ID DO:

Spis treci Przykadowy rozdzia

KATALOG KSIEK:
Katalog online Zamw drukowany katalog

WADZA BEZ TYRANII. JAK KONTROLOWA LUDZI, PIENIDZE, CZAS, EMOCJE I SABOCI
Autor: Arkadiusz Bednarski, Justyna Chmielewska ISBN: 978-83-246-2424-9 Format: A5, stron: 256

CENNIK I INFORMACJE:
Zamw informacje o nowociach Zamw cennik
dza wadzy jest gwatowniejsza od innych namitnoci Tacyt

CZYTELNIA:
Fragmenty ksiek online

Skd pochodzi wadza? Czy jest to dar zesany przez Boga, umiech losu, czy moe trzeba mie wewntrzne predyspozycje do utrzymania rzdu dusz? I czym ona jest w swej istocie? Potg, narkotykiem, si? Integraln czci wiata przyrody? Afrodyzjakiem? Kluczem otwierajcym wszystkie drzwi? A moe zaufaniem i nadziej pokadanymi w Tobie przez innych ludzi? Kto ma pilota, ten ma wadz zapewne znasz to powiedzenie z wasnego domu. A co, gdyby to Ty mg zawsze naciska odpowiednie przyciski? Gdyby mia wewntrznego pilota, ktry pomagaby Ci wywiera wpyw na otoczenie? Chcemy przekona Ci, e tak wanie jest, i nauczy, jak najlepiej korzysta z wadzy, ktr masz w sobie. Zacznij czyta i zauwaa, jak wiele wiesz, jak wiele potrafisz i jak wiele jeszcze moesz zrobi. Odkryj w sobie t moc, ktra jest czym wicej ni tylko skanianiem innych, aby robili to, co Ci si podoba Pierwszy polski podrcznik wadzy w praktyce: Zakres Twojej wadzy Wadza oparta na systemie kar lub nagrd Wadza oparta na charyzmie i autorytecie Wadza oparta na wiedzy i informacji wiadomo bogactwa Misja, wizja i praktyczne wytyczanie celw Panowanie nad czasem Twoje motywatory i hamulce

Do koszyka Do przechowalni Nowo Promocja

Onepress.pl Helion SA ul. Kociuszki 1c 44-100 Gliwice tel. (32) 230 98 63 e-mail: onepress@onepress.pl redakcja: redakcjawww@onepress.pl informacje: o ksigarni onepress.pl

Spis treci

1. Wadza. Czy chcesz j posiada? ................................................11 2. Jaki jest zakres Twojej wadzy? ...................................................23 3. Wadza oparta na systemie kar i nagrd .....................................43 4. Wadza oparta na charyzmie i autorytecie .................................85 5. Wadza oparta na wiedzy i informacji .......................................109 6. Wadza nad pienidzmi .............................................................139 7. Zdobd wadz nad przyszoci ............................................161 8. Zdobd wadz nad czasem ....................................................189 9. Zdobd wadz nad swoimi sabociami .................................211 10. Twoja sia ..................................................................................239 Bibliografia ................................................................................243

ROZDZIA 4.

Wadza oparta na charyzmie i autorytecie

Wolno nie jest moliwa bez autorytetu, bo inaczej bdzie chaosem a autorytet bez wolnoci stanie si tyrani. Stefan Zweig

Z tego rozdziau dowiesz si: Jak wpywa na postpowanie i postawy innych? Jak budowa autorytet? Jak postpowa, aby postawi na swoim? Jak okazywa pewno i dominowa? Ufa czy nie? Jak budowa kompetencje? Jak wspomagajc innych, zdobywa autorytet?

WADZA BEZ TYRANII

Oto ubrany w biay kitel czowiek, ze stetoskopem przewieszonym przez szyj, mwi, jak trzeba si odywia, aby zmniejszy poziom cholesterolu. Akurat tak si skada, e ma pod rk produkt firmy X, ktrego regularne spoywanie, jak dowodz badania naukowe, wpywa pozytywnie na poziom cholesterolu, obniajc go. Stomatolog wypowiadajcy si na temat przyczyn odsaniania si szyjek zbowych oraz sposobw obniania ich wraliwoci na bl zaleca stosowanie pasty do zbw marki Y, bo jak dowodz badania Kierowca rajdowy zachca do kupienia nowej mapy samochodowej, poniewa na tle konkurencji jest po prostu najlepsza. Znany pisarz, aktor, piosenkarz, ksidz, prezes Ludzie s istotami leniwymi poznawczo, czsto daj si oszuka1 gadetami. Nie sprawdzaj, czy osoba, ktra wypowiada si na jaki temat, faktycznie ma do tego odpowiednie kompetencje. Wystarczy zawieszony na szyi stetoskop, fotel dentystyczny w tle, koloratka, wietnie skrojony, markowy garnitur, toga lub mundur, a staj si bardziej otwarci na przekaz, a co za tym idzie na wpyw tych, ktrzy go artykuuj. Na pewno nieraz zdarzao Ci si oglda reklamy Co czy wymienione wyej osoby? S one autorytetami. Autorytet towarzyszy nam wszdzie, ju od pierwszych dni ycia jestemy uczeni, e inni ludzie s dla nas autorytetami. Najpierw rodzice, potem nauczyciele, gwiazdy muzyki i kina, przywdcy polityczni, lekarze, prawnicy, profesorowie, dowdcy wojskowi. Jestemy o wiele bardziej skonni wierzy osobom posiadajcym autorytet (w odrnieniu od tych, ktrzy go nie maj), nawet kiedy wypowiadaj si na tematy, o ktrych nie maj pojcia.

Czsto mona odnie wraenie, e ludzie lubi, aby ich oszukiwano.

