Widz przepa midzy tym jak odnosz si do siebie ludzie w Polsce, a jak w Szwajcarii.

Mieszkanie na obczynie pewno rozmaicie odciska si na ludziach. Dla mnie pobyt w Szwajcarii by wspania lekcj. Szwajcaria daa mi dystans do tego co w Polsce postrzega si jako problemy. Z perspektywy Szwajcarii, ktrej demokracja ma kilkaset lat cigoci, sytuacja wyglda inaczej. W Polsce najwicej krzyku byo zwykle na temat dziur w drogach, podczas, gdy z perspektywy szwajcarskiej od atania dziur waniejsze jest atanie tkanki spoecznej, dbanie by tworzy warunki do wzajemnego zaufania ludzi i zaufania obywateli do pastwa. Rozmowa Aleksandry Witkowskiej z Bernardem Frug (www.bernard.fruga.net), konsultantem, psychologiem biznesu i prezesem FC Edukacja | FranklinCovey Education, ktry latach 2000-2008 mieszka w Szwajcarii. Czego najbardziej brakowao Panu na emigracji? - Poczucia swojskoci. Tzn. poczucia, e jestem w swoim kraju, ze swoimi rodakami. Czego najbardziej brakuje Panu tutaj, w kraju? - Szacunku do drugiego czowieka. Widz przepa midzy tym jak odnosz si do siebie ludzie w Polsce, a jak w Szwajcarii. Mam na myli gotowo zrozumienia drugiego czowieka, uszanowanie go bez wzgldu na poziom dochodw czy bez wzgldu na stanowisko lub pogldy. Kiedy i dokd Pan wyemigrowa i kiedy wrci? - Bo ja wiem czy to bya emigracja, czy te jak kto sobie ze mnie artowa "wyjazd w delegacj"? Wraz z on i dwjk dzieci zamieszkalimy w Szwajcarii latem 2000 roku, do Polski wrcilimy latem 2008. Dlaczego zdecydowa si Pan wrci? - Bo Polska jest moim naturalnym miejscem do ycia. Co Pana najbardziej zdziwio po powrocie do Polski, jakie zmiany Pan zauway? - Moim zdaniem demokracja w Polsce jest w gorszej kondycji ni bya przed moim wyjazdem. W latach 90. prbowalimy budowa system polityczny, gdzie czowiek bdzie mia poczucie, e ma swoje prawa i bdzie mia szans znale sposb ich dochodzenia. System by niedorobiony, ale urzdnikom powtarzano, e czas skoczy z komunistycznym panoszeniem si urzdnikw. Obecnie widz chorobliwy rozwj administracji pastwowej z duo wyszym poziomem wadzy urzdnikw nad obywatelem, ni w latach 90. Obywatel wrci do roli petenta. To nie obywatele sprawuj kontrol nad instytucjami pastwa, to urzdnicy pastwowi trzymaj w garci obywateli. To jest najbardziej zadziwiajca zmiana, ktrej si nie spodziewaem. Prosz opisa jak wygldao aklimatyzowanie si po powrocie: odnawianie znajomoci, odwiedzanie miejsc itp. Jak Pan sobie z tym radzi? Jak radzia sobie Pana rodzina? - Osiem lat to szmat czasu. Pozostay nam kontakty ze starymi przyjacimi. Z niektrymi siadalimy do rozmowy jakbymy si nigdy nie rozstawali, czyo nas podejcie do ycia, zainteresowania. Inni poszli bardzo odlegymi drogami od naszych i spotkania byy trudne. Obecnie wikszo moich przyjaci to osoby, ktre poznaem ju po powrocie ze Szwajcarii. Jak wygldao szukanie pracy po powrocie do Polski? Udao si? Jeli tak, to czy jest Pan z niej zadowolony? - Na szczcie przyjechaem do Polski z prac. To znaczy mj szwajcarski pracodawca zaproponowa, abym nadal dla niego pracowa mieszkajc w Polsce. Obecnie poza prac dla Szwajcarw rozwijam dwa projekty biznesowe. Widz wrd ludzi w Polsce ch dziaania, pomysowo i gotowo do cikiej pracy. To dodaje mi skrzyde w biznesie. Gdzie i dlaczego Pana zdaniem jest atwiej o prac (satysfakcjonujc, adekwatn do wyksztacenia i dowiadczenia) - w Polsce czy za granic? - Myl, e praca najemna jest obecnie problemem w wikszoci miejsc wiata. Wiem, e w Polsce jest to szczeglnie bolenie odczuwalne, bo jestemy ubogim krajem, gdzie wymarzon posad wielu ludzi jest praca urzdnika. Pensje setek tysicy urzdnikw bardzo obciaj podatnikw. Przedsibiorca tworzcy miejsca pracy ma trudniej i kosztowniej ni np. w Szwajcarii. Jednoczenie jestemy czci globalnej wioski. Dobre

