V ademecum

Vademecum NATO

2001
Office of Information and Press NATO - 1110 Brussels - Belgium Bureau de linformation et de la presse OTAN - 1110 Bruxelles - Belgique

ISBN 92-845-0175-X HB0801POL NATO 2001

ORGANIZACJA PAKTU PNOCNOATLANTYCKIEGO (NATO)

PASTWA CZONKOWSKIE
Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Stany Zjednoczone, Turcja, Wgry, Wielka Brytania, Wochy Na mocy Traktatu Pnocnoatlantyckiego podpisanego w Waszyngtonie, w kwietniu 1949 r. utworzono Sojusz, ktrego zadaniem jest obrona zbiorowa, zgodnie z artykuem 51 Karty Narodw Zjednoczonych. Traktat zawarto na czas nieokrelony. 4 kwietnia 1999 r. obchodzona bya pidziesita rocznica tego wydarzenia. Zgodnie z artykuem 10 Traktatu, Sojusz pozostaje otwarty i mog do niego przystpi inne pastwa europejskie, ktre bd zdolne do tego, aby wspiera jego zasady i przyczynia si do bezpieczestwa w obszarze pnocnoatlantyckim. Grecja i Turcja doczyy do pierwotnej dwunastki pastw czonkowskich Sojuszu w 1952 r. Trzy lata pniej do Sojuszu przystpia Niemiecka Republika Federalna, a Hiszpania uczynia to w roku 1982. Na Madryckim Szczycie Sojuszu w czerwcu 1997 r. szefowie pastw i rzdw pastw czonkowskich zaprosili trzy kolejne pastwa do otwarcia rozmw akcesyjnych. 12 marca 1999 r. Polska, Republika Czeska i Wgry formalnie stay si czonkami NATO. Obecnie Sojusz skupia siedemnacie pastw europejskich oraz Stany Zjednoczone i Kanad. W odpowiedzi na wewntrzne i zewntrzne przemiany, jakim Sojusz podlega od zakoczenia zimnej wojny, utworzona zostaa Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), pomylana jako forum do konsultacji i wsppracy z pastwami partnerskimi w caym obszarze euroatlantyckim. NATO stworzyo intensywny program praktycznej wsppracy i regularnych konsultacji z 26 pastwami uczestniczcymi w programie Partnerstwa dla Pokoju (PdP), zainicjowanym w 1994 r. Wypracowane zostay nowe struktury odzwierciedlajce zintensyfikowan wspprac Sojuszu z Rosj oraz jego partnerstwo z Ukrain, a take wzmocniono dialog z zainteresowanymi pastwami w regionie Morza rdziemnego. Sojusz przeszed daleko idc reform wewntrzn i zewntrzn, stajc si narzdziem pokoju i stabilnoci w obszarze euroatlantyckim na pocztku nowego tysiclecia.
3

W 1999 r. NATO obchodzio pidziesit rocznic istnienia. W kwietniu tego roku, w Waszyngtonie odby si kolejny szczyt Sojuszu, co zbiego si z najgortszym okresem kryzysu w Kosowie, kiedy pastwa czonkowskie NATO prowadziy kampani lotnicz w celu zakoczenia czystek etnicznych i amania praw czowieka, dokonywanych przez rzd Federalnej Republiki Jugosawii. Konflikt ten zakoczy si w drugiej poowie czerwca 1999 r., po wycofywaniu si si serbskich i rozmieszczaniu dowodzonych przez NATO Si Pokojowych w Kosowie (KFOR), ktre z upowanienia Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych nadzoroway wdraanie Wojskowego Porozumienia Technicznego zawartego 9 czerwca 1999 r. Gwnym tematem Szczytu Waszyngtoskiego by trwajcy wwczas kryzys w Kosowie oraz kwestie odnoszce si do przyszej stabilnoci w Europie Poudniowo-Wschodniej. W Waszyngtonie zdecydowano, midzy innymi, o zaakceptowaniu i opublikowaniu zrewidowanej Koncepcji Strategicznej Sojuszu; o przyjciu Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP); poparciu wysikw zmierzajcych do dalszego wzmocnienia programu Partnerstwa dla Pokoju; a take o uruchomieniu nowych inicjatyw majcych na celu dostosowanie zdolnoci obronnych pastw czonkowskich NATO do zmieniajcych si wymogw oraz nadaniu nowego tempa wysikom podejmowanym w celu ograniczenia proliferacji broni masowego raenia. Pniejsze posunicia Sojuszu koncentroway si przede wszystkim na wzmocnieniu Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI) w ramach NATO oraz na tworzeniu struktur do wsppracy pomidzy NATO a Uni Europejsk, w odpowiedzi na decyzje Unii Europejskiej o zwikszeniu jej zada operacyjnych odnonie do zarzdzania kryzysowego i misji pokojowych.

****

Godo NATO zostao przyjte przez Rad Pnocnoatlantyck jako symbol Sojuszu Pnocnoatlantyckiego w padzierniku 1953 r. Okrg symbolizuje jedno i wspprac, a ra wiatrw oznacza wspln drog do pokoju obran przez pastwa czonkowskie Sojuszu Pnocnoatlantyckiego.

SPIS TRECI
Nota redakcyjna Sowo wstpne Sekretarza Generalnego Jak korzysta z vademecum Przedmowa 10 11 15 17

CZ I
ROZDZIA 1: CO TO JEST NATO? 31 32

Pocztki Sojuszu Podstawowe zadania w zakresie bezpieczestwa ROZDZIA 2: PRZEKSZTACANIE SOJUSZU

Nowe rodowisko bezpieczestwa europejskiego Nowe instytucje Koncepcja Strategiczna Sojuszu Rola Si Sojuszniczych w przeksztacaniu postawy obronnej Sojuszu Inicjatywa Zdolnoci Obronnych Sojuszu Nuklearne siy zbrojne Sojuszu w nowym rodowisku bezpieczestwa ROZDZIA 3: ZWIKSZENIE OTWARTOCI SOJUSZU

39 44 47 53 57 60

Proces rozszerzania NATO Partnerstwo dla Pokoju Wsppraca midzy NATO i Rosj Partnerstwo NATO z Ukrain Dialog rdziemnomorski Sojuszu Inicjatywa NATO dla Europy Poudniowo-Wschodniej ROZDZIA 4: EUROPEJSKA TOSAMO W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA I OBRONY (ESDI)

69 76 92 100 104 107

Ewolucja ESDI Wsppraca NATO-Unia Zachodnioeuropejska Stosunki NATO-Unia Europejska

111 115 117

5

ROZDZIA 5:

OPERACYJNA ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE UTRZYMYWANIA

POKOJU

Proces wprowadzania pokoju w byej Jugosawii Wspomaganie procesu pokojowego w Boni i Hercegowinie Rola NATO w rozwizywaniu konfliktu w Kosowie amanie praw czowieka w Kosowie oraz pomoc KFOR w rozwizywaniu kwestii humanitarnych ROZDZIA 6: ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE KONTROLI ZBROJE

123 138 143 151

Bro nuklearna, biologiczna i chemiczna 160 Kontrola zbroje konwencjonalnych i rozbrojenie 163 Polityka Sojuszu wobec rozprzestrzeniania broni masowego raenia 165

CZ II
ROZDZIA 7: POLITYKA I PODEJMOWANIE DECYZJI

Gwne instytucje Sojuszu odpowiedzialne za tworzenie polityki i podejmowanie decyzji Wypracowywanie konsensusu politycznego i wsplne podejmowanie decyzji Zarzdzanie kryzysowe Wymiar obronny Polityka nuklearna Sfera gospodarcza Informowanie opinii publicznej ROZDZIA 8: PROGRAMY I DZIAANIA

171 175 178 180 184 185 189

Logistyka dostaw i skadowania Kluczowe funkcje logistyczne Logistyka dostaw i skadowania w odniesieniu do operacji wspierania pokoju Organizacje ds. produkcji i logistyki Wsppraca w zakresie uzbrojenia, planowanie i standaryzacja Systemy cznoci i informatyki Cywilno-wojskowa koordynacja zarzdzania ruchem lotniczym Obrona powietrzna Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia
6

199 204 207 208 208 211 212 214 216

Wsppraca naukowa rodowisko naturalne i spoeczestwo ROZDZIA 9: ZASOBY WSPLNIE FINANSOWANE: BUDET NATO
I ZARZDZANIE FINANSAMI

222 226

Zasady wsplnego finansowania Wsplne pokrywanie kosztw Budet cywilny Budet wojskowy Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO (NSIP) Zarzdzanie zasobami Zarzdzanie finansami Kontrola finansowa ROZDZIA 10: ORGANIZACJE I STRUKTURY CYWILNE

231 234 235 236 236 237 238 241

Kwatera Gwna NATO Stali przedstawiciele i przedstawicielstwa narodowe Sekretarz Generalny Sekretariat Midzynarodowy Gabinet Sekretarza Generalnego Urzd Sekretarza Generalnego Sekretariat Wykonawczy Biuro Informacji i Prasy Biuro Bezpieczestwa NATO Pion Polityczny Pion Planowania Obronnego i Operacji Pion Wsparcia Obrony Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO (NHQC3S) Pion ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego Pion Nauki i Ochrony rodowiska Biuro Administracyjne Biuro Kontrolera Finansowego Biuro Przewodniczcego Wysokiego Urzdu ds. Zasobw Biuro Przewodniczcego Komitetw Budetowych Midzynarodowa Komisja Rewidentw Organizacje NATO ds. Produkcji i Logistyki

251 251 252 253 253 253 254 254 255 256 258 261 264 265 267 268 269 269 269 269 269

ROZDZIA 11:

ORGANIZACJA I STRUKTURY WOJSKOWE 273 276 276 281

Komitet Wojskowy Dowdcy strategiczni Midzynarodowy Sztab Wojskowy Przedstawicielstwa pastw partnerskich

ROZDZIA 12:

WOJSKOWA STRUKTURA DOWODZENIA

Rola zintegrowanych si zbrojnych 285 Tworzenie nowej struktury wojskowej 288 Implikacje rozwoju Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony 288 Koncepcja Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF) 290 Wewntrzna adaptacja si zbrojnych Sojuszu 292 Nowe Koncepcje Dowodzenia i Kontroli 293 Struktura wojskowa 295 Rozszerzenie NATO i akcesja nowych pastw czonkowskich 309 Dziaania i inicjatywy Partnerstwa dla Pokoju 310 Rozszerzone konsultacje i wsppraca wojskowa 311 ROZDZIA 13: PODSTAWOWE INFORMACJE O GWNYCH KOMITETACH NATO
ORAZ INSTYTUCJACH WSPPRACY, PARTNERSTWA I DIALOGU

Podstawowe informacje o gwnych komitetach NATO Podstawowe informacje o instytucjach wsppracy, partnerstwa i dialogu ROZDZIA 14:

317 341

NAJWANIEJSZE ORGANIZACJE I AGENCJE ORAZ INNE PODLEGE

ORGANY

Wprowadzenie Logistyka dostaw i skadowania Logistyka produkcji i wyposaenie Standaryzacja Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia Zarzdzanie ruchem lotniczym i obron powietrzn Powietrzny system wczesnego ostrzegania Systemy cznoci i informatyki Wojna elektroniczna Meteorologia
8

347 349 354 357 360 361 362 364 369 370

Oceanografia wojskowa Badania i technologie Edukacja i szkolenie ROZDZIA 15: SZERSZE RAMY INSTYTUCYJNE SYSTEMU BEZPIECZESTWA

372 373 375

Organizacja Narodw Zjednoczonych (ONZ) Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) Unia Europejska (UE) Unia Zachodnioeuropejska (UZE) Rada Europy ROZDZIA 16: ORGANIZACJE PARLAMENTARNE I POZARZDOWE

387 390 402 410 420

Zgromadzenie Parlamentarne NATO (NATO PA) Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA) Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy (CIOR) Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy Sub Medycznych (CIOMR) Zacznik 1. Zacznik 2. Zacznik 3. Powszechnie stosowane skrty rda dodatkowych informacji Chronologia wydarze

427 431 437 439 443 473 479

Schematy graficzne Cywilna i wojskowa struktura NATO Najwaniejsze Komitety NATO Gwne instytucje partnerskiej wsppracy i dialogu Sekretariat Midzynarodowy NATO Piony Sekretariatu Midzynarodowego Struktura wojskowa NATO Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowdztwa NATO Europa Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowdztwa NATO Atlantyk Midzynarodowy Sztab Wojskowy 621 622 623 624 625 626 627 628 629 631

Traktat Pnocnoatlantycki

NOTA REDAKCYJNA
Od czasw wydania jubileuszowego Vademecum, to jest od pidziesitej rocznicy powstania NATO, do Sojuszu przystpiy trzy kolejne pastwa i miao miejsce wiele innych wanych wydarze. Do nich trzeba zaliczy rozpoczcie w marcu 1999 roku kampanii powietrznej NATO, ktrej celem byo zniszczenie umocnie wojskowych rzdu serbskiego, odpowiedzialnego za prowadzenie polityki czystek etnicznych w Kosowie; rozmieszczenie w czerwcu 1999 r. kierowanych przez NATO si pokojowych KFOR oraz nowe inicjatywy podjte na Szczycie Waszyngtoskim w kwietniu 1999 r. - w tym ogoszenie nowej Koncepcji Strategicznej Sojuszu. W niniejszym wydaniu przedstawiono wyej wspomniane wydarzenia, jak rwnie inne wane czynniki, takie jak: zmiany odnoszce si do wojskowej struktury dowodzenia NATO; stworzenie Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI); wdroenie Inicjatywy Zdolnoci Obronnych (DCI), wydarzenia zwizane z Partnerstwem dla Pokoju (PdP) oraz Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), wdraanie Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP); ewolucja stosunkw NATO-Rosja i NATO-Ukraina; poszerzenie Dialogu rdziemnomorskiego NATO; postp w odniesieniu do Inicjatywy dla Europy Poudniowo-Wschodniej; a take przebieg prac Sojuszu w innych dziedzinach, takich jak wdraanie rodkw zmierzajcych do kontroli zbroje i nieproliferacji broni masowego raenia. Cz zatytuowana "Jak korzysta z Vademecum?" informuje o treci najwaniejszych rozdziaw, w ktrych szczegowo przedstawiona zostaa ewolucja polityki w gwnych dziedzinach dziaalnoci Sojuszu w ostatnich latach (Cz I). Przedstawiono tu take zarys kolejnych rozdziaw, opisujcych organizacj i struktur NATO (Cz II). Przedmowa do niniejszego wydania w bardzo oglnym zarysie omawia gwne czynniki ksztatujce polityk Sojuszu w ostatniej dekadzie. Niniejsze wydanie Vademecum omawia wydarzenia, ktre miay miejsce do koca marca 2001 r. Zaktualizowana wersja Vademecum oraz szersze informacje o najnowszych zmianach w Sojuszu, a take oficjalne owiadczenia i komunikaty s dostpne na stronie internetowej NATO (www.nato.int).

10

SOWO WSTPNE SEKRETRZA GENERALNEGO

Nowe wydanie Vademecum NATO prezentuje wszechstronny obraz Sojuszu Pnocnoatlantyckiego na pocztku nowego tysiclecia. Przedstawia Sojusz gruntownie przeksztacony pod wpywem burzliwych przemian, jakie dokonay si w ubiegym dziesicioleciu, i gotowy do podjcia poczwrnego wyzwania, przed ktrym obecnie stoi. Po pierwsze, Sojusz musi nadal wywizywa si z fundamentalnego i niezmiennego zobowizania wobec swoich czonkw, jakim jest gwarantowanie ich bezpieczestwa i niepodlegoci. Po drugie, musi poszerza obszar bezpieczestwa poza swoje granice traktatowe, wczajc do pastwa partnerskie w caej Europie, poprzez dwustronne ukady o partnerstwie oraz wspprac wielostronn. Po trzecie, Sojusz musi by gotowy do wspierania wysikw wsplnoty midzynarodowej zmierzajcych do zapobiegania kryzysom i konfliktom lub - kiedy one wystpi - do ograniczania ich zasigu oraz asystowania uczestnikom konfliktw w prbach ich rozwizania - czciej za pomoc rodkw politycznych ni wojskowych. Wreszcie po czwarte, aby osign wyej wymienione cele, Sojusz musi wypracowa bardziej sprawiedliw rwnowag w obrbie partnerstwa transatlantyckiego, ktre jest sam istot Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. W zwizku z tym naley zwikszy rol europejskich Sojusznikw w zarzdzaniu kryzysowym oraz operacjach pokojowych. Celem jest wzmocnienie Sojuszu i zapewnienie zdolnoci w zakresie zarzdzania kryzysowego, tak aby NATO mogo wspiera te wysiki, niekoniecznie przyjmujc wiodc rol w odniesieniu do kadego konfliktu w Europie. Chodzi o wprowadzenie wikszej elastycznoci oraz wypracowanie lepszych sposobw zapobiegania konfliktom i ich wygaszania, a nie o zmienianie fundamentalnych zasad obrony zbiorowej - Sojusz pozostaje jej podstawowym gwarantem. Sojusz przedstawiony w niniejszym Vademecum z pewnoci nie jest podmiotem, dla ktrego zabrakoby roli po zakoczeniu zimnej wojny wbrew zapowiedziom niektrych analitykw, ktrzy gosili, i utraci on swoj raison d'tre. Jest to raczej Sojusz, ktry od pewnego czasu przeprowadza wewntrzn modernizacj i przemian. Jednoczenie nie traci nic ze zdolnoci operacyjnych, niezbdnych do realizacji swojej misji, ani nie zwleka z wypracowaniem rodkw do wypenienia nowych funkcji narzucanych przez pastwa czonkowskie. Dylemat, przed ktrym stoi NATO nie brzmi: jak okreli swoje nowe zadania, ale raczej jak najlepiej
11

wykorzysta szans na wypenianie programu dziaa uzgodnionego przez pastwa czonkowskie w chwili jego narodzin - Sojusz ma sta na stray wolnoci, wsplnego dziedzictwa i cywilizacji zjednoczonych w nim narodw. Wyzwaniem dla NATO zdecydowanie nie jest kreowanie wasnej roli - jest nim zapewnienie, aby obecnie penione role nie musiay by ograniczane ze wzgldu na zbyt liczne i zbyt wielkie obcienia w stosunku do posiadanych rodkw. NATO nie jest wiatowym policjantem, ale ma ugruntowane i uwieczone sukcesem dowiadczenia w roli podmiotu uatwiajcego powstawanie skutecznych si midzynarodowych - takich jak SFOR w Boni i Hercegowinie oraz KFOR w Kosowie - zdolnych do tego, aby zapewni wdraanie porozumie pokojowych i stworzy podstawy przyszej stabilizacji w regionach objtych konfliktami w obszarze euroatlantyckim. Sojusz nie jest klubem, ktrego czonkostwo byoby dostpne na danie jest to midzyrzdowy sojusz zapewniajcy bezpieczestwo, ktry nakada na pastwa czonkowskie obcienia i zobowizania, a nie tylko przynosi im korzyci. Nie jest monolitycznym, samookrelajcym si bytem. Jest przymierzem pastw czonkowskich, ktre moe by przez nie wykorzystywane we wsplnie uzgodnionych celach, z uwzgldnieniem rwnie przez nie narzuconych - ogranicze co do skali, rodkw i zdolnoci do dziaania. Nie jest to, na koniec, instrument sucy do projekcji siy poszczeglnych pastw czonkowskich, ale raczej mechanizm umoliwiajcy kademu z nich okrelanie wasnych interesw narodowych, w szerszym kontekcie uzgodnie pomidzy czonkami caego Sojuszu. Pastwa czonkowskie udowodniy swoje przywizanie do tych wartoci, podejmujc szereg decyzji majcych dostosowa Sojusz do zmieniajcych si okolicznoci i nowoczesnych potrzeb. Wysiki te s wzmacniane osigniciami w zakresie rnych form partnerstwa z pastwami nienalecymi do Sojuszu, zarwno w wymiarze dwustronnym, gdy kontakty nawizywane s poprzez praktyczn wspprac w ramach Partnerstwa dla Pokoju, jak i wymiarze wielostronnym, gdy partnerstwo polityczne wypracowywane jest w toku konsultacji na midzynarodowym forum Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego. Warto tej wsppracy jest oczywista - wiele uczestniczcych w niej pastw otwarcie aspiruje do czonkostwa w Sojuszu, ale konstruktywnie bior w niej udzia take pastwa, ktre nie maj obecnie adnych ambicji z tym zwizanych. Dodatkowo, stopie wsppracy osignity w dwustronnych stosunkach pomidzy NATO i Rosj, wskazuje na ogrom korzyci jakie mog by czerpane przez wszystkie podmioty uczestniczce w tym procesie, pomimo nieuniknionych trudnoci napotykanych po drodze. Take w stosunkach midzy NATO i Ukrain osignito poziom zrozumienia i wsppracy, ktry ma dla wszystkich pozytywne konsekwencje.
12

Decyzje Sojuszu, podejmowane w trakcie serii spotka na szczycie i wyznaczajce jego kurs od czasu zakoczenia zimnej wojny, stworzyy podstawy do dalszego rozszerzania, poza granice traktatowe NATO, kultury dialogu i wsppracy w kwestiach dotyczcych bezpieczestwa, ktre od lat obowizuj wrd jego czonkw. Dziki dziaaniom kierowanych przez NATO si pokojowych, wspierajcych proces pokojowy w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie, ta kultura w coraz wikszym stopniu wpywa na proces jednania si spoecznoci i kadzie podwaliny pod przysz wspprac w ciko dowiadczonym regionie bakaskim. Take w innych obszarach, takich jak Dialog rdziemnomorski, tworzone s podstawy otwartoci i zrozumienia niezbdne do przyszej wsppracy. Podstawowe przemiany w kadej z tych kluczowych dziedzin dziaalnoci Sojuszu s opisane w niniejszej publikacji. Przedstawiono tu take proces adaptacji, umoliwiajcy podjcie znaczcych krokw w kierunku nowego zrwnowaenia stosunkw transatlantyckich, bdcych istot wsppracy w Sojuszu. To zoone zadanie realizowane jest z jednej strony przez konsultacje i wspprac z instytucjami zaangaowanymi w ksztatowanie europejskiego wkadu w obronno i bezpieczestwo, tj. z Uni Zachodnioeuropejsk, a obecnie w coraz wikszym stopniu z Uni Europejsk. Z drugiej strony, realizacja tego zadania wyraa si w praktycznych posuniciach majcych na celu zapewnienie zdolnoci operacyjnych niezbdnych, aby te ustalenia przyniosy zamierzon popraw bezpieczestwa europejskiego oraz oglne wzmocnienie wsppracy w ramach Sojuszu. Integraln czci planu dziaa realizowanego przez Sojusz jest ewolucja Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI) oraz wdraanie Inicjatywy Zdolnoci Obronnych (DCI), ktra ma odniesienia do wszystkich aspektw dziaalnoci NATO, a jednoczenie wspiera realizacj ESDI. Zakoczone sukcesem wdraanie tych inicjatyw to wyzwanie, ktre realizuj, penic sub dla Sojuszu jako jego Sekretarz Generalny. Jedyn miar sukcesu wszystkich tych inicjatyw i dziaa jest zakres, w jakim su one interesom mieszkacw caego obszaru euroatlantyckiego. Jedynie wtedy gdy przynios one wiksze bezpieczestwo i zwikszon stabilno oraz wzmocni mechanizmy rozwizywania konfliktw, bdzie mona powiedzie, e speniy one swoje zadanie. Nieustannie zatem ronie potrzeba, aby te wybory i decyzje byy lepiej poznane i zrozumiane przez szersz cz opinii publicznej zarwno w pastwach czonkowskich, jak i partnerskich NATO. Bez tego rzdy nie bd mogy na dusz met uczyni wiele. Zatem, to ich obowizkiem jest sprawi, aby dziaania polityczne podejmowane we wsplnym interesie pastw - byy przedstawiane do szczegowej oceny opinii publicznej, cznie z faktami, liczbami i wspierajcym je uzasadnieniem.
13

Dlatego te z zadowoleniem polecam t pozycj wydawnicz uwadze tych wszystkich, ktrzy bd mogli mie okazj sign po ni oraz zapraszam ich do uczestniczenia w profesjonalnych i prywatnych dyskusjach na tematy tu przedstawione. Nie ma prawd absolutnych, jeli chodzi o zapewnienie najlepszych i najbardziej stabilnych warunkw do przyszego rozwoju politycznego, gospodarczego i spoecznego naszych pastw - s jedynie trudne decyzje. Podejmowanie waciwych decyzji jest zadaniem rzdw, ale aktywny udzia w dyskusjach i - jeli trzeba kwestionowanie konwencjonalnych sposobw mylenia to zadanie dla opinii publicznej. Organizacje takie jak NATO musz zatem by gotowe do udostpniania maksymalnego zakresu informacji. Bez tego ryzykujemy, i debata nad tymi powanymi i zoonymi kwestiami nie bdzie wywaona i moe prowadzi do faszywych wnioskw. Zatem z radoci prezentuj Vademecum i jestem przekonany, e lepsze zrozumienie zawartych w nim informacji pozytywnie wpynie na jako debaty publicznej oraz analiz, ktrym nieustannie naley poddawa kwestie zwizane z bezpieczestwem.

14

JAK KORZYSTA Z VADEMECUM

Cz pierwsza Vademecum rozpoczyna si od krtkiego omwienia pocztkw dziaalnoci Sojuszu oraz jego fundamentalnych zada w zakresie bezpieczestwa (rozdzia 1). Dalej przedstawione s czynniki, ktre od zakoczenia zimnej wojny wsplnie przyczyniay si do tworzenia nowego rodowiska bezpieczestwa i w rezultacie umoliwiy transformacj Sojuszu (rozdzia 2). Kolejne rozdziay czci I przedstawiaj otwieranie si Sojuszu, zarwno poprzez proces rozszerzania, jak i przez wielostronne i dwustronne formy wsppracy ustanowionej w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, Partnerstwa dla Pokoju, Dialogu rdziemnomorskiego, Aktu Stanowicego NATO-Rosja oraz Specjalnego Partnerstwa NATOUkraina (rozdzia 3); wyonienie si Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i obrony (ESDI) w ramach Sojuszu oraz intensyfikacji odpowiednich form wsppracy, pocztkowo z Uni Zachodnioeuropejsk, a ostatnio z Uni Europejsk (rozdzia 4); a take praktyczn wspprac operacyjn, podejmowan przez NATO w zakresie dziaa pokojowych oraz kontroli zbroje i rodkw zmierzajcych do ograniczenia proliferacji broni masowego raenia (rozdziay 5 i 6). Cz II Vademecum prezentuje sposb formuowania polityki i podejmowania decyzji wewntrz Sojuszu oraz pokrtce przedstawia rozmaite role gwnych organw politycznych i decyzyjnych wewntrz NATO (rozdzia 7). Kolejne rozdziay odnosz si do programw i dziaa, ktre decyduj o efektywnoci Sojuszu w wielu rozmaitych dziedzinach planowania i wsppracy, ktre wsplnie stanowi wspczesn domen dziaa w zakresie bezpieczestwa. Czytelnik znajdzie tu informacje o logistyce, standaryzacji, systemach cznoci, zbrojeniach, zarzdzaniu ruchem lotniczym oraz dziaaniach obrony lotniczej, ktre umoliwiaj wsplne dziaanie si zbrojnych pastw czonkowskich i partnerskich NATO. Podano tu take informacje o dziaaniach w zakresie planowania cywilnego oraz akcjach pomocowych podejmowanych w przypadku katastrof. Pozostae tematy to wsppraca naukowa oraz wsppraca w zakresie ochrony rodowiska i problemw spoecznych (rozdzia 8). Elementem spinajcym te programy i dziaania s rozwizania organizacyjne i struktury w ramach, ktrych odbywa si wymiana informacji, konsultacje i podejmowanie decyzji, a take strona administracyjna i finansowa tych rozmaitych przedsiwzi. Rozdziay 7 i 14 Vademecum informuj zatem o procedurach umoliwiajcych podejmowanie decyzji; mechanizmach, ktre decyduj o zarzdzaniu
15

rodkami oraz administrowaniu wsplnie finansowanymi budetami; a take o cywilnej i wojskowej organizacji, strukturach i agendach, ktre zostay stworzone przez NATO, aby zapewni wypenianie zada zgodnie z decyzjami podjtymi przez pastwa czonkowskie. Znaczenie dziaa podejmowanych w dziedzinie bezpieczestwa przez inne organizacje midzynarodowe - niezalenie lub we wsppracy z Sojuszem - jak rwnie wzajemnie stymulujcy charakter ich zada, s odzwierciedlone w rozdziale 15, ktry omawia szersz instytucjonaln struktur bezpieczestwa. Na zakoczenie, w rozdziale 16 przedstawiono trzy dotd nie wymienione podmioty wpywajce na ewolucj polityki bezpieczestwa: Zgromadzenie Parlamentarne NATO, ktre na poziomie midzynarodowym jest cznikiem pomidzy prawnymi i wykonawczymi aspektami ksztatowania polityki bezpieczestwa w poszczeglnych pastwach czonkowskich i partnerskich; Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego, ktre skupia wiele pozarzdowych organizacji zaangaowanych w informowanie opinii publicznej o roli i dziaaniach politycznych NATO; a take Midzysojusznicz Konfederacj Oficerw Rezerwy (CIOR), ktra w skali midzynarodowej koordynuje dziaania podejmowane w poszczeglnych pastwach czonkowskich przez oficerw rezerwy, obecnie bdcych osobami cywilnymi. W Zacznikach 1 i 2 wymieniono powszechnie stosowane skrty i podano rda, skd mona czerpa pogbione informacje. Vademecum NATO jest publikowane przez Biuro Informacji i Prasy NATO, na mocy upowanienia Sekretarza Generalnego, jako podstawowy zbir informacji o Sojuszu i jego polityce. Uyte w tekcie sformuowania w najwikszym moliwym stopniu odzwierciedlaj wsplne stanowisko pastw czonkowskich, ktre jest podstaw wszystkich decyzji Sojuszu. Vademecum nie jest jednak formalnie uzgodnionym dokumentem NATO, a zatem nie przedstawia oficjalnych opinii i stanowisk poszczeglnych pastw czonkowskich w odniesieniu do wszystkich kwestii omawianych w niniejszej publikacji. Dodatkowe informacje o NATO oraz oficjalne teksty komunikatw i owiadcze wydanych przez Rad Pnocnoatlantyck s dostpne na stronie internetowej NATO (www.nato.int).

16

PRZEDMOWA
NATO
DZISIAJ

OD

RZYMU

DO WASZYNGTONU

Od czasu do czasu, w decydujcych momentach historii NATO, organizowane s szczyty Sojuszu, w ktrych uczestnicz szefowie pastw i rzdw. Obecno premierw i prezydentw oraz ich bezporednie uczestnictwo w procesie podejmowania decyzji - zawsze wypracowywanych w drodze konsensusu - podnosi publiczn rang tych spotka i nadaje im dodatkowe znaczenie historyczne. Niezwykle wana przebudowa midzynarodowego rodowiska bezpieczestwa, ktra rozpocza si pod koniec lat osiemdziesitych, dyktowaa trwajc do roku 1991 przemian NATO, ktrej pene efekty uwidoczniy si dopiero w kolejnych latach. Pierwsze z serii czterech spotka na szczycie, ktre miay wyznacza kierunek adaptacji Sojuszu w nadchodzcej dekadzie, odbyo si w listopadzie 1991 r. w Rzymie. Gospodarzem kolejnego szczytu bya Bruksela - to spotkanie odbyo si w roku 1994. Dwa dalsze decydujce szczyty zorganizowano w Madrycie - w czerwcu 1997 r. oraz w Waszyngtonie - w kwietniu 1999 r. Tempo zmian zainicjowanych przez wymienione szczyty, byo podtrzymywane przez czste spotkania ministrw spraw zagranicznych i ministrw obrony, ktre odbyway si w okresach pomidzy spotkaniami na szczycie. Spotkanie ministrw spraw zagranicznych w portugalskiej Sintrze, w maju 1997 wyrniao si jako okazja do ogoszenia krokw zmierzajcych do rozszerzenia wsppracy w zakresie bezpieczestwa poza granice traktatowe Sojuszu oraz stworzenia struktur waciwych do zarzdzania tym procesem.

SZCZYT RZYMSKI - LISTOPAD 1991

Koncepcja Strategiczna przyjta przez szefw pastw i rzdw NATO w Rzymie w listopadzie 1991 r., wyznaczaa szerokie podejcie do problemu bezpieczestwa oparte na dialogu, wsppracy i zachowaniu zdolnoci do podjcia obrony zbiorowej. Polityczne i wojskowe elementy polityki bezpieczestwa NATO zostay ujte w jedn cao, a wsppraca z nowymi partnerami w Europie rodkowo-Wschodniej zostaa podniesiona do rangi integralnej czci strategii Sojuszu. Koncepcja zakadaa zmniejszenie zalenoci od broni nuklearnej oraz gruntowne zmiany odnoszce si do zintegrowanych si zbrojnych Sojuszu, w tym znaczne redukcje ich rozmiarw i poziomw gotowoci, udoskonalenia w zakresie ich
17

mobilnoci, elastycznoci i zdolnoci do przystosowywania si do rozmaitych rodzajw konfliktw, a take wiksze zastosowanie formacji wielonarodowych. Podjto take rodki zmierzajce do usprawnienia sojuszniczej wojskowej struktury dowodzenia oraz do przyjcia uzgodnie i procedur w dziedzinie planowania obronnego Sojuszu, szczeglnie w wietle przyszych wymogw zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym i prowadzeniem operacji pokojowych. Na Szczycie Rzymskim przywdcy pastw Sojuszu wystosowali rwnie Deklaracj w sprawie Pokoju i Wsppracy, ktra okrelaa przysze zadania i dziaania polityczne NATO odnonie do wyaniajcych si form partnerstwa i wsppracy z pastwami w Europie rodkowej i Wschodniej. W Deklaracji podkrelono wsparcie Sojuszu dla krokw podejmowanych w pastwach Europy rodkowej i Wschodniej w kierunku przeprowadzenia reform; zaoferowano praktyczne wsparcie, aby pomc im w udany sposb przeprowadzi te trudne przemiany; zaproszono ich do uczestniczenia w stosownych instytucjach Sojuszu; a take udostpniono im dowiadczenie i wiedz eksperck Sojuszu w obszarach polityki, spraw wojskowych, gospodarki i nauki. W tym celu stworzono Pnocnoatlantyck Rad Wsppracy (NACC), ktrej zadaniem byo nadzorowanie przyszego rozwoju tego partnerstwa. Po opublikowaniu Deklaracji Rzymskiej, dodatkowe posunicia zostay przyjte na spotkaniach ministrw spraw zagranicznych i obrony oraz podczas staych sesji Rady Pnocnoatlantyckiej. Ich celem byo wzmacnianie procesu adaptacji i transformacji Sojuszu. Trzy obszary dziaa w szczeglnoci zasuguj na wspomnienie: stworzenie instytucjonalnej i politycznej struktury do rozwijania stosunkw pomidzy NATO i ich partnerami w Europie rodkowej i Wschodniej; rozwj wsppracy w zakresie obrony i spraw wojskowych; a take rola NATO w odniesieniu do zarzdzania kryzysowego i operacji pokojowych. Pierwszym znaczcym wydarzeniem w wymiarze instytucjonalnym byo spotkanie inauguracyjne Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC), ktre odbyo si 20 grudnia 1991 r. z udziaem ministrw spraw zagranicznych lub przedstawicieli pastw NATO oraz szeciu pastw z Europy rodkowej i Wschodniej, a take z pastw batyckich. Rol NACC byo usprawnianie wsppracy na wszystkich szczeblach pomidzy czonkami Rady, w kwestiach zwizanych z bezpieczestwem oraz nadzorowanie rozwoju wizi instytucjonalnych i powiza nieformalnych pomidzy czonkami Rady. 11 pastw na terytorium byego Zwizku Radzieckiego, tworzcych Wsplnot Niepodlegych Pastw, stao si uczestnikami tego procesu w marcu 1992 r. Gruzja i Albania doczyy odpowiednio w kwietniu i czerwcu 1992 r., a do roku 1997 - kiedy NACC
18

zostaa zastpiona przez Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) inicjatywa skupiaa ju 22 pastwa. Wsppraca w ramach NACC bya realizowana na podstawie Planw Prac, pocztkowo przyjmowanych corocznie, a poczwszy od 1995 r. - obejmujcych okresy dwuletnie. Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego w praktyczny sposb udoskonalia t procedur, przyjmujc Plan Dziaa EAPC (1998-2000) jako podstaw swych przyszych przedsiwzi. 1 kwietnia 1992 r. ministrowie obrony NATO spotkali si po raz pierwszy z partnerami kooperacyjnymi, aby zastanowi si nad sposobami pogbienia dialogu i promowania wsppracy w zakresie ich kompetencji. Komitet Wojskowy obradowa po raz pierwszy w sesji wsplnej 10 kwietnia 1992 r. Regularne spotkania z partnerami odbyway si zarwno na szczeblu ministrw obrony, jak i na forum Komitetu Wojskowego. Rwnolegle do tych wielostronnych spotka, rozwijano dwustronne kontakty i wspprac pomidzy ministerstwami obrony oraz na szczeblu wojskowym. Po trzecie, wobec kryzysw w byej Jugosawii i innych regionach, w coraz wikszym stopniu zwracano uwag na rol NATO w zakresie zarzdzania kryzysowego oraz operacji pokojowych, szczeglnie w odniesieniu do wspierania dziaa ONZ zmierzajcych do wprowadzenia i utrzymania pokoju w byej Jugosawii. Gwne inicjatywy podejmowane przez NATO w tej dziedzinie s przedstawione w rozdziale 5. Konsultacje i wsppraca w ramach NACC miay szeroki zakres, ale w szczeglny sposb koncentroway si na kwestiach polityki i bezpieczestwa, takich jak: operacje pokojowe; koncepcje dotyczce kontroli zbroje i rozbrojenia; kwestie planowania obronnego i sprawy wojskowe; demokratyczne koncepcje stosunkw cywilno-wojskowych; przestawianie produkcji obronnej na cele cywilne; wydatki na obron i sprawy finansowe; wsppraca naukowa w obszarach zwizanych z obronnoci; popularyzacja informacji o NATO w pastwach z nim wsppracujcych; konsultacje w zakresie planowania polityki oraz zarzdzania cywilnym i wojskowym ruchem lotniczym.

SZCZYT BRUKSELSKI - STYCZE 1994

W styczniu 1994 roku, na Szczycie Sojuszu Pnocnoatlantyckiego w Brukseli, NATO ogosio wielk now inicjatyw zmierzajc do wzmocnienia stabilnoci i bezpieczestwa w caej Europie. Czonkowie Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC) oraz inne pastwa zaproszone zostay do wczenia si w nowy, szeroko zakrojony program
19

wsppracy z NATO, ktry otrzyma nazw Partnerstwo dla Pokoju (PdP). Od tego czasu, Partnerstwo awansowao do rangi niezwykle wanego komponentu architektury bezpieczestwa w regionie euroatlantyckim i obecnie peni kluczow rol w NATO. Zaproszenie do Partnerstwa dla Pokoju byo skierowane do wszystkich pastw czonkowskich Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC), a take do innych pastw uczestniczcych w Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE), ktre mogy i chciay wnie swj wkad do tego programu. Dziaania podejmowane przez kadego z Partnerw s oparte na wsplnie wypracowanych Indywidualnych Programach Partnerstwa. Zakres i cele Partnerstwa oraz jego ewolucja i dalsze udoskonalenia s przedstawione w rozdziale 3. Na spotkaniu w Sintrze, w maju 1997 r., NACC zostaa zastpiona przez Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), ktrej celem byo uruchomienie nowego etapu wsppracy. Zasady EAPC zostay wypracowane w wyniku bliskiej wsppracy pomidzy Sojuszem a pastwami nalecymi do Partnerstwa. Przedstawiono je w Dokumencie Podstawowym EAPC. Przyjcie Dokumentu Podstawowego EAPC wyraao zdecydowane denie 44 pastw, ktre wwczas uczestniczyy w programie, do podniesienia wzajemnej wsppracy politycznej i wojskowej na jakociowo nowy poziom. Dokument potwierdza wsplne zaangaowanie pastw czonkowskich we wzmacnianie i rozszerzanie pokoju i stabilnoci w regionie euroatlantyckim. Wsplne wartoci i zasady lece u podstaw tego zaangaowania s wyraone w Dokumencie Ramowym Partnerstwa dla Pokoju (PdP) (zob. opublikowane oddzielnie Vademecum NATO Dokumentacja). EAPC oferuje caociowe ramy do konsultacji w sprawach politycznych i bezpieczestwa oraz do wsppracy wojskowej w zakresie Partnerstwa dla Pokoju. W grudniu 1997 EAPC przyja Plan Dziaa, ktry wyraa denie pastw czonkowskich EAPC do nawizania silniejszych i bardziej efektywnych wizi partnerskich. Jednym z podstawowych celw Planu Dziaa EAPC byo dalsze ukierunkowanie i pogbienie konsultacji oraz wsppracy w sprawach politycznych i bezpieczestwa, a take zwikszenie przejrzystoci w stosunkach pomidzy 44 uczestnikami Partnerstwa. Ministrowie spraw zagranicznych pastw nalecych do EAPC przyjli ide utworzenia Euroatlantyckiego Orodka Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC) oraz Euroatlantyckiej Jednostki Reagowania w przypadku Katastrof (EADRU). EAPC umoliwia wszystkim swoim pastwom czonkowskim efektywne konsultacje wielostronne, zintensyfikowan wspprac
20

praktyczn oraz pogbione konsultacje i wspprac w sprawach regionalnych, a take zwiksza przejrzysto i zaufanie w kwestiach zwizanych z bezpieczestwem. Sukces wsppracy pomidzy Sojusznikami i Partnerami, zarwno w ramach Partnerstwa dla Pokoju jak i EAPC, jest efektem stosowania dwu podstawowych zasad. Pierwsz z nich jest otwarto - moliwoci prowadzenia konsultacji politycznych i wsppracy praktycznej s w rwnej mierze otwarte dla wszystkich Sojusznikw i Partnerw. Drugim filarem s mechanizmy umoliwiajce zaakcentowanie wasnej samodzielnoci Partnerzy mog indywidualnie decydowa o poziomie i obszarach swojej wsppracy z Sojuszem. Zgodnie z tymi zasadami, EAPC moe odbywa sesje plenarne, albo spotyka si w ograniczonym gronie Sojusznikw oraz dowolnych grup pastw nalecych do Partnerstwa, aby skoncentrowa si na kwestiach funkcjonalnych. Moliwe s take zwoywane ad hoc spotkania w sprawach regionalnych. Wzrosa rwnie liczba wsplnych dziaa podejmowanych pod auspicjami EAPC. Kierujc si zasadami otwartoci i samodzielnoci, podjto dalsze dziaania w zakresie kwestii ekonomiczno-obronnych, nauki, problemw ochrony rodowiska zwizanych z obronnoci, wsppracy w zakresie operacji pokojowych, a take gotowoci cywilnej na wypadek zagroe. Wzmocnione Partnerstwo dla Pokoju pozostaje atwo rozpoznawalnym elementem praktycznej wsppracy w dziedzinie obronnoci i spraw wojskowych, w elastycznych ramach EAPC. Wikszo pastw partnerskich otworzyo take swoje misje wojskowe przy NATO, co w znacznym stopniu uatwia komunikowanie si i kontakty we wszystkich wymienionych sferach.

SZCZYT MADRYCKI - LIPIEC 1997

Szczyt Sojuszu, ktry odby si w Madrycie w czerwcu 1997 roku by przeomowym wydarzeniem podsumowujcym sukces wielkich inicjatyw podejmowanych przez Sojusz w cigu poprzednich 5 lub 6 lat. Jednoczenie Szczyt znamionowa przejcie do nowej i penej wyzwa fazy rozwoju NATO, w trakcie ktrej miano wyprbowa w praktyce innowacyjne struktury i rozwizania polityczne, wprowadzone w odpowiedzi na nowe uwarunkowania. Zadaniem przywdcw Sojuszu zebranych w Madrycie byo zatem podsumowanie gwnych kierunkw przyszej polityki Sojuszu oraz zapewnienie ich wszechstronnej integralnoci i spjnoci. Na Szczycie Madryckim w peni zademonstrowano wol Sojuszu do podjcia wewntrznej i zewntrznej transformacji poprzez szereg
21

konkretnych i daleko idcych posuni we wszystkich kluczowych obszarach, takich jak: rozpoczcie negocjacji czonkowskich z Polsk, Republik Czesk i Wgrami oraz przyjcie "polityki otwartych drzwi" w odniesieniu do przyszych kandydatw do czonkostwa; wzmocnienie Partnerstwa dla Pokoju oraz stworzenie w postaci EAPC nowego forum do rozszerzania wsppracy; otwarcie cakiem nowego rozdziau w stosunkach midzy NATO i Rosj; sformalizowanie rozwijajcego si partnerstwa z Ukrain; zintensyfikowanie dialogu z pastwami w regionie Morza rdziemnego; postp w odniesieniu do Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach NATO oraz wypracowanie radykalnie zreformowanej struktury zarzdzania wojskowego w Sojuszu. Tak bogaty plan dziaania wiadczy o zdolnoci NATO do podejmowania nowych wyzwa, bez uszczerbku dla wypeniania jego tradycyjnych zada, a take dowodzi, e przysza rola NATO bdzie wypracowywana w oparciu o jego sprawdzon zdolno do przystosowywania si do zmieniajcych si wymogw bezpieczestwa.

SZCZYT WASZYNGTOSKI - KWIECIE 1999

W dniach od 23 do 25 kwietnia 1999 r. odbywa si pitnasty w 50letniej historii NATO szczyt, tym razem organizowany w Waszyngtonie, DC. Szczyt przypada w wyjtkowym okresie dla historii Sojuszu, w trakcie obchodw pidziesitej rocznicy jego istnienia - ktre miay szczeglny charakter ze wzgldu na bezprecedensow kampani powietrzn NATO podjt w celu wprowadzenia pokoju w Kosowie. Chocia - z koniecznoci - uwaga uczestnikw szczytu skupia si po czci na krytyce dziaa podejmowanych w Kosowie, przywdcy NATO zaakceptowali jednoczenie cay szereg programw i przedsiwzi o daleko idcych konsekwencjach dla Sojuszu. Sukcesy osignite w Waszyngtonie byy wypenieniem obietnic zoonych dwa lata wczeniej na Szczycie Madryckim. W Madrycie Sojusz zaprosi Polsk, Republik Czesk i Wgry do otwarcia negocjacji czonkowskich oraz obieca, e drzwi pozostan otwarte dla kolejnych kandydatw. W Waszyngtonie przywdcy tych trzech pastw po raz pierwszy zajli swoje miejsce przy stole obrad szczytu, a Sojusz ogosi inicjatyw, ktra miaa pomc innym zainteresowanym pastwom przygotowa si do moliwego przyszego czonkostwa. Komunikat Szczytu Waszyngtoskiego przytacza sowa przywdcw Sojuszu, i "ci trzej nowo przyjci czonkowie nie bd ostatni." W Madrycie przywdcy NATO zobowizali si do wzmocnienia programu Partnerstwa dla Pokoju oraz do podjcia caego szeregu dziaa
22

partnerskich. W Waszyngtonie odnotowano postp osignity w tym zakresie oraz ogoszono nowe inicjatywy zmierzajce do kontynuowania tych wysikw. W Madrycie przywdcy Sojuszu postulowali rewizj Koncepcji Strategicznej (w istocie bdcej szczegowym planem kierunkw dziaania i zada Sojuszu oraz rodkw dostpnych do ich realizacji). W Waszyngtonie przyjto now Koncepcj Strategiczn odzwierciedlajc zmienione warunki bezpieczestwa euroatlantyckiego pod koniec XX wieku. W Madrycie NATO i Ukraina podpisay Kart Szczeglnego Partnerstwa. W trakcie Szczytu Waszyngtoskiego przywdcy NATO i prezydent Ukrainy odbyli swoje pierwsze spotkanie i potwierdzili znaczenie Ukrainy dla bezpieczestwa i stabilnoci w regionie euroatlantyckim. Wszechstronny obraz wysikw podejmowanych w trakcie Szczytu Waszyngtoskiego jest odzwierciedlony w Komunikacie ze Szczytu Waszyngtoskiego oraz w Koncepcji Strategicznej. Komunikat przedstawia gwne tematy Szczytu oraz zadania Sojuszu w tym kluczowym momencie historii. Koncepcja Strategiczna uzdalnia Sojusz do podjcia wyzwa i realizacji szans zwizanych z bezpieczestwem w XXI wieku oraz ukierunkowuje jego przyszy rozwj polityczny i wojskowy. Konkretne dokonania Szczytu - w formie przyjtych decyzji i programw - stwarzaj warunki do tego, aby Sojuszu wkroczy w XXI wiek. Uznajc, i w cigu ostatnich dziesiciu lat klimat bezpieczestwa euroatlantyckiego uleg ogromnej przemianie, Koncepcja Strategiczna potwierdzaa take "pojawienie si nowych zoonych zagroe dla pokoju i stabilnoci w regionie euroatlantyckim, wczajc w to przeladowania, konflikty etniczne, kryzysy gospodarcze oraz zaamanie si porzdku politycznego i rozprzestrzenianie broni masowego raenia". Koncepcja okrelaa cele i zadania Sojuszu na przyszo oraz odzwierciedlaa postanowienie pastw czonkowskich, aby utrzyma zdolnoci wojskowe niezbdne do wypeniania penego zakresu misji Sojuszu. Wan cech zmieniajcego si ksztatu NATO jest rozwj w jego ramach Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI). Na Szczycie Waszyngtoskim przywdcy Sojuszu z radoci stwierdzili postp osignity w tym zakresie i wezwali do kontynuowania prac, tak aby urzeczywistnione zostay cele ESDI. NATO ogosio take Inicjatyw Zdolnoci Obronnych, ktra miaa wspomc siy zbrojne Sojuszu, zwikszajc ich mobilno, interoperacyjno, samowystarczalno i efektywno. Jednoczenie Sojusz wprowadzi zmiany w zakresie zintegrowanej struktury dowodzenia wojskowego, odzwierciedlajce przeksztacenia w rodowisku obronnym. Zmiany te miay umoliwi NATO efektywniejsze dziaanie.
23

Komunikat Szczytu Waszyngtoskiego przedstawia rwnie kolejn inicjatyw Sojuszu - tym razem w odniesieniu do broni masowego raenia (WMD). Gwnym zadaniem NATO wobec tych destrukcyjnych rodzajw uzbrojenia jest: "zapobiec przypadkom proliferacji lub - jeli one wystpi - odwrci ich skutki poprzez dziaania dyplomatyczne." Po to aby bardziej efektywnie odpowiada na wyzwania zwizane z proliferacj, NATO stworzyo Centrum BMR w ramach Sekretariatu Midzynarodowego w Kwaterze Gwnej NATO. Centrum stara si koordynowa zintegrowane wysiki polityczno-wojskowe poprzez promowanie debaty i zrozumienia dla kwestii zwizanych z BMR Wspiera istniejce programy, ktrych zadaniem jest zwikszenie gotowoci wojskowej do dziaania w rodowisku BMR oraz zwiksza wymian informacji wrd pastw czonkowskich na temat programw wspomagajcych niszczenie BMR. Nawet powitanie trzech nowych czonkw po raz pierwszy uczestniczcych w Szczycie, stao si okazj dla przywdcw NATO do podkrelenia, e drzwi tej organizacji pozostan otwarte dla innych. Plan Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP) - "praktyczny przejaw polityki otwartych drzwi" - zosta rwnie ogoszony na tym szczycie. MAP jest programem dziaa, z ktrego zainteresowane pastwa mog dobiera odpowiednie elementy na podstawie decyzji narodowych i wolnego wyboru. Program obejmuje pi obszarw: kwestie polityczne i ekonomiczne, sprawy obronno-wojskowe, problem rodkw, zagadnienia bezpieczestwa oraz aspekty prawne. Sojusz podkrela, e ten program nie powinien by traktowany jako lista kryteriw czonkostwa - najwaniejsz rzecz dla pastw zainteresowanych akcesj jest aktywne uczestniczenie w PdP oraz EAPC. Nie mniej jednak kada decyzja o przyznaniu czonkostwa ma by rozpatrywana indywidualnie, zgodnie z Deklaracj Szczytu Madryckiego oraz Deklaracj Szczytu Waszyngtoskiego. Po zakoczeniu szczytu Rady Pnocnoatlantyckiej, przywdcy lub przedstawiciele pastw czonkowskich Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) odbyli swoje spotkanie w Waszyngtonie. Przywdcy EAPC dyskutowali o sytuacji w Kosowie i wyrazili swoje poparcie dla da wsplnoty midzynarodowej oraz dla wyraonego przez ni potpienia polityki przemocy, przeladowa i czystek etnicznych prowadzonych w Kosowie przez wadze Federalnej Republiki Jugosawii. Przywdcy wyrazili swoje poparcie dla wysikw zmierzajcych do tworzenia szerokich podstaw bezpieczestwa oraz rozwoju gospodarki i demokracji w poudniowo-wschodnim regionie Europy. Przyjli rwnie raport zatytuowany: "W kierunku partnerstwa w XXI wieku - wzmocnione i bardziej operatywne Partnerstwo dla Pokoju". Celem raportu byo podniesienie zdolnoci si zbrojnych pastw czonkowskich i partnerskich NATO do przyszego wspdziaania.
24

Chocia Rosja odmwia uczestniczenia w Szczycie Waszyngtoskim ze wzgldu na wydarzenia w Jugosawii, przywdcy NATO ponownie wyrazili swoj wol rozwijania partnerstwa z Rosj w ramach Aktu Stanowicego NATO-Rosja oraz podkrelili, e bliskie stosunki pomidzy NATO i Rosj su interesom obu stron i maj ogromne znaczenie dla stabilnoci i bezpieczestwa w obszarze euroatlantyckim. Przywdcy NATO odbyli rwnie pierwsze w historii spotkanie na szczycie z prezydentem Ukrainy. Obie strony z radoci podkreliy postp w realizacji ich Szczeglnego Partnerstwa oraz podjy dyskusj o rnorodnych kwestiach zwizanych z bezpieczestwem w obszarze euroatlantyckim. Komunikat Szczytu Waszyngtoskiego podkreli znaczenie Dialogu rdziemnomorskiego NATO, jako integralnej czci polityki Sojuszu odnonie od wsppracy w sprawach bezpieczestwa. Przywdcy NATO wyrazili wol szybkiego wdraania i wzmacniania wsppracy politycznej i praktycznej zainicjowanej w ramach Dialogu. Szczyt Waszyngtoski osign bardzo wiele zarwno w wymiarze praktycznym, jak i koncepcyjnym, co byo owocem siedmiu lat pracy. Dorobek ten odzwierciedla take najwaniejsze priorytety pastw czonkowskich, a szczeglnie piln potrzeb zakoczenia konfliktu w Kosowie oraz przywrcenia miejscowej ludnoci nalenych jej praw.