86

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

Moesz wpywa na innych ludzi poprzez swj autorytet. Jeeli jeste osobowoci charyzmatyczn lub masz wadz tradycyjn (wadza z wyboru), ju posiadasz autorytet, ktry przypisuj Ci ludzie. Kady rodzic jest, a przynajmniej powinien by autorytetem dla swoich dzieci. Niektrzy z racji posiadanych kompetencji zawodowych s autorytetami dla osb, ktre zwracaj si do nich o porad lub ratunek. Jeszcze inni staj si autorytetami, poniewa s sawni i podziwiani. Ciekaw grup stanowi osoby, ktre maj w sobie to co, co sprawia, e ludzie ich po postu suchaj. Ostatni za grup s osoby, ktre posiadaj autorytet z racji nadanej im wadzy. W wielu przypadkach wszystkie te osoby, dziaajc na mocy posiadanego autorytetu, wpywaj na sposb mylenia, podejmowane decyzje oraz czyny innych ludzi: od wasnego dziecka poczwszy, na setkach milionw ludzi skoczywszy. Tam, gdzie Twj autorytet jest wyrany, moesz go wykorzystywa i czsto, mniej lub bardziej wiadomie, to robisz. Tymczasem chodzi o to, aby zdoby wadz nad ludmi poprzez dziaania z pozycji autorytetu nawet tam, gdzie go w tej chwili nie masz. Jest on jednym z najwaniejszych filarw wadzy, jednak wypracowanie sobie autorytetu jako narzdzia wadzy nie jest atwe. Czasami trzeba bdzie na niego pracowa duej. Niemniej s pewne sposoby na to, aby wytworzy w ludziach przekonanie, e jeste dla nich autorytetem. Oto kilka wskazwek: Okazuj pewno. Ogranicz zaufanie. Dbaj o swj wizerunek.

87

WADZA BEZ TYRANII

Okazuj pewno
Osob, ktra ma wadz, charakteryzuje take pewno siebie. cilej mwic: taka osoba okazuje pewno siebie, nie ma bowiem ludzi, ktrzy zawsze i wszdzie s cakowicie pewni siebie. Pewno siebie, wbrew przyjtym przekonaniom wikszoci osb, nie jest cech charakteru, a stanem, w jakim czowiek znajduje si w danym momencie. Znam wiele osb, ktre odnosz sukcesy zarwno w yciu osobistym, jak i zawodowym, a wielokrotnie widziaem ich w rnych sytuacjach, kiedy ani w ich wypowiedziach, ani zachowaniach nie byo cienia pewnoci siebie. Pomyl o swoich dowiadczeniach. By moe te znasz wiele osb uwaanych za pewne siebie, a Tobie niejednokrotnie zdarzao si widzie je w sytuacjach, w ktrych im tej miaoci brakowao. To nie bycie pewnym siebie pozwala im osiga sukcesy, ale waciwe przekonania na temat tego, kim s i co mog osign. Tym za, co sprawia, e inni odbieraj ich jako pewnych siebie, jest umiejtno wzbudzania w sobie stanu pewnoci siebie. Bez wtpienia nieraz towarzyszy Ci zarwno brak pewnoci, jak i jej nadmiar. Przypomnij sobie te sytuacje, w ktrych czue niezachwian, absolutn pewno siebie. Przypomnij sobie te sytuacje, kiedy czue kontrol nad tym, co robisz, kiedy czue, e nikt nie jest w stanie Ci powstrzyma, odwie od decyzji i dziaania. Czy kiedy o tym mylisz, nie zaczynasz czu si tak jak wtedy, kiedy miao to miejsce? Znw pojawia si pewno siebie Przypomnij sobie teraz inne sytuacje, kiedy Twoja pewno siebie bya zachwiana lub wrcz nie odczuwae jej w ogle. Kiedy komentarz, spojrzenie czy zachowanie innej osoby wzbudzao w Tobie wtpliwoci Kiedy o tym mylisz, znw pojawia si to samo uczucie: niepewno.
Pewno siebie to stan, a nie cecha osobowoci.

Skoro jest to stan, to znaczy, e moesz go wywoywa, wzbudza, wytwarza.

88

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

A zatem jeeli kiedykolwiek bye pewny siebie, moesz ten stan przywoa i znale si w nim take wtedy, kiedy jest Ci on szczeglnie potrzebny. Moesz mie dostp do kadego dowolnego stanu lub zasobu, ktrych wczeniej dowiadczye, wykorzystujc proces kotwiczenia i warunkowania2. Pytasz, co z wiedz, i umiejtnociami? Przecie najpierw trzeba co wiedzie, co umie i kim by, aby zyska pewno siebie. To bardzo wane, aby mie odpowiednie zasoby wiedzy i umiejtnoci, o czym bya ju wczeniej mowa, ale niestety ich posiadanie nic jeszcze nie gwarantuje. Okazuje si bowiem, e w relacjach z wieloma osobami o wiele wikszy wpyw na nie ma to, jak mwisz, ni to, co mwisz. Dariusz Doliski omawia pewien eksperyment: spotykanych na ulicach ludzi poproszono o wypowiedzi na temat szkodliwoci picia kawy. Prezentowano im nagranie, na ktrym pewien mczyzna wypowiada si raz jako chemik, czyli osoba, ktra powinna by autorytetem w sprawie rnorodnych substancji znajdujcych si w kawie, a drugi raz jako lusarz, czyli laik w tych sprawach. W poowie przypadkw osoba z nagrania mwia bardzo wolno (102 sowa na minut), a w reszcie szybko (195 sw na minut). Tre wypowiedzi bya identyczna. Po wysuchaniu materiau badanych proszono o odpowiedzi na kilka pyta. Okazao si, e na ich opini o szkodliwoci picia kawy nie wpywao to, czy wypowiada si chemik, czy lusarz, ale to, w jakim tempie dana osoba si wypowiadaa.

