62 KULTURA

w zbyt mierze opiera na Robinsonowskiej wizji wobec tego i jej

nie udaje problematyki kulturowej odpowiednio do jej znaczenia.
24. Israel H. Kirzner, Market Theory and the Price System, Princeton, N.j., D. van
Nostrand, 1963. Ludwig von Mises, Nation, State, and Economy, New York, NYU Press
11919l1983.
25. Moim zdaniem, rozumu
hermeneutyka, ale podobne wyzwania w pracach Wittgensteina
i innych filozofw.
26. Ludwig von Mises, Nation, State, and Economy, s. 13
27. na rzecz
i procesem rynkowym w: D. Lavoie, National Economic Planning: What 15 Left ?,
Cambridge, Mass., Ballinger, 1985; idem, The Market as a Procedure for Discovery and
Conveyance of Inarticulate Knowledge, Comparative Economic Studies 28, wiosna 1986;
idem, The Accounting of Interpretations; idem, Computation, Incentives, and Discovery:
The Cognitive Function of Markets in Market-Socialism, "The Annais of the American
Academy of Political and Social Science" 507, 1990, ss.72 -79; idem, Understan-
ding Differently. analogii i rynkiem zawiera praca
Horwitza The Private Basis of Monetary Order.
janet T. Landa
4
Kultura i w mniej
krajach: sieci etnicznych
handlowych jako organizacje
gospodarcze
na i etnicznych
grup gospodarczych w mniej krajach (MRK). W et-
nicznie jednorodne grupy (EjGP) w
dzykulturowych kontaktach gospodarczych.
1
Niektre z tych grup, jak na
Zydzi w Europie, swoje funkcje przez
czas, historia innych, na w
Azji, Hindusw we Wschodniej i Centralnej Afryce czy w Afryce
Zachodniej, jest znacznie krtsza. jakie o sukcesie
i trwaniu tych grup / Czy kultura ma w tym swj /2
w zasadzie nie interesowali
to zagadnienia pokrewnym dyscyplinom, to jest socjologii,
antropologii kulturowej i teorii marketingu. w ostatnich latach
zrazu skromna, ale szybko literatura ekonomicz-
na o czynnikach grup etnicz-
nych na rynku pracy i formy ich Na William
Darity i Rhonda Williams krytykowali
i za prby zignoro-
wania dyskryminacja na rynku rasowe
i finansowych rozmaitych
grup etnicznych w warunkach konkurencji.3 do
takiej koncepcji konkurencji, jaka jest ze w eko-
nomii, przede wszystkim z pracami Israela Kirznera
4
, Darity i Williams
wskazywali, - stosownie do tego punktu widzenia - dyskryminacyjne
nie charakteru, "zawsze
ludzie ktrzy zysku, jaki
stwarza dyskryminacyjne z rynku pracodaw-
cw i w ten sposb wyrwny-


Darity i Williams krytykowali to, co nazwali
64
KULTURA
teorii zasobw ludzkich - zwykle z pracami Tho-
masa Sowella
6
i Barry Chiswicka
7
- ktra proponuje kulturowe
etnicznego dynamizmu gospodarczego:
przyjmie kulturowe stanowi istotny czynnik
etniczne i rasowe, to trzeba powody, dla ktrych jest ono odpowiedzialne za
gospodarczy sukces. Takie jest jednak utrzymuje rynek
takimi prawami, jakie austriackiej wersji konkurencji. Na Sowell
8

ma na uwadze konkurencji.
9
Darity i Williams twierdzili dodatkowy mankament o charakterze
kulturowym stanowi to, nie one w stanie specyficznych
rozmaitych grup etnicznych. adekwatnej teorii etnicznego sukcesu gospo-
darczego oni w do marksistowskiej koncepcji konkurencji, ktra, ich
zdaniem, jest do pogodzenia z istnieniem dyskryminacji gospodarczej traktowanej jako
grup rasowych i etnicznych:
zarwno marksistowska, jak i austriacka koncepcja konkurencji nie
do i pewnych EJGP w MRK; takich np. jak
w Azji; Hindusi we Wschodniej i Centralnej Afryce, w Zachod-
niej Afryce czy w
pod i sukcesem etnicznych grup gospodarczych;
komentarz do krytyki kierowanej przez Darity'ego i Williams pod adresem Sowella.
Moja teoria opiera na takich jak kosztw wymiany zaczerp-
z ekonomii kosztw wymiany fragment New Institutional Econo-
i funkcji luk,
norm kulturowych rozumianych jako specyficzne zasoby grupy etnicznej oraz
"konkurencji grupowej"12 ze teorii ewolucji. jest to teoria
osadzona w materiale empirycznym i do danych empirycznej
struktur oraz grup etni-
czych handlem i do naszej wiedzy o historyczno-instytucjonalnym
funkcjonowania tych grup.13
Homo oeconomicus, kultura i grupa etniczna
Model samotnej, racjonalnie jednostki, ekonomicznego", stanowi
trzon nauk ekonomicznych. jest to jednostka, ktra starannie zyski i
straty po to, aby w racjonalnego wyboru.
14
zanim
racjonalnie decyzje, musi przez procesy socjalizacji i
akulturacji. Tymczasem znaczenie kultury czy efektw procesu socjalizacji na
racjonalne decyzje jednostek zwykle przez ekonomistw pomijane. godny
zanotowania prace Hayeka. on szczeglnie wyczulony na
procesami przekazu tradycji i kultury, przede wszystkim w rodzinie, a
Kultura i w mniej krajach ... 65
(por. roz. 3, Dona Lavoie). Stosunkowo niedawno
noblista Herbert Simon na interpretowania idei racjonalnego
Jako "IstOty uwarunkowaneju: ,
lst0o/ ludzkie nie leibnitzowskimi monadami do przez
me Jest co im narzucone, stanowi ono w ktrej ramach
ludzie i na ale
nie ograniczone jedynie do niej; zapewnia im nie tylko schronienie i be;pie-
w i w lecz i jakie potrzebne do
trafne?o;.a zatem ?dpowiedniego, w nieustannie; przez
zycie sprawuje nad nim zasadniczo na jego
adaptacji.
15
Antropologowie zawsze kultury na ludzkich zacho-
Na clifford Geertz stwierdza, ludzie bez kultury byliby
potworkami" w:
instynktw; niewiele rozpoznawalnych i brak intelektu:
kl[ ... ] Aby dodatkowe informacje; do musimy w ogromnym stopniu
zasobach kulturowych - to jest na skumulowanym "funduszu" symboli. Symbole
nie przejawiania czy korelatem naszej biologicznej; psychologicz-
neJ I egzystencji; one bez ludzi nie ma kultury lecz co
bez kultury nie ma ludzi. ,; ,
Tak niekompletnymi, ktre za pomo-
kultury - .me kultury rozumianej oglnie, lecz jej poszczeglnych form, to jest kultury Dobu lub
kultury HOPI, kultury jawajskiej czy kultury klas i kultury klas kultury
akademickiej i kultury biznesu.
16
'
i specyficznymi formami kultury jest
przez antropologa Frednka Bartha za "jednostki etniczne" i "grupy etnicz-
ne
u
:
opiera na kulturowe jest
ze zblorowoscl ludZI w zasadzie od
kultur ze kultura to nic innego jak termin
ludzkiego to w konsekwencji poszczeglne
grupy ludZI, to Jest grupy etniczne, z kultur.
1
A jest grupa etniczna? Na czym polega jej kulturowa specyfika?
A.P. Royce charakteryzuje cech:
18
1. grupy pochodzenie, na narodowe, lub wsplnych przodkw.
2. grupy podstawowe kultury.
3. Grupa jest z innymi grupami etnicznymi na szerszy system stosunkw

4. charakter ponadlokalny, granice wyznaczonych przez
pokrewlenstwo I przez relacji face to face.
S. jest podtrzymyvvane zarwno przez grupy, jak i przez do nich jednostki.
6. Kate orie e nicz "" . st' r
66 KULTURA
Pierwsza ze wskazanych cech dotyczy grupy charakteryzowanej w kategoriach biologicz-
nych lub rasowych. grupy identyfikowani na podstawie uchwytnych,o-
biektywnych cech fizycznych.
tradycja antropologiczna koncentruje na drugiej z wymienionych
cech, to jest na grupy etnicznej z Jest to charakterystyka na tyle
Barth nazywa kultury".19 Dzieli on kulturowe dziedzictwo
grupy na dwie kategorie: widoczne symbole grupowej to, co antropologowie
"kulturowym na ktre religia, sposb
ubierania sposoby preferowane przez grupy i podtrzymywane
dla zademonstrowania grupowej oraz za tym wszystkim
etyka i standardy moralne podzielane przez grupy. Barth akcentuje
kluczowe znaczenie "granicy grupy etnicznej":
[, .. ] granica grupy etnicznej wyznacza przebieg - zawiera nader skom-
plikowany wzr zachowall i stosunkw Zidentyfikowanie jako
grupy etnicznej kryteriw oceny i
Zawiera dwch ludzi w zasadzie "uznaje te same gry"[ ... ]
Z drugiej strony, traktowanie innych jako obcych, jako innej grupy etnicznej,
za pewnych kryteriw i
oceny oraz ograniczenie interakcji do tych dziedzin, co do ktrych
i interesw.
2o
Nacisk, jaki Barth na jednostki od i etyki grupy
etnicznej, jest przez biologa Lewisa Thomasa. o terminie
do wskazania na siebie samego, myse/f, Thomas stwierdza:
se lub seu, proste zaimki w trzeciej osobie, a pochodnych poza
itselt stworzona po to, aby na innych, z ludzi;
sibs i gossips, krewniacy i bliscy znajomi, to od seu. Se stosowane
do wskazania na obcego, oddzielnego, takie jak separate, secret i segregate.
Od rozszerzonej podstawy swedh pochodzi greckie ethnos ludzi "tego samego
rodzaju" i ethos obyczaje tych ludzi. Ethics wskazuje na zachowania ludzi podobne
do jednostki, a jednostki.
21
Mamy do czynienia z jednostki,
grupy etnicznej a takiej grupy. to co jest ustalane w toku procesu
socjalizacji i akulturacji. Autoidentyfikacja z do grupy etnicz-
nej oznacza uczestnictwo we "wsplnocie moralnej" ludzi podobnych do jednostki.
Krtko autodefinicja jest "wyznaczona przez