ZAKOCZENIE

KONFLIKTU W

KOSOWIE

Wieczorem 9 czerwca 1999 roku zawarte zostao Wojskowe Porozumienie Techniczne pomidzy NATO i Federaln Republik Jugosawii. Zgodnie z porozumieniem pomidzy rzdem Jugosawii a specjalnymi wysannikami Unii Europejskiej i Rosji - osignitym 3 kwietnia - Wojskowe Porozumienie Techniczne zapewniao w szczeglnoci natychmiastowe wycofanie jugosowiaskich si bezpieczestwa z Kosowa. 10 czerwca 1999 roku Sekretarz Generalny Javier Solana mg ogosi zawieszenie operacji powietrznej przeciwko Jugosawii. W tym samym dniu Rada Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych przyja rezolucj nr 1244, w ktrej z radoci powitano przyjcie przez Jugosawi zasad politycznego rozwizania konfliktu, w tym natychmiastowe zakoczenie aktw przemocy i szybkie wycofanie jugosowiaskich si zbrojnych, policji i jednostek paramilitarnych. Rezolucja ogaszaa rwnie ustanowienie "obecnoci midzynarodowych przedstawicieli cywilnych i si porzdkowych w Kosowie", ktrzy mieli dziaa w ramach upowanienia Narodw Zjednoczonych. Kierowane przez NATO Midzynarodowe Siy Pokojowe w
25

Kosowie (KFOR), stworzone do wypeniania tej czci mandatu, ktra odnosia si do bezpieczestwa, wkroczyy do Kosowa 12 czerwca i do 20 czerwca zakoczyy wstpn faz rozmieszczania. Dalsze szczegy tych wydarze omwiono w rozdziale 5. W pierwszych dniach po zakoczeniu konfliktu w Kosowie zdecydowanie najpilniejsze zadania Sojuszu obejmoway wdraanie porozumienia koczcego konflikt, przywrcenie pokoju, powrt uchodcw oraz ochron mieszkacw Kosowa, niezalenie od ich pochodzenia etnicznego. Wsppraca si zbrojnych pastw NATO, Rosji, Ukrainy oraz wielu innych pastw niebdcych czonkami Sojuszu, zmierzajca do osignicia tych celw, zawdziczaa duo dowiadczeniom zdobytym podczas trwajcej jeszcze obecnoci Si Stabilizacyjnych (SFOR) w Boni i Hercegowinie. Wrd pastw zaangaowanych w rozwizywanie konfliktu w Kosowie byo wielu aktywnych czonkw Partnerstwa dla Pokoju. Czynnik ten znaczco przyczyni si do roli, jak midzynarodowe siy zbrojne mogy odegra w zakresie ustanawiania podstaw przyszej stabilizacji w regionie. W nastpnych miesicach efektem konfliktu w Kosowie byo take wdroenie szeregu inicjatyw ogoszonych na Szczycie Waszyngtoskim w kwietniu 1999 r., a take wiele nastpnych decyzji podjtych przez Sojusz. Przede wszystkim, reakcj na konflikt byo nadanie nowego tempa wysikom zmierzajcym do stworzenia silniejszej Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony oraz do wzmocnienia europejskich zdolnoci wojskowych wspmiernie do zada zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym oraz prowadzeniem operacji pokojowych w przypadku przyszego konfliktu, w ktry Sojusz nie byby zaangaowany jako cao. Ten proces jest przedstawiony w rozdziale 4.

NOWY SEKRETARZ GENERALNY

W marcu 2000 r., rok po interwencji Sojuszu w Kosowie, Sekretarz Generalny NATO, Lord Robertson, wyda raport podsumowujcy osignicia tej operacji wojskowej i rozmieszczenia si KFOR oraz przedstawiajcy utrzymujce si wyzwania. Byy minister obrony Wielkiej Brytanii, Lord Robertson, obj stanowisko Sekretarza Generalnego NATO 14 padziernika 1999 r. W pierwszym dniu urzdowania, przedstawiajc swoj wizj priorytetw dla Sojuszu w nadchodzcych miesicach, Robertson nada szczeglne znaczenie trzem obszarom o bezporedniej pilnoci i dugotrwaym znaczeniu dla Sojuszu.
26

Po pierwsze, NATO musi w peni realizowa swoj rol w zakresie stabilizowania stosunkw na Bakanach w nastpstwie kryzysu w Kosowie. Sojusz musi sprawi, aby jego dziaania pokojowe, zarwno w Boni i Hercegowinie, jak i w Kosowie, tak szybko jak to moliwe stworzyy warunki do bezpiecznego pokoju. Po drugie, Sekretarz Generalny podkreli potrzeb wzmocnienia roli europejskich sojusznikw w NATO, charakteryzujc to zadanie jako pilny warunek zachowania sprawnoci NATO. Zdaniem Lorda Robertsona, Sojusz musi stworzy dobre, efektywne i wydajne wizi z Uni Europejsk, w miar jak ta organizacja wzmacnia swoj pozycj w obszarze bezpieczestwa. Sekretarz Generalny stwierdzi, i "zwikszenie roli Europy w NATO nie oznacza zmniejszenia roli Ameryki Pnocnej" podkrelajc, e stosunki transatlantyckie pozostaj kluczem do efektywnoci NATO, a bez silnej wizi transatlantyckiej niemoliwa jest ani prawdziwa stabilno w Europie, ani ochrona jej demokratycznych zasad. Po trzecie, Lord Robertson skoncentrowa si na koniecznoci natychmiastowego ustanowienia bliszych stosunkw midzy NATO i Rosj. Sekretarz Generalny wskaza, e wznowienie spotka Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja byo bardzo pozytywnym krokiem w tym kierunku. Niniejsze wydanie Vademecum NATO przedstawia ewolucj polityki Sojuszu odnonie do tych i innych obszarw dziaalnoci. Aby uatwi korzystanie z tej publikacji, zostaa ona podzielona na dwie czci. Pierwsza cz szczegowo przedstawia wsplne dziaania podejmowane w poszczeglnych obszarach w zwizku z realizacj celw Sojuszu. Omwiono tu take kontekst, w jakim rozwijaa si ta polityka. Druga cz przedstawia najwaniejsze rozwizania proceduralne i strukturalne, ktre zostay stworzone, aby uatwi wymian informacji, konsultacje, podejmowanie decyzji i wypenianie zada operacyjnych, ktre maj fundamentalne znaczenie dla tego procesu.

27

CZ I

ROZDZIA 1

CO TO JEST NATO?

Pocztki Sojuszu Podstawowe zadania w zakresie bezpieczestwa

CO TO JEST NATO?
POCZTKI SOJUSZU
W latach 1945-1949, pastwa Europy Zachodniej oraz ich Sojusznicy w Ameryce Pnocnej z niepokojem odnosili si do polityki ekspansji oraz metod stosowanych przez ZSRR. Jednoczenie, pastwa zachodnie stay w obliczu naglcej potrzeby odbudowy gospodarczej. Wypeniwszy swoje wasne zobowizania z czasw wojny dotyczce redukcji potencjaw obronnych oraz demobilizacji onierzy, zachodnie rzdy z coraz wikszym niepokojem przekonyway si, e przywdcy radzieccy zamierzali zachowa wasne siy zbrojne w penym stanie. Co wicej, wobec otwarcie deklarowanych celw ideologicznych radzieckiej partii komunistycznej, oczywiste byo, i apele o respektowanie Karty Narodw Zjednoczonych oraz przestrzeganie ustale midzynarodowych, osignitych pod koniec wojny, nie bd w stanie zagwarantowa suwerennoci narodowej i niepodlegoci pastw demokratycznych, zagroonych zewntrzn agresj lub wewntrznym przewrotem. Obawy te byy potgowane przez narzucanie niedemokratycznych form rzdzenia, represje stosowane wobec aktywnej opozycji, a take amanie podstawowych praw czowieka i obywatela oraz deptanie swobd w wielu krajach Europy rodkowej i Wschodniej, jak rwnie w innych regionach wiata. W latach 1947-1949 seria dramatycznych wydarze politycznych postawia te problemy w jeszcze ostrzejszym wietle. Niektre z tych wydarze stanowiy bezporednie zagroenie dla suwerennoci Norwegii, Grecji, Turcji i innych pastw Europy Zachodniej. Do tego doszed zamach stanu w Czechosowacji w czerwcu 1948 roku oraz nielegalna blokada Berlina, ktra rozpocza si w kwietniu tego samego roku. Podpisanie Traktatu Brukselskiego w marcu 1948 roku1 byo dowodem determinacji piciu pastw Europy Zachodniej: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga i Wielkiej Brytanii, ktre postanowiy stworzy wsplny system obronny oraz wzmocni wzajemne powizania w sposb, ktry umoliwiby im przeciwstawienie si ideologicznym, politycznym i wojskowym zagroeniom wasnego bezpieczestwa.

Podpisanie Traktatu Brukselskiego z 1949 r. - znowelizowanego w 1984 r. - byo wstpem do powojennej odbudowy bezpieczestwa w Europie Zachodniej. Traktat powoa do ycia Uni Zachodni oraz Organizacj Traktatu Brukselskiego. Wraz z jego podpisaniem zainicjowany zosta proces, ktry w roku 1949 doprowadzi do podpisania Traktatu Pnocnoatlantyckiego i utworzenia Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Traktat Brukselski jest take dokumentem zaoycielskim istniejcej obecnie Unii Zachodnioeuropejskiej.

31

Nastpujce wkrtce potem negocjacje ze Stanami Zjednoczonymi i Kanad, doprowadziy do stworzenia jednolitego Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, ktrego podstaw stay si gwarancje bezpieczestwa i wzajemne zobowizania podjte przez Europ i Ameryk Pnocn. Pastwasygnatariusze Traktatu Brukselskiego zaprosiy Dani, Islandi, Norwegi, Portugali i Wochy do uczestniczenia w tym procesie. Kulminacj rokowa byo podpisanie w kwietniu 1949 roku Pnocnoatlantyckiego (Waszyngtoskiego), powoujcego do ycia wsplny system bezpieczestwa oparty na partnerstwie pomidzy tymi 12 pastwami. W 1952 roku do Traktatu przystpiy Grecja i Turcja. Republika Federalna Niemiec2 doczya w roku 1955. W 1982 roku Hiszpania staa si czonkiem NATO. Polska, Republika Czeska i Wgry doczyy do NATO w 1999 roku. Sojusz Pnocnoatlantycki zosta utworzony na mocy Traktatu pomidzy pastwami czonkowskimi. Kade z nich przystpio do Sojuszu dobrowolnie, po odbyciu publicznej debaty i przeprowadzeniu stosownego procesu ustawodawczego. Traktat podtrzymuje indywidualne prawa pastw czonkowskich oraz ich midzynarodowe zobowizania, zgodnie z Kart Narodw Zjednoczonych. Zobowizuje kade z pastw czonkowskich do wsplnego z innymi ponoszenia ciaru ryzyka i odpowiedzialnoci, a take przyznaje im prawo do korzystania z dobrodziejstw zbiorowego bezpieczestwa oraz wymaga, aby kade z pastw czonkowskich zagwarantowao niepodejmowanie adnych zobowiza midzynarodowych, ktre mogyby by sprzeczne z Traktatem. Pomidzy utworzeniem Sojuszu, a chwil obecn mieci si p wieku historii. Niemal przez cay ten czas w centrum uwagi NATO byo zapewnienie natychmiastowej obrony i gwarantowanie bezpieczestwa pastw czonkowskich. To wanie jest nadal podstawowym zadaniem Sojuszu, ale jego obszar zainteresowa i priorytety ulegy gruntownej zmianie. Gwne cechy tych przemian s skrtowo przedstawione w odpowiednich rozdziaach Vademecum.

PODSTAWOWE ZADANIA W ZAKRESIE BEZPIECZESTWA

Podstawowym celem NATO jest gwarantowanie wolnoci i bezpieczestwa wszystkim czonkom poprzez wykorzystanie rodkw politycznych i wojskowych, zgodnie z Traktatem Pnocnoatlantyckim oraz zasadami Karty Narodw Zjednoczonych. Od pocztku swego istnienia, Sojusz dy do ustanowienia sprawiedliwego i dugotrwaego pokoju
2 W 1990 r. - w wyniku zjednoczenia Niemiec - bya Niemiecka Republika Demokratyczna otrzymaa ochron Sojuszu w zakresie bezpieczestwa, jako integralna cz zjednoczonego pastwa.

32

w Europie, opartego na poszanowaniu wsplnych zasad demokracji, praw czowieka oraz rzdw prawa. Ten podstawowy cel Sojuszu nabra nowego znaczenia po zakoczeniu zimnej wojny, jako e - po raz pierwszy w powojennej historii Europy - pojawia si szansa na jego urzeczywistnienie. NATO jest wyrazem wizi transatlantyckiej, dziki ktrej bezpieczestwo Ameryki Pnocnej jest trwale zwizane z bezpieczestwem w Europie. W praktyce NATO jest sum zbiorowych, efektywnych wysikw podejmowanych przez pastwa czonkowskie w celu realizacji ich wsplnych interesw w dziedzinie bezpieczestwa. Podstawow zasad spajajc Sojusz jest wsplne zobowizanie si pastw czonkowskich do wzajemnej wsppracy, wynikajce z wiary w niepodzielno ich bezpieczestwa. Solidarno i spjno wewntrzna Sojuszu gwarantuj, e adne z pastw czonkowskich nie musi polega wycznie na swoich wysikach, aby sprosta podstawowym wymogom bezpieczestwa. Nie pozbawiajc pastw czonkowskich ich prawa i obowizku wypeniania suwerennych zada obronnych, Sojusz umoliwia im osiganie podstawowych celw bezpieczestwa narodowego poprzez wspdziaanie. W wielkim skrcie, Sojusz jest zwizkiem niezalenych pastw powizanych wol utrzymania wasnego bezpieczestwa dziki wzajemnym gwarancjom oraz zapewnieniu sobie stabilnych stosunkw z innymi pastwami. Traktat Pnocnoatlantycki z kwietnia 1949 roku, ktry jest prawnym i traktatowym fundamentem Sojuszu, jest zgodny z postanowieniami Artykuu 51 Karty Narodw Zjednoczonych, potwierdzajcymi niezbywalne prawo niepodlegych pastw do indywidualnej i zbiorowej obrony. Jak mwi preambua Traktatu, celem pastw czonkowskich jest: "promowa pokojowe i przyjazne stosunki w obszarze pnocnoatlantyckim". Jednak w czasach, gdy podpisywano Traktat, bezporednim celem NATO bya obrona pastw czonkowskich przed potencjalnym zagroeniem wynikajcym z posuni politycznych i rosncej potgi wojskowej Zwizku Radzieckiego. Organizacja Traktatu Pnocnoatlantyckiego (NATO) zapewnia struktur, ktra umoliwia realizacj zada Sojuszu. Jest to organizacja midzyrzdowa, w ramach ktrej pastwa czonkowskie zachowuj pen suwerenno i niepodlego. NATO jest forum, na ktrym pastwa czonkowskie wedle uznania konsultuj si ze sob w dowolnych kwestiach oraz podejmuj decyzje w sprawach politycznych i wojskowych, ktre wpywaj na ich bezpieczestwo. Sojusz zapewnia ramy wzajemnych konsultacji i wsppracy pastw czonkowskich w sferze politycznej, wojskowej i gospodarczej, jak rwnie w obszarze naukowym i w odniesieniu do innych zagadnie pozawojskowych.
33

Gwarantowane przez Sojusz poczucie rwnego bezpieczestwa, niezalenie od uwarunkowa i wasnych zdolnoci wojskowych poszczeglnych pastw, przyczynia si do oglnej stabilizacji w obszarze euroatlantyckim. Stwarza warunki sprzyjajce wzajemnej wsppracy w ramach Sojuszu oraz pomidzy czonkami Sojuszu i pastwami, ktre pozostaj poza nim. Sojusz realizuje swoj polityk bezpieczestwa midzy innymi poprzez: utrzymywanie zdolnoci wojskowych wystarczajcych do tego, aby zapobiec wojnie oraz zapewni skuteczn obron, a take poprzez potencja w zakresie zarzdzania kryzysami majcymi wpyw na bezpieczestwo pastw czonkowskich; aktywn promocj dialogu z innymi narodami oraz kooperatywne podejcie do bezpieczestwa w Europie - w tym gotowo do podjcia rodkw umoliwiajcych dalszy postp w zakresie kontroli zbroje i rozbrojenia. Aby osign swj gwny cel, jako przymierze pastw dziaajcych w oparciu o Traktat Waszyngtoski i Kart Narodw Zjednoczonych, Sojusz realizuje nastpujce podstawowe zadania w dziedzinie bezpieczestwa: Bezpieczestwo: Zapewnia trwae podstawy stabilizacji rodowiska bezpieczestwa euroatlantyckiego, oparte na rozwoju instytucji demokratycznych, woli pokojowego rozwizywania sporw, w ktrych adne z pastw nie bdzie w stanie zastrasza lub zmusza drugiego pastwa za pomoc groby uycia siy. Konsultacje: Suy, zgodnie z Artykuem 4 Traktatu Waszyngtoskiego, jako podstawowe transatlantyckie forum konsultacji midzysojuszniczych w kadej sprawie, ktra dotyczy ich ywotnych interesw, wliczajc w to wydarzenia stwarzajce zagroenie dla bezpieczestwa czonkw, jak rwnie w celu odpowiedniej koordynacji ich dziaa w kwestiach bdcych przedmiotem wsplnego zainteresowania. Odstraszanie i obrona: Zapobiega kadej grobie agresji skierowanej przeciwko pastwu czonkowskiemu NATO, zgodnie z Artykuami 5 i 6 Traktatu Waszyngtoskiego. bezpieczestwa i stabilnoci obszaru

W celu wzmocnienia euroatlantyckiego:

Reagowanie kryzysowe: Utrzyma gotowo, w zalenoci od sytuacji i na podstawie konsensusu, w zgodzie z Artykuem 7 Traktatu Waszyngtoskiego, do skutecznego zapobiegania konfliktom oraz aktywnie angaowa si w zarzdzanie kryzysowe.

34

Partnerstwo: Promowa szeroki zakres partnerstwa, wsppracy i dialogu z innymi krajami obszaru euroatlantyckiego w celu zwikszenia przejrzystoci, wzajemnego zaufania i zdolnoci do udziau we wsplnych akcjach Sojuszu." 3

Struktury stworzone w obrbie NATO umoliwiaj pastwom czonkowskim koordynowanie ich polityki w rnych sferach, tak aby wypenia te podstawowe zadania. Uatwiaj prowadzenie cigych konsultacji i wsppracy w pozawojskowych obszarach polityki, gospodarki i in. oraz pozwalaj na formuowanie poczonych planw wsplnej obrony. Zapewniaj tworzenie infrastruktury oraz podstawowych instalacji i obiektw niezbdnych do umoliwienia siom zbrojnym podjcia waciwych dziaa. Stwarzaj take warunki do realizacji wsplnych programw szkolenia i wicze. Gwarantem tych dziaa jest zoona struktura cywilna i wojskowa obejmujca pracownikw administracji, spraw budetowych i planowania oraz agendy ustanowione przez pastwa czonkowskie Sojuszu do koordynowania pracy w specjalistycznych dziedzinach takich jak na przykad czno potrzebna do usprawnienia procesu konsultacji, dowodzenia i kontroli si zbrojnych, a take wsparcie logistyczne niezbdne do utrzymania si. Struktury te przedstawione s w czci II.

Fragment Koncepcji Strategicznej Sojuszu ogoszonej podczas Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 r., www.bbn.gov.pl [ przyp. tum.]

35

ROZDZIA 2

PRZEKSZTACANIE SOJUSZU

Nowe rodowisko bezpieczestwa europejskiego Nowe instytucje Koncepcja Strategiczna Sojuszu Rola Si Sojuszniczych w przeksztacaniu postawy obronnej Sojuszu Inicjatywa Zdolnoci Obronnych Sojuszu Nuklearne siy zbrojne Sojuszu w nowym rodowisku bezpieczestwa

PRZEKSZTACANIE SOJUSZU
NOWE RODOWISKO BEZPIECZESTWA EUROPEJSKIEGO
4 kwietnia 1989 r. Sojusz obchodzi czterdziest rocznic podpisania Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Wydarzenie to zbiego si w czasie z pocztkiem gbokiej przemiany w relacjach midzy Wschodem i Zachodem oraz w oglnych stosunkach midzynarodowych, a take z daleko idc transformacj rodowiska bezpieczestwa. Sojusz Pnocnoatlantycki odegra fundamentaln rol w stwarzaniu warunkw umoliwiajcych zmiany opisane na tych stronach. Zapewniajc fundament obrony zbiorowej i wsplnego bezpieczestwa swoich pastw czonkowskich oraz zachowanie rwnowagi strategicznej w Europie przez cay okres zimnej wojny, Sojusz sta na stray wolnoci i niepodlegoci pastw czonkowskich. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Pnocnoatlantyckiego, Sojusz nadal wypenia te podstawowe funkcje, a dodatkowo przyj na siebie nowe zadania. Kontynuuje swoje wysiki i nadal promuje stabilno, ktrej podstaw s wsplne wartoci demokratyczne oraz szacunek dla praw czowieka i rzdw prawa w Europie. Poniej przedstawiono pocztki i przebieg tych wydarze, postp w realizacji wielu dugofalowych celw w Sojuszu; podstawowe problemy stojce przed pastwami czonkowskimi i Partnerami NATO w procesie dostosowywania ich polityki i ksztatowania wsplnych instytucji, ktre maj sprosta nowym wyzwaniom.

rda przemian w rodowisku bezpieczestwa

rda przemian, ktre przebudoway polityczn map Europy, sigaj wydarze, ktre miay miejsce w latach 1960. i 1970. i przyniosy daleko idce skutki. Chocia wydarzenia te miay wielowymiarowy charakter, trzy z nich zasuguj na szczegln uwag: przyjcie przez Sojusz w grudniu 1967 r. doktryny Harmela, ktra zakadaa prowadzenie polityki zmierzajcej do utrzymania wystarczajcych rodkw obrony, przy jednoczesnym deniu do rozlunienia napi w stosunkach Wschd - Zachd; wprowadzenie przez rzd Republiki Federalnej Niemiec w 1969 r. "polityki wschodniej" (Ostpolitik) kanclerza Willi Brandta, majcej na celu nawizanie bardziej poprawnych stosunkw z pastwami Europy Wschodniej i Zwizkiem Radzieckim, w ramach ogranicze narzuconych przez polityk wewntrzn i dziaania zewntrzne ich rzdw; a w kocu

39

podpisanie w sierpniu 1975 r. Aktu Kocowego KBWE1, ktry wprowadzi nowe standardy rozmw o zagadnieniach praw czowieka oraz stworzy rodki, dziki ktrym moliwe byo zwikszenie wzajemnego zaufania midzy Wschodem i Zachodem. Wiele rwnie wanych wydarze wyznaczao zmiany w stosunkach Wschd - Zachd w latach osiemdziesitych. Do wydarze tych naleao rozmieszczenie przez NATO si nuklearnych redniego zasigu (INF) w Europie w nastpstwie dwuczciowej decyzji o modernizacji si jdrowych i kontroli zbroje, podjtej w grudniu 1979 r. Kolejnym kamieniem milowym by Traktat Waszyngtoski podpisany w grudniu 1987 r., ktry doprowadzi do globalnej likwidacji amerykaskich i radzieckich ldowych rakiet redniego zasigu. Dalsze etapy to: pierwsze oznaki przemian w Europie Wschodniej, zwizane z powstaniem i uznaniem w sierpniu 1980 r. niezalenego ruchu zwizkowego "Solidarno" w Polsce - mimo pniejszego zaamania; konsekwencje radzieckiej inwazji w Afganistanie, w grudniu 1979 r. i ostateczne wycofanie wojsk radzieckich z tego kraju w lutym 1989 r.; a take wybr Michaia Gorbaczowa na stanowisko Sekretarza Generalnego KC KPZR w marcu 1985 r. W marcu 1989 r. w ramach KBWE rozpoczto w Wiedniu obiecujce rokowania w sprawie kontroli zbroje pomidzy 23 pastwami nalecymi do NATO i Ukadu Warszawskiego na temat redukcji konwencjonalnych si zbrojnych w Europie (CFE). Szczeglne znaczenie mia w tym kontekcie Szczyt NATO w Brukseli, ktry odby si pod koniec maja 1989 r. Opublikowano wwczas dwa wane dokumenty w sprawie polityki Sojuszu: deklaracj z okazji czterdziestej rocznicy powstania Sojuszu, wyznaczajc cele i zaoenia polityczne, ktrymi miay si kierowa pastwa czonkowskie NATO w pitym dziesicioleciu ich wzajemnej wsppracy oraz Wszechstronn Koncepcj Kontroli Zbroje i Rozbrojenia. Deklaracja Szczytu Brukselskiego z 1989 r. zawieraa wiele niezwykle wanych elementw. Uznawaa zmiany zachodzce w Zwizku Radzieckim oraz w innych pastwach Europy Wschodniej, a take okrelia podejcie Sojuszu do problemu przezwyciania podziau Europy oraz osigania dalekosinego celu NATO, jakim jest ksztatowanie sprawiedliwego i pokojowego porzdku w Europie. Deklaracja potwierdzia cigle aktualn potrzeb posiadania wiarygodnych i skutecznych si odstraszania oraz wystarczajcej obrony. Udzielia poparcia trzyczciowej inicjatywie prezydenta USA G. Busha w sprawie kontroli zbroje, ktra wzywaa do: a) przyspieszenia toczcych si w Wiedniu rokowa w sprawie CFE; b) znacznej redukcji pozostaych rodzajw si konwencjonalnych;
1 W styczniu 1995 r. Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE) zmienia nazw na Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE).

40

c) powanego ograniczenia amerykaskiego i radzieckiego personelu wojskowego stacjonujcego poza granicami tych pastw. Deklaracja przedstawiaa rozbudowany program poszerzonej wsppracy midzy Wschodem i Zachodem w innych dziedzinach, plan podjcia dziaa w odniesieniu do znaczcych globalnych wyzwa o wymiarze globalnym oraz katalog rodkw i posuni niezbdnych do realizacji dugofalowych zaoe Sojuszu.

Wydarzenia z koca lat osiemdziesitych

W kolejnych latach nadal bylimy wiadkami wydarze o kluczowym znaczeniu dla caego kontynentu europejskiego i ogu stosunkw midzynarodowych. Pod koniec 1989 r. i w pierwszych tygodniach roku 1990 uczyniono znaczne postpy w kierunku reformowania systemw politycznych i gospodarczych w Polsce i na Wgrzech; a w NRD, Bugarii, Czechosowacji i Rumunii zainicjowano marsz ku wolnoci i demokracji, ktrego tempo przeroso wszelkie oczekiwania. Zoona przed ponad czterdziestu laty obietnica przezwycienia podziau Europy, a wraz z nim podziau Niemiec, zacza si urzeczywistnia wraz z upadkiem Muru Berliskiego, w listopadzie 1989 r. Poza symbolicznym wymiarem tego wydarzenia, pastwa czonkowskie postrzegay je jako cz szerszego procesu prowadzcego do powstania Europy rzeczywicie niepodzielonej i wolnej. Ten cel by jeszcze odlegy, a po drodze pojawio si wiele przeszkd i wtpliwoci, jednak bezspornie odnotowano szybki i zdecydowany postp. Tak jak zaplanowano, w wikszoci pastw Europy rodkowej i Wschodniej odbyy si wolne wybory; pokonywano dawne podziay; na granicach burzono instalacje, ktre byy narzdziami represji. Nie cay rok pniej - 3 padziernika 1990 r. - nastpio zjednoczenie dwu pastw niemieckich, przy wsparciu spoecznoci midzynarodowej i za przyzwoleniem rzdu radzieckiego. Dokonao si to na mocy traktatu midzynarodowego i byo wynikiem demokratycznego wyboru caego narodu niemieckiego. Zarwno ten fakt, jak i perspektywa reform, wniosy wiele pozytywnego do stosunkw pomidzy pastwami Europy rodkowej i Wschodniej a spoecznoci midzynarodow. Zainicjowany zosta nowy, wzbogacony dialog midzy Wschodem i Zachodem, ktry oferowa prawdziw nadziej, zamiast lku przed konfrontacj, a w miejsce polemik i stagnacji wnosi praktyczne propozycje wsppracy. Zmiany te nie byy osigane bez trudnoci, a nawet - jak pokazay wydarzenia w byym Zwizku Radzieckim i innych czciach Europy rodkowo-Wschodniej, mogy sta si rdem nowych obaw o
41

stabilizacj i bezpieczestwo. miay przebieg reform w Zwizku Radzieckim sam w sobie rodzi nowe wyzwania oraz powane problemy wewntrzne. Co wicej, ponure perspektywy gospodarcze i ogromne trudnoci dowiadczane przez wiele pastw w Europie rodkowej i Wschodniej, zmagajcych si z przechodzeniem od rzdw autorytarnych i centralnie planowanej gospodarki do pluralistycznej demokracji i wolnego rynku, wprowadzay niepewno odnonie do prognoz politycznych i zmuszay do ich cigego rewidowania. Przez cay ten czas NATO nadal odgrywao kluczow rol, jako forum konsultacji i koordynacji polityki pastw czonkowskich, co miao ograniczy ryzyko kryzysw mogcych naruszy ich wsplne interesy w zakresie bezpieczestwa. Sojusz kontynuowa wysiki zmierzajce do: usunicia nierwnowagi wojskowej; wprowadzenia wikszej otwartoci w sprawach wojskowych oraz budowy zaufania za pomoc radykalnych, ale zrwnowaonych i moliwych do weryfikacji porozumie o kontroli zbroje, weryfikacji umw i zwikszenia kontaktw na wszystkich szczeblach.

Gesty przyjani i wsppracy

Na szczycie Sojuszu w Londynie, w lipcu 1999 r. opublikowano Deklaracj, idc najdalej od czasu utworzenia NATO. Szefowie pastw i rzdw ogosili podjcie istotnych krokw zmierzajcych do przeksztacenia Sojuszu wspmiernie do zmian w rodowisku bezpieczestwa. Rwnie wanym celem tych posuni miao by zakoczenie konfrontacji midzy Wschodem i Zachodem. Przywdcy Sojuszu zaproponowali rzdom Zwizku Radzieckiego oraz pastw Europy rodkowo-Wschodniej ustanowienie regularnych kontaktw dyplomatycznych z NATO i podjcie wysikw w celu stworzenia nowych relacji opartych na wsppracy. Zapowiedzi tej Deklaracji byo spotkanie ministrw spraw zagranicznych NATO zorganizowane miesic wczeniej w Szkocji. Ministrowie wystosowali wwczas "Przesanie z Turnberry", w ktrym zwrcili si z ofert przyjani i wsppracy do Zwizku Radzieckiego i wszystkich pozostaych pastw europejskich. Owiadczenie prezydenta Gorbaczowa z lipca 1990 r., akceptujce czonkostwo zjednoczonych Niemiec w Sojuszu Pnocnoatlantyckim, byo w wyrany sposb zwizane z pozytywnym tonem "Przesania" oraz z ogromnym pakietem propozycji i zobowiza przedstawionym przez rzdy Sojuszu w Londynie. Deklaracja Londyska zawieraa propozycje rozwinicia wsppracy w wielu rnych wymiarach. Przywdcy i przedstawiciele pastw Europy rodkowej i Wschodniej zostali zaproszeni do odwiedzania Kwatery Gwnej NATO w Brukseli. Odbyo si wiele takich wizyt i przyjto ustalenia
42

o nawizaniu regularnych kontaktw na szczeblu dyplomatycznym. Natychmiast po zakoczeniu Szczytu Londyskiego, Sekretarz Generalny NATO odwiedzi Moskw i przekaza przywdcom propozycje zawarte w Deklaracji. Potwierdzi rwnie wol Sojuszu konstruktywnego wykorzystania aktualnie otwierajcych si moliwoci politycznych. Wsplna deklaracja i zobowizanie do nieagresji zostay podpisane w Paryu, w listopadzie 1990 r., co zbiego si w czasie z podpisaniem Traktatu o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE) oraz opublikowaniem przez wszystkie pastwa czonkowskie KBWE Paryskiej Karty Nowej Europy. Wsplna deklaracja formalnie pooya kres wrogim stosunkom i potwierdzia wol sygnatariuszy powstrzymania si od grb lub uycia siy przeciwko integralnoci terytorialnej albo niezawisoci politycznej jakiegokolwiek pastwa, zgodnie z zasadami Karty Narodw Zjednoczonych oraz Aktu Kocowego KBWE (patrz rozdzia 15). Wszystkie pozostae pastwa uczestniczce w procesie KBWE zostay zaproszone do podjcia tego zobowizania. W krtkim czasie ustanowiono nowe kontakty wojskowe, zintensyfikowano dyskusje o siach zbrojnych i doktrynach wojskowych. Osignito rwnie postp w odniesieniu do Traktatu o Otwartych Przestworzach, zezwalajcego na dokonywanie przelotw nad terytorium pastwowym, na zasadzie wzajemnoci, w celu zwikszenia zaufania i przejrzystoci odnonie do dziaa wojskowych. Na fundamencie Traktatu CFE zainicjowano dalsze rozmowy w sprawie redukcji si konwencjonalnych od Atlantyku po Ural. Podjto dodatkowe kroki w kierunku redukcji stanw liczebnych si zbrojnych w Europie. Osignito porozumienie o intensyfikacji procesu KBWE, w ramach ktrego z sukcesem wzmacniano wzajemne zaufanie. Proces ten zosta w jeszcze wikszym stopniu zinstytucjonalizowany po to, aby zapewni warunki do szerokiego dialogu politycznego w bardziej zjednoczonej Europie. Jeli chodzi o dziaania wewntrzne, NATO rozpoczo szeroko zakrojony przegld swojej strategii w celu dostosowania jej do nowych warunkw.

Kryzys w Zatoce Perskiej

Pomimo pozytywnego przebiegu wielu z tych wydarze i procesw, wci istniaa groba natychmiastowego i nieoczekiwanego pojawienia si zagroe dla stabilnoci, co udowodnia iracka agresja na Kuwejt z 2 sierpnia 1990 r. i pniejsze wydarzenia w rejonie Zatoki Perskiej. Koalicyjne Siy Zbrojne, stworzone pod przywdztwem Stanw Zjednoczonych w celu powstrzymania inwazji nie obejmoway bezporednio NATO, ale solidarna postawa Sojuszu wobec tego konfliktu
43

odgrywaa znaczc rol. Od rozpoczcia kryzysu pastwa czonkowskie intensywnie wykorzystyway forum Sojuszu do konsultacji politycznych oraz odegray znaczc rol, popierajc wysiki organizacji Narodw Zjednoczonych na rzecz rozwizania kryzysu na drodze dyplomatycznej. Kiedy te wysiki zawiody, istotn rol odegra bezporedni udzia pastw czonkowskich w siach koalicyjnych oraz ich dowiadczenie w zakresie dzielenia si rodkami i wsppracy wewntrz NATO. Ponadto, wypeniajc zobowizania sojusznicze, cz Si Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (AMF) zostaa wysana do Turcji po to, aby zademonstrowa gotowo Sojuszu do podjcia obrony zbiorowej zgodnie z Artykuem 5 Traktatu Pnocno-atlantyckiego - w przypadku zewntrznego zagroenia bezpieczestwa Turcji w zwizku z rozwojem sytuacji w Zatoce Perskiej. Znamienne, e jedno celw i zdecydowany sprzeciw spoecznoci midzynarodowej wobec dziaa Iraku byy pozytywnym dowodem przeksztace, ktre nastpiy w stosunkach pomidzy Zwizkiem Radzieckim a Zachodem. Wyranie widoczne stay si korzyci wynikajce z ustanowienia lepszych kontaktw i pogbionej wsppracy midzy nimi. To wczenie wyraone istnienie wsplnych interesw w odniesieniu do bezpieczestwa i stabilnoci caego obszaru euroatlantyckiego przyczynio si do dalszej pozytywnej ewolucji stosunkw pomidzy NATO i Rosj, ktrych kulminacj byo podpisanie w roku 1997 Aktu Stanowicego NATO-Rosja. Zagroenia zwizane z kryzysem w Zatoce Perskiej wzmocniy determinacj Sojuszu do rozwijania i wzmacniania wsppracy z pastwami w Europie rodkowej i Wschodniej, a take z innymi uczestnikami spoecznoci midzynarodowej, zgodnie z celami okrelonymi przez szefw pastw i rzdw w Deklaracji Londyskiej. Ta wola zostaa wzmocniona poprzez wydarzenia 1991 r., w tym przez: represyjne kroki podjte przez rzd radziecki wobec pastw batyckich, zanim Moskwa uznaa ich prawo do niepodlegoci; pogarszanie si sytuacji i wybuch dziaa zbrojnych w Jugosawii, co doprowadzio do rozpadu Federacji Jugosowiaskiej; a take prb zamachu stanu podjt w Zwizku Radzieckim w sierpniu 1991 r.

NOWE INSTYTUCJE
Pnocnoatlantycka Rada Wsppracy (NACC)
Jednoczenie w 1991 r. trway intensywne wizyty i kontakty dyplomatyczne pomidzy NATO a pastwami Europy rodkowoWschodniej, zgodnie z decyzjami podjtymi w Londynie przez szefw
44

pastw i rzdw NATO. Opublikowanie Deklaracji Rzymskiej w listopadzie 1991 r. umoliwio wiksze zinstytucjonalizowanie tych ewoluujcych stosunkw. Bezporedni konsekwencj tej decyzji byo powoanie w grudniu 1991 r. Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC), pocztkowo skupiajcej pastwa czonkowskie NATO oraz 9 pastw Europy rodkowej i Wschodniej. To nowe forum konsultacyjne zostao w marcu 1992 r. poszerzone o wszystkie pastwa nalece do Wsplnoty Niepodlegych Pastw, a w czerwcu 1992 r. doczyy do nich Gruzja i Albania. Inauguracyjne spotkanie NACC odbyo si 20 grudnia 1991 r., kiedy nadchodzi kres istnienia Zwizku Radzieckiego. 11 byych republik radzieckich jednoczenie stao si czonkami Wsplnoty Niepodlegych Pastw. Wszystkie one weszy w okres intensywnych politycznych i gospodarczych przeksztace, zarwno w wymiarze wewntrznym, jak i w odniesieniu do ich stosunkw zagranicznych. Na tym tle w coraz wikszym stopniu zaczy dominowa problemy regionalne. W Grskim Karabachu, Modawii, Gruzji i w innych regionach wybuchy zamieszki oraz narastay silne wewntrzne i zewntrzne napicia. Jednak gwnym powodem do niepokoju bya pogarszajca si sytuacja, przypadki uycia siy oraz rosnca liczba ofiar miertelnych na terytorium byej Jugosawii. Taki rozwj wydarze niweczy perspektywy pokojowej ewolucji rodowiska bezpieczestwa w Europie. Na pocztku kryzysu Rada Pnocnoatlantycka oraz Pnocnoatlantycka Rada Wsppracy pozostaway w kontakcie z innymi instytucjami i wspieray ich wysiki zmierzajce do przywrcenia pokoju. W tym samym okresie trwaa debata o sposobach wzmocnienia roli KBWE oraz promowania stabilnoci i pokoju w Europie - obejmujca propozycje zgoszone przez Sojusz w Deklaracji Rzymskiej. Jej kulminacj byo podpisanie na szczycie KBWE w czerwcu 1992 r. Dokumentu Helsiskiego ("Wyzwania czasu przemian"). Dokument ten przedstawia midzy innymi nowe inicjatywy w sprawie utworzenia forum wsppracy bezpieczestwa KBWE w dziedzinie bezpieczestwa, a take podejmowa temat udziau KBWE w operacjach pokojowych. Wspomniane poszerzenie zakresu dziaalnoci KBWE spotkao si z penym poparciem Rady Pnocnoatlantyckiej oraz Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy. Rozwj Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy oraz rola Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), ktra w 1997 r. zastpia NACC s przedstawione bardziej szczegowo w nastpnych rozdziaach.
45

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC)

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) zostaa utworzona w roku 1997, jako nastpczyni Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC). Skupia 19 pastw czonkowskich Sojuszu oraz 27 pastw partnerskich2. Jest forum sucym do regularnych konsultacji i wsppracy. Jej czonkowie spotykaj si regularnie na szczeblu ambasadorw oraz ministrw spraw zagranicznych i obrony. Szefowie pastw i rzdw 46 pastw czonkowskich mog si take spotyka ilekro istnieje taka potrzeba, jak stao si to w Waszyngtonie w kwietniu 1999 r. Szczyt EAPC w Waszyngtonie by okazj do otwartej dyskusji na temat wsppracy zwizanej z bezpieczestwem w XXI wieku. Uczestnicy spotkania skoncentrowali si na kluczowych wyzwaniach dla bezpieczestwa w obszarze EAPC, ze szczeglnym uwzgldnieniem sytuacji w Kosowie. Szefowie pastw i rzdw przyjli na tym spotkaniu dwa dokumenty odnoszce si do dalszego rozwoju Partnerstwa dla Pokoju. Pierwszy z nich - "polityczne i wojskowe ramy dowodzonych przez NATO operacji Partnerstwa dla Pokoju" odnosi si do zaangaowania Pastw Partnerskich w procesy politycznych konsultacji i podejmowania decyzji, a take w planowanie operacyjne i tworzenie struktur dowodzenia dla przyszych operacji dowodzonych przez NATO, w ktrych pastwa te miay uczestniczy. Drugi dokument, zatytuowany "W kierunku partnerstwa w XXI wieku - wzmocnione i bardziej operatywne Partnerstwo dla Pokoju" zawiera gwne elementy, ktre miay zwikszy operacyjno Partnerstwa dla Pokoju. EAPC odegraa znaczc rol jako forum konsultacji podczas kryzysu w Kosowie. Zorganizowano seri nadzwyczajnych spotka, ktrych celem byo biece informowanie Partnerw o stanie planw i przygotowa NATO do moliwego podjcia dziaa wojskowych w Kosowie, a take wymiana pogldw na te tematy w gronie pastw nalecych do Partnerstwa. Dziaania EAPC uzupeniaj Programy Partnerstwa dla Pokoju. S one realizowane na podstawie dwuletniego Planu Dziaa, ktrego gwnym

Albania, Armenia, Austria, Azerbejdan, Belgia, Biaoru, Bugaria, Chorwacja, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Irlandia, bya Jugosowiaska Republika Macedonii (a), Kanada, Kazachstan, Republika Kirgiska, Litwa, Luksemburg, otwa, Modawia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rosja, Rumunia, Sowacja, Sowenia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Tadykistan, Turcja, Turkmenia, Ukraina, Uzbekistan, Wgry, Wielka Brytania i Wochy. Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

a)

46

elementem s konsultacje i wsppraca w szeregu kwestii politycznych i zwizanych z bezpieczestwem, w tym w kwestiach regionalnych, dotyczcych kontroli zbroje, midzynarodowego terroryzmu, misji pokojowych, w kwestiach gospodarczo-obronnych, planowania dziaa cywilnoratunkowych, a take w sprawach naukowych i zwizanych z ochron rodowiska. Niemal wszyscy czonkowie EAPC niebdcy czonkami NATO stworzyli misje dyplomatyczne akredytowane przy NATO, co sprzyja rozwojowi kontaktw pomidzy NATO i Partnerami oraz zwiksza skuteczno wsppracy. Wanym osigniciem EAPC byo stworzenie w Kwaterze Gwnej NATO (Euroatlantyckiego Orodka Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof) (EADRCC), co byo odpowiedzi na propozycj zgoszon przez Federacj Rosyjsk. Dziaalno Centrum zostaa zainaugurowana w czerwcu 1998 roku i natychmiast nabraa realnego wymiaru w postaci niesienia pomocy uchodcom albaskim uciekajcym z Kosowa. W ten sposb Centrum wsparo wysiki Wysokiego Komisarza ds. Uchodcw ONZ. Skoordynowana pomoc humanitarna ze strony NATO i Partnerw zostaa znaczco zwikszona w odpowiedzi na gwatownie pogarszajc si sytuacj uchodcw w tym regionie od koca marca 1999 r. EADRCC odegrao take znaczc rol w koordynowaniu pomocy humanitarnej dla dotknitych powodzi zachodnich regionw Ukrainy. EAPC przyczynia si take do rozwoju praktycznej wsppracy regionalnej w obszarze bezpieczestwa, organizujc seminaria tematyczne w ramach swojego planu dziaania. Pierwsze takie seminarium powicone wsppracy regionalnej odbyo si w Gruzji w padzierniku 1998 r. Od tego czasu podobne imprezy byy organizowane na Litwie, Sowacji, w Bugarii i Uzbekistanie. Badane s moliwoci realizacji kolejnych inicjatyw praktycznych w tym moliwe wsparcie EAPC dla globalnej akcji zwalczania min oraz udzia tej organizacji w kontrolowaniu transferw broni strzeleckiej.

