2A=2

1 2 1 2 4 2 = 1 3 1 2 6 2

][

] ]

B '=

A B ' =

1 2 1 2 1 2 3 3 3 = 1 3 1 3 1 3 2 6 4

[ ][

2 1 2 3 1 3

] ][ ]

AB=

2 3 1 2 1 6 8 1 1 = 1 3 1 7 9 2 3

][

][

AB=6 1298 137=54 56= 2

Dwie ostatnie operacje nie s wykonalne ze wzldu na niezgodno wymiarw.

Macierz symetryczna to taka, ktra ma wasno: i , j 1, .. , n a ij=a ji co oznacza, e elementy stojce na przeciciu i-tego wiersza oraz j-tej kolumny musz by rwne elementom o zamienionych indeksach. Oczywicie macierz A jest symetryczna.

AB BA Poniewa:

AB=

BA=

[ ][ ] [ ] [ ][ ] [ ]
1 2 1 2 9 4 = 2 4 4 1 18 8 1 2 1 2 5 10 = 4 1 2 4 6 12

Macierze s osobliwe jeeli rzd macierzy jet mniejszy od jej wymiaru (kolumny lub wiersze s liniowo zalene). W praktyce atwiej si odwoa do kryterium zwizanego z wyznacznikiem macierzy. Wyznacznik macierzy osobliwej jest rwny 0.

AB=98 418=0 A=14 22=0

Chcemy sprawdzi, czy powysza rwno zachodzi. Zauwamy, e pomnoenie lewej strony tej rwnoci przez transpozycj macierzy A da w wyniku macierz jednostkow.
A ' A' = I
1

Po przemnoeniu prawej strony przez t sam macierz otrzymamy: A ' A' = A A ' = I ' =I W powyszym przeksztaceniu wykorzystalimy wasno transpozycji: A ' B ' = BA' , oraz fakt, e transpozycja macierzy symetrycznej jest rwna wyjciowej macierzy.
1 1

Zad 5. Pokaza (z definicji), e macierz X X jest nieujemnie okrelona. Rozwizanie Wprowadzamy nastpujce oznaczenia:

x11 x1k X = xn1 xnk nxk

c1 x1i x = - i-ta kolumna macierzy X c= i ck xni

a = Xc. a jest oczywicie wektorem kolumnowym o n elementach. Macierz nieujemnie okrelona to taka, dla ktrej prawdziwe jest :

c 0 cX Xc 0.

a1 a1 a1 = a a = n a2 cX Xc = ( Xc) Xc = [ 1 n] i =1 i an an an

Zad 6 Pokaza (z definicji liniowej niezalenoci), e macierz X X jest nieosobliwa jeli kolumny macierzy X s liniowo niezalene. Rozwizanie Oznaczenia jak w zadaniu 5! Musimy pokaza, i z liniowej niezalenoci xi ,..., xk wynika, e macierz X X jest nieosobliwa. Wystarczy wic pokaza, e wyznacznik macierzy X X jest rny od zera. Udowodnimy, e liniowa niezaleno kolumn macierzy X pociga za sob dodatni okrelono macierzy X X , a z tego ju wynika, e wyznacznik macierzy X X jest dodatni. Wykorzystamy zadanie 5. Wiemy, e macierz X X jest nieujemnie okrelona:
c 0 cX Xc 0. Mog zaj dwa przypadki: 1) cX Xc > 0 Oznacza to, e macierz X X jest dodatnio okrelona, wic jej wyznacznik jest dodatni, czyli: | X X | 0 2) cX Xc = 0 Pokaemy, e przy zaoeniu liniowej niezalenoci kolumn macierzy X, ten warunek nie moe zachodzi. Wprowadzamy nastpujce oznaczenie: a = Xc. Poniewa X jest macierz wymiaru nxk oraz c jest wektorem kx1, to a jest wektorem wymiaru nx1. Czyli: a1 a1 a1 n cX Xc = ( Xc) Xc = = [ a1 an ] = i =1 ai2 an an an

Poniewa cX Xc = 0 , to

n i =1

ai2 = 0 , co oznacza e i ai = 0. Wic otrzymujemy:

x11 x1k c1 0 Xc = = . Zapisujemy to rwnanie, w postaci, w ktrej bdziemy mogli xn1 xnk ck 0 wykorzysta liniow niezaleno kolumn macierzy X: x11 x1k c1 x11 x12 x1k 0 = c + c + ... + c = x c + x c + ... + x c = Xc = 1 1 2 2 k k 1 2 k xn1 xnk ck xn1 xn 2 xnk 0 gdzie xi oznacza i-t kolumn macierzy X. Poniewa wektory xi ,..., xk s liniowo niezalene (z zaoenia), wic jedynym rozwizaniem powyszego rwnania s c1 = c2 = ... = ck = 0 , co w c1 0 oczywisty sposb przeczy zaoeniu, e c = . Wic nie moe zachodzi cX Xc = 0 . ck 0 Podsumowujc, przy zaoeniu, e kolumny macierzy X s liniowo niezalene macierz X X jest dodatnio okrelona, czyli | X X |> 0.
Zad 9 Udowodnij, e dla macierzy A i B o odpowiednich wymiarach ( AB ) = BA Rozwizanie Najpierw ustalamy jakich wymiarw musz by macierze, aby moliwe byy odpowiednie mnoenia: Anxk , Bkxm Akxn , Bmxk . Przyjmijmy nastpujce oznaczenia C = ( AB ), D = BA . Musimy pokaza, e C = D. 1) Czy wymiary si zgadzaj? Macierz C jest wymiaru mxn, bo AB jest macierz wymiaru nxm. Macierz D jest rwnie wymiaru mxn. 2) Musimy pokaza, e i, j cij = dij Element cij w macierzy C = ( AB ) jest elementem c ji w macierzy AB. Czyli c ji jest wynikiem przemnoenia j-tego wiersza macierzy A i i-tej kolumny macierzy B. Element dij w macierzy D = BA jest wynikiem przemnoenia i-tego wiersza macierzy B (czyli i-tej kolumny macierzy B) i j-tej kolumny macierzy A (czyli j-tego wiersza w macierzy A).

Zad 10 Udowodni, e dla ladu macierzy prawd jest, e tr ( A + B ) = tr ( A) + tr ( B ), tr ( AB ) = tr ( BA) Rozwizanie 1) tr ( A + B ) = tr ( A) + tr ( B ) Przyjmijmy oznaczenia: a11 a1n b11 B= A= an1 ann bn1 a11 a1n b11 A+ B = + an1 ann bn1
n

b1n bnn b1n a11 + b11 a1n + b1n = bnn an1 + bn1 ann + bnn
n n

Czyli tr ( A + B) = i =1 (aii + bii ) = i =1 aii + i =1 bii = tr ( A) + tr ( B) 2) tr ( AB ) = tr ( BA) Przyjmijmy oznaczenia: a11 a1k b11 b1n B = Anxk = kxn an1 ank bk1 bkn Niech: Cnxn = AB, Dkxk = BA . Musimy pokaza, e
k

i =1 ii

c = j =1 d jj .
k n n k

Element cii powstaje w wyniku przemnoenia i-tego wiersza macierzy A przez i-t kolumn macierzy B: cii = j =1 aij b ji . Moemy wic zapisa: tr ( AB ) = tr (C ) = i =1 cii = i =1 j =1 aij b ji . Element d jj powstaje w wyniku przemnoenia j-tego wiersza macierzy B przez j-t kolumn macierzy A: d jj = i =1 aij b ji . Moemy wic zapisa: tr ( BA) = tr ( D) = j =1 d jj = j =1 i =1 aij b ji .
n k k n

Poniewa

n i =1

k j =1

aij b ji = j =1 i =1 aij b ji tr ( AB ) = tr ( BA)

k n

Zadanie 11 Poka, e dla dowolnego P idempotentnego, M=I-P jest rwnie idempotentne. Poka, e iloczyn MP=0. Zaoenie: PP=P , poniew P jest macierz idempotentn, MM = I P I P =II MP= I IP PI PP= I P P P= I P= M

P P= P PP= P P =0

Zadanie 12 Poka, e dla dowolnego A, takiego, e

T A A jest macierz nieosobliw macierz:

P=A A A A

jest macierz idempotentn. Z definicji macierzy idempotentnej zdefiniowanej P:

T 1 T T

PP=P . Sprawdmy czy to prawda dla powyej

1 T T 1 T T 1 T 1 T

PP= = A A A A A A A A= A A A A = P A A A A A A A A
P P I

Zadanie 13 Udowodnij, e macierz M = I n 1 l l T jest macierz idempotentn rzdu n-1 oraz, e T l M =0 . l jest n wymiarowym kolumnowym wektorem jedynek. Policzy tr(M). Uwaga: Powyej zdefiniowana macierz M bdzie dla nas przydatna w przyszoci. Warto zastanowi si jak wyglda (jakie s jej elementy) i co otrzymamy mnoc dowolny wektor (o odpowiednim wymiarze) przez t macierz.

1 1 l= 1

[] []

1 1 1 T 1 1 1 l l = [1 1 ... 1]= 1 1 1 1

[ ] []
... 1 ... 1 1 1 1 x1 x x= 2 xn

[ ] [ ]
1 0 0 0 0 1 0 ... 1 ... 0 0 0 1 n
1

1 1 1 1

1 1 1

... 1 ...

1 1 = 1 1

1 n 1 n 1 n 1 n

1 n 1 1 n 1 n 1

... 1 n ...