Trzecia z wymienionych cech z istnieniem mniejszych grup w ra-
mach szerszej grupy etnicznej. Na antropolog Marshall Sahlins
Ego, za w koncentrycznych stosunkw
wyznaczanych przez: i w
czy on, Ego wchodzi w interakcje z innymi
jednostkami w coraz bardziej sferach w ktrych pokre-
w przesuwania Ego z centrum ku
- - -- - ---- ---- - --<-- :----: \AI ....... : ..... " .........,.'i""!,c7 ... ni..,. cia 7mnieisza sie
T
Kultura i w mniej krajach ...
67
wzajemnej pomocy i Ego i z nim
partnerami. W interakcjach z spoza granicy etnicznej czy plemiennej Ego Ocze-
kuje "negatywnej Model dystansw i funkcjonowania za-
sady Sahlinsa opisuje dobrze zjawiska nepotyzmu i etnocentryzmu
w procesach wymiany czy gospodarczej: jednostka zawsze faworyzo-
swojej grupy etnicznej z dla obcych. Pierre van den
Berghe idzie nawet dalej i poszerza ten model o typu socjobiologicznego
selekcja krewniacza i altruizm w pozaludzkim
sprzyja jednostek. Traktuje on jako
a (ethny) jako granic
grupy bliskich lub krewniakw, ktrzy i do siebie zaufanie.
Jednostka intuicyjnie oczekuje, tej samej grupy etnicznej zachowa przynajmniej nieco
bardziej obcy z uwagi na zasady
Wsplne geny do a codzienna wzmacnia
Inni tej samej grupy etnicznej w sensie tego
"naszymi
Etnocentryzm, wskazywanie na "swoich", ktrym i dyskryminacja ski ero-
lIobcym
ll
, ktrym nie wszyst-
kich grup etmcznych. nie wszystkie grupy etniczne etnocentryczne w tym
.stopniu. N.iektre z nich bardziej etnocentryczne inne po prostu dlatego,
bardZiej skuteczme respekt dla swoich i norm.
Czwarta cecha to, etniczna pojawia jedynie w
kontaktw. Barth do tego, "dostrze-
ganie etnicznych nie stanowi konsekwencji braku interakcji oraz
akceptacji, przeciwnie - brak interakcji oraz akceptacji staje do
powstawania poszczeglnych etnicznych systemw
cecha wskazuje na to, - jak twierdzi Royce
27
- ma ona charakter
w mierze sytuacyjny, przedmiotem manipulacji
do dostosowania jej do
(1) w pewnych granicach jednostki rozmaitymi (2) ludzie
opcje i to za korzystne; (3)
w procesie ludzie w spr z innymi jego uczestnikami,
interes,y i punkty widzenia odmienne_ Krtko sposb
jest i elastyczny.28
cecha wskazuje na to, grupy etniczne swoje nazwy, im jako
symbole utrzymywania Grupa etniczna ustanawia
rzne granice, wedle ktrych przeprowadza na II
swo
ichll illobcych".
Do omawianych cech definicyjnych grupy etnicznej
jeszcze na to, grupy etniczne podstawowe
:'grupy. ku Itury", to jest, cechy ku Iturowe grup etnicznych traktowane jako
Ich dZiedZICtwo, ktre przekazywane jest nie w toku wycho-
wania w rodzinie. I znw pojawia miedzy grupa etniczna i kultura. ale w tym
68 KULTURA
przypadku kultury jest definiowane jako przekaz wiedzy,
i innych czynnikw zachowanie, w toku naucza-
nia i poprzez mechanizmy imitacji".29 Wszystkie te cechy grup etnicznych
dla naszej teorii pojawiania i trwania EJGP i granic etnicznej wymiany handlo-
wej.
Role, instytucje i koszty wymiany
na to, grupy etnicznej stanowi
jej jednemu systemowi etycznemu i gry. Jest to istotne dla
zrozumienia norm jako instytucji. Czym normy? politologa
Elinor Ostrom, normy
to zalecenia powszechnie znane i wykorzystywane przez uczestnikw do powtarzal-
nych, od siebie stosunkw. Zalecenia na to, jakie (lub stany rzeczy)
nakazane, zakazane lub dozwolone. Normy rezultat jawnych lub skrytych
pewnych grup, do wprowadzenia i zapewnienia w
nych sytuacjach poprzez:
(1) tworzenie pozycji (uczestnikw, itp.), (2) sposobw zajmowania lub opusz-
czania pozycji, (3) ktrych wymaga od ludzi pozycje:
jakie wolno, jakich nie wolno im (4) wskazanie, jakie rezultaty zajmowania
pozycji oczekiwane, dozwolone zakazane.
3o
Krtko wszystkie normy pewne zalecenia, ktre
lub pewne i, co tym
zaleceniom jest przedmiotem obserwacji oraz wymuszone.
31
Wszystkie grupy etniczne takie normy, jednak niektre z nich
bardziej skutecznie ich przestrzeganie. Te grupy etniczne, ktre zdomi-
handlowych, takie jak w
Azji,Hindusi we Wschodniej i Centralnej Afryce cZl w Jerba i w Antwerpii,
kodeksy opatrzone systemem sankcji. 2 .
Studia nad instytucjami trzon ekonomii kosztw wymiany,
New Institutional Economics.
33
Instytucje po to, aby koszty
wymiany. Koszty wymiany poszukiwanie partnerw oraz koszty negocjowania
i wymuszenia respektu dla kontraktu. Oliver E. Williamson na to, w
gospodarkach kapitalistycznych trzy alternatywne instytucje
gospodarcze lub formy organizacji gospodarczych koordynacji
nionych od siebie rynek i umowy, pionowo zintegrowane
stwo oraz umowy W pracy Williamsona kluczowe znaczenie ma
behawiorystyczne "pewne jednostki niekiedy oportunistycz-
nie" i rzadko dostrzegalne ex ante. W konsekwencji ex ante
podejmuje do ustalenia partnera oraz tworzy
zabezpieczenia ex post.
34
Oportunizm jest tu definiowany jako "egoizm
ze sprytem", a jego to kontraktu. Williamson utrzymuje,
n.i",n .. nAl'" intatT .. "ri" i ICTr'ltarlYlin{"'I\!r.Ip IllYlr'l\Af\' .. ,tri Iktllrv rpolll::lrvinp
Kultura i w mniej krajach ... 69
ne wobec umw rynkowych, strony przed oportunizmem. Ich jest
zatem racjonalizacja kosztw wymuszenia respektu dla warunkw umowy.
Kenneth Arrow na jeszcze inny sposb, w jaki ogranicza
zachowania oportunistyczne: to kodeksy i kodeksy etyczne
wzajemnemu zaufaniu stron ten sam kodeks. Zaufanie racjonalizuje koszty
wymiany. kosztw wymiany - w przypadku braku wzajemnego zaufania
- do likwidacji rynkw.
3s
W MRK przejawem wzajemnego zaufania instytucje pod wielo-
ma kluby partnerw wymiany do etnicznie jednorod-
nych grup handlowych. Ich jest racjonalizacja kosztw wymuszenia
respektu dla umw. jeszcze ten temat.)
niedoskonaly rynek i funkcja luk
jest traktowana jako czwarty czynnik produkcji - obok ziemi
uprawnej, pracy i Charakterystyka ludzi to problem ro-
wiele kontrowersji. Na Frank Knight to, oni
obszary Joseph Schumpeter nacisk na ich funkcje innowacyjne,
a Israel Kirzner na to, oni dostrzegania i wyko-
rzystywania cenowych. 36 (Por. Lavoie.)Tak
pozostaje nadal tak dalece niejasne, przypomina nieco


Nie ma jednak opisywany przez Knig-
hta, Schumpetera i Kirznera to ze ro z w i n i j gospodarki zachod-
gospodarki MRK zasadniczo od zachodnich
gospodarek, rola ludzi w tych krajach rw-
odmienna. William Glade oglny schemat analityczny
przydatny do badania w MRK. 38 Teoria powia-
da on, musi szans, wyznaczone z czynniki struktural-
ne i takie jak zmiana technologiczna, przemiany demograficzne,
dynamika popytu popytowe aspekty a oko-
warunki wykorzystania gospodarczych.
struktura gospodarczych ma charakter obiektywny, to jaki charakter
czynniki na to, kto i
gospodarcze? Glade sugeruje, do wykorzystywania nowych
od wszystkich kluczowych zasobw, nie od takich
konwencjonalnych kategorii, jak ziemia uprawna, praca i Sieci informacji,
polityczne, "gwarancje wymianyU i mechanizmy mobili-
zacji zasobami o znaczeniu kluczowym dla pojawienia

Teoria Harveya Leibensteina znaczenie
niekonwencjonalnych zasobw w mechanizmach Leibenstein tak
oto definiuie
70 KULTURA
dla stworzenia i prowadzenia w warunkach
rynkowej istnienia rynkw, ktrych funkcja produkcyjna
nie jest do rozpoznana. W obu przypadkach koordynuje
rozmaite rynki, on na styku", Jednak-
w przypadku nie wszystkie rynki lub tak
aby sukces, musi manka-
menty rynkw[ ... ] Ludzie zgodnie z to jednostki lub
grupy jednostek o czterech podstawowych cechach: oni rozmaite rynki,
na wadliwie rynkach (funkcja brakw),
konieczne zasoby i lub
pozyskane zasoby (tj.
i rynkw przyczynia do wzrostu znaczenia
rozmaite sposoby redukcji ryzyka i
zanej z prowadzeniem operacji handlowych. Nathaniel Leff twierdzi, - pod
ryzyko i nieuniknione warunki prowadze-
nia operacji na rynkach MRK-
jest wysoce prawdopodobne, w MRK
psychologiczne wyczulenie na nowe i wykorzystywanie ich w agresywnej
polityce inwestycyjnej. Szczeglne warunki poziom ryzyka i
oraz potrzeba zabezpieczenia systematycznych dostaw prawdopodobnie nowe
oczekiwania.
4o
Leff nacisk na znaczenie organizacji typu "Grupa", to jest
wielkich pod pewnymi
konglomeraty i zaibatsu, i w kilka rozmaitych
dziedzin - co za oraz gospodarcze i technologiczne
Znaczna nowoczesnej produkcji w MRK pochodzi z
krajowych zorganizowanych wzorca Grupy." 1 "Grupa"
Leffa jest zdolna do rynkw w MRK
wi do i informacji, a redukcji decyzji doty-
inwestycji i produkcji.
W na
niu luk" i na udziale handlowych w problemu niepew-
u mw w MRK, a w takich warunkach, w ktrych prawne mechanizmy
wymuszania respektu dla umw nie dostatecznie dobrze nacisk
na do tworzenia EJGP i sieci wy-
miany w celu racjonalizowania kosztw wymuszenia respektu dla umw - jest to
problem pomijany w teorii i w tych ekonomii, ktre
zagadnieniami wzrostu gospodarczego. EJGP nie tych
wzorw organizacji gospodarczych, ktre Leff opisuje terminem "Grupa". Ta forma
,organizacji nie opiera na pionowej integracji rozmaitych przeciw-
nie - to zdecentralizowane sieci gospodarczych
je jedynie
poszczeglnymi firmami, ale nie ma w tych oglnej zasady
Kultura i w mniej krajach ... 71
EJGP i zindywidualizowane sieci gospodarczych jako wydajne
organizacje gospodarcze: perspektywa kosztw wymiany
pojawiania EJGp
42
oraz jej uoglnienie 43 gdzie indziej.
Tutaj jedynie jej podsumowanie i na pochodzeniu EJGP.
W warunkach umw w MRK handlowcy
sobie z oportunizmem do umw. na indywidualnym
mikropoziomie sobie z tego, nie izolowanymi jednostkami,
sobie jasno swoje zakorzenienie w szerszych strukturach - rodzinie, klanie, grupie
etnicznej - ktre normy zachowania uczestnikw. Racjonalna,
zakorzeniona jednostka" w warunkach umw obrotu
nie beztrosko w bezosobowe stosunki wymiany z anonimowymi uczes-
tnikami rynku. Gdy Ego wybiera swoich partnerwhandlowych, kieruje innymi
ich Ego zatem krewniakw nad obcych, krewnych
nad dalszych i swojej grupy etnicznej nad outsiderw,
im mniejszy dystans, tym im tym
koszty ochrony umw.
do refleksji indywidualnych
im tworzenie osobistych sieci gospodarczych jako
ochrona przed oportunizmem w obrocie. Dla niektrych z nich skoncentrowane
Ego sieci gospodarczych z granicami etnicznymi lub religijny-
mi. Handlowiec nie w obrocie te granice,
koszty wymuszenia respektu dla umw z obcymi postrzegane jako
Dla tych ktrzy etniczne/religijne granice
po to, aby do towarw, podobna kalkulacja dotyczy porw-
nania kosztw wymuszenia poszanowania warunkw umowy w obrocie z obcymi -
z - z kosztami wyeliminowania obcych.
istnienie ze rynkw, racjonalnych decyzji
wielu indywidualnych wiarygodnych partnerw jest
pojawienie EJGP/osobistych sieci gospodarczych, ktrych normy
zachowania uczestnikw. Strukturalne efekty racjonalnych decyzji podejmowanych
przez wielu to jest powstawanie EJGP, wcale nie przez nich
rozumiane. Normy w EJGP rezultat
widzialnej ", to jest mechanizmu pokrewnego mechanizmowi odpowiedzialnemu za
powstawanie spontanicznego opisywanego przez ekonomistw ze
kiej. EJGP stanowi szerszej grupy etnicznej z tradycjami
i normami kulturowymi, jest wielce prawdopodobne, normy w EJGP
postrzegane jako emergentne zjawisko w wysoce wielohie-
rarchicznym systemie
Pojawienie EJGP racjonalizuje koszty wymiany poprzez umw
w nich stronami, ale odbywa to w sposb. Wzajemne zaufa-
nie stronami racjonalizuje koszty wymuszenia respektu dla warunkw umowy,
, , ',' r" p '::l ,t ,p p . o r 7
72 KULTURA
ny sposb stron, a zatem racjonalizuje proces gromadzenia informacji,
wzajemne zaufanie stronami w systemu przyczynia
do narastania wzajemnych co z kolei redukuje sprawdzania wia-
poszczeglnych uczestnikw systemu wreszcie, istnienie
sieci informacyjnej, stowarzyszenia wzajemnej pomocy lub organizacje
kastowe, w ktrych zakorzenione EjGP, racjonalizuje koszty zdobywania informacji o
potencjalnych partnerw. Etniczne sieci gospodarczych funkc-
w MRK traktowane jako instytucjonalne czy orga-
nizacje gospodarcze w stosunku do trzech form organizacji
gospodarczych w kapitalistycznych gospodarkach zachodnich wskazywa-
nych przez Williamsona. Zindywidualizowane, krewniacze/etniczne sieci gos-
podarczych organizacji gospodarczej w MRK nie
do je zatem jako organizacji gospodar-
czej, w ktrej stosunki umowne partnerw
osobistego, wzajemnego zaufania. je za p o r e d n i e postaci
organizacji gospodarczych, ktrych miejsce jest m i d z y rynkiem (stosunki umowne) i
(pionowo zintegrowane czy grupy Tak czy
inaczej, to wydajne formy organizacji gospodarczej, ktrych pojawienie zostaje
wymuszone przez potrzeby ochrony umw w niestabilnych warunkach rynkowych
i przez historyczno-instytucjonalny kontekst, w jakim
cy.
EJGP jako "nosiciele kultury"; zasoby etniczne, symbole
i etniczna uzurpacja
jakie czynniki granic etniczych handlowych po pojawie-
niu EjGP? jestem rola EjGP jako "nosicieli kultury" jest tu bardzo
istotna.
do grupy etnicznej czerpie z tego pewne
Wynika to z istnienia podzielanych zasad etycznych czy norm kulturowych,
ktrych jest redukcja kosztw wymiany przez umw. Z tego powodu
normy kulturowe grupy etnicznej jako lokalne, publiczne dobra/za-
sobl
4
lub grupy.45 normy kulturowe ludzkie
zachowanie specyficzne dla grupy etnicznej, je za
zasoby o charakterze etnicznym. Znaczenie tych zasobw polega na tym,
wtedy, gdy rynek jest stabilny, zaczyna etniczna jednostek:
stosunki gospodarcze z grupy, nie z
"obcymi". W tym symbole indywidualnej i grupowej - takie jak
nazwiska, nazwy klanw, i religia - istotne funkcje
informacyjne i pozacenowych informacji o potencjalnych part-
nerw.
46
To sens komunikatw etnicznych, poprzez ktre na
i kupcy w to jest
. ". t i ,t \Al'" r \I i 47 h"
r
I
I
I
I
I
Kultura i w mniej krajach ... 73
kupcy zwykle wtedy, gdy z kredytu
innych