KONCEPCJA STRATEGICZNA SOJUSZU

Podczas Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 r., Sojusznicy przyjli strategi, ktra miaa przygotowa Sojusz do wyzwa i moliwoci zwizanych z bezpieczestwem w XXI wieku, a take ukierunkowa jego przyszy rozwj polityczny i wojskowy.
47

Uaktualniona Koncepcja Strategiczna przedstawia caociowe wskazania odnonie do rozwijania bardziej szczegowej polityki i planw wojskowych. Prezentuje cel i zadania Sojuszu oraz poddaje rewizji jego perspektywy strategiczne w wietle przemian zachodzcych w zmieniajcym si strategicznym otoczeniu oraz w obliczu wyzwa i zagroe dla bezpieczestwa. Koncepcja wyznacza podejcie Sojuszu do spraw bezpieczestwa w XXI wieku. Potwierdza znaczenie wizi transatlantyckiej oraz akceptuj konieczno zachowania zdolnoci wojskowych Sojuszu. Analizuje rol innych istotnych elementw, uwzgldnionych w szeroko rozumianej koncepcji Sojuszu w zakresie stabilnoci i bezpieczestwa - takich jak Europejska Tosamo w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony. Inne podejmowane zagadnienia to rozszerzenie Sojuszu, kontrola zbroje, rozbrojenie i nierozprzestrzenianie broni jdrowej. Koncepcja zawiera rwnie Wytyczne dla Si Zbrojnych Sojuszu, uwzgldniajce podstawy strategii Sojuszu oraz charakterystyk potencjau natowskich si zbrojnych. Niektre z czci Wytycznych odnosz si do misji si zbrojnych Sojuszu i zawieraj wskazania co do rozwoju ich potencjau, a take charakteryzuj konwencjonalne i nuklearne siy zbrojne NATO. Koncepcja Strategiczna zostaa po raz pierwszy opublikowana w 1991 r. Jej wersja z 1999 r. - podobnie jak poprzednia - jest miarodajn deklaracj zaoe Sojuszu i przedstawia najwysze rang wytyczne odnonie do politycznych i wojskowych rodkw, ktre maj by stosowane w celu ich realizacji. Strategia NATO zostaa po raz pierwszy sformuowana w dokumencie znanym jako "strategiczna koncepcja obrony w obszarze pnocnoatlantyckim". Tekst ten by tworzony w okresie midzy padziernikiem 1949 r. a kwietniem 1950 r. i przedstawia strategi zakrelonych na szerok skal operacji zwizanych z obron terytorialn. W poowie lat pidziesitych opracowano strategi "masowego odwetu", w ktrej podkrelano rol odstraszania w oparciu o grob odpowiedzi NATO na jakkolwiek form agresji wobec jego pastw czonkowskich, przy czym odpowied ta miaa obejmowa uycie wszystkich rodkw bdcych do dyspozycji Sojuszu, ze szczeglnym uwzgldnieniem borni nuklearnej. Dyskusje o moliwej zmianie tych zaoe strategicznych rozpoczy si jeszcze w latach pidziesitych i trway a do roku 1967 kiedy to - w wyniku , intensywnej debaty wewntrz Sojuszu - "masowy odwet" zosta zastpiony strategi "elastycznego reagowania". W myl tych zaoe NATO miao uzyska przewag wynikajc z elastycznej reakcji oraz z siania niepewnoci w umyle potencjalnego agresora odnonie do odpowiedzi NATO w wypadku, gdyby zagroona bya suwerenno lub niepodlego ktregokolwiek z pastw czonkowskich NATO. Koncepcja ta miaa
48

gwarantowa, e jakikolwiek rodzaj agresji bdzie postrzegany jako dziaanie naraajce napastnika na niemoliwe do zaakceptowania konsekwencje. Przedstawione powyej strategie byy w ostateczny sposb wyraone w tajnych dokumentach, ktre byy wskazaniem dla rzdw poszczeglnych pastw czonkowskich oraz punktem odniesienia do planowania dziaa wojskowych. Dokumenty te nie byy kierowane do opinii publicznej. Pomimo, i podstawowe zaoenia tych strategii byy dobrze znane, tylko w niewielkim stopniu moliwa bya debata o ich szczegach, jako e ich skuteczno w ogromnym stopniu zaleaa od ich tajnoci. Strategie te odzwierciedlay realia zimnej wojny, podzia polityczny Europy oraz konflikty ideologiczne i wojskowe, ktre przez wiele lat charakteryzoway stosunki midzy Wschodem i Zachodem. Jednak, w miar trwania zimnej wojny, Sojusz poszukiwa take moliwoci ograniczenia jej zagroe oraz tworzy podstawy rozwoju bardziej pozytywnych stosunkw ze Zwizkiem Radzieckim i innymi czonkami Ukadu Warszawskiego. Zgodnie z tym nastawieniem, Raport Harmela opublikowany w roku 1967 prezentowa obron i dialog wczajc kontrol zbroje - jako dwa filary podejcia Sojuszu do spraw bezpieczestwa. Wraz z zakoczeniem zimnej wojny, sytuacja polityczna w Europie oraz oglna sytuacja wojskowa ulegy przemianie. Nowa Koncepcja Strategiczna ewoluowaa w cigu dwu lat od upadku Muru Berliskiego. Debata i dyskusje w ramach Sojuszu dotyczce tego dokumentu zakoczyy si w listopadzie 1991 r. Nowa Koncepcja Strategiczna tylko w niewielkim stopniu odwoywaa si do poprzednich zaoe. Akcentowaa potrzeb wsppracy z dawnymi przeciwnikami, ktra miaa zastpi dotychczasow konfrontacj. Bezpieczestwo pastw czonkowskich pozostao fundamentalnym celem NATO, ale poczono ten cel ze szczeglnym zobowizaniem Sojuszu do podejmowania wysikw w celu wzmocnienia i rozszerzenia bezpieczestwa w caej Europie. Take w odniesieniu do innych aspektw, Koncepcja Strategiczna z 1991 r. w zasadniczy sposb rnia si od swoich poprzednich wersji. Tym razem by to dokument o charakterze publicznym, ktry mg by dyskutowany i komentowany przez parlamenty, specjalistw ds. obrony, dziennikarzy i szersz opini publiczn. W 1997 r. przywdcy NATO zgodzili si co do koniecznoci rewizji i zaktualizowania koncepcji tak, aby odzwierciedlaa ona zmiany, ktre miay miejsce w Europie od roku 1991, a jednoczenie aby potwierdzaa ona zobowizanie Sojuszu w okresie obrony zbiorowej oraz znaczenie wizi transatlantyckiej i aby zapewniaa pene dostosowanie strategii NATO do wyzwa XXI wieku. W obrbie caego Sojuszu podjto intensywne wysiki, aby zakoczy ten przegld przed rozpoczciem Szczytu Waszyngtoskiego.
49

Podobnie jak wszystkie inne przedsiwzicia Sojuszu, przyjcie Koncepcji wymagao zgody wszystkich pastw czonkowskich, zarwno co do treci merytorycznej jak i sformuowa zastosowanych w tym dokumencie. Wobec zbliajcej si akcesji trzech nowych pastw czonkowskich, przedstawiciele Polski, Republiki Czeskiej i Wgier od samego pocztku byli wiadkami tych dyskusji. Koncepcja Strategiczna jest miarodajn deklaracj celw i zada NATO oraz najwyszym wskazaniem odnonie do politycznych i wojskowych rodkw jakie maj by uyte do ich realizacji. Koncepcja Strategiczna z 1999 r. potwierdza, e zasadniczym i trwaym celem Sojuszu jest zapewnianie wolnoci i bezpieczestwa pastw czonkowskich za pomoc rodkw politycznych i wojskowych. Dokument ten afirmuje wartoci demokracji, praw czowieka oraz rzdw prawa i wyraa zobowizanie pastw czonkowskich - nie tylko do obrony zbiorowej, ale take do zabiegania o pokj i stabilno w szerszym obszarze euroatlantyckim. Strategia definiuje rwnie podstawowe zadania Sojuszu w zakresie bezpieczestwa, zarwno w kategoriach obrony zbiorowej - ktra znajduje si w centrum uwagi Sojuszu od chwili jego utworzenia - jak i w kategoriach nowych dziaa podejmowanych przez Sojusz w obszarach zarzdzania kryzysowego i partnerstwa, w celu wzmocnienia bezpieczestwa i stabilnoci w obszarze euroatlantyckim. Koncepcja opisuje nowe rodowisko strategiczne i dokonuje oceny moliwych do przewidzenia wyzwa i zagroe dla bezpieczestwa. Odnotowuje fakt, e w ostatnich latach cech charakterystyczn tego rodowiska bya ciga i - oglnie rzecz biorc - pozytywna przemiana, a Sojusz odgrywa i odgrywa istotn rol we wzmacnianiu bezpieczestwa euroatlantyckiego po zakoczeniu zimnej wojny. Mwic o zagroeniach, dokument potwierdza wniosek sformuowany w Koncepcji Strategicznej z 1991 r., i groba wybuchu powszechnej wojny w Europie praktycznie znika, ale utrzymuj si zagroenia i niepokoje nadal trapice czonkw Sojuszu oraz inne pastwa w regionie euroatlantyckim, takie jak konflikty etniczne, amanie praw czowieka, niestabilno polityczna, krucho rozwiza gospodarczych oraz rozprzestrzenianie broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej jak te rodkw jej przenoszenia. Jedn z wyrniajcych cech Koncepcji Strategicznej Sojuszu jest nakrelenie szerokiego podejcia do bezpieczestwa obejmujcego uzupeniajce si polityczne i wojskowe rodki oraz podkrelenie znaczenia wsppracy z innymi pastwami, ktre podzielaj cele Sojuszu.
50

To wszechstronne ujcie zagadnie pozostaje gwn cech nowej Koncepcji Strategicznej i obejmuje nastpujce kluczowe elementy: Utrzymanie wizi transatlantyckiej. Koncepcja Strategiczna podkrela niepodzielno bezpieczestwa w Europie i Ameryce Pnocnej oraz wynikajce std znaczenie silnego i dynamicznego partnerstwa pomidzy Europ i Ameryk Pnocn. Zachowanie skutecznych zdolnoci wojskowych. Strategia apeluje o rozwijanie zdolnoci wojskowych, ktre bd skuteczne w odniesieniu do caej gamy nieprzewidywalnych okolicznoci oraz umoliwi realizacj szeregu zada, od odstraszania i obrony zbiorowej, po operacje zarzdzania kryzysowego. Koncepcja Strategiczna przedstawia rwnie szczegowe wytyczne odnonie do rozwijania tych niezbdnych zdolnoci. Rozwj Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach Sojuszu. Koncepcja Strategiczna potwierdza, i Europejska Tosamo w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony bdzie w dalszym cigu rozwijana w ramach Sojuszu, w oparciu o decyzje podjte na berliskim spotkaniu ministrw spraw zagranicznych Sojuszu w 1996 r. oraz podczas ich pniejszych spotka. Koncepcja stwierdza, e ten proces bdzie wymaga bliskiej wsppracy pomidzy NATO, Uni Zachodnioeuropejsk oraz - w niezbdnym zakresie - Uni Europejsk.3 Koncepcja zawiera zapewnienie, e ten proces umoliwi wszystkim europejskim czonkom Sojuszu wnoszenie bardziej spjnego i skutecznego wkadu do wypeniania misji i zada Sojuszu. Zgodnie z zamierzeniem, proces ten ma wzmocni partnerstwo transatlantyckie, a take pomc europejskim Sojusznikom w podejmowaniu samodzielnych dziaa - Sojusz zadeklarowa gotowo do udostpniania swoich rodkw i zdolnoci na potrzeby operacji prowadzonych "pod egid UZE", ktre nie wymagaj zaangaowania wojskowego caego Sojuszu, z uwzgldnieniem moliwoci penego uczestniczenia w takiej operacji wszystkich europejskich Sojusznikw, jeeli taka bdzie ich wola. Decyzja o takim praktycznym uyczaniu rodkw i zdolnoci miaa by podejmowana indywidualnie w kadym przypadku, na drodze konsensusu. Zapobieganie konfliktom i zarzdzanie kryzysowe. Koncepcja przewiduje znaczc rol Sojuszu w odniesieniu do zapobiegania konfliktom i zarzdzania kryzysowego, jako e z duym prawdopodobiestwem mona przewidywa, i operacje kryzysowe
3 Ewolucja polityki dotyczcej Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony oraz zwizana z tym rola NATO, Unii Zachodnioeuropejskiej i Unii Europejskiej s przedstawione w rozdziaach 4 i 15.

51

podobne do tych w Boni i Kosowie pozostan kluczowym aspektem wkadu NATO w zapewnienie pokoju i bezpieczestwa euroatlantyckiego. Partnerstwo, wsppraca i dialog. Koncepcja podkrela determinacj Sojuszu w poszukiwaniu moliwoci prowadzenia dugoterminowej polityki partnerstwa, wsppracy i dialogu ze wszystkimi pastwami demokratycznymi w obszarze euroatlantyckim w celu ochrony pokoju, promowania demokracji i przyczyniania si do dobrobytu i postpu. Dokument ten wskazuje na fakt, e celem takiej koncepcji jest wzmacnianie bezpieczestwa wszystkich - bez wykluczania kogokolwiek oraz przezwycienie podziaw, ktre mogyby doprowadzi do konfliktu. Koncepcja przedstawia take kluczowe narzdzia tej polityki - Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego, Partnerstwo dla Pokoju, specjalne stosunki z Rosj i Ukrain oraz Dialog rdziemnomorski. Rozszerzenie Sojuszu. Koncepcja potwierdza otwarto Sojuszu na przyjcie nowych czonkw, zgodnie z Artykuem 10 Traktatu Waszyngtoskiego oraz ponownie formuuje nadziej na to, i w nadchodzcych latach Sojusz wystosuje kolejne zaproszenia. Kontrola zbroje, rozbrojenie i nierozprzestrzenianie. Koncepcja Strategiczna wyznacza take polityk Sojuszu w odniesieniu do kontroli zbroje, rozbrojenia i nierozprzestrzeniania. Podkrela wol Sojuszu utrzymania rwnowagi pomidzy tym aspektem podejcia do spraw bezpieczestwa, a obronnoci. Potwierdza, take i Sojusz poszukuje sposobw wzmacniania bezpieczestwa i stabilnoci przy jednoczesnym utrzymaniu moliwie najniszego poziomu si, ktry jednak bdzie umoliwia realizacj penego zakresu misji Sojuszu. Ostatnia cz Koncepcji Strategicznej przedstawia wytyczne dla si zbrojnych Sojuszu przekadajce cele i zadania opisane w poprzednich czciach na jzyk praktycznych - cho z koniecznoci oglnych - instrukcji dla ekspertw ds. planowania si oraz operacji. Strategia wzywa do cigego rozwijania zdolnoci wojskowych niezbdnych do wypeniania penego zakresu misji Sojuszu, od obrony zbiorowej do wspierania pokoju i innych operacji kryzysowych. Wrd zdolnoci, ktrych znaczenie zostao w szczeglny sposb podkrelone s: zdolno do skutecznego angaowania si przeciwnika; zdolno do rozmieszczania i mobilno; zdolno si i infrastruktury do przetrwania; samowystarczalno i interoperacyjno - w tym interoperacyjno z siami pastw partnerskich. Dodatkowo, strategia ta akcentuje niezbdn rol si zbrojnych Sojuszu w odniesieniu do zagroe zwizanych z proliferacj broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej oraz rodkw jej przenoszenia.
52

Koncepcja Strategiczna zakada take, e w przewidywalnej przyszoci Sojusz utrzyma waciw relacj pomidzy siami nuklearnymi i konwencjonalnymi stacjonujcymi w Europie, przy czym ich poziom bdzie w miar potrzeby uaktualniany i utrzymywany na minimalnym, wystarczajcym poziomie.

ROLA SI SOJUSZNICZYCH
W PRZEKSZTACANIU POSTAWY OBRONNEJ

SOJUSZU

Od momentu stworzenia NATO, Sojusznicze Siy Zbrojne s podstaw skutecznego odstraszania i obrony wobec groby wybuchu wojny, ktra przez czterdzieci lat pozostawaa gwnym problemem Sojusznikw w obszarze bezpieczestwa. Ich gwnym zadaniem jest nadal gwarantowanie bezpieczestwa i integralnoci terytorialnej pastw czonkowskich. Zadanie polegajce na zapewnianiu bezpieczestwa poprzez odstraszanie i obron zbiorow pozostaje niezmienione. Jednak zupenie odmienna sytuacja bezpieczestwa w latach dziewidziesitych pozwolia siom Sojuszu na przyjcie nowych rl, poza wypenianiem ich podstawowej funkcji. Na przykad poprzez realizacj wzmocnionego programu Partnerstwa dla Pokoju, a take w ramach EAPC, Staej Wsplnej Rady NATO - Rosja, Komisji NATO - Ukraina oraz innych instytucji stworzonych w celu wzmacniania wsppracy, siy zbrojne Sojuszu odgrywaj coraz waniejsz rol w zwikszaniu przejrzystoci i budowie rodkw wikszego zaufania midzy NATO i jego Partnerami. Siy te odgrywaj take kluczow rol w weryfikowaniu porozumie o kontroli zbroje. Przede wszystkim jednak, wystpujc w charakterze operacyjnych wojsk pokojowych, siy Sojuszu przyjy na siebie niezwykle istotne zadanie w zakresie gwarantowania efektywnoci zarzdzania kryzysowego oraz porozumie o zapobieganiu konfliktom. Na szczeglne uwzgldnienie zasuguje ich rola we wdraaniu Porozumienia Pokojowego z Dayton oraz zapewnianiu obecnoci midzynarodowych si porzdkowych w Kosowie - w ramach mandatu ONZ. Rola si zbrojnych NATO w zakresie utrzymania pokoju i zarzdzania kryzysowego rosa w miar rozwoju roli caego Sojuszu w tej dziedzinie. W istocie spord wszystkich wyzwa z ktrymi zetkn si Sojusz, adne nie wymagao wicej determinacji i jednoci celw ni umiejscowienie si zbrojnych w centrum wielonarodowociowych wysikw zmierzajcych do zakoczenia konfliktu i stworzenia podstaw stabilnego i pokojowego rozwoju sytuacji na Bakanach.
53

Pierwsze wane zadanie bojowe tego typu zostao powierzone siom zbrojnym NATO w 1995 r., kiedy zostay one wykorzystane jako instrument zarzdzania kryzysowego wspierajcy wysiki ONZ zmierzajce do zakoczenia konfliktu w Kosowie. Ta akcja, znana pod kryptonimem Operacja Rozwana Sia (Operation Deliberate Force), bya znaczcym czynnikiem w procesie zakoczonym podpisaniem porozumie pokojowych w Boni. Nastpnie, pod koniec 1995 r., NATO otrzymao zadanie wdraania wojskowych aspektw tego porozumienia poprzez dowodzenie wielonarodowymi Siami Wdroeniowymi (IFOR), a w pniejszych latach - Siami Stabilizacyjnymi (SFOR). Obydwie operacje byy prowadzone zgodnie z mandatem Narodw Zjednoczonych. W ten sposb rola NATO ewoluowaa od wypeniania stosunkowo ograniczonych zada polegajcych na wspieraniu wysikw pokojowych ONZ, do przyjcia penej kontroli nad zoonymi operacjami wspierania pokoju, w ktrych uczestniczyy siy zbrojne wielu Partnerw oraz pastw nienalecych do NATO. To praktyczne operacyjne dowiadczenie wsppracy w obszarze wojskowym miao i ma szerokie reperkusje, np. w odniesieniu do rozwijania wzmocnionej wsppracy politycznej, nie tylko pomidzy NATO i pastwami nalecymi do Partnerstwa dla Pokoju, ale take z innymi pastwami. Ten proces ma dobroczynny wpyw na stabilno w caej Europie. Operacja Sojuszu w Kosowie i jego rola w agodzeniu skutkw kryzysu humanitarnego w ssiadujcych pastwach dalej wzmocnia znaczenie NATO w zarzdzaniu kryzysowym. NATO w zdecydowany sposb - w szczeglnoci poprzez prowadzenie kampanii powietrznej i pniejsze rozmieszczenie si KFOR - przyczynio si do realizacji zamierze wsplnoty midzynarodowej, tj. do stworzenia podstaw dugotrwaego pokoju i stabilnoci w Kosowie . Kampania powietrzna w Kosowie, ktra zademonstrowaa spjno i jedno Sojuszu oraz jego zdecydowan wol do dziaania w obliczu utrzymujcych si aktw przemocy i amania praw czowieka w Kosowie, wzmocnia wysiki dyplomatyczne wsplnoty midzynarodowej i doprowadzia do realizacji kluczowych zaoe pastw czonkowskich NATO oraz Partnerw. Pooono kres katastrofie humanitarnej; ponad 840 000 uchodcw powrcio do domu; dowodzone przez NATO midzynarodowe siy pokojowe (KFOR) zostay z sukcesem rozmieszczone; a wsplnota midzynarodowa przeja odpowiedzialno za cywiln administracj w tym regionie, w ramach Misji Narodw Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK). Zmieniajca si rola si zbrojnych Sojuszu odzwierciedla take zaangaowanie Sojuszu w rozwj Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach NATO. Ten proces uleg ostatnio przyspieszeniu wobec rozwoju Europejskiej Polityki w dziedzinie
54

Bezpieczestwa i Obrony w ramach Unii Europejskiej, co przedstawione zostao w rozdziale 4. Kolejnym przykadem dostosowania si zbrojnych Sojuszu do nowych okolicznoci jest wprowadzanie w ycie koncepcji wojskowej Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF). Na Szczycie NATO, ktry odby si w styczniu 1994 r. szefowie pastw i rzdw poparli t koncepcj, jako wany element dostosowywania struktur Sojuszu do zmian w europejskim rodowisku bezpieczestwa. Ta koncepcja ma wyposay NATO w elastyczne rodki reagowania na nowe wyzwania dla bezpieczestwa, w tym umoliwi mu prowadzenie operacji, w ktrych uczestniczyyby pastwa spoza Sojuszu. Realizacja tej koncepcji ma poprawi zdolno NATO do szybkiego rozmieszczania stosownych wielonarodowych i wielozadaniowych si dostosowanych do specyficznych wymogw poszczeglnych operacji wojskowych. Uatwi ma rwnie wczenie uczestnikw z pastw nie nalecych do NATO do dowodzonych przez Sojusz operacji pokojowych. Wiele z cech koncepcji CJTF - ktra wci jest tworzona znalazo zastosowanie podczas dowodzonych przez NATO operacji pokojowych na Bakanach. Porozumienia o przydziale jednostek zbrojnych poszczeglnych pastw czonkowskich na potrzeby CJTF podejmowane s zgodnie z standardowymi procedurami planowania si NATO. Nie mniej jednak elastyczno zakadana w ramach koncepcji CJTF nakada znaczce wymagania na umowy w zakresie dowodzenia i kontroli si zadaniowych, a w istocie s to wymagania wobec dowdztwa CJTF Kluczowe elementy . ("nuclei") niewielkiej liczby orodkw dowodzenia CJTF s zatem umieszczane w wybranych kwaterach gwnych, w ramach struktury dowodzenia NATO (patrz rozdziay 11 i 12). Orodki dowodzenia CJTF korzystaj przede wszystkim z wczeniej przydzielonych pracownikw - tj. personelu podejmujcego inne zadania w kraterach gwnych w czasie niepowiconym na dziaania w ramach CJTF Korzystaj take z wczeniej . przeszkolonego personelu uzupeniajcego zapewnianego przez inne orodki dowodzenia i pastwa czonkowskie NATO. W skrcie, trwajce obecnie przeksztacenia potencjau konwencjonalnych si obronnych Sojuszu s zoonym i dalekosinych procesem, ktry musi uwzgldnia wszystkie wyej wymienione czynniki. Ostatecznie, w przypadku kryzysu, ktry mgby prowadzi do powstania zagroenia wojskowego dla bezpieczestwa pastw czonkowskich Sojuszu, siy zbrojne NATO musz by zdolne do uzupeniania i wzmacniania wysikw politycznych i musz przyczyni si do zarzdzania takim kryzysem i pokojowego uregulowania. Zatem kluczowe znaczenie ma zachowanie adekwatnych zdolnoci oraz doskonae przygotowanie do
55

podjcia wsplnych dziaa. Struktury i uzgodnienia tworzone przez wiele lat, umoliwiaj pastwom czonkowskim wykorzystanie zalet dziaa zbiorowych i obrony zbiorowej w odniesieniu do aspektw politycznych, wojskowych i zwizanych z zasobami. Te ustalenia opieraj si na zintegrowanej strukturze, ktrej kluczowymi elementami s zbiorowe planowanie si; wsplne finansowanie; wsplne planowanie operacyjne; formacje wielonarodowe, kwatery gwne i ustalenia dotyczce dowodzenia; zintegrowany system obrony powietrznej; zrwnowaenie roli i zakresu odpowiedzialnoci poszczeglnych pastw czonkowskich; stacjonowanie i rozmieszczenie - gdy trzeba - si zbrojnych za granic; porozumienia obejmujce planowanie na potrzeby zarzdzania kryzysowego i rozwiza siowych; wsplne standardy i procedury odnonie do wyposaenia, szkolenia i logistyki; poczone i midzynarodowe doktryny i wiczenia przeprowadzane w miar potrzeb; a take wsppraca w zakresie infrastruktury uzbrojenia i logistyki. Wczenie pastw partnerskich do realizacji takich uzgodnie oraz rozwj podobnych rozwiza w pastwach partnerskich w stosownych obszarach ma take wzmocni wspprac i wsplne wysiki odnonie do spraw bezpieczestwa w obszarze euroatlantyckim. Gwne cechy charakterystyczne zmian dotykajcych siy zbrojne NATO to redukcje liczebnoci i poziomu gotowoci oraz wzrost elastycznoci, mobilnoci i charakteru midzynarodowego. Tym co gwarantuje waciwy przebieg tych przemian, poza wymogami dyktowanymi przez nowe role Sojuszu s dwie niezbywalne i uwicone zasady: zobowizanie w zakresie obrony zbiorowej, ktra jest fundamentalnym zadaniem Sojuszu, a take zachowanie wizi transatlantyckiej, jako gwaranta wiarygodnoci i skutecznoci Sojuszu. Znacznie zmniejszya si groba wybuchy wojny, ktra trapia Europ przez ponad cztery dziesiciolecia w wyniku konfliktu ideologicznego, wrogoci politycznej i wspzawodnictwa wojskowego. Obecnie uwaga koncentruje si w znacznie mniejszym stopniu na odstraszaniu zniechcajcym do uycia siy, co przewidywa Artyku 5 Traktatu Pnocnoatlantyckiego. W znacznie wikszym stopniu akcentowane s bardziej prawdopodobne zadania, takie jak dziaania pokojowe, zapobieganie konfliktom i zarzdzanie kryzysowe, ktre mog zosta powierzone NATO. Utrzymuj si jednak zagroenia wynikajce z anarchii waciwej konfliktom, ktre wybuchaj od zakoczenia zimnej wojny, takim jak sytuacja w byej Jugosawii. Ilustruj one konieczno utrzymania solidarnoci w ramach Sojuszu oraz zachowania skutecznych zdolnoci wojskowych wystarczajcych, do sprostania wielu napitym sytuacjom.
56

W rozliczeniu netto, skutkiem zmian dotykajcych siy zbrojne NATO jest przeksztacenie tych si w znacznie zredukowan lecz bardziej mobiln struktur. O 35% zmniejszono siy ldowe uyczane przez pastwa czonkowskie na potrzeby Sojuszu w ramach zintegrowanych procesw planowania obrony i si zbrojnych. Liczba podstawowych jednostek pywajcych zostaa ograniczona o ponad 30%, a eskadry bojowe si powietrznych zredukowano o okoo 40% od pocztku lat 1990. Przeprowadzono powane redukcje liczby si utrzymywanych na wysokich poziomach gotowoci. Oglnie mwic, siy zbrojne NATO zostay zreorganizowane w sposb, ktry uatwi ich elastyczne odtworzenie i wzmocnienie kiedykolwiek bdzie to potrzebne, tak ze wzgldu na obron zbiorow, jak zarzdzanie kryzysowe, wczajc w to operacje wspierania pokoju.

INICJATYWA ZDOLNOCI OBRONNYCH SOJUSZU

Inicjatywa Zdolnoci Obronnych (DCI), ogoszona podczas Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 r. ma przygotowa Sojusz do sprostania wyzwaniom bezpieczestwa w XXI wieku i przygotowa go do skutecznego radzenia sobie z kryzysami takimi jak w Kosowie, a take umoliwi mu utrzymanie zdolnoci do wypeniania fundamentalnych zada w zakresie obrony pastw czonkowskich. Jak powiedzia Sekretarz Generalny Lord Robertson: "Inicjatywa Zdolnoci Obronnych ma sprawi, e Sojusz nie tylko zachowa interoperacyjno, ale take udoskonali i unowoczeni swoje zdolnoci, co umoliwi mu sprostanie nowym wyzwaniom dla bezpieczestwa". Inicjatywa obejmuje prawie wszystkie obszary zdolnoci wojskowych, w tym: mobilno si; wsparcie logistyczne; zdolno do samodzielnej ochrony i angaowania si przeciwnika; a take systemy dowodzenia, kontroli i informacji, ktre maj w miar potrzeby umoliwi szybkie rozmieszczenie si zbrojnych oraz zapewni ich skuteczno w punktach, gdzie siy te bd musiay angaowa si w zarzdzanie kryzysowe - by moe przez dugi czas. Co wicej, podobnie jak w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie, gdzie obecnie rozmieszczone s natowskie siy zbrojne, przysze operacje wojskowe Sojuszu bd prawdopodobnie w zasadniczy sposb rni si od tego typu zada, ktrych planowanie rozpoczto jeszcze w okresie zimnej wojny. Operacje nowego typu bd prawdopodobnie odbywa si poza terytorium traktatowym Sojuszu; mog trwa wiele lat i bd angaowa jednostki zbrojne wielu pastw - czonkw Sojuszu, ale take w niektrych okolicznociach pastw partnerskich. Co wicej realizacja
57

zada zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym wymaga innego rodzaju umiejtnoci, ni te potrzebne do prowadzenia wojny. Aby sprosta tym nowym wyzwaniom bezpieczestwa, NATO musi zapewni swoim siom zbrojnym waciwe wyposaenie - personel i szkolenie potrzebne do skutecznego wypeniania ich zada. Wnioski wycignite z operacji w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie, a take dowiadczenia z wczeniejszych operacji midzynarodowych angaujcych czonkw NATO - np. w Zatoce Perskiej, Somalii i na Haiti pokazay gdzie niezbdne jest wprowadzenie zmian. Inicjatywa Zdolnoci Obronnych miaa uzdolni NATO do sprostania wszelkim moliwym okolicznociom. Do nadzorowania programu powoano Grup Sterujc Wysokiego Szczebla. Grupa skada si ze starszych rang przedstawicieli oddelegowanych przez pastwa czonkowskie, a przewodniczy jej Zastpca Sekretarza Generalnego NATO. Posiedzenia odbywaj si co kilka tygodni. Ich tematem jest ocena osignitych postpw oraz udzielenie wskazwek co do dalszych dziaa. DCI przyczyni si take do rozwoju Europejskiej Tosamoci w zakresie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI) poprzez wzmocnienie europejskich zdolnoci obronnych oraz europejskiego filaru NATO. Umoliwi to europejskim pastwom czonkowskim wnoszenie silniejszego i bardziej spjnego wkadu do dziaa NATO (patrz rozdzia 4). DCI zmierza w szczeglnoci do poprawy zdolnoci Sojuszu w nastpujcych piciu obszarach, ktre czciowo si pokrywaj: "mobilno i zdolno do rozmieszczania": to jest zdolno do szybkiego rozmieszczania si zbrojnych tam, gdzie jest to konieczne, wcznie z regionami pooonymi poza obszarem traktowym Sojuszu; "zdolno do utrzymania si w terenie": to jest zdolno do utrzymania i zaopatrywania si zbrojnych daleko od ich regularnych miejsc stacjonowania oraz dugotrwaa dostpno wystarczajcej liczby uzupeniajcych si, ktre mog by w miar potrzeb udostpnione do celw operacji; "skuteczne angaowanie si": to jest zdolno do zgodnego z zamierzeniem angaowania si przeciwnika we wszelkiego rodzaju operacjach o zmiennej intensywnoci (od wysokiej do niskiej); "zdolno do przetrwania": to jest zdolno do zapewnienia ochrony si i infrastruktury przed obecnymi i przyszymi zagroeniami; a take

58

"interoperacyjne systemy cznoci": to jest systemy zarzdzania, kontroli i przekazywania informacji, ktre s wzajemnie kompatybilne, co ma umoliwi efektywne wspdziaanie si zbrojnych rnych pastw.

Aby wzmocni zdolno NATO do rozmieszczania si w daleko pooonych obszarach objtych kryzysem, pastwa czonkowskie badaj moliwo zastosowania udoskonalonych rozwiza w zakresie transportu jednostek i wyposaenia. Rozwizania te maj obejmowa wsplne uytkowania rodkw oraz stworzenie warunkw do angaowania w miar potrzeb komercyjnych samolotw i jednostek pywajcych. Zastosowanie komercyjnie dostpnych rodkw wymagaoby okrelenia warunkw ich uytkowania oraz wprowadzenia z duym wyprzedzeniem jednoznacznych rozwiza prawnych. Logistyka to kluczowy element wszelkich operacji wojskowych. Jednym z celw DCI jest zwikszenie liczby jednostek logistycznych Sojuszu oraz wzmocnienie ich zdolnoci. Obecnie analizowany jest zakres, w jakim moliwe bdzie uyczanie zdolnoci logistycznych przez poszczeglne pastwa czonkowskie tak, aby podnie efektywno dziaania. To doprowadzi do stworzenia Wielonarodowych Poczonych Centrw Logistyki, ktre maj by czci realizacji Koncepcji Poczonych Si do Zada Specjalnych (patrz rozdzia 12). Nowoczesne technologie umoliwiaj wykorzystanie si zbrojnych w wybirczy sposb, ktry ogranicza dodatkowe przypadkowe zniszczenia. Ich wykorzystanie pozwala take skrci konflikt, poniewa demonstruje, i kontynuowanie agresji nie moe zakoczy si sukcesem. Wrd takich technologii s dzienno-nocne systemy uzbrojenia dziaajce bez wzgldu na pogod oraz pociski z precyzyjnym naprowadzaniem. DCI zajmuje si take takimi zagadnieniami. Aby poprawi ochron i zdolno do przetrwania si zbrojnych biorcych udzia w operacjach wojskowych, NATO poszukuje sposobw wzmocnienia zdolnoci wojskowych w tych obszarach. Analizowana jest moliwo wprowadzenia udoskonale w zakresie systemw rozpoznania i obserwacji; systemw obrony powietrznej; a take metod przeciwdziaania zagroeniom stwarzanym przez rne rodzaje broni masowego raenia. Jednoczenie, w miar jak poszczeglne pastwa coraz cilej wsppracuj ze sob - np. podejmujc operacje zarzdzania kryzysowego - ronie potrzeba zapewnienia im moliwoci skutecznego komunikowania si na wszystkich szczeblach. DCI stara si zagwarantowa warunki do tego, aby postp technologiczny nie osabia interoperacyjnoci w zakresie systemw cznoci. Stara si zapewni
59

wdraanie nowych osigni technologicznych tak, aby w najlepszy moliwy sposb przyczyniay si one do rozwoju metod komunikowania si w warunkach wojskowych.

NUKLEARNE SIY ZBROJNE SOJUSZU

W NOWYM RODOWISKU BEZPIECZESTWA
Od zakoczenia zimnej wojny Sojusz podejmuje daleko idce wysiki w celu dostosowania swojej caociowej polityki i potencjau obronnego do nowych warunkw bezpieczestwa. Pastwa czonkowskie NATO realizujc swoje nowe szerokie podejcie do spraw bezpieczestwa, ktre uwzgldnia nie tylko niezbdne kwestie obronne, ale take znaczenie czynnikw politycznych, gospodarczych, spoecznych i rodowiskowych. Dziki temu w peni wykorzystuj moliwoci stworzone przez znaczn popraw warunkw bezpieczestwa. Strategia jdrowa w NATO oraz potencja si znalazy si wrd obszarw, ktre jako pierwsze zostay poddane analizie. W tych wanie obszarach wprowadzono rwnie niektre z najbardziej radykalnych zmian. Najbardziej znaczce z nich przedstawiono poniej. W czasach zimnej wojny siy jdrowe NATO odgryway centraln rol w strategii elastycznego reagowania. Aby powstrzyma wybuch wielkiej wojny w Europie, bro jdrowa zostaa wczona jako element caociowej struktury natowskich si zbrojnych, a Sojusz utrzymywa rnorodne plany uderzenia, ktrych realizacja nie wymagaa dugiego okresu przygotowa. W odniesieniu do znaczcej czci natowskich si jdrowych utrzymywano wysokie poziomy gotowoci i potencja szybkiego reagowania. W nowym rodowisku bezpieczestwa NATO radykalnie zmniejszyo swoj zaleno od uycia si jdrowych. Strategi Sojuszu pozostaje zapobieganie wybuchowi wojny, ale dominujcym czynnikiem przestaa by moliwo eskalacji jdrowej. Siy nuklearne Sojuszu nie s ju wycelowane w adne pastwo, a pojawienie si okolicznoci, w ktrych rozwaano by ich zastosowanie uwaa si za niezwykle mao prawdopodobne. Sojusznicze siy jdrowe nadal w znaczcy sposb przyczyniaj si do zapobiegania wybuchowi wojny. W wikszym stopniu odgrywaj one jednak obecnie rol polityczn i nie s ju ukierunkowane na zapobieganie konkretnemu zagroeniu. Siy te utrzymywane s obecnie na minimalnym poziomie wystarczajcym do zachowania pokoju i stabilnoci.
60

Wspmiernie do ograniczonej roli si jdrowych w strategii Sojuszu, w radykalny sposb ograniczono potencja jdrowy NATO. Wraz z zakoczeniem zimnej wojny potgi jdrowe bdce czonkami Sojuszu podjy jednostronne kroki zmierzajce do uniewanienia planowanych programw modernizacji swoich si nuklearnych. Francja ogosia wczesne zaprzestanie produkcji rakiet Hades. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania uniewaniy plany opracowania taktycznych pociskw jdrowych powietrze - ziemia. Wyprzedzajc pniejsze decyzje o wyeliminowaniu systemw ldowych wyrzutni pociskw nuklearnych, Stany Zjednoczone odwoay rwnie plany stworzenia zdolnego do przenoszenia adunkw nuklearnych nastpcy systemu ziemia ziemia LANCE oraz produkcji nowych 155 mm granatw dziaowych z adunkiem nuklearnym. Od roku 1991 Francja ograniczya liczb typw systemw przenoszenia pociskw jdrowych z 6 do 2. Obecnie niezalene francuskie siy jdrowe skadaj si jedynie z czterech okrtw podwodnych przenoszcych pociski balistyczne odpalane z odzi podwodnych (SLBM) oraz samolotw Mirage 2000N przenoszcych redniego zasigu pociski typu powietrze - ziemia. Od roku 1992 Wielka Brytania zarzucia swj program LANCE i program zada artylerii lufowej, czyli morsk taktyczn bro jdrow pocztkowo stacjonowan na lotniskowcach, jak te ca bro nuklearn si powietrznych, w ten sposb cakowicie likwidujc rol nuklearn swoich samolotw podwjnego przeznaczenia. Okrty podwodne Trident s obecnie jedynym systemem nuklearnym Wielkiej Brytanii. W padzierniku 1991 r, w odpowiedzi na inicjatyw prezydenta USA G. Busha NATO zdecydowao o ponad 85% redukcji liczby uzbrojenia dostpnego na potrzeby substrategicznych4 si zbrojnych w Europie. Ta redukcja zostaa zakoczona w lipcu 1992 r. W jej ramach wyeliminowano wszystkie gowice nuklearne si substrategicznych NATO wystrzeliwane z ziemi (wcznie z artyleri nuklearn oraz rakietami ziemia-ziemia). Wyeliminowano rwnie ponad 50% bomb grawitacyjnych. W dodatku wycofano cae nuklearne uzbrojenie pokadowe si morskich. Proces eliminowania obj rwnie liczb okoo 1300 sztuk nuklearnej broni artyleryjskiej oraz 850 gowic rakiet LANCE. Wszystkie gowice nuklearne przeznaczone dla tych si zostay wycofane ze stanu NATO. Wikszo z
4 Terminy "strategiczny" i "substrategiczny" maj nieco inne znaczenie w rnych pastwach. Strategiczna bro nuklearna zazwyczaj definiowana jest jako bro o zasigu "interkontynentalnym" (ponad 5 500 kilometrw), jednak w niektrych kontekstach termin ten moe obejmowa rakiety balistyczne redniego zasigu, ktre nie sigaj tak daleko. Termin "substrategiczna" bron nuklearna jest stosowany w dokumentach NATO od 1989 r. na okrelenie broni nuklearnej redniego i bliskiego zasigu, a obecnie odnosi si przede wszystkim do dostarczanych drog powietrzn pociskw bdcych na wyposaeniu samolotw podwjnego zastosowania, a take do niewielkiej liczby brytyjskich gowic typu Trident penicych nowe, substrategiczne zadania (pozostaa substrategiczna bro nuklearna zostaa wycofana z Europy).

61

nich zostaa ju wyeliminowana, a pozostae maj by wyeliminowane w najbliszej przyszoci. Stany Zjednoczone rwnie cakowicie wyeliminoway wszystkie morskie niestrategiczne/substrategiczne systemy za wyjtkiem wystrzeliwanych z pokadu pociskw cruise, ktre nie s jednak ju duej rozmieszczane na morzu w czasie pokoju. W dodatku Stany Zjednoczone cakowicie zakoczyy nuklearn rol swoich stacjonowanych na lotniskowcach samolotw podwjnego przeznaczenia. Dzisiaj jedyn stacjonowan na ldzie broni nuklearn dostpn dla NATO s bomby nuklearne w posiadaniu USA, ktre mog by zrzucone przez samoloty podwjnego przeznaczenia, ktre to samoloty posiada kilka Sojuszniczych pastw. Skady nuklearne NATO rwnie zostay poddane masowej redukcji (o okoo 80 procent) poniewa zostay wyeliminowane systemy broni, jak te cz uzbrojenia zostaa zredukowana. W tym samym czasie zostay zainstalowane nowe, bardziej bezpieczne i wytrzymae skady broni. Wraz z zakoczeniem zimnej wojny wprowadzono rwnie kolejn znaczc zmian. NATO zaprzestao utrzymywania w warunkach pokoju trwaych awaryjnych planw jdrowych oraz powizanych z nimi celw, na ktre ukierunkowane byy jego substrategiczne siy jdrowe. W wyniku tego, nuklearne siy NATO nie s ju wycelowane w adne pastwo. Wycigajc dalsze korzyci z poprawy warunkw bezpieczestwa, NATO podjo take cay szereg krokw zmierzajcych do zmniejszenia liczebnoci i poziomw gotowoci samolotw o podwjnym zastosowaniu. W ramach kolejnej jednostronnej inicjatywy, ministrowie spraw zagranicznych i obrony NATO ogosili w grudniu 1996 r., i rozszerzenie Sojuszu nie bdzie wymagao wprowadzenia zmian odnonie do jego znacznie ograniczonego potencjau jdrowego, a NATO nie ma "adnego zamiaru, planw lub powodw do rozmieszczenia broni jdrowej na terytorium nowych pastw czonkowskich, ani te nie widzi adnej potrzeby wprowadzania zmian w stosunku do swojego potencjau jdrowego lub polityki nuklearnej, a take nie przewiduje w przyszoci takiej potrzeby". Nadal utrzymywane, znacznie zmniejszone substrategiczne siy zbrojne NATO bd w przewidywalnej przyszoci nadal spenia wymogi odstraszania odpowiednio do potrzeb Sojuszu.

Kontrola zbroje nuklearnych

Pastwa czonkowskie NATO podtrzymuj swoje dugoterminowe zaangaowanie w sprawie kontroli zbroje nuklearnych, rozbrojenia i nieproliferacji jako integraln cz ich polityki bezpieczestwa, ktra jest mocno osadzona w szerokim politycznym kontekcie wysikw
62

podejmowanych przez NATO w celu wzmocnienia stabilnoci i bezpieczestwa poprzez obnienie poziomw uzbrojenia oraz zwikszenie przejrzystoci i wzajemnego zaufania w odniesieniu do kwestii wojskowych. W zwizku z podjt w 1983 r. "Decyzj z Monte Bello" Sojusz ogosi a nastpnie przeprowadzi wycofanie 1400 gowic jdrowych z Europy. Podpisany w 1987 r. Traktatu o Eliminacji Broni Jdrowej redniego Zasigu (INF) w globalnym wymiarze wyeliminowa ldowe pociski nuklearne redniego zasigu, co byo uwieczeniem zainicjowanej w 1979 r. polityki NATO w zakresie kontroli zbroje, znanej jako "dwuczciowa decyzja". Stany Zjednoczone i Federacja Rosyjska s gboko zaangaowane w proces zmierzajcy do drastycznej redukcji ich nuklearnych potencjaw strategicznych. Traktat o Redukcji Broni Strategicznej (START I), podpisany w lipcu 1991 r., a prawomocny od 1994 r. zredukuje rozmieszczone uzbrojenie strategiczne obu stron z liczby znacznie przekraczajcej 10 000 do 6 000. START II (podpisany w styczniu 1993 r. i ratyfikowany przez USA w styczniu 1996 r., a przez Rosj w kwietniu 2000 r.) doprowadzi do dalszej redukcji broni strategicznej bdcej w dyspozycji kadej ze stron do poziomu midzy 3 000 a 3 500, a take wyeliminuje specjalny typ gowic zawierajcych wiele niezalenie naprowadzajcych si adunkw z midzykontynentalnych rakiet balistycznych (ICBM). Zapewni take procedury zewntrznej weryfikacji przestrzegania porozumie. Po ratyfikacji przez Rosj traktatu START II, USA i Federacja Rosyjska zasygnalizoway swoj gotowo do podjcia negocjacji nad traktatem START III o dalszej redukcji broni strategicznej do poziomu od 2 000 do 2 500 oraz wprowadzanie rodkw zwizanych ze zwikszaniem przejrzystoci zapasw gowic strategicznych oraz procedur niszczenia tych gowic. W innych pokrewnych obszarach, wszystkie pastwa czonkowskie NATO s czonkami Ukadu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej (NPT) i w peni popieraj jego zaoenia. Traktat ten zosta podpisany przez 187 pastw-sygnatariuszy. Czonkowie NATO wezwali wszystkie pozostae pastwa do przystpienia do Traktatu i penego wdroenia jego zaoe. Podczas odbywajcej si co pi lat Konferencji Przegldowej NPT w maju 2000 r. w Nowym Jorku, pi potg nuklearnych, ktre s staymi czonkami rady bezpieczestwa ONZ - Chiny, Francja, Rosja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone - zobowizay si do "bezwzgldnego podjcia krokw (..) zmierzajcych do przeprowadzenia cakowitej eliminacji swoich arsenaw nuklearnych, doprowadzajc tym samym do cakowitego rozbrojenia". Podjto rwnie wwczas inne praktyczne kroki zmierzajce do wdroenia postanowie traktatu. Takie zobowizanie oznacza znaczny postp w zakresie kontroli zbroje nuklearnych, ktry 63

jak mona oczekiwa - wywrze pozytywny wpyw na przyszy program kontroli zbroje. NATO silnie popiera wysiki zmierzajce do redukcji broni jdrowej w rozsdny i gwarantowany sposb. Sojusz konsekwentnie popiera postpy w odniesieniu do realizacji traktatu o redukcji broni strategicznej (START), a take podkrela potrzeb wprowadzenia w ycie postanowie traktatu START II, ktre mog doprowadzi do dalszej znaczcej redukcji arsenaw strategicznych, przewidzianej w ramach realizacji traktatu START III. Wszystkie te zobowizania i wydarzenia s zgodne z celem Sojuszu, jakim jest zapewnienie bezpieczestwa i stabilnoci przy zachowaniu najniszych moliwych poziomw si zbrojnych, zgodnie z wymogami obrony.

Rola nadal utrzymywanych si nuklearnych NATO

Fundamentalnym zadaniem nadal utrzymywanych si nuklearnych jest wypenianie celu politycznego, jakim jest ochrona pokoju i zapobieganie wzrostowi napicia. W wymiarze nieosigalnym dla samodzielnie wystpujcych si konwencjonalnych, siy nuklearne sprawiaj, e ryzyko agresji przeciwko NATO jest niemoliwe do oszacowania i nie moe by zaakceptowane. Wsplnie z waciwie dobranymi zdolnociami konwencjonalnymi stwarzaj one rzeczywiste zagroenie dla kadego pastwa, ktre mogoby rozwaa osiganie politycznych lub wojskowych korzyci poprzez grob lub uycie broni masowego raenia przeciwko Sojuszowi. Powstrzymujc uycie borni nuklearnej, biologicznej i chemicznej, siy zbrojne Sojuszu przyczyniaj si take do jego wysikw zmierzajcych do zapobiegania proliferacji tych rodzajw uzbrojenia oraz rodkw ich przenoszenia. Obrona zbiorowa zapewniana przez potencja nuklearny NATO jest wspln wartoci wszystkich pastw czonkowskich Sojuszu. Ponadto obecno amerykaskich si jdrowych stacjonujcych w Europie i udostpnionych na potrzeby NATO wzmacnia polityczn i wojskow wi pomidzy czonkami Sojuszu w Europie i w Ameryce Pnocnej. Jednoczenie uczestnictwo pastw niedysponujcych broni jdrow w realizacji polityki nuklearnej Sojuszu jest dowodem solidarnoci wewntrz NATO oraz wsplnego zaangaowania pastw czonkowskich w utrzymanie bezpieczestwa a take powszechne wrd nich dzielenie si ciarami zobowiza i ryzyka.
64

Pastwa czonkowskie sprawuj take wsplny nadzr polityczny nad potencjaem nuklearnym NATO. Sojusznicza Grupa Planowania Nuklearnego jest forum, na ktrym ministrowie obrony nalecych do Sojuszu pastw nuklearnych i pastw czonkowskich nieposiadajcych tego rodzaju uzbrojenia (z wyjtkiem Francji) wsplnie uczestnicz w podejmowaniu decyzji odnonie do potencjau nuklearnego NATO, a take rozwoju polityki nuklearnej Sojuszu. Podstaw tych decyzji jest zgoda panujca wrd pastw czonkowskich, i NATO musi zachowa - i to w demonstracyjny sposb - podstawowe zdolnoci wojskowe, charakteryzujce si waciw proporcj pomidzy poszczeglnymi rodzajami si tak, aby zachowa podstawow si wojskow niezbdn do zapewnienia samoobrony zbiorowej. Nuklearne siy zbrojne NATO pozostaj niezwykle wanym elementem tych podstawowych zdolnoci, bez wzgldu na dramatyczne zmiany jakie dokonay si w rodowisku bezpieczestwa i pozwoliy NATO podj ogromn redukcj zarwno w odniesieniu do wasnego potencjau jdrowego, jak i do stopnia zalenoci od broni nuklearnej.

