DRAMAT teoria literacka (dram.

jako rodzaj literacki, twr jzykowy) BUDOWA WIATA PRZEDSTAWIONEGO -brak podmiotu mwicego -bohater milczcy (obecno zaznaczona w tekcie pobocznym) -bohater tytuowy (g. element wiata przedstawionego ) typ-motywacja ideologiczna charakter- motywacja spo.-psych. teoria teatralna (zjaw. pograniczne midzy teatrem a literaturwaciw form jest realizacja teatralna)

AKCJA wew. czas wiata przedst./ jeden cig rozwijajcych si zdarze prowadzcych do okrel. celu - w dramacie obowizuje zasada 3 jednoci (czasu, miejsca i akcji) Fazy: -ekspozycja (przedstawia g. konflikt w utworze, tworzy wyjciowy ukad zdarze) -rozwinicie (przedst. dalszy bieg wydarze) -punkt kulminacyjny (narastajce konflikty osigaj maksymalne napicie) -zakoczenie (rozwizanie) STRUKTURA JZYKOWA DRAMATU SOWO skadnik, element, sposb przekazania akcji, narzdzie zmiany sytuacji Podstawowe formy wypowiedzi: -dialog (podst. struktura jzyk. ) filozoficzny ( wypowiedzi zorganizowane logicznie)

waciwy (kiedy bohater jest sam na scenie) -monolog na stronie (zaoenie, e to co mwi boh. nie jest syszane przez innych na scenie) wypowied liryczna -wypowied chru relacjonujco-narracyjna

-bezporedni zwrot bohatera do publicznoci MONODRAM- gat. dram. w ktrym wystp. tylko jeden wypowiadajcy utwr stanowi jeden monolog TYRADA- dusze przemwienie w dialogu podobne do monologu TEKST POBOCZNY (didaskalia) zesp rodkw waciwych teatrowi, nie jest wygaszany na scenie -funkcja informatywna-wskazwka dla inscenizatora (to, kostiumy, zachowanie bohaterw, ruch na scenie) -wyraenie stosunku autora do zdarze - zaprezentowanie bohatera PODSTAWOWE GATUNKI DRAMATU Uksztatowane w staroytnoci: TRAGEDIA (przedst. Ajschylos; najwicej innowacji wprowadza Shakespeare charakter rel., mit.; odwoanie do wierze; kult Dionizosa

Tragizm- (fatum, nierozwizywalno konfliktw; bohater tragiczny- czowiek kierujcy si szlachetnymi racjami poprzez denie do ich realizacji doprowadza si do unicestwienia

1. tragedi otwiera PROLOG (dialog dwu postaci) 2. PARODOS (wejcie chru, wprowadza pierwiastki liryczne, komentarz zdarze, czasem wprowadzenie do akcji) 3. EPISODION I (dialogi) 4. STASIMON I (wystpienie chru wplecione midzy episodia) 5. EXODOS (zakoczenie, podsumowanie poprzedzone wyjciem chru) KOMEDIA (przedst. Molier, Fredry)

-komedia antyczna (Arystofanes) luna konstrukcja, obecno chru, tematy mitologiczne, ycia codziennego, utwory satyryczne o treci politycznej, styl rubaszny, groteskowy, akcja wg. schematu waciwego dla dramatu, charakterystyczny komizm: sowny (dialog) tendencja krytyczno-satyryczna, zrnicowanie jzykowe sytuacyjny FARSA- utwr sceniczny o bahym konflikcie, majcy rozmieszy widza WODEWIL- komedia muzyczna (elementy piewane)

Nowsze gatunki dramatyczne: COMMEDIA DELLARTE- odmiana komedii, gatunek uksztatowany we Woszech, zmienne dialogi, ktre byy tworzone przez wystpujcych na scenie aktorw PLEBEJSKIE KOMEDIE RYBATOWSKIE- Polska, odtwarzanie ycia codziennego MISTERIUM- powst. przez oddziaywanie kocioa, charakter religijny, zwizany g. z nowym testamentem, obecno intermediw- sceny komiczne w roli przerywnikw wplatanych midzy zasadniczy tok wydarze MORALITET- (redniowiecze)utwory alegoryczne o treci moralistycznej COMEDIE LARMOYANTE / komedia zawa, Diderot, Anglia, Francja XVIII w. DRAMAT ROMANTYCZNY- rozbija zasad 3 jednoci, pojedyncze epizody, splatanie wtkw realistycznych i fantastycznych, otwarty charakter kompozycji DRAMAT OBYCZAJOWO-PSYCHOLOGICZNY- denie do realistycznego przekazu, mowa potoczna tj., rwnowaniki zda

Konwencja czwartej ciany- dramat zbudowany tak, jakby nie by przeznaczony dla publicznoci, stanowi zamknit w sobie rzeczywisto (XIX w. Ibsen, Rittner) FORMY DRAMATU W XX W. NATURALISTYCZNY(2 po. XIX w.) satyryczny przekrj przez okrelone rodowisko SYMBOLICZNY (XIX/XX w.) Francja, Belgia, wiat przedstawiony wyraa podstawowe sytuacje humanistyczne, fabua sugeruje gbsze znaczenie, poetyzacja jzyka, wtki baniowe i historyczne EKSPRESJONISTYCZNY- wprowadza wszystko co jest silnym rodkiem wyrazu, synkretyzm, elementy publicystyki EPICKI- lune sceny przedstawiajce jako cao pewien proces spoeczny, charakter moralistyczny, wprowadza narratorw- ocena wiata przedstawionego POETYCKI- wiat przedstawiony traktowany jako metafora, charakter stylizacyjny, odwoanie do dawniejszych form dramatu, tematy historyczne, mitologiczne, porusza tematyk filozoficzn GROTESKOWY- sytuacja czowieka wspczesnego, absurdalno, nieskadno, jzyk traktowany parodystycznie (przewiadczenie e porozumienie midzy ludmi przestao by moliwe)