z jerba w Tunisie
49
i
wani w obrt diamentami w Antwerpii
5
, ktrzy poprzez sposb ubierania
i inne symbole przebieg interakcji O znaczeniu gru-
powych norm kulturowych dla kosztw wymiany grupy
ten typ manipulacji ktry socjologowie i antropolodzy
jako "przebranie" - to jest udawanie innego po to, aby swj
status. Wystarczy zjawiska:
Zmiana nazwiska. ktry chce za innego klanu, zmienia
swoje nazwisko po to, aby do sieci gospodarczych zdomino-
wanych przez obcy klan. Niektrzy Hindusi w Centralnej i Wschodniej Afryce
nazwisko Koli klanu Patel, ktry z powodzeniem zdomino-
role gospodarczych.
51
Zmiana nazwiska jednak
ludzi interesu jest zorganizowana we wzajemnie
dobrowolne stowarzyszenia i tworzy ktra
wielu informacji o tych, ktrzy za innego
poprzez nazwiska. T en typ zmiany jest rzadko stosowany przez
w Azji,
zwykle znakomicie zorganizowane. Czynnik lokalnej integracji i organizacji
powody, dla ktrych Hindusw Koli udaje za
Hindusw Patel: dobrowolne organizacje nie takiego znaczenia w hinduskich
ludzi interesu we Wschodniej i Centralnej Afryce.
Zmiana wyznania. Po to, aby za grupy religijnej,
jednostka na Ta taktyka jednak za pewne
koszty. Dla Malaja konwersja na sposb oznacza nie tylko
zainwestowania w nauczenie lecz wysokie koszty psychologicznego
przystosowania - na jedzenia wieprzowiny.
Asymilacja. jest wyznaczana m.in. przez cechy
fizyczne, zmiana etnicznej bardzo kosztowna. W pewnych
granicach jest ona - cechy fizyczne za operacji plas-
tycznej, lub na soczewki kontaktowe
kolor oczu.
52
Na strategia asymilacji poprzez zawieranie mieszanych
stwarza dzieciom z tych szanse lepszego
statusu poprzez etnicznej. "Zmiana etnicznej jest niekiedy
procesem dwa pokolenia.,,53 koszty zmiany tak
wysokie, staje dla tych, ktrzy za
"swoich
ll

Tak etnicznych granic gospodarczych w znacznej mierze od

EjGP jako "nosicieli kultury": "swoi" nie tylko symbolami etnicz-
nej, lecz kulturowe i rasowe bariery ich przed
"obcych
ll
we "wsplnocie moralnejll homogenicznych sieci gospodarczych.
Prby przekroczenia tych barier za rozmaite koszty, wydaje
najbardziej W ten sposb EjGP,
... k It r j i " I'> I'> i '.,
74 KULTURA
fJGP jako kultury"; indywidualny w dobro zbiorowe
i akulturacja w rodzinie
z istotnych konsekwencji traktowania norm grupowych jako specyficznych, etnicznych
zasobw jest to, one podtrzymywane i przekazywane poko-
leniom. normy kulturowe lokalne dobra wolne, ich wykorzystywanie jako
zasobw przypomina czasami znany problem na wyni-
z tego, pewni ludzie dobrowolnie na "rynek" dobra dla
wszystkich. Bez gwarancji nagrody jednostka nie dostatecznie motywowana,
aby do w tworzeniu dbr wolnych.
54
i
kupieckie z problemem na przez stwarzanie odpowiednich
motywacji: na kupcy znaczne sumy na
stypendia, szpitale lub cmentarze dla swoich

Nie jest to
podyktowane altruizmem, lecz po i - po -
egoizmem. Po pierwsze, oni sami z zasady ktrej
im sukcesgospodarczy. Donacje zwrotu dbr otrzymanych
od tej samej Dobrowolne datki dobroczynne
rezultatem egoistycznych motywacji: i
donatora w jego Uczenie respektu dla kulturowych zarwno w szkole,
jak i w domu sprzyja utrwalaniu i przekazywaniu grupy.
Grupy etniczne skutecznych, tanich kultury.
dalej te teorii EJGP, ktre rodzinne mechanizmy przekazywa-
nia kultury, do wnikliwej pracy Roberta Boyda i Petera


oni, konwencjonalna teoria socjobiologiczna nie wielkiego
ludzkich w rozmaitych grupach etnicznych - genetyczne tymi
grupami stosunkowo nieznaczne. Nie a przynajmniej nie
dostatecznie, etnicznego ludzkich zachowan, znaczna tych
jest wyznaczana przez Autorzy ci
tak, aby mechanizmy kulturowego
przekazu Ich model, dziedziczenia" genw i kultury,
obejmuje mechanizmy genetycznego i kulturowego przekazywani a Kluczowedla
tej koncepcji kultury jest definiowane
szeroko jako przekazywanie determinant - jednostkami, a zatem z pokolenia na
pokolenie - w toku uczenia imitacji i innych podobnych procesw. Z naszego punktu
widzenia kultury jest to, stanowi ona drugi, system dziedziczenia.
57
Rezultaty przekazu kultury - definiowanego jako dziedziczenie determinant
- od rodzicw swoje dzieci, od jednostek osoby
- takie jak nauczyciele, czy "wielcy ludzie" - oraz od nich
To procesy uczenia u podstaw przekazu kulturowego
jednostkami, one o tym, kultura jest "zjawiskiem z poziomu
populacji".58 Dziedziczenie kultury stanowi element procesu ewolucji ludzkich
z uwagi na koszty uczenia ludzie zostaliby zmuszeni do
Kultura i w mniej krajach ...
75
optymalnych adaptatywnych za metody prb i
to to za znaczne koszty. Wobec tego selekcja dostarcza
skrtw do nauki. Dziedziczenie kulturowe ma charakter adaptacyjny temu, jest
takim skrtem. Jednostki zakorzenione w kulturze do
lokalnych warunkw, stosunkowo niewiele w - porwnaniu z kosztami przys-
tosowania w populacji akulturowej - w uczenie Proces uczenia
na zasadzie prb i kosztowny. Gdy "istnieje znaczne prawdo-
koszty podejmowania decyzji szczeglnie wysokie, jak w przypadku
wielu decyzji, ktrych konsekwencje za przez
czas - decyzji wyboru zawodu, kluczowych
inwestyCji zmiany religII, I tak dalej" , korzystne
cie dwch zasad przystosowywania do kultury: po pierwsze, zasady
codziennych innych wrony, musisz
jak i one") i, po drugie, zasady tych, ktrzy w rozmaitych dziedzinach
sukcesy. Te metody uczenia kultury
kosztowne uczenie jej prb i Dla teorii Boyda i Richersona zasadnicze
znaczenie ma jednostki podatne na procesy uczenia i na mechanizmy
ta przypomina Hayeka, ktry nacisk na
tradycji przekazywanej jednostkom w rodzinie i w lokalnej.
Teza, ludzie na uczenie i zawarta jest w
wprowadzonym przez Herberta Simona. Charakteryzuje on w sposb