65

ROZDZIA 3

ZWIKSZENIE OTWARTOCI SOJUSZU

Proces rozszerzania NATO Partnerstwo dla Pokoju Wsppraca midzy NATO i Rosj Partnerstwo NATO z Ukrain Dialog rdziemnomorski Sojuszu Inicjatywa NATO dla Europy Poudniowo-Wschodniej

ZWIKSZENIE OTWARTOCI SOJUSZU

PROCES ROZSZERZANIA NATO
Strony mog, za jednomyln zgod, zaprosi do przystpienia do niniejszego traktatu kade inne pastwo europejskie, ktre jest w stanie realizowa zasady niniejszego traktatu i wnoi wkad do bezpieczestwa obszaru pnocnoatlantyckiego. (...)" Artyku 10 Traktatu Pnocnoatlantyckiego, Waszyngton 4 kwietnia 1949 r. Od podpisania Traktatu Pnocnoatlantyckiego 7 pastw doczyo do dwunastki pierwotnych sygnatariuszy, zwikszajc cakowit liczb pastw czonkowskich NATO do 19. Polska, Republika Czeska i Wgry przystpiy do Sojuszu w marcu 1999 r., w wyniku zaproszenia, ktre zostao wystosowane w 1997 r. na Szczycie Madryckim Sojuszu. Trzy ostatnio przyjte pastwa uczestniczyy po raz pierwszy jako penoprawni czonkowie w spotkaniu na szczycie, ktre odbyo si w Waszyngtonie, w kwietniu 1999 r. Wwczas przywdcy NATO podkrelili nieustann otwarto Sojuszu na przyjcie nowych czonkw i uroczycie obiecali, e NATO bdzie nadal wita w swym gronie nowe pastwa, ktre bd w stanie "realizowa zasady niniejszego traktatu i wnosi wkad do bezpieczestwa obszaru pnocnoatlantyckiego". Oczekuje si, e w najbliszych latach Sojusz wystosuje kolejne zaproszenia do pastw pragncych i bdcych w stanie przyj na siebie odpowiedzialno i zobowizania zwizane z czonkostwem. Stanie si tak wtedy, gdy - w opinii Sojuszu - wczenie tych pastw bdzie zgodne z oglnymi politycznymi i strategicznymi interesami tej organizacji oraz wzmocni oglnoeuropejskie bezpieczestwo i stabilno. Przywdcy NATO ogosili rwnie Plan Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP), ktrego specjalnym celem jest zapewnienie doradztwa i informacji zwrotnych w kontaktach z pastwami ubiegajcymi si o przystpienie do Sojuszu.

Studium w sprawie rozszerzenia NATO z 1995 roku

Przywdcy Sojuszu zebrani na Szczycie Brukselskim w styczniu 1994 r. potwierdzili otwarto Sojuszu na przyjcie kolejnych pastw europejskich bdcych "w stanie realizowac zasady niniejszego Traktatu i wnosi wkad do bezpieczestwa obszaru pnocnoatlantyckiego".
69

W nastpstwie decyzji podjtej przez ministrw spraw zagranicznych Sojuszu w grudniu 1994 r., w roku nastpnym przeprowadzono wewntrz Sojuszu analiz kwestii formuowanych jako "dlaczego i jak", w odniesieniu do przyjmowania pastw czonkowskich. W wyniku tego powsta dokument "Studium w sprawie rozszerzenia NATO", ktry we wrzeniu 1995 r. zosta udostpniony zainteresowanym pastwom partnerskim i ogoszony publicznie. Zasadnicze tezy Studium pozostaj podstaw polityki NATO w kwestii zapraszania nowych czonkw. Odpowiadajc na pytania "dlaczego" rozszerza NATO, Autorzy Studium stwierdzili, e - wraz z zakoczeniem zimnej wojny oraz kocem istnienia Ukadu Warszawskiego, wyonia si zarazem potrzeba, jak i unikalna szansa budowania lepszych warunkw bezpieczestwa w caym obszarze euroatlantyckim, bez odtwarzania linii podziau. Rozszerzenie NATO jest kolejnym krokiem w kierunku urzeczywistniania podstawowego celu Sojuszu, jakim jest wzmacnianie bezpieczestwa i rozszerzanie stabilnoci w caym obszarze euroatlantyckim, co ma by uzupenieniem szerszych posuni zmierzajcych do integracji, takich jak rozszerzanie Unii Europejskiej oraz wzmacnianie Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) (patrz rozdzia 15). Proces ten nie zagraa nikomu. NATO pozostanie Sojuszem obronnym, ktrego podstawowym celem jest ochrona pokoju w obszarze euroatlantyckim oraz zapewnienie bezpieczestwa pastwom czonkowskim. Autorzy Studium stwierdzili ponadto, i rozszerzenie Sojuszu pod wieloma wzgldami przyczyni si do wzmocnienia stabilnoci i bezpieczestwa wszystkich pastw w obszarze euroatlantyckim. Zachci do podejmowania reform demokratycznych i wzmocni proces, ktry bdzie obejmowa stworzenie cywilnej i demokratycznej kontroli nad siami zbrojnymi. Przyczyni si do promowania wzorcw i nawykw wsppracy, konsultacji i budowy porozumienia, ktre charakteryzuj stosunki wrd obecnych czonkw Sojuszu. Bdzie take wspiera dobrossiedzkie stosunki w caym obszarze euroatlantyckim. Poprawi przejrzysto planowania obronnego i budetw wojskowych, tym samym wzmocnia zaufanie, jakim wzajemnie darz si pastwa. Wzmocni take tendencj do podejmowania integracji i wsppracy w Europie. Ponadto, w wikszym stopniu uzdolni Sojusz ale przyczyniania si do bezpieczestwa europejskiego i midzynarodowego, a take do podejmowania wysikw pokojowych w ramach mandatu Organizacji Narodw Zjednoczonych i OBWE. Rozszerzenie Sojuszu przyczyni si take do wzmocnienia i poszerzenia partnerstwa transatlantyckiego. W odniesieniu do pytania jak" rozszerzy Sojusz wspomniane Studium potwierdzio, e - podobnie jak w przeszoci - kade dalsze
70

rozszerzenie czonkostwa w Sojuszu bdzie si odbywao poprzez akcesj nowych pastw czonkowskich do Traktatu Pnocnoatlantyckiego, zgodnie z Artykuem 10. Co za tym idzie, nowi czonkowie bd korzysta z peni praw oraz przyjm wszystkie zobowizania zwizane z czonkostwem, zgodnie z zapisami Traktatu. Bd musieli zaakceptowa zasady, posunicia i decyzje polityczne oraz procedury przyjte przez pastwa czonkowskie do chwili ich akcesji, i bd zobowizani w peni je realizowa. Autorzy Studium w jednoznaczny sposb stwierdzili, i wola i zdolno do podjcia tych zobowiza, nie tylko na pimie, ale take w praktyce, bd miay decydujcy wpyw na decyzj Sojuszu o zaproszeniu danego pastwa do akcesji. Pastwa, ktre s zaangaowane w spory etniczne lub terytorialne take te zwizane z deniami separatystycznymi lub wewntrznymi sporami o jurysdykcj - musz rozwiza te spory w pokojowy sposb, zgodnie z zasadami OBWE, zanim bd mogy sta si czonkami Sojuszu. W Analizie stwierdzono rwnie, i zdolno zainteresowanych pastw do wnoszenia wojskowego wkadu do obrony zbiorowej oraz dziaa pokojowych i wypeniania innych nowych misji Sojuszu, bd w decydujcy sposb wpywa na decyzj o zaproszeniu ich do czonkostwa. W podsumowaniu stwierdzono, i ostatecznie pastwa sprzymierzone zdecyduj na zasadzie konsensusu o zaproszeniu nowych czonkw, a podstaw tej decyzji bdzie dokonana przez nich kadorazowo ocena, czy czonkostwo konkretnego pastwa przyczyni si do bezpieczestwa i stabilnoci w obszarze pnocnoatlantyckim. adne pastwo spoza Sojuszu nie ma prawa veta lub "droit de regard" odnonie do procesu rozszerzenia lub decyzji z nim zwizanych. Na Szczycie Madryckim w lipcu 1997 r. zakoczono staranne i wszechstronne analizy oraz zintensyfikowany, indywidualny dialog z zainteresowanymi partnerami. Kulminacj tych wysikw byo zaproszenie Polski, Republiki Czeskiej i Wgier do rozpoczcia rozmw akcesyjnych z NATO. W wyniku tej decyzji, ktra zostaa podjta przez szefw pastw i rzdw Sojuszu, jesieni 1997 r., odbyy si negocjacje z kadym z zaproszonych pastw. Protokoy akcesyjne dla kadego z tych trzech pastw zostay podpisanie w grudniu 1997 r., a nastpnie zostay ratyfikowane przez wszystkich szesnastu dotychczasowych czonkw NATO oraz przez nowo zaproszone pastwa, zgodnie z ich procedurami wewntrznymi. Trzy nowo zaproszone pastwa formalnie przystpiy do Traktatu w marcu 1999 r. Rozszerzanie NATO jest otwartym, cigym procesem, a nie pojedynczym wydarzeniem.
71

Proces akcesji
Gwne etapy prowadzce do akcesji trzech nowych pastw czonkowskich przedstawiay si nastpujco: 10 stycznia 1994 r. Szesnastu przywdcw pastw czonkowskich Sojuszu zgromadzonych na Szczycie Brukselskim stwierdzio, i oczekuj rozszerzenia NATO o demokratyczne pastwa na Wschodzie Europy i gotowi s je powita. Przywdcy potwierdzili, e - zgodnie z Artykuem 10 Traktatu Pnocnoatlantyckiego Sojusz jest otwarty na przyjcie kolejnych pastw europejskich, ktre mog si przyczynia do realizacji zasad Traktatu Pnocnoatlantyckiego oraz wnosi wkad do bezpieczestwa w obszarze pnocnoatlantyckim. Wrzesie 1995 r. Sojusz przyj "Studium w sprawie rozszerzenia NATO", przedstawiajce czynniki, ktre powinny by uwzgldnione w odniesieniu do procesu rozszerzania. Autorzy Studium zakadali, i proces ten powinien take uwzgldnia wydarzenia polityczne i zmiany zwizane z bezpieczestwem w caej Europie. Analiza pozostaje podstaw stosunku NATO do kwestii zapraszania nowych pastw czonkowskich. Rok 1996, Zintensyfikowane indywidualne rozmowy zostay podjte z dwunastoma zainteresowanymi pastwami partnerskimi. Sesje rozmw pomogy im zrozumie zasady dziaania Sojuszu, a take przyczyniy si do lepszego zrozumienia przez Sojusz poziomu zaawansowania tych pastw w odniesieniu do rozwoju wewntrznego oraz rozwizywania sporw z pastwami ssiadujcymi. Studium okrelao te czynniki jako wane warunki wstpne czonkostwa. 10 grudnia 1996 r. Pastwa czonkowskie Sojuszu rozpoczy sporzdzanie rekomendacji odnonie do tego, ktre pastwo lub pastwa powinny zosta zaproszone do otwarcia rozmw akcesyjnych. W ten sposb przygotowywano decyzj, ktra miaa by podjta na Szczycie Madryckim w lipcu 1997 r. Pocztek roku 1997. Zintensyfikowany indywidualny dialog spotkania z przedstawicielami 11 pastw partnerskich odbyway si na ich prob. Rwnoczenie wadze wojskowe NATO podjy analiz decydujcych czynnikw wojskowych istotnych dla kadego z pastw zainteresowanych czonkostwem w NATO. 8 lipca 1997 r. Przywdcy pastw nalecych do Sojuszu, zebranych w Madrycie zaprosili Polsk, Republik Czesk i Wgry

72

do rozpoczcia rozmw akcesyjnych z Sojuszem. Potwierdzili rwnie, e NATO pozostanie otwarte na przyjcie nowych czonkw. Wrzesie i listopad 1997 r. Przeprowadzono rozmowy akcesyjne z kadym spord trzech zaproszonych pastw. Pod koniec tego procesu, trzy nowe zaproszone pastwa wysay listy intencyjne potwierdzajce zobowizania podjte podczas rozmw. 16 grudnia 1997 r. Ministrowie spraw zagranicznych pastw czonkowskich NATO podpisali protokoy akcesyjne do Traktatu Pnocnoatlantyckiego dotyczce akcesji trzech wspomnianych pastw. Rok 1998. Pastwa czonkowskie ratyfikoway protokoy akcesyjne zgodnie ze swoimi wewntrznymi procedurami. 12 marca 1999 r. Po zakoczeniu swoich wasnych narodowych procedur legislacyjnych, ministrowie spraw zagranicznych Polski, Republiki Czeskiej, Wgier zdeponowali dokumenty akcesyjne do Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Ceremonia ta odbya si w miecie Independence w stanie Missouri, w USA. W ten sposb dokonao si ich formalne wstpienie do Sojuszu. 16 marca 1999 r. Flagi trzech nowych pastw czonkowskich zostay wcignite na maszty podczas ceremonii, ktra odbya si w Kwaterze Gwnej NATO w Brukseli.

W tym okresie kady z potencjalnych nowych czonkw Sojuszu z sukcesem podj wiele przedsiwzi, ktre miay zapewni skuteczno ich czonkostwa w NATO. Te przedsiwzicia odnosiy si do sfery bezpieczestwa (np. rozwizania dotyczce otrzymywania, przechowywania i wykorzystywania poufnych informacji), a take takich obszarw jak obrona powietrzna, infrastruktura, planowanie si oraz systemy cznoci i informatyczne.

Plan Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP)

Plan Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP) ma wspomc przygotowania w tych pastwach, ktre pragn wstpi do Sojuszu poprzez zapewnienie doradztwa, pomocy i praktycznego wsparcia wszystkich aspektw czonkostwa w NATO. Gwne rozwizania stosowane w MAP to: przedstawianie przez pastwa aspirujce do czonkostwa indywidualnych rocznych programw narodowych o stanie ich
73

przygotowa do przyszego ewentualnego czonkostwa. Programy te obejmuj aspekty polityczne, gospodarcze, obronne, kwestie rodkw i bezpieczestwa oraz problemy prawne; wyranie okrelony i przejrzysty mechanizm odbierania sygnaw zwrotnych od pastw kandydujcych o ich postpach w realizacji programw, zarwno w odniesieniu do zalece politycznych jak i technicznych. Czci tego mechanizmu s doroczne spotkania 19 plus 1 na szczeblu Rady, podczas ktrych dokonywana jest ocena postpw; dziaanie wsplnego mechanizmu wymiany informacji (clearing house), ktry pomaga koordynowa pomoc udzielan przez NATO oraz pastwa czonkowskie pastwom kandydujcym w obszarze obronnoci i spraw wojskowych; strategia planowania obronnego dla pastw kandydujcych, ktra obejmuje opracowanie i przegld listy uzgodnionych celw.

Ministrowie spraw zagranicznych NATO bd nieustannie analizowa proces rozszerzania, w tym wdraanie Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa. Przywdcy Sojuszu dokonaj analizy tego procesu na najbliszym szczycie, ktry odbdzie si nie pniej ni w 2002 r. Uruchomienie Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP) w kwietniu 1999 r. pomaga pastwom aspirujcym do NATO w coraz wikszym stopniu koncentrowa ich przygotowania na realizacji celw i priorytetw okrelonych w MAP Co wicej, wdraanie zaoe MAP przestao by . spraw bdc w wycznej gestii ministerstw spraw zagranicznych i obrony. Wraz ze zorganizowaniem midzyresortowych spotka na szczeblu krajowym, proces ten w coraz wikszym stopniu angauje inne instytucje rzdowe, ktre wczaj si w skoordynowane i systematyczne wysiki. Dziewi pastw, ktre zadeklaroway swoje zainteresowanie wstpieniem do NATO i uczestnicz w MAP to: Albania, Bugaria, Estonia, Litwa, otwa, Rumunia, Sowacja, Sowenia oraz bya Jugosowiaska Republika Macedonii1. MAP nadaje konkretn tre zobowizaniu NATO do utrzymania polityki otwartych drzwi. Jednak uczestniczenie w MAP nie jest gwarancj przyszego czonkostwa w Sojuszu, ani te plan ten nie skada si wycznie z listy postulatw, ktre maj by spenione przez pastwa aspirujce. Decyzja o zaproszeniu kandydatw do rozpoczcia rozmw akcesyjnych
1 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

74

zostanie podjta przez NATO w drodze konsensusu, indywidualnie w odniesieniu do kadego z pastw. MAP zapewnia konkretne informacje zwrotne i doradztwo udzielane przez NATO pastwom aspirujcym odnonie do ich przygotowa zmierzajcych do osignicia przyszego czonkostwa. Obejmuje szereg dziaa zmierzajcych do wzmocnienia kandydatury kadego z pastw aspirujcych. MAP nie zastpuje programu Partnerstwa dla Pokoju (PdP). Uczestnictwo pastw kandydujcych w programie Partnerstwa oraz w Procesie Planowania i Oceny (PARP) jest specyficznie dostosowane do ich potrzeb. Pene uczestniczenie w PdP/PARP ma kluczowe znaczenie, poniewa pozwala pastwom aspirujcym zwikszy ich interoperacyjno z siami zbrojnymi NATO oraz przygotowa struktur si zbrojnych i zdolnoci wojskowe tych pastw do potrzeb moliwego przyszego czonkostwa. Podobnie jak PdP, MAP kieruje si zasad samodzielnego decydowania o stopniu zrnicowania: pastwa aspirujce maj swobod wyboru elementw MAP ktre najlepiej odpowiadaj ich wasnym , narodowym priorytetom oraz uwarunkowaniom. Wszystkie pastwa aspirujce przedstawiy Roczny Narodowy Program przygotowa do przyszego czonkostwa, obejmujcy kwestie polityczne i gospodarcze, obronno-wojskowe, kwestie rodkw bezpieczestwa oraz problemy prawne. Pastwa te wyznaczaj swoje wasne zaoenia, cele i harmonogramy prac. Regu jest coroczna aktualizacja tych programw przez kade z pastw aspirujcych, jednak cay czas istnieje moliwo ich zmienienia lub uzupenienia. NATO ledzi postpy czynione przez kade z pastw aspirujcych oraz zapewnia doradztwo polityczne i techniczne. Spotkania Rady Pnocnoatlantyckiej z kadym kandydatem umoliwiaj omwienie tych postpw. Odbywajce si przez cay rok spotkania i warsztaty na rny temat z udziaem natowskich ekspertw cywilnych i wojskowych, pozwalaj omwi cae spektrum problemw zwizanych z czonkostwem. Doroczny zbiorczy raport o postpach w odniesieniu do dziaa podejmowanych w ramach MAP bdzie przedstawiany ministrom spraw zagranicznych i obrony pastw NATO w czasie ich dorocznych spotka wiosennych. Oczekuje si, e pastwa aspirujce osign okrelone cele polityczne i gospodarcze. Wrd nich znajduje si: rozwizanie w sposb pokojowy wszelkich midzynarodowych, etnicznych lub terytorialnych sporw; okazanie przywizania do rzdw prawa i praw czowieka; ustanowienie demokratycznej kontroli nad siami zbrojnymi; a take promowanie stabilnoci i dobrobytu poprzez zapewnienie swobody gospodarczej,
75

sprawiedliwoci spoecznej oraz przyjmowanie odpowiedzialnoci za stan rodowiska naturalnego. Kwestie obronne i wojskowe dotycz przede wszystkim zdolnoci pastwa do przyczyniania si do obrony zbiorowej oraz do wypeniania nowych misji Sojuszu. Pene uczestnictwo w PdP jest niezwykle wanym elementem. Poprzez realizacj swoich Indywidualnych Programw PdP , pastwa aspirujce mog skoncentrowa si na najwaniejszych kwestiach zwizanych z czonkostwem. Cele Partnerstwa dla pastw kandydujcych obejmuj planowanie w obszarach o najwikszym znaczeniu dla kadego z tych pastw. Kwestie rodkw odnosz si w pierwszym rzdzie do zobowizania kadego z pastw kandydujcych do przeznaczenia wystarczajcych rodkw na obron, tak aby moliwe byo wypenianie obowizkw w dziedzinie obrony zbiorowej zwizanych z przyszym czonkostwem. Kwestie bezpieczestwa oznaczaj przede wszystkim konieczno stworzenia przez kade z pastw aspirujcych procedur zapewniajcych bezpieczne przekazywanie i otrzymywanie niejawnych informacji. Problemy prawne odnosz si do zobowizania kadego z pastw aspirujcych do zapewnienia kompatybilnoci z ich prawodawstwem krajowym rozwiza prawnych i umw, ktre rzdz wspprac w ramach NATO.

PARTNERSTWO DLA POKOJU

Cel i zakres
Partnerstwo dla Pokoju (PdP) to wana inicjatywa ogoszona przez NATO w styczniu 1994 r. podczas brukselskiego spotkania na szczycie Rady Pnocnoatlantyckiej. Celem Partnerstwa dla Pokoju jest wzmacnianie stabilnoci i bezpieczestwa w caej Europie. Zaproszenie do Partnerstwa dla Pokoju zostao wystosowane do wszystkich pastw nalecych do Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC)2 oraz do innych pastw czonkw Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE)3,

2 3

Na pocztku roku 1995 Pnocnoatlantycka Rada Wsppracy (NACC) zostaa zastpiona przez Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). EAPC skupia 46 pastw. Na pocztku 1995 r. Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE) przeksztacia si w Organizacj (OBWE). W jej skad wchodz wszystkie pastwa europejskie oraz Stany Zjednoczone i Kanada - cznie ma 55 czonkw.

76

zdolnych do wniesienia wkadu do realizacji tego programu oraz wyraajcych tak wol. Zaproszenie to zostao jak dotd przyjte przez 30 pastw. Wstpienie do Sojuszu trzech byych czonkw PdP - Polski, Republiki Czeskiej i Wgier - zmniejszyo liczb uczestnikw PdP do 27 . Dziaania kadego z pastw nalecych do PdP podejmowane s w oparciu o wsplnie wypracowane Indywidualne Programy Partnerstwa (IPP). Program PdP koncentruje si na wsppracy zwizanej z obronnoci, ale wykracza poza ramy dialogu i wsppracy, tworzc rzeczywiste partnerstwo pomidzy kadym z pastw uczestniczcych w PdP a NATO. Program ten sta si wanym i staym elementem architektury europejskiego bezpieczestwa. Pomaga rozszerza oraz intensyfikowa polityczn i wojskow wspprac w caej Europie. Program zwiksza stabilno, minimalizuje zagroenia dla pokoju i buduje wzmocnione relacje bezpieczestwa oparte na praktycznej wsppracy i poszanowaniu zasad demokratycznych, ktre spajaj Sojusz. Zgodnie z Dokumentem Ramowym PdP ktry zosta opracowany przez szefw pastw i rzdw , NATO w tym samym czasie, kiedy wystosowano zaproszenie do Partnerstwa dla Pokoju, Sojusz zobowizuje si prowadzi konsultacje z kadym aktywnym czonkiem Partnerstwa, aby dowiedzie si, czy dane pastwo postrzega bezporednie zagroenia dla swojej integralnoci terytorialnej, niezalenoci politycznej lub bezpieczestwa. Wszyscy czonkowie PdP s zarazem czonkami Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), ktra zapewnia caociowe ramy wsppracy pomidzy NATO a pastwami partnerskimi. Jednak Partnerstwo dla Pokoju zachowuje odrbn tosamo w ramach rozwiza oferowanych przez EAPC oraz zachowuje swoje wasne podstawowe elementy i procedury. Partnerstwo opiera si na dwustronnych stosunkach pomidzy NATO a kadym z pastw - czonkw PdP .

Zaoenia
Dokument Ramowy obejmuje konkretne przedsiwzicia, ktre maj by realizowane przez kadego z uczestnikw tak, aby moliwa bya jego wsppraca z NATO w zakresie wypeniania zaoe caego programu. Te przedsiwzicia to: promowanie przejrzystoci w narodowym planowaniu obrony oraz procedurach budetowych; zapewnienie demokratycznej kontroli nad siami zbrojnymi;
77

utrzymanie zdolnoci i gotowoci do uczestniczenia w operacjach realizowanych w ramach mandatu Organizacji Narodw Zjednoczonych i/lub pozostajcych pod zwierzchnictwem OBWE; tworzenie warunkw do wsppracy wojskowej z NATO w zakresie wsplnego planowania, szkolenia i organizacji wicze, w celu zwikszenia zdolnoci uczestnikw PdP do realizacji zada pokojowych, poszukiwania i ratownictwa, operacji humanitarnych oraz w innych obszarach, ktre mog by ustalone w przyszoci; ksztatowanie w duszym okresie si zbrojnych, ktre bd bardziej zdolne do wsppracy z siami pastw czonkowskich Sojuszu Pnocnoatlantyckiego.

Dokument Ramowy stwierdza take, i aktywne czonkostwo w Partnerstwie dla Pokoju odegra znaczc rol w ewolucyjnym procesie przyjmowania kolejnych pastw do NATO.

Procedury i struktury
Kade pastwo wyraajce wol przystpienia do Partnerstwa dla Pokoju jest w pierwszej kolejnoci zapraszane do podpisania Dokumentu Ramowego, ktry nie tylko przedstawia zaoenia PdP ale take prezentuje , podstawowe zasady, na ktrych jest ono ufundowane. Podpisujc ten dokument, pastwa potwierdzaj swoje polityczne zobowizanie do ochrony demokratycznych spoeczestw oraz utrzymania zasad prawa midzynarodowego. Ponownie deklaruj swoje zobowizanie do wypeniania w dobrej wierze zobowiza wynikajcych z Karty Narodw Zjednoczonych oraz zasad Powszechnej Deklaracji Praw Czowieka. Zobowizuj si do powstrzymania si od groby uycia siy przeciw integralnoci terytorialnej lub niezalenoci politycznej jakiegokolwiek innego pastwa; respektowania istniejcych granic; a take rozwizywania sporw na drodze pokojowej. Potwierdzaj take swoje przywizanie do zasad wyraonych w Akcie Kocowym KBWE oraz w pniejszych dokumentach KBWE/OBWE. Zobowizuj si wypenia wasne przyrzeczenia i zobowizania w dziedzinie rozbrojenia i kontroli zbroje. Nastpnym krokiem po podpisaniu Dokumentu Ramowego jest zoenie przez kadego z partnerw Dokumentu Reprezentacyjnego w NATO. Dokument ten wskazuje na kroki, ktre bd podjte w trakcie realizacji celw politycznych Partnerstwa, a take przedstawia aktywa wojskowe i pozawojskowe, ktre dany Partner zamierza udostpni na potrzeby Partnerstwa. Dokument wymienia take konkretne obszary
78

wsppracy, ktre - zgodnie z wol Partnera - maj by przez niego realizowane wsplnie z NATO. Na podstawie owiadcze zoonych w Dokumencie Reprezentacyjnym oraz w oparciu o dodatkowe propozycje zgoszone przez NATO i kade z pastw - czonkw PdP wsplnie tworzony i uzgadniany jest Indywidualny , Program Partnerstwa (IPP), ktry obejmuje okres dwu lat. IPP zawiera owiadczenia o celach politycznych danego pastwa w ramach PdP a , take o wojskowych i pozawojskowych aktywach, ktre maj by udostpnione do celw PdP Zawarte tu owiadczenia dotycz take . szeroko rozumianych celw wsppracy pomidzy Partnerem a Sojuszem w rnorodnych obszarach wsppracy, a szczeglnie w odniesieniu do dziaa, ktre maj by realizowane w ramach kadego z obszarw wsppracy uwzgldnionych w IPP . Dobr dziaa jest dokonywany oddzielnie przez kadego Partnera na podstawie jego indywidualnych wymogw i priorytetw, przy czym dziaania wybierane s z listy zawartej w Programie Prac Partnerstwa (Partnership Work Programme - PWP). Decyzja samodzielnego decydowania o wasnej odmiennoci jest wanym aspektem PdP ktre , uznaje fakt, i potrzeby i uwarunkowania kadego pastwa partnerskiego s odmienne i do nich samych naley okrelenie form dziaalnoci i wsppracy, ktre najlepiej odpowiadaj ich potrzebom. Program Prac zawiera szeroki opis rnorodnych moliwych obszarw wsppracy oraz list dziaa, ktre mog by podejmowane w kadym z tych obszarw. Program Prac Partnerstwa - podobnie jak kady IPP - obejmuje dwuletni okres i co roku jest poddawany ocenie. Program jest opracowywany z penym udziaem Partnerw.

Obszary wsppracy
Wzmocniona wsppraca w ramach PdP obejmuje szerokie spektrum moliwoci, zarwno w obszarze wojskowym, jak i w szeroko okrelonym zakresie obronnym - niezwizanym cile z kwestiami wojskowymi. Obszary wsppracy wymienione w aktualnym Programie Prac Partnerstwa 2001-2002 przedstawiaj si nastpujco: 1. 2. 3. sprawy zwizane z obron powietrzn; zarzdzanie i kontrola przestrzeni powietrznej; konsultacje, dowodzenie i kontrola, w tym systemy cznoci i informacyjne, system nawigacji i identyfikacji, interoperacyjno, procedury i terminologia;
79

4. 5. 6. 7. 8.

planowanie cywilne w sytuacji zagroenia; zarzdzanie kryzysowe; demokratyczna kontrola nad siami zbrojnymi oraz strukturami obrony; planowanie obronne, sporzdzanie budetw i zarzdzanie rodkami; planowanie, organizacja i zarzdzanie w zakresie programw zaopatrywania obrony narodowej, a take midzynarodowa wsppraca w obszarze zbroje; polityka i strategia obrony; planowanie, organizacja i zarzdzanie w zakresie bada naukowych i technologii wykorzystywanych na potrzeby obrony narodowej; geografia wojskowa; globalna akcja humanitarna usuwania min; kursy jzykowe; logistyka dostaw i zaopatrzenia; usugi medyczne; zaplecze meteorologiczne dla si zbrojnych NATO i pastw partnerskich; infrastruktura wojskowa; obrona i ochrona przed uyciem broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej (NBC); koncepcyjne, planistyczne i operacyjne aspekty dziaa pokojowych; bro strzelecka i lekka; operacyjne, materialne i administracyjne aspekty standaryzacji; wiczenia wojskowe i zwizana z nimi dziaalno szkoleniowa; edukacja wojskowa, szkolenie i doktryna.

9. 10.

11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23.

80

Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy Programu Partnerstwa dla Pokoju (PMSC/PfP)

Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy Programu Partnerstwa dla Pokoju (PMSC/PfP) jest podstawowym organem roboczym odpowiedzialnym za sprawy zwizane z Partnerstwem. Spotyka si w rnych ukadach - wycznie w gronie Sojusznikw, albo z udziaem zarwno pastw czonkowskich, jak i partnerskich. Gwny zakres obowizkw PMSC obejmuje: zaznajamianie Rady Pnocnoatlantyckiej z kwestiami zwizanymi z PdP; odpowiedzialno za caociow koordynacj Programu Prac Partnerstwa; opracowywanie polityczno-wojskowych wskaza dla wadz wojskowych Sojuszu odnonie do przygotowywania ich wkadu do Programu Prac Partnerstwa w zakresie wicze i dziaa wojskowych; doradztwo w zakresie przygotowywania Indywidualnych Programw Partnerstwa oraz przedstawianie ich do akceptacji Rady; przygotowywanie i koordynacja prac w zakresie Procesu Planowania i Oceny PdP (PARP - zobacz poniej). Wojskowe aspekty koordynowania dziaa PdP s w gestii wojskowych wadz Sojuszu, ktre korzystaj w tym zakresie ze wskaza przedstawionych przez PMSC i zaaprobowanych przez Rad. Wojskow stron dziaa PdP zajmuje si Grupa Robocza Komitetu Wojskowego ds. Wsppracy (MCWG (COOP)), ktra dziaa jako organ konsultacyjny na potrzeby Komitetu Wojskowego. W posiedzeniach MCWG (COOP) bior udzia przedstawiciele pastw czonkowskich - samodzielnie lub z udziaem przedstawicieli pastw partnerskich. Komitet Wojskowy spotyka si rwnie z przedstawicielami pastw partnerskich w celu omwienia wojskowych aspektw wsppracy podejmowanej w ramach PdP .

Komrka Koordynacyjna Partnerstwa (PCC)

Komrka Koordynacyjna Partnerstwa (PCC) to unikalny element struktury Partnerstwa dla Pokoju. Jej siedziba mieci si w Mons (Belgia), gdzie ulokowana jest take Kwatera Gwna Si Sojuszniczych NATO Europa (SHAPE). PCC podlega zwierzchnictwu Rady Pnocnoatlantyckiej i wykonuje swoje zadanie pod bezporednim nadzorem obu Dowdcw Strategicznych NATO. Zadaniem PCC jest koordynacja wsplnych wojskowych dziaa podejmowanych w ramach PdP oraz planowanie wojskowe niezbdne do wdroenia wojskowych aspektw Programu Prac Partnerstwa szczeglnie w odniesieniu do wicze i zwizanych z nimi dziaa w obszarach takich jak: misje pokojowe, operacje humanitarne, a take poszukiwania i
81

ratownictwo. PCC uczestniczy take w ocenie takich dziaa wojskowych. Szczegowe planowanie operacyjne wicze wojskowych jest obowizkiem wojskowych jednostek dowodzenia, ktre przeprowadzaj te wiczenia. PCC jest kierowana przez dyrektora. Jej personel ma status midzynarodowy i skada si z pracownikw NATO, a take - od pocztku 1998 r. - obejmuje personel z pastw partnerskich. Oficerowie sztabowi z misji Partnerstwa s take wczani do dziaa PCC w celu zapewnienia cznoci. Pastwa partnerskie stworzyy przy Kwaterze Gwnej pene przedstawicielstwa dyplomatyczne, formalnie akredytowane przy NATO. Maj take wysokie rang przedstawicielstwo wojskowe przy Komitecie Wojskowym.

Przykady wzmacniania Partnerstwa dla Pokoju

Decyzje o wzmocnieniu Partnerstwa dla Pokoju zostay podjte w 1997 r. Jednym z wanych, wczenie podjtych krokw byo stworzenie Jednostek Sztabowych Partnerstwa dla Pokoju (PSE), umiejscowionych na szczeblu strategicznym i regionalnym w rnych dowdztwach wojskowych NATO. Obecnie rozwaana jest realizacja drugiej fazy tego procesu, obejmujcej stworzenie Jednostek Sztabowych Partnerstwa dla Pokoju na szczeblu regionalnym. Trzonem kadej PSE s oficerowie z pastw NATO i partnerskich, obdarzeni statusem midzynarodowym, wsppracujcy ze sob w zakresie planowania wicze oraz penicy inne funkcje zwizane ze wspprac. Okoo 56 pracownikw desygnowanych przez pastwa partnerskie oraz podobna liczba osb z personelu NATO obsuguje osiem dotd stworzonych Jednostek Sztabowych. Ta liczba obejmuje 7 oficerw z pastw partnerskich, ktrzy su w Jednostce Koordynacyjnej Partnerstwa (PCC) w Mons, wsplnie z rwnymi im rang oficerami z pastw Sojuszu. Podczas posiedze Komitetu Wojskowego NATO, odbywajcych si w formacie EAPC/PfP, pastwa partnerskie reprezentowane s przez wysokich rang oficerw sucych w misjach pastw partnerskich ustanowionych przy NATO. Oficerowie ci s desygnowani jako przedstawiciele wojskowi swoich pastw.

82

Proces Planowania i Oceny (PARP)

Dokument Ramowy PdP zobowizuje NATO do stworzenia wraz z pastwami partnerskimi procesu planowania i oceny zapewniajcego ramy do okrelania oraz oceny si zbrojnych i zdolnoci, ktre mog by udostpnione na potrzeby wielonarodowych szkole, wicze i operacji organizowanych wsplnie z siami zbrojnymi Sojuszu. Pocztkowo operacje PdP ograniczay si do utrzymywania pokoju, poszukiwa i ratownictwa oraz operacji humanitarnych. Jednak, w ramach wzmacniania PdP zainicjowanego w 1997 r., operacje PdP oraz odpowiadajce im wymogi w zakresie planowania i oceny zostay rozszerzone tak, aby obejmowa pen gam nowych misji Sojuszu, w tym operacje wspierania pokoju. Proces Planowania i Oceny jest oferowany pastwom partnerskim, jako opcja dodatkowa. PARP czerpie z bogatych dowiadcze NATO w zakresie planowania obronnego i jest w istocie dwuletnim procesem, obejmujcym zarwno elementy bilateralne, jak i wielostronne. Partnerzy yczcy sobie uczestniczy w kadym z dwuletnich cyklw, zobowizuj si dostarcza informacji na wielorakie tematy, od ich polityki obronnej, poprzez rozwj demokratycznej kontroli nad siami zbrojnymi, polityk narodow w zakresie PdP po zwizane z tymi zagadnieniami plany , finansowe i gospodarcze. Informacje te s przedstawianie w odpowiedzi na "Kwestionariusz Oglnej Interoperacyjnoci PdP", wydawany przez NATO co dwa lata - zawsze jesieni. Pastwa uczestniczce w PdP przedstawiaj rwnie wszechstronne omwienie swoich si zbrojnych oraz szczegowe informacje o siach, ktre s przygotowywane do udostpnienia ich na potrzeby wsppracy w ramach PdP . W oparciu o odpowied kadego z pastw partnerskich, opracowywane jest Podsumowanie Planowania i Oceny. Stwarzany jest rwnie zestaw Celw Partnerstwa, ktry ma wskaza kademu Partnerowi rodki niezbdne do lepszego przygotowania jego si zbrojnych do wspdziaania z siami pastw Sojuszu. Po zakoczeniu dwustronnych i wielostronnych konsultacji, Podsumowanie Planowania i Oceny oraz Cele w dziedzinie Interoperacyjnoci s wsplnie akceptowane przez Sojusz i konkretne pastwo nalece do Partnerstwa. Przedstawiciele Sojusznikw i wszystkich Partnerw uczestniczcych w tym procesie wsplnie przyjmuj Zbiorczy Raport, ktry podsumowuje kady uzgodniony element oceny, a take zestaw jednostek zbrojnych udostpnianych przez kadego z Partnerw. Raport ten jest przedstawiany ministrom pastw nalecych do EAPC. Pierwszy cykl PARP zosta uruchomiony w grudniu 1994 r. i uczestniczyo w nim 15 Partnerw. Raport Zbiorczy o osigniciach tego
83

cyklu zosta zaprezentowany ministrom pastw czonkowskich i Partnerskich wiosn 1995 r. W oparciu o sukces pierwszego cyklu przyjto wiele rozwiza zmierzajcych do poszerzenia i pogbienia tego procesu w nastpnym cyklu, ktry rozpoczto w padzierniku 1996 r. Drugi cykl, do ktrego wczyo si 18 Partnerw, w jeszcze wikszym stopniu udowodni si tego procesu. Odnotowano znaczc popraw, jeli chodzi o zakres i jako wymienianych informacji. W rezultacie otrzymano znacznie bardziej jednoznaczny obraz jednostek zbrojnych przygotowanych do udostpnienia przez Partnerw. Znacznie wzrosa take liczba i zakres Celw w dziedzinie Interoperacyjnoci. Zwikszenie liczby udostpnionych rodkw byo moliwe dziki wzmocnieniu zdolnoci pastw partnerskich oraz zwikszeniu ich zdolnoci do wsppracy z siami Sojuszu. Proces opracowywania i przygotowywania indywidualnych ocen oraz Raportu Zbiorczego doprowadzi wiosn 1997 r. do stworzenia zalece odnonie do dalszego wzmocnienia tego procesu. Zbiego si to w czasie z podjciem krokw w celu wzmocnienia caego programu Partnerstwa dla Pokoju i przyczynio si do postpw prac Wysokiej Rang Grupy ds. Wzmocnienia Partnerstwa dla Pokoju. Efektem tych zalece - ktre zostay przyjte na wiosennych spotkaniach ministerialnych w 1997 r. - jest zwikszenie zbienoci pomidzy procesem PARP a planowaniem obronnym w ramach Sojuszu. Na przykad, polityczne wskazania maj by opracowywane specjalnie dla kadego cyklu i maj by akceptowane przez ministrw obrony pastw uczestniczcych w PARP cznie z Raportem Zbiorczym. Te polityczne zalecenia bd odgrywa bardzo podobn rol do tej jak maj Wytyczne Ministerialne, ktre od duszego czasu s kluczowym elementem procedury planowania obronnego Sojuszu. Dodatkowo Cele w dziedzinie Interoperacyjnoci otrzymay now nazw: Cele Partnerstwa, co odzwierciedla fakt, i ich przyszy zakres bdzie znacznie wykracza poza rozwj interoperacyjnoci i bdzie obejmowa inne obszary planowania obronnego. PARP w znaczcy sposb przyczyni si do bliskiej wsppracy pastw partnerskich w ramach dowodzonych przez NATO operacji na terenie byej Jugosawii. Poza tym, PARP pomaga wzmocni konsultacje polityczne prowadzone w ramach PdP oraz zapewnia wiksze zaangaowania Partnerw w podejmowanie decyzji i planowanie zwizane z PdP PARP . ma take kluczowe znaczenie w przygotowywaniu potencjalnych kandydatw do czonkostwa w NATO.

84

Wzmocnione i bardziej operacyjne Partnerstwo

Partnerstwo dla Pokoju stao si gwnym tematem Szczytu Waszyngtoskiego z 1999 r., kiedy to szefowie pastw i rzdw przyjli plany wzmocnienia Partnerstwa i nadania mu wikszej operacyjnoci, co wyposay je w dodatkowe narzdzia umoliwiajce wspieranie roli Sojuszu w zakresie bezpieczestwa euroatlantyckiego. Decyzje podjte podczas Szczytu doprowadzay do skutku wiele wanych posuni zmierzajcych do wzmocnienia Partnerstwa, ogoszonych na Szczycie Madryckim w 1997 r. Posunicia te zmierzay do zwikszania operacyjnoci PdP oraz do przyznania Partnerom wikszej roli w zakresie planowania oraz podejmowania decyzji w ramach PdP Poza tym, zaktualizowana Koncepcja . Strategiczna przyjta w Waszyngtonie nadaa zarzdzaniu kryzysowemu oraz Partnerstwu rang fundamentalnych zada Sojuszu w dziedzinie bezpieczestwa. Wzmocnione Partnerstwo bdzie take przyczynia si do efektywnoci dwu innych inicjatyw Szczytu: Inicjatywy w dziedzinie Zdolnoci Obronnych (DCI) oraz Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP). Ponadto mona oczekiwa, e PdP odegra kluczow rol w promowaniu bezpieczestwa i stabilnoci w regionie bakaskim w pierwszym okresie po kryzysie w Kosowie. W sumie, decyzje podjte w Waszyngtonie w jeszcze wikszym stopniu umacniaj rol Partnerstwa jako staego elementu architektury bezpieczestwa euroatlantyckiego w nowym stuleciu.

Podstawowe elementy Partnerstwa dla Pokoju

Ramy Polityczno-Wojskowe (PMF) dowodzonych przez NATO operacji Partnerstwa dla Pokoju umoliwiaj udzia Partnerw w konsultacjach politycznych i podejmowaniu decyzji, a take w planowaniu operacyjnym oraz strukturach dowodzenia kierowanych przez NATO operacji PdP . Dokument ten uwzgldnia cztery fazy: (1) faza poprzedzajca konflikt, (2) konsultacje poprzedzajce rozpoczcie planowania wojskowego, (3) faza planowania i konsultacji w okresie pomidzy rozpoczciem planowania wojskowego a przeprowadzeniem operacji oraz (4) faza wykonywania. Jeli chodzi o zaangaowanie Partnerw, wprowadzono rozrnienie pomidzy "pastwami oferujcymi potencjalny wkad", "pastwami oferujcymi znaczny potencjalny wkad" oraz "pastwami wnoszcymi wkad". Zasady i wskazania PMF s wdraane od lata 1999 r., np. w odniesieniu do udziau Partnerw w tworzeniu Midzynarodowych Si Pokojowych w Kosowie (KFOR), ktre powstay w czerwcu 1999 r.
85

PMF bdzie uzupenia i wzmacnia realizacj koncepcji Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF - patrz rozdzia 12). Rozszerzony i dostosowany Proces Planowania i Oceny (PARP) (patrz powyej), bdzie cile naladowa proces planowania si wewntrz Sojuszu. PARP zastosuje Cele Partnerstwa do definiowania si i zdolnoci zadeklarowanych przez Partnerw na potrzeby dziaa PdP Procedury . odnonie do Wytycznych Ministerialnych pomog w odpowiednim ksztatowaniu tych si i zdolnoci. PdP bdzie si dalej rozwija w oparciu o wzmocnion wspprac zwizan z obron i sprawami wojskowymi, co pozwoli na znaczne zwikszenie zaangaowania pastw partnerskich w prac komitetw natowskich w zakresie dziaa zwizanych z PdP Zwikszona zostanie . take obecno oficerw z pastw partnerskich w wojskowych strukturach NATO. Poza tym, wzronie zakres i zoono wicze prowadzonych w ramach NATO/PdP .

Wzmocnienie zdolnoci operacyjnych

Dowiadczenia w Boni i Hercegowinie pokazay znaczenie wsppracy w ramach PdP dla przeprowadzenia wielonarodowych operacji wspierania pokoju. Wprowadzajc zwikszony wymiar operacyjny PdP , postulowany na Szczycie Waszyngtoskim, mona byo zatem uwzgldni praktyczne dowiadczenie zdobyte podczas operacji IFOR/SFOR w Boni oraz odnie si do konkretnych wyzwa zwizanych ze skutecznoci wojskow i interoperacyjnoci, jakie nios ze sob wielonarodowe operacje. Nowa Koncepcja Zdolnoci Operacyjnych (OCC) zostaa stworzona w ramach PdP aby podnie zdolno si Sojuszu i pastw partnerskich do , wspdziaania w ramach przyszych operacji PdP dowodzonych przez NATO. OCC zapewni take wiksz elastyczno w zakresie doboru i czenia ze sob specjalnie zaplanowanych elementw si zbrojnych, tak aby zorganizowa i utrzyma przysze operacje PdP dowodzone przez NATO. OCC skoncentruje si na siach i zdolnociach potencjalnie dostpnych na potrzeby takich operacji. Wzmocniona wsppraca w czasie pokoju, ktra rozwija si stopniowo pomidzy kwaterami gwnymi i sztabami pastw partnerskich i Sojuszu, a take pomidzy odnonymi formacjami zbrojnymi, uatwi integracj tych jednostek z siami dowodzonymi przez NATO. Inn wyrniajc cech bdzie opracowanie bazy danych oraz mechanizmw oceny i odbierania sygnaw zwrotnych odnonie do zdolnoci operacyjnych si zadeklarowanych przez Partnerw.
86

OCC reprezentuje nowe i bardziej zintegrowane podejcie do wsppracy wojskowej, a take czy rne elementy Partnerstwa dla Pokoju. Blisze i bardziej ukierunkowane formy wsppracy wojskowej wypracowywane przez OCC, poprawi wspprac w czasie pokoju i przyczyni si do stworzenia w pastwach partnerskich si zbrojnych, ktre bd miay wiksz skuteczno wojskow i bd lepiej przygotowane do wspdziaania z siami zbrojnymi Sojuszu. To pomoe pastwom partnerskim przygotowa uzupeniajce siy na potrzeby Si Stabilizacyjnych (SFOR) w Boni i Hercegowinie oraz Midzynarodowych Si Pokojowych w Kosowie (KFOR), a take na potrzeby innych operacji kierowanych przez NATO, ktre mog by podjte w przyszoci. OCC jest take ogniwem czcym rutynow wspprac w ramach Partnerstwa dla Pokoju oraz proces mobilizacji si Sojuszu, uruchamiany w przypadku kryzysu. Z czasem pomoe to stworzy siy i zdolnoci dostosowane do wymogw operacji zarzdzania kryzysowego kierowanych przez Sojusz oraz poprawi skuteczno wsppracy w tym zakresie. Poprawa zdolnoci bdzie miaa znaczcy wpyw na stosunek kosztw i korzyci zwizanych z uczestniczeniem w Partnerstwie dla Pokoju oraz podniesie warto caego Partnerstwa. Koncepcja Zdolnoci Operacyjnych przyniesie take korzy innym inicjatywom Sojuszu. Udoskonali np. wkad Partnerstwa dla Pokoju do koncepcji CJTF (patrz rozdzia 12) oraz zapewni peniejszy udzia PdP we wdraaniu Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP). Koncepcja Zdolnoci Operacyjnych oraz przedstawiony wczeniej Proces Planowania i Oceny (PARP) stworz wsplnie mechanizm, ktry umoliwi spjno pomidzy decyzjami podejmowanymi w kontekcie Inicjatywy Zdolnoci Obronnych (DCI) (patrz rozdzia 2) oraz przyszym rozwojem PdP . Koncepcja Zdolnoci Operacyjnych oraz przedsiwzicia zmierzajce do jej wdraania zostay zaakceptowane na jesiennych spotkaniach ministerialnych w 1999 r. Gwne elementy Koncepcji s wdraane stopniowo, przy czym podstawowym celem jest stworzenie bazy danych o puli si i zdolnoci zadeklarowanych przez pastwa partnerskie do wicze i operacji PdP Wspomniana baza danych bdzie take zawiera informacje . o odnonych mechanizmach oceniania i odbierania sygnaw zwrotnych.

Lepsza koordynacja wysikw zwizanych ze szkoleniem i ksztaceniem

Bardziej operacyjne Partnerstwo bdzie take obejmowa rodki zmierzajce do udoskonalenia wysikw w zakresie szkolenia i ksztacenia. Przyczyni si do tego Program Rozszerzonego Szkolenia i Ksztacenia
87

(TEEP), w ramach PdP zaprojektowany tak, aby spenia obecne i przysze , wymogi Partnerstwa. Wprawdzie szkolenie i ksztacenie zwyczajowo pozostaj obowizkiem poszczeglnych pastw, jednak program ten pomaga zwikszy interoperacyjno oraz promowa wiksz wspprac i dialog w obrbie szerszych spoecznoci zaangaowanych w sprawy obrony i bezpieczestwa w NATO i pastwach partnerskich. Dziki temu program zapewnia lepsze wykorzystanie zasobw ludzkich i innych aktyww. TEEP obejmuje sze gwnych elementw, takich jak: kontakty i wsppraca pomidzy instytucjami NATO i PdP zajmujcymi si szkoleniem i ksztaceniem; sygnay zwrotne i ocena dziaa PdP w tym zakresie; mechanizmy interoperacyjnoci, ktre mog by wykorzystane przez Partnerw; narzdzia i metody planowania wicze oferowane Partnerom; doradztwo NATO w zakresie narodowych strategii szkolenia i ksztacenia; ksztacenie na poziomie zaawansowanym oraz symulacja.