Wicej na temat tego, jak tworzy i wzbudza kotwice oraz jak je warunkowa, przeczytasz w ksikach: A. Bednarski, Wywieranie wpywu na siebie, Aha!, d 2007; A. Bednarski, Modelowanie przeznaczenia, Sensus, 2008. 89

WADZA BEZ TYRANII

Kiedy mwia szybko, postrzegana bya jako bardziej kompetentna od osoby, ktra te same sowa wypowiadaa wolno3. Czy wolaby mie pewno siebie, ale nie mie wystarczajcych kompetencji? Czy moe wolaby mie kompetencje, ale nie mie pewnoci siebie? Zwr uwag, e jeeli masz pewno siebie i wierzysz w siebie, to jeste w stanie zdoby odpowiednie, potrzebne Ci kompetencje. Jeeli natomiast dysponujesz rozlegymi kompetencjami, ale brak Ci pewnoci i wiary w siebie, na nic Ci si owe umiejtnoci nie zdadz. Po wiecie chodz cae zastpy znakomicie wyksztaconych ludzi pracujcych dla tych, ktrzy nie ukoczyli nawet szk rednich. Najlepszym przykadem s politycy, ktrzy czsto podkrelaj, jak wana jest kompetentna wadza. Jednak tak naprawd tym, co wynosi ich do najwyszych godnoci pastwowych, nie jest kompetencja, tylko pewno siebie, wiara i arsena wzmacniajcych przekona na wasny temat.

Zasada ograniczonego zaufania

Znane polskie powiedzenie mwi: Umiesz liczy, licz na siebie. Czy nie zawiera prawdy? Zapewne moesz bez problemu przywoa jaki przykad ze swojego ycia (chyba niejeden), kiedy zostae sam ze swoimi problemami, gdy ludzie, na ktrych zawsze liczye i ktrzy towarzyszyli Ci, kiedy Ci si wiodo, nagle nie umieli, nie mieli czasu, moliwoci, nikogo nie znali Wtedy musiae liczy tylko na siebie. I cho w zoonej strukturze spoecznej, w jakiej yjemy, jestemy uzalenieni od innych ludzi, przywoane powyej przysowie zwraca uwag na to, e w pewnych sytuacjach nie moemy polega na innych. Kady czowiek niejako zawiera kontrakt z pozostaymi ludmi yjcymi w spoeczestwie i dopiero na pewnym etapie swojego ycia
3

D. Doliski, Psychologia wpywu spoecznego, Towarzystwo Przyjaci Ossolineum, Wrocaw 2000.

90

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

zaczyna sobie to uzmysawia. Niektrzy zrozumiej to szybciej, inni pniej. Kontrakt ten polega na tym, e nie dostaje si niczego za darmo. Pewnego dnia mama i tata weszli do Twojego pokoju i zapytali: Moe posprztasz swj pokj? Skoczyo si! Od tego momentu nie bdziesz mie ju nic za darmo. Jeeli ktokolwiek kiedykolwiek zaprosi Ci na kaw, obiad, koncert, piwo, imprez lub wczasy, na pewno nie zrobi tego tylko dlatego, e po prostu jeste. Mia w tym jaki bardziej lub mniej jawny interes. Dlatego Amerykanie mwi, e nie ma czego takiego jak darmowe obiadki. Te umiechy, mie sowa i pochway s walut, ktr pacimy za to, co chcemy uzyska od innych. (Pomijamy tu rzecz jasna kwesti oficjalnej zapaty za usugi i towar w ramach tradycyjnej transakcji handlowej).
Jeeli pragniesz zdoby wadz, ufaj innym w ograniczonym zakresie. Nawet samemu sobie.

W efekcie atmosfery, jaka panowaa w moim rodzinnym domu, oraz wychowania, a take specyfiki zawodu marynarza, ktry wykonywaem przez sze lat, naleaem do osb atwowiernych. Kady pozytywny gest, ktry kto czyni w moj stron, braem za dobr monet. Otwieraem si na tak osob i chtnie wasnym kosztem przyczyniaem si do jej zysku. Dopiero lata dowiadcze i problemw, ktrych bardzo wiele musiaem rozwizywa sam, sprawiy, e pewnego dnia przestaem ufa moim kontrahentom. Kiedy firma szkoleniowa, ktr prowadz wsplnie z on, stana na skraju bankructwa, dlatego e jeden z naszych najwikszych kontrahentw nie zapaci za wykonane dla niego usugi, zrozumiaem, e nie tylko umowa sowna, ale take ta zawarta na pimie, poparta wieloma deklaracjami moe by nic niewarta. Jeeli nie mona ufa powanym instytucjom, to tym bardziej nie moesz ufa osobom, nad ktrymi chcesz mie wadz.

91

WADZA BEZ TYRANII

Wystarczy przestrzega kilku zasad ograniczonego zaufania: Sprawdzaj kad istotn informacj u jej rda. Kada informacja jest przejaskrawiona przez jedn ze stron, ktra ma w tym interes. Ludzie, mwic o swoich osigniciach, ubarwiaj wypowiedzi. Jeeli kto mwi, e czego nie robi, moe to oznacza, e wanie to robi, chce zrobi lub zrobi to w przyszoci. Jeeli kto si do czego zobowizuje, nie licz, e to zrobi. Nie wierz zapewnieniom. Ludzie s skoncentrowani przede wszystkim na swoim interesie. Kada grupa reprezentuje taki poziom, jaki ma jej najsabsze ogniwo. Kontroluj stopie wykonania zada, ktre zlecie innym. To tylko kilka najwaniejszych zasad, ktre pomog Ci lepiej zarzdza posiadan wadz.

Dbaj o swj wizerunek

Zanim przejdziemy do meritum, wykonaj zadanie 3. na nastpnej stronie. Teraz spjrz na to, co napisae. Zaznacz liter P te okrelenia, ktre dotycz postaw, oraz liter K te, ktre odnosz si do kompetencji. Jako postawy rozumiemy zachowanie, nastawienie, stosunek do czego lub kogo, wyraane opinie, wartoci i przekonania; jako kompetencje za wiedz i umiejtnoci.
92

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

Zadanie 3.
Zapisz poniej lub przeanalizuj w mylach, co jest najwaniejsze, aby odnosi sukcesy w yciu osobistym lub w pracy. Wypisz moliwie jak najwicej czynnikw. ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ............................................................................................................... ...............................................................................................................

Na przykad: krytykowanie, obmawianie, niech do pomocy, serdeczno, koleesko, otwarto to postawy, a umiejtno prowadzenia prezentacji, wiedza o rynkach finansowych, dyplom magistra to kompetencje. Co zaobserwowae po przypisaniu liter P lub K do odpowiednich czynnikw? Czy to nie interesujce, e wikszo z tego, co wypisae, to postawy?
Postawy s waniejsze od faktw!