pomysy biznesowe kady Polak moe realizowa globalnie byle starczyo mu odwagi i chci nauki zasad dziaania innych spoeczestw. Jak bardzo emigracja zmienia czowieka? - Mog mwi tylko za siebie. Mieszkanie na obczynie pewno rozmaicie odciska si na ludziach. Dla mnie pobyt w Szwajcarii by wspania lekcj. Szwajcaria daa mi dystans do tego co w Polsce postrzega si jako problemy. Z perspektywy Szwajcarii, ktrej demokracja ma kilkaset lat cigoci, sytuacja wyglda inaczej. W Polsce najwicej krzyku byo zwykle na temat dziur w drogach, podczas, gdy z perspektywy szwajcarskiej od atania dziur waniejsze jest atanie tkanki spoecznej, dbanie by tworzy warunki do wzajemnego zaufania ludzi i zaufania obywateli do pastwa. Bo to jest podstaw rozwoju biznesu i to buduje bezpieczny dobrobyt. Podczas, gdy u nas syszymy gosy zachwytu nad otwieranymi piknymi centrali handlowymi wiatowych sieci handlowych, to w Szwajcarii debatuje si jak zabezpieczy interesy lokalnych szwajcarskich przedsibiorcw. Inaczej mwic zdaem sobie spraw z tego, e w Polsce mamy syndrom dzikusa, ktrego wpuszczono do sklepu penego wiecideek. wiecideka tak mu przewrciy w gowie, e zapomnia kim jest i co jest w jego interesie. Pobyt w Szwajcarii zmieni mj stosunek do polskiej codziennoci. Zdaem sobie spraw, e maymi krokami i cierpliwie warto zasypywa przepa kultury politycznej jaka nas dzieli od krajw o wielowiekowym dowiadczeniu dbania o swoje interesy. Czy wracajc do Polski musia Pan szuka mieszkania? Jeli tak, to jak przebiegay poszukiwania? - Po powrocie zamieszkalimy w mieszkaniu przyjaci, ktrzy wyemigrowali do Niemiec. Potem znalelimy dom, wzilimy kredyt i jak sobie artujemy, teraz wynajmujemy dom od banku. Co i dlaczego przysparzao Panu najwicej trudnoci po powrocie? - To ju cztery lata od naszego powrotu, wic czas zatar wiele szczegw. Pamitam, e trudno mi si byo przyzwyczai do niskiej jakoci mechanikw samochodowych. Byo to frustrujce do tego stopnia, e przegld samochodu zrobiem w Szwajcarii podczas wyjazdu na narty. Szkoda mi byo oddawa nasze dobre auto w rce partaczy. W Szwajcarii sono zapaciem, ale wiedziaem, e byo to solidnie zrobione. Powoli uczyem si tutejszych regu ycia. Teraz mam omioletni Astr, auto proste i atwe do naprawy, co wicej znalazem rodzinny, ustronny warsztat i pozbyem si problemw z mechanikami. Miaem te trudnoci by si przyzwyczai do poziomu arogancji w tutejszych bankach. Widz, e bez wzgldu na mark banku jest tu ten sam styl pracy i podejcia do klienta. Tak jakby pracownicy bankw zapomnieli, e ich miejsca pracy s finansowane z moich pienidzy, e kredytu si nie "przyznaje" tylko si go "sprzedaje i negocjuje". To bardzo duy dystans w stosunku do tego czego dowiadczyem w bankach szwajcarskich. Z czego najbardziej si Pan cieszy po powrocie? - Cieszy mnie ponowne wejcie w lokaln sie znajomych. Na obczynie utrzymywaem kontakt z mas ludzi, zarwno Polakw, jak i Szwajcarw, jak te innych obcokrajowcw. Byy to raczej wizi indywidualne, bez przekraczania granicy bycia lokalnym Szwajcarem. Czuem si troch jak go hotelowy, z ktrym kady, cznie z wacicielem hotelu chtnie wypije lampk wina, lecz do kuchni raczej mnie nie zaprosi, bo przecie to nie jest miejsce dla gocia. W Polsce od razu nawizaem mas kontaktw z niezwykle ciekawymi ludmi i wsplnie realizujemy projekty, ktre maj szans mie spory wpyw nasze otoczenie. Zreszt ten wpyw ju si chyba dzieje. Warto wraca do Polski? Myli Pan o powrocie na emigracj? - Nasza decyzja o powrocie do Polski bya w moim odczuciu jedn z najlepszych decyzji. Chyba bya rwnie dobra jak decyzja wyjazdu do Szwajcarii w 2000. Tutaj jestem szczliwy, tutaj oddycham pen piersi, tutaj jestem u siebie wrd swoich. Wci bardzo lubi i wysoko ceni Szwajcarw. Z najwyszym szacunkiem myl o tym jak dbaj o swj kraj. Lecz mieszkajc wrd nich zdaem sobie spraw, e jedynym krajem, o ktrym powiem, e jest mj jest Polska. Przypuszczam, e jeszcze wyjad za granic. Cignie mnie do Azji. Widz ogromn szans dla Polski we wsppracy z krajami Dalekiego Wschodu i mam nadziej z tej szansy osobicie skorzysta. Czy to bdzie emigracja? Moe raczej kolejna dusza delegacja.

Licencja: Dzieo licencjonowane jako / This work is licensed under: the Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska License. Link do treci licencji/ To view a copy of this license, visit: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/pl/.