Podstawowe elementy Programu zostay dopracowane i od roku s wdraane. Prace kontynuowane s w dwu obszarach: Kontakty i Wsppraca. Do chwili obecnej NATO zatwierdzio 7 orodkw szkoleniowych w Austrii, Grecji, Sowenii, Szwajcarii, Szwecji, Turcji i na Ukrainie oraz nadao im status Centrw Szkolenia PdP . Regularnie odbywana Konferencja Centrw Szkolenia PdP w ktrej , uczestnicz take inne instytucje szkoleniowe i edukacyjne PdP jest forum , do analizowania metod oraz wymiany informacji, dowiadcze i wiedzy eksperckiej pomidzy wszystkimi uczestnikami. Konferencje s rwnie okazj do zastanowienia si nad tym, gdzie wprowadzenie koordynacji moe umoliwi uniknicie powielania dziaa, a take umoliwiaj analiz najlepszego wykorzystania rodkw. Ksztacenie na poziomie zaawansowanym oraz symulacja. Celem w tej dziedzinie jest wykorzystanie technologii umoliwiajcych nauczanie korespondencyjne (podobnie jak w przypadku np. kursw internetowych) oraz stworzenie natowskiego systemu nauczania korespondencyjnego oraz symulacji zarzdzania, ktry mgby by wykorzystywany w ksztaceniu i szkoleniu personelu wojskowego na potrzeby dowodzonych przez NATO operacji PdP oraz innych zada podejmowanych w ramach Partnerstwa. Celem jest stworzenie midzynarodowych metod i rodkw w zakresie wielozadaniowego szkolenia i ksztacenia, w jasny sposb
88

ukierunkowanych na spenianie wymogw operacyjnych. W pierwszej fazie tego projektu rozpoczto prace nad stworzeniem prototypu oraz opracowaniem tymczasowych oglnych zalece co do przyszej organizacji i zarzdzania rodkami.

Potencja Partnerstwa w zakresie zarzdzania kryzysowego

Decyzje podjte na Szczycie Waszyngtoskim wyznaczaj kolejny etap rozwoju Partnerstwa dla Pokoju oraz Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), uwzgldniajcy potencja drugiej z tych wymienionych instytucji w zakresie zarzdzania kryzysowego. EAPC udowodnia ju wczeniej swoj warto jako forum konsultacji politycznych na tematy sigajce od sytuacji w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie, a po humanitarn akcj usuwania min, a rola ta nieustannie wzrasta. W poczeniu z udoskonaleniami w ramach PdP wysiki podejmowane przez EAPC pomagaj wyposay NATO , i pastwa partnerskie w narzdzia niezbdne do poprawy bezpieczestwa i stabilnoci w caym obszarze euroatlantyckim. Od chwili utworzenia, Partnerstwo odgrywa cenn rol we wspieraniu caoci wysikw NATO zmierzajcych do zapobiegania konfliktom oraz w dziedzinie zarzdzania kryzysowego. Praktyczna wsppraca w ramach PdP ma ogromne znaczenie w przygotowywaniu si zbrojnych NATO i pastw partnerskich do udziau we wsplnych operacjach. Interoperacyjno osignita dziki PdP przyczynia si do udanej integracji jednostek zbrojnych pastw partnerskich w ramach IFOR/SFOR, a pniej w ramach KFOR. Jednak rola PdP nie ogranicza si jedynie do jego wkadu w operacje wojskowe. Cakiem niezalenie od koncentrowania si na poszczeglnych zagadnieniach zwizanych z przejrzystoci, reform, wspprac i interoperacyjnoci, Partnerstwo w konkretny sposb przyczynia si do wysikw NATO w zakresie oglnie rozumianego zapobiegania konfliktom oraz zarzdzania kryzysowego. Na dugo przed rozpoczciem kampanii powietrznej w Kosowie oraz pniejszym rozmieszczeniem KFOR, mechanizmy PdP byy wykorzystywane w Albanii oraz w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii4, aby sygnalizowa zaangaowanie NATO w tym regionie oraz przeciwdziaa rozprzestrzenianiu si skutkw tego kryzysu. Programy specyficznie dostosowane do sytuacji w tych pastwach stay si integralnym elementem caociowego podejcia Sojuszu do
4 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

89

kwestii kryzysu w Kosowie. NATO wspomagao wysiki rzdu byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii w zakresie zarzdzania kryzysowego, planowania cywilnego na wypadek katastrof, logistyki i innych zdolnoci, tak, aby upora si ze skutkami kryzysu w Kosowie. Programy pomocowe dla Albanii, po raz pierwszy uruchomione po wewntrznym kryzysie w tym pastwie w 1997 r., pomogy odbudowa albaskie siy zbrojne i poradzi sobie z innymi konsekwencjami tamtego kryzysu, a szczeglnie z problemami zwizanymi ze zniszczeniem i spldrowaniem skadw rodkw wybuchowych. Komrka NATO/PdP w Tiranie jest widocznym przejawem zainteresowania i zaangaowania Sojuszu w tym regionie. Zarwno EAPC, jak i PdP bd dalej ewoluowa, aby stawia czoo wyzwaniom zmieniajcego si rodowiska bezpieczestwa w regionie euroatlantyckim. adna z tych inicjatyw nie osigna jeszcze swojego penego potencjau w odniesieniu do zapobiegania kryzysom, zarzdzania kryzysowego oraz agodzenia skutkw kryzysw. Osignicie peni tego potencjau jest jednym z gwnych przyszych wyzwa Partnerstwa. Dowiadczenie PdP w zakresie promowania stabilnoci poprzez zapobieganie konfliktom i zarzdzanie kryzysowe zostao wykorzystane podczas opracowywania Inicjatywy NATO dla Europy PoudniowoWschodniej (SEEI). Charakterystyczne dla PdP praktyczne podejcie do stymulowania i rozwijania wsppracy regionalnej w Europie PoudniowoWschodniej znaczco wpywa na prac SEEI. Podmioty regionalne przejmuj wiodc rol w realizacji bardzo zrnicowanych dziaa, ktre s wzorowane na PdP ale pniej otrzymuj wzmocniony regionalny , wymiar, a nie s dostosowane do potrzeb caego kraju. NATO uzupenia te wysiki poprzez proponowanie swoich wasnych inicjatyw. Dostosowane do konkretnych potrzeb wykorzystywanie narzdzi PdP w Europie Poudniowo-Wschodniej pomaga tworzy model wsppracy w zakresie bezpieczestwa regionalnego, ktry zachowuje warto i uyteczno take poza tym regionem. Uwzgldniajc powysze, dokument Wsplna Ocena Wyzwa i Moliwoci w Bezpieczestwie Regionalnym (SEECAP) by negocjowany w gronie pastw tego regionu, tak aby wypracowa wsplne widzenie zagroe dla bezpieczestwa, co w dalszej perspektywie moe doprowadzi do promowania idei wsplnych dziaa zmierzajcych do uporania si z regionalnymi wyzwaniami. Utworzono take Grup Sterujc ds. Wsppracy w dziedzinie Bezpieczestwa w Europie Poudniowo-Wschodniej (SEEGROUP), ktrej zadaniem jest wzmacnianie praktycznej wsppracy. Jest to kolejny element rosncej roli Partnerstwa w odniesieniu do zapobiegania kryzysom i zarzdzania kryzysowego w obszarze euroatlantyckim. Rola ta z pewnoci bdzie w przyszoci nabiera coraz wikszego znaczenia.
90

Wsppraca w zakresie misji pokojowych

Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy/Grupa Ad Hoc ds. Wsppracy w Operacji Utrzymania Pokoju dziaajca w ramach EAPC suy jako gwne forum do konsultacji w kwestiach politycznych i koncepcyjnych zwizanych z utrzymaniem pokoju. Uatwia take wymian dowiadcze oraz dyskusje o praktycznych przedsiwziciach zwizanych ze wspprac. PMSC/AHG skada okresowe raporty dotyczce tych zagadnie podczas spotka ministrw spraw zagranicznych i obrony. Wszystkie posiedzenia PMSC/AHG odbywaj si z udziaem Partnerw. Posiedzenia te regularnie odwiedzane s przez przedstawiciela Przewodnictwa OBWE, a czasami bierze w nich take udzia przedstawiciel ONZ.

Owocem prac Grupy s dwa szczegowe raporty o wsppracy w zakresie utrzymania pokoju. Pierwszy z nich - pochodzcy z 1993 r. tzw. "Raport ateski" - rozwaa rne teoretyczne koncepcje dziaa pokojowych. Drugi - tzw. "Rozszerzony Raport Ateski" z 1995 r. - ponownie rozwaa te kwestie w wietle dowiadcze zdobytych od roku 1993.

Wycigajc wnioski z bogatych dowiadcze w zakresie dziaa pokojowych, obejmujcych midzy innymi dowiadczenia zdobyte podczas konfliktu w byej Jugosawii, czonkowie Doranej Grupy stworzyli w 1995 r. kompendium "Dowiadczenia operacji pokojowych". Dokument ten odzwierciedla dowiadczenia zdobyte przez pastwa czonkowskie i partnerskie w obszarach takich jak: przygotowywanie, przeprowadzanie i operacyjne aspekty takich operacji. Dziki wymianie narodowych dowiadcze, czonkowie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) d do wypracowywania kolejnych praktycznych koncepcji zwizanych z utrzymaniem pokoju. W 1999 r. PMSC/AHG opracowaa "Kompendium pogldw i dowiadcze odnonie do humanitarnych aspektw dziaa pokojowych" odzwierciedlajce wysoki poziom zrozumienia wypracowany w gronie pastw partnerskich oraz innych midzynarodowych jak te pozarzdowych organizacji aktywnie dziaajcych w obszarze pomocy humanitarnej.

Grupa kontynuuje wymian pogldw na temat "zasad, metod i dowiadcze w zakresie wczesnego ostrzegania i zapobiegania konfliktom". W dalszym cigu rozszerza take swoje kontakty i dyskusje na ten temat z ONZ, OBWE oraz innymi organizacjami.
91

WSPPRACA MIDZY NATO I ROSJ

Oglny przegld stosunkw NATO-Rosja
Od zakoczenia zimnej wojny, NATO przywizuje szczegln wag do rozwijania konstruktywnych stosunkw i wsppracy z Rosj. W cigu ostatnich dziesiciu lat NATO i Rosja osigny znaczcy postp w rozwijaniu rzeczywistego partnerstwa i pokonywaniu dziedzictwa dawnej konfrontacji i wspzawodnictwa. Celem tych wysikw jest wzmacnianie wzajemnego zaufania i wsppracy. Od roku 1991 Sojusz i Rosja wsppracuj ze sob w bardzo rnorodnych kwestiach zwizanych z obron i bezpieczestwem. W 1994 roku Rosja przystpia do Partnerstwa dla Pokoju, co dalej wzmocnio rodzcy si szeroki dialog NATO-Rosja. Udzia Rosji we wdraaniu porozumie pokojowych w Boni i Hercegowinie by szczeglnie znaczcym krokiem w kierunku wypracowania nowych form wsppracy. Po raz pierwszy natowskie i rosyjskie kontyngenty pracoway rami w rami podczas midzynarodowej operacji wojskowej. Podpisanie w maju 1997 r. o Aktu Stanowicego o Wzajemnych Stosunkach, Wsppracy i Bezpieczestwie pomidzy NATO i Federacj Rosyjsk zinstytucjonalizowao i wzmocnio partnerstwo pomidzy Sojuszem i Rosj. Obie strony zobowizay si do dalszego rozwijania swoich stosunkw, zgodnie ze wsplnymi interesami. Powoano take do ycia forum, ktre miao uatwi realizacj tego celu: bya to Staa Wsplna Rada NATO-Rosja (PJC). Od lipca 1997 r. PJC jest gwnym forum konsultacji pomidzy NATO i Rosj. Jej gwnym celem jest wypracowywanie coraz wikszego porozumienia dziki stworzeniu praktyki regularnych i szczerych konsultacji. Od czasu podpisania Aktu Stanowicego osignito znaczcy i zachcajcy postp w zakresie konsultacji i wsppracy. PJC przeksztacia si w wane forum konsultacji, promowania przejrzystoci i budowy zaufania oraz wzmacniania wsppracy. Coraz wikszym cieniem na pocztkowo konstruktywnej pracy PJC kad si jednak narastajcy kryzys w Kosowie. Taki rozwj wypadkw doprowadzi 24 marca 1999 r. do zawieszenia przez Rosj wsppracy w ramach PCJ w odpowiedzi na kampani powietrzn NATO zmierzajc do zakoczenia konfliktu w Kosowie. Po zakoczeniu kampanii w Kosowie, Rosja powrcia do stou obrad PJC, ale przez kilka miesicy ograniczaa porzdek obrad do tematw zwizanych z Kosowem. Rosja zgodzia si
92

take udostpni znaczc liczb onierzy na potrzeby kierowanych przez NATO Si Zbrojnych w Kosowie (KFOR), zgodnie z rezolucj Rady Bezpieczestwa ONZ nr 1244. Podjta w lutym 2000 r. wizyta Sekretarza Generalnego Lorda Robertsona w Moskwie pomoga czciowo zniwelowa trudnoci napotykane w 1999 r. oraz odtworzy szersze stosunki poprzez wykroczenie poza sprawy zwizane z Kosowem. W wyniku tej wizyty NATO i Rosja ponownie angauj si w realizacj zaoe Aktu Stanowicego. Wykorzystujc pozytywne nastawienie osignite podczas wizyty Sekretarza Generalnego, zainicjowano comiesiczne spotkania PJC oraz regularne spotkania ministerialne PJC, co nadao nowe, korzystne tempo wsppracy NATO-Rosja. Owocem tego nowego klimatu w stosunkach byo otwarcie Biura Informacyjnego NATO w Moskwie, dokonane w lutym 2001 r. przez Sekretarza Generalnego NATO oraz rozpoczcie konsultacji na temat stworzenia Wojskowej Misji cznikowej NATO w Moskwie.

Ewolucja stosunkw NATO-Rosja

Nawizujc do klimatu wczeniejszej wsppracy, ktra od roku 1991 rozwijaa si w ramach Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC) w 1994 r., Rosja przystpia do Partnerstwa dla Pokoju i zgodzia si poszukiwa moliwoci rozwoju "szerokiego, wzmocnionego dialogu i wsppracy" z NATO, wykraczajc poza ograniczenie Partnerstwa dla Pokoju. Spotkania pomidzy przedstawicielami pastw czonkowskich NATO i Rosji na szczeblu ministrw, ambasadorw i ekspertw doprowadziy do wymiany informacji oraz konsultacji na temat rnorodnych kwestii bdcych przedmiotem wsplnego zainteresowania, takich jak: utrzymywanie pokoju, bezpieczestwo ekologiczne i nauka. Zainicjowano nowe inicjatywy w zakresie publicznego informowania, zmierzajce do poprawy dostpu w Rosji do informacji o NATO. Wstpnym krokiem w tym kierunku byo przydzielenie latem 1995 r. oficera informacyjnego z Sojuszu do punktu kontaktowego w ambasadzie NATO w Moskwie. Nieco pniej obsada ta zostaa zwikszona do 2 oficerw. Bliska wsppraca pomidzy Rosj i NATO w zakresie wdraania wojskowych aspektw Porozumienia Pokojowego w Boni i Hercegowinie z 1995 r., nadaa nowy wany ton tworzcemu si partnerstwu obronnemu. Bezprecedensowe uczestnictwo oddziaw rosyjskich u boku kontyngentw pastw sojuszniczych i innych czonkw Partnerstwa dla Pokoju w kierowanych przez NATO Siach Implementacyjnych (IFOR), a pniej w Siach Stabilizacyjnych (SFOR), ktre zastpiy IFOR,
93

odzwierciedlaa wsplne cele i wsplnie pojmowan odpowiedzialno za wdraanie Porozumienia Pokojowego. Obecnie Rosja wysya okoo 1200 onierzy do SFOR, ktrych caociow liczebno szacuje si na ok. 20 tys. Udzia Rosji w konkretny sposb dowodzi take, i NATO i Rosja mog skutecznie wsppracowa w zakresie budowy bezpieczestwa w Europie opartego na wsppracy. Wsplne wysiki w ramach SFOR oraz wsppraca w Partnerstwie dla Pokoju pomogy obu stronom pokona bdne wyobraenia o sobie nawzajem. Znaczce inicjatywy zostay take podjte w innych obszarach. W marcu 1996 r. podpisano Wstpne Porozumienie w sprawie Cywilnego Planowania Awaryjnego oraz Gotowoci na Wypadek Katastrof pomidzy NATO a Ministerstwem ds. Obrony Cywilnej, Sytuacji Nadzwyczajnych oraz Usuwania Skutkw Katastrof Naturalnych (EMERCOM) Federacji Rosyjskiej. W nieco pniejszym czasie przynioso to efekty, w szczeglnoci w postaci stworzenia w maju 1998 r. z inicjatywy Rosji Euroatlantyckiego Orodka Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC) oraz Euroatlantyckiej Jednostki Reagowania w przypadku Katastrof (EUDARU).

Akt Stanowicy NATO-Rosja

Podczas spotkania, ktre odbyo si 10 grudnia 1996 r., ministrowie spraw zagranicznych NATO zaapelowali do Sekretarza Generalnego o zbadanie wraz z Rosj moliwego zakresu ewentualnego porozumienia o pogbieniu i poszerzeniu stosunkw NATO-Rosja oraz zapewnieniu waciwych ram do ich rozwoju. Cztery miesice intensywnych negocjacji pomidzy Sekretarzem Generalnym NATO Javierem Solan i rosyjskim Ministrem Spraw Zagranicznych Primakowem doprowadziy do zawarcia porozumienia w sprawie przeomowego dokumentu. Akt Stanowicy o Wzajemnych Stosunkach, Wsppracy i Bezpieczestwie pomidzy NATO i Federacj Rosyjsk zosta podpisany w Paryu 27 maja 1997 r. przez szefw pastw i rzdw Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, Sekretarza Generalnego NATO i Prezydenta Federacji Rosyjskiej. Akt Stanowicy wyraa trwae zobowizanie, podjte na najwyszym politycznym szczeblu, do wsppracy w zakresie budowania trwaego i powszechnego pokoju w obszarze euroatlantyckim. Stwarza ramy do nowego partnerstwa obronnego oraz umoliwia budow stabilnej, pokojowej i niepodzielonej Europy. Zobowizuje Sojusz i Rosj do budowy bliszych stosunkw, nie tylko w ich wasnym interesie, ale take w szerszym interesie wszystkich innych pastw w regionie euroatlantyckim. Preambua tego dokumentu wyznacza historyczny i polityczny kontekst stosunkw NATO-Rosja, przywoujc fundamentalne przemiany,
94

jakie dokonay si zarwno w NATO, jak i w Rosji od czasw zimnej wojny. Cztery czci tego dokumentu okrelaj zasady i mechanizmy rzdzce partnerstwem midzy NATO i Rosj. Cz I przedstawia podstawowe zasady, na ktrych oparte jest partnerstwo NATO-Rosja. Cz II powouje do ycia nowe forum do prowadzenia konsultacji i wsppracy w ramach okrelonych w Akcie Stanowicych: forum tym jest Staa Wsplna Rada NATO-Rosja (PJC). Cz III oglnie okrela obszary konsultacji i wsppracy. Cz IV omawia kwestie polityczno-wojskowe oraz zawiera ponownie sformuowane zobowizanie pastw czonkowskich NATO, w ktrym mowa, i nie maj one "zamiaru, planu lub powodu", by rozmieszcza bro nuklearn na terytorium nowych pastw czonkowskich Sojuszu. Podsumowujc, Akt Stanowicy zawiera wzajemne zobowizanie do wspierania wsplnej budowy stabilnego, pokojowego i niepodzielonego kontynentu na fundamencie partnerstwa i wsplnoty interesw.

Staa Wsplna Rada NATO-Rosja

Staa Wsplna Rada NATO-Rosja (PJC) zebraa si po raz pierwszy 18 lipca 1997 r. i szybko staa si forum bardzo aktywnych wysikw zmierzajcych do budowy zaufania, korygowania bdnych wyobrae oraz wypracowywania modeli regularnych konsultacji i wsppracy. PJC spotyka si co miesic na szczeblu ambasadorw i przedstawicieli wojskowych oraz dwa razy w roku na szczeblu ministrw spraw zagranicznych i obrony, a take na szczeblu szefw sztabw lub szefw obrony. Moliwe s take spotkania na szczeblu szefw pastw i rzdw. 18 marca 1998 r. Federacja Rosyjska formalnie ustanowia swoje przedstawicielstwo przy NATO oraz wyznaczya starszego rang przedstawiciela wojskowego, ktre to stanowisko jest integralnym elementem przedstawicielstwa. Zadaniem przedstawiciela wojskowego jest uatwianie wsppracy wojskowej i obronnej. W cigu pierwszych 3 lat swojego istnienia, PJC zajmowaa si szeregiem zagadnie bezporednio interesujcych obie strony. Wrd nich byy: sytuacja w byej Jugosawii; spotkania przedstawicieli wojskowych w ramach PJC; rodki zmierzajce do promowania wsppracy, przejrzystoci i zaufania pomidzy NATO i Rosj;
95

wkad NATO i Rosji oraz rola PJC w zakresie budowy architektury bezpieczestwa w regionie euroatlantyckim; wysiki polityczne i obronne zapobiegajce proliferacji broni masowego raenia; kwestie broni nuklearnej; strategie i doktryny NATO i Rosji; misje pokojowe; rozbrojenie i kontrola zbroje; poszukiwania i ratownictwo morskie; przeszkalanie oficerw wojskowych; zwalczanie midzynarodowego terroryzmu; wsppraca naukowa zwizana z obron; kwestie rodowiska naturalnego zwizane z obron; planowanie cywilne w sytuacji zagroenia oraz likwidowanie skutkw katastrof.

Pod politycznym parasolem stworzonym przez PJC powstaa gsta sie grup roboczych, spotka ekspertw, wsplnych projektw oraz kontaktw na poziomie sztabw. Ich zadaniem jest nadzorowanie i wdraanie konsultacji odbywajcych si w ramach samej Rady.

Konflikt w Kosowie
W miar pogarszania si sytuacji w Kosowie w 1998 r., NATO i Rosja w peni wykorzystyway mechanizm PJC do prowadzenia konsultacji w sprawie tego kryzysu. W czerwcu 1998 r. PJC spotkaa si na szczeblu ministrw obrony i potpia zmasowane i nieproporcjonalne uycie siy przez Belgrad oraz gwatowne ataki przeprowadzane przez kosowskich ekstremistw. Ministrowie potwierdzili swoje zdecydowanie w zakresie wspierania midzynarodowych wysikw zmierzajcych do zakoczenia kryzysu. Jesieni 1998 r. NATO i Rosja wsplnie wyraziy swoje poparcie dla wysikw dyplomatycznych zmierzajcych do zapewnienia politycznego rozwizania konfliktu oraz powstrzymania groby katastrofy humanitarnej, a take podkrelili potrzeb natychmiastowego, penego i nieodwracalnego podporzdkowania si stosownym rezolucjom Rady Bezpieczestwa ONZ. Wraz z pogorszeniem si sytuacji, na pocztku 1999
96

r. NATO poinformowao Rosj o swojej decyzji odnonie do Rozkazu o Aktywacji, ktry otwiera drog do rozpoczcia ograniczonej reakcji si powietrznych oraz podzielonej na etapy operacji powietrznej zmierzajcej do pooenia kresu niemoliwej do tolerowania sytuacji humanitarnej w Kosowie. Celem tej operacji miao by take wspieranie wysikw zmierzajcych do politycznego rozwizania konfliktu. 30 stycznia 1999 r. Rada Pnocnoatlantycka wydaa ostrzeenie pod adresem rzdu w Belgradzie, i niepodporzdkowanie si daniom wsplnoty midzynarodowej doprowadzi do podjcia przez NATO wszelkich rodkw niezbdnych do tego, aby odwrci grob katastrofy humanitarnej. Rosja nie podzielaa pogldw Sojuszu odnonie do moliwego uycia siy wojskowej w celu zakoczenia konfliktu oraz wzmocnienia wymowy da wsplnoty midzynarodowej wyraonych w stosownych rezolucjach Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych. Niemniej jednak, w lutym 1999 r. zarwno NATO jak i Rosja wyraziy swoje pene poparcie dla rozmw pokojowych odbywajcych si w Rambouillet. 23 marca, kiedy rozmowy zakoczyy si niepowodzeniem i wyczerpano wszystkie dyplomatyczne drogi do zakoczenia konfliktu, NATO zdecydowao, e uycie siy byo jedyn moliw opcj. Kiedy rozpoczy si natowskie ataki powietrzne na Kosowo, Rosja czasowo zawiesia swj udzia w konsultacjach i wsppracy w PJC. Rosja nie podja wprawdzie formalnych krokw zmierzajcych do wycofania si z Aktu Stanowicego, ale przestaa uczestniczy w spotkaniach odbywajcych si w formacie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego oraz wydalia z Moskwy dwu oficerw informacyjnych. Niemniej jednak, utrzymywaa si wsppraca wojskowa w sprawie Boni i Hercegowiny. W rezultacie podpisania 9 czerwca 1999 r. przez NATO i jugosowiaskich dowdcw wojskowych Wojskowego Porozumienia Technicznego oraz zgodnie z rezolucj nr 1244 Rady Bezpieczestwa z 12 czerwca tego roku, stworzono podstawy obecnoci Midzynarodowych Si Pokojowych w Kosowie (KFOR). Uczestnictwo Rosji w KFOR zostao umoliwione dziki podpisaniu oddzielnego porozumienia w Helsinkach. Poczone siy zbrojne uzyskay zdolno operacyjn po wycofaniu si si serbskich z tej prowincji oraz rozpoczciu prac zmierzajcych do odbudowy pokoju i stabilnoci. Obecnie Rosja deleguje ok. 3 250 onierzy do Midzynarodowych Si Pokojowych w Kosowie (KFOR), ktrych oglna sia wynosi 43 000.

97

Wznowienie i poszerzenie wsppracy NATO-Rosja

Comiesiczne posiedzenia PJC zostay wznowione w lipcu 1999 r., ale Rosja ograniczya zakres omawianych tematw do spraw zwizanych z Kosowem. Ze swej strony, NATO byo zdecydowane podj peen zakres wsppracy przewidziany w Akcie Stanowicym NATO-Rosja. Dlatego te Sojusz nalega na Rosj, aby wznowi wspprac w szerszym obszarze, jak uzgodniono w Programie Prac PJC na 1999 r. Miao si to odbywa stopniowo. Kiedy na zaproszenie strony rosyjskiej Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson odwiedzi Moskw 16 lutego 2000 r., wydano wsplne owiadczenie, w ktrym NATO i Rosja zgadzay si na stopniowy powrt do szerokiej wsppracy opartej na Akcie Stanowicym. Posiedzenia PJC, ktre odbyway si po tej wizycie, ponownie miay szerszy zakres. W szczeglnoci szczera i otwarta wymiana informacji o wzajemnych strategiach i doktrynach wojskowych ukazay rol, jak PJC moe odegra w rozwiewaniu bdnych opinii i wzmacnianiu przejrzystoci i zaufania. Na florenckim spotkaniu ministrw spraw zagranicznych NATO i Rosji w maju 2000 r. zdecydowano o dalszej intensyfikacji dialogu w ramach PJC oraz o poszukiwaniu metod doskonalszej wsppracy w szerokim zakresie zagadnie. Uczestnicy tego spotkania przyjli Program Prac PJC na pozosta cz roku 2000 oraz potwierdzili porozumienie w sprawie ustanowienia Biura Informacyjnego NATO w Moskwie, co przewidywa Akt Stanowicy. We Florencji Rosja wznowia take swoje uczestnictwo w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego. Podczas spotkania na szczeblu ministrw obrony w czerwcu 2000 r., rosyjski Minister Obrony Sergiejew ustosunkowa si do pogldw pastw czonkowskich NATO, stwierdzajc i nie ma alternatywy dla wsppracy NATO-Rosja. Owiadczenie wydane pod koniec tego spotkania potwierdzao take znaczc rol partnerstwa w odniesieniu do stabilnoci i bezpieczestwa w obszarze euroatlantyckim. Porozumienie wyraao zgod na intensyfikacj dialogu i wsppracy w kwestiach obronnych i wojskowych w oparciu o wsplnot interesw, zasad wzajemnoci i przejrzysto, jak przewidziano w Akcie Stanowicym. Sytuacja w Kosowie oraz wsplna, zdecydowana wola NATO i Rosji w zakresie zapewnienia penego wprowadzenia w ycie postanowie rezolucji nr 1244 Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych, nadal zajmoway poczesne miejsce wrd zagadnie rozpatrywanych przez Sta Wspln Rad. Rada wystosowaa zdecydowane ostrzeenia potpiajce akty prowokacji oraz inne prby podwaenia procesu pokojowego w tym regionie. Odnotowano rwnie dalsze zblienie pogldw na sytuacj na Bakanach.
98

Podczas spotkania ministerialnego PJC w grudniu 2000 r. NATO i Rosja potwierdziy swoje zaangaowanie w kwestii budowy w ramach PJC silnego, stabilnego i zrwnowaonego partnerstwa w interesie bezpieczestwa i stabilnoci w obszarze euroatlantyckim. Ministrowie wymienili listy uwierzytelniajce w sprawie stworzenia Biura Informacji NATO w Moskwie. Przyjli take ambitny Plan Prac na rok 2001, ktry obejmowa obiecujce nowe zagadnienia takie jak wsppraca w zakresie poszukiwa i ratownictwa morskiego oraz reforma obronnoci. Ministrowie obrony uzgodnili take rozpoczcie konsultacji w sprawie otwarcia Wojskowej Misji cznikowej NATO w Moskwie. Wobec wzmocnienia dialogu i poprawy wsppracy, Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson ponownie odwiedzi Moskw w dniach 19-21 lutego 2001 r. Sekretarz Generalny NATO oraz przywdcy rosyjscy pozytywnie ocenili to, co zostao osignite w poprzednim roku oraz dyskutowali o tym jak efektywniej mona wykorzysta potencja zawarty w Akcie Stanowicym. Podczas tej wizyty Sekretarz Generalny NATO oficjalnie zainaugurowa dziaalno Biura Informacji NATO w Moskwie, ktre - jak si oczekuje - znaczco przyczyni si do powszechnego zrozumienia zagadnie zwizanych z NATO oraz ze zmieniajcymi si stosunkami midzy NATO a Rosj.

Perspektywy na przyszo
Wsppraca w ramach SFOR i KFOR jest uderzajcym przykadem tego, jak NATO i Rosja mog z sukcesem wspdziaa i osiga wsplne cele. Obie strony day do zrozumienia, e bd nadal cile wsppracowa ze sob w terenie zarwno w Boni i Hercegowinie, jak i w Kosowie. NATO i Rosja maj do czynienia z szeregiem wsplnych wyzwa dla bezpieczestwa take w innych obszarach. Wsplne stawianie czoa tym wyzwaniom jest w interesie obu stron i przyczynia si do dalszego wzmocnienia podstaw wzajemnego zaufania, ktre ma kluczowe znaczenie w odniesieniu do pokoju i stabilnoci w obszarze euroatlantyckim5.

W grudniu 2000 r. ministrowie spraw zagranicznych PJC przyjli ambitny Plan Prac na rok 2001, obejmujcy wspprac w dziedzinie poszukiwa i ratownictwa morskiego. Zagadnienia te byy postrzegane przez obie strony jako jeden z najbardziej obiecujcych obszarw praktycznego wspdziaania NATO i Rosji.

99

PARTNERSTWO NATO

UKRAIN

Wizyta przedstawicieli Rady Pnocnoatlantyckiej na Ukrainie w marcu 2000 r. nadaa nowe tempo realizacji Szczeglnego Partnerstwa pomidzy NATO i Ukrain ustanowionego w Madrycie w lipcu 1997 r. Spotkanie Komisji NATO-Ukraina w Kijowie byo okazj dla dziewitnastu pastw sprzymierzonych i Ukrainy do przegldu caego zakresu wsppracy. Po raz pierwszy ta instytucja, ktra kieruje partnerstwem odbya spotkanie na Ukrainie. Wydarzenie to byo przedstawiane jako istotny krok zbliajcy Ukrain do euroatlantyckiej wsplnoty narodw. Podpisanie Karty Szczeglnego Partnerstwa w Madrycie w 1997 r. przenioso wspprac pomidzy NATO i Ukrain na now paszczyzn i formalnie uznao znaczenie niepodlegej, stabilnej i demokratycznej Ukrainy dla caej Europy. Karta jest zgodna z deklarowan przez Ukrain strategi pogbiania integracji tego pastwa ze strukturami europejskimi i transatlantyckimi. Karta jest podstaw, na mocy ktrej NATO i Ukraina zgodziy si prowadzi konsultacje w kontekcie bezpieczestwa euroatlantyckiego oraz stabilnoci w dziedzinach takich jak zapobieganie konfliktom, zarzdzanie kryzysowe, wspieranie pokoju i operacje humanitarne. Seminaria, spotkania wsplnych grup roboczych oraz inne programy wsppracy koncentruj si na obszarach takich jak reforma obronnoci oraz przeksztacenie infrastruktury i rozwiza obronnych, stosunki cywilno wojskowe, tworzenie budetu i planowanie rodkw. Odbyy si take seminaria powicone przeszkalaniu ukraiskiego personelu wojskowego oraz zmniejszaniu i konwersji si zbrojnych. Wsplna praca w zakresie planowania cywilnego na wypadek szczeglnych zagroe i przygotowanie na wypadek katastrof to rwnie wany obszar wsppracy, przynoszcy bezporednie praktyczne korzyci Ukrainie. W grudniu 1997 r. podpisano list intencyjny w sprawie planowania cywilnego w sytuacji zagroenia, co stworzyo podstawy do wsppracy w tym obszarze. Na wrzesie 2000 r. zaplanowano wiczenia6
6 wiczenia Transcarpathia 2000, odbyy si w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju w dniach 20-28 wrzenia 2000 r. Ich przedmiotem byo reagowanie w przypadku katastrof. W wiczeniach bray udzia jednostki z: Biaorusi, Chorwacji, Modawii, Polski, Rumunii, Sowacji, Sowenii, Szwajcarii, Szwecji, Ukrainy i Wgier oraz przedstawiciele Biura Organizacji Narodw Zjednoczonych ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA). Program wicze obejmowa poszukiwania i ratownictwo, podtrzymywanie czynnoci yciowych i opiek medyczn, uzdatnianie wody i oczyszczanie rzek oraz dziaania w wypadku katastrof kolejowych, podczas ktrych dochodzi do wycieku substancji toksycznej. Wczesn wiosn 2001 r. testowane mechanizmy zostay poddane prbie podczas kolejnej powodzi w regionie transkarpackim, kiedy konieczne byo przeprowadzenie skoordynowanych dziaa tego typu.

100

w dziedzinie niesienia pomocy ofiarom katastrof. wiczenia te odbyy si w transkarpackim regionie Ukrainy, a ich celem byo testowanie procedur niesienia pomocy humanitarnej, ktre mogy by uyteczne w przypadku kolejnych powodzi. Inne wane obszary wsppracy dotycz rozwoju nauki - NATO wspiera ukraisk spoeczno naukow poprzez udzielanie stypendiw. Wsppraca dotyczy ponadto gospodarczych aspektw bezpieczestwa i szkolenia. Odnonie do tego ostatniego punktu, NATO uruchomio program nauki jzyka obcego dla 100 oficerw ukraiskich si zbrojnych. W maju 1997 r. Sekretarz Generalny NATO dokona otwarcia Centrum Informacji i Dokumentacji NATO. Centrum to stao si zbiorczym punktem dziaa zwizanych z informowaniem i wyjanianiem opinii publicznej korzyci wynikajcych ze Szczeglnego Partnerstwa z NATO. Jest to pierwsze takie centrum otwarte w jakimkolwiek pastwie Partnerskim NATO. Od chwili uruchomienia peni ono wan rol w wyjanianiu posuni politycznych Sojuszu i pokonywaniu bdnych wyobrae. W grudniu 1998 r. podpisano list intencyjny umoliwiajcy stacjonowanie w Kijowie dwch oficerw cznikowych NATO, ktrych zadaniem byo promowa pene uczestnictwo Ukrainy w Partnerstwie dla Pokoju. W 1990 r. powoano do ycia Biuro cznikowe NATO, uatwiajce kontakty pomidzy NATO, a cywilnymi i wojskowymi agencjami zaangaowanymi w ukraiskie uczestnictwo w Partnerstwie dla Pokoju oraz we wdraanie planu prac Komisji NATO-Ukraina. Inne pozytywne wydarzenia obejmuj ratyfikowanie przez parlament ukraiski 1 marca 2000 r. Porozumienia o Partnerskim i Pokojowym Statusie Si Zbrojnych oraz dodatkowych protokow. To wydarzenie powinno uatwi zwikszony udzia Ukrainy w Partnerstwie dla Pokoju. Parlament zaaprobowa rwnie przystpienie Ukrainy do Traktatu o Otwartych Przestworzach, co znacznie przyczynio si do przejrzystoci kontroli zbroje.

Ewolucja stosunkw NATO-Ukraina

Stosunki NATO z Ukrain zaczy si rozwija wkrtce po tym, jak pastwo to uzyskao niepodlego w 1991 r. Ukraina natychmiast przystpia do Rady Wsppracy Pnocnoatlantyckiej (NACC) i staa si jej aktywnym uczestnikiem. W 1994 r. Ukraina przystpia do programu Partnerstwa dla Pokoju i bya jednym z czonkwzaoycieli Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, ktra w maju 1997 r. zastpia NACC.
101

Podczas wizyty w siedzibie NATO, 1 czerwca 1995 r., prezydent Kuczma zasygnalizowa wol podniesienia stosunkw NATO-Ukraina na nowy szczebel. Trzy miesice pniej, 14 wrzenia 1995 r., minister spraw zagranicznych Udowienko zoy wizyt w siedzibie NATO i formalnie zaakceptowa ukraiski Indywidualny Program Partnerstwa dla Pokoju oraz odby rozmowy z Rad Pnocnoatlantyck w kwestiach zwizanych z bezpieczestwem europejskim. We wsplnym owiadczeniu prasowym przedstawiono oglne zasady stosunkw NATO-Ukraina w kontekcie Partnerstwa dla Pokoju oraz w innych obszarach. Kolejne spotkania odbyy si na rnych szczeblach w latach1996 i 1997 . Utworzono ukraisk misj przy NATO, w skad ktrej weszli przedstawiciele si zbrojnych, a take powoano do ycia przedstawicielstwo Ukrainy w Komrce Koordynacyjnej Partnerstwa (PCC), przylegajcej do Kwatery Gwnej SHAPE w Mons (Belgia). W zwizku z decyzj podjt przez Komisj NATO-Ukraina na spotkaniu w Luksemburgu, w maju 1998 r. mianowany zosta oficer cznikowy NATO w Kijowie, ktrego zadaniem byo promowanie penego uczestnictwa Ukrainy w Partnerstwie dla Pokoju oraz wzmacnianie wsppracy pomidzy siami zbrojnymi oraz wadzami NATO i Ukrainy. Ukraina pozostaje aktywnym uczestnikiem Partnerstwa dla Pokoju i gocia na swoim terytorium wiele wicze odbywanych w ramach PdP Ratyfikacja przez parlament ukraiski Porozumienia o Partnerskim i . Pokojowym Statusie Si Zbrojnych umoliwia peniejsze wykorzystanie tego potencjau, w tym skorzystanie z gociny Centrum Szkolenia w Jaworiw na zachodniej Ukrainie. Ukraina wniosa znaczcy wkad do midzynarodowych dziaa w zakresie utrzymania pokoju. Oddelegowano batalion piechoty w sile 550 osb na potrzeby kierowanych przez NATO Si Implementacyjnych w Boni (IFOR), co byo zwizane z podpisaniem porozumienia pokojowego z Dayton. Ukraina przyczynia si take do tworzenia Si Stabilizacyjnych (SFOR), ktre zastpiy IFOR, oddelegowujc batalion piechoty zmechanizowanej oraz eskadr helikopterw w sile okoo 400 osb. Chocia Ukraina nie uczestniczy ju w SFOR, wnosi wkad do dowodzonych przez NATO Si Kosowskich (KFOR) i uczestniczya w Midzynarodowych Policyjnych Siach Zadaniowych (IPTF) oraz w oddziaach ONZ stacjonujcych we wschodniej Sawonii.

Karta Szczeglnego Partnerstwa

W trakcie spotkania na Szczycie Madryckim szefw pastw i rzdw w lipcu 1997 r., przywdcy NATO i prezydent Ukrainy Kuczma podpisali "Kart Szczeglnego Partnerstwa pomidzy NATO a Ukrain", parafowan
102

kilka tygodni wczeniej w Sintrze (Portugalia). Podpisujc t Kart, pastwa czonkowskie NATO potwierdziy swoje poparcie dla suwerennoci i niepodlegoci Ukrainy oraz dla jej integralnoci terytorialnej, rozwoju demokratycznego i gospodarczego, a take dla jej statusu pastwa wolnego od broni jdrowej i dla zasady nienaruszalnoci jej granic. Te czynniki s traktowane przez Sojusz jako kluczowe elementy stabilizacji i bezpieczestwa w Europie rodkowej i Wschodniej oraz na caym kontynencie. Decyzja Ukrainy o zaaprobowaniu bezterminowego przeduenia Ukadu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej (NPT) oraz zaangaowanie tego pastwa w wycofywanie i demonta stacjonujcych na jego terytorium si jdrowych spotkay si z pozytywnym przyjciem ze strony NATO. Gwarancje udzielone Ukrainie - jako pozbawionemu broni jdrowej pastwu bdcemu stron NPT - przez wszystkie pi pastw nuklearnych bdcych stronami tego traktatu, zostay rwnie poczytane jako znaczcy krok we waciwym kierunku. 16 grudnia 1997 r. podpisano porozumienie (MOU) pomidzy NATO i Ukrain w sprawie planowania cywilnego na wypadek specjalnych zagroe oraz przygotowania do katastrof, ustanawiajc planowanie cywilne w sytuacji zagroenia gwnym obszarem wsppracy. Poza tym inne programy wsppracy obejmoway szeroki zakres zagadnie. Poprzez wsplne seminaria i spotkania grup roboczych, rozwijay si konsultacje i wsppraca w wielu obszarach, takich jak: stosunki cywilno-wojskowe, demokratyczna kontrola nad siami zbrojnymi i reforma systemu obronnego Ukrainy, planowanie obronne, tworzenie budetu, koncepcje polityczne, strategiczne i odnoszce si do bezpieczestwa narodowego, konwersje systemu obronnego, wsppraca wojskowa NATO-Ukraina i interoperacyjno, wojskowe szkolenie i wiczenia, gospodarcze aspekty bezpieczestwa, kwestie naukowe i techniczne, problemy zwizane z bezpieczestwem rodowiska naturalnego - w tym bezpieczestwo jdrowe, badania i rozwj w odniesieniu do przestrzeni powietrznej, a take cywilno-wojskowa koordynacja zarzdzania i kontroli ruchu powietrznego. Powoano do ycia Wspln Grup Robocz NATO-Ukraina ds. Reformy Systemu Obronnego, ktra miaa podejmowa dalsze wysiki w tym obszarze.

Komisja NATO-Ukraina
Rada Pnocnoatlantycka odbywa regularne spotkania z przedstawicielami Ukrainy, ktre z zasady odbywaj si nie rzadziej ni dwa razy w roku na forum tzw. Komisji NATO-Ukraina, ustanowionej na mocy
103

Karty. Rol Komisji jest ocena postpw wdraania postanowie Karty oraz omwienie sposobw udoskonalenia i dalszego rozwoju wsppracy. W kwietniu 1999 r. odbyo si w Waszyngtonie spotkanie na szczycie NATO-Ukraina. W marcu 2000 r. Komisja NATO-Ukraina spotkaa si po raz pierwszy w Kijowie. W latach 1997-2000 przedstawiciele Komitetu Politycznego NATO zoyli trzy wizyty na Ukrainie i odbyli rnorodne konsultacje oraz spotkania powicone wymianie informacji w Kijowie i innych miastach Ukrainy.

Perspektywy na przyszo
Pozytywne wydarzenia przedstawione powyej pomogy stworzy solidne podstawy do przyszej wsppracy i wskazuj na obszary, w ktrych dokona si ju rzeczywisty postp. Aktywne uczestnictwo w Partnerstwie dla Pokoju, w tym w programach praktycznych dziaa zwizanych z obron, w ktrych uczestniczy wiele pastw - czonkw NATO i PdP umoliwia Ukrainie porwnanie wasnej struktury i systemw , obronnych z systemami jej europejskich ssiadw, a take umoliwia Ukrainie penienie bardziej skutecznej roli w zakresie bezpieczestwa europejskiego. Czonkostwo Ukrainy w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego rwnie pozytywnie wpywa na ten proces.

DIALOG RDZIEMNOMORSKI SOJUSZU

Dialog rdziemnomorski jest integraln czci wysikw Sojuszu zmierzajcych do nawizania wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa. Jego podstawowym zaoeniem jest uznanie, i bezpieczestwo w caej Europie jest blisko zwizane z bezpieczestwem i stabilnoci w regionie rdziemnomorskim. Dialog zosta powoany do ycia w 1994 r. Wwczas przystpio do niego sze pastw: Egipt, Izrael, Jordania, Maroko, Mauretania i Tunezja. Algieria staa si uczestnikiem Dialogu w lutym 2000 r. Celem tej inicjatywy jest tworzenie dobrych stosunkw i lepszego wzajemnego zrozumienia w caym regionie rdziemnomorskim, jak rwnie promowanie regionalnego bezpieczestwa i stabilnoci. Dialog umoliwia prowadzenie rozmw politycznych w gronie pastw uczestniczcych. Jego praca jest organizowana poprzez doroczny Program Prac koncentrujcy si na praktycznej wsppracy w obszarach zwizanych z bezpieczestwem i obron, wymian informacji, planowaniem cywilnym w sytuacji zagroenia oraz w dziedzinie nauki.
104

Dialog jest uzupenieniem innych, powizanych z nim, ale odrbnych inicjatyw midzynarodowych realizowanych pod auspicjami Unii Europejskiej oraz Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE). Dziaania Dialogu przyjmuj zrnicowane formy, takie jak zapraszanie osb z pastw objtych Dialogiem do uczestnictwa w kursach organizowanych przez Szko NATO w Oberammergau (Niemcy) oraz przez Akademi Obrony NATO w Rzymie. Takie szkolenia obejmuj zagadnienia zwizane z: misjami pokojowymi, kontrol zbroje, ochron rodowiska, wspprac cywilno-wojskow w zakresie planowania cywilnego w sytuacji zagroenia, a take wspprac w obszarze bezpieczestwa europejskiego. Wielu naukowcw i badaczy z pastw objtych Dialogiem otrzymao rwnie midzynarodowe stypendia naukowe. Zasadniczo dziaania w ramach Dialogu s finansowane z wasnych rodkw. Jednak pastwa sprzymierzone mog zdecydowa w indywidualnych przypadkach o rozwaeniu wnioskw o pomoc finansow wspierajc udzia poszczeglnych pastw w Dialogu. Poziom tego uczestnictwa rni si w poszczeglnych pastwach. Podczas Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 r., przywdcy Sojuszu zdecydowali o wzmocnieniu zarwno politycznego jak i praktycznego wymiaru Dialogu. Stworzy to midzy innymi dalsze moliwoci prowadzenia rozmw oraz wzmacniania wsppracy w obszarach, gdzie NATO moe wnie jakociowy wkad. Odnosi si to szczeglnie do spraw wojskowych oraz innych obszarw interesujcych pastwa nalece do Dialogu.

Ewolucja Dialogu rdziemnomorskiego

Dialog rdziemnomorski czerpie swoj inspiracj z Deklaracji Szczytu Brukselskiego ze stycznia 1994 r. Szefowie pastw i rzdw odnieli si wwczas do pozytywnych wydarze zwizanych z procesem pokojowym na Bliskim Wschodzie, mwic, i "otwiera on moliwoci rozwaenia rodkw zmierzajcych do promowania dialogu, zrozumienia i budowy zaufania pomidzy pastwami w tym regionie". Przywdcy NATO wezwali do podjcia "wszelkich wysikw, ktre mog si przyczyni do wzmocnienia stabilnoci regionalnej". Podczas spotkania w grudniu 1994 r., ministrowie spraw zagranicznych NATO zadeklarowali swoj gotowo do "ustanowienia indywidualnych kontaktw pomidzy Sojuszem a pastwami w regionie Morza rdziemnego nienalecymi do NATO, ktre mogyby si przyczyni do wzmocnienia stabilnoci regionalnej". W tym celu polecili Radzie, obradujcej w ramach staej sesji,
105

"kontynuowa analiz sytuacji, wypracowa szczegy proponowanego dialogu oraz zainicjowa waciwe wstpne kontakty". Doprowadzio to w lutym 1995 r. do zaproszenia Egiptu, Izraela, Maroka, Mauretanii i Tunezji do uczestniczenia w dialogu z NATO. Kolejne zaproszenia zostay wystosowane do Jordanii (listopad 1995 r.) oraz do Algierii (luty 2000 r.). Celem Dialogu rdziemnomorskiego jest przyczynianie si do bezpieczestwa i stabilnoci w regionie Morza rdziemnego oraz osiganie lepszego wzajemnego zrozumienia i korygowanie bdnych wyobrae o NATO w pastwach nalecych do Dialogu rdziemnomorskiego. Podstawowym zaoeniem jest uznanie, i bezpieczestwo w Europie jest silnie powizane z bezpieczestwem i stabilnoci w regionie Morza rdziemnego, a wymiar rdziemnomorski jest jednym z komponentw architektury bezpieczestwa europejskiego. Dialog ma tendencj rozwojow i w zasadzie jest oparty na wzajemnych stosunkach pomidzy kadym z uczestniczcych pastw i NATO. Pozwala jednak take na organizacj wielostronnych spotka zawsze przygotowywanych na indywidualnej zasadzie, jako odrbne wydarzenia. Dialog oferuje wszystkim partnerom rdziemnomorskim te same warunki do dyskusji i podejmowania wsplnych dziaa oraz zmierza do wzmocnienia innych wysikw midzynarodowych angaujcych pastwa nalece do Dialogu rdziemnomorskiego, midzy innymi podejmowanych w ramach Procesu Barceloskiego7, procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie oraz OBWE, bez powielania ich wysikw lub prb stworzenia podziau pracy. Dialog rdziemnomorski obejmuje dialog polityczny w poczeniu z uczestnictwem w specyficznych dziaaniach. Dialog polityczny oznacza regularne dwustronne rozmowy polityczne. S one okazj do intensywnego informowania o dziaaniach NATO, w tym o dziaaniach poza terytorium traktatowym oraz o programach partnerstwa, a take o wewntrznych adaptacjach w NATO oraz o oglnym zaoeniu Sojuszu, jakim jest budowanie struktur bezpieczestwa opartych na wsppracy. Ze swej strony, pastwa Dialogu rdziemnomorskiego s zaproszone do dzielenia si z NATO swoimi pogldami odnonie do stabilnoci i bezpieczestwa w regionie rdziemnomorskim.
7 W listopadzie 1995 r. pastwa czonkowskie Unii Europejskiej i 12 pastw nienalecych do tej organizacji z regionu Morza rdziemnego (Algieria, Cypr, Egipt, Izrael, Jordania, Liban, Malta, Maroko, Syria, Tunezja i Autonomia Palestyska) podpisay Deklaracj Barcelosk, ktra stworzya podstawy do powoania Partnerstwa Euro-rdziemnomorskiego (tzw. Procesu Barceloskiego). Deklaracja przedstawia trzy gwne cele : 1. partnerstwo w kwestiach politycznych i bezpieczestwa, ktrego celem jest stworzenie wsplnego obszaru pokoju i stabilnoci; 2. gospodarcze i finansowe partnerstwo majce wspomc tworzenie wsplnego obszaru dobrobytu oraz 3. Partnerstwo spoeczne, kulturowe i humanitarne, ktrego celem jest intensyfikacja wymiany pomidzy cywilnymi spoecznociami w wymienionych pastwach. Proces Barceloski zakada stworzenie do roku 2010 obszaru w peni wolnego handlu.