To bardzo wane zdanie. Warto je zapamita. Mimo e wci mwi si o tym, jak wane jest wyksztacenie, dowiadczenie zawodowe czy znajomo warsztatu pracy, prawda jest taka, e tym, na co w gwnej mierze zwracamy uwag, s postawy, a nie kompetencje. Kiedy pewna firma konsultingowa w Stanach Zjednoczonych przeprowadzia pord najwikszych przedsibiorstw badania, ktre
93

WADZA BEZ TYRANII

wykazay, e na dwanacie gwnych powodw zwalniania pracownikw dziesi dotyczyo postaw, a dwa kompetencji. Innymi sowy, nie zwalnia si ludzi za to, e czego nie umiej zrobi, tylko za to, e wykazuj niewaciwe nastawienie, nie potrafi si odpowiednio zachowa lub maj ze relacje z innymi. Powtrzmy: postawy s waniejsze od faktw. Kiedy ledz kariery i osignicia rnych osb, dochodz do wniosku, e potrzeba bardzo dobrego opanowania zasad ograniczonego zaufania, aby zauway, ile z podawanych o nich informacji jest niczym innym, jak efektywnym wykorzystaniem znajomoci zasad wywierania wpywu w kreowaniu wizerunku, czy to wasnego, czy na czyje zlecenie. Posu si przykadem.

Przykad
Fakt 1. Pewien specjalista od PR nawiza wspprac z organizacj studenck. Fakt 2. Organizacja ta zwrcia si do niego z zapytaniem, czy nie przeprowadziby w ramach barteru szkolenia dla studentw Uniwersytetu Warszawskiego. Fakt 3. Specjalista od PR zgodzi si i przeprowadzi dwa czterogodzinne szkolenia dla studentw z zakresu telemarketingu. Fakt 4. Dosta za to dyplom uznania i promocj na stronie internetowej tej organizacji.

Co zrobiby na jego miejscu? Nie wspominaby o tym, napisaby, e prowadzie szkolenie dla tej organizacji, a moe e wsppracujesz z t organizacj? A jak wykorzysta i przedstawi te fakty w specjalista? Oto co zapisa w swoim biogramie:

94

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

Wsppracuje z najbardziej prestiowymi uczelniami w Polsce. Prowadzi midzy innymi wykady na Uniwersytecie Warszawskim. Czy to nie jest pikne?! To jest umiejtno sprzeday siebie! Tak tworzy si wasny wizerunek! Wizerunek to bardzo, bardzo, ale to bardzo wany obszar, ktrego jeeli chcesz mie wadz nie wolno Ci zaniedba. Czym jest wizerunek? Z perspektywy analizy osoby charyzmatycznej istotne znaczenie ma wanie umiejtno wywierania pozytywnego wraenia na innych, czyli wspomniana ju autoprezentacja. Od niej w duej mierze zaley to, czy dana osoba przyciga innych, czy te odpycha ich od siebie. Wiadomo, e ludzie wol osoby yczliwe i sympatyczne od ozibych i nieprzystpnych. Wol tych, ktrzy wypowiadaj si jasno i zrozumiale oraz s zadbani, od tych, ktrzy takich cech nie przejawiaj. Przy wywieraniu wraenia na innych wane s normy autoprezentacyjne: Dobre obyczaje, czyli uprzejmo i dostosowanie zachowania do innych czy do okrelonych miejsc publicznych itp. Skromno, ktra przynosi wicej poytku ni zadufanie w sobie czy samochwalstwo. Dopasowanie autoprezentacji, co oznacza, e jeden z rozmwcw otwiera si na tyle, na ile otwiera si drugi, oraz przedstawia si w tak samo pozytywnym wietle, w jakim przedstawi si tamten. Konsekwencja, czyli postpowanie zgodne z naszymi postawami i wartociami. Pozytywny wizerunek jest z reguy nagradzany przez spoeczestwo i z tego powodu tak bardzo zabiegamy o przyjazny wygld i zachowanie. Sposb zachowania i postawa osoby charyzmatycznej moe
95

WADZA BEZ TYRANII

sprawia wraenie, e nie zaley jej na akceptacji innych, s to jednak pozory. Wedug specjalistw od autoprezentacji: Ludzie dostosowuj swoj autoprezentacj do wartoci cenionych przez osoby, z ktrymi w danej chwili wchodz w interakcj. Nie tylko staraj si przekaza odmienne wizerunki rnym osobom, ale mog te prbowa prezentowa si inaczej tej samej osobie przy rnych okazjach. Z tej perspektywy przywdca to osoba, ktra zdaje sobie spraw z istotnej roli autoprezentacji z jej kluczowymi aspektami: demonstrowaniem kompetencji, siy, moralnoci, stanowczoci i spokoju oraz zdolnoci oniemielania innych4. Zatem gdy mylimy czy mwimy o wizerunku lidera, musimy wiedzie, e jest on bardzo istotny w procesie zdobywaniu wadzy. Wygld zewntrzny to narzdzie, od ktrego te bardzo wiele zaley, przede wszystkim jest to najbardziej widoczny sposb autoprezentacji. A wic wszystko, co robimy z naszym wygldem (dokadniej to, e go poprawiamy lub dbamy o niego), jest zwyczajn taktyk autoprezentacyjn. Dobry wygld to wizytwka kadego z nas. Jeli chcesz zdoby wadz bd dysz do bycia charyzmatycznym, pamitaj, e wane jest to, jak wygldasz (rzecz jasna wygld nie jest najwaniejsz wykadni t stanowi zachowanie i postawa). Kwestia znaczenia wygldu zewntrznego moe zalee od rodowiska czy kultury, w jakich funkcjonuje dana osoba. Wyjtek oczywicie stanowi uznane osoby charyzmatyczne, ktre maj tak wielkie osobowoci i wyrniaj si zachowaniem, e pasuje do nich niechlujny i zaniedbany wygld staje si on spraw drugorzdn. W tym kontekcie warto zwrci uwag na wan rol komunikacji niewerbalnej. W cigu ostatnich dziesicioleci tak wiele na ten temat napisano, e tutaj ograniczymy si tylko do napomknicia, e komunikacja niewerbalna,
4

