Professional Documents
Culture Documents
2.10.2005
Nauka wieloparadygmatyczna
G.Ritzer
Zwątpienie w monizm teoretyczny, przekonanie, że istnieje wolność teroii, paradgmatów, niektóre idee
odzywają po jakimś czasie. Historia myśli stanowi punkt odniesienia.
Jak się zajmować historią myśli socjologicznej?
- mitologiczny – bez wnikania w pierwotne znaczenie, przeważa docenia się osobliwość mitu.
Docenia się wypowiedzi, traktuje się w sposób ponadhistoryczny czyli ocenia się tak jak
współcześnie, należy jednocześnie do przeszłości i teraniejszości. To co może być, wydawać się
aktualne może być inaczej rozumiane niż w oryginale.
- Historyczny – nacisk na kontekst
KTS 1
Naiwny Monizm – wiara w to ze społeczeństwo zyje według pewnych praw, zwyczajów tabu i są one
niezmienne. Spoleczenstwo zamknięte w pewnym momencie upada i wtedy może dojrzeć różnicę
między przyrodą a społeczęństwem – dualizm.
Odkrycie autonomii jednostki ludzkiej przynależność do społeczeństwa ludzkiego., przejście od
stadium przedindywidualistycznego (okreslone miejsce w społeczenstwie) do indywidualistycznego.
Rozmiar państwa
o 5040 obywateli
KTS 2
o kontakty beżpośrednie wszyscy się znają nadmierny rozrost jest niebezpieczny dla
panstwa.
o Położenie geograficzne np. nad morzem – sprzyja rozwojowi handlu a wraz znim złym
obyczajom – brak zaufania
Platon rozważa co sprzyja jedności wenwętrznej a co tę spójność zakłóca – czynniki integrujące i
dezintegrujące.
Polityczny
Społeczny W danym znaczeniu Politicon – brak odpowiednika w j.
nowożytnych
Państwowy
KTS 3
Wspólnota moralna, złączenie więzią interesu, dobro
Różnorodność i komplementarność części, jedność nie może być posunięta zbyt daleko.
Współpraca różnorodnych części państwa, dzięki niezależności lepiej wykonują swoje funkcje –
jedność w wielości (różnorodności)
Struktura społeczna
Wielowymiarowość – konglomerat rodzin, grup
System klas ekonomicznych, bogaci, biedni, stan średni
Układ grup statusowych
Zespół stanów
Mało miejsca poświęca podziałowi na wonych i niewolników, których praktycznie nie zalicza do
państwa.
Podział społeczeństwa ze względu na funkcje
Rolnicy
Rękodzielnicy
Kupcy
Wyrobnicy
Żołnierze
Kapłani
Ludzie zamożni
Wysocy urzędnicy państwa
Członkowie rady
Sędziowie
Klasy ekonomiczne – stopień zamożności
Biedni
Bogaci
Układ sił pomiędzy klasami ekonomicznymi ma wpływ na stabilność państwa. Stan średni jest ostoją
ładu, bazą dobrego ustroju, pozwala uniknąć skrajnosci, oligarchii i demokracji.
Ustroje
Królestwo – skrajny – tyrania
Arystokracja – oligarchia
Politeja – demokracja
Widzi związek między ustrojem a strukturą społeczną.
15.10.2005
Myśl grecka była wytworem polis.
Czym było polis?
E.Wipszycka
KTS 4
To nie było państwo a zorganizowane politycznie społeczeństwo
Wspólnota obywateli – polis tak rozumieli to Platon i Arystoteles
Sposób sprawowania władzy
Wspólnota suwerenna
Nie wytworzyli struktur państwowych
Nowoczesne państwo nie jest taką wspólnotą
Istotne:
Rozmiar polis – na tyle niewielkie aby obywatele mogli się znać z widzenia. Dzis społecześntwo
na poziomie lokalnym
Polis tworzą tylko obywatele, niewolnik to mówiące narzędzie, obcy również niebyli
obywatelami, politycznie nie mieli praw tak jak i kobiety.
Wspólnota życia polityczno-społecznego, moralnego, religijnego
Polityka miała wtedy bardzo szeroki zakres, etyka, socjologia, ekonomia polityczna, sama polityka to
sprawowanie władzy
Myśl klasyczna grecka zajmuje się problemami socjologicznymi szeroko pojętymi
Walor – szerokie pojmowanie
Słabość – wypowiadanie się w kwestiach władzy
Nowożytność
Odkrycie społecznosci powszechnej
Stoicyzm III w p.n.e.
Kryzys i stopniowy rozpad miasta państwa. Powstanie imperium Aleskandra Weilkiego, wprawdzie
było ono nietrwałe ale pojawił się nowy horyzont społeczeństwa – kosmopolis.
Ludize byli rozproszeni obszarowo, zróżnicowani kulturowo – zebrani pod władzą jednego rządu.
Szkoły filozoficzne zaczęły postrzegać jednostkę w kontekście życia społecznego.
Dobre życie mimo państwa. Nie stworzyły wybitnych dzieł ale rozwinęły wyobraźnię socjologiczną,
wykształciły pojęcia bez których dalszy rozwój socjologii nie byłby mozliwy.
Człowiek to uczestnik różnych wspólnot
Stoicyzm – stworzenie uniwersalistycznej antropologii, wcześniej człowiek stworzony do zycia w
państwie, członek spoleczęństwa rodzaju ludzkiego jest obdarzony wrodzonym popędem społecznym,
ale nie jest zwierzęciem politycznym, podwazono podział na wolnych i niewolników. Zmiana filozofii
czlowieka, pojawiło się pojęcie kosmopolis – społęczenosci powszechnej, należą do niego wszyscy
ludzie, nie ma podziału na niewolników i wolnych itp. Wszyscy są równi choć różni.
Prawo naturalne – podlegają mu wszyscy ludzie, nie zostało ustanowione prze ludzi, prawo wiecznego
rozumu, cżłowiek odkrywa je w swojej duszy, niezaleznie od zwyczajów którym podlega.
Stoicy odkryli podwójną przynależnosć ludzi:
Do rodzaju ludzkiego – podlega prawu naturalnemu – poradek moralny, rozumowy
KTS 5
Do danej zbiorowości – podlega prawom i obyczajom zbiorowości – prawo stanowione
porządek polityczny nie zawsze rozumny
Podział polityki i etyki wiąże się z odejściem od Platona i Arystotelesa przedmiotu ich zainteresowań.