106

Pastwa Dialogu rdziemnomorskiego zostay zaproszone do uczestniczenia w specyficznych dziaaniach zwizanych midzy innymi ze wspprac naukow, wymian informacji oraz planowaniem cywilnym w sytuacji zagroenia, a take do uczestniczenia w kursach oferowanych przez szkoy NATO, w dziedzinach takich jak: utrzymanie pokoju; kontrola zbroje i weryfikacja; odpowiedzialno si wojskowych w odniesieniu do ochrony rodowiska; planowanie cywilne w sytuacji zagroenia oraz wsppraca w ramach NATO majca na celu zapewnienie bezpieczestwa europejskiego. Udzia w tych kursach jest finansowany przez uczestnikw. Uzupenieniem tego s wybrane dziaania w zakresie wojskowym, ktrych celem jest podniesienie przejrzystoci dziaa. Od chwili powoania do ycia w 1994 r., Dialog rdziemnomorski NATO systematycznie ewoluuje. Szczyt Madrycki z 1997 r. nada nowe, bardziej dynamiczne tempo temu rozwojowi poprzez utworzenie Grupy Wsppracy rdziemnomorskiej. W ten sposb powstao forum bezporednio angaujce pastwa czonkowskie NATO w polityczne dyskusje z pastwami Dialogu, co umoliwia wymian informacji w szerokim zakresie spraw zwizanych z sytuacj bezpieczestwa w regionie rdziemnomorskim oraz z przyszym rozwojem Dialogu.

INICJATYWA NATO DLA EUROPY POUDNIOWOWSCHODNIEJ

Inicjatywa NATO dla Europy Poudniowo-Wschodniej (SEEI) zostaa powoana do ycia na Szczycie Waszyngtoskim w celu promowania wsppracy regionalnej oraz dugotrwaego bezpieczestwa i stabilnoci w tym regionie. Inicjatywa ta wspieraa si na czterech filarach - s nimi: Forum Konsultacyjne ds. Bezpieczestwa w Europie Poudniowo-Wschodniej, Otwarta Dorana Grupa Robocza (AHWG) ds. Wsppracy Regionalnej w Europie Poudniowo-Wschodniej pod auspicjami Sesji Komitetu Politycznego EAPC; instrumenty robocze Partnerstwa dla Pokoju oraz ukierunkowane programy wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa adresowane do pastw w tym regionie. Forum Konsultacyjne obejmuje pastwa czonkowskie NATO, szeciu czonkw Partnerstwa dla Pokoju w Europie Poudniowo-Wschodniej (Albania, Bugaria, Chorwacja, Rumunia, bya Jugosowiaska Republika Macedonii8, Sowenia), a take Bonia i Hercegowina. Pierwsze posiedzenie Forum odbyo si przy okazji Szczytu Waszyngtoskiego
8 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

107

NATO w kwietniu 1999 r., a nastpnie Forum obradowao na szczeblu ambasadorw w brukselskiej Kwaterze Gwnej NATO. EAPC-AHWG stworzya koncepcyjne podstawy dalszego rozwoju ukierunkowanego na promowanie wsppracy regionalnej. Wypracowane idee zostay wczone do programu dziaa modelowanych na wzr wysikw podejmowanych w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju. Metodologia inicjatyw Partnerstwa dla Pokoju zostaa wykorzystana jako wzr rozwiza w wielu kwestiach, ktre s wane dla Europy Poudniowo-Wschodniej takich jak: przejrzysto planowania obronego, zarzdzanie kryzysowe oraz zarzdzanie obron. Dziaania takie jak warsztaty powicone tym zagadnieniom, zostay zaprojektowane tak, aby koncentrowa si na problemach caego regionu. Niektre z tych dziaa s prowadzone przez pastwa z tego regionu uczestniczce w inicjatywie, przy wsparciu ze strony NATO, podczas gdy inne s organizowane przez sam Sojusz. Zaprojektowane tak, aby wzajemnie si uzupenia, dziaania te pomagaj promowa stabilno poprzez wspprac regionaln i integracj. Do koordynowania tych projektw regionalnych powoano Grup Koordynacyjn ds. Bezpieczestwa w Europie Poudniowo-Wschodniej. Wiosn 2000 r. wprowadzono nowy program uzupeniajcy, ktry wybirczo skoncentrowa si na wsppracy w zakresie bezpieczestwa z Chorwacj, w oparciu o mechanizmy Partnerstwa dla Pokoju. Chorwacja przystpia do Partnerstwa dla Pokoju w maju 2000 r. NATO ma rwnie specjalny program wsppracy z Boni i Hercegowin w dziedzinie bezpieczestwa, nieobjty Partnerstwem dla Pokoju, ktry jest dodatkowym uzupenieniem innych dziaa podejmowanych w ramach Inicjatywy dla Europy Poudniowo-Wschodniej. NATO zapewnia rwnie doradztwo i wiedz eksperck w dziedzinie przeszkalania oficerw wojskowych zwolnionych w ramach reform struktury si zbrojnych w Bugarii i Rumunii. Jest to projekt NATO realizowany w ramach Paktu Stabilnoci dla Europy PoudniowoWschodniej9, we wsppracy z Bankiem wiatowym, ktry nawizuje umowy o finansowaniu bezporednio z zaangaowanymi pastwami. Jest to zatem projekt, ktry odzwierciedla wzajemnie uzupeniajce si dziaania organizacji midzynarodowych i instytucji podejmowanych w tym obszarze.
9 Pakt Stabilnoci zosta zainicjowany przez Uni Europejsk w maju 1999. Jego zatwierdzenie nastpio podczas konferencji, ktra odbya si 10 czerwca 1999 r. w Kolonii pod auspicjami OBWE. Pakt ma si przyczynia do stworzenia trwaych warunkw dla pokoju, dobrobytu i stabilnoci w Europie Poudniowo-Wschodniej. Drog do tego miao by prowadzenie spjnych i skoordynowanych dziaa, wsplnie angaujcych pastwa tego regionu oraz inne zainteresowane pastwa i organizacje mogce wnie wkad w postaci swoich zdolnoci. Pakt powoa do ycia specyficzny mechanizm do koordynowania ich wysikw.

108

ROZDZIA 4

EUROPEJSKA TOSAMO W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA I OBRONY (ESDI)

Ewolucja ESDI Wsppraca NATO-Unia Zachodnioeuropejska Stosunki NATO-Unia Europejska

EUROPEJSKA TOSAMO W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA I OBRONY (ESDI)

EWOLUCJA ESDI
Sojusz podtrzymuje swoje zobowizanie do wzmacniania europejskiego filara poprzez tworzenie skutecznej Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI), ktra mogaby odpowiada na oczekiwania Europejczykw, a jednoczenie przyczynia si do bezpieczestwa Sojuszu. Przejmujc wiksz odpowiedzialno za swoje bezpieczestwo, europejskie pastwa czonkowskie pomog budowa silniejsze i bardziej zrwnowaone stosunki transatlantyckie, co wzmocni Sojusz jako cao. W zwizku z tym, podczas spotkania w Waszyngtonie w kwietniu 1999 r. przywdcy pastw i rzdw Sojuszu uruchomili mechanizmy, ktre maj doprowadzi do stworzenia Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony. Zainicjowano debat nad wielma szczegowymi kwestiami, takimi jak: sposoby zapewnienia rozwoju skutecznych wzajemnych konsultacji, wsppracy i przejrzystoci w stosunkach pomidzy Uni Europejsk a Sojuszem, w oparciu o mechanizmy wypracowane w stosunkach pomidzy NATO i Uni Zachodnioeuropejsk (UZE); uczestnictwo europejskich pastw Sojuszu, ktre nie s czonkami Unii Europejskiej; praktyczne rozwizania dotyczce dostpu Unii Europejskiej do natowskich zdolnoci w dziedzinie planowania oraz zasobw i innych zdolnoci NATO.

Zasadnicz czci tworzenia ESDI jest udoskonalenie europejskich zdolnoci wojskowych. Ogoszona w Waszyngtonie Inicjatywa w dziedzinie Zdolnoci Obronnych NATO (DCI) ma zapewni skuteczno przyszych wsplnych dziaa w szerokim zakresie misji NATO i bdzie odgrywa kluczow rol w tym procesie. Cele DCI oraz wysiki Unii Europejskiej zmierzajce do wzmocnienia europejskich zdolnoci wzajemnie si uzupeniaj. Zasady, ktre s podstaw przyszych prac ESDI - okrelone podczas Szczytu Waszyngtoskiego oraz kolejnych spotka - brzmi nastpujco:
111

Sojusz uznaje wyraon przez Uni Europejsk wol posiadania zdolnoci do prowadzenia autonomicznych dziaa, co umoliwi Unii Europejskiej podejmowanie decyzji i zatwierdzanie dziaa wojskowych w sytuacjach, gdy Sojusz - jako cao - nie bdzie zaangaowany. W miar realizacji tego procesu, NATO i Unia Europejska powinny zapewni rozwj skutecznych mechanizmw wzajemnych konsultacji, wsppracy i przejrzystoci, rozbudowujc mechanizmy wypracowane w stosunkach pomidzy NATO i Uni Zachodnioeuropejsk. Przywdcy Sojuszu z zadowoleniem przyjmuj determinacj zarwno czonkw Unii Europejskiej jak i innych europejskich Sojusznikw oraz ich wol podjcia krokw niezbdnych do wzmocnienia wasnych zdolnoci obronnych - a szczeglnie tych, ktre bd potrzebne do realizacji nowych zada - bez niepotrzebnego powielania. Przywdcy Sojuszu przywizuj najwysz wag do zapewnienia moliwie najpeniejszego udziau Sojusznikw europejskich, ktrzy nie s czonkami Unii Europejskiej w operacjach kryzysowych kierowanych przez UE, w oparciu o istniejce rozwizania odnonie do konsultacji, wypracowane pomidzy NATO i UZE. Odnotowuj rwnie zainteresowanie Kanady uczestniczeniem w takich operacjach, w ramach odpowiednich uzgodnie. S oni rwnie zdecydowani dalej rozwija i realizowa decyzje podjte w Berlinie w 1996 roku, w tym midzy innymi koncepcj stosowania moliwych do wydzielenia, ale nie oddzielnych zasobw i zdolnoci NATO na potrzeby operacji kierowanych przez UZE.

Wypracowanie takich rozwiza, ktre bd szanoway wymogi operacji NATO oraz spjno struktury dowodzenia, wymaga rozwaenia kwestii takich jak: zapewnienie dostpu Unii Europejskiej do zdolnoci planowania NATO, ktre przyczyni si do planowania wojskowego operacji dowodzonych przez Uni Europejsk; zaoenie dostpnoci dla Unii Europejskiej wczeniej okrelonych zdolnoci NATO oraz wsplnych aktyww na potrzeby operacji kierowanych przez Uni Europejsk;

112

okrelenie caego wachlarza opcji odnonie do europejskiego dowodzenia operacjami prowadzonymi przez Uni Europejsk oraz dalsze wzmocnienie roli Zastpcy Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa, tak aby mg on w peni i skutecznie wykonywa wszystkie swoje zobowizania europejskie; dalsze dostosowanie systemu planowania obrony NATO, tak aby bardziej wszechstronnie uwzgldni dostpno si na potrzeby operacji dowodzonych przez Uni Europejsk.

Ju na pocztku lat 90. zarwno w Europie jak i w Ameryce Pnocnej pojawio si do powszechne przekonanie, i nadszed czas, aby ponownie zrwnoway stosunki pomidzy obiema stronami Atlantyku, a europejskie pastwa czonkowskie powinny przej wiksz odpowiedzialno za wasne wsplne bezpieczestwo i obron. Pastwa europejskie podjy wysiki zmierzajce do stworzenia rzeczywicie europejskich zdolnoci wojskowych bez niepotrzebnego powielania struktur dowodzenia, sztabw planowania oraz rodkw i zdolnoci wojskowych ju dostpnych w ramach NATO, przy jednoczesnym wzmocnieniu zdolnoci tych pastw do wnoszenia wkadu do misji i dziaa Sojuszu. Takie podejcie wydawao si odpowiada zarwno wyraanej przez Europejczykw woli stworzenia wsplnej polityki zagranicznej i obronnej, jak i potrzebie wypracowania zrwnowaonego partnerstwa pomidzy Ameryk Pnocn i europejskimi pastwami czonkowskimi Sojuszu. Stworzenie Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach NATO jest integraln czci dostosowywania struktur politycznych i wojskowych NATO. Jednoczenie jest to wany aspekt rozwoju Unii Europejskiej. Oba te procesy s realizowane na podstawie Traktatw o Unii Europejskiej z Maastricht (1991) i Amsterdamu (1997), odpowiadajcych im deklaracji zoonych przez Uni Zachodnioeuropejsk i Uni Europejsk oraz decyzji podjtych przez Sojusz na kolejnych szczytach w Brukseli (1994), Madrycie (1997) i w Waszyngtonie (1999), a take podczas spotka ministerialnych NATO. Wraz z podpisaniem Traktatu o Unii Europejskiej w Maastricht w grudniu 1991 r. oraz jego wejciem w ycie 1 listopada 1993 r., przywdcy Wsplnoty Europejskiej zgodzili si tworzy Wspln Polityk Zagraniczn i Bezpieczestwa (CFSP) wczajc w to ostateczne wypracowanie wsplnej polityki obronnej, co z czasem mogoby doprowadzi do stworzenia wsplnej obrony Porozumienie to zawierao odwoanie do . Unii Zachodnioeuropejskiej, ktra w kluczowy sposb przyczynia si do tworzenia Unii Europejskiej, powoanej do ycia na mocy Traktatu. Zawarto tam rwnie prob skierowan do Unii Zachodnioeuropejskiej o podjcie
113

wsppracy w zakresie doskonalenia i wdraania decyzji i dziaa Unii Europejskiej, ktre miay odniesienie do spraw obronnych. Podczas posiedzenia Unii Zachodnioeuropejskiej, ktre odbyo si w Maastricht w grudniu 1991 r. rwnolegle z posiedzeniem Rady Unii Europejskiej, pastwa czonkowskie UZE wyday deklaracj potwierdzajc potrzeb istnienia rzeczywistej Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony oraz przejcia przez Europ wikszej odpowiedzialnoci w kwestiach obronnych. W styczniu 1994, szefowie pastw i rzdw NATO z zadowoleniem powitali wejcie w ycie Traktatu z Maastricht oraz powoanie do ycia Unii Europejskiej. Uznano, i doprowadzi to do wzmocnienia europejskiego filara Sojuszu oraz pozwoli europejskim pastwom czonkowskim NATO wnosi bardziej spjny wkad do bezpieczestwa wszystkich pastw sprzymierzonych. Przywdcy podkrelili, i Sojusz jest podstawowym forum do konsultacji w gronie swych czonkw oraz miejscem uzgadniania posuni politycznych wpywajcych na zobowizania pastw czonkowskich do zapewnienia bezpieczestwa i obrony zgodnie z Traktatem Pnocnoatlantyckim. Z radoci powitali oni rwnie blisk i rosnc wspprac pomidzy NATO i Uni Zachodnioeuropejsk, osignit dziki uznaniu zasady komplementarnoci i przejrzystoci stosunkw. Ponadto ogosili, e s gotowi do udostpniania wsplnych zasobw Sojuszu, po przeprowadzeniu konsultacji na forum Rady Pnocnoatlantyckiej, na potrzeby operacji UZE realizowanych przez europejskie pastwa sprzymierzone, w zwizku z rozwojem Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa. Szefowie pastw i rzdw NATO polecili Radzie Pnocnoatlantyckiej zbadanie sposobw rozwinicia i dostosowania politycznych i wojskowych struktur Sojuszu, tak aby skuteczniej i w bardziej elastyczny sposb nadaway si one do realizacji zada Sojuszu, w tym do utrzymywania pokoju, a take aby odzwierciedlay tworzc si Europejsk Tosamo w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony. Czci tego procesu byo wypracowanie koncepcji Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF). Koncepcja ta - przedstawiona w rozdziale 12 - ma zapewni wiksz elastyczno operacyjn oraz umoliwi bardziej elastyczne i mobilne rozmieszczanie si, co jest niezbdne wobec nowych wymogw zwizanych z wypenianiem wszystkich zada Sojuszu. Celem byo midzy innymi zapewnienie moliwych do wydzielenia, ale nie oddzielnych mobilnych orodkw dowodzenia, ktre mog by wykorzystywane przez Uni Zachodnioeuropejsk. Podczas spotka w Berlinie i Brukseli, w czerwcu 1996 r., ministrowie spraw zagranicznych NATO podjli decyzj o tworzeniu w ramach Sojuszu
114

Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony, co miao by znaczc czci wewntrznych adaptacji wprowadzanych w tej organizacji. Ma to umoliwi wszystkim europejskim pastwom sprzymierzonym wnoszenie bardziej spjnego i efektywnego wkadu do misji i dziaa Sojuszu. To z kolei ma stworzy Sojusznikom warunki do dziaania zgodnego z oczekiwaniami, przy jednoczesnym wzmocnieniu partnerstwa transatlantyckiego. Dziki penemu wykorzystaniu koncepcji CJTF wzmocniona tosamo europejska miaa by oparta na zdrowych , zasadach wojskowych, wspieranych przez waciwe planowanie wojskowe. Miao to umoliwi stworzenie spjnych pod wzgldem wojskowym i skutecznych si zdolnych do dziaania pod politycznym nadzorem i strategicznym kierownictwem Unii Zachodnioeuropejskiej. Podczas Szczytu Sojuszu w Madrycie, w lipcu 1997 r., szefowie pastw i rzdw NATO powitali znaczce kroki zmierzajce do stworzenia Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach Sojuszu. Rada Pnocnoatlantycka obradujca w sesji staej zostaa poproszona o jak najszybsze i najbardziej skuteczne zakoczenie swoich prac w tej dziedzinie, we wsppracy z Uni Zachodnioeuropejsk.

WSPPRACA NATO-UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA

W wyniku decyzji o tworzeniu ESDI w ramach NATO, przyjte zostay ustalenia majce zapewni, e dalsze dostosowania Sojuszu bd uwzgldnia wszystkie aspekty wsparcia NATO dla operacji kierowanych przez Uni Zachodnioeuropejsk. Te aspekty to: uwzgldnienie wymogw UZE w nowych procedurach planowania obronnego NATO zmierzajcych do tworzenia si i zdolnoci. UZE po raz pierwszy wniosa wkad do procesu planowania obronnego Sojuszu w 1997 r., poprzez przyczynienie si do opracowania Wytycznych Ministerialnych na ten rok (patrz rozdzia 7); wprowadzenie procedur identyfikacji zasobw i zdolnoci NATO, ktre mogyby by rwnie wykorzystywane przez UZE, w porozumieniu z Rad Pnocnoatlantyck; stworzenie wielonarodowych europejskich rozwiza w dziedzinie dowodzenia w ramach NATO, ktre mogyby by wykorzystywane do przygotowywania, wspierania, dowodzenia i przeprowadzania operacji pod politycznym nadzorem i strategicznym kierowaniem UZE. (Zgodnie z tymi rozwizaniami, Zastpcy Naczelnego Dowdcy Sojuszniczych Si Zbrojnych NATO
115

Europa powierzono bardzo znaczc rol, zarwno w warunkach normalnych, jak i w kontekcie operacji kierowanych przez UZE, w odniesieniu do si, ktre maj by udostpnione UZE); wprowadzenie rozwiza w dziedzinie konsultacji i dzielenia si informacjami, tak aby zapewni koordynacj niezbdn w caym czasie trwania operacji kierowanej przez UZE, wspieranej przez NATO; rozwj planowania wojskowego i wicze dla przykadowych misji UZE.

W praktyce, rozwizania te miay umoliwi UZE zwracanie si do Sojuszu z prob o udostpnienie zasobw i zdolnoci - w tym by moe orodkw dowodzenia CJTF - w przypadku kryzysu, ktry doprowadziby do podjcia przez UZE decyzji o interwencji (a decyzja Sojuszu byaby odmienna). Operacja taka byaby prowadzona pod samodzielnym nadzorem politycznym i kierowaniem strategicznym UZE. Zasoby, ktrych dotyczyaby taka proba, byyby nastpnie udostpniane UZE przez Rad Pnocnoatlantyck, przy czym kady taki przypadek mia by rozwaany indywidualnie. Warunki przekazania tych zasobw Unii Zachodnioeuropejskiej, a take monitorowanie ich uytkowania oraz ich ostateczny zwrot lub odbir, miay by zapisane w szczegowym porozumieniu zawartym pomidzy tymi dwiema organizacjami. W trakcie operacji NATO miao monitorowa uytkowanie swoich aktyww oraz utrzymywa regularne kontakty polityczne z Uni Zachodnioeuropejsk. Europejscy dowdcy zatrudnieni w sojuszniczej strukturze dowodzenia mogli by powoani do dziaania pod politycznym nadzorem UZE. Aktywa te miay by zwracane NATO po zakoczeniu operacji lub wtedy, gdy zaistnieje taka konieczno. Przez cay czas trwania operacji, wcznie z jej faz przygotowawcz, NATO i UZE miay prowadzi ze sob cise konsultacje. W czerwcu 1999 r., podczas szczytu Unii Europejskiej w Kolonii podjto decyzje o przydzieleniu UE rodkw i zdolnoci potrzebnych do wdraania wsplnej Europejskiej Polityki w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDP). Zgodnie z tymi decyzjami, rola podjta przez Uni Zachodnioeuropejsk odnonie do tworzenia Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony stopniowo przejmowana jest przez Uni Europejsk. W okresie przejciowym NATO nadal wspdziaao z Uni Zachodnioeuropejsk w celu uzupenienia i wdroenia rozwiza zmierzajcych do uatwienia wsppracy pomidzy tymi dwiema organizacjami w przypadku kierowanej przez UZE operacji zarzdzania
116

kryzysowego, ktra byaby realizowana z zastosowaniem zasobw i zdolnoci NATO. Podjto dalsze prace w celu udoskonalenia rozwiza zwizanych z uyciem takich zasobw oraz ze wsplnym uytkowaniem informacji. Podjto wsplne testowanie i ocen procedur oraz zorganizowano wiczenia wsplnych jednostek i si. W lutym 2000 r. zorganizowano wsplne wiczenia NATO-UZE w dziedzinie zarzdzania kryzysowego. Podczas spotkania, ktre odbyo si w Marsylii, w listopadzie 2000 r. ministrowie Unii Zachodnioeuropejskiej podjli decyzj o zawieszeniu dziaania rutynowych mechanizmw konsultacji NATO-UZE, poza rozwizaniami niezbdnymi w okresie przejciowym.

STOSUNKI NATO-UNIA EUROPEJSKA

Podczas posiedzenia Rady Unii Europejskiej, ktre odbyo si w Helsinkach w grudniu 1999 r., przyjto "Cel strategiczny" ("Headline Goal") dla pastw czonkowskich UE w odniesieniu do ich zdolnoci wojskowych umoliwiajcych przeprowadzanie operacji zarzdzania kryzysowego. Celem jest wyposaenie Unii Europejskiej do roku 2003 w zdolno do rozmieszczania i utrzymania w terenie dziaa przez minimum rok si zbrojnych liczcych do 60 tysicy onierzy oraz zdolno do realizacji penego zakresu tak zwanych misji petersberskich, okrelonych w Traktacie z Amsterdamu z 1997 r. Misje petersberskie obejmuj operacje humanitarne i ratunkowe, zadania zwizane z utrzymywaniem pokoju, a take zadania si bojowych w zarzdzaniu kryzysowym - w tym take w operacjach pokojowych. Rol tych si ma by realizacja dziaa wojskowych podejmowanych przez Uni Europejsk w odpowiedzi na kryzys midzynarodowy, w przypadku gdy NATO nie bdzie jako cao zaangaowane pod wzgldem wojskowym. Proces ten wynika z decyzji Unii Europejskiej o tworzeniu wsplnej Europejskiej Polityki w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony, ktra byaby wojskowym uzupenieniem Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa. Pozwoli to unikn niepotrzebnego powielania struktur NATO i nie oznacza tworzenia armii europejskiej. Dodatkowo, Unia Europejska podja decyzj o tworzeniu staych struktur politycznych i wojskowych obejmujcych Komitet ds. Polityki i Bezpieczestwa, Komitet Wojskowy oraz Sztab Wojskowy, tak aby zapewni niezbdny nadzr polityczny oraz kierownictwo strategiczne takich operacji. Unia Europejska podja rwnie decyzj o rozbudowie rozwiza umoliwiajcych konsultacje, wspprac i przejrzysto w stosunkach z NATO oraz zdecydowaa o zapewnieniu niezbdnego dialogu, konsultacji i wsppracy z europejskimi pastwami czonkowskimi NATO,
117

ktre nie nale do UE. Kontakty takie maj dotyczy kwestii zwizanych z bezpieczestwem europejskim, polityk obronn i zarzdzaniem kryzysowym. Dialog pomidzy Sojuszem i Uni Europejsk jest nieustannie intensyfikowany, zgodnie z decyzjami podjtymi w Waszyngtonie i podczas kolejnych spotka, a take w wietle rozwoju Unii Europejskiej. Podczas spotka Rady Europejskiej w Nicei oraz Rady Pnocnoatlantyckiej w Brukseli, w grudniu 2000 r. odnotowano dalszy postp. Ministrowie spraw zagranicznych Sojuszu stwierdzili, e podzielaj cel obrany przez pastwa czonkowskie Unii Europejskiej w zakresie budowy rzeczywistego partnerstwa w zarzdzaniu kryzysowym pomidzy NATO i Uni Europejsk. Obie organizacje zgodziy si, e konsultacje i wsppraca pomidzy nimi bd rozwijane w odniesieniu do kwestii interesujcych obie strony, a zwizanych z bezpieczestwem, obron i zarzdzaniem kryzysowym, tak aby sytuacje kryzysowe spotykay si z optymaln reakcj wojskow i skutecznym zarzdzaniem. W oparciu o ustalenia podjte podczas spotka w grudniu 2000 r., w nastpnym miesicu podjta zostaa wymiana listw pomidzy Sekretarzem Generalnym NATO a przedstawicielami szwedzkiej prezydencji Unii Europejskiej na temat organizacji wsplnych posiedze na szczeblu ambasadorw i ministrw. Przyjte rozwizanie przewiduje organizacj co najmniej trzech spotka na szczeblu ambasadorw i jednego spotkania na szczeblu ministrw w kadym procznym okresie objtym kolejnymi prezydencjami Unii Europejskiej. Poza tym, obie organizacje s zobowizane do wzmocnienia konsultacji w czasie kryzysu. Tak wic obecnie odbywaj si regularne spotkania Komitetu ds. Polityki i Bezpieczestwa oraz Rady Pnocnoatlantyckiej, a obie te organizacje szybko przechodz od teorii ESDI/ESDP do konsultacji i wsppracy w konkretnych, aktualnych kwestiach, takich jak sytuacja w zachodniej czci Bakanw. Od poowy 2000 r. odbywaj si spotkania powoanych doranych wsplnych grup roboczych NATO-Unia Europejska. Celem tych spotka jest omwienie problemw bezpieczestwa (na przykad procedur dotyczcych wymiany zastrzeonych informacji, w tym danych wywiadowczych), warunkw technicznych dostpu UE do zasobw i zdolnoci Sojuszu oraz celw w zakresie zdolnoci (wczajc kwestie zwizane z sojuszniczym systemem planowania obrony). Omawiane s take rozwizania umoliwiajce stae konsultacje, uwzgldniajce wszystkie istotne czynniki, w tym kwestie odnoszce si do uczestniczenia w konsultacjach. Wiosn 2001 r. Sekretarz Generalny NATO by po raz
118

pierwszy zaproszony do wygoszenia sprawozdania o polityce NATO na forum Rady do spraw Oglnych Unii Europejskiej. Latem 2000 r. NATO i Sekretariat Rady Unii Europejskiej zawary tymczasowe porozumienie pomidzy tymi dwiema organizacjami w dziedzinie bezpieczestwa, odnonie do wymiany informacji poufnych. Obie organizacje wsppracuj ze sob w celu zawarcia staego porozumienia w dziedzinie bezpieczestwa NATO-UE. W drugiej poowie 2000 r. eksperci Sojuszu doradzali w sprawach wojskowych i technicznych ekspertom UE podejmujcym prace zwizane ze stworzeniem katalogu si i zdolnoci w odniesieniu do Celu Strategicznego UE, w przygotowaniu do Konferencji Zdolnoci Obronnych Unii Europejskiej organizowanej w listopadzie 2000 r. Podczas spotkania w grudniu 2000 r. ministrowie spraw zagranicznych Sojuszu wyrazili gotowo NATO do zapewnienia dalszego doradztwa ekspertw, na prob UE i pod warunkiem podjcia niezbdnych decyzji. W ramach NATO nadal kontynuowane s prace nad najwaniejszymi kwestiami zwizanymi z dalszym rozwojem ESDI. Kwestie te dotycz w szczeglnoci okrelenia zakresu opcji odnonie do dowodzenia europejskiego, oczekiwanej dostpnoci wczeniej wskazanych zasobw i zdolnoci, gwarancji dostpu do zdolnoci NATO w dziedzinie planowania operacyjnego, a take adaptacji w obrbie planowania obronnego Sojuszu.

119

ROZDZIA 5

Operacyjna rola sojuszu w zakresie utrzymywania pokoju

Proces wprowadzania pokoju w byej Jugosawii Wspomaganie procesu pokojowego w Boni i Hercegowinie Rola NATO w rozwizywaniu konfliktu w Kosowie amanie praw czowieka w Kosowie oraz pomoc KFOR w rozwizywaniu kwestii humanitarnych

OPERACYJNA ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE

UTRZYMYWANIA POKOJU PROCES WPROWADZANIA POKOJU W BYEJ JUGOSAWII
Polityczne ramy roli Sojuszu w byej Jugosawii zostay okrelone podczas sesji ministerialnej Rady Pnocnoatlantyckiej w Oslo w czerwcu 1992 r. Ministrowie spraw zagranicznych NATO ogosili wwczas swoj gotowo do wspierania - zgodnie z wasnymi procedurami indywidualnych dziaa pokojowych realizowanych pod auspicjami Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE, pniej pod now nazw Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie - OBWE). Oznaczao to midzy innymi udostpnienie zasobw i wiedzy Sojuszu na potrzeby operacji pokojowych. Decyzja o udzieleniu wsparcia miaa by podejmowana oddzielnie w kadym przypadku. W grudniu 1992 r. ministrowie spraw zagranicznych NATO owiadczyli, e Sojusz jest rwnie zdolny do wspierania operacji pokojowych realizowanych z upowanienia Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych - instytucji w pierwszym rzdzie odpowiedzialnej za pokj i bezpieczestwo midzynarodowe. Ministrowie przeanalizowali dziaania pokojowe oraz mechanizmy wprowadzania sankcji i embargo, ktre byy stosowane przez pastwa czonkowskie indywidualnie oraz w imieniu caego Sojuszu, aby wesprze wdraanie rezolucji Rady Bezpieczestwa ONZ w odniesieniu do konfliktu w byej Jugosawii. Ministrowie wskazali, i Sojusz by gotowy do pozytywnego ustosunkowania si do ewentualnych inicjatyw Sekretarza Generalnego ONZ, ktry mgby zwrci si do Sojuszu z prob o pomoc w tym obszarze.

Monitorowanie i wymuszanie przestrzegania ustale

W latach 1992-1995 Sojusz podj kilka kluczowych decyzji, ktre doprowadziy do zastosowania si morskich NATO - w poczeniu z Uni Zachodnioeuropejsk - do monitorowania i pniejszego narzucania embargo i sankcji ONZ w regionie Morza Adriatyckiego, a take do wykorzystania si powietrznych NATO, ktre pocztkowo monitoroway, a pniej wymuszay przestrzeganie wprowadzonego przez ONZ zakazu lotw w strefie nad Boni i Hercegowin. Sojusz zapewnia take bezporednie wsparcie (Close Air Support) si powietrznych dla Si Ochronnych Narodw Zjednoczonych (UNPROFOR) w Boni i Hercegowinie oraz zezwoli na naloty powietrzne, ktre miay zagodzi
123

mordercze oblenie Sarajewa oraz innych zagroonych obszarw wyznaczonych przez ONZ jako strefy bezpieczestwa. Zdecydowane dziaanie Sojuszu, wspierajcego dziaania ONZ, w poczeniu z penymi determinacji wysikami dyplomatycznymi doprowadziy do przerwania oblenia Sarajewa oraz do prawdziwego zawieszenia broni i jesieni 1995 r. umoliwiy realizacj wynegocjowanego rozwizania konfliktu. Ewolucja konfliktu oraz proces, ktry ostatecznie doprowadzi do podpisania Porozumienia Pokojowego w Boni, byy dugie i bardzo mudne. Poniej chronologicznie przedstawiono kolejne dziaania podejmowane przez Sojusz w celu wsparcia wysikw Narodw Zjednoczonych w latach 1992-1995. Przez cay ten czas NATO prowadzio planowanie awaryjne uwzgldniajce szereg opcji wspierania dziaa ONZ zwizanych z rozwizywaniem tego konfliktu. Opracowano plany awaryjne dla ONZ w zwizku z: wymuszaniem zakazu lotw w specjalnej strefie nad Boni i Hercegowin; tworzeniem stref pomocowych oraz azylw bezpieczestwa dla ludnoci cywilnej w Boni. Pracowano take nad sposobami niedopuszczenia do rozprzestrzenienia si konfliktu w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii1. Udostpniono rwnie plany awaryjne zmierzajce do ochrony pomocy humanitarnej, monitorowania cikiego uzbrojenia oraz ochrony si ONZ na tym terenie. Lipiec 1992 Okrty NATO nalece do Staych Si Sojuszniczych Morskich rejonu Morze rdziemne, wsparte morskimi powietrznymi jednostkami patrolowymi (MPA) rozpoczy operacje monitorowania Adriatyku. Operacje te miay wspiera embargo na dostawy uzbrojenia, naoone przez ONZ wobec wszystkich republik byej Jugosawii (rezolucja Rady Bezpieczestwa ONZ nr 713) oraz sankcje przeciwko Federalnej Republice Jugosawii - Serbii i Czarnogrze (rezolucja Rady Bezpieczestwa nr 757). Padziernik 1992 Samoloty Powietrznego Systemu Ostrzegania i Kontroli (AWACS) rozpoczy operacje monitorowania wspierajce realizacj rezolucji Rady Bezpieczestwa nr 781 o ustanowieniu strefy zakazu lotw nad Boni i Hercegowin. Dane o podejrzeniach naruszenia zakazu lotw byy regularnie przekazywane wadzom ONZ.
1 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

124

Listopad 1992 Siy NATO i Unii Zachodnioeuropejskiej na Adriatyku rozpoczy operacje wspierajce egzekwowanie sankcji i embarga ONZ (rezolucja nr 787). Operacje te byy rozszerzeniem wczeniejszego monitorowania i nie ograniczay si ju do rejestrowania moliwych narusze, ale obejmoway w razie potrzeby zatrzymywanie, przeszukiwanie i zawracanie statkw. Marzec 1993 31 marca Rada Bezpieczestwa ONZ przyja rezolucj nr 816 upowaniajc do egzekwowania zakazu lotw nad Boni i Hercegowin oraz rozszerzajc zakaz lotw na wszystkie jednostki latajce z wyjtkiem tych, ktre posiaday upowanienie UNPROFOR. Kwiecie 1993 12 kwietnia rozpocza si operacja NATO pod kryptonimem "Zakaz Lotu" (Deny Flight), majca na celu egzekwowanie postanowie. Pocztkowo uczestniczyo w niej okoo 50 myliwcw i samolotw rozpoznawczych (pniej liczba ta wzrosa do ponad 200) z rnych pastw Sojuszu. Samoloty te startoway z baz lotniczych we Woszech oraz z lotniskowcw stacjonujcych na Adriatyku. Do grudnia 1995 r. myliwce i jednostki wspierajce wykonay niemal 100 000 lotw. Czerwiec 1993 Podczas wsplnej sesji Rady Pnocnoatlantyckiej i Rady Unii Zachodnioeuropejskiej w dniu 8 czerwca przyjto wspln koncepcj NATO i UZE odnonie do operacji egzekwowania naoonego przez ONZ embarga na dostawy broni w regionie Morza Adriatyckiego. Realizacj tej koncepcji bya operacja "Czujna Warta" ("Sharp Guard"), wprowadzajca jednoosobowe dowdztwo i kontrol, ktre miay by sprawowane pod auspicjami rad obu tych organizacji. Kontrola operacyjna nad poczonymi siami zadaniowymi NATO-UZE zostaa przekazana przez Naczelnego Dowdc Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) Dowdcy Si Sojuszniczych Morskich Poudnie (COMNAVSOUTH) w Neapolu. Podczas operacji egzekwowania postanowie siy NATO i UZE zatrzymay do kontroli okoo 74 tys. statkw, przeszukay na morzu prawie 6 000 jednostek, a ponad 1 400 statkw zawrcono i przeszukano w porcie. Nie zgoszono adnego przypadku naruszenia embarga, chocia udaremniono sze takich prb, ktre zakoczyy si zatrzymaniem statkw. Wraz z cofniciem embarga ONZ na dostawy broni 18 czerwca 1996 r., operacja "Czujna Warta" zostaa zawieszona. Rady NATO i UZE owiadczyy, e obie organizacje s gotowe wznowi t operacj, zgodnie z rezolucj nr 1022, jeli przywrcone zostan sankcje ONZ.

125

Sierpie 1993 Rada Pnocnoatlantycka podja cay szereg decyzji w zwizku z przyjciem rezolucji Rady Bezpieczestwa ONZ nr 836 o cakowitej ochronie stref bezpieczestwa. Wobec przeduajcych si atakw, 2 sierpnia Rada zdecydowaa o natychmiastowym podjciu przygotowa do wprowadzenia silniejszych metod dziaania przeciwko sprawcom - cznie z podjciem nalotw - gdyby przeduao si oblenie Sarajewa i innych obszarw oraz utrudnianie pomocy humanitarnej dla tego regionu. Wadze wojskowe NATO otrzymay polecenie przygotowania - w cisej wsppracy z UNPROFOR - operacyjnych wariantw takich ewentualnych atakw. 9 sierpnia Rada Pnocnoatlantycka zatwierdzia "Operacyjne warianty ewentualnych atakw powietrznych w Boni i Hercegowinie" rekomendowanych przez Komitet Wojskowy NATO. Warianty te uwzgldniay procedur rozpoznania celw, a take rozwizania umoliwiajce NATO i ONZ wsplne dowodzenie i kontrol nad tymi nalotami. Stycze 1994 Podczas Szczytu w Brukseli przywdcy Sojuszu potwierdzili swoj gotowo do przeprowadzenia nalotw w celu przerwania oblenia Sarajewa i innych stref bezpieczestwa oraz obszarw zagroonych w Boni i Hercegowinie. Luty 1994 9 lutego, w odpowiedzi na wniosek Sekretarza Generalnego ONZ, Rada Pnocnoatlantycka upowania Gwnodowodzcego Si Sojuszniczych Poudniowa Europa (CINCSOUTH) do rozpoczcia - na prob ONZ - atakw powietrznych na wytypowane przez UNPROFOR stanowiska artylerii i modzierzy wok Sarajewa, ktre prowadziy ostrza cywilnych celw w miecie. Rada postanowia, e cae cikie uzbrojenie ma by wycofane z 20-kilometrowej strefy zdemilitaryzowanej wok Sarajewa i w cigu 10 dni przekazane pod kontrol UNPROFOR. Po upywie tego 10-dniowego okresu, cikie uzbrojenie nalece do ktrejkolwiek ze stron konfliktu odnalezione w strefie zdemilitaryzowanej i nie znajdujce si pod kontrol UNPROFOR miao by celem nalotw. 28 lutego cztery samoloty wojskowe naruszajce stref zakazu lotw nad Boni i Hercegowin zostay zestrzelone przez jednostki powietrzne NATO. Bya to pierwsza zbrojna potyczka w historii Sojuszu. Kwiecie 1994 Na prob ONZ w dniach 10-11 kwietnia jednostki powietrzne NATO zapewniy bliskie wsparcie powietrzne (Close Air Support) w celu ochrony personelu ONZ w Gorade. Miasto to byo wyznaczone jako strefa bezpieczestwa ONZ.
126

22 kwietnia - w odpowiedzi na prob Sekretarza Generalnego ONZ o wsparcie wysikw Narodw Zjednoczonych zmierzajcych do przerwania oblenia Gorade i zapewnienia ochrony innym strefom bezpieczestwa Rada Pnocnoatlantycka zagrozia podjciem nalotw powietrznych w przypadku niezastosowania si Serbw boniackich do nakazu natychmiastowego zaprzestania atakw. Do 24 kwietnia siy boniackich Serbw wycofay si na odlego 3 km od centrum Gorade, a konwoje z pomoc humanitarn i zespoy medyczne zostay wpuszczone do miasta. Rada ogosia, e od 27 kwietnia bombardowane bd stanowiska broni cikiej nalece do Serbw boniackich, pozostajce w 20-kilometrowej strefie zdemilitaryzowanej wok Gorade. Rada upowania rwnie siy NATO do prowadzenia nalotw powietrznych w przypadku zaatakowania z uyciem broni cikiej z dowolnej odlegoci pozostaych stref bezpieczestwa ustanowionych przez ONZ (Biha, Srebrenica, Tuzla i Zepa). Zezwolono rwnie na ustanowienie stref zdemilitaryzowanych w tych obszarach, jeli - w ocenie dowdcw wojskowych NATO lub ONZ - w promieniu 20 kilometrw od tych miejscowoci odbywaa si koncentracja lub przemieszczanie cikiego uzbrojenia. Lipiec 1994 Wadze wojskowe NATO otrzymay polecenie opracowania planw awaryjnych umoliwiajcych pomoc przy ewakuacji si ONZ z Boni i Hercegowiny i/lub z Chorwacji, w przypadku gdyby taka ewakuacja okazaa si konieczna. Sierpie 1994 Na prob UNPROFOR, 5 sierpnia jednostki powietrzne NATO zaatakoway cel wewntrz strefy zdemilitaryzowanej wok Sarajewa. Rozkaz o podjciu tej akcji zosta wydany wsplnie przez NATO i UNPROFOR po przechwyceniu przez Serbw boniackich zapasw z punktu skadowania broni odebranej w trakcie rozbrajania. Wrzesie 1994 Na prob UNPROFOR, 22 wrzenia samolot NATO przeprowadzi atak powietrzny na czog Serbw Boniackich po ataku ich si na pojazd UNPROFOR niedaleko Sarajewa. Listopad 1994 Zgodnie z rezolucj Rady Bezpieczestwa ONZ nr 958, 19 listopada Rada Pnocnoatlantycka zaaprobowaa rozszerzenie bezporedniego wsparcia powietrznego (Close Air Support) na Chorwacj, w celu ochrony si ONZ w tym kraju.
127

21 listopada jednostki powietrzne NATO zaatakoway lotnisko Ubdina w kontrolowanej przez Serbw czci Chorwacji. Nalot ten by odpowiedzi na ataki prowadzone z tego lotniska na cele w rejonie Bihacia w Boni i Hercegowinie. Po zaatakowaniu dwu samolotw NATO z wyrzutni rakiet ziemiapowietrze na poudnie od miejscowoci Otoka (pnocno-zachodnia Bonia i Hercegowina), 23 listopada przeprowadzono naloty na stacje radarowe obrony przeciwlotniczej w tym regionie. Maj 1995 25 i 26 maja siy NATO przeprowadziy naloty na skady amunicji Serbw boniackich w Pale, w odpowiedzi na naruszanie stref zdemilitaryzowanych oraz ostrza stref bezpieczestwa. Okoo 370 onierzy si pokojowych ONZ w Boni dostao si do niewoli. Nastpnie byli oni wykorzystywani jako "ywe tarcze" do ochrony potencjalnych celw, co byo prb powstrzymania dalszych nalotw. Ministrowie spraw zagranicznych pastw czonkowskich NATO zebrani w Noordwijk (Holandia) potpili eskalacj aktw przemocy w Boni oraz demonstrowane przez Serbw boniackich akty wrogoci przeciwko personelowi ONZ. Czerwiec 1995 Rada Pnocnoatlantycka wstpnie zaaprobowaa plany kierowanej przez NATO operacji ochrony wycofujcych si si ONZ. Sojusz wyrazi nadziej, e opracowane przez niego plany i przygotowania przyczyni si jednak do zagwarantowania dalszej obecnoci ONZ w tym regionie. Do 18 czerwca uwolniono pozostaych pracownikw ONZ, ktrzy byli przetrzymywani jako zakadnicy. Ewakuowane zostay oddziay si pokojowych ONZ izolowane wczeniej w punktach odbioru broni wok Sarajewa. Lipiec 1995 11 lipca ONZ zwrci si o bliskie wsparcie lotnicze NATO, ktre mogoby ochroni onierzy si pokojowych ONZ zagroonych przez siy Serbw boniackich przesuwajce si w kierunku strefy bezpieczestwa w rejonie Srebrenicy. Wskazane przez ONZ cele zostay pod jej kontrol zaatakowane przez jednostki powietrzne NATO. Pomimo wsparcia lotniczego NATO, strefa bezpieczestwa wok Srebrenicy zostaa zajta przez siy Serbw boniackich. Nieco pniej taki sam los spotka znajdujc si w pobliu stref bezpieczestwa wok miejscowoci Zepa. 25 lipca Rada Pnocnoatlantycka polecia opracowa wojskowe plany powstrzymania atakw na stref bezpieczestwa w Gorade oraz
128

zezwolia na uycie lotnictwa NATO w przypadku zagroenia lub zaatakowania tej strefy. Sierpie 1995 1 sierpnia Rada podja podobne decyzje w celu powstrzymania atakw na strefy bezpieczestwa w Sarajewie, Bihaciu i Tuzli. 4 sierpnia samoloty NATO przeprowadziy nalot na radary obrony przeciwlotniczej Serbw chorwackich niedaleko lotniska Ubdina oraz miasta Knin w Chorwacji. 30 sierpnia samoloty NATO rozpoczy naloty na serbskie cele wojskowe w Boni, w odpowiedzi na przeduajce si ataki artylerii Serbw boniackich na Sarajewo. Naloty te byy wspierane przez siy szybkiego reagowania ONZ stacjonujce na grze Igman. Operacje powietrzne rozpoczto, gdy dowdcy wojskowi ONZ ustalili, e przeprowadzony dwa dni wczeniej ostrza modzierzowy Sarajewa pochodzi z pozycji Serbw boniackich. Decyzja o rozpoczciu operacji zostaa podjta wsplnie przez Gwnodowodzcego Si Sojuszniczych Europa Poudniowa (CINCSOUTH) oraz dowdc si pokojowych ONZ. Jej podstaw bya rezolucja nr 836 Rady Bezpieczestwa ONZ oraz decyzje Rady Pnocnoatlantyckiej z 25 lipca i 1 sierpnia 1995 r. zaaprobowane przez Sekretarza Generalnego ONZ. Wsplnym celem NATO i ONZ byo zmniejszenie zagroenia strefy bezpieczestwa wok Sarajewa oraz powstrzymanie atakw na t lub jakkolwiek inn stref bezpieczestwa, doprowadzenie do wycofania cikiego uzbrojenia Serbw boniackich ze strefy zdemilitaryzowanej wok Sarajewa, zapewnienie cakowitej swobody przemieszczania si si i personelu cywilnego ONZ oraz pracownikw organizacji pozarzdowych, a take zapewnienie nieograniczonego uytkowania lotniska w Sarajewie. Wrzesie 1995 20 wrzenia dowdcy NATO i si pokojowych ONZ stwierdzili, e Serbowie boniaccy podporzdkowali si warunkom stawianym przez ONZ i w zwizku z tym przerwano naloty. Dowdcy podkrelili, e jakikolwiek atak na Sarajewo lub inn stref bezpieczestwa, a take inne przypadki naruszania postanowie o strefie zdemilitaryzowanej wok Sarajewa lub zakcanie swobody przemieszczania si si lub funkcjonowania lotniska, stan si przedmiotem dochodzenia i mog by podstaw do wznowienia nalotw.