M. Leary, Wywieranie wraenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdask 1999.

96

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

czyli ruchy ciaa, gesty i mimika, powinna i w parze z tym, jak si zachowujemy i jak wygldamy. Mona ubra si w pikny kostium lub garnitur w celu zbudowania wizerunku osoby zdecydowanej, jednak kady, choby drobny gest niepewnoci doprowadzi do przypisania etykietki czowieka pozbawionego pewnoci siebie. Jak wiesz z lektury rozdziau 2., naley zdawa sobie spraw z tego, e nie zdobdzie si wadzy bez penego przekonania, e si tego chce. To, co robisz, powinno by jak Twoja druga skra Nie moesz na przykad ot tak postanowi, e dzisiaj bdziesz charyzmatyczny, a jutro nie. Jeli decydujesz si pozna tajniki zdobywania wadzy, nie moesz zabawia si ze sob i swoim yciem, bo to na dobre nie wyjdzie. Musisz mocno skoncentrowa si na tym, co robisz, tak jak czyni osoby charyzmatyczne. Konsekwencja i dyscyplina to cechy, ktre powinny towarzyszy Ci przez cay czas tworzenia nowego wizerunku. Kiedy zabierasz si za wiadome budowanie swojego wizerunku, pamitaj, e s pewne poziomy kontroli tego wizerunku: 1) niewiadomy, 2) podwiadomy, 3) wiadomy, 4) koncentracja. Poziom niewiadomy oznacza, e czowiek nie jest wiadomy tego, jak postrzegaj go inni ludzie i jakie maj na jego temat opinie. Dzieje si tak wtedy, kiedy jest on tak bardzo pochonity rnymi sprawami, e nie ma ani czasu, ani rezerw, by zajmowa si w sposb wiadomy swoim wizerunkiem. I w pewnym sensie te nie interesuje go, co si wok niego dzieje, a tym bardziej opinie wyraane przez innych na jego temat.

97

WADZA BEZ TYRANII

Poziom podwiadomy (sprawdzanie) pozwala czowiekowi niewiadomie kontrolowa wizerunek, a wiadomie skupia si na innych procesach i sprawach swojego ycia. Przykadem moe by efekt party, widoczny szczeglnie podczas spotka towarzyskich znajdujc si w sporej grupie osb rozmawiajcych ze sob, pomimo istniejcego szumu informacyjnego usyszysz swoje imi, ktre kto wypowie w drugim kocu sali. Twj mzg (uwaga) czuwa nad sprawami istotnymi, cho w danym momencie jest zajty czym innym. Poziom wiadomy oznacza, e czowiek ma wiadomo tego, e inni ksztatuj opinie o nim, i bierze je pod uwag. Ten poziom najbardziej sprzyja tworzeniu i prowadzeniu przemylanej autoprezentacji. Pozwala postrzega siebie oczami innych ludzi. Poziom koncentracji to ten, na ktrym czowiek ca swoj uwag skupia na wywieraniu wraenia na innych oraz zwizanych z tym konsekwencjach. Ten poziom dziaa niekorzystnie na wizerunek, mona powiedzie, e przeszkadza w jego ksztatowaniu. Zbytnie skupienie na tym, jak si wypada wrd innych i jak wyglda, zabiera sporo czasu, ktry mona by wykorzysta do realizacji wielu innych, bardziej interesujcych spraw. Istnieje ponadto takie ryzyko, e im bardziej czowiek skoncentruje si na tym, eby jak najlepiej wypa, tym gorzej w rzeczywistoci wypada. Inni wyczuj, e zamiast powica uwag rozmowie, myli on tylko o tym, co mwi i jak to zostanie odebrane. Wszelkie wtpliwoci zadziaaj wtedy jak samospeniajce si proroctwo. Jeli bdziesz sobie zadawa pytanie: Jak wypadn na tej konferencji?, to prawdopodobiestwo, e wypadniesz le, jest bardzo wysokie. Nie skupiaj si na tym, skoncentruj si raczej na tym, jak wypa

98

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

dobrze, rzeczowo i merytorycznie5. Lider charyzmatyczny nie miewa podobnych wtpliwoci, poniewa do kadego wystpienia jest po prostu solidnie przygotowany. Winston Churchill, uznany za jednego z najwikszych mwcw w historii, do kilkunastominutowego wystpienia przygotowywa si kilkanacie godzin. Ludzie charyzmatyczni s przygotowani nie tylko do wystpie, maj plan tego, co chc osign. Przygotowanie daje pewno, a pewno to co, co przyciga ludzi. Jasno i zrozumienie tego, czego si chce, to cechy prawdziwych liderw tego nie posiadaj zwykli naladowcy. W procesie budowania wasnego wizerunku wana jest umiejtno odpowiedniej oceny tego, jak si jest postrzeganym przez innych, oraz prawidowego odczytania wskazwek i oczekiwa spoecznych, a nastpnie dostosowania swojego zachowania do zebranych danych. To bardzo cenna umiejtno, ktra jest nierozcznie zwizana z inteligencj emocjonaln. Kiedy uda si skoordynowa takie dziaanie, to ma si w zasigu swoich rk bardzo skuteczne narzdzie, ktrym mona si posuy w dowolnym momencie i w dowolnym celu. S ludzie, ktrzy maj szczegln umiejtno oceny wasnych zachowa i natychmiastowej ich zmiany w zalenoci od okolicznoci i potrzeb. W tym miejscu warto przytoczy wyniki bada Marka Snydera, ktry stworzy i opracowa kwestionariusz do Obserwacyjnej Samokontroli Zachowania; wedug badacza osoba o wysokich wynikach w tej skali pragnie dostosowa si do wymogw spoecznych i jest szczeglnie wyczulona na mimik oraz autoprezentacj innych osb w sytuacjach spoecznych i kieruje si tymi wskazwkami, by obserwowa i kontrolowa wasn autoprezentacj6.
5