1 n 1 n =M 1 n 1 1 n

x1 1 T 1 x Mx= I n l l x= x n l i=1 x i = 2 xn
n

[]

[ ][ ][][
i=1 x i n i=1 x i =

i=1 x i

x1 x2 xn

x x1 x x x = x2 x x xn

Powysze przeksztacenia wynikaj z: x1 T x xi =l x= 2 xn

i =1

[]

pomnoenie wektora x przez wiersz jedynek generuje sum elementw wektora x. x 1 T x n l l x= x 1 T Operacja pomnoenia wektora x przez n l l daje w wyniku kolumnowy wektor o tych samych elementach rwnych redniej arytmetycznej, danego wektora x.

[]

Mx generuje kolumnowy wektor ronic (odchyle) poszczeglnych elementw wektora od redniej (policzonej dla wszystkich elementw wektora x). Rozwizanie: Z definicji macierzy idempotentnej MM =M

Zdefiniujmy macierz P, tak, e M=I-P. Pokamy rwnie, e P jest idempotentne. Wtedy:

P=n l l PP=n l l n l l =n l l =n l n l =n n l l =n l l =P l l
1 T 1 T 1 T 2 T T 2 T 2 T 1 T n

W zadaniu 11 pokazalimy, e dla kadego idempotentnego P, M=I-P jest rwnie idempotentne.

MM = I

P I

P =II

IP PI PP= I

P P P= I 1 n 1 n 1 n 1 1 n

P= M .

M=

1 1 n n 1 1 1 n n 1 n 1 1 n n

... 1 ... 1 n

Stosujc elementarne operacje na kolumnach (mnoenie kolumn przez skalar, dodawanie kolumn do siebie) nie zmieniamy rzdu macierzy. Chcemy doprowadzi macierz M do posta, w ktrej najlepiej bdzie wida ile jest liniowo niezalenych kolumn. Bdziemy po kolei odejmowa od kolumny i kolumn i+1 macierzy M. Wyniki zapiszemy w macierzy poniej.

[ ]
1 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 ... ... 0 1 n 1 ... n 1 ... n 1 n 1 n 1 1 1 n ... Nastpnie pomnmy ostatni kolumn otrzymanej macierzy prze liczb n. Otrzymamy:

1 1 0 0 0 0

0 1 1 0 0 0

0 0 0 0 1 0 1 ... 0 ...

... ... ... 1 n

1 1 1 1 1 1

Zauwamy, e ostatni wiersz otrzymanej macierzy jest sum wszystkich pozostaych wierszy. W pierwszych n-1 kolumnach znajduj si jedynie dwa niezerowe elementy : 1 i (-1), ktre sumuj si do zeraz.. W ostatniej kolumnie mamy n-1 liczb (-1) oraz liczb n-1 co w sumie daje liczb 0.

n 1 1n 1= n1n 1=0
Wykonujc elementarne operacje (mnoenie przez skalar i dodawania kolumn lub wierszy) otrzymalimy maciedz, w ktrej jeden z wierszy ma same zerowe elementy.

Wobec tego ostatnia macierz nie ma penego rzdu (jej rzd jest mniejszy od n)! Jeden z wektorw wierszowych (kolumnowych) by kombinacj liniow. Wykonane operacje na macierzy wyjciowej M nie wpyway na zmian rzdu macierzy uzyskiwanych w kolejnych krokach. Pokazalimy, e macierz M ma niepeny rzd. Ustalmy teraz jaki jest on dokadnie: Wemy ostatnio uzyskan macierz:

[
Przypomnienie:

1 1 0 0 0 0

0 1 1 0 0 0

0 0 ... 0 0 ... 1 0 ... 1 ... 0 ... 0

1 1 1 1 1 0

Wykanajmy kolejno operacje dodawania wierszy, tak, e do wiersza numer i+1 bdziemy dodawa wiersz o numerze i.

[
lad macierzy tr M = i=1 mij
n

1 0 0 0 0 0

0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 ... 0 0 ...

... ... ... 1 0

1 2 2 2 2 0

W rezultacje uzyskalimy macierz schodkow z jednym zerowym wierszem. Rzd macierzy jest rwnych liczbie schodkw.

Macierz schodkow nazywamy macierz, w ktrej pierwsze niezerowe elementy wiersza (liczc od pocztku wiersza (od pierwszej kolumny)) pojawiaj na pozycjach w tym wierszu tworzcych rosncy cig, lub nie pojawiaj si wcale (wiersze zerowe). Wwczas rzd macierzy rwny jest liczbie niezerowych wierszy! Kad macierz da si sprowadzi do postaci schodkowej za pomoc elementarnych operacji (dodawania wierszy lub kolumn i mnozenia ich przez skalar)! Pokazalimy, e rzd macierzy M jest rwny n-1.

M=

1 1 n n 1 1 1 n n 1 n 1 1 n n

... 1 ... 1 n

1 n 1 n 1 n 1 1 n

Wida, e wszystkie elementy na gwnej przektnej s takie same. tr M = i=1 mij =n1
n

1 =n 1 n

Uwaga: lad macierzy idempotentnej jest rwny jej rzdowi!( Szkic dowodu znajduje si w pozostaych materiaach.) Czsto zdecydowanie atwiej policzy lad macierzy!