to poddawanie kierowaniu przez innych, ale - przede wszystkim - to uczenia
Ludzie ulegli do akceptowania do nich ze strony otoczenia, od
ktrego oni do przystosowywania swoich do norm j nacis-
kw Z ewolucyjnego punktu widzenia znaczny poziom nie jest altruiz-
mem, lecz egoizmem.
6l
Teoria Boyda i Richersona wykorzystana do wprowadzenia EJGP
traktowanych jako kultury, co przyczynia do ich w czasie.
wie EJGP te same kulturowe, z gry, ale z biegiem czasu
przez nowych grupy. Jak przebiega proces, w ktrym nowi
poprzedniej generacji? wiele rodzinnych
biorstw z interesw ojcowie swoim synom, nabywanie
kultury EJGP odbywa - synowie swoich ojcw
i nie prb i pokolenie
tych ktrzy sukcesy i role przywd-
cw i filantropw w swoich proces akulturacji przebiega
w etnicznej, ktrej EJGP stanowi nowi grupy etnicznej
dziedziczyli kulturowe tej gry i inne kulturo-
we obecnego pokolenia przekazywane
wtoku procesw uczenia kulturowe gry lokalne
dobra wolne, ich w czasie nie wymaga wielkich co przyczynia do
w7mrv'ni""ni::a Atnnronfnl"'7I'v'tI .... 7J ...... nI,..Aul J:lrD r: L+A .. ' .:.
76
KULTURA
nowych partnerw z pokolenia swojej grupy etnicznej. Kulturowe granice sieci
gospodarczych w czasie i nie im mechanizmy konku-
rencji opisywane przez konkurencji". Zjawisko EjGP przekonUje o sku-
konkurencji rozmaitymi grupami etnicznymi w ich do
zdominowania gospodarczego odmiennymi kulturami.
Grupowa konkurencja, wobec grupy i
EjGP stanowi skuteczne instytucjonalne
ochronie umw w MRK. jak jack Hirshleifer, skutecz-
powinno zdefiniowane w granic grupy:
Na wszystkich poziomach organizmy tworzenie stowarzyszen, ktrych cel
stanowi kooperacja, jest korzystne. Kooperacja jednak ma charakter wtrny i co najmniej
dwie cechy: (1) kooperacja w ramach grupy oznacza jedynie bardziej i
z "obcymi", (2) nawet w ramach grupy nie mamy nigdy do czynienia z
indywidualnych interesw, tak kooperacja musi wspierana przez sankcje[ ... l
W tej interpretacji ma sens jedynie jako miara grupy albo jej uprzywilejowania
w walce o lub zasoby ... zuniwersalizowana miara jest bez sensu,
musimy "nas" od "innych".62
Stosunkowo niedawno podobne rozumowanie, ze teorii ewolu-
cyjnej, Herbert Simon. Jego zdaniem, grupa
miasto, nard lub lokalny baseballu) z innymi grupami pOSiada
do jej to ona kosztem innych grup,
jej ulegli i jej Simon na.cisk na
organizacyjnej czy grupowej i - ktre pomija New Instltutlonal
Economics - co pozwala na problemu oportunistycznych.
63
Wprowadzone przez Hirshleifera konkurencji grupami, rozpatrywane
w ewolucyjnej perspektywie, zignorowane przez akademickie nauki ekonomiczne,ma zasad-
nicze znaczenie w proponowanym tutaj sukcesu i EjGP. sam fakt
pojawienia i obcych, etnicznie homogenicznych grup gospodarczych w MRK
i ich sukces w monopolizowaniu dla siebie funkcji wymiany
gospodarczej o konkurencji. W
nej, walce o wykor.zystanie szans gospodarczych grup o efek-
tywnej, skutecznej strukturze w przechwytywaniu i monopolizowaniu
rl gospodarczych.
Podsumowanie
Wiele EJGP w MRK - z w Azji, Hindusami
we Wschodniej i Centralnej Afryce, w Afryce Zachodniej - przez
rU"",; r7-":: n7;nL.-; r7nn"l" nl"'\'Alct""h, i nr7ntnAl"J,,1' \At n"ll"\it:>i tt:>rorii \Al"i""E:ni"i"r",i irh nroi,,_
Kultura i w mniej krajach ... 77
wienie zasadnicze znaczenie teza, w MRK, w ktrych infrastruktura prawna
jest zbyt aby umw, na siebie
luk", to jest problemu umw.
Grupy etniczne strukturami ktre efektywnie
respekt dla kulturowych norm wzajemnej pomocy i koope-
racji nad innymi grupami temu,
osobiste sieci wymiany oparte na wzajemnym zaufaniu. To pozwala im na monopolizo-
wanie rl w wymianie Istnienie etnicz-
nych zasobw norm kulturowych EjGP
pomoc racjonalizuje koszty obrotu gospodarczego ochronie umw.
EjGP efektywnymi formami organizacji gospodarczych, alter-
dla formalnego prawa i pionowej integracji gospodarczej.
Zasadnicze znaczenie dla utrzymania pozycji ma to,
EjGP "nosicielami kultury". Ich symbolami grupowej
aby swj monopol i "obcym" do etnicznych sieci
gospodarczych. Co EjGP w
przekazie kulturowym, ich do swoich
pewne dobra wolne, w tym zdobycia a dlatego,
przekaz etnicznych kulturowych dokonuje w rodzi-
nach organizmy gospodarcze. Kulturowa specyfika EjGP, ktrej
one swj sukces, ma charakter rynek w MRK jest zwykle
nasycony ze grupami, ktre - po sukcesu i zdominowaniu
funkcji - kulturowe i etniczne bariery wykluczeniu "ob-
cych". Bariery te dopty, dopki uzyskiwaniu gospo-
darczych.
UAustriacka teoria konkurencji i rozwijana przez Israela Kirz-
nera
64
nie zjawiska EJGP. subiektywne dostrzeganie
zysku zasadnicze znaczenie dla pojawienia to
jest to cecha rwno rozproszona w populacji -
a istnienie EjGP dobitnie o tym, tak nie jest. to
prawda, subiektywna cenowych ma kluczowe
znaczenie dla kirznerowskiego

opieranie teorii
na subiektywnej rozmaitych podmiotw na rynku do dostrze-
gania i wykorzystywania okazji nie stanowi jednak
Aby zyski z w cenach konieczne jest
wymuszenie respektu dla umw. Kirznerowski
sukces, z teorii Kirznera wyeliminowana umo-
wy.65 Teoria ta nie bierze pod kosztw wymiany i kosztw ktre
osobistych stosunkw partnerami i kulturowe
rasowe bariery w obrocie gospodarczym.Teoria Kirznera nie pozwala na
ne zrozumienie pojawiania EjGP m.in. dlatego, w niej zerowe koszty
wymuszenia respektu dla umw. Marksistowska koncepcja konkurencji proponowana
przez Darity'ego i Williams nie dlaczego pewne grupy etniczne
role zawodowe.
78
KULTURA
Moje kulturowe do teorii E1GP koszty wymiany pozwala
na dlaczego pewne grupy etniczne role w
obrocie gosflodarczym i jakie powody kulturowych dla
ich sukcesu.
66
Co moja teoria, w ktrej nacisk na
grupami, jest do pogodzenia z istnieniem dyskryminacji rynkowej traktowanej jako
sukcesw gospodarczych przez rozmaite grupy etnicz-
ne.
4: lanet T. Landa
lestem Scottowi H. Gordonowi i Philipowi Selznickowi za nad
tym
1. studium licznym grupom handlem i wy-
kulturami to praca Phi lipa D. Curtina, Cross-Cultural Trade in
World History, Cambridge, Cambridge University Press, 1984.
2.T na pytanie o sukcesu emigrantw jako
w krajach Azji w: lanet
T. landa, The Economies of the Ethnieal/y Homogeneous Chinese Middleman Group: A Pro-
perty Rights _ Public Choice Approaeh, nie opublikowana praca doktorska, Virginia Polytechnic
Institute and State University, 1978. sukcesu grup w wymia-
nie w Azji, w Afryce
Zachodniej, w Europie) w: Jack Carr i lanet.T. landa,
The Eeonomies of Symbols, Clan Names and Religion, ol legal Studies" 13, 1983, 55.135
_ 156; lanet.T landa, Underground Eeonomies: Generie ar Sui Generis I, w: Beyond the Informai
SeclOr, pod red. lerry'ego lenkinsa, San Francisco: ICS Press, 1988.
3. William A. Darity, lr., i Rhonda M. Williams, Peddlers Forever 1 Culture, Competi-
tion, and Discrimination, IIThe American Economic Review
ll
, Papers and Proceedings of
the Ninety - Seventh Annual Meetings ol the American Economic Association, 28 - 30
grudnia 1984, publikacja w 1985 r.
4. Israel H.Kirzner, Competition and Entrepreneurship, Chicago, University ol
Chicago Press, 1973.
5. William ADarity i Rhonda M.Williams, Peddlers Forever l, s. 256.
6. Thomas Sowell, Ameriean Ethnie Groups, Washington, D.C., The Urban Institu-
te, 1987; Ethnic Ameriea, New York, Basic Books, 1981; The Eeonomics and Polities
of Race, New York, Morrow, 1983.
7. Barry R. Chiswick, The Eamings and Human Capital of Ameriean lews, "lournal ol
Q
Kultura i w mniej krajach ... 79
8. Thomas Sowell, Ethnie Ameriea.
9. Barry R.Chiswick, Eamings and Human Capital ... , ss. 258.
10. Israel H.Kirzner, Competition and Entrepreneurship, ss. 131,205.
11. Ibid., ss. 259-260.
12. Jack Hirshleiler, Evolutionary Modeis in Eeonomics and Law: Cooperation versus
Confliet Strategies, w: "Research in law and Economics" 4, 1982, ss. 1 - 60.
.13 .. studium struktury i kulturowych emigrantw
"! Azji, oparte na terenowych zebranych
w MalezjI I w Smgapurze zawIera praca: I.T. landa, Eeonomies ofthe Ethnieally Homo-
geneous Chmese Mlddleman Group. Por. I.T.landa, Underground Eeonomies.
.. jednostka dokonuje racjonalnego wyboru, gdy struktura jej prele-
renCJI Jest (to znaczy, jakiekolwiek dwa dobra ona
wyboru jednego z nich lub wybr jest nieistotny) i przechodnia.
15. Herbert A. Simon, Organizations and Markets, praca nie opublikowana, Carnegie-
- Mellon University, 4 lutego 1989, s. 13.
16. Clifford Geertz, The Interpretation of Cultures: Selected Essays, New York, Basic
Books, 1973, s. 49.
17. Fredrik Barth, Ethnie Groups and Boundaries, Boston, little, Brown, 1969, s. 9.
18. Anya Peterson Royce, Ethnie (dentity, Bloomington, Indiana University Press, 1982, s. 24.
19. Fredrik Barth, Ethnie Groups and Boundaries, s. 13.
20. Ibid., s. 20
21. lewis Thomas, The Lives of a Celi: Notes of a Biology Watcher, New York,
Penguin, 1978.
Philip Se.lznick i Gertrude laeger, A normative Theory of Culture, "American
Soclologlcal Revlew" 29, nr 5, 1964, 653-669.
23. Marshall D. Sahlins, On the Sociology of Primitive Exehange, w: The Relevanee
of Modeis for SoC/al Anthropology, pod red. Michaela Bantona, "A.S.A. Monographs",
nr 1, london, Tavistock Publications, 1965.
24. Alvin Gouldner, The Notion of Reciprocity: A Preliminary Statement "American
Sociological Review" 25, 1960, sS.161-178. '
25. Pierre L. van den Berghe, The Ethnie Phenomenon, New York Elsevier Science
Publishin Co., 1981 s. 25. '
80
KULTURA
26. Fredrik Barth, Ethnic Groups and Boundaries, s. 10.
27. Anya Petersan Royce, Ethnic Identity, s. 26.
28. Ibid.
29. Robert Boyd i Peter j. Richerson, Culture and the Evolutionary Process, Chicago,
University ol Chicago Press, 1985, s. 2.
30. Elinor Ostrom, An Agenda for the Study of Institutions, "Public Choice" 48, 1986,
5.5.
31. Elinor Ostrom, Goveming the Commons: The Evolution of Institutions for Collec-
tive Action, New York, Cambridge University Press, 1990.
32. janet T. Landa, Underground Economies.
33. Ekonomia kosztw wymiany w twrczym artykule Ronalda Coase'a The
Nature ofthe Firm, opublikowanym w "Economica" 4, 1937, ss. 386-405, przedrukowanym
w: G.j. Stigler i K.E. Boulding, Readings in Price Theory, Homewood, III., Richard D. Irwin,
1960.Coase wysuwa instytucja pojawia w gospodarce wyspec-
jalizowanej wymiany jako konsekwencja do racjonalizacji pewnych rodiajw
kosztw wymiany, kosztw negocjacji kontraktu. w negocjacjach wykorzysty-
wany jest mechanizm cenowy, to od oczekuje oni
umw z dbr.
koszty negocjacji umw temu, miejsce kilku umw zajmuje jedna, to jest umowa
i umowy jest stwierdzenie, pracownik zgadza
w pewnych granicach, poleceniom i wskazwkom koordy-
natora, ktry - w granicach wyznaczonych - organizuje
w ramach Tak Coase uznaje,
biorstwa jest uchylenie mechanizmu cenowego z uwagi na koszty transakcji.
ekonomia kosztw wymiany jest zwykle z Oliverem E. Williamsonem
i jego do analizy instytucji kapitalizmu, por. Markets and Hierarchies, New York,
Free Press, 1975, i The Economic InstitutionsofCapitalism, New York, Free Press,
socjologw kojarzy kosztw wymiany z pracami Williamsona, ktry rozsze-
Coase'a i i
34. Oliver E. Williamson, Economic Institutions, 5.64.
35. Kenneth j. Arrow, Political and Eeonomie Evaluation of Social Effeets and Exter-
nalities, w: The Analysis of Public Output, pod red. j. Margalis, New York, National
Bureau ol Economic Research, 1970.
36. Frank H. Knight, Risk, Uneertainty, and Profit, New York, Harper and Row, (1925)
1965; joseph A. Schumpeter, The Theory of Economie Development, New York,Oxlord
University Press, (1934) 1961; Israel H.Kirzner, Competition and Entrepreneurship, Chi-
v r . I Press. 1973.
Kultura i w mniej krajach ...
81
37. Peter Kilby, Hunting the Heffalump, w: Entrepreneurship and Economie Deve/op-
ment, pod red. P. Kilby'ego, New York, Free Press, 1971.
. 38. P. Glade, Approaches to a Theory of Entrepreneuria/ Formation, "Explo-
ratlons In Entrepreneurial History", druga seria, tA, nr 3, 55.245-259.
Harvey Leibenstein, Entrepreneurship and Development, "American Economic
Revlew" 58, 1968,55.72-83.
40. Leli, Entrepreneurship and Economie Deve/opment: The Problem
Revlslted, journal ol Economic Literature" 17, 1979,55.48 - 49.
41. Ibid. s. 52.
42. janet T. Landa, Economics and Ethnieally Homogeneous Chinese Middleman
Group; Ide":,, A Theory of the Ethnically Homogeneous Middleman Group: An Institutio-
na/ Altemat/Veto ContractLaw, "Thejournal ofLegal Studies" 1 0,1981, ss. 349-362; idem,
Underground Economies.
43. jack Carr i janet T. Landa, Economics of Symbols; Robert Carter i janet T. Landa,
Persona/ Impersonal Trade: The Size of Trading Groups and Contract Law,"lnter-
natlonal Revlew ol Law and Economics" 4, 1984,55.15-22.
44. james M. Buchanan, The Limits of Liberty, Chicago, University ol Chicago Press,
1975, rozdz. 3 i 7.
45. james S. Coleman, Norms as Social Kapita/, w: Economic Imperialism pod red.
G. Radnitzky'ego i P. Bernholza, New York, Paragon House Publisher, 1987. '
46. jack Carr i janet Landa, Economies of Symbols.
47. Anya Petersan Royce, Ethnie Identity, 5.202.
48. Cristina Sanzt?n, Thai andSino-Thai in Smali Town Thailand: Changing
Pattems of Interethme RelatlOns, w: Jdenl1ty, Culture and Po/ities, t.2 pracy The Chinese
In Southeast ASIa, pod red. Lindy Y.C Lim i j.A. Petera Goslinga, Singapore, Maruzen Pte.
Ltd., 1983, s. 92-125.
49. Abraham L. Ludovitch i Lucelte Valensi, The Last Arab lews: The Communities of
lerba, Tunisia, New York, Harwood Academic Publishers, 1984.
50. jacques Gurvith, Antwerp lewry Today, "jewish journal ol Sociology" 1 O 1968
55.121-137. ' ,
51. Floyd Dotsan i Lillian O. Dotsan, The Indian Minority of Zambia, Rhodesia, and
MalaWI, New Haven, Yale University Press, 1968.
52. Anya Petersan Royce, Ethnie Identity, s. 189.
82
KULTURA
53. Ibid., s. 208.
54. Mancur Olson, The Logic of Co/lective Action, Cambridge, Harvard University
Press, 1965.
55. WilliamE. Willmot, The Chinese in Cambodia, Vancouver, University of British
Columbia, 1967; Clifton A. Barton, Trust and Credit: Some Observations Regarding
Business Strategies of Overseas Chinese Traders in South Vietnam, w: Ethnicity and
Economic Activity, t. 1 pracy The Chinese in Southeast Asia, pod red. Lindy Y.c. Lim i
j.A. Petera Goslinga, Singapore, Maruzen Pte. Ltd., 1983.
56. Robert Boyd i Peter j. Richerson, Sociobiology, Culture, and Economic Theory,
"journal of Economic Behavior and Organization" 1, 1980, ss. 97-121; idem, Culture and
the Evolutionary Process.
57. Robert Boyd i Peter j. Richerson, Sociobiology, Culture, and Economic Theory, ss.
101-102.
58. Robert Boyd i Peter j. Richerson, Culture and the Evolutionary Process, s. 6.
59. Ibid., ss. 14-15.
60. Ibid., s. 285.
61. Herbert Simon, Organizations and Markets, s. 13.
62. jack Hirshleifer, Evolutionary Models, s. 50.
63. Herbert Simon, Organizations and Markets.
64. Israel H. Kirzner, Competition and Entrepreneurship.
65. Na temat teorii mechanizmy prawa umw
umw i w ten sposb oczekiwane zyski z obrotu por. j.T. Landa,
Hadley v. Baxendale and the Expansion of the Middleman Economy, "journal of Legal
Studies" 16, 1987, ss. 455-470.
66. Moja teoria sukcesu etnicznych od kulturowej teorii sukcesu
etnicznego w dwch punktach. Po pierwsze, etniczne sieci gospo-
darczych pod znaczenie racjonalizacji kosztw wymiany w krajach mniej
w ktrych instytucje prawne Po
i konkurencja grupami stanowi centralny element mojej teorii
sukcesu i etnicznych sieci gospodarczych, natomiast wydaje
Sowell nie bierze tego elementu pod Na
w Azji, pisze on o do pracy"
jest to kulturowej przewagi, im sukcesu
gospodarczego w Azji (Economics and Po/itics of Race, s. 139).