Stoicy stworzyli filozofie moralną stosowaną do całej ludzkości. Nauczali cnoty a nie polityki. W
czasach upadku polis przestało być czymś znanym, zrozumianym, pojawiła się bezsilnosć wobec losu,
panujących, wyobcowanie z istniejących struktur politycznych. Problematyka społeczna znalazła
kontynuację w myśli rzymskiej.
Kształtowanie się koncepcji prawniczych
Powstanie filozofii moralnej, prekursorki chrześcijaństwa
Koncepcje prawnicze
Cyceron I w p.n.e.
Związana z myśla społeczną Cycerona i innych kodyfikatorów prawa cywilnego
Cel
Odnowienie teorii państwa
Rozważenie miejsca jednostki w państwie
Filozofia społeczna cycerona
Idea prawa naturalnego, „prawo rzetelnego rozumu”, wieczne i niedomienne jednakowe dla
wszystkich, nmie może być zniesione przez senat ani lud, wieczne i niedomienne
Prawo stanowione/pozytywne, państwo jest tworem prawa, uprawnienia, kompetencje prawne –
nie w kategoriach etycznych
1. Legalistyczny pogląd na państwo nie miał odpowiednika w myśli greckiej. Panstwo rzymskie
miało charakter uniwersalny.
2. geneza państwa – o państwie można mówić wtedy gdy istnieją prawa i władza. Panstwo + prawa
+ władza. Ważny jest pozytek odniesiony ze wspólnego bytowania. Pańtwo nie jest jedyną
formą zrzeszenia ludzi
Arystoteles - rodzina gmina państwo
Hierarchia zrzeszeń Cycerona
Rodzina
Civitas – polis
Gens – ród
Societas humane – społeczność ludzka
W każdym z tych zrzeszeń ważne są prawa i władza. Cały wszechświat poddany jest władzy boga.
Jedność prawa naturalnego pochodzącego od boga i wielkość systemów prawa pozytywnego –
stanowionego.
Filozofia moralna
Seneka I w n.e.
KTS 6
Nie interesują go instytucje polityczne. W prawie naturalnym widzi zespół pouczeń moralnych 9inne
spojrzenie niż legalistów)
Wspólnota ludzka ne jst wspólnotą polityczną jest społeczeństwem bardziej niż państwem. Ważniejsze
są więzy moralne i religijne.
Państwo – zło konieczne
Ideał – wspólnota bez rządów ale konieczne jest ludzkie współdziałanie
Była to filozofia prekursorska w stosunku do chrześcijaństwa
Miłość Boga
Miłość własna
społeczeństwo
Wartoś
społeczeństwo
Wartoś ci
ci święte
świecki
konflikt Consens
współdziałanie
KTS 8
Różni sie od św. Augustyna najlepiej poglądy socjologiczne wyraził w dziele „o waładzy” i w sumie
teologicznej. Jego teoria społeczna stanowiła wyraz nowego porządku społecznego w Europie
zachodniej.
Istotą średniowiecznego ładu była hierarchia w ramach której każdy człowiek dawał i otrzymywał to
czego wymagało od niego funkcjonalne miejsce w społeczeństwie. Czlowiek należy do wspólnoty ,
społeczęństwo do wspólnoty wspólnot
Hierarchia funkcjonalna
Porządek wyprowadził od stwórcy. W średniowieczu filozofowie wyobrazali sobie społeczeńśtwo jako
hierarchię istnień w układzie liniowym – łańcuszek stworzeń bożych – na samej górze jest Bóg. Każde
ogniwo łańcucha jest wazne. duchowieństwo rycerstwo, pracujacy itp. Złagodził opozycje między
królestwem ciała i duszy, nieba i ziemi, państwa Bożego i państwa ziemskiego. Charakterystyczna jest
wypracowana już doktryna 3 rodzajów prawa – ewolucja prawa naturalnego
Wszelkie prawa są przejawami prawa bozego i są nieuchronnie z nim zgodne w przeciwnym razie nie
byłyby prawami. Prawo ( wysokie prawo) przejaw myśli Bożej, jednego prawa bożego, Zawsze
zgodnego z prawem bozym
Prawo wieczyste
Prawo naturalne – odzwierciedlenie prawa wieczystego w rozumie i świecie ludzi
Prawo pozytywne - ludzkie, odpowiedznia do okoliczności konkretyzacja prawa naturalnego
oowiązuje o tyle o ile jest z nim zgodne
KTS 9
podręcznik jak postępować w odniesieniu do czarów został napisany w odrodzeniu
Fakty społeczne zachodziły na siebie, trudno powiedzieć od jakiego momenty rozpoczęło się
odrodzenie. Zachodził procesy rozkładu średniowiecznej kultury i społeczeństwa, tworzyły się zręby
nowej kultury.
Przejście
Społeczne, polityczne kulturalne - Przejście od cywilizacji feudalnej i kościelnej do cywilizacji
narodowej, świeckiej
Ekonomiczne – od agrarnej w kierunku miejskiej, przesuwa się z rolnictwa w kierunku handlu i
poczatków przemysłu, gdzie gospodarka pieniężna rozwinęła się w kapitalizm.
Nowe cywilizacje powstałe na drodze procesu wielu przemian. Panowanie nowej cywilizacji jest
ograniczone do ośrodków wiodących. Przemiany zależą od tego co będzie brane pod uwagę. Nowe
zjawiska są elitarne i ograniczone przestrzennie. Raczej ewolucja. Modyfikacje tradycji. Rewolucyjną
rolę pełniła tylko reformacja.
Pojawiają się nowe tendencje. Społeczeństwo średniowieczne było zamkniętą i zharmonizowaną
całością, społeczeństwo renesansowe było tym samym społeczeństwem ale w stanie głębokiego
kryzysu. Głębokie zmiany dokonywały się początkowo na stosunkowo niewielkim skrawku ???Europy
i obejmowały nieliczne grupy ludzi. Zmiany były zapowiedzią zmian w społeczności, dziedzictwo
antyku dostarczyło schemtay ułatwiające porządkowanie nowego świata.