Wicej o tym, jak ksztatowa swoje ycie poprzez sterowanie koncentracj, przeczytasz w ksice: A. Bednarski, Modelowanie przeznaczenia, Sensus, 2007. Tame. 99

WADZA BEZ TYRANII

Tacy ludzie s zatem wraliwi na sygnay, ktre pyn ze rodowiska na temat ich zachowania, i potrafi dostosowa swoje zachowanie do wymagajcej go w tym momencie interakcji, a przez to lepiej i skuteczniej wywieraj wraenie na innych. Natomiast na drugim kracu skali kwestionariusza znajduje si osoba, ktra ma bardzo niski poziom obserwacyjnej samokontroli i niestety nie jest tak wraliwa na sygnay pynce z otoczenia. W efekcie nie potrafi wywrze skutecznie wraenia na innych, a przez to o wiele rzadziej prbuje manipulowa tym procesem. Z opracowanego przez Snydera kwestionariusza wynika, e osoby o silnej samokontroli czciej uznaj za prawdziwe stwierdzenia: 1. W rnych sytuacjach i stykajc si z rnymi ludmi, czsto zachowuj si jak zupenie inna osoba 2. Potrafi zmyli przyjacielskim zachowaniem ludzi, ktrych w rzeczywistoci nie lubi. 3. Nie zawsze jestem tym czowiekiem, na jakiego wygldam. Natomiast osoby o sabej samokontroli przypisz sobie zdania: 1. Potrafi broni tylko tych pogldw, ktre sam wyznaj. 2. Mam problemy z dostosowaniem swojego zachowania do rnych ludzi i rnych sytuacji. 3. Bardzo trudno mi naladowa zachowanie innych ludzi. W ramach wnioskw z powyszego mona powiedzie, e ludzie (nie tylko charyzmatyczni) manipuluj wywieraniem wraenia na innych z kilku gwnych powodw: 1. Aby osign wasne cele i wywoa podane reakcje u innych osb. 2. Aby podtrzyma na odpowiednim poziomie poczucie wasnej wartoci.
100

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

3. Aby wpywa na swoje dowiadczenia emocjonalne, regulowa je i urozmaica. Wszystko to, co wie si z ow manipulacj, moe suy temu, by skuteczniej przej wadz nad innymi, nad sob, nad sytuacjami i nad tym, co chce si mie pod kontrol w swoim yciu. Od czego powiniene zacz, by t kontrol uzyska? Najpierw zrb niejako inwentaryzacj siebie. Wypisz swoje mocne i sabe strony swoje aktywa i pasywa. Powi kilkanacie minut na zestawienie swoich wszystkich kompetencji. Powinny tu si znale nastpujce elementy: Twoje wyksztacenie, szkolenia, znajomo jzykw, ludzie, ktrych znasz, dowiadczenie, to, co robisz poza prac zawodow, wszystkie organizacje, do ktrych kiedy naleae, i te, do ktrych naleysz obecnie, zainteresowania, rodzina, dobra materialne itd. Kiedy ju przygotujesz to zestawienie, przyjrzyj mu si i odpowiedz sobie na pytanie: Jak to wszystko zaprezentowa, aby zrobio na innych jak najwiksze wraenie?. Nastpnie zapisz obok kadej kompetencji jej nowe okrelenie jak wedug Ciebie mona okreli te kompetencje, aby wywieray wraenie na innych. Kiedy ju to zrobisz, od zapiski na bok na dwa, trzy dni. Nastpnie, po upywie tego czasu, przyjrzyj si jeszcze raz temu, co zapisae. Zastanw si nad odpowiedzi na pytanie: Jak to wszystko zaprezentowa, aby zrobio na innych jeszcze wiksze wraenie, ni robi teraz?. Nastpnie obok kadej ulepszonej poprzednio kompetencji zapisz jej nowe okrelenie. Kiedy ju to zrobisz, od zapiski na bok na dwa, trzy dni. Nastpnie, po upywie tego czasu, przyjrzyj si jeszcze raz temu, co zapisae. Po raz kolejny zastanw si nad odpowiedzi na pytanie:
101

WADZA BEZ TYRANII

Jak to wszystko zaprezentowa, aby zrobio na innych jeszcze wiksze wraenie, ni robi teraz?. Nastpnie obok kadej ulepszonej poprzednio kompetencji napisz jej nowe okrelenie. Powtarzaj ten cykl tak dugo, a po przeczytaniu ulepszonej po raz kolejny listy kompetencji stwierdzisz, e nic wicej z nich nie wyciniesz, e s idealne. Wtedy przepisz je na nowo, a wczeniejsze zapiski i ulepszenia podrzyj i wyrzu.

Przykad
Ukoczyem z ocen dobr studia na Wydziale Ekonomii na Uniwersytecie Jagielloskim. Odbyem szkolenia z zakresu zarzdzania mark i doradztwa ekonomicznego. Znam jzyk angielski na poziomie rednio zaawansowanym. Znam jzyk niemiecki na poziomie rednio zaawansowanym. Znam jzyk rosyjski na poziomie komunikatywnym. Poznaem w trakcie pisania pracy magisterskiej profesora Krafta, ktry czsto wystpuje w telewizji. Na uczelni byem drugim wiceprzewodniczcym organizacji studenckiej. Od trzech lat i omiu miesicy pracuj na stanowisku doradcy ekonomicznego w filii angielskiej firmy doradczej. Informacje ulepszone na pierwszym poziomie: Ukoczyem prestiowy Wydzia Ekonomii Uniwersytetu Jagielloskiego. Jestem certyfikowanym specjalist od zarzdzania mark i certyfikowanym doradc ekonomicznym.