I
Kultura i w mniej krajach ...
83
i konkuren-
CJI, pracySowella przez Darity'ego i Williams,
z.naczenle .kulturowych oraz powody ich powstawania i w etnicznych
sieciach Moja teoria nie jest sprzeczna z
sukcesu posrednlkow etnicznych w pracy socjologa Edny Bonacich,
wykracza poza do ekonomii kosztw wymiany. Bonacich
sukces mnleJszoscl etnicznych, do ich etnocentryzmu,
zania do Ojczystego, ich statusu i z tym postawy wobec
Ich. do akumulacji i prawdziwej "Wspl-
n?towa solidarnosc odgrywa w wyznaczaniu gospodarczej pozycji et-
nicznych grup Rodzina, regionalne, lokalny dialekt i etniczne
Jako czynniki preferencji w stosunkach gospodarczych. Pierwotne
i wzmacniane przez formalne i nieformalne stowarzy-
o ':"Ielu (Edna Bonacich, A Theory of Middleman Minorities, "American
Soclologlcal Revlew" 38: 5, 1973, 55.583-594.)
140 KULTURA
14. uprzywilejowana i swojej grupa, gos-
podarczo. od renty ziemskiej oraz pracy o charakterze profesjonalnym lub
zachowuje dystans w stosunku do mas utrzymywaniu zakazw
szym kastom oraz monopolu na dobre podzielanej dumie z kultury
literackiej i Ta wsplnotowa integracja jest podtrzymywana przez
ktra w sposb godny uwagi potrafi adap-
i przyczynia do poszerzania panowania grupy i jej szans politycz-
nych", w: J.H. Broomfield, E/ite Conflict in a P/ural Society: Twentieth - Century Benga/,
Berkeley, University of California Press, 1968, ss. 12 - 13.
15. Milton Singer, When a Great Tradition Modemizes, s. 350.
16. Idem, s. 351 - 352.
17. Max Weber, The Re/igion of /ndia, Glencoe, IIlinois, Free Press, 1960, s. 200.
i
S.G. Redding
8
Kultura i emigrantw

Prezentowany zawiera omwienie empirycznych nad
ludzi interesu poza granicami swego kraju.
niej, omawiam w nim przekonania i jakie za ich sukcesw
zanim empiryczny uzasadnia-
moje propozycje teoretyczne, na dwa zagadnienia. Pierwsze z nich
to problematyka znaczenia wschodnioazjatyckiego modelu rozwoju, alter-
dla zachodniego kapitalizmu oraz dla sowieckiej wersji uprze-
w dezintegracji Bloku Wschodniego druga z tych
alternatyw jest coraz mniej Niemniej rozwoju nawet
nieco kontynentalne Chiny i Korea a RadzieckL)
Obserwacja gospodarki w krajach wschodnio azjatyckich nasuwa dwa
" nia. Po pierwsze, one sukces porwnywalny z tym, jaki na
Zachodzie. wschodnioazjatyckie z powodzeniem na
dzynarodowych rynkach, a w wielu dziedzinach je W Japonii
dochd narodowy na przekracza odpowiedni w Stanach Zjednoczo-
nych, w przeliczeniu na Hongkong i Singapur bogatsze od kilku krajw
europejskich. Po drugie, sukces gospodarczy w sposb odmienny na
Zachodzie. Organizacje gospodarcze relacje gospodar-
i inaczej i w odmienny sposb podtrzymywane,
a postawy roboczej wobec - i wobec samej pracy - odmienne.
Poza oczywistymi w makroskali Wschodem i Zachodem, na obszarze
Wschodniej Azji mamy do czynienia z istotnym Jest ono tak
jedynie na wysokim poziomie uoglnienia kraje te
Na znaczne typologiczne
rodzinnym i Mimo to organizacje te przynajm-
niej pod pewnymi
o Wschodniej Azji, mwimy zarwno o sukcesie, jak i o -
. v I r nich wio inacz i i inn poiazd
I'
142
KULTURA
Te ogromne znaczenie dla teorii socjologicznej i
- szerzej - dla teorii rozwoju, dla rozmaitych teorii modernizacji, ktre
do charakterystyczny, na Zachodzie indywidualizm
z Konsekwencje z takiego punktu widzenia
Peter Berger:
Azja Wschodnia, nawet w jej najbardziej zmodernizowanych rejonach, nadal jest
do kolektywistycznej i dyscypliny dla zachodnich
obserwatorw, do z gruntu odmiennych j wzorw ... Czy jest
Azja Wschodnia sukces w tworzeniu nie indywidualistycznej wersji kapitalis-
tycznej Gdyby tak to kapitaliz-
mem i indywidualizmem niekonieczny i nieoczywisty, potraktowany jako
zbieg przypadkowych historycznych.
1
ograniczonej znacznej teorii socjologicznych
procesy modernizacji na terenie teorii
organizacji. Zwolennicy uniwersalizmu (tacy jak Lex Donaldson
2
i Henry Mintzberg
3
)
w obliczu ktre uniwersalnych zasad
organizacji, jakie we wszystkich kulturach.
4
do rozeznania tej w projekcie
badawczym Beyond Bureaucracy opracowanym przez R.D. Withleya i S.G. Reddin-
gas.Podstawowa teza tych rozmaite wzory czy "recepty"
gospodarczej w i z powodzeniem
w kategoriach kontekstu instytucjonalnego, w jakim
nia tego rodzaju historyczne, geograficzne i polityczne,
aby dyskusja nad zachowaniem Ta prba
nia poprzez do takich czy innych wzorw, jest traktowana
jako prba przeniesienia dyskusji na teren obszarami, ktre dla siebie
zarezerwowali zwolennicy o charakterze kulturowym z jednej strony i zwolen-
o charakterze instytucjonalnym - z drugiej, to jest tam, gdzie ona
najbardziej twrcza.
6
o zakresie hipotez w
ramach tego projektu badawczego na podstawie lektury
aktorw gospodarczych i
kontekstu ich badawczego jest przeprowadzona przez
Richarda Whitleya analiza europejskich wzorw prezentowana w tej