129

Padziernik 1995 4 padziernika siy powietrzne NATO wystrzeliy trzy pociski w kierunku dwch rnych stacji radarowych Serbw boniackich. Atak nastpi po namierzeniu przez radar przeciwpowietrzny samolotu NATO. 9 padziernika jednostki powietrzne NATO zaatakoway umocnione serbskie stanowisko dowodzenia i kontroli w pobliu Tuzli. Atak nastpi na prob oddziaw pokojowych ONZ, ktre od dwu dni byy pod ostrzaem artylerii Serbw boniackich. Listopad 1995 W zwizku z pojawieniem si rzeczywistej szansy na wprowadzenie pokoju w Boni, Sojusz potwierdzi swoj gotowo do udzielenia pomocy we wdraaniu planu pokojowego. Przyspieszono przygotowania zmierzajce do utworzenia kierowanych przez NATO si, ktre miay wdraa wojskowe aspekty porozumienia pokojowego. 21 listopada w Dayton, Ohio (USA) parafowano Boniackie Porozumienie Pokojowe pomidzy Republik Boni i Hercegowiny, Republik Chorwacji i Federaln Republik Jugosawii (Serbia i Czarnogra). Zawarcie Porozumienia Pokojowego umoliwio Radzie Bezpieczestwa ONZ zawieszenie sankcji (rezolucja nr 1022) oraz rozpoczcie warunkowego i stopniowego wycofywania embarga na dostawy broni (rezolucja nr 1021). Operacja egzekwowania sankcji przez NATO i UZE zostaa zakoczona 22 listopada 1995 r., ale zachowano moliwo jej wznowienia w przypadku niespenienia warunkw postawionych przez NATO. Grudzie 1995 14 grudnia podpisano w Paryu boniackie porozumienie pokojowe. Zakoczona zostaa operacja NATO "Zakaz Lotw", rozpoczta w kwietniu 1993 r. 15 grudnia Rada Bezpieczestwa ONZ przyja rezolucj nr 1031, przekazujc NATO z dniem 20 grudnia zwierzchnictwo nad takimi operacjami, przyznajc NATO mandat na wprowadzanie w ycie wojskowych aspektw porozumienia pokojowego. Przestrze powietrzna nad Boni i Hercegowin bya od tego czasu kontrolowana przez Siy Implementacyjne (IFOR) - patrz poniej. Zgodnie z rezolucj nr 1037 Rady Bezpieczestwa ONZ, Rada Pnocnoatlantycka postanowia rwnie, e w ramach operacji "Wsplny Wysiek" (Joint Endeavour) siy zadaniowe ONZ we wschodniej Sawonii (UNTAES) otrzymaj bliskie wsparcie lotnicze od NATO.
130

Kontrol przestrzeni powietrznej nad Boni i Hercegowin oraz udzielanie wsparcia lotniczego UNTAES kontynuowano w ramach dziaalnoci si SFOR, ktre 20 grudnia 1996 r. zastpiy IFOR. Udzielanie bliskiego wsparcia dla UNTAES zakoczyo si w styczniu 1998 r. wraz z wyganiciem mandatu UNTAES.

Kierowane przez NATO Siy Implementacyjne (IFOR)

Struktura dowodzenia IFOR
Zgodnie z tym, co przewidziano w Zaczniku 1A do Porozumienia Pokojowego, operacja "Wsplny Wysiek" bya prowadzona przez NATO, zgodnie z politycznymi wskazwkami i pod nadzorem Rady Pnocnoatlantyckiej. Siy IFOR miay jednolit struktur dowodzenia. Cao upowanie wojskowych spoczywaa na Naczelnym Dowdcy Sojuszniczych Si NATO Europa (SACEUR) - w tym czasie stanowisko to sprawowa gen. George Joulwan. Genera George Joulwan mianowa Admiraa Leightona-Smitha (Gwnodowodzcego Si Sojuszniczych Europa Poudniowa - CINCSOUTH) na stanowisko pierwszego dowdcy IFOR w teatrze dziaa wojskowych (COMIFOR). W listopadzie 1996 r., gdy Kwatera Gwna IFOR zostaa przeniesiona z Si Sojuszniczych Europa Poudniowa (AFSOUTH) do Si Sojuszniczych Ldowych Europa rodkowa (LANDCENT), dowdc IFOR w teatrze dziaa wojskowych zosta gen. Crouch. W lipcu 1997 r. zastpi go gen. Shinseki. Szczegy dalszego rozwoju struktury dowodzenia IFOR oraz si, ktre je zastpiy SFOR - s podane na stronie internetowej SFOR (www.nato.int.sfor).

Najwaniejsze etapy rozwoju IFOR

Wysunite Siy Przygotowawcze liczce 2 600 onierzy przybyy do Boni i Chorwacji 2 grudnia 1995 r. Ich zadaniem byo stworzenie zaplecza dowodzenia, cznoci i logistyki niezbdnych do przyjcia gwnej grupy okoo 60 tys. onierzy IFOR, ktrzy mieli by rozmieszczeni w tym rejonie. Rozmieszczanie gwnych si rozpoczto 16 grudnia po ostatecznym przyjciu przez Rad Pnocnoatlantyck Planu Operacyjnego (OPLAN) oraz po tym, jak 15 grudnia Rada Bezpieczestwa ONZ wydaa rezolucj nr 1031 zezwalajc na rozpoczcie misji IFOR. Przekazanie dowdztwa z rk dowdcy si pokojowych ONZ w rce dowdcy IFOR odbyo si 20 grudnia, 96 godzin po decyzji Rady Pnocnoatlantyckiej o rozmieszczeniu gwnych si. W tym dniu wszystkie
131

siy uczestniczce w operacji - zarwno wysane przez pastwa czonkowskie NATO jak i oddelegowane przez pastwa nienalece do Sojuszu - przeszy pod dowdztwo i/lub kontrol dowdcy IFOR. Do 19 stycznia 1996 r., 30 dni po rozmieszczeniu oddziaw IFOR, strony porozumienia pokojowego wycofay swoje siy ze strefy rozgraniczajcej po obu stronach linii zawieszenia broni. Do 3 lutego, 45 dni po rozmieszczeniu onierzy IFOR, wszystkie siy zostay wycofane z obszarw, ktre miay zosta wymienione. Wymiana terytorium pomidzy boniackimi jednostkami terytorialnymi zostaa zakoczona 19 marca (90 dni po rozmieszczeniu oddziaw IFOR) i nowe strefy rozdzielajce zostay utworzone wzdu linii granicznych rozdzielajcych poszczeglne jednostki terytorialne. Zgodnie z warunkami Porozumienia Pokojowego caa bro cika i siy zbrojne powinny stacjonowa w specjalnie wyznaczonych kwaterach lub powinny ulec demobilizacji do 18 kwietnia (czyli 120 dni od czasu rozmieszczenia onierzy IFOR). By to ostatni znaczcy etap przewidziany w zaczniku wojskowym do porozumienia pokojowego. Problemy techniczne uniemoliwiy stronom porozumienia zakoczenie w przewidzianym terminie wycofania i demobilizacji lub przekazania do wydzielonych kwater broni cikiej i oddziaw. Jednak dopiero do 27 czerwca 1996 r. tj. do nowego ostatecznego terminu wyznaczonego przez Naczelnego Dowdc Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) zakoczono operacj przekazywania broni cikiej.

Wdraanie cywilnych aspektw porozumienia

Pene wdroenie cywilnych aspektw Porozumienia Pokojowego ma rwnie kluczowe znaczenie dla osignicia trwaego pokoju w Boni i Hercegowinie. Wprowadzajc w ycie wojskowe elementy porozumienia, IFOR przyczyni si do stworzenia bezpiecznych warunkw sprzyjajcych odbudowie cywilnej i politycznej. Zapewni take znaczce wsparcie realizacji zada cywilnych, w granicach swojego mandatu i w ramach dostpnych rodkw. IFOR blisko wsppracowa z Biurem Wysokiego Przedstawiciela (OHR), Midzynarodowymi Policyjnymi Siami Zadaniowymi ONZ (IPTF), Midzynarodowym Komitetem Czerwonego Krzya (ICRC), Wysokim Komisarzem ONZ ds. Uchodcw (UNHCR), Organizacj Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE), Midzynarodowym Trybunaem Kryminalnym dla byej Jugosawii (ICTY). oraz wieloma innymi podmiotami, w tym z ponad 400 organizacjami pozarzdowymi dziaajcymi na tym obszarze. Siy IFOR udostpniay im rne udogodnienia i wsparcie, takie jak: awaryjne zakwaterowanie,
132

opiek lekarsk i ewakuacj, remonty i odzyskiwanie pojazdw, a take pomoc w zakresie transportu, informacje i doradztwo w sprawach bezpieczestwa oraz inne formy wsparcia logistycznego. IFOR udziela take szerokiego wsparcia OBWE, pomagajc tej organizacji w wypenianiu zada zwizanych z przygotowaniem, nadzorowaniem i monitorowaniem wyborw, ktre odbyy si 14 wrzenia 1996 r. Po tych wyborach IFOR zapewni wsparcie dla Biura Wysokiego Przedstawiciela pomagajcego wszystkim stronom konfliktu w tworzeniu nowych wsplnych instytucji. Oddziay inynieryjne IFOR wyremontoway i otworzyy do eksploatacji ponad poow drg w Boni i Hercegowinie oraz odbudoway lub wyremontoway ponad 60 mostw, w tym mosty graniczne czce ten kraj z Chorwacj. Oddziay te byy zaangaowane w rozminowywanie i remonty linii kolejowych, udostpnianie lotnisk dla ruchu cywilnego, odtwarzanie sieci gazowych, elektrycznych i wodocigowych, odbudow szk i szpitali, a take odtwarzanie gwnych wzw telekomunikacyjnych.

Kierowane przez NATO Siy Stabilizacyjne (SFOR)

Od IFOR do SFOR
Po pokojowym przeprowadzeniu wyborw w Boni we wrzeniu 1996 r., siy IFOR z sukcesem zakoczyy swoj misj. Nie ulegao jednak wtpliwoci, e w regionie wiele pozostao jeszcze do zrobienia w wymiarze cywilnym, a sytuacja nadal bya potencjalnie niestabilna i niebezpieczna. Tydzie po wyborach, podczas nieformalnego spotkania w norweskim miecie Bergen, ministrowie obrony NATO stwierdzili, e Sojusz powinien dokona ponownej oceny moliwoci kontynuowania prac zwizanych ze wspieraniem budowy bezpiecznych warunkw po wyganiciu mandatu IFOR w grudniu 1996 r. Miesic pniej Rada Pnocnoatlantycka przyja szczegowe wskazania polityczne odnonie do analizy opcji bezpieczestwa po wyganiciu mandatu IFOR; analiza miaa by przeprowadzona przez wadze wojskowe NATO. W listopadzie i grudniu 1996 r. dwuletni plan konsolidacyjny zosta stworzony w Paryu i rozbudowany w Londynie pod auspicjami Rady ds. Wprowadzania Pokoju, utworzonej na mocy porozumienia pokojowego. Na podstawie tego planu oraz wasnej analizy opcji bezpieczestwa opracowanej przez Sojusz, ministrowie spraw zagranicznych i obrony NATO doszli do wniosku, i zredukowana
133

obecno wojskowa jest niezbdna do zapewnienia stabilizacji, ktra jest warunkiem umocnienia pokoju. Ministrowie ustalili, e NATO powinno stworzy Siy Stabilizacyjne (SFOR). Siy te rozpoczy dziaalno 20 grudnia 1996 r. - w dniu wyganicia mandatu IFOR.

Rola i mandat SFOR

Zgodnie z rezolucj Rady Bezpieczestwa nr 1088 z dnia 12 grudnia 1996 r. Siy Stabilizacyjne byy upowanione do wdraania wojskowych aspektw Porozumienia Pokojowego, jako prawny nastpca IFOR. Miay dziaa na podstawie rozdziau VII Karty Narodw Zjednoczonych (wprowadzanie pokoju si). Zasady zaangaowania przyjte dla SFOR byy takie same jak te, ktre obowizyway dla IFOR, tj. umoliwiay zmasowane uycie si, gdyby byo to konieczne do wypeniania misji SFOR lub w obronie wasnej. Gwnym zadaniem przydzielonym SFOR byo zapewnianie bezpiecznych warunkw niezbdnych do umacniania pokoju. Szczegowe zadania przedstawiay si nastpujco: odstraszanie lub powstrzymywanie prb wznowienia dziaa wojennych lub stwarzania nowych zagroe dla pokoju; umacnianie osigni IFOR i promowanie klimatu, w ktrym mgby postpowa proces pokojowy; zapewnianie wybirczego wsparcia organizacjom cywilnym, w miar posiadanych moliwoci.

Siy SFOR byy take gotowe do udzielenia nagej pomocy w sytuacjach awaryjnych siom ONZ stacjonujcym we wschodniej Sawonii. Siy SFOR liczyy okoo 31 tysicy onierzy, czyli niemal o poow mniej ni IFOR. W warunkach oglnego podporzdkowania si postanowieniom Porozumienia z Dayton, osignitych podczas mandatu IFOR, mniejsze liczebnie siy mogy skoncentrowa si na wdraaniu wszystkich postanowie Zacznika 1A Porozumienia Pokojowego. Oznaczao to midzy innymi: stabilizacj wczesnych warunkw bezpieczestwa umoliwiajcych funkcjonowanie wadz lokalnych i krajowych oraz dziaalno innych organizacji midzynarodowych, a take zapewnienie wsparcia innym agendom (wsparcie to byo kierowane do wybranych organizacji i ukierunkowane na

134

realizacj konkretnych zada, ze wzgldu na uszczuplenie dostpnych si). NATO przewidywao, e misja SFOR potrwa 18 miesicy, przy czym po szeciu i dwunastu miesicach miaa by przeprowadzona ocena wielkoci si, tak aby umoliwi pynne przeniesienie gwnego akcentu ze stabilizowania na odstraszanie, z myl o zakoczeniu misji w czerwcu 1998 r. Na podstawie oceny przeprowadzonej po szeciu miesicach, w czerwcu 1997 r. ustalono, i - z wyjtkiem dostosowania si w trakcie wrzeniowych wyborw lokalnych - adne inne istotne zmiany w zakresie liczebnoci i zdolnoci SFOR nie bd potrzebne a do czasu, gdy Rada Pnocnoatlantycka - w uzgodnieniu z uczestnikami SFOR nienalecymi do NATO - dokona wszechstronnej analizy sytuacji bezpieczestwa po wyborach w Boni i Hercegowinie.

Struktura dowodzenia SFOR

Siy Stabilizacyjne maj ujednolicon struktur dowodzenia i pozostaj pod kierownictwem NATO - polityczne kierownictwo i nadzr sprawowane s przez Rad Pnocnoatlantyck Sojuszu, jak przewidziano w Zaczniku 1A do Porozumienia Pokojowego. Caociowe dowdztwo wojskowe spoczywa w rkach Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR).

Udzia pastw nienalecych do NATO

Podobnie jak w przypadku IFOR, wszystkie pastwa czonkowskie NATO posiadajce siy zbrojne oddelegoway swoje oddziay do SFOR. Islandia - jedyny czonek NATO nieposiadajcy si zbrojnych - zapewnia wsparcie medyczne. Wszystkie 18 pastw nienalecych do NATO, ktre wysay swoje siy do IFOR, wziy take udzia w tworzeniu SFOR. Byy to: Albania, Austria, Bugaria, Estonia, Finlandia, Litwa, otwa, Polska, Republika Czeska, Rosja, Rumunia, Szwecja, Wgry i Ukraina uczestniczce w programie PdP - oraz Egipt2, Jordania2, Malezja i Maroko2. Do SFOR weszy take siy czterech pastw nieuczestniczcych w IFOR: Argentyna, Irlandia, Sowacja i Sowenia. W sumie w operacji tej uczestnicz siy 22 pastw nienalecych do NATO. Siy pastw nienalecych do NATO zostay wczone w dziaania operacyjne na tych samych zasadach co siy pastw czonkowskich. Specjalne ustalenia dotycz jedynie udziau w SFOR wojsk rosyjskich, ale
2 Uczestnicy Dialogu rdziemnomorskiego NATO.

135

generalnie rzecz biorc wszystkie jednostki otrzymuj rozkazy od dowdcy SFOR za porednictwem orodkw dowodzenia wielonarodowych dywizji. Personel Kwatery Gwnej SFOR w Sarajewie skada si z 25 pastw zarwno czonkw NATO jak i nienalecych do Sojuszu. Pastwa uczestniczce w operacji i nienalece do NATO maj oficerw cznikowych w SHAPE i bior udzia w planowaniu operacji oraz tworzeniu potrzebnych si, za porednictwem Midzynarodowego Centrum Koordynacyjnego. W orodkach dowodzenia NATO pastwa pozostajce poza Sojuszem i uczestniczce w tej operacji s konsultowane w najwaniejszych sprawach i maj moliwo wyraania swoich pogldw lub przyczania si do decyzji Rady Pnocnoatlantyckiej. Gwny mechanizm konsultacji politycznych pomidzy pastwami udostpniajcymi swoje siy nazywano "NAC+N" (obecnie nosi on nazw "EAPC (SFOR)") - s to spotkania Rady Pnocnoatlantyckiej z pastwami nienalecymi do Sojuszu, a udostpniajcymi siy na potrzeby tej operacji. Konsultacje z pastwami nienalecymi do NATO prowadzono take podczas posiedze Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) oraz na forum Grupy Koordynowania Polityki w formacie SFOR. Uczestnictwo pastw nienalecych do NATO nie tylko przyczynia si do realizacji zada SFOR, ale ma take szersze znaczenie. Wyposaa siy pastw partnerskich w praktyczne dowiadczenie w prowadzeniu wsplnych operacji z wojskami NATO oraz pokazuje, e pastwa sprzymierzone i nienalece do Sojuszu mog cile wsppracowa ze sob w ramach operacji kierowanej przez NATO, dla dobra pokoju. Szeroko oddziauje to na cay region i przyczynia si do wzmocnienia bezpieczestwa w caej Europie i poza jej granicami.

Aspekty cywilne
Pene wdroenie cywilnych aspektw porozumienia pokojowego nadal ma kluczowe znaczenie dla budowania podstaw trwaego pokoju. Podobnie jak Siy Implementacyjne, Siy Stabilizacyjne wspieraj realizacj cywilnych zada, jednak ze wzgldu na uszczuplenie dostpnych si, musiay okreli priorytety i powica uwag jedynie wybranym sprawom. Zgodnie z poleceniem Rady Pnocnoatlantyckiej, SFOR zapewni bezpieczne warunki do przeprowadzenia wyborw lokalnych, ktre odbyy si we wrzeniu 1997 r. Udziela OBWE take innych form wsparcia w przygotowaniu i prowadzeniu tych wyborw. Wspiera wysiki OBWE zmierzajce do wspomagania zainteresowanych stron we wdraaniu porozumie osignitych w ramach rodkw budowy zaufania i
136

bezpieczestwa oraz subregionalnej kontroli zbroje. Porozumienia w drugim z wymienionych obszarw ograniczaj poziomy uzbrojenia dostpne dla poszczeglnych stron, tak aby wyeliminowa niebezpieczestwo subregionalnego wycigu zbroje i doprowadzi do oglnej redukcji cikiego uzbrojenia w regionie. Bezporednia pomoc dla Biura Wysokiego Przedstawiciela (OHR) polega przede wszystkim na udostpnieniu wiedzy i dowiadczenia technicznego oraz wsparcia w zakresie telekomunikacji i inynierii, transportu powietrznego oraz sprztu i zasobw informatycznych. Pomoc tego rodzaju udzielana jest na rutynowych zasadach. SFOR nadal wspiera UNHCR w wypenianiu jego zada zwizanych z zapewnieniem warunkw powrotu uchodcw i osb przesiedlonych. SFOR pomaga wdraa procedury uatwiajce powrt uchodcw i przesiedlecw do strefy rozgraniczajcej, wynegocjowane w gronie rnych zainteresowanych organizacji oraz stron porozumienia pokojowego, np. nie dopuszczajc na teren tej strefy adnego uzbrojenia, poza wasnym. SFOR udziela pomocy UNHCR, przeprowadzajc ocen infrastruktury, warunkw mieszkaniowych oraz czynnikw ekonomicznych i spoecznych w ponad 80 miastach. Zebrane informacje s nastpnie udostpniane Centrum Informacji o Repatriacjach, gdzie s wykorzystywane do prowadzenia bazy danych o projektach zwizanych z porozumieniami o powrocie uchodcw i osb przesiedlonych. Podobnie jak poprzedzajcy go IFOR, SFOR cile wsppracuje z Midzynarodowymi Policyjnymi Siami Zadaniowymi ONZ (IPTF) w dziedzinie obserwacji, cznoci i transportu, a take zapewnia bezpieczny przebieg dziaa IPTF Zesp SFOR ds. egzekucji przepisw prawnych . zapewnia IPTF pomoc techniczn oraz wspomaga dziaania IPTF w zakresie ustanawiania punktw kontrolnych. SFOR wspiera take wprowadzanie w ycie przepisw Porozumienia Arbitraowego z Brcka zawartego 15 lutego 1997 r. Dziaania SFOR polegaj na zapewnieniu bezpieczestwa w samym miecie i jego okolicy oraz wspieraniu Kontrolera Porozumienia z Brcka, IPTF, UNHCR i innych agend zaangaowanych w wypenianie postanowie porozumienia. Pomoc dla Midzynarodowego Trybunau Kryminalnego dla byej Jugosawii (Trybuna Haski) udzielana wczeniej przez IFOR, jest kontynuowana przez SFOR. Obejmuje ona zapewnienie bezpieczestwa i udzielenie logistycznego wsparcia zespoom dochodzeniowym Trybunau Haskiego oraz obserwacj i naziemne patrolowanie terenw, gdzie istnieje prawdopodobiestwo odnalezienia masowych grobw. Rada Pnocnoatlantycka upowania SFOR do zatrzymywania i przekazywania w rce Trybunau Haskiego osb podejrzanych o dokonanie zbrodni
137

wojennych, jeli jednostki SFOR natkn si na takie osoby. Pewna liczba takich osb zostaa rzeczywicie zatrzymana i przekazana pod jurysdykcj Trybunau Haskiego. Kilka podejrzanych osb dobrowolnie oddao si w rce sprawiedliwoci. Wdraanie cywilnych postanowie porozumienia pokojowego jest wspierane przez lokalne oddziay oraz Cywilno-Wojskowy Zesp Zadaniowy SFOR (CMTF). Siedziba CMTF mieci si w Sarajewie i zatrudnia okoo 350 wojskowych. Pocztkowo byli to przede wszystkim rezerwici amerykaskich wojsk ldowych, ale z biegiem czasu CMTF staa si w rzeczywisty sposb bardziej midzynarodowa. Personel CMTF dysponuje cywilnymi umiejtnociami na rednim i wysokim szczeblu w dwudziestu funkcjonalnych obszarach, wczajc prawo, ekonomi i finanse, rolnictwo, przemys, handel i biznes, inynieri budowlan, transport, mieszkalnictwo, suby socjalne (szkolnictwo, publiczna suba zdrowia itp.), sprawy kulturalne, administracj pastwow, zarzdzanie i nauki polityczne.

WSPOMAGANIE PROCESU POKOJOWEGO W BONI

I HERCEGOWINIE

Kontynuacja midzynarodowej obecnoci wojskowej nadzorowanej przez NATO

W grudniu 1997 r. ministrowie spraw zagranicznych i obrony NATO podjli szereg dodatkowych decyzji zwizanych z wprowadzaniem w ycie Porozumienia Pokojowego w Boni i Hercegowinie. Ministrowie uznali krucho pokoju, pomimo pozytywnych osigni w kilku dziedzinach, i w zwizku z tym ponownie wyrazili wol NATO stworzenia jednolitego, demokratycznego i wielonarodowego pastwa. Z uznaniem przyjli dziaania Biura Wysokiego Przedstawiciela ONZ w Boni zmierzajce do przyspieszenia wdraania postanowie porozumienia pokojowego - Biuro wykorzystywao swj cay autorytet do promowania rozwizywania problemw i podejmowao wice decyzje w kwestiach wskazanych przez Rad ds. Wdraania Porozumie Pokojowych. Rada Pnocnoatlantycka wycigna rwnie wnioski z coraz powszechniejszej wsplnej opinii pojawiajcej si w Radzie ds. Wdraania Porozumie Pokojowych i poza ni, odnonie do potrzeby kontynuowania obecnoci wojskowej po wyganiciu mandatu SFOR. W zwizku z tym Rada Pnocnoatlantycka zwrcia si do wadz wojskowych Sojuszu o przedstawienie stosownych opcji.
138

20 lutego 1998 r. Rada wydaa owiadczenie, i NATO bdzie przygotowane do zorganizowania i poprowadzenia wielonarodowych si w Boni i Hercegowinie po zakoczeniu wczesnego mandatu SFOR w czerwcu 1998 r., pod warunkiem przyznania niezbdnego mandatu przez Organizacj Narodw Zjednoczonych. W zwizku z tym Rada Pnocnoatlantycka polecia wadzom wojskowym Sojuszu rozpoczcie opracowywania niezbdnych planw. Te nowe siy miay zachowa nazw "SFOR" i dziaa na podobnych zasadach w celu niedopuszczenia do wznowienia wrogich dziaa oraz udzielania pomocy w ksztatowaniu warunkw niezbdnych do wdraania cywilnych aspektw Porozumienia Pokojowego. Jednoczenie Rada przewidywaa realizacj stopniowej strategii obejmujcej regularne przegldy poziomw si i ich postpujc redukcj, w miar jak moliwe bdzie przekazywanie odpowiedzialnoci kompetentnym wsplnym instytucjom, wadzom cywilnym i podmiotom midzynarodowym. Wobec - oglnie rzecz biorc - stabilnej sytuacji w Boni i Hercegowinie, jesieni 1999 r. Rada Pnocnoatlantycka zlecia wadzom wojskowym Sojuszu restrukturyzacj i ograniczenie liczebnoci Si Stabilizacyjnych. W zwizku z tym poziomy si zostay zredukowane do okoo 23 tys. onierzy. Siy te s tworzone przez siedemnacie pastw czonkowskich i siedemnacie pastw spoza Sojuszu - w tym dwanacie pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju oraz Rosj, ktra zapewnia kontyngent liczcy 1 200 osb. W przewidywalnej przyszoci obecno SFOR bdzie potrzebna jako gwarant bezpiecznych warunkw oraz czynnik wspierajcy ugruntowanie odbudowy cywilnej. Niemniej jednak, pewne zachcajce znaki wiadcz o postpach w tej dziedzinie. Powroty uchodcw - w szczeglnoci spontaniczne nasiliy si w latach 1999 - 2000, co odzwierciedlao rosnce zaufanie ludzi i ich wiar w moliwo wzgldnie bezpiecznego powrotu do swoich dawnych domw i wiosek. Co wicej wyniki wyborw lokalnych w kwietniu 2000 r. wykazay zmniejszone wsparcie dla partii nacjonalistycznych i pewien wzrost zrnicowania politycznego. Kolejnym wydarzeniem, ktre przyczynio si do wzrostu stabilnoci bya pokojowa demilitaryzacja Brcka. Pomimo tych pozytywnych czynnikw, podczas posiedzenia Rady ds. Wdraania Porozumie Pokojowych w Brukseli w maju 2000 r. wyraone zostao niezadowolenie z tempa wprowadzania w ycie cywilnych aspektw porozumienia pokojowego oraz z faktu, e - pomimo upywu piciu lat - w kluczowych obszarach nie udao si osign wikszego postpu. Rada ds. Wdraania Porozumie Pokojowych okrelia trzy priorytetowe obszary: pogbienie reformy gospodarczej; przypieszenie
139

powrotu osb przesiedlonych i uchodcw; a take promowanie wsplnych instytucji, ktre bd ponosi odpowiedzialno zgodnie z zasadami demokracji. W ramach tego procesu Rada Pnocnoatlantycka obarczya SFOR odpowiedzialnoci za zapewnienie wskazwek i doradztwa Staemu Komitetowi Wojskowemu (SCMM). Dalsze informacje o roli SCMM s podane w nastpnej czci niniejszego opracowania. 11 listopada 2000 r. w Boni i Hercegowinie odbyy si wybory. Rzd pastwowy ostatecznie ukonstytuowa si 22 lutego 2001 r. Tworzyo go kilka umiarkowanych partii, ktre wsplnie powoay do ycia Sojusz na rzecz Zmian. By to pierwszy rzd, w ktrego skad nie weszy najwaniejsze partie nacjonalistyczne reprezentujce trzy grupy narodowociowe w tym kraju.

Wsplne dziaania w sferze bezpieczestwa

W grudniu 1997 r. poza podjciem decyzji odnoszcych si do SFOR, Rada Pnocnoatlantycka zainicjowaa szereg przedsiwzi pod nazw Wsplne Dziaania w sferze Bezpieczestwa. Znacznie rni si one od dziaa SFOR, ktrych celem byo zapewnienie podporzdkowania si wszystkich stron aspektom wojskowym Porozumienia Pokojowego z Dayton. Wsplne Dziaania w sferze Bezpieczestwa maj natomiast na celu promowanie zaufania i wsppracy pomidzy siami zbrojnymi Boni i Hercegowiny oraz popieranie rozwoju praktyk demokratycznych i zachcanie do budowy centralnych mechanizmw w sferze obronnoci, takich jak Stay Komitet Wojskowy (SCMM). Pocztkowy program Wsplnych Dziaa w sferze Bezpieczestwa przyjty przez Rad Pnocnoatlantyck obejmowa stworzenie kursw dla wojskowych i cywilnych osb odpowiedzialnych za obronno w Boni i Hercegowinie. Kursy te s organizowane w szkole NATO w Oberammergau w Niemczech. Promuj pojednanie, dialog i wzajemne zrozumienie pomidzy frakcjami, ktre dawniej toczyy ze sob wojny, w obrbie trzech jednostek terytorialnych tworzcych wsplne pastwo i reprezentujcych je partii. Program kursw obejmowa take wizyty i seminaria umoliwiajce osobom oficjalnie odpowiedzialnym za obron w Boni i Hercegowinie zapoznanie si z NATO i gbsze zrozumienie roli wsplnoty midzynarodowej w tworzeniu podstaw przyszego pokoju i stabilnoci w ich pastwie. Dodatkowo podjto ocen moliwoci NATO w zakresie optymalnego udzielenia pomocy rzdowi w Boni i Hercegowinie w doprowadzaniu centralnej instytucji odpowiedzialnej za obronno - SCMM - do stanu penej efektywnoci.
140

SCMM jest jedn ze wsplnych instytucji powoanych na mocy Porozumienia Pokojowego z Dayton i odpowiada za koordynacj dziaania si zbrojnych Boni i Hercegowiny. Skada si z prezydentw trzech grup etnicznych funkcjonujcych w obrbie tego pastwa, to jest: boniackich Chorwatw, boniackich Muzumanw i boniackich Serbw; ministrw obrony i szefw obrony Federacji Boniacko-Chorwackiej oraz Republiki Serbskiej; a take przedstawicieli wspomnianych grup etnicznych i obserwatorw midzynarodowych. Dodatkowym organem SCMM jest sekretariat. Funkcjonowanie SCMM ma silne wsparcie ze strony NATO. Ronie jego znaczenie w kierowaniu obronnoci na szczeblu krajowym. Wsplne Dziaania w sferze Bezpieczestwa s sponsorowane przez NATO. Koordynuje je SCMM, powoujc do tej instytucji przedstawicieli narodowych: zarwno z Federacji Boniacko-Chorwackiej oraz Republiki Serbskiej jak i z trzech wspomnianych grup etnicznych. Kursy dotycz wsppracy w zakresie bezpieczestwa. Zarwno uczestnicy, jak i organizatorzy oceniaj je pozytywnie. Nie tracc z pola widzenia swoich pierwotnych celw, Program Wsppracy w dziedzinie Bezpieczestwa (SCP) w coraz wikszym stopniu skupia si na bardziej konkretnych celach. W ramach tego Programu NATO pomaga Boni i Hercegowinie midzy innymi w realizacji zada okrelonych w Planie Prac sporzdzonym przez Rad ds. Wdraania Porozumie Pokojowych w maju 2000 r. Zadania te podejmowane we wsppracy z innymi organizacjami midzynarodowymi - obejmuj restrukturyzacj si zbrojnych poszczeglnych jednostek terytorialnych, wzmocnienie wsplnych instytucji obronnych oraz tworzenie polityki obronnej wsplnej dla caego pastwa.

Redukcja si zbrojnych reprezentujcych jednostki terytorialne (EAF)

Po 15-procentowej redukcji swoich stanw, dokonanej w 1999 r., siy zbrojne reprezentujce poszczeglne jednostki terytorialne miay do koca 2000 r. ponownie o 15 % zredukowa liczb onierzy w subie czynnej. SFOR monitoruje t sytuacj i wsppracuje z dowdcami poszczeglnych si zbrojnych w zakresie wypracowania wsplnej polityki bezpieczestwa i obrony, tak aby przysza struktura poszczeglnych si zbrojnych bya uzasadniona pod wzgldem ekonomicznym i speniaa wymogi bezpieczestwa.

Odbir uzbrojenia (Operation HARVEST)

W 1998 r. SFOR rozpocz odbieranie i niszczenie niezarejestrowanego uzbrojenia i amunicji znajdujcych si w prywatnych rkach, co miao
141

zwikszy oglne bezpieczestwo obywateli i przyczyni si do wzrostu zaufania niezbdnego do realizacji procesu pokojowego. Od czasu rozpoczcia tej operacji zebrano okoo 11 tys. sztuk uzbrojenia, 10 tys. min i 35 tys. granatw rcznych, a take 3,7 mln sztuk amunicji (2,8 mln w roku 1999 i 0,9 mln w 2000 r.), zasadniczo redukujc zagroenie stwarzane dla ludnoci miejscowej. Celem Projektu niwa 2000 (Project Harvest 2000) byo wykorzystanie sukcesu prac podejmowanych w 1999 r. poprzez przeniesienie odpowiedzialnoci za odbieranie uzbrojenia i amunicji na wadze krajowe i ich siy zbrojne. Operacja ta bya kontynuowana w roku 2001.

Zbrodnie wojenne i przestpcy wojenni

Stawianie przed sdem osb podejrzanych o popenienie zbrodni wojennych naley do prerogatyw wadz pastwowych. Niemniej jednak SFOR zapewnia bezpieczestwo i wsparcie logistyczne zespoom ledczym Midzynarodowego Trybunau Kryminalnego dla byej Jugosawii (Trybunau Haskiego), a take prowadzi obserwacje i naziemne patrolowanie miejsc wskazanych jako prawdopodobne masowe mogiy. Od roku 1996 siy NATO podjy dziaania zwizane z zatrzymaniem i przekazaniem do Hagi 37 osb podejrzanych o dokonanie zbrodni wojennych.

Kontrola wyszych warstw przestrzeni powietrznej

Zgodnie z Porozumieniem Pokojowym z Dayton, SFOR odpowiada za unormowanie ruchu w przestrzeni powietrznej nad Boni i Hercegowin poprzez zapewnienie stabilnych, bezpiecznych i trwaych warunkw, ktre ostatecznie miay umoliwi przywrcenie cywilnej kontroli nad przestrzeni powietrzn. Znaczcy krok w tym kierunku zosta uczyniony w styczniu 2000 roku, kiedy przywrcono cywiln kontrol nad wyszymi warstwami przestrzeni powietrznej nad Boni i Hercegowin. Plany obejmoway ograniczenie liczby wojskowych operacji lotniczych Sojuszu, tak aby umoliwi normalizacj warunkw w redniej warstwie przestrzeni powietrznej, a nastpnie do koca 2001 roku doprowadzi do penej normalizacji warunkw w caej przestrzeni powietrznej w tym regionie.

UNHCR - uchodcy i osoby przesiedlone

Od listopada 1995 r. warunki bezpieczestwa zapewniane przez SFOR umoliwiy powrt ponad 723 tys. osb (368 tys. uchodcw i 355 tys. przesiedlecw). Kluczowe znaczenie w tym aspekcie miao mie skuteczne wymuszenie przestrzegania prawa wasnoci. Do grudnia 2000 r.
142

odnotowano 51,5 tys. przypadkw ponownego wejcia w posiadanie domw i mieszka przez osoby, ktre uprzednio byy ich wacicielami. Niemniej jednak tempo tych zmian pozostaje wolne i w opisywanym okresie rozpatrzono jedynie 21 proc. wnioskw o przywrcenie praw wasnoci zoonych w Komisji ds. Roszcze Odszkodowawczych (CRPC).

ROLA NATO W ROZWIZYWANIU KONFLIKTU W KOSOWIE

To konfliktu
Kosowo ley w poudniowej Serbii i zamieszkiwane jest przez mieszan ludno, z ktrej wikszo stanowi Albaczycy. Region ten cieszy si wysokim poziomem autonomii wewntrz byej Jugosawii a do 1989 r., kiedy to przywdca Serbw, Slobodan Miloszewi zmieni status regionu, pozbawiajc go autonomii i ustanawiajc nad nim bezporedni kontrol Belgradu. Kosowscy Albaczycy zdecydowanie sprzeciwili si temu posuniciu. W cigu 1998 roku otwarty konflikt pomidzy serbskimi siami zbrojnymi i policj, a albask ludnoci Kosowa doprowadzi do mierci ponad 1500 kosowskich Albaczykw i zmusi 400 tys. osb do opuszczenia swoich domw. Wsplnota midzynarodowa bya ogromnie zaniepokojona eskalacj konfliktu i jego humanitarnymi konsekwencjami, a take grob rozprzestrzenienia si konfliktu na inne kraje. rdem niepokojw bya take postawa prezydenta Miloszewicia, ktry lekceway dyplomatyczne wysiki zmierzajce do pokojowego rozwizania kryzysu oraz destabilizujca rola bojwek organizowanych przez kosowskich Albaczykw. 28 maja 1998 r. Rada Pnocnoatlantycka obradujca na szczeblu ministrw spraw zagranicznych okrelia dwa gwne cele NATO w odniesieniu do kryzysu w Kosowie, a mianowicie: pomoc w osigniciu pokojowego rozwizania konfliktu poprzez wczanie si w reakcje wsplnoty midzynarodowej; a take promowanie stabilnoci i bezpieczestwa w ssiednich krajach, a w szczeglnoci w Albanii i byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii3.

Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

143

12 czerwca 1998 r. Rada Pnocnoatlantycka obradujca na szczeblu ministrw obrony zlecia przeprowadzenie oceny moliwych rodkw, ktre mog by podjte przez NATO w odniesieniu do rozwijajcego si kryzysu w Kosowie. W ten sposb doprowadzono do rozwaania bardzo wielu moliwych opcji. 13 padziernika 1998 r., w zwizku z pogorszeniem si sytuacji, Rada NATO wydaa rozkazy o aktywizacji si zbrojnych upowaniajce do podjcia nalotw powietrznych. To posunicie miao wesprze wysiki dyplomatyczne skaniajce reim Miloszewicia do wycofania swoich si z Kosowa, nawizania wsppracy zmierzajcej do zakoczenia aktw przemocy oraz uatwienia powrotu uchodcw. W ostatniej chwili, w wyniku kolejnych inicjatyw dyplomatycznych NATO i przedstawicieli amerykaskich, prezydent Miloszewi zgodzi si podporzdkowa ustaleniom i naloty powietrzne zostay odwoane. Rezolucja Rady Bezpieczestwa ONZ nr 1199 wyraaa midzy innymi gbokie zaniepokojenie w zwizku z nadmiernym uyciem siy przez serbskie suby porzdkowe i armi jugosowiask oraz wzywaa obie strony konfliktu do zawieszenia broni. Zgodnie z duchem tej rezolucji, okrelono limity liczebnoci serbskich si w Kosowie oraz ustalono zakres ich dziaania, co byo wynikiem oddzielnego porozumienia zawartego z rzdem serbskim. Dodatkowo ustalono, e Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) powoa do ycia Misj Weryfikacyjn w Kosowie (KVM), ktra miaa obserwowa przestrzeganie porozumienia na ldzie. NATO miao w ramach swojej misji prowadzi obserwacje powietrzne. Stworzenie tych dwch misji zostao zaakceptowane przez Rad Bezpieczestwa ONZ w rezolucji nr 1203. W obserwacjach powietrznych zgodzio si uczestniczy kilka pastw nienalecych do NATO. Wspierajc wysiki OBWE, Sojusz powoa do ycia specjalne wojskowe siy zadaniowe, ktre miay asystowa w awaryjnej ewakuacji personelu Kosowskiej Misji Weryfikacyjnej, gdyby odnowienie si konfliktu postawio ich w sytuacji zagroenia. Wspomniane siy zadaniowe zostay rozmieszczone w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii4 i znajdoway si pod oglnym kierownictwem Naczelnego Dowdcy Si Sprzymierzonych NATO Europa. Pomimo podjcia tych krokw, sytuacja w Kosowie ponownie zaognia si na pocztku 1999 roku, co byo wynikiem pewnej liczby prowokacji dokonywanych przez obie strony oraz uycia nadmiernej i nieproporcjonalnej siy przez serbsk armi i specjalne siy policyjne.
4 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

144

Niektre z tych incydentw zostay zaagodzone poprzez wysiki mediacyjne czonkw misji weryfikacyjnej OBWE, jednak w poowie stycznia sytuacja ulega dalszemu pogorszeniu w zwizku z nasileniem si ofensywy serbskiej przeciwko kosowskim Albaczykom. Wznowione zostay midzynarodowe wysiki zmierzajce do nadania nowego politycznego impulsu prbom poszukiwania pokojowego rozwizania konfliktu. Grupa Kontaktowa skadajca si z przedstawicieli szeciu pastw5, powoana do ycia w 1992 r. podczas Londyskiej Konferencji na temat byej Jugosawii, zebraa si 29 stycznia. Postanowiono wwczas o pilnym podjciu negocjacji angaujcych strony konfliktu, co miao by czci midzynarodowych wysikw mediacyjnych. NATO wspierao i promowao wysiki grupy kontaktowej, wyraajc 30 stycznia zgod na przeprowadzenie w razie potrzeby nalotw powietrznych oraz wydajc formalne ostrzeenie skierowane do obu stron konfliktu. Kulminacj tych skoncentrowanych inicjatyw byo podjcie wstpnych negocjacji w Ramboulliet niedaleko Parya, w dniach 6-23 lutego, ktrych kontynuacj bya druga runda negocjacji w Paryu, w dniach 15-18 marca. Pod koniec drugiej rundy negocjacji delegacja kosowskich Albaczykw podpisaa zaproponowane porozumienie pokojowe, jednak rozmowy zostay zerwane z powodu braku podpisu delegacji serbskiej. Natychmiast po tym serbskie wojsko i policja nasiliy swoje dziaania przeciwko ludnoci Kosowa pochodzenia albaskiego, wprowadzajc w ten region dodatkow liczb onierzy i czogw, co byo jawnym amaniem porozumienia zawartego w padzierniku poprzedniego roku. Dziesitki tysicy osb zaczo porzuca swoje domy w obliczu tej systematycznej ofensywy. 20 marca Kosowska Misja Weryfikacyjna zostaa wycofana z tego regionu wobec oporu si serbskich uniemoliwiajcego dalsze wypenianie powierzonych jej zada. Ambasador USA Richard Holbrooke polecia do Belgradu, podejmujc ostatni prb przekonania prezydenta Miloszewicia do zaprzestania atakw na kosowskich Albaczykw pod grob natychmiastowego podjcia natowskich nalotw powietrznych. Miloszewi odmwi podporzdkowania si tym ustaleniom i 23 marca wydany zosta rozkaz o rozpoczciu nalotw, w ramach operacji si sprzymierzonych (Operation Alllied Force).
5 Francja, Niemcy, Rosja, Wielka Brytania, Wochy i Stany Zjednoczone.

145

Cele NATO
Cele NATO w odniesieniu do konfliktu w Kosowie byy przedstawione w owiadczeniu wydanym podczas nadzwyczajnego posiedzenia Rady Pnocnoatlantyckiej, ktre odbyo si 12 kwietnia 1999 r. w siedzibie NATO. 23 kwietnia 1999 roku przywdcy pastw i rzdw zebrani w Waszyngtonie potwierdzili, e celem Sojuszu jest: moliwe do weryfikacji zaprzestanie wszystkich dziaa wojennych i natychmiastowe zakoczenie aktw przemocy i represji; wycofanie z Kosowa si wojskowych, policyjnych i paramilitarnych; stacjonowanie w Kosowie si midzynarodowych; bezwarunkowy i bezpieczny powrt wszystkich uchodcw i osb przesiedlonych oraz nieograniczony dostp do nich organizacji zajmujcych si niesieniem pomocy humanitarnej; stworzenie politycznych ram porozumienia w Kosowie zgodnie z ukadami z Rambouillet oraz w zgodzie z prawem midzynarodowym i Kart Narodw Zjednoczonych.

Przez cay czas trwania konfliktu osignicie tych celw, w poczeniu ze rodkami zapewniajcymi ich pen realizacj, byo postrzegane przez Sojusz jako wstpny i konieczny warunek zakoczenia aktw przemocy i pooenia kresu cierpieniom w Kosowie. 10 czerwca 1999 r., po zakoczeniu kampanii powietrznej trwajcej 77 dni, Sekretarz Generalny NATO Javier Solana ogosi, e wyda generaowi Wesleyowi Clarkowi, Naczelnemu Dowdcy Sojuszniczych Si Zbrojnych NATO Europa instrukcj zawieszenia kampanii powietrznej NATO. Decyzja ta zostaa podjta po konsultacjach z Rad Pnocnoatlantyck oraz po uzyskaniu od gen. Clarka potwierdzenia o rozpoczciu penego wycofywania si jugosowiaskich z Kosowa. Wspomniane wycofanie si byo zgodne z wojskowym porozumieniem technicznym zawartym pomidzy NATO a Federaln Republik Jugosawii wieczorem 9 czerwca. W imieniu Sojuszu porozumienie to podpisa genera broni Sir Michael Jackson, a w imieniu armii jugosowiaskiej genera - pukownik Svetozar Marjanovi. Trzecim sygnatariuszem by genera broni Obrad Stevanovi z Ministerstwa Spraw Wewntrznych, ktry podpisa porozumienie w imieniu rzdw Federalnej Republiki Jugosawii i Republiki Serbii. Wycofanie si jugosowiaskich z Kosowa byo rwnie zgodne z porozumieniem zawartym 3 czerwca pomidzy Federaln Republik Jugosawii a specjalnymi wysannikami
146

Unii Europejskiej i Rosji (byli nimi prezydent Finlandii Martti Ahtisaari i Wiktor Czernomyrdin - byy premier Rosji). 10 czerwca Rada Bezpieczestwa ONZ przyja rezolucj nr 1244, w ktrej powitano przyjcie przez Federaln Republik Jugosawii zasad politycznego rozwizania kryzysu w Kosowie, w tym zgod Federalnej Republiki Jugosawii na natychmiastowe zakoczenie aktw przemocy i szybkie wycofanie si wojskowych, policyjnych i paramilitarnych. Rezolucja ta zostaa przyjta 14 gosami za, z jednym gosem wstrzymujcym si (Chiny). Jej gwn treci bya decyzja Rady Bezpieczestwa o ustanowieniu midzynarodowej obecnoci jednostek cywilnych i si bezpieczestwa w Kosowie pod auspicjami Narodw Zjednoczonych. Zgodnie z rozdziaem VII Karty Narodw Zjednoczonych, Rada Bezpieczestwa postanowia, e polityczne rozwizanie kryzysu bdzie oparte na oglnych zasadach przyjtych 6 maja przez ministrw spraw zagranicznych grupy siedmiu najbardziej uprzemysowionych pastw i Federacji Rosyjskiej (G 8). Rozwizanie to miao by take zgodne z zasadami zawartymi w dokumencie zaprezentowanym w Belgradzie przez prezydenta Finlandii i specjalnego przedstawiciela Federacji Rosyjskiej. Dokument ten zosta 3 czerwca zaakceptowany przez rzd Federalnej Republiki Jugosawii. Zarwno dokument G-8, jak i ukad zaakceptowany przez rzd jugosowiaski zostay wczone jako zaczniki do wspomnianej rezolucji. Zasady rozwizania pokojowego obejmoway midzy innymi: natychmiastowe i moliwe do sprawdzenia pooenie kresu aktom przemocy i represji w Kosowie; wycofanie si wojskowych, policyjnych i paramilitarnych Federalnej Republiki Jugosawii; zapewnienie skutecznej midzynarodowej obecnoci sub cywilnych i si bezpieczestwa, ze znacznym udziaem NATO w siach bezpieczestwa i ujednoliconej strukturze dowodzenia i kontroli; stworzenie tymczasowej administracji; bezpieczny i swobodny powrt wszystkich uchodcw; proces polityczny zapewniajcy znaczcy poziom samorzdnoci; rozbrojenie Armii Wyzwolenia Kosowa oraz wszechstronn trosk o gospodarczy rozwj regionu dotychczas objtego kryzysem. Rada Bezpieczestwa upowania pastwa czonkowskie oraz odpowiednie organizacje midzynarodowe do ustanowienia midzynarodowej obecnoci si bezpieczestwa i postanowia, e zakres odpowiedzialnoci tych si bdzie obejmowa odstraszanie prb wznowienia wrogich aktw, rozbrojenie Armii Wyzwolenia Kosowa i stworzenie bezpiecznych warunkw powrotu uchodcw oraz dziaalnoci midzynarodowych sub cywilnych. Rada Bezpieczestwa upowania rwnie Sekretarza Generalnego ONZ do ustanowienia midzynarodowej
147

obecnoci sub cywilnych i zwrcia si do niego z prob o wyznaczenie specjalnego przedstawiciela, ktry mia kontrolowa wdraanie tych postanowie. Po przyjciu rezolucji Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych nr 1244, genera Jackson - wyznaczony na stanowisko gwnodowodzcego tworzonych si i dziaajcy na podstawie instrukcji Rady Pnocnoatlantyckiej - podj natychmiastowe przygotowania do bardzo szybkiego rozmieszczenia si bezpieczestwa obdarzonych mandatem Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych.

