy samochodem od obydwu rodzin. Claire przyjeda nas odwiedzi przynajmniej raz w miesicu, a jeli j o to poprosimy, to przyjeda od razu. Moja matka jeszcze u nas nie bya. Nigdy nie zdobyabym si jej tego wytkn. Nasze relacje nie
53
pozwalaj mi na takie zachowania. Ale te nigdy nie powiedziaabym jej, e teciowa nas odwiedza. Wtedy wzbudziabym w niej zazdro o Claire.
54
czci rodziny. Pomogo jej to znale si, by twardo obstawa przy podjtej decyzji. Powiedziaa mi, e jest ze mnie dumna, bo radz sobie sama i z godnoci znosz trudn yciow sytuacj. Odpowiedziaam jej, e to jej zawdziczam swoje osignicia. Obydwie szlochaymy, rozmawiajc przez telefon. Potem przyszed czas, kiedy nawizaam kontakt z ojcem, a moja teciowa ponownie popara moj decyzj. Barbara Quick (2000) pisaa o kobiecej potrzebie posiadania mentorki. Pisze ona, e rozrnienie pomidzy dobr matk a dobr mentork nie byo zupenie oczywiste dla wielu kobiet, z ktrymi rozmawiaa. Stwierdzia te, e wiele kobiet, ktrych mentorki nie byy poczone z nimi wizami krwi, uwaao, e nie znalazo dostatecznego wsparcia u matki. Odpowiada to teorii Arnsteina mwicej o rodzinie drugiej szansy. Nel w teciowej odnalaza zarwno mentork, jak i matk. Moja teciowa to jedna z moich najlepszych przyjaciek. W ogromnej mierze zawdziczam jej to, kim jestem. Znam j, odkd skoczyam dwadziecia jeden lat, i zawsze stanowia dla mnie wspaniay wzr do naladowania. Niestety ten sentyment spowodowa komplikacje w relacjach pomidzy Nel a jej wasn matk. Co oznacza posiadanie rodziny drugiej szansy, kiedy rodzina pierwszej szansy ma si dobrze? W przypadku Nel jej matka poczua si odsunita na boczny tor. W pierwszych latach mielimy trudne chwile, poniewa matka czua si zagroona moim zwizkiem z teciow. Teraz chyba ju dosza do siebie i zaakceptowaa fakt, e jestem w stanie kocha zarwno j, jak i teciow.
55
Pytania podsumowujce
Czytajc t ksik, a take zdobywajc informacje z innych rde, zbierzesz pewne spostrzeenia na temat Twoich relacji z teciow. Spostrzeenia same w sobie niczego nie zmieni, ale mog doprowadzi do zaangaowania emocjonalnego oraz dziaa ukierunkowanych na dokonanie prawdziwych zmian i rozwoju sytuacji. Teraz we gboki oddech. Znajd wygodne, ciche miejsce i odpowiedz na ponisze pytania. Pytania te maj za zadanie wywoa u Ciebie otwart i szczer refleksj, zwikszy wiadomo emocjonaln i poprowadzi Ci w kierunku dogbnego zrozumienia Twoich relacji z teciow. Pytania te maj na celu pomc Ci przyj nowy kierunek, zachcajc do przemylenia okolicznoci, ktrych by moe nigdy nie braa pod uwag. Moe bdziesz chciaa odpowiedzie na te pytania w prowadzonym przez siebie dzienniku lub w osobnym zeszycie przeznaczonym do takich celw. Zanim odpowiesz na ostatnie pytanie z tej ksiki, moe si okaza, e zmieniy si jakie Twoje uczucia lub myli na temat teciowej. Wtedy bdziesz moga przeledzi w swoich zapiskach, jak ewoluoway Twe przekonania.
Jak opisaaby swoje relacje z teciow? Jako dobre, ze czy okropne? Czy moesz poda jakie konkretne zdarzenia lub sprawy, ktre uzasadniaj t ocen? Czy moesz opisa te zdarzenia lub sprawy? Jak opisaaby intensywno i rodzaj relacji pomidzy teciow, swoim mem a sob. Jak opisaaby stosunki z wasn matk?