Drugie z ktre przed do prezentacji
empirycznego, dotyczy kwestii zmian w paradygmatach teorii
Temat ten po raz pierwszy przez S.M. Greenfielda i A. Strickona,
ktrzy dokonali sposobw podchodzenia do problematyki
w czasie jakie od chwili opublikowania teorii rozwoju gospodarczego
przez Josepha Schumpetera.
7
Prezentowana przez nich charakterystyka zmian w stoso-
wanych badawczych i perspektywach poznawczych rozpoczyna od
ekonomicznej interpretacji instytucjonalnych mechanizmw rwnowagi. Nacisk na prob-
rwnowagi rynkowej do pytania o to, w jaki sposb

I
I
l
Kultura i emigrantw
143
dochodzi do uruchomienia procesw wzrostu gospodarczego: teorie rwnowagi z defi-
nicji nie tym zagadnieniem. Co jak dyna-
mizm gospodarczej jest od czynnikw pozaekonomicznych, a
od indywidualnych na rynku.
Problem przed ekonomistami na tym, odpowiedzi na
ich pytania poza obszarem ekonomii - w
nych,socjologicznych i psychologicznych determinantach
ki tego rodzaju badaniom na psychologiczne pode)sc,e
Davida McClellanda nacisk na i historyczno-
socjologiczne prace skoncentrowane na jakie
nieuprzywilejowanych (pisze o tym innymi Everett
Hagen).9 Greenfield i Strickon dwie pierwsze dekady to okres,
w ktrym "uwaga stopniowo z na wzrost
gospodarczy na psychologiczne cechy ludzi jako osoby. przed-
i na warunki, jakie do uformowania tych
cech
u

lO
troska o systemw gospodarczych za-
do przyjmowania ktre nie kwestionowane i znaczny

* Preindustrialne, nierynkowe gospodarki uznano za przedmioty zasadniczej zmiany, jakiej
jak najszybciej tak, aby one Zachd. mechaniz-
my regulacyjne tych gospodarek nie przedmiotem badan.
* W badaniach nad przyjmowano, i
stwa, gospodarki i zachowanie ludzkich populacji, ktre albo albo - przy
czym w obu przypadkach one stabilne. Typowe to dla
statystyki gospodarczej", ktra nie jest w stanie modelu przechodzenia z Jednej fazy do Innej.
.. "faz" rozwojowych oznacza do tradycji
wiecznego ewolucjonizmu, to jest do paradygmatu, ktry powinien zrewidowany.
Aby jakie za wskazanych Gre-
enfield i Strickon ujawnienie i odrzucenie "esenCjalno-organlczne) metafori
i
ktra zachodniej przez dwa lat".
oni, pojmowanie jako specyficznych
organizmy zdolne do wzrostu jest raczej, oni,
na indywidualnych organizmach na ludzkie populacje, obserwo-
sposobami sobie przetrwanie, i mniej uwagi teoriom
typw czy gatunkw. . ..
Ta "darwinowska ekologia populacyjna" zastosowana do badama
nam lepiej
poprzez kluczowych aktorw w
nych. Ludzie interesu decyzje, a szersze wzorce zmiany
tych decyzji. tej perspektywy jest to, pozostawia ona miejsca na
rf\701:l1it"" nrAr",,"''' o.,AI ..... [" ...."i ........ i I-.,.. ...... k: ... .. __ :_1. __ 1 .. ____ 0.._ - .. 1... ,
144 KULTURA
nej sytuacji. Usuwa ona modernizacji, a zatem
konwergencji. To, co poprzednio traktowane jako anomalia,staje
teraz
Rozumowanie
Nawet identyczne nowe zachowania lub zasoby takie jak technologie
w obszar funkcjonowania rozmaitych populacji, nie otrzyma podobne wzory
Przeciwnie, od
swoimi wizjami stosunkw i rozwinie swoje wzory.
do dyspozycji nowe zasoby, jednostki do realizacji dla siebie celw
decyzje wyboru sposobw Rezultaty procesu selekcji ujawni
nam nowy wzr w grupie. czy dyrektorzy fabryk
negocjacje z populacjami robotnikw, ktrych oczekiwania stosunkw z
od ich europejskich czy kolegw, podejmowali decyzje
i dokonywali wyborw innych te, jakie w podobnych sytuacjach Amerykanie czy
Europejczycy. W rezultacie wzory stosunkw
w kilku odmiennych odmienne. Decyzje podejmowane w
z tych zarwno "obiektywne wymagania" technologii, jak i cele
wyznaczone przez oraz podzielane przez robotnikw. Rezultaty procesw ewolucY1-
nych zatem w z tych przypadkw za razem celem


prba skoncentrowania na indywidualnym aktorze
swoje decyzje z redukcjonistycznym stanie
jakiejkolwiek teorii lub jakakolwiek analiza porw-
nawcza. Aby takiego o staranne
tego, co C.C.Ragin nazywa obserwacji" - w literaturze przed-
jest zwykle indywidualny interesu lub jego firma - od "jednostki
na kategorie wykorzystywane do opisu wzoru
biorczosci .14
o tym praktyk porwnawczych nauk
do zastanawiania nad pytaniami, jakie na
tym potencjalnie twrczym obszarze zwolennikw kulturo-
wych i zwolennikw o charakterze instytucjonalnym. Oto takich

* Co ludzie (w odr6Znieniu od pytania o to, jakie cechy ich
?
* Dlaczego tak, jak
* Jakie mechanizmy kopiowania przez innych nowych wzorw tworzonych przez
poszczeglnych ludzi interesu? W jaki sposb te wzory selekcjonowane, aby poprzednio
modele charakterystyczne dla grupy?
* Jakie znaczenie ma wszystkich czynnikw
charakter i gospodarki?
* Cz w te o rodzaju w ch
I
I
Kultura i emigrantw 145
interesu poza krajem
Badania trzech pierwszych z wymienionej listy i empi-
rycznie uzasadnionych informacji, ktre do znalezienia odpowiedzi
na dwa pytania. Badania dwch prowa-
swoje w Hongkongu, na Tajwanie, w Singapurze i w Indonezji
i na celu ich i wyznawanych oraz
ich z tym, co wiadomo o w rodzinnych.
Wprawdzie koncentrowali na przekonaniami doty-
i w tej dziedzinie, niemniej chce-
my jako fragment szerszego obszaru badawczego.
to wszystko to, co ludzie swoimi
natomiast przekonania motyww tego, co oraz szer-
szego kontekstu powody, dla ktrych te
w kulturze gospodarczej.
Nasze badania na nagrywaniu na wywiadw prowadzonych zwykle
z dwoma i w czasie obiadu.
lS

wo ustrukturalizowanym zestawem zebraniu opinii badanych
cych podstawowych kwestii ich sposb o sobie,
bliskich i krewnych, i organizacji oraz Wypowiedzi bada-
nych spisane i skategoryzowane tak, aby na
grupy ludzi. do historii
kultury oraz do wzorw gospodarczych

Duch kapitalizmu
Z definicji termin kapitalizm" dotyczy gospodarczych ludzi
poza terenem Chin kontynentalnych. Prezentowane tutaj wyniki przed-
swoje interesy w Hongkongu, na Tajwanie, w Sin-
gapurze, Indonezji, Malezji i Tajlandii. Rysunek 8.1 ma na celu przedstawienie ducha ich
gospodarczych. Ukazuje on ich sposb swojego na
podstawie analizy tego, co sami nam powiedzieli. Dla celw badawczych
pewne poziomy analizy po to, aby mc odpowiednich
Te cztery poziomy analizy to: postrzeganie samego siebie, stosunki z bliskimi
i krewnymi, organizacja tymi
poziomami zachodzi wiele ale z nich jest charakteryzowany w ramach
kontekstu teoretycznego, to jest odpowiednio - na psycholo-
gicznej, organizacyjnej i socjologicznej.
Wydaje trzy fundamentalne historii
podstawowe determinanty P a t e r n a I i z m
wywodzi przede wszystkim z etyki struktury
o ile o szacunku i pod orz dkowaniu m
Rys. 8.1.
Duch kapitalizmu
historyczne tradycje

f"{-'t,, ,;, '--'.H.".,
-'koncepcja
na poziomie ego
na poziomie
sunkw

i rodzinnych
na poziomie
organizacji
na poziomie

autor
religijne: konfucjanizm,
buddyzm, spirytualizm I--
----
,"'j,li"'j' w cod,;n;e y
osobista
na potrzeby innych
rodzina i krwi
rodzina
cechy cechy
nazwisko rodowe
nacisk rodziny na rodziny
sukces nonkonformizm trze-
socjalizacja w ciego pokolenia
rodzinie dewiacyjni
szacunek dla rodziny
starszych
,
patrymonializm
Paternalizm:
przejrzysta hierarchia

."" rodzinna atmosfera
ochrona kluczowych
l
z
r
pionowy
nacisk na hierar-
chiczny:
dyscyplina

kontrolowane zachowania
rytualna
----
,
.' :
indywidualizm
T-
, ' bv:
samokontrola
J siebie
f-
nacisk na kon-
tr%wanie
V
sytuacji
,
nacisk na
satysfakcja z
brak alternatyw
l

budowanie wiarygodnych sieci



krwi
lokalne
wzajemnych
autokratyzm oparty na
osobistych
nieracjonalna i kontrola
1/
ograniczona, ale kooperacja
pozioma
II kooperacja pozioma oparta na wymianie 1=
osobistych
j
"I zintegrowane oparte
na rodzinnych
poczucie
postawa obronna
-
utrwalone poczucie
do gromadzenia
akceptacja dla odroczonych nagrd
nacisk na
/
l
brak zaufania
typowe problemy w zintegrowanej
pozbawionej tradycyjnych
mechanizmw instytucjonalnej wiarygod-
takich jak prawo
symptomy
i orientacji obronnej
r--I znaczenie technik
I

niedocenianie organizatorskich
",
skala: specjalizacja w
rynku lub towarze
orientacje poczuciu
etos pracy
-
chwilowa stabilizacja
wobec
pragmatyzm
-
politycznej
materializm
-
fatalizm 1
"""
'"
A
C

s:
""

m
Ql

'"

O
e
;:o-
"
Ol
"'O

"-
'" .iD'
o-
6'