Kierowane przez NATO Midzynarodowe Pokojowe w Kosowie (KFOR)

Siy

Pierwsze jednostki KFOR weszy do Kosowa 12 czerwca 1999 r. Jak uzgodniono w ramach Wojskowego Porozumienia Technicznego, rozmieszczenie tych si byo zsynchronizowane z wycofywaniem z Kosowa si serbskich. Do 20 czerwca zakoczone zostao wycofywanie si serbskich oraz do koca wykonano wstpne zadania KFOR zwizane z rozmieszczaniem si. W maksymalnym skadzie KFOR obejmowa 50 tys. osb personelu. W KFOR uczestniczyy siy wszystkich 19 pastw czonkowskich NATO oraz 20 pastw spoza Sojuszu - wrd nich z 16 pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju, w tym kontyngent rosyjski liczcy 3,2 tys. osb. Wszystkie te siy byy podporzdkowane ujednoliconej strukturze dowodzenia i kontroli. Rwnie 20 czerwca Sekretarz Generalny NATO ogosi formalne zakoczenie kampanii nalotw powietrznych - zgodnie z postanowieniami Wojskowego Porozumienia Technicznego. Decyzja ta zostaa podjta po otrzymaniu zapewnienia od Naczelnego Dowdcy Sojuszniczych Si NATO Europa o opuszczeniu Kosowa przez serbskie siy bezpieczestwa. Przez cay czas trwania kryzysu, NATO odgrywao wiodc rol w wysikach humanitarnych zmierzajcych do zagodzenia cierpie wielu tysicy uchodcw zmuszonych do opuszczenia Kosowa w wyniku serbskiej kampanii czystek etnicznych. W byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii6 oddziay NATO zbudoway obozy dla uchodcw, centra przyjmowania uchodcw i stacje awaryjnego doywiania, a take przetransportoway wieleset ton pomocy humanitarnej kierowanej do osb znajdujcych si w potrzebie. W Albanii NATO rozmiecio znaczce siy, ktre miay zapewni podobne formy pomocy oraz wspierao wysiki
6 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

148

Wysokiego Przedstawiciela ONZ ds. uchodcw (UNHCR) w zakresie koordynacji lotw z pomoc humanitarn. Sojusz uzupenia rwnie te loty, wykorzystujc jednostki powietrzne dostarczone przez pastwa czonkowskie. Euroatlantycki Orodek Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC) powoany do ycia przez NATO w czerwcu 1998 r. rwnie odgrywa znaczc rol w koordynowaniu wsparcia udzielanego operacjom pomocowym UNHCR. Od rozpoczcia kryzysu, przedmiotem szczeglnej troski pastw czonkowskich NATO i caej wsplnoty midzynarodowej bya sytuacja kosowskich Albaczykw pozostajcych w Kosowie, ktrych los by opisywany przez uchodcw opuszczajcych t prowincj. Wszystkie dane wskazyway na zorganizowan akcj przeladowa obejmujc masowe egzekucje, wykorzystywanie cywilw jako "ywe tarcze", gwaty, masowe wysiedlenia, palenie i pldrowanie domw i wiosek, niszczenie plonw i ywego inwentarza, pozbawianie prawa do tosamoci, pochodzenia i wasnoci poprzez konfiskat dokumentw, gd, niedoywienie, skrajne wyczerpanie, a take wiele innych przypadkw naruszania praw czowieka i midzynarodowych norm cywilizowanego postpowania.

Wspieranie ssiednich pastw

Sojusz w peni zdawa sobie spraw z olbrzymich problemw humanitarnych, politycznych i gospodarczych trapicych pastwa w tym regionie w wyniku konfliktu kosowskiego. W szczeglnoci wysiki Sojuszu koncentroway si na zapewnieniu natychmiastowej praktycznej pomocy w zakresie rozwizywania kryzysu uchodcw. W tym celu czci si bezpieczestwa NATO w tym regionie przydzielono zadania humanitarne. Na pocztku kwietnia 1999 r., dowdca NATO w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii7 otrzyma pene uprawnienia do koordynowania pomocy NATO dla tego kraju, a take do tworzenia nastpnych jednostek dowodzenia w Albanii - we wsppracy z wadzami albaskimi i UNHCR - w celu przeprowadzenia oceny sytuacji humanitarnej i zapewnienia wsparcia. Rada Pnocnoatlantycka polecia rwnie wadzom wojskowym Sojuszu opracowanie dalszych planw zmierzajcych do realizacji tych zada. Dalsza pomoc obejmowaa zapewnienie awaryjnego zakwaterowania oraz budow obozw dla uchodcw i wspieranie organizacji humanitarnych, midzy innymi poprzez udostpnienie rodkw transportu oraz dystrybucj ywnoci i pomocy. Czonkowie NATO udzielili finansowego i pozafinansowego wsparcia Albanii i byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii7 oraz ponownie zapewnili, e odpowiedz na wszelkie prby
7 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

149

podwaenia bezpieczestwa tych pastw, ktre byyby podejmowane przez Jugosawi w zwizku z obecnoci i dziaaniami si NATO na ich terytorium. Szefowie pastw i rzdw NATO zebrani w Waszyngtonie przedstawili swoj wizj osignicia trwaego pokoju, stabilnoci i przyszego dobrobytu, ktrej podstaw byo postpujce wczanie pastw tego regionu do gwnego nurtu przemian europejskich. NATO miao w tym zakresie dziaa rami w rami z innymi instytucjami midzynarodowymi. Szefowie pastw i rzdw NATO opracowali procedury indywidualnych konsultacji i dyskusji pomidzy 19 pastwami czonkowskimi NATO i pastwami w tym regionie oraz zobowizali si promowa wspprac regionaln w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). Zgodzili si rwnie na wykorzystanie rodkw Partnerstwa dla Pokoju (PdP) w celu zapewnienia bardziej bezporedniej i ukierunkowanej pomocy zmierzajcej do rozwizywania ich problemw bezpieczestwa. Sojusz z radoci odnotowa podobne inicjatywy podejmowane przez inne podmioty, w tym propozycj Unii Europejskiej w zakresie zwoania pod koniec maja 1999 r. konferencji na temat Paktu Stabilnoci dla Europy Poudniowo-Wschodniej. Sojusz uzna rwnie, e Grupa Siedmiu pastw (G7) oraz instytucje finansowe, takie jak Bank wiatowy i Midzynarodowy Fundusz Walutowy bd odgrywa ywotn rol w procesie odbudowy po zakoczeniu kryzysu w Kosowie. Sytuacja w Kosowie bya starannie monitorowana przez Rad Pnocnoatlantyck. Podczas spotka ministerialnych, ktre odbyy si w maju 2000 r., pastwa czonkowskie NATO potwierdziy swoj wol odegrania penej roli w doprowadzeniu do realizacji celw wsplnoty midzynarodowej przedstawionych w Rezolucji Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych nr 1244. Zgodnie z tym, Sojusz mia dziaa w kierunku odbudowy pokojowego, wieloetnicznego, wielokulturowego i demokratycznego Kosowa, w ktrym wszyscy jego mieszkacy bd mogli cieszy si powszechnymi prawami i swobodami. Ministrowie spraw zagranicznych NATO wyrazili silne poparcie dla pracy podejmowanej przez misj ONZ w Kosowie (UNMIK) oraz przez specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ, a take wyrazili wol utrzymania wysokiego poziomu wsppracy pomidzy UNMIK i KFOR. Potwierdzili zdecydowan wol utrzymania poziomu si i zdolnoci KFOR w wymiarze niezbdnym do stawiania czoa napotykanym wyzwaniom. Wyzwania te obejmoway utrzymywanie bezpieczestwa we wci niestabilnym Kosowie, zapobieganie aktom przemocy na tle etnicznym, zapewnianie bezpieczestwa i ochrony wszystkim mniejszociom, wspomaganie

150

powrotu uchodcw - niezalenie od tego czy naleeli oni do spoecznoci albaskiej, serbskiej czy innej - oraz wspieranie OBWE w zakresie przeprowadzenia wolnych, uczciwych i bezpiecznych wyborw. Wiosn 2001 r., po gwatownych starciach na granicy z Kosowem, w ktrych uczestniczyy siy byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii8 oraz ekstremistw albaskich wedug doniesie stacjonujcych w Kosowie, KFOR zainicjowa dodatkowe dziaania obejmujce wzmocnienie naziemnych i powietrznych patroli, operacji antyprzemytniczych oraz dziaa zwizanych z odnalezieniem i pochwyceniem przestpcw. Zintensyfikowano rwnie loty rozpoznawcze i obserwacyjne oraz dziaania wywiadowcze.

AMANIE PRAW CZOWIEKA W KOSOWIE ORAZ POMOC

KFOR W ROZWIZYWANIU KWESTII HUMANITARNYCH
Stworzenie warunkw umoliwiajcych rozwizanie podstawowych problemw politycznych Kosowa byo niezwykle trudnym i dugoterminowym zadaniem. Uwzgldniajc skal narastajcego kryzysu humanitarnego w Kosowie wiosn 1999 roku oraz ogrom zniszcze i przemocy spowodowany przez belgradzki rzd Miloszewicia, naley uzna, e w opisywanym okresie sytuacja ulega znaczcej poprawie. Wci pozostao wiele do zrobienia, ale fakty i liczby przedstawione poniej skadaj si na olbrzymi list osigni, ktre toruj drog do przyszej stabilnoci prowincji i bezpieczestwa caego regionu. Informacje zebrane przez Misj Weryfikacyjn OBWE w Kosowie (KVM), ktra dziaaa w Kosowie od stycznia do marca 1998 r., wskazyway na zorganizowan i systematyczn kampani przeladowa ludnoci albaskiej przez siy serbskie i jugosowiaskie. Wysiedlenia, arbitralne aresztowania i zabjstwa oraz inne przykady amania praw czowieka i metody zastraszania byy ju wwczas dobrze udokumentowane. Raport misji stwierdza, i amania prawa dopuszczay si obie strony konfliktu etnicznego, jednak ogrom cierpie zdecydowanie przewaa po stronie kosowskich Albaczykw, co wynikao z dziaa jugosowiaskich i serbskich si zbrojnych oraz aparatw bezpieczestwa. Naczelny prokurator Midzynarodowego Trybunau Kryminalnego dla byej Jugosawii (Trybunau Haskiego) odnotowaa odnalezienie w Kosowie okoo 526 zbiorowych mogi oraz udokumentowaa ponad 4 tys. ekshumowanych cia. W opisywanym okresie kontynuowano badania w kolejnych 300 miejscach.
8 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw..

151

Uchodcy
Skala problemu zwizanego z relokacj przesiedlonych osb i uchodcw w Kosowie jest znaczcym przedmiotem troski. Do pocztku kwietnia 1999 r. urzd Wysokiego Komisarza Narodw Zjednoczonych ds. Uchodcw szacowa, e kampania czystek etnicznych doprowadzia do obecnoci 226 tys. uchodcw w Albanii, 125 tys. w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii oraz 33 tys. uchodcw w Czarnogrze. Do koca maja 1999 r., ponad 230 tys. uchodcw przybyo do byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii9, ponad 430 tys. do Albanii i okoo 64 tys. do Czarnogry. Okoo 21,5 tys. uchodcw dotaro do Boni, a ponad 61 tys. zostao ewakuowanych do innych krajw. Okoo 1,5 mln ludzi, tj. 90 proc. ludnoci Kosowa si usunito z ich domw, a w samym Kosowie okoo 580 tys. osb stracio dach nad gow. Okoo 225 tys. kosowskich mczyzn uznano za zaginionych, a a 5 tys. mieszkacw tej prowincji stao si ofiarami egzekucji. Pomoc udzielana przez siy NATO w celu agodzenia sytuacji uchodcw obejmowaa: dostawy sprztu oraz budow obozw i domw dla 50 tys. uchodcw w Albanii; pomoc przy rozbudowie obozw w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii10; zapewnienie pomocy medycznej i przeprowadzenie zabiegw lekarskich w warunkach polowych; transportowanie uchodcw w bezpieczne miejsca; zapewnianie transportu pomocy humanitarnej i dostaw. Siy NATO dostarczyy w ten region drog powietrzn wiele tysicy ton ywnoci i sprztu. Do koca maja 1999 r. przetransportowano ponad 4 666 ton ywnoci i wody, 4 325 ton innych towarw, 2 624 tony namiotw i prawie 1 600 ton pomocy medycznej. Z sukcesem prowadzono rwnie akcj powrotu uchodcw. Okoo 1,3 mln uchodcw i osb przesiedlonych z Kosowa i okolic mogo powrci do swoich domw i wsi. Jednak w opisywanym okresie ok. 200 tys. kosowskich Serbw i 40 tys. osb nalecych do innych mniejszoci etnicznych wci pozostawao na uchodstwie w Federalnej Republice Jugosawii. W maju 2000 r. powoano do ycia Wsplny Komitet ds. Powrotw (JCR). Jego zadaniem byo przeanalizowanie sposobw i rodkw umoliwiajcych bezpieczny i trway powrt - szczeglnie Serbw zamieszkujcych Kosowo. KFOR i Misja Narodw Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK), a take inne organizacje midzynarodowe pomogy koordynowa i wspiera akcj przesiedlecz - na miar swych rodkw i
9 10 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw. Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

152

zdolnoci - a take staray si ograniczy potencjalne rda przemocy etnicznej. Siy KFOR zwikszyy swoj obecno w enklawach mniejszoci, tak aby zapewnia bezpieczestwo i tumi w zarodku akty przemocy skierowane przeciwko kosowskim Serbom i innym mniejszociom.

Odbudowa
W czerwcu 1999 r. w Kosowie byo ponad 128 zniszczonych i zrujnowanych domw. Do 31 stycznia 2001 roku odbudowano okoo 18 tys. domw, a w opisywanym okresie trway remonty ponad 8 tys. dalszych. Dziaania skupiy si na naprawie i renowacji systemu energii elektrycznej, odbudowie drg i torw kolejowych oraz naprawie mostw.

Pomoc medyczna
Pomoc medyczna staa si kolejnym obszarem dziaa KFOR, a rocznie opiek medyczn obejmuje si ponad 50 tys. osb cywilnych.

Bezpieczestwo
Kosowo jest obecnie zupenie innym miejscem, ni to do ktrego w czerwcu 1999 roku przybyy oddziay KFOR. Stolica prowincji - Prisztina jest ttnicym centrum, gdzie wida samochody, ruch uliczny, handel i otwarte sklepy. Podobnie wyglda sytuacja w innych gwnych miastach. Wikszo mieszkacw Kosowa cieszy si bezpieczestwem i normalizacj ycia, ktre byy dla nich niedostpne przez wiele lat. Trwaj wysiki zmierzajce do zapewnienia w Kosowie bezpieczestwa dla wszystkich. KFOR przeprowadza do 800 patroli dziennie, strzee ponad 550 kluczowych punktw i utrzymuje ponad 250 punktw kontroli pojazdw. Kadego dnia dwch z trzech onierzy KFOR bierze udzia w operacjach zwizanych z zapewnieniem bezpieczestwa. Jednym z podstawowych priorytetw KFOR jest poprawa bezpieczestwa mniejszoci etnicznych. Ponad 50 proc. skadu osobowego tych si angauje si w ochron mniejszoci w Kosowie gwnie Serbw. Dziaania te obejmuj: strzeenie indywidualnych domw i wiosek, dowoenie ludzi do szk i sklepw, patrolowanie, monitorowanie punktw kontrolnych, ochron wybranych miejsc oraz pomoc udzielan ludnoci cywilnej. Siy KFOR zostay take rozmieszczone w Mitrowicy, tak aby zapewni bezpieczestwo po obu stronach rzeki Ibar.
153

W zasadniczy sposb zmniejszya si liczba wypadkw spowodowanych przez niewybuchy i niewypay, takie jak miny i bomby kasetowe, co byo wynikiem pracy cywilnych zespow saperskich dziaajcych na zlecenie Akcji Zwalczania Min i Centrw Koordynacyjnych oraz KFOR.

Kontrola granic
KFOR kontynuuje kontrol obszarw przygranicznych, wykorzystujc poczone patrole piesze, samochodowe i helikopterowe, zapewniajc obsad 8 punktw przekroczenia granicy i wspierajc Misj Narodw Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK) w 4 kolejnych punktach. KFOR prowadzi rwnie obserwacj powietrzn. KFOR jest w cigy sposb zaangaowany w zapewnianie bezpieczestwa granic. Pojazdy s poddawane starannym przeszukiwaniom, a kierowcy musz okazywa dokumenty podczas wyrywkowych kontroli na punktach granicznych. W wikszoci oficjalnych punktw granicznych i przej na liniach rozgraniczajcych dziaania KFOR s cile skoordynowane z prac stray granicznych po obu stronach oraz z dziaaniami policji granicznej i urzdnikw celnych UNMIK. Po eskalacji aktw przemocy, ktra nastpia w regionie przygranicznym wiosn 2001 roku, 12 marca tego roku wadzom NATO udao si doprowadzi do zawieszenia broni. Rada Pnocnoatlantycka zdecydowaa si nastpnie przeprowadzi podzielon na etapy i warunkow redukcj ldowej strefy bezpieczestwa wok Kosowa, zgodnie z postanowieniami Wojskowego Porozumienia Technicznego, na podstawie planu przedstawionego przez nowy rzd jugosowiaski i prezydenta Kosztunic (Plan Czowicia).

Wdraanie postanowie cywilnych

W czerwcu 1999 r. w Kosowie nie byo struktur cywilnych ani administracji. Natomiast w opisywanym okresie wszystkie struktury wadzy wykonawczej, legislacyjnej i sdowniczej byy ju zintegrowane w ramach Wsplnych Zintegrowanych Struktur Administracji. W lutym 2000 r. istniay ju cztery z dziewitnastu wydziaw administracji, ktre miay by powoane do ycia w ramach Wsplnych Zintegrowanych Struktur Administracji, w pniejszym okresie stopniowo powstaway nastpne. 2 lutego 2000 r. przywdca kosowskich Albaczykw dr Ibrahim Rugova formalnie ogosi rozwizanie tzw. gabinetu cieni i zwizanych z

154

nim struktur. Przewodniczcy parlamentu Idriz Ajeti potwierdzi wykonanie tej decyzji. 16 lutego 2000 r. odbyo si drugie posiedzenie rozszerzonej Tymczasowej Rady Kosowa. Uczestniczyo w nim 28 czonkw, w tym biskup Kocioa katolickiego. We wszystkich 29 okrgach miejskich powoano nastpnie wadze administracyjne. Dokonano rwnie przydziau rodkw budetowych na wszystkie podstawowe dziaania wadz lokalnych. W padzierniku 2000 roku Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) odegraa znaczc rol w przygotowaniu wyborw lokalnych, przeprowadzajc midzy innymi rejestracj wyborcw. Warunki bezpieczestwa niezbdne do zapewnienia swobodnego przemieszczania si osb w tym obszarze byy zabezpieczane przez KFOR we wsppracy z UNMIK. Wybory te odbyy si bez wikszych incydentw i doprowadziy do zwycistwa umiarkowanej Demokratycznej Ligi Kosowa (LDK) kierowanej przez dr Rugov. W poczeniu z wynikiem wyborw w Serbii, ktre odbyy si w grudniu 2000 r. i doprowadziy do obalenia reimu byego prezydenta Miloszewicia przez parti Serbskiej Opozycji Demokratycznej, kierowan przez Vojislava Kosztunic, wybory w Kosowie miay - zgodnie z przewidywaniami - znaczco oddziaywa na sytuacj polityczn w caym regionie.

Rzdy prawa
W czerwcu 1999 r., kiedy siy KFOR przybyy do Kosowa, w regionie tym popeniano rednio 50 morderstw tygodniowo. Do wiosny 2000 r. liczba ta spada do 7 tygodniowo, co byo porwnywalne ze redni notowan w wielu duych miastach europejskich. Wiele z tych aktw przemocy mona przypisa dziaalnoci kryminalnej, a nie motywom zwizanym z nienawici etniczn. Motywacja ta jednak cakowicie nie wygasa. Niemniej jednak znaczna cz si KFOR nadal jest zaangaowana w patrolowanie i obsug punktw kontrolnych oraz ochron miejsc dziedzictwa, w ramach przywracania rzdw prawa i porzdku. Policja kosowska (KPS) stworzona przez OBWE i zaangaowana w sprawiedliwe i bezstronne wymuszanie przestrzegania przepisw prawa przez ca ludno, liczya okoo 3,1 tys. osb i zaczynaa wnosi znaczcy wkad do ustanawiania rzdw prawa. Celem wyznaczonym na 2001 r. byo osignicie poziomu si wynoszcego 4 tys. aktywnych czonkw policji kosowskiej. Mia by to znaczcy krok w kierunku stworzenia
155

samowystarczalnych si porzdkowych, prowadzcy do ograniczenia zalenoci od policji UNMIK. Pomoc midzynarodowa przyczynia si take do odbudowy systemu sdownictwa i wymiaru sprawiedliwoci. Wsparcie polega, midzy innymi, na powoaniu znacznej liczby sdziw midzynarodowych.

Rotacja personelu orodkw dowodzenia

Midzynarodowe Siy Pokojowe w Kosowie podlegaj oglnemu dowdztwu Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR). Operacyjne dowodzenie KFOR byo pierwotnie przejte przez Korpus Szybkiego Reagowania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (ARRC), ktry jest ldowym komponentem Si Szybkiego Reagowania ACE. Nastpnie dowdztwo to zostao przekazane Sojuszniczym Siom Ldowym NATO Europa rodkowa (LANDCENT), ktre byo jednym z gwnych dowdztw podlegych byym Siom Sojuszniczym Europa rodkowa (AFCENT). W kwietniu 2000 r. operacyjne dowdztwo nad KFOR zostao przekazane przez Siy Sojusznicze Ldowe NATO Europa rodkowa (LANDCENT) w rce Eurokorpusu skadajcego si z onierzy z 5 pastw. Byo to zgodne z porozumieniem zawartym pomidzy pastwami uczestniczcymi w Eurokorpusie11 a NATO jako ca organizacj. Zgodnie z tym porozumieniem Eurokorpus mg by udostpniony do wspierania operacji prowadzonych pod dowdztwem NATO. Dowodzenie operacyjne zostao na pocztku 2001 r. przekazane Siom Sojuszniczym NATO Europa Poudniowa (AFSOUTH). W kwietniu 2001 r. Pnocne Dowdztwo Regionalne NATO objo operacyjne dowodzenie KFOR.

11

Belgia, Francja, Niemcy, Luksemburg i Hiszpania

156

ROZDZIA 6

ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE KONTROLI

ZBROJE

Bro nuklearna, biologiczna i chemiczna Kontrola zbroje konwencjonalnych i rozbrojenie Polityka Sojuszu wobec rozprzestrzeniania broni masowego raenia

ROLA SOJUSZU W ZAKRESIE KONTROLI

ZBROJE
Polityka NATO zmierzajca do wspierania kontroli zbroje, rozbrojenia i nieproliferacji odgrywa znaczc rol jako instrument osigania celu Sojuszu w dziedzinie bezpieczestwa. NATO ma w tym obszarze dugoterminowe zobowizania i nieustannie dba o to, aby zachowa rwnowag pomidzy osiganiem celw obronnych, zwizanych z kontrol zbroje, rozbrojeniem i nieproliferacj. Przywdcy NATO zebrani na Szczycie Waszyngtoskim w kwietniu 1999 r. zdecydowali o zintensyfikowaniu wysikw Sojuszu zmierzajcych do przeciwstawienia si rozprzestrzenianiu broni masowego raenia i rodkw ich przenoszenia. Inicjatywa w dziedzinie Broni Masowego Raenia rozpocza aktywniejsz i bardziej uporzdkowan debat nad kwestiami zwizanymi z broni masowego raenia. Podstawowym celem Sojuszu i pastw czonkowskich pozostaje zapobieganie przypadkom rozprzestrzeniania broni lub - gdyby wydarzenie takie miao miejsce odwrcenie jego skutkw za pomoc rodkw dyplomatycznych. Jak stwierdzono w Koncepcji Strategicznej z 1999 r., Sojusz jest zobowizany do aktywnego przyczyniania si do tworzenia porozumie w zakresie kontroli zbroje, rozbrojenia i nieproliferacji, a take do budowy rodkw zaufania i bezpieczestwa. Pastwa czonkowskie postrzegaj budow zaufania, kontrol zbroje, rozbrojenie i nieproliferacj jako wane elementy przyczyniajce si do zapobiegania negatywnym zjawiskom w tej dziedzinie oraz uznaj, e Sojusz moe odegra ywotn rol w tej dziedzinie poprzez promowanie szerszych, bardziej wszechstronnych i atwiejszych do weryfikacji procesw midzynarodowej kontroli zbroje i rozbrojenia. Oferowane przez NATO programy partnerstwa, wsppracy i dialogu stwarzaj unikaln szans na promowanie tych zada i przyczyniaj si do osigania oglnego celu, jakim jest zwikszenie zaufania i bezpieczestwa oraz tworzenie bezpieczestwa midzynarodowego opartego na wsppracy. Podczas Szczytu Waszyngtoskiego pastwa czonkowskie zgodziy si - w wietle oglnego rozwoju sytuacji strategicznej oraz ograniczonego zagroenia ze strony broni nuklearnej - rozway opcje odnoszce si do rodkw budowy zaufania i bezpieczestwa, weryfikacji, nieproliferacji i kontroli zbroje oraz rozbrojenia. Od czasu Szczytu Waszyngtoskiego, odpowiedzialne instytucje NATO przeprowadzaj gruntown i wszechstronn ocen ogu procesw i wydarze zwizanych z tym
159

problemem, a take dokonay ju analizy wielu opcji, ktre mog by wykorzystane w przyszoci. Skrtowe omwienie najwaniejszych procesw i wydarze w tej dziedzinie podano poniej.

BRO NUKLEARNA, BIOLOGICZNA I CHEMICZNA

Rozprzestrzenianie broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej (ABC) oraz rodkw ich przenoszenia jest przedmiotem powanej troski Sojuszu. Pomimo pozytywnych postpw w zakresie wzmacniania midzynarodowego nadzoru zmierzajcego do zapewnienia nieproliferacji, z kwesti t wi si nadal bardzo powane wyzwania. Sojusz ma wiadomo, e proliferacja moe wystpi pomimo wysikw zmierzajcych do zapobieenia jej, a przypadek taki moe stworzy bezporednie zagroenie wojskowe dla ludnoci, terytorium i si pastw czonkowskich. Niektre pastwa, w tym take pooone na peryferiach NATO i w innych regionach, sprzedaj i wchodz lub prbuj wej w posiadanie broni ABC oraz rodkw ich przenoszenia. Inne podmioty niebdce pastwami zademonstroway rwnie swj potencja w zakresie stworzenia i wykorzystania niektrych rodzajw tych broni. W ostatniej dekadzie NATO w znacznym stopniu zmniejszyo swoj zaleno od si nuklearnych. Trzy pastwa czonkowskie, ktre utrzymuj nuklearne siy zbrojne, tj. Stany Zjednoczone, Francja i Wielka Brytania dokonay potnych redukcji w obrbie tych si. Jednak istnienie znaczcych si nuklearnych poza NATO jest wanym czynnikiem, ktry musi by uwzgldniany przez Sojusz, jeli zachowane maj by bezpieczestwo i stabilno obszaru euroatlantyckiego. Rosja nadal zachowuje znaczn ilo broni nuklearnej wszelkich typw. Chiny w cigu ostatniej dekady nie przestay modernizowa swoich si nuklearnych. Dodatkowo w 1998 r., Indie i Pakistan przeprowadziy jednoczenie testy nuklearne, stwarzajc powane zagroenie dla realizacji porozumie w zakresie nierozprzestrzeniania broni nuklearnej i zwikszajc zagroenie zwizane z wybuchem konfliktu regionalnego. W czerwcu 1999 r. Stany Zjednoczone i Rosja potwierdziy, wynikajce z Ukadu o Rakietach Antybalistycznych (ABM), zobowizania do zastanowienia si nad wprowadzeniem ewentualnych zmian w obrbie sytuacji strategicznej, ktre wpynyby na realizacj Ukadu. Zgodnie z duchem Ukadu, ponowiono rwnie wol rozwaenia ewentualnych propozycji zmierzajcych do dalszego zwikszenia ywotnoci i wykonalnoci jego postanowie. Nieco pniej Stany Zjednoczone
160

zaproponoway wprowadzenie zmian do Ukadu, ktre zezwoliyby na rozmieszczenie ograniczonego systemu obrony rakietowej. Nadal odbywaj si dwustronne dyskusje i wielostronne konsultacje zarwno w sprawie Ukadu ABM, jak i w zwizku z trzeci rund Rokowa w sprawie Redukcji Zbroje Strategicznych (START III). We wrzeniu 2000 r. Stany Zjednoczone i Rosja zgodziy si rwnie, e Inicjatywa Wsppracy w dziedzinie Stabilnoci Strategicznej stanie si konstruktywn podstaw do wzmocnienia zaufania pomidzy tymi pastwami oraz rozwoju rodkw zmierzajcych do wzmocnienia stabilnoci strategicznej i przeciwstawiania si rozprzestrzenianiu broni masowego raenia oraz broni i technologii rakietowych na caym wiecie.

Ukad o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej (NPT)

Przez wiele lat Ukad o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej by podstaw porozumie midzynarodowych dotyczcych globalnej kontroli rozprzestrzeniania broni nuklearnej, a take odgrywa znaczc rol w procesie zmierzajcym do rozbrojenia nuklearnego. Ukad ten zosta bezterminowo przeduony podczas Konferencji w sprawie Przegldu i Rozszerzenia NPT w 1995 r. Podjto wwczas take decyzj o wzmocnieniu procesu przegldu oraz o przyjciu zestawu "Zasad i celw w dziedzinie nierozprzestrzeniania broni nuklearnej i rozbrojenia", ktre miay uatwi promowanie efektywnego wdraania postanowie Ukadu. Konferencja Przegldowa NPT, ktra odbya si Nowym Jorku pomidzy 24 kwietnia a 19 maja 2000 r. bya okazj do przyjcia wszechstronnego i niezwykle bogatego w tre dokumentu kocowego. Wnioski z tego raportu odzwierciedlaj nieustanne poparcie dla powszechnego przestrzegania zasad NPT, restrykcyjnego przestrzegania przepisw Ukadu, a take dla wzmocnienia Midzynarodowej Agencji Energii Atomowej oraz dla podjcia dalszych krokw zmierzajcych do rozbrojenia nuklearnego. Jednym z najwaniejszych praktycznych osigni Konferencji Przegldowej byo uzyskanie zgody na wprowadzenie w ycie przepisw Ukadu o Cakowitym Zakazie Prb z Broni Jdrow, gdy tylko zakoczone zostan niezbdne procesy ratyfikacyjne. Pastwa czonkowskie NATO wyraaj wol kontynuowania wysikw zmierzajcych do zapewnienia niezbdnych podpisw i ratyfikacji, ktre umoliwi szybkie wprowadzenie w ycie postanowie Ukadu. Konferencja Przegldowa podkrelia rwnie znaczenie wysikw
161

zmierzajcych do powstania traktatu o zakazie produkcji materiaw rozszczepialnych sucych do budowy broni nuklearnej oraz innych nuklearnych urzdze wybuchowych. Uczestnicy Konferencji wezwali do wznowienia negocjacji na ten temat w ramach Konferencji Rozbrojeniowej.

Bro biologiczna i chemiczna

Proliferacja broni biologicznej i chemicznej jest powszechnie uwaana za narastajcy problem w dziedzinie bezpieczestwa midzynarodowego, zarwno w kontekcie moliwego konfliktu pomidzy pastwami, a take jako jedno z potencjalnych obliczy terroryzmu. Protok Genewski z 1925 r. zakaza uycia broni chemicznej i biologicznej. Pastwa bdce stronami Konwencji o Zakazie Broni Biologicznej i Toksyn (BTWC) z 1975 r. zgodziy si nie rozwija, nie produkowa i nie skadowa ani nie pozyskiwa aktywnych substancji biologicznych i zwizanego z tym sprztu, ktre mogyby by wykorzystane do wrogich celw. W 1994 r. Konferencja Specjalna powoaa Grup Doran Pastw-Stron Konwencji, ktra miaa dokona analizy moliwych rodkw weryfikacyjnych oraz propozycji zmierzajcych do wzmocnienia Konwencji. Podczas czwartej Konferencji Przegldowej w 1996 r. uzgodniono, e opracowywanie Protokou powinno by zakoczone tak szybko, jak moliwe przed rozpoczciem pitej Konferencji Przegldowej w 2001 r. Podczas spotkania we Florencji 24 maja 2000 r., ministrowie NATO potwierdzili swoje zaangaowanie w realizacj tego zaoenia. W 1997 r. wesza w ycie Konwencja o Zakazie Broni Chemicznej zakazujca posiadania broni chemicznej. Konwencja ta bya negocjowana w ramach Konferencji Rozbrojeniowej w latach 1980-1992. Kada ze stron Konwencji zgodzia si nie rozwija, nie produkowa, nie wchodzi w posiadanie i nie skadowa, ani nie zachowywa zapasw broni chemicznej, a take nie stosowa i nie przygotowywa si do stosowania broni chemicznej oraz nie pomaga innym w dokonywaniu czynw bdcych w sprzecznoci z postanowienia Konwencji. Konwencja wymaga rwnie, aby pastwa bdce jej stronami zniszczyy wszelk bro chemiczn, jaka jest w ich posiadaniu, a take nakazuje zniszczenie obiektw i urzdze sucych do produkcji broni chemicznej.

Rakiety i inne rodki przenoszenia broni

Rozpowszechnianie technologii rakietowej jest kolejn kwesti budzc znaczce zaniepokojenie. Przyjty w 1987 r. Reim Kontroli
162

Technologii Rakietowych (MTCR), skupiajcy 32 pastwa (w tym wszystkie 19 pastw czonkowskich NATO), ktre zmierzaj do ograniczenia proliferacji rakiet i technologii rakietowej. Partnerzy MTCR kontroluj eksport towarw i przedmiotw znajdujcych si na wsplnej licie, zgodnie ze wspln polityk w zakresie kontroli eksportu.

KONTROLA ZBROJE KONWENCJONALNYCH

I ROZBROJENIE
W cigu ostatnich kilku lat bylimy wiadkami wielu obiecujcych wydarze i procesw w zakresie kontroli zbroje konwencjonalnych i zwizanych z ni rodkw budowy zaufania i bezpieczestwa. Wrd nich naley wymieni:

Dostosowania w obrbie Traktatu o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE)

Traktat o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE) z 19 listopada 1990 r. naoy prawnie obowizujce ograniczenia w zakresie piciu kategorii sprztu i obejmowa przepisy zakadajce wyjtkowo wszechstronn wymian informacji oraz system powiadamiania, jak rwnie przeprowadzane na miejscu inspekcje zwizane z wejciem na teren obiektw i zabudowa oraz porozumienia w zakresie weryfikacji postanowie Traktatu. W omawianym okresie przeprowadzono ponad 3 tys. inspekcji. Taka przejrzysto odnonie do stanu uzbrojenia jest unikalnym elementem dotychczas niespotykanym w traktatach dotyczcych kontroli zbroje. Traktat doprowadzi do znaczcej redukcji wyposaenia objtego ograniczeniami w Europie. Ponad 50 tys. sztuk sprztu zostao zniszczone lub usunite. Podczas Konferencji Przegldowej Traktatu w 1996 r. pastwa-strony uznay potrzeb wprowadzenia zmian w Traktacie CFE, tak aby mg on nadal zachowywa swoj kluczow rol w odniesieniu do porzdku bezpieczestwa w Europie. Negocjacje dotyczce dostosowywania Traktatu rozpoczy si w maju 1996 r., w odpowiedzi na fundamentalne przemiany zachodzce od 1990 r., takie jak: zjednoczenie Niemiec; rozwizanie Ukadu Warszawskiego oraz rozpad ZSRR i powstanie nowych pastw - jego sukcesorw, co zwikszyo liczb sygnatariuszy Traktatu z 22 do 30; demokratyzacja Europy rodkowej i Wschodniej oraz zakoczenie zimnej wojny.
163

Proces dostosowywania zosta zakoczony wraz z podpisaniem prawnie wicego "Porozumienia w sprawie Adaptacji" Traktatu CFE, co stao si na szczycie OBWE w Stambule w listopadzie 1999 r. Przyjto wwczas rwnie Stambulski Akt Kocowy. Ten politycznie wicy tekst zawiera wszystkie ustalenia dotyczce ograniczonych i stopniowych redukcji zmierzajcych do osignicia okrelonych dopuszczalnych puapw wyposaenia. Pastwa-strony traktatu zaoferoway te posunicia dodatkowo, w kontekcie adaptacji traktatu. Porozumienie to wejdzie w ycie po ratyfikowaniu go przez pastwa bdce jego stronami. Nastpnym fundamentalnym etapem po zakoczeniu procesu ratyfikacyjnego bdzie pene i cige wdraanie przepisw traktatu i zwizanych z nim dokumentw.

Dokument Wiedeski
Podczas Szczytu Stambulskiego w listopadzie 1999 r., pastwa czonkowskie Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) przyjy take Dokument Wiedeski z 1999 r., ktry wzmacnia rodki Budowy Zaufania i Bezpieczestwa (CSBM) wprowadzone na mocy Dokumentw Wiedeskich z 1990 r., 1992 r. oraz 1994 r. Dokument Wiedeski z 1999 r. wprowadza udoskonalenia w obrbie dotychczasowych CSBM oraz akcentuje znaczenie wsppracy regionalnej.

Traktat o Otwartych Przestworzach

Kolejnym wanym elementem sprzyjajcym tworzeniu wikszej otwartoci w stosunkach wojskowych byo podpisanie w marcu 1992 r. Traktatu o Otwartych Przestworzach, ktry na zasadzie wzajemnoci zezwala na przeloty obcych samolotw w przestrzeni powietrznej pastw - sygnatariuszy. Traktat o Otwartych Przestworzach ma wzmocni zaufanie, uatwi monitorowanie przestrzegania dotychczasowych lub przyszych porozumie o kontroli zbroje, a take podnie zdolno w zakresie wczesnego rozpoznawania kryzysw i pniejszego zarzdzania kryzysowego, dziki porozumieniu o wzajemnym udostpnianiu przestrzeni powietrznej. Od tego czasu wykonano pewn liczb lotw prbnych, ale w opisywanym okresie system lotw obserwacyjnych przewidziany w Traktacie nie zosta wprowadzony w ycie. Pastwa czonkowskie NATO nadal wspieraj ratyfikacj Traktatu i wezway pozostaych sygnatariuszy 164

Rosj i Biaoru do jego ratyfikowania, tak aby mg on jak najszybciej wej w ycie.

Bro strzelecka i lekka

W wymienionej dekadzie zaznaczy si wzrost wiadomoci midzynarodowej odnonie do potrzeby zapobiegania i redukcji destabilizujcych przypadkw gromadzenia broni strzeleckiej i lekkiej, szczeglnie drog nielegalnych i nieodpowiedzialnych transferw. Podjto cay szereg inicjatyw na szczeblu globalnym, regionalnym i lokalnym. Od stycznia 1999 r. praktyczne prace w tym zakresie s podejmowane przez pastwa czonkowskie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). Zgromadzenie Oglne Organizacji Narodw Zjednoczonych zgodzio si zwoa w 2001 r. midzynarodow konferencj na temat wszystkich aspektw midzynarodowego handlu broni.

Miny przeciwpiechotne
W ostatniej dekadzie wzrosa aktywno spoecznoci midzynarodowej w dziedzinie przeciwdziaania problemom humanitarnym oraz agodzenia cierpie spowodowanych przez miny przeciwpiechotne. Pastwa czonkowskie NATO zademonstroway swoje zaangaowanie w rozwizywanie tego problemu. W 1998 r. podpisano nowy protok do Konwencji o Zakazie lub Ograniczeniu Stosowania Niektrych Broni Konwencjonalnych. Dokument ten otrzyma tytu: "Protok o zakazie lub ograniczeniu stosowania min, puapek i innych podobnych urzdze" i wszed w ycie w grudniu 1998 r. 3 grudnia 1997 r. w Ottawie podpisano Konwencj w sprawie Zakazu Stosowania, Skadowania, Produkcji i Przekazywania Min Przeciwpiechotnych oraz o ich Zniszczeniu. Konwencja ta wesza w ycie 1 marca 1999 r. i zostaa ratyfikowana przez ponad 100 pastw.

POLITYKA SOJUSZU WOBEC ROZPRZESTRZENIANIA BRONI

MASOWEGO RAENIA
Uznajc, i proliferacja broni masowego raenia stanowi zagroenie dla bezpieczestwa midzynarodowego, szefowie pastw i rzdw NATO polecili w 1994 r., aby Sojusz zintensyfikowa i poszerzy swoje wysiki zmierzajce do zapobiegania proliferacji. W czerwcu 1994 r. ministrowie spraw zagranicznych NATO wydali dokument zatytuowany: "Zarys polityki
165

Sojuszu w sprawie rozprzestrzeniania broni masowego raenia". Dokument ten, udostpniony opinii publicznej, stwierdza, e gwnym celem Sojuszu i jego pastw czonkowskich jest zapobieganie proliferacji lub - w przypadku gdyby miaa ona miejsce - odwracanie jej skutkw za pomoc rodkw dyplomatycznych. Dokument stwierdza rwnie, e proliferacja moe jednak nastpi pomimo wprowadzenia midzynarodowych norm i porozumie, ktre miay jej zapobiec, a bro masowego raenia i rodki jej przenoszenia mog stanowi bezporednie zagroenie wojskowe dla terytorium, ludnoci i si NATO. Od 1994 r. Sojusz stopniowo koncentruje si na rozwijaniu caego szeregu zdolnoci obronnych niezbdnych do przewartociowania proliferacji i stosowania broni masowego raenia. Kontynuowane s wysiki zmierzajce do udoskonalenia potencjau obronnego NATO wobec groby uycia broni masowego raenia, tak aby zredukowa zagroenie operacyjne dla si wojskowych Sojuszu, jednoczenie zachowujc ich elastyczno i skuteczno w sytuacjach zwizanych z obecnoci oraz grob uycia lub uyciem broni ABC.

Inicjatywa Sojuszu w dziedzinie Broni Masowego Raenia (BMR)

W odpowiedzi na zagroenia dla bezpieczestwa Sojuszu zwizane z rozprzestrzenianiem broni masowego raenia oraz rodkw jej przenoszenia, w 1999 r. Sojusz ogosi inicjatyw, ktra miaa przyczyni si do udoskonalenia caoci politycznych i wojskowych wysikw Sojuszu w tej dziedzinie, w oparciu o wczeniejsze prace. Inicjatywa BMR pomaga promowa bardziej aktywn i uporzdkowan debat prowadzc do lepszego zrozumienia wrd pastw czonkowskich NATO kwestii zwizanych z broni masowego raenia. Debata ma rwnie dotyczy metod przeciwdziaania zagroeniom zwizanym z BMR, na przykad poprzez popraw jakoci i zakresu dziaa wywiadowczych oraz dzielenie si informacjami. W maju 2000 r. w Kwaterze Gwnej NATO powoano do ycia Centrum BMR. Dodatkowo w ramach NATO istniej trzy wysokie rang grupy koordynujce polityczne i obronne wysiki Sojuszu zmierzajce do zapobiegania proliferacji broni masowego raenia, tj. PolitycznoWojskowa Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP) i Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP), ktre zajmuj si odpowiednio politycznymi i obronnymi aspektami dziaa NATO, a take Wsplny Komitet ds. Proliferacji (JCP), ktry koordynuje prace w obu tych aspektach. SGP zajmuje si caym szeregiem czynnikw politycznych, zwizanych z bezpieczestwem i czynnikw gospodarczych w tej dziedzinie, ktre mog przyczynia si do proliferacji lub mie na ni
166

wpyw. Omawia take polityczne i ekonomiczne rodki, ktre mog zapobiec proliferacji lub umoliwi reakcj w przypadku jej wystpienia. DGP zajmuje si wojskowymi zdolnociami niezbdnymi do zniechcania do rozprzestrzeniania broni masowego raenia, a take do powstrzymywania groby lub uycia takich rodzajw broni oraz do ochrony ludnoci, terytorium i si NATO.

167

CZ II
ROZDZIA 7

POLITYKA I PODEJMOWANIE DECYZJI

Gwne instytucje Sojuszu odpowiedzialne za tworzenie polityki i podejmowanie decyzji Wypracowywanie konsensusu politycznego i wsplne podejmowanie decyzji Zarzdzanie kryzysowe Wymiar obronny Polityka nuklearna Sfera gospodarcza Informowanie opinii publicznej

POLITYKA I PODEJMOWANIE DECYZJI

GWNE INSTYTUCJE SOJUSZU ODPOWIEDZIALNE
ZA TWORZENIE POLITYKI I PODEJMOWANIE DECYZJI

Rada Pnocnoatlantycka (NAC)

Rada Pnocnoatlantycka (NAC) sprawuje wadz polityczn w wymiarze wykonawczym i ma upowanienie do podejmowania decyzji. Skada si ze staych przedstawicieli wszystkich pastw czonkowskich, ktrzy spotykaj si co najmniej raz w tygodniu. Rada obraduje rwnie na wyszych szczeblach - ministrw spraw zagranicznych, ministrw obrony oraz szefw rzdw, jednak nie ma to adnego wpywu na uprawnienia Rady ani jej prawo do podejmowania decyzji, a decyzje te maj zawsze ten sam status i moc, bez wzgldu na to, na jakim szczeblu odbywaj si obrady. Rada odgrywa znaczc publiczn rol - wydaje deklaracje i komunikaty wyjaniajce polityk i decyzje Sojuszu wobec opinii publicznej oraz rzdw pastw nienalecych do NATO. Rada jest jedynym organem Sojuszu, ktry wywodzi swoje kompetencje bezporednio z Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Rada zostaa zobowizana do tworzenia organw pomocniczych. Od tego czasu stworzono wiele komitetw i grup planowania, ktre wspieraj prace Rady lub przejmuj odpowiedzialno za konkretne dziedziny, takie jak: planowanie obronne, planowanie nuklearne lub kwestie wojskowe. Rada jest zatem unikalnym forum umoliwiajcym szerokie konsultacje pomidzy rzdami pastw czonkowskich we wszystkich kwestiach dotyczcych ich bezpieczestwa i jest najwaniejszym organem decyzyjnym NATO. Wszystkie pastwa czonkowskie NATO maj rwne prawo do wyraania swoich pogldw przy stole Rady Pnocnoatlantyckiej. Decyzje te s wyrazem zbiorowej woli rzdw pastw czonkowskich i wypracowuje si je na drodze porozumienia. Rzdy wszystkich pastw czonkowskich s wsptwrcami polityki formuowanej przez Rad lub z jej upowanienia i maj swj udzia w dochodzeniu do porozumienia, ktre jest podstaw tych decyzji. Kady rzd jest reprezentowany w Radzie przez staego przedstawiciela w randze ambasadora. Stali przedstawiciele s wspierani przez personel polityczny i wojskowy albo przez przedstawicielstwo przy NATO - przy czym wielko tych zespow moe by bardzo rna.
171

Kiedy Rada obraduje w tym formacie, czsto okrelana jest jako "Staa Rada". Dwa razy w roku, a czasami czciej, Rada obraduje na szczeblu ministerialnym - kade pastwo jest wtedy reprezentowane przez ministra spraw zagranicznych. Posiedzenia Rady przyjmuj take form sesji ministrw obrony. Spotkania na szczycie z udziaem szefw pastw i rzdw odbywaj si za kadym razem, gdy istnieje konieczno rozwaenia szczeglnie istotnych kwestii oraz w momentach przeomowych, kiedy decyduje si polityka bezpieczestwa Sojuszu. Rada zazwyczaj obraduje co najmniej raz w tygodniu, ale jej posiedzenia mog by zwoywane z krtkim wyprzedzeniem kiedykolwiek jest to potrzebne. Obradom przewodniczy Sekretarz Generalny NATO lub w przypadku jego nieobecnoci - Zastpca Sekretarza Generalnego. Ambasador lub stay przedstawiciel dysponujcy najduszym staem w Radzie przyjmuje tytu Dziekana Rady. Funkcja Dziekana ma w znacznej mierze charakter ceremonialny, jednak jest on czasami wzywany do penienia bardziej konkretnej roli zwizanej z prowadzeniem obrad - na przykad zwouje posiedzenie i przewodniczy dyskusjom poprzedzajcym wybr nowego Sekretarza Generalnego. Podczas obrad na szczeblu ministrw spraw zagranicznych funkcj honorowego przewodniczcego peni jeden z ministrw. Jest to funkcja rotacyjna - co roku przypada innemu ministrowi spraw zagranicznych poszczeglnych pastw czonkowskich, zgodnie z alfabetem angielskim. Podczas obrad "Staej Rady" kolejno zabierania gosu ustalana jest wedug stau, jednak bez wzgldu na szczebel obrad stali przedstawiciele zasiadaj za stoem w delegacjach narodowych zgodnie z porzdkiem alfabetycznym jzyka angielskiego. Taka sama procedura stosowana jest w caej strukturze komitetw NATO. Tematy dyskusji i decyzje podejmowane na posiedzeniach Rady obejmuj wszystkie aspekty dziaalnoci Sojuszu i czsto wynikaj z raportw i rekomendacji przygotowanych na prob Rady przez podlege komitety. Kwestie mog by rwnie wnoszone do porzdku obrad przez kadego z przedstawicieli pastw czonkowskich lub przez Sekretarza Generalnego. Stali przedstawiciele dziaaj zgodnie z instrukcjami otrzymanymi ze swoich stolic, informujc pozostaych czonkw Rady o pogldach i decyzjach politycznych swoich rzdw i wyjaniajc zwizane z tym zagadnienia. W analogiczny sposb, przedstawiaj oni swoim wadzom narodowym pogldy i stanowiska innych rzdw, informuj o nowych wydarzeniach i tendencjach oraz na bieco przekazuj szczegy zwizane z osiganiem konsensusu w wanych kwestiach lub obszarach, gdzie wystpuj rnice stanowisk pomidzy poszczeglnymi pastwami. Decyzje s wypracowywane na zasadzie jednomylnoci i oglnej zgody. Nie istnieje procedura gosowania lub podejmowania decyzji
172

wikszoci gosw. Kade pastwo reprezentowane przy stole obrad Rady Pnocnoatlantyckiej lub w podporzdkowanych jej komitetach zachowuje cakowit suwerenno i odpowiedzialno za wasne decyzje. Prace Rady przygotowywane s przez podporzdkowane jej komitety odpowiedzialne za polityk w poszczeglnych obszarach. W wikszoci prac przygotowawczych uczestniczy Wysoki Komitet Polityczny (SPC) skadajcy si z zastpcw staych przedstawicieli, ktrym czasem towarzysz narodowi eksperci w danej dziedzinie. W takich przypadkach mwi si o obradach Wzmocnionego Wysokiego Komitetu Politycznego. Wysoki Komitet Polityczny odpowiedzialny jest przede wszystkim za formuowanie owiadcze i komunikatw, ktre maj by wydane przez Rad. Komitet z reguy obraduje bezporednio przed spotkaniami ministerialnymi, aby przygotowa projekty dokumentw, ktre maj by pniej zatwierdzone przez Rad. Pozostae zagadnienia polityczne mog by opracowywane przez zwyky Komitet Polityczny skadajcy si z doradcw politycznych i ekspertw poszczeglnych przedstawicielstw narodowych. Podczas obrad Rady Pnocnoatlantyckiej na szczeblu ministrw obrony narodowej, albo kiedy omawiane s kwestie obronne lub zwizane ze strategi obrony, w prace przygotowawcze mog by