102

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

Mwi dwoma jzykami, trzecim posuguj si w stopniu komunikatywnym. Blisko wsppracuj z profesorem Kraftem. Podczas studiw byem zaangaowany jako wiceprzewodniczcy w dziaalno organizacji studenckiej. Od wielu lat pracuj na stanowisku doradcy ekonomicznego w angielskiej firmie doradczej. Informacje ulepszone na ostatnim poziomie: Ukoczyem prestiowy, wyrniany w rankingach Wydzia Ekonomii Uniwersytetu Jagielloskiego. Jestem certyfikowanym specjalist od zarzdzania mark oraz posiadam specjalny certyfikat doradcy ekonomicznego, uznawany przez zachodnie koncerny7. Wadam trzema jzykami. Mam na koncie projekty przygotowane we wsppracy z profesorem Kraftem. Zasiadaem w zarzdach organizacji spoecznych. Mam za sob dynamiczny awans na stanowisko doradcy ekonomicznego w znanej angielskiej firmie doradczej.

Porwnaj zestawienie pierwsze z ostatnim. Nie wtpi, e dostrzeesz rnic. Kiedy mwisz o sobie, mw dobrze. Nie chodzi tutaj o przechwalanie si, tylko o stworzenie innej rzeczywistoci, ktra jest tak samo prawdziwa jak ta, ktr tworzysz na co dzie. Szklanka moe by do poowy pusta lub do poowy pena. Moe nie by to szklanka, tylko pojemnik szklany. Moe by tylko szklanka albo wytwr pracy czowieka. Moe zawiera zwyk wod albo pyn ratujcy ycie. Jeeli uwaasz,
7

Skoro pracujesz w firmie angielskiej, to jest on uznawany 103

WADZA BEZ TYRANII

e to naciganie na si i dorabianie ideologii do zwykej szklanki z wod, zapytaj o to czowieka, ktry osiem godzin dziennie przez trzydzieci lat swojego ycia pracowa w hucie szka. Zapytaj osob, ktra kona z pragnienia na rodku oceanu albo na pustyni. Rzeczywisto nie jest taka czy taka, dla kadego jest inna. I wiedz o tym doskonale ludzie, ktrych nazywamy charyzmatycznymi przywdcami. Dlatego kiedy mwisz o sobie, mw dobrze. To samo dotyczy ludzi z Twojego najbliszego otoczenia. Nawet jeeli Twoje relacje ze wspmaonkiem lub partnerem yciowym nie ukadaj si zawsze najlepiej, nie ma to znaczenia, poniewa nikomu nie ukadaj si idealnie. Tam, gdzie jest dwoje ludzi, zdarzaj si konflikty. Czerp z najlepszych rde. Jeeli chce si posiada wadz we wspczesnym wiecie, nie mona jej zdoby bez odpowiedniej dawki wiedzy. Osigaj sukces te osoby, ktre nie tylko ju posiadaj odpowiednie wyksztacenie, ale przede wszystkim cigle si ksztac. Ksika to atwo dostpne rdo wiedzy, ktrego koszt jest aden w porwnaniu do efektw, jakie dziki lekturze uzyskasz. Dziki ksice poznajesz sposb mylenia kogo, kto osign wymierne efekty w interesujcej Ci dziedzinie, obcujesz z kim, kto dzieli si swoimi dowiadczeniami i konkretn, uyteczn wiedz. Wypracuj sobie zwyczaj codziennego czytania. Jeeli czytasz w przecitnym tempie i kadego dnia spdzisz nad lektur okoo czterdziestu minut, to w cigu roku zdobdziesz wiedz, ktr nabywaby przez cztery lata studiw. Pomyl, jak wiele moesz si nauczy, czytajc niecay kwadrans dziennie! Oczywicie niektrzy powiedz, e przeczytanie ksiki nie jest rwnoznaczne ze studiami. Moe tak, ale sam wiesz, e bardzo wiele osb, ktre kocz wysze uczelnie, wie znacznie mniej ni ci, ktrzy s zwykymi molami ksikowymi. Lektura ksiek to jedna z najlepszych metod rozwijania wasnych umiejtnoci (moe najlepsza dla Ciebie?), zwaszcza jeli czytanie
104

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

sprawia Ci przyjemno, lubisz zanurzy si w fotelu z ksik i odci si od caego wiata. Tak pozyskasz ogromny zasb wiedzy, z ktrej atwo moesz skorzysta. A przy tym czytanie to wietny sposb na radzenie sobie ze stresem.

Buduj kompetencje
yjemy w czasach, w ktrych wiedza i umiejtnoci s cenione wysoko im wyszy jest poziom Twoich kompetencji, tym wikszy jest Twj autorytet, to oczywiste. Dlatego przez cay czas trzeba je rozwija: szkoli si, czyta, uczestniczy w spotkaniach itp. Moesz rzecz jasna od razu zacz korzysta z przywileju bycia kim, kto posiada wiksze kompetencje ni inne osoby. Czy uwaasz, e profesor ekonomii, wypowiadajc si na dany temat, wie o nim wszystko? Czy mechanik samochodowy zna si na kadym modelu i potrafi naprawi kad usterk? To niemoliwe. Czy zastanawiae si kiedy, na podstawie czego wnioskujesz, e kto ma wystarczajce kompetencje, aby uchodzi za autorytet w danej dziedzinie? Jedn z najwaniejszych rzeczy jest umiejtno zabrania gosu w odpowiednim momencie. Jeeli znajdujesz si w grupie osb opowiadajcych, jak mio jest podrowa po wiecie, zabierz gos od razu, kiedy rozmowa zejdzie na kraj, w ktrym bye. Mw wszystko, co na jego temat wiesz, jakby by w tej kwestii ekspertem, niezalenie od tego, czy przejechae Stany Zjednoczone coast to coast, czy tylko czytae przewodnik po Nowym Jorku. Zdaj sobie spraw, e brzmi to troch jak zachcanie do bycia prnym. (Skromno to pikna cecha, ale niekoniecznie skuteczna we wspczesnych czasach). Jeeli jednak sam nie zadbasz o to, aby inni Ci zauwayli, najprawdopodobniej nikt nigdy Ci nie dostrzee, choby mia wielkie serce, wspaniae pomysy i ogromne chci do wcielania w ycie najbardziej szczytnych idei. Jeeli dodatkowo spojrze na to z perspektywy wadzy: wadza i skromno przyznasz, e nie brzmi to sensownie.
105