"" n,

ero'
Ol
;;;
o'
:E
n
2:
'"
'" ,.,-
ri'
:;;,-
"""
"
148
KULTURA
ktrzy pozycje, oraz na oczekiwaniu zdyscyplinowanej odpowiedzial-
tych, ktrzy pozycje P e r s o n a I i z m to
problem wzajemnej istotna z uwagi na brak instytucji i struktur
takich jak prawo, ktre w aktach wymiany.
p o c z u c i e z a g r o e n i a to od wiekw wsplne masom Chinczykw uczucie.
ich z rolnictwem jedynie
minimum egzystencji, interwencji podejmowanych przez
polityczne i brakiem jakichkolwiek mechanizmw obronnych, a z brakiem porozu-
mienia i identyfikacji i elitami. Tradycyjny model
dominacji elity, oparty na monopolu na podtrzymywanie i oficjalnych
dogmatw politycznych (Konfucjanskich ostatnio, komunistycznych),
w indywidualnego utrzymania swojej
i go do polegania na zasobach rodziny. l
6
Na poziomie te konflikt siebie
z zajmowanego przez siebie miejsca w hierarchii a poczuciem
nia, jakie generowane jest przez brak poczucia bezpieczenstwa w strukturze
W rezultacie tego konfliktu pojawia silne do panowania nad
w - przede wszystkim poprzez kontrolowania
daje jednostce poczucie siebie
z konformizmu wobec oczek iwan z chodzi o
stwo i w ktrych roli jest znakomicie rozum i ane.
17

kontrolowania sytuacji od postrzegania
na to jest, przede wszystkim, ubstwa i z nim niskiego statusu. Ta
na status jest typowa dla w ktrych alternatywne drogi
budowania statusu zazwyczaj przed T ak dzieje na
w o charakterze kolonialnym lub w w ktrych poja-
grupy etniczne kulturowo obce w stosunku do kultury Takie
lub przez czas pojawianiu
Chinczykw na rozmaitych obszarach Wschodniej i Azji.
do panowania nad ma oczywisty z
Stanowi ono dostatecznie silny bodziec do podejmowania ryzyka i do nowator-
skiego rozmaitych elementw sytuacji w
materialne, Takie psychologiczne uwarunkowania
zasadnicze znaczenie i jest wielce prawdopodobne, na jej
warunki do sprawowania kontroli jest czynnikiem o charakterze psy-
chologicznym, ale stanowi ono
i poziom jej motywacji. naj krcej, kluczowy element tego
syndromu stanowi
Na poziomie stosunkw z bliskimi i krewnymi dostrzec podobne
jakie poprzednio, z tylko one na
nie W chinskim nie istnieje tradycja zinsty-
tucjonalizowanej pozostaje ono "minimalnie zintegrowane
ll
i nieustannie
boryka z problemem w stosunkach m.in. za
Domaca lIutvlitarvstvcznee:o familizmu
ll
.
18
Kluczowy odniesienia i 5ta-
Kultura i emigrantw 149
nowi rodzina, mechanizmy kooperacji w wyniku
od siebie jednostkami. Ten typ wzajemnego stanowi natural-
tendencji personalistycznych i przez okresy
w kulturze.
Jak Janet Landa, stanowi
prawa cywilnego.
19
Zapewnia ona poprzez
kosztw wymianlO i nadaje systemowi gospodarczemu a
mu Istotne jest to, utrwalenie systemu
gospodarczego - na zdominowanego przez tekstylnego
i na Filipinach
22
czy sektora bankowego w Tajlandii
23
- wymaga, aby
on pod prym jednostek. taki spersonalizowany
system wzajemnego zaufania ma to prym jednostki
kontroli gospodarczych. Ta dyrektywa jest rozumiana i wbudo-
wana w kapitalizm jako jego przyjmowana zasada.
Zasada ta zostaje powtrzona na poziomie, to jest na poziomie organi-
zacji. W tym przypadku patrymonialne tradycje
legitymizacji gdy ona z i przywdztwem
wszelkie znamiona paternalistycznej, spolegliwej autokracji.
24
W takim kon-
ludzi kooperacji z dokonuje
poprzez Pozwala to na persona-
listycznych stosunkw i tworzy cech biurokracji.
Niemniej utrudnia to, nie na zawodowymi
i stanowi dla delegacji organizacyjnej to dwa czynniki,
ktre w tym klimacie kulturowym organizacji gospo-
darczych. jednak to ograniczenie organizacji
przynajmniej zredukowane przez ich sieciami wyznacza-
nych przez szerszy kontekst "molekularne" organizacje
tworzone z atomistycznych podmiotw

W tego rodzaju rola interesu jest wspierana
i ceniona. System funkcjonuje, kluczowe jednostki nad
mi podejmowanymi przez podmioty. liczba
cych czy gospodarczej jako dla innych,
do zdobycia kontroli w sferze gospodarki. Nowi ludzie interesu
pomoc od tych, ktrzy sukces, co dalej rozwija i wzmacnia wzajemnych


Na poziomie jako systemu opiera na jego
hierarchicznej strukturze i respekcie dla rl, do ktrego jednostka jest przyzwyczajana w
rodzinie. Rozmaite orientacje indywidualne zakorzenione w poczuciu takie
jak pragmatyzm, materializm i specyficzna etyka pracy, do powstania ograni-
czonych, ale form kooperacji poziomej. Kooperacja ta oparta jest na
wzajemnych i tym, co jako
nieco bardziej pozytywnej formule oznacza to istnienie silnego
moralnego, ktry wspiera - w weberowskim znaczeniu terminu - nieprotestanc-
kipon
150
KULTURA
tezy Webera w jej mocnej postaci - nawet uznaje
protestantyzm jedno ze pewnych elementw kapitalizmu, a zatem jego
warunek konieczny, ale nie - to stwierdzenie, liNie ma kapitalistycznego
rozwoju bez warstwy ludzi interesu, nie ma warstwy ludzi interesu bez zasad moralnych,
nie ma zasad moralnych bez ich religijnych
Moralne zasady poza kontynentalnymi Chinami
z konfucjanizmu i na budowaniu "wsplnoty moralnej" opisanej w nie-
dawnych badaniach z Penang w sposb
istnienia klanu i lokalnych do i nie tylko
rzeczywistych, lecz wszystkich potencjalnych. Ten ideologiczny cel
otwarcie w drukowanych statutach tych to na tak:
wzajemnej pomocy","popieranie przyjaznych stosunkw klanu",
"umocnienie wszystkich rodakw z Hui Aun i do zbiorowego dobrobytu". Takie
nieustannie w przemwieniach przywdcw, przedrukowywanych
nie w gazetach. pod tego rodzaju

Zachowania gospodarcze: wzory, wyznaczniki,
pytanie, na ktre nie znajdujemy odpowiedzi w literaturze
Co ludzie interesu ? Dlaczego
to, co W jaki sposb jest odtwarzana? Nie
jest wykluczone, w odniesieniu do emigrantw z Chin potrafimy na te pytania odpo-

Co ?
do organizacyjnego poziomu analizy z poprzedniego modelu,
wypowiedzi dwch ludzi interesu, ktrych nasze
badania, na ich procesu organizacyjnego. Ta wizja nie przedstawia
ich jako organizatorw, ale wiele rwnolegle prowadzonych
nad o%anizacjami emigrantw pozwala na skupienie na tych zachowa-
niach. do owych taki. model procesw
i struktur organizacyjnych, ktry da nam o tym, co ci ludzie interesu
przynajmniej w zakresie kierowania i organizacji. Wprawdzie nie
obejmuje on wszystkich czynnikw na
ka interesu, ale to, czego w naszych badaniach, rzuca pewne
na obszar,ktry dotychczas nie rozpoznany.
Rysunki 8.2 i 8.3 z jej
ideologicznym wzorcem oraz i kraju osiedlenia. Nie tu oma-
wiali jedno natomiast chcemy W schemacie, jaki proponujemy,
na pozr uniwersalne cechy ale
l I, .........
Kultura i emigrantw
." c
!
151
.9
o

9
o
<J
'"
N
152
.8
" Ec-------
i
--
I
KULTURA
l
c
c
e

o

c----------------
--
Kultura i emigrantw 153
Przedstawiamy tu szczeglny splot i stanowczo ostrzegamy przed
uoglniania ich w uprawa"
Dlaczego to ? W jaki sposb system jest utrwalany?
ludzie interesu swoje charakterystyczne dla nich gospodar-
cze z powodw:
* poczucie kumulacji dbr i jako zabezpieczenia
przed
* Silnie odczuwana jest za dobrobyt rozszerzonej rodziny.
>I< Silnie odczuwana jest za status rozszerzonej rodziny.
* stanowi statusu dla innych traktuje z
* troski o innych najlepiej realizowany przez ludzi
sposobem zdobywania szacunku.
* Silnie odczuwana jest siebie, ktrej jest konformizm
wobec z
Wszystkie te cechy traktowane jako do podejmo-
wania ryzyka i do twrczych gospodarczych indywidualnych ludzi intere-
su. pewne cechy kontekstu jako
wzmocnienie tendencji do osobistej kontroli nad wydarzeniami gospodarczymi. Ot-
rzymujemy zatem na pytanie, dlaczego ludzie interesu
tak, jak ta stanowi w pewnej mierze
na pytanie o to, w jaki sposb system jest utrwalany. Oto kluczowe elementy tego
procesu:
* Brak zaufania. Ewidentneograniczenia stosunkwwymiany i lokowanie ich wobszarze specyficznych
sieci o rodzinnym czy regionalnym,charakterze powoduje, funkcjonowa-
nie systemu od jednostek. System jest od ich cech
osobistych i osobistych do bezosobowej w zachodnim stylu niszczy
systemu.
* prym jednostki na kontrolowanym przez siebie
obszarze gospodarki, w przeciwnym razie, najoglniej, nie na i
w nich zaufanie .
* Moralne poszczeglne sieci kooperacyjnych i je
a idee wsplnego w zbiorowej oraz ucywili-

Te cechy kontekstu wraz z metodami ich praktycznego takimi
jak socalizaca w rodzinie omoc w romadzeniu ka i terminowanie ce roz-
154 KULTURA
wijaniu indywidualnej zdolne do formo-
wania ludzi interesu i do doskonalenia ich gospodar-
czych.
W analizy jakakolwiek teoria
emigrantw musi za punkt kontekstu
tak ogromne znaczenie i do kontroli. rzecz jasna, wsplne
cechy emigrantw z innymi, kulturowo zdefiniowanymi,
grupami o znacznej poszukiwanie tych wsplnych cech prawdopo-
dobnie z teoretycznego punktu widzenia. Co wszelkiego
w rozmaitych podobne mechanizmy
nacisk na i do jej tworzenia iutrzymywania. Nie jest
wykluczone, one uznane za uniwersalne warunki rozwojowi
One to cechy charakterystyczne indywidualnych ludzi
interesu, ale do tych cech nie dochodzi do
Teraz, na tle szerszego kontekstu kulturowego, okazuje
one jeden z wielu czynnikw na bardziej
Wnioski
nasz od tezy wschodnioazjatycki model
rozwoju sukcesy rwne sukcesom Zachodu, ale rozwj ten
czy - bardziej trafnie - wieloma w tym samym kierunku,
szczeglnie jednak wyrazistymi w trzech, zdecydowanie odmiennych, przypadkach, to
jest w przypadku Japonii, Korei i emigrantw
W z tych trzech przypadkw marszowi ku nie
nacisk na indywidualizm. z. jest paternalis-
tyczne
3
i zorganizowane tak, aby zapewni c bezp,eczenstwo kooperaCji poprzez wza-
jemne nie przez prawnie gwarantowane umowy. Uniwersalny model
rozwoju okazuje zatem nie do utrzymania. Dynamiczne organizacje gospodarcze
w tych krajach, podobnie jak we wszystkich innych, zakorzenione w kon-
i nie zasad ich funkcjonowania bez zrozumienia tego
kontekstu.
31
Prby budowy uniwersalnej typologii organizacji zatem
Bardziej owocny kierunek z pytaniem o to, jak poszczeglne "recepty"
na rozwj z rozmaitych po to, aby w rezultacie
do powstania efektywnych struktur wymiany i wzrostu.
rodzinnych typowych dla emigrantw
lepiej jak dochodzi do tego kulturowego "zakorzenienia". Gospodarcza efek-
powody, dla ktrych formy organizacji i
charakterystyczne dla w jakich
Przynajmniej jeden uniwersalny wniosek - jest nim podstawowa teza Webera - da
koniecznym warunkiem legitymizacji i stymulowania
elementarny warunek wzrostu gospodarczego, jest moralna
;)Drobata zakorzeniona w religijnych. Dla
Kultura i emigrantw chinskich
155
tw stanowi konfucjanizm i jego etyka, nacisk na
familizm i
emigrantw sugeruje, pora na
paradygmatu teorii Budowanie nowej teorii
od tego, co ludzie interesu dlaczego to
i dlaczego a nie na Poszukiwania odpo-
wiedzi na te pytania bardziej owocne badania skoncentrowane
na rozwoju jednostek
makrostruktur i rozmaitych polityk