Uwarunkowanie społeczne nowej myśli społecznej
Rozkład porządku średniowiecznego, najsilniej objawił się we włoszech. Poczucie braku
stabilizacji, więzi międzyludzkich, tendencje gospodarcze społeczne, polityczne, psychologiczne
Gospodarka – – ograniczenie gospodarki naturalnej na rzecz produkcji towarowej i handlu
czemu sprzyjały odkrycia geograficzne i rowój żeglugi. Możliwe było zdobycie wielkiej fortuny,
posiadacze wywierali wpływ na życie społeczne
Organizacja społeczna – podważenie sztywnego ładu społecznego, status, miejsce w
społeczeństwie w odrodzeniu dostępny staje się ruch w górę lub w dół drabiny społecznej.
Możliwy staje się awans, ostre kontrasty społeczne, dominuje współzawodnictwo, ważna jest
skutecznośc działania a nie kierowanie się trwałymi zasadami moralnymi
Polityka – władza uniezaleznia się od zadań religijnych. Broni interesów świeckich, rodzi się
pojęcie racji stanu – dobro państwa – opór wobec kościoła
Pscyhologiczne – nasilenie indywidualizmu – pozcyja jednostki zależy od niej samej a nie od
dziedziczonej przynależności grupowej
D. Riesman – człowiek wewnątrzsterowny radzi sobie w żcyiu bez pomocy tradycji, nakazów
postępowania, sam sobie sterem
Z jednej strony wyzwolenie jednostki z drugiej ceną jest poczucie braku bezpieczeństwa
KTS 10
We wszystkich tych dziedzinach widać rozdarcie człowieka. Z. Barbu – człowiek opuścił
uporządkowany jednolity świat średniowiecza, nie potrafiąc jeszcze żyć w świecie pluralistycznym.
Split-culture – rozszczepienie kulturowe rozdarcie wewnętrzne człowieka. Oddając się we władani
instynktów (id) lub chce sie podporządkowac super ego, szuka autorytetu.
Split culture- charakteryzuje człowieka nie mogącego poradzić sobie ze zmianami. Procesy te nie
ogranęły w równej mierze wszystkich środowisk.Korzystali nieliczni koszty ponosili najsłabsi.
Wszystkie te tendencje były silne na tyle że pobudził ydo reflekcji dot społecznego ładu, który jest
wynikiem ludzkiej a nie bożej działanosci. Polityka jawi się jako wiedza techniczna jak utrzymać
władzę w różnych okolicnzościach. Jak zdobyć i utrzymać władzę, liczy się skuteczność działanie a nie
czy jest się dobrym człowiekiem.
30.10.2005
Dwoistośc poglądów
Amoralna analiza zachowań ludzkich
Krytyka współczesności, odwoływanie sie do starożytnej cnoty
Machiavelli miał ideał moralny, był jednak realistą, nie miał złudzeń co do natury ludzkiej, widział
rozdźwięk między tym co jest a tym co być powinno. W pewnej mierze człowiek jest panem swojego
losu 50/50. Działanie musi byc dostosowane do okoliczności i cech ludzi do których jest skierowane.
Można odkryć reguły działania skutecznego:
Powtarzają się okoliczności
Cechy ludzkie
Wiedzy dostarcza historia którą należy obserwować – indukcjonista
Od drobnych faktów, praw szczegółowych do praw ogólnych. Jego odkrycia rzadko miały charakter
socjologiczny. Uważał że w podobnych okollicznościach ludzie zachowują się podobnie.
Ujednostkowione spoleczeństwo
KTS 11
Dzieki strachowi możłiwy jest ład społeczny, jedyna więź to władza państwowa, jednostki tworzą
państwo, doraźne efekty, nie zwraca uwagi na trwanie ładu społecznego. Państwo nie jest wspólnotą
naturalną. Państwo jest kreacją władzy, dzieło ludzkiej sztuki. O machiavellim mówi się że jest
wynalazcą socj. Absolutystycznej. Państwo nie może utrzymać się dzięki siłom zewnętrznym, ale dzięki
woli władcy. Państwo bez władcy nie może istnieć. Lud to zgromadzenie, które bez władcy staje się
tłumem, bez ładu i zasad.
Utopie renesansowe
T. More - utopia
Francis bacon - Nowa atlantyda
T. Campanella – państwo Słońce
KTS 12
społeczeństwa realnego, może to być nostalgia za światem uładzonym i idealnym. Wiele informacji o
czasach wspólczesnych.
Utopia – realistyczny opis anglii, krytyka wielu aspektów, przyczyną zła jest własność prywatna
Surowe prawo ani jego rygorystyczne przestrzeganie nie usuną zła. Chce przbudowy systemu
gospodarczego, zniesieniawłasności prywatnej – polaryzacja = przestępczośc. Widzi wpływ instytucji
spolecznych na ludzi, zła spowoduje że ludzie będą źli, dobra że będą dobrzy. Inaczej niż u
Machiavellego. More uwazał że trzeba odkryć trwałą substancję ludzkiej natury, lae też to co jest
produktem struktury społecznej.
Empiryczna analiza ludzi, obserwacje. Nie można zaniedbać warunków społecznych.
Podobieństwa do machiavellego i Bodina
Uważa że ład spoleczny jest dziełem ludzkiej aktywności
Porządek zastany nie jest jedynym możliwym porządkiem
KTS 13
Wywieranie wpływu na rozpatrywanie spraw świeckich ppoprzez krytykę sposobu ich
rozpatrywania, głoszenie ideału kościoła jako wspólnoty wiernych
Luter
Jego działalność spowodowały że władza została oswobodzona z instytucjonalnych ram. Jednostka jest
róna w obliczu boga. Jednostka nie potrzebuje kościoła w stosunkach z bogiem, to nie jest hierrchia
stanowisk czy kompetencji.
Kościół społeczenstwa – wspólnota może istnieć bez głowy (powinien) aby być wspólnotą doskonałą.
Radykalnmy pogląd dot spraw wiary. Nie ma części niższych i wyższych, wszyscy są róni.
Był przeciwnikiem reformacji ludowej, zwolennikiem silnej władzy, nierówności. Rozbieżność w
pojmowaniu 2 sfer świeckiej i wiary. Religia w renesansie nadal wskazuje drogę do zbawienia ale nie
dostarcza wzorów do organizacji politycznej.