WADZA BEZ TYRANII

Powouj si na znane autorytety. Przytaczaj ich wypowiedzi, zgodne z Twoimi pogldami. Uywaj stwierdze: Uwaam podobnie jak (i tu nazwisko znanej osobistoci), e Zapewne niejednokrotnie ogldajc amerykaskie filmy, widziae tak oto scen. Do gabinetu prezesa znanej korporacji, lekarza lub profesora uniwersyteckiego przychodzi jaka osoba. Przysuchujesz si dialogowi midzy nimi i jednoczenie podziwiasz powieszone na cianach dyplomy oraz zdjcia ze znanymi osobistociami. W ten sposb buduje si wasny autorytet. Jeeli moesz pokaza si w towarzystwie znanej osobistoci, ktra jest dla wielu osb autorytetem, zrb to, choby miao to by jedynie wspomnienie o tej znajomoci lub pokazanie zdjcia. Jeeli to moliwe, przytaczaj wypowiedzi tych osb na temat Twj i Twoich osigni. W tym celu moesz na przykad zaoy blog.

Publikuj i dyskutuj
Bardzo skutecznym dziaaniem w ramach budowania swojego wizerunku jest publikacja. Moesz na przykad pisa artykuy i umieszcza je na blogu. O wiele powaniej jednak wyglda may e-book. A zupenie inaczej ksika Twojego autorstwa, nawet niewielka, albo tekst opublikowany przez znany magazyn. Na blogu, na forum moe bowiem pisa kady, e-book te jest stosunkowo atwo wyda, jednak najwiksz si oddziaywania posiada wanie ksika. Aby ukazaa si drukiem, musisz przekona kilka osb, e jej tre jest warta tego, aby w Ciebie zainwestowa. Moesz take zaoy forum internetowe i moderowa dyskusje na tematy, ktre Ci interesuj. Moliwoci jest naprawd wiele. Pomysy na to, jak tworzy i dba o wasny wizerunek, zaczerpnij z ksiek i artykuw powiconych tej tematyce. Nie zapominaj, e dziki rozwojowi technologii masz nieskrpowany dostp do wiedzy take i w innej formie: zagadnienia wywierania wpywu, radzenia sobie ze stresem, zarzdzania czasem i inne potrzebne Ci wiadomoci
106

WADZA OPARTA NA CHARYZMIE I AUTORYTECIE

znajdziesz te w formie audio i wideo, na przykad w ramach opracowanego przez nasz firm systemu szkole audio Top Training Audio Learning. Moesz sucha podczas jazdy samochodem, mycia naczy, kpieli, spaceru z psem, wypadu do rodziny i znajomych. Moesz zdobywa now wiedz, nowe umiejtnoci, nowe dowiadczenia. Moesz si rozwija.

Wspomagaj innych
Nie koncentruj si tylko na budowaniu swojego autorytetu poprzez to, e obcujesz z ludmi, ktrzy go posiadaj. Pjd krok dalej i zacznij budowa wasny autorytet, tak aby dostrzegali go ludzie, ktrzy z Tob przebywaj. Jeeli wspominasz, e spotkae si z jakim czowiekiem, opisz go w samych superlatywach. Mw o nim tak, jakby by osob odnoszc sukcesy, ambitn, zaangaowan, mdr, inteligentn, posiadajc uznanie itp. Jeeli dotyczy to jakiej firmy czy innego rodzaju instytucji, opisz j jako wyjtkow, rozwijajc si, skutecznie robic interesy, uczciw, posiadajc wizj itp. Jeeli wie si z to miejscem, w ktrym bye, pochwal je jako wyjtkowo pikne, spokojne, znane, do ktrego zawsze chciae pojecha, gdzie si znakomicie wypoczywa, gdzie mieszkaj wyjtkowi ludzie, gdzie miay miejsce jakie wane wydarzenia itp. W ten sposb wzronie Twj autorytet w oczach innych ludzi, z czasem take i w Twoich wasnych: sam zyskasz przekonanie, e obcujesz z wyjtkowymi ludmi i bywasz w wyjtkowych miejscach.

107

WADZA BEZ TYRANII

Jeeli ktokolwiek poprosi Ci o jak wypowied lub opini, ktr potem przytoczy we wasnych materiaach, zadbaj o to, aby znalaz si tam zapis, e zostaa ona przywoana za Twoj zgod. To nieprawdopodobnie wzmacnia Twj autorytet. Miejsce jest wane. Jeli bywae na seminariach, sympozjach, konferencjach (albo cho widziae je w telewizji), zapewne zauwaye, e osoby, ktre zabieraj gos w roli ekspertw lub wykadowcw, zazwyczaj wystpuj na podium. W odbiorze innych wszystko, co znajduje si wyej od nich, jest autorytetem (ta zasada odnosi si take do ceremonii liturgicznych, a nawet koncertw rockowych): gdzie wysoko jest Bg, ponad ludmi stoi prawo, jest wysze wyksztacenie, wyszy stopie w wojsku, wyszy stopie naukowy, kto reprezentuje wysoki poziom, stan na wysokoci zadania itd. Jeeli chcesz mie autorytet, bd w sensie dosownym wyej od innych. Jeli wszyscy siedz, Ty wsta, jeli stoj, znajd takie miejsce, w ktrym znajdziesz si wyej od nich. Zwr uwag, jaki wpyw na relacje midzyludzkie ma to, gdzie kto siedzi przy stole. Osoba, ktra uchodzi za posiadajc wadz, znaczenie lub autorytet, najczciej zajmuje miejsce u szczytu stou. Zrb to take i Ty. Jeeli masz moliwo wyboru, zawsze wybieraj wanie to miejsce. Jeli masz skrupuy i powstrzymuje Ci wrodzona skromno, to pamitaj, e wadza i skromno najczciej nie id ze sob w parze (a jeeli id, to najczciej niezbyt dugo). Buduj swj autorytet i obserwuj, jak zmieniasz si Ty i jak zmienia si Twoje otoczenie.

108