Absentem in criminibus damnari non oportet nie naley skazywa za przestpstwo nieobecnego A casu ad casum od przypadku do przypadku Accusare

re nemo se debet* nikt nie moe oskara sam siebie, nie mona nikogo przymusza do zeznawania przeciwko sobie Actor - powd Ab initio* od pocztku Accusatio oskarenie, Actio czynno, Actor sequitur forum rei * dla powoda waciwy jest sd pozwanego Ad probationem forma czynnoci prawnej zastrzeona dla celw dowodowych, Ad solemnitatem forma czynnoci prawnej zastrzeona pod rygorem niewanoci Ad eventum forma czynnoci prawnej zastrzeona dla wywoania okrelonych skutkw prawnych, A posteriori z nastpstwa, Argumentum ad auctoritate argument odwoujcy si do autorytetu, Argumentum ad absurdum argument z doprowadzenia do absurdu, Argumentum ad auditorem argument odwoujcy si do suchaczy, Argumentum ad ignorantami* argument odwoujcy si do niewiedzy, Argumentum ad iudicium argument odwoujcy si do zdrowego rozsdku, Argumentum ad misericordiam argument odwoujcy si do litoci, Argumentum ad rem argument odnoszcy si do meritum sprawy, Audiatur et altera pars niech bdzie wysuchana i druga strona Beneficium legis non debet esse captiosum dobrodziejstwo prawa nie powinno szkodzi Benigna interpretatio yczliwa interpretacja, Calumnia oszczerstwo, Cardinalis zasadniczy, Casus kazus prawny (wzity z praktyki przypadek) Cessante ratione legis cessat et lex ipsa- gdy ustaje przyczyna, dla ktrej wydano ustaw, traci moc sama ustawa Clara non sunt interpretanda jasne nie podlega interpretacji (w odniesieniu do przepisw prawnych Codex zbir praw, Cogitationis poenam nemo patitur myli nie podlegaj osdowi (nikt nie moe by karany za swoje myli), sam zamiar nie podlega karze, Confessus pro iudicato est ten, kto si przyzna, uwaany jest za zasdzonego Contra legem facit , qui id facit quo lex prohibet* postpuje wbrew ustawie ten, kto czyni to czego ustawa zabrania Contra facta non valent argumenta* wobec faktw argumenty musz ustpi Contradictio sprzeciw, sprzeczno, Consuetudo pro lege servantur zwyczaj jest traktowany jak prawo Conventio est lex uzgodnienie ma moc prawa Cuius est condera, eius est interpretatori komu przysuguje stanowienie prawa, temu przysuguje i jego wykadnia Delictum wystpek, przestpstwo, Delictum commissivum przestpstwo z dziaania, Delictum commune przestpstwo powszechne,

Delictum consumatum przestpstwo dokonane, Delictum continuatum przestpstwo cige, Delictum iuris gentium przestpstwo prawa midzynarodowego, Delictum omissivum przestpstwo z zaniechania, Delictum permanens przestpstwo trwae, Delictum proprium przestpstwo indywidualne, Delictum putativum przestpstwo urojone, Delictum sui generis przestpstwo odrbnego (samodzielnego) typu, Delictum tentatum usiowane przestpstwo, Derogatio uchylenie czciowe dotychczas obowizujcego stanu prawnego Dies interpellat pro homine termin wzywa za czlowieka Dolus antecedens zamiar powstay przed popenieniem czynu zabronionego Dolus praemiditatus zamiar rozmylny (przemylany) Dura lex sed lex twarde prawo ale prawo Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat ciar przeprowadzenia dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy Expressis verbis dobitnymi sowami, wyranie, dokadnie Facta non praesumuntur, sed probantur faktw si dowodzi a nie domniemywa Facta probantur, iura novit curia okolicznoci faktyczne wymagaj udowodnienia, a przepisy prawa s sdowi znane Fiat iustitia pereat mundus sprawiedliwoci musi sta si zado, choby mia zgin wiat Glossa komentarz (objanienie) do orzeczenia sdowego, Hominis est errare, insipientis in errore perseverare rzecz ludzk jest bdzi, rzecz gupcw jest trwa w bdzie, Homo sum, nihil humani a me alienum esse puto jestem czowiekiem i nic, co ludzkie nie jest mi obce In dubio pro reo* w razie wtpliwoci na korzy oskaronego In extreme w ostatecznoci, Interest rei publicae ne maleficia remaneant impunita W interesie publicznym ley, by przestpstwa nie pozostay bezkarne, Ignorantia iuris nocet - nieznajomo prawa szkodzi Ignorantia legis non excusat* nieznajomo prawa/ ustawy nie jest wytumaczeniem Iura novit curia sd zna prawo Leges ab omnibus intellegi debent ustawy powinny by zrozumiae dla wszystkich Lex posterior derogat legi priori ustawa pniejsza uchyla ustaw wczeniejsz Lex retro non agit* prawo nie dziaa wstecz Lex specialis derogat legi generali ustawa szczeglna wypiera ustaw ogln Lex superior derogat legi inferiori ustawa o wyszej mocy prawnej uchyla ustaw nisz Nulla poena sine lege nie ma kary bez ustawy, Nulla regula (est) sine exceptione nie ma reguy bez wyjtku, Nullum crimen sine culpa nie ma przestpstwa bez winy Neglegentia culpa est* zaniedbanie jest win Nemo iudex in causa sua nikt nie moe by sdzi we wasnej sprawie

Nemo testis idoneus in propria causa- nikt nie powinien byc wiadkiem we wasnej sprawie Nemo tenetur se ipsum accusare nikogo nie mona zmusi do oskarenia siebie samego Obligatio est iuris vinculum zobowizanie tworzy wi prawn Prohibenda est ira in puniendo przy wymierzaniu kary nie wolno si kierowa gniewem Pacta sunt servanda umw naley dotrzymywa Poena capitalis (capitis) kara mierci, Poena legitima kara ustawowa Promulgatio legis necessaria est ad hoc, quod lex habet suam virtutem ogoszenie ustawy jest konieczne, aby uzyskaa moc obowizujc Qui accusare volunt, probationes habere debent kto chce oskara powinien mie dowd Qui non appellat, approbare videtur sententiam* kto si nie odwouje, ten akceptuje wyrok, Qui non negat, fatetur kto nie zaprzecza, ten si przyznaje Qui tacet consentire videtur kto milczy, ten si zgadza Quo iure? jakim prawem Quod erat demonstrandum co byo do udowodnienia, Quod lege non prohibitum, licitum est czego prawo nie zakazuje, jest dozwolone Reus pozwany Salus publica suprema lex esto dobro publiczne niech bdzie najwyszym prawem Tertium non datur nie ma trzeciego wyjcia (rozwizania) Tempus delicti czas popenienia przestpstwa Testis unus, testis nullus jeden wiadek, aden wiadek Usus zwyczaj, praktyka, Ubi culpa est, ibi poena subesse debet * gdzie jest wina, tam powinna by kara, Ubi ius, ibi onus gdzie prawo tam i obowizek, Ubi lex, ibi poena gdzie prawo tam i kara Vacatio legis spoczywanie ustawy ( czas midzy opublikowaniem a wejciem w ycie Verba docent, exempla trahunt sowa ucz, przykady pocigaj, Verba volant, scripta manent- sowa ulatuj, pisma pozostaj Verba legis brzmienie ustawy Votum separatum zdanie odrbne

*paremie do rozbioru gramatycznego