Kalwin
Wpływ na myślenie potoczne
Doktryna predestynacji – nawrót
Koncepcja religijna – człowiek jest przeznaczony albo do zbawienia albo do potępienia. Los jest z góry
przenzaczony. Specyficzny rodzaj ascezy, aktywność człowieka wierzącego – praca i oszczędzanie,
bogacenie się wzrost ekonomiczny
Asceza jest przywilejem i obowiązkiem dostępnym dla nielicznych, wybranych przez boga. Powołany
prze zboga do aktywności. Weber szczegółowo badał etykę protestancką i duch kapitalizmu – etyka
protestancka spowodowała rozwój kapitalizmu.
Dziś krytykowany ze względu na brak uwzględnienia innych czynników. Tam gdzie etyka protestancka
istniała tam rozwijał się duch kapitalizmu.
Althusius
Hugon Grocjusz
T. Hobbes
J. Locke
Samuel von Pufendorf
Baruch Spinoza
Wg. Szackiego doktryna prawa naturalnego jest najważniejszą teorią czasów nowożytnych, jej
oddziaływanie ustało dopiero w XIX w. Z tej doktryny wywodzi się doktryna praw człowieka.
Stworzyli teorię społeczną przy okazji opracowali teorię prawa.
Jak możliwy jest ład społeczny?
KTS 14
Ludzie mają okreslone cechy, lud musi być taki aby jednostka czuła się bezpieczna ale też wolna.
Nawiązywały do myśli renesansu poprzez indywidualizm władzę i suwerenność.
Przeciwstawiały się dziedzictwu i przeszłości. Ład społeczny wyprowadzały z zasad prawa naturalnego.
Uwazają ze zasady prawa naturalnego są wcześniejsze od czyjejkolwiek woli, istnieją przed
powstaniem władzy, istnieją niezaleznie od istniejącej władzy. Odkryli sferę stosunków społecznych
niezależną od rządów.
Stosunek do poprzedników
Trudny do opisania. XVII w doktryna jest zróżnicowana wewnętrznie, złożony stosunek do
wcześniejszych myśli. Nawiązują do poprzedników ale też odcinaja się ostro. – ciągłość – kontynuacja
ale tez zmiana
Zróżnicowanie wewnętrzne
Treść koncepcji
Rozumienie pojęć w tym prawa naturalnego
Sposób w jaki widziano najważniejsze zjawiska epoki
Praktyczne wskazania wyprowadzone z teorii – największe różnice – np. Hobbes – bezwzględne
posłuszenstwo, Locke można się zbuntowac jesłi działania władcy są sprzeczne z prawami natury, jeśli
władza nie realizuje swoich zadan
Podobieństwa
Wspólnota stylu myślenia. Wpolityce należy keirować się zasadami ustalonymi rozumowo, zgadzali się
że ładu społecznego nie można zaakceptować na podstawie akceptacji tradycji. Porządek świata istniej
niezależnie od człowieka, obejmuje przyrodę i zycie człowieka. Odkrycie pisma świętego pomoże
lepiej zorganizować stosunki ludzkie.
Radykalizm, konsekwencje rozróżnienia tego co jest a co być pwoinno zgodnie z zasadami prawa
naturalnego. Nacisk został położony na to co być powinno. Patrzyli raczej w przyszłość, nie szukali
wyjaśnień w przeszłości. Istnieje pewna kontynuacja wcześniejszej tradycji oraz zmiana w odniesieniu
do poprzedników.
Na czym polega kontynuacja?
Przejęcie z teorii średniowiecznej problematyki, aparatury pojęciowej (wywodzącej sie ze
starożytności), technik dowodzenia. Założenie że ludzi obowiązują zasady postępowania których nie
ustalili, otrzymali je wraz z naturą ludzką.
Zmiany:
Koncepcje umowy społecznej były wyrazem indywidualizmu jednostkowego postrzegane jako
podstawa społeczenstwa.
W jaki sposób z jednostek niezależnych powstaje jedno ciało społeczne, jak powstają rzadzacy i
rzadzeni. Uważali że społeczęnstwo obywatelskie nie jest wytworem natury. Nie wyprowadza
się państwa z ustalonej normami wszechświata, jest to wytwór człowieka.
Nowa koncepcja człowieka nie miała pojęcia grzechu pierworodnego, nadprzyrodzonym
powołaniem człowieka stosuje się przyrodoznawstwo. Wpływ na pojmowanie prawa natury
przypomina kodeks moralny, recepta jak cżłowiek ma przeżyć w dżungli natury. Wiąże się z
przesunięciem zobowiązań na uprawnienia, czego potrzebuje człowiek.
Przyswajanie wzorów ówczesnej nauki, matematyki, fizyki. Chołdowano dedukcji od ogółu do
szczególu, poszukiwano ogólnych praw pozwalających wyjaśnić zjawiska szczegółowe.
Wyraźny klasowy charakter doktryny
o Usprawiedliwienie aspiracji mieszczaństwa
o Gwarancja własności i rzetelności, dotrzymywanie umów
Własność – fundament cżłowieczeństwa, szeroko pojmowane życie, wolność, majątek, naczelny cel
łączenie się we wspólnoty.
13.11.2005
Różnica w doktrynie prawnonaturalnej
Rozumienie pojęcia prawa naturalnego
KTS 16
- Zbiór warunków przetrwania ludzkich jednostek, te warunki są uświadamiane i przestrzegane gdy
jednostki dświadczają strachu.
Inni z mysliczieli byli zwolennikami bardziej tradycyjnych poglądow, jedną z cech właściwości
człowieka jest popyt społeczny – appetitus socio....
Popęd do życia wspólnego z innymi w sposób pokojowy. W zwiaku z tym 3-ej mysliciele uważali że
niektóre związki międzyludzkie mają charakter naturalny
Mamy tu doczynienia z dwoma „socjologiami” w doktrynie prawa naturalnego:
1 – hobbes – konieczność stworzenia ludzkiej wspólnoty od podstaw, jednostki są z natury niezależne,
wolne, nic ich nie łączy. Państwo = społeczeństwo, dopiero gdy powstaje panstwo. Bez władzy nie
może istnieć współpraca między jednostkami, dopiero władza wprowadza ład.