Typy kontekstu
1. struktury i zasady autorytetu:
Administracja oparta raczej na zasadach patrymonialnych, nie na
zasadach legalno-racjonalnych
bez
Pionowa, zintegrowana struktura i wzajemnych
roli lub osobie
2. Zaufanie w stosunkach z obcymi:
Formalne instytucje wzajemnego zaufania

Mechanizm
3. Zbiorowa
Przewaga i innych szczeglnych nad
uniwersalistycznymi zasadami
Racjonalne lub emocjonalne oddanie wsplnocie i przywdcy
Poszerzenie indywidualizmu
Przewaga w strukturze poziomej lub pionowej
4. Organizacja i rynek:
Formalne potwierdzenie
Indywidualne dysponowanie oglnymi
Kontrola na rynku pracy
Integracja formalnego z systemem praktycznego treningu

Standaryzacja systemw poprzez porozumienia
pracodawcami
zawodowej
156
KULTURA
5. rozwojowe:
Integracja elit politycznych i gospodarczych
odpowiedzialne za i rozwj
ministerstw gospodarczych
kariery w gospodarce
Postawa legitymizacji elit
Autonomia elit
6. Obszary kontrolowane przez
kierowanie gospodarki i
Kontrola kredytu i importu
Kontrola organizacji pracobiorcw i za
7. Integracja finansowa:
systemu finansowego od krajowych
Organizacja i znaczenie rynkw
bankami i
Struktury koordynacji
1. Funkcjonalna specjalizacja i
Niski poziom
gospodarczej i rynku
Wsplnota szkolenia i
rynku jako cel
Redukcja kosztw koordynacji
granic prawno-finansowych
2. podwykonawcami, dostawcami i klientami:
umowy z podwykonawcami
Wsplne podejmowanie ryzyka w ramach sektorw gospodarki
informacji i innowacji podwykonawcom
3. rynkami:
grupami nawzajem
na rozmaitych rynkach
Preferencje w do surowcw i klientw
podejmowanie ryzyka
Wymiana informacji

4. koordynacja i planowanie:
Centralna koordynacja i planowanie
Preferencyjny do kred w i dostaw
Kultura i emigrantw
Kontrola parametryczna
obszarw
Redukcja ryzyka
5. Struktury i zasady sprawowania
osobista lub legalno-racjonalna
Stosunki i
Centralizacja podejmowania decyzji
stosunki
Formalizacja rl i procedur
6. pracodawcami i pracobiorcami:
w organizacji
Awanse oparte na zasadzie
Intensywne szkolenie w
zawodowe organizowane w ramach
i identyfikacja z
Ograniczone nagrd
Sztywne granice zatrudnienia
7. Role i
i rozdzielenie indywidualnych pozycji
i
Zbiorowe standardy i systemy nagrd
Negocjacyjny charakter rl kierowniczych
Typy struktury
157


Zdywersyfiko-
Cecha klan
biurokracja

wana korpo-
patrymonial- racja
two
na
Specjalizacja
wysoka wysoka niska
z produkcji silny slaby
silne silne slabe
Koordynacja silna slaba
Personalizacja niska wysoka wysoka niska
pracownicza i solidar- wysoka niska

pracy i odpowiedzial- niski niski niski wysoki
jednostkami
158 KULTURA
kontekstu
Cecha japonia Korea Tajwan Hongkong USA
Personalizacja niska wysoka wysoka wysoka niska
Formalne zaufanie niskie niskie niskie wysokie
grupowa nie oparta wysoka niska niska niska
na
od niska niska niska wysoka
rynku i potwierdzonych kwa-
lifikacji
wysokie wysokie wysokie niskie niskie
w rozwj
Poziom interwencji wysoki niski niski
Poziom integracji finansowej wysoki wysoki niski
8: S.G. Redding
1 . Peter L. Berger, An East Asian Development Model?, w: In Search of an East Asian
Development Model, pod red. P.Bergera i M.H.H. Hsiao, New Brunswick, Transaction
Books, 1988, s. 6.
2. Lex Donaidson, In Defence of Organization Theory, Cambridge, Cambridge Uni-
versity Press, 1985.
3. Henry Mintzberg, The Structuring of Organization, Englewood Cliffs, N.j., Prentice
Hall,1979.
4. Steward R.Clegg i S. Gordon Redding, Capitalism in Contrasting Cultures, New York,
Walter De Gruyter, 1990.
5. Badania te prowadzone przez University of Hong Kong i poparciu
Institute for the Study of Economic Culture w Boston University. por.R.D. Whitley,
Taking Firms Serious/y as Economic Actors: Towards a Sociology of Firm Behaviour, Orga-
nization Studies 1987; R.D. Whitley, The Social Structuring of East Asian Business Recipes:
Toward a Comparative Analysis of Dominant Enterprise Structures, dokument pracy nr 179,
Manchester Business School, 1989; S.G.Redding i R.D.Whitley, Beyond Bureaucracy: To-
wards a Comparative Analysis of Forms of Economic Resource Co-ordination and Control,
w: S.R. Clegg i S.G. Redding, Capitalism in Contrasting Cultures.
6. Peter L. Berger, An East Asian Development Model?, s. 10.
7. S.M. Greenfield i A. Strickon, A New Paradigm for the Study of Entrepreneurship
i h .,:.11 n \/P lir ""II q
Kultura i emigrantw 159
467-499; J.A. Schumpeter, The Theory of Economic Development, Cambridge, Mass.,
Harvard University Press, 1934.
8. Hugh G.j. Aitkin, Entrepreneurial Research, w: Exploration in Enterprise, pod red.
Hugha Aitkina, Cambridge, Cambridge University Press, 1965.
9. David C. McClelland, The Achieving Society, Princeton, N.j., Van Nostrand, 1961;
Everett Hagen, On the Theory of Social Change, Homewood, 111, Dorsey Press, 1962.
10. S.M. Greenfield i A.5trickon, A New Paradigm. .. ,s. 471.
11. Ibid., s. 474.
12. Ibid., s. 484.
13. Ibid., s. 496.
14. c.c. Ragin, The Comparative Method, Berkeley, University of California Press,
1987.
15. W Hongkongu wywiady przeprowadzane przez autora, na Tajwanie przez
dr Michaela Hsiao, w Singapurze przez dr Ting Chau i przez
Mr. Lie Han Hwa w Indonezji. por. S.G.Redding, The Spirit of Chinese
Capitalism, New York, Walter de Gruyter, 1990.
16. Prawdopodobnie z tym, co dzieje w kontynental-
nych, komunistycznych Chinach, nie na emigrantw
kraj przed przez komunistw. Co
mimo komunistyczne dobrobyt, to jednak jedynym rezultatem,ja-
ki mu egalitaryzacja biedy i dalej despotyzm.
17. G.G. Hamilton, Patriarchalism in Imperial China and Western Europe: A Revision
of Weber's Sociology of Domination, "Theory and Society" 13, 1984, ss. 393-425.
18. S.K. Lau, Society and Politics in Hong Kong, Hong Kong Chinese University Press,
1982.
19. Janet T. Landa, A Theory of the Ethnical/y Homogeneous Middleman Group: An
Institutional Alternative to Contract Law, "The Journal of Legal Studies" 1 O, 1981, ss.
349-362.
20. G.L. Hicks i S. Gordon Redding, Culture and Corporate Performance in the
Philippines: The Chinese Puzzle, w: Essays in Development Economics in Honor of Harry
T. Oshima, Manila, Philippines Institute for Developmental Studies, 1982, ss. 199-215.
21. Simon Tam, Centrifugal versus Centripetal Growth Processes: Contrasting Ideal
Types for Conceptualizing the Developmental Palterns of Chinese and japanese Firms,
w: Stewart R. Cle i S. Gordon Reddin ,Ca italism in Contrastin Cultures.
160 KULTURA
22. N. Dannhaeuser, Evolution and Devolution of Downward Channel Integration in
the Philippines, "Economic Development and Cultural Change" 29, nr 3, 1981, ss.
577-595.
23. K. Hewison, The Structure of Banking Capital of Thai/and, referat podczas
sympozjum na temat Changing Identities of the Southeast Asian Chinese Since Worfd
War fi, Canberra, Australian National University, 1985.
24. Robert F. Silin, Leadershipand Values, Cambridge, Mass., Harvard University Press,
1976.
25. S. Gordon Redding i Simon Tam, Networks and Molecular Organizations: An
Exploratory View of Chinese Business Firms in Hong Kong, w: Proceedings: Academy of
International Business Hong Kong Conference, 1985.
26. S. Gordon Redding, Developing Managers without "Management Developmenf':
The Overseas Chinese Solution, "Management Education and Development" 17, nr 3,
1986, ss. 271-281; V.s. Limlingan, The Chinese Walkabout: A Case Study in Entrepre-
neurial Education, dokument pracy, Asian Institute of Management, Manila, 1980.
27. Gianfranco Poggi, Calvinism and the Capitalist Spirit: Max Weber's Protestant
Ethic, London, Macmillan, 1983, s. 83.
28. Claes Hallgren, Moral/y United and political/y Divided: The Chinese Community
ofPenang, "Stockholm Studies in Social Anthropology" 16, 1986, University ofStockholm.
29. tej literatury w: S. Gordon Redding, The Spirit
of Chinese Capitalism.
30. Lucian Pye, Asian Power and Politics, Cambridge, Mass., Harvard University Press,
1985.
31 . Mark Granovetter, Economic Action and Social Structure: The Problem of Embed-
dedness, "American journal of Sociology" 19, nr 3, 1985, ss. 481-510.
Richard Whitley
9
Odrodzenie drobnej
w Europie
Analiza zjawiskami kulturowymi i gospodarczymi do
powstania wielu schematw i teoretycznych, ktre rzadko dostatecz-
nie zintegrowane Dotyczy to literatury
turowym analizom

"kultura" pojawia niekiedy w tej literaturze
niczym deus ex machina po to, aby z jego wielkie zmiany gospodarcze
- tak na dzieje w opisach nowo krajw Wschodniej
AzjLRwnie "kultury" jest sprowadzne do wynikw odpowiedzi kwestio-
ludzkie postawy, tych, ktre do
survey'w.
2
W form kultura jest
rozumiana jako czy ktre albo do
podejmowania gospodarczego ryzyka, albo przed nim tutaj
nacisk na indywidualne i zbiorowo uznawane ludzki
skierowany na dbr materialnych, na inne formy

Nacisk
na indywidualne i rodzinne priorytety prowadzi do ignorowania szerszych struk-
turalnych w tworzeniu nowych firm i w rozwoju gospodarczym
to na w pracy C. johnsona 4 oraz w dyskusjach procesw
we Wschodniej AzjL
5
z uwagi na to, indywidualne preferencje swj wyraz w formie
zinstytucjonalizowanej, chcemy poprawnie zmiany gospodarcze i ich
to podzielane i przekonania z szer-
szym kontekstem instytucjonalnym. w tym do rozmaitych
rezultatw tych samych orientacji i to
na Chin kontynentalnych i
poza granicami kraju.
6
zatem i
na terenie Europy na instytucjonalny kontekst, poprzez
ktry i motywacje gospodarcze.
w literaturze powodowany rozmaitymi sposo-
bami rozumienia Ukulturv" powieksza dodatkowo i to. literatura ta uiawnia znaczne