2 – Altusius, Grocjusz, locke
jakaś wspólnota istnieje z natury, społeczenstwo o charakterze podstawowycm, rodzina, bractwo,
społeczeństwo loklane. Tę wspólnoty trzeba ochronić przez utworzenie społecześńtwa obywatelskiego
– państwa.
Wszyscy przywiązują wage do władzy politycznej. Zycie spoleczne w pelni rozwinięte możliwe jest
tylko w państwie.
Czego dotyczą dalsze różnice
- koncepcji stanu naturalnego, integralna część doktryny prawnonaturalnej nie miała charakteru
historycznego, nie dociekano jak wyglądał stan ludzkości, założenia były logiczne. Stan natury
stanowił experyment myślowy. Czym jest państwo poprzez doznanie sytuacji gdy państwa nie
ma, lub gdyby go nie było, próżnia polityczna, społeczeńśtwo – ukazanie natury ludzkiej stan
natury – mógł się zdarzyć dawnej ale też wspólnotę ludzi łączy tylko przynależność do jednego
gatunku
Hobbes prowadzi każde ograniczenie władzy absolutnej
Locke – władza absolutna odtwarza stan natury, spoleczeństwo obywatelskie chroni czlowieka od
powrotu do stanu natury
ujęcie człowieka
Hobbes
KTS 17
człowiek jest aspołeczny z natury homo homini lupus est. Interesy poszczególnych jednostek są
sprzeczne. Jednsotki które są wolne są też równe mają te same uprawnienie naturalne, wnika z tego
walka rywalizacja, lęk przed śmiercią z rąk sileniejszego. Strach może tę walkę powściągnąć. Może
wszystko w niej stracić. Walka o przetrwanie, stan wojny ze wszystkimi. Kres może położyć tylko silna
władza zwierzchnia – bezpiecześńtwo życia i mienia, przestrzeganie zasad prawa natury. Są odkrywane
przez mysł ale nie są przestrzegane, dopiero wymuszone siłą władzy możłie jest istnienie państwa.
Locke – cżłowiek jest istotą społeczną, interesy ludzi są zbieżne. Może nawiązać współpracę z drugim
człowiekiem. Walczy o przetrwanie z naturą (później nawiązuje do tego marks). Stan natury nie musi
być stanem wojny ale współpracy, pomocy wzajemnej ale jest pełen niebezpieczeństw, nie ma prawa,
sędziego – stan bezprawia. Istnieją więzi, zalążki społeczeństwa, mniej doskonałe niż państwo ale
dające już ochronę. Ochrona istnieje dotąd wszyscy czuli się równi. Wynalazek pieniądza zaburza
równość. Instytucje mają poskramiać agresję, niebezpieczenstwo. Stan wolności jest realny ale nie
wynika z natury ludzkiej, wynika ze stosunków społecznych, konieczne jest stworzenie społęczeńśtwa
obywatelskiego w celu ochrony własności (1,2,3) w celu określenia praw które obowiązują.
Społeczeństwo obywatelskie daje gwarancje temu co ludzie wytworzyli w stanie natury, co może ulec
destrukcji.
Hobbes
Akt powstania władzy jest nieodwołalny i jednorazowy, zgoda wszystkich jednostek, nie wymaga
odnawiania, nie jest możliwy bunt (powrót do stanu natury, zerwanie wszystkich stosunków
społecznych, powrót do stanu wojny). Akt stworzenia władzy politycznej służy do uprawommocnienia
absolutyzmu.
Locke
Władza została powołana przez zbiorowość do wykonania zadań, jeśli nie wykona – bunt – powołanie
nowego rządu – uprawomocnienie demokracji. Relacje między poddanymi a suwerenem – możliość
niezależności od władzy politycznej – doczytac
KTS 18
2 – XVII w – właściwa umowa społeczna – pomiędzy przyszłymi członkami społeczeństwa co do zasad
jego organizacji
W doktrynie prawa naturalnego widzi sprzeczności wynikające z tego że była pomostem między
starożytnością i średniowieczem a czasami nowożytnymi.
Teoria poznania Locke
Istnieją prawa naturalne, człowiek powinien móc je poznać siłą rozumu, ale ten który czerpie wiedzę z
doświadczenia nie ma na jego temat żadnych informacji. Nie jest to prawo ustanowione czy
zwyczajowe. Locke jest empirykiem, nie poradził sobie
Zasady prawa naturalnego z załozenia są dostępne dla każdego, stwierdzono rozdźwięk. Czy można
mówić o uniwerslanym charakterze. U locka mamy kilka koncepcji życia społecznego. Działanie
ludzkie interpretuje w ramach prawa zwyczajowego, ... doczytać o sprzcznościach w doktrynie
Z przekonaniem o istnieniu prawa natury nie płynie przekonanie o istnieniu harmonijności świat
ludzkiego.
Widać ogromne zróżnicowanie. Widzimy 2 różnych badaczy
- zwolennik doktryny
- badacz człowieka, prawa zwyczajowego
OŚWIECENIE XVIII w
Początki teorii socjologicznej
Myśliciele oświecenia chcieli do badania człowieka i społeczeństwa stosować to co uwazali za zasady
naukowe. Postulat czystej nauki wolnej od przesądów. Cechował ich racjonalizm, zaufanie do rozumu.
Różnice, sprzeczności ich charakteryzujące.
J.J. Rousseau – szuka człowieka jako człowieka w stanie natury
Monteskiusz – nie można zanleźć człowieka w stanie natury bo istnieje tu i teraz w społeczności
Łączy ich to że sami czuli się przynależni do jednego obozu, członkami grupy, która walczy z
przesądem, ignorancją – współcześni też ich tak postrzegali.
KTS 20
Poruszali problematykę
Ładu – jednolity porządek fizyczno – moralny – wszystko mu podlega
Natury – pojęcie wieloznaczne, naturalne, stan natury, o poprawie natury, naturze ludzkiej – co
jest pierwotne naturalne a co wtórne, sztuczne
Sensualizm w antropologii oświeceniowej, mówią że różnice miedzy ludźmi wypływaja z
różnych warunków w których żyją, deformują naturę. Zależność, wpływ warunków życia na
jednostki
Przekonanie że człowiek jest tabula rasa, to co jest w nim najważniejsze ma niezaleznie od
okoliczności. Może swię realizować w okolicznościach sprzyjających.
Postęp , wiara w postęp. Nawet u Rosseau ją widać
Utopia – budowanie wizji świata utopijengo, świat alternatywny, odmienny
Voltaire
j.j.Russeau
Monteskiusz
Nie można utożsamiac oświecenia tylko z francją, byli też brytyjscy, szkoccy
Voltaire XVII/XVIII (wiekszość) ponad 80 lat. Filozof, historyk, filozofia historii, historia
pragmatyczna, racjonalista. Był przekonany że natura ludzka jest niezmienna, ogromną rolę odgrywają
instynky, człowiek zawsze żył w społeczeństwie. OSmieszał pojęcie stanu natury, zawsze miał prawa i
obowiązki. Jego nowatorstwo polegało na tym że uważał że trzeba umieć wątpić, na krytyce kryterium
oceny wiarygodności żródeł. Rosję i kraje pozaeuropejskie włączył do zainteresowań historycznych.
Największe znaczenie przypisywał instytucjom, klimatowi, ustrojowi...
JJ Russeau
Pisał wiele
Rozprawa o pochodzeniu i podstawah nierówności między ludźmi
Umowa spoleczna
Emil
Wyznania – pod koniec życia
Jak zyć – problem podstawowy
Był genialny, nie był uczonym, był samoukiem, smaotnikiem, człowiekiem marginesu, szukał koneksji,
życje poza marginesem boleśnie to odczuwa.
Jest uczestnikiem a nie obserwatorem zycia społecznego. Z pozycji uczestnika zajmuje się problemem
życia społęcznego.
od iwony !!!!!
KTS 21
RÓŻNICE W OBRĘBIE DOKTRYNY PRAWNO – NATURALNEJ:
Rozważano czym jest państwo gdy państwa jeszcze nie ma. Była próżnia społeczna
9społeczna) służy temu, aby ukazać naturę ludzką. Stan naturalny mógł się zdarzyć
dawniej ale może być i teraz. U Hobbesa do stanu natury prowadzi każde ograniczenie
władzy. U Locka władza absolutna odtwarza społeczność.
Dwa typy koncepcji stanu natury od dwóch typów stanu natury ludzkiej i 2 typów
socjologii spowodowały powstanie następujących poglądów:
O człowieku mówią:
Locke mówi, że władza została powołana przez zbiorowość do wykonania zadań. Jak
władza tych zadań nie wykona to należy się zbuntować i powołać nowy rząd.
Społeczeństwo jako całość społeczna może być niezależna od władzy społecznej.
Dzieki niej wytłumaczono jak ludzie przeszli od stanu natury do atanu współpracy.
Jednostki wolne i równe zawierały porozumienie gdzie świadmoie rezygnowały z częsci
uprawnień na konto bezpieczeństwa, jednocząc się w społeczeństwo. Mają rozsądne
korzystanie z uprawnień . społeczeństwo to stowarzyszenie w celu zaspokojenia celówi i
potrzeb . jest to twór ludzki.
a) w ujęciu średniowiecznym o umowie społęcznej mówiono że jest to „kontrakt
rządowy” - czyli relacje rządzących z poddanymi
b) w XIII wieku o umowie mówiono, że jest to umowa między przyszłymi
członkami co do zasad organizacji społęczeńsytwa.
c) Hobbes mówił – jest to akt zawiązania społeczeństwa
d) Locke - związki między ludźmi istniały wcześniej.
Mówił, że istnieją prawa naturalne i człowiek powinien móc je poznać siłą rozumu. Ale
człowiek który czerpie wedze z doświadczenia nie może ich poznać bo to nie jest raw
stanowione , zwyczajowe, . on nie mógł przyjąc tego rozwiązania . Locke był empirykiem i
to był powód. Nie wybrnął z tego.
KTS 23
Społecznośc w kryzysie prawno naturalnym:
Od niego możemy zacząć liczyć zainteresowanie historią kultury. Autor „Nauki Nowej”.
Działał a peryferiach nurtów głównych. Jego myśl była odmienna bo nie był on
świadomy problemu stanu dyskusji naukowych. Był zabobonny i wierzył w Opatrzność
Bożą. Cechy jego poglądów:
KTS 24
OŚWIECENIE
W oświeceniu lokuje się początki myśli socjologicznej. Chcieli do badania natury ludzkich
stosować to, co uważali za zasady naturalne. Głosili postulat „ czystej nauki” czyli wolnej
od przesądów, czysty rozum, zróżnicowane poglądy. Różnice i sprzeczności które ich
charakteryzują: JJ Rousseau szukał człowieka w stanie czystym, Montesqiusz widzi że
człowiek w stanie czystym nie ma bo człowiek istnieje tu i teraz. Łączy ich to że czuli się
przynależni do jednego obszaru walczącego z przesądami, ignorancją. Walczyli z ciemnotą
i tu też byli zespoleni.
1) ŁAD
Jest to jednolity porządek fizyczno – moralny któremu wszystko podlega
2) NATURA
To wielowymiarowe pojecie. Natura czy stan natury, natura ludzka jest jedna i
niezmienna. Sprwadza się to do ustaleń co jest pierwotne ( naturalne) a co jest sztuczne
( wtórne). W stanie społęcznym
KTS 25
3) SENSUALIZM – w antropologii oświeceniowej. Mówili, że różnice między ludźmi
wypływają z różnych warunków w których ludzie zamieszkują i żyją a które
jednocześnie deformują ludzką naturę. Widza znaczący wpływ tych warunków na
jednostki
4) POSTĘP- wiarę tą widac też u pesymistów np. Rousseau
5) UTOPIA – budowanie nierealnej wizji to świat odmienny od doświadczenia ludzkiego
6) PRZEKONANIE – że czlowiek nie jest Tabula Rasa bo to co jest w człowieku trwa
niezależnie od okoliczności . możliwośc ta może się ujawnić w okolicznościach
sprzyjających.
ROUSSEAU
„rozprawa o pochodzeniu”. „ Umowa społeczna’. „O podstawach nierówności między
ludźmi”. Jego podstwowym probleme było jak żyć? Jest raczej czestnikiem życia a nie jego
bserwatorem. Z tej pozycji zajmuje się problemem życia spoęcznego.
17.12.2005
Filozofia szkoca:
- Dawid Hume
- Adam Smith
- Adam Berguson
- Jeremy Bentham
- Immanuel Kant
- Johann Gottfried
- Herder
HUME
a) Geneza społeczeństwa
Mowił – instynkty mają pierwszeństwo. Nie można tłumaczyć celów człowieka
odwołując się do rozumu, bo są to uczucia. Rozum wspomaga podjete decyzje ale
rozum jest też niewolnikiem uczuc.
b) teoria umowy społecznej
Zdecydowanie ją neguje. Twierdzi że umowa społeczna to transakcja. Krytykuje ja w
„Traktacie uczuć społecznych”. Rozum niem oże wyprzedzać woli i uczucia. Kategoria
umowy społecznej jest w ogóle nieprzydatna.
c) życie społeczne
KTS 26
Pierwsza zasada życia społecznego to:
- popęd seksualny
- wytwarzanie pokolen życia
- powstanie instytucji własności prywatnej (dobra rzadko występujące nie mogą być
dostępne dla wszystkich jest to proces długotrwały)
- ochrona własności (najważniejszy czynnik trwania społeczeństwa)
Ludzie poddają się regułom życia społecznego z powodu oddźwięku uczuciowego lub
symaptii.
Oddźwięk uczuciowy – właściwośc polegająca na odczuwaniu uczuć. Trudn jest
wyrzadzić krzywdę drugiemu człowiekowi bo w działaniach ludzkich uwzglednia się
uczucia drugiego człowieka. Ludzie respektują te reguły ze względu na nawyki,
obyczaje, bo ceni się to co się zna.
Adam Smith
Twórca ekonomii politycznej. „Badania nad naturą i przyczyną bogactwa nardów”, „ Teoria
uczuć moralnych”. Jako moralista znany był w czasach mu współczesnych aktualnie jako
ekonomista.
Adam Ferguson
Był pierwszym socjalistą. Pokazuje zmiany jakie wywołuje społeczeństwo. Uważa że
ludzie powinni działać w grupie.
1) polowanie
2) pasterstwo
3) rolnictwo
4) handel
G. BENTHAM
Stał nieco na uboczu oświecenia. Napisał „Wprowadzenie do zasad moralności i
prawodawstwa”. Z filozofią szkocką łączył go utylitaryzm. Mówił że działania jednostek
przyczyniają się (lub nie) do dobra ogólnego. Różniło go od innych to że mówił że
społeczeństwo ma zaspokajać potrzeby jednostek.
UTYLITARYZM – filozofia życia a względem Smitha to teoria życia społecznego (są na
to różne spojrzenia)
Jego system był niesocjologiczny. Skupiał się na prawodawstwie gdzie prawo miało
dac dobro jednostkom. Odrzucał historię uważając ją za źródło szaleństw.
Stworzył program walki z fikcjami. Fikcja dla niego było tez SPOŁECZEŃSTWO.
Człowiekiem kieruje siła dążenia do przyjemności i unikania nieprzyjemności. Prawa
mają się przxyczyniać do szczęscia jednostek nie ma sensu rozważać czy są rozumne
czy naturalne.
KTS 28
OŚWIECENIE NIEMIECKIE
Niemcy były zacofane pod względem moralno – społecznym ale nie pod względem intelektualnym.
Głównie interesowano się kulturą a nie polityką.
IMMANUEL KANT
Przeniknął myśl europejską, nawet kiedy jego poglądy odrzucono. Przekraczał noryzm filozoficzny.
Miał miejsce znaczące ze względu na odmienne myślenie.
Człowiek poprzez swoją aspołeczna towarzyskość może funkcjonować a więc nie może obejść
się bez ludzi z którymi nie znosi przenosić. Bez tej aspołecznej towarzyskości postęp jest
niemożliwy. Dzięki niej istnieje społeczeństwo.
KTS 29
HERDER
Autor myśli o filozofii dziejów. Rozwinął idee, zróżnicowania duchowości ludzkiej itd. Dał początek
HISTORYZMOWI SPOŁECZNEMU. Uważany był za krytyka oświecenia. Podkreślano jego
podobieństwo do Montesqiusza który też zajmował się dusza narodów.
Odrzcał wizję nomachinizacji życia. Krytykował lekceważenie idei wcześniejszych
myślicieli. Człowiek to odmiot działający ukazujący swoją osobowość. Ludzie są różni
dlatego jeszcze bardzej potrzebują siebie nawzajem.
TEORIA SPOŁECZNA –
a) załozenie ontologiczne - Cały wszechświat tworzy jeden organizm
b) założenie gzeogologiczne – proces poznania to aktywne uczestnictwo podmiotu w
świecie, religijne przeżywanie swiata, jest mikrokosmosem dlatego może poznac
makrokosmos.
Społeczenstwo jest częścia wszechświata składa się z jednostek które nie są wyłącznie
członkami społeczeństwa bo jest autonomiczna. Podkreśla indywidualność jednostek .
mówi że społeczeństwo to stan naturalny jednostek bo żyja one od urodzenia we
wspólnotach. Naród to wspólnota przede wszystkim kulturowa, językowa. Język pokazuje
ducha narodu bo człowiek mysli jak mówi, swoje mysli wyraza przez język.
Tradycja i ikultura ma rolę drugoplanową. Istota państwa jest istnieine wspólnoty ludzkiej i
to ona wyłania potrzebne jej władze. Dobre prawa powinny być oparte na tradycji.
Państwo organizam to idea uwazan za utopie.
15.01.2006
KONSERWATYZM
KTS 30
Podstawa zmierzała do zachowania status QUO (istniejącego stanu rzeczy). W
socjologii był to kierunek mający utrzymać status QUO po rewolucji francuskiej, kiedy
nastąpiły radykalne zmiany porewolucyjne. Konserwatyści chcieli uratować to co się
da z dawnej społeczności . tak urodziła się myśl konserwatywna. MEHEIM – „das
konservatire Denken” była niejednolitą doktryną. Myslenie konserwatystów było dla
socjologów przyczyną do myśli socjologicznej. Konserwatyście zmierzali do szukania
idei która wytłumaczyłaby ciągłośc społeczeństwa. Byli świadomi ze przywrócenie
porzadku sprzed rewolucji było niemożliwe. Można go było jedynie zmienić.
Przedstawiciele: Anglia- Durke, Niemcy – Adam Muller, Holler, Francja – De Vonal.
KTS 31
egoistycznych jednostek . konserwatyści twierdzili ze nastapiła dezintegracja
życia spoęłcznego , rozumienia więzi społecznej. W kapitalistycznym
społeczeństwie więź ta ma wyrafinowaną funkcję opartą na chęci zysku i
wzbogaciena się. Społeczeństwa nie da się charakteryzowac ze względu na
zadanie bo społeczeństwo to wszystko co ma miejsce. , to uczestnictwo we
wszelkiej nauce, sztuce, doskonałości.
• Ludzie żyją w zbiorowosci na tej zasadzie co oddychają – mają swój udział.
Prawo ma odzwierciedlać rzecziwistość uczestnictwa wszystkiego we
wszystkim. Konserwatyzm był znaczacym rzyczynkiem do myśli społecznej.
Konserwatyści nawiązywali do mysli antyrewolucyjnej ale jednocześnie
kryykowali idee oświecenia bo nie uzdrowiła ona społeczeństwa. Mysl
konserwatywna była też inspiracją by wytłumaczyć określony stan rzeczy. W
filozofii społecznej podkreslano więź która musi istnieć dla społęczeństwa.
LIBERALIZM
KTS 32
SOCJALIZM UTOPIJNY – Fouvier, Saint Simon, Robert Owen
Rozwiązania:
- koncepcja zrzeszen które ograniczyłyby liberalną konkurencję
- wskazywano na ideały które mogłyby być realizowane w postaci
komunalnych zrzeszeń i odwróciłyby stuację
Mamy doczynienia z rozwiązanami które miały zmienić XIX wieczny kapitalizm. Miało
się stworzyć nowy system i narzucićgo społeczeństwu poprzez siłę i propagande. A
który miał być wzorcowy. Ten pogląd krytykował Marks i Engels. Mówili że od wewątrz
to nie jest możliwe tylko od zewnątrz za pomoca rewolucji. Socjaliści utopijni bliżsi są
katolicymowi. Droga rozowju ewolucyjnego jest łagodniejsza ae wydłużona. Rewolucje
którą uskutecznili w rosji problemu nie rozwiązała. W ekonomi nie ma nic za darmo.
Rozwiązanie komunistyczne było fatalne – PIUS XI komunizm nazwał lekarstwem
gorszym od choroby...............
Karol Marks
Skorzystał z dorobku przeciwników żeby przedstawić to wo nowym świetle. W XIX wieku w Niemczech
dominował Hegel. Był idealistą (mysl wyprzedza byt, byt stosuje się do myśli) .
Marks wziął od Hegla:
• Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego czyli takiego gdzie obywatel rezygnuje ze swych
praw żeby państwo zajeło się wszystkimi sprawami.
• Metodia dialektyczna – polega na trzystopniowym funkcjoniowaniu twierdzenia czyli; Teza,
Antyteza, Synteza. Hegel mówił że nie ma fałszu i prawdy jest ich ścieranie się i przenikanie.
Heglem nie warto się interesować bo dla socjologii jest bezużyteczny.
KTS 33
Marks zaczerpnął też wiele od Ludwika Fojerbaha. Pochodził on z rodziny naukowej i był
idealistą w swoich twierdzeniach. Żył dla idei bardzo skromnie. W XIX wieku panował
nadal Heglizm ale to jego nauka i teoria powinnna być tą przodująca. Twierdził , że jego
filozofią jest to żeby nie mieć filozofii, ale on jednak jakąś miał:
• Mówił żeby filozofię połączyć z przyrodoznawstwem i z niej czerpać ( poza przyrodą nic nie
istnieje nie ma sfery ducha) ale tego nie można przyjąć
• Dla niego to byt wyprzedza myśl ale jego idee były absolutnie materialistyczne . człowiek to
element rzeczywistości materialnej a wszystko co otacza człowieka ma wymiar absolutu i
może człowieka nawet przerastać
• W odniesieniu do rzeczy które my nazywamy religią – cżłowiek stwarza Boga na swoje
podobieństwo , to jaki człowiek chciałby być wobraża sobie w postaci tego Boga . swoje
personifikacje, aspiracje w odniesieniu do rzeczywistości która nazywa Bogiem. (to przejął
Marks)
• wizja ogólna rzeczywistości materialnej i metoda dialektryczna to system myślowy Marksa
Marks przyjął że nic nie istnieje poza materią… nie ma innej rzeczywistości , nie ma świata ducha.
Twierdził że w rzeczywistości możemy mówić o :
- sfera bazy
- sfera nadbudowy
System ten nie jest ostateczny i musi być zmieniony przez rewolucję robotniczą. Wtedy będzie to
system komunistyczny.
Napedem tych zmian jest KONFLIKT. Wyrasta on z faktu że w tych ostatnich trzech systemach jest
podział ludzi na 2 klasy:
- posiadających śroski produkcji
- tych co ich nie posidają
Marks twierdzi że jak się obali własność prywatną t znikną klasy. Klasy tworzą się na bazie relacji do
środków produkcji. Ale przecież klasy mogłyby też powstać na bazie relacji do władzy politycznej. ,
prestiżu , wykształcenia.
Marks twierdzi, że konsekwencją tego, jaka jest baza jest jej nadbudowa (system ideologiczny
,wartości ). W systemie komunistycznym mamy idealną nadbudowę i bazę. Jak znikna prywatne
środki własności to zniknie też PODZIAŁ PRACY.
Mówił, że praca ludzka nie rózni się ilościowo tylko JAKOŚCIOWO. Podział pracy nie zależy od
prywatynych środków produkcji ale od tego ze ludzi maja różne możliwości i niektóre wymagaja
specjalizacji. Napedem całej historii jest co to wynika z IV prawa – sprzecznośc interesu. Panstwem
gdzie miała być rewolucja miała być Anglia. Ale Rewolucja pojawiła się w Rosji. W kazdym systemie
mamy doczynienia ze środkami wytwórczymi: maszyny, ludzka praca zmieniająca się i nie różniąca
jakościowo tylko ilościowo.
cała historia ludzkości to konfikt. System komunistyczny w ROSJI i rajach Europy wschodniej nie
przyjął się bo było zbyt wielkie opóźnienie w stosunku do krajów kapitalistycznych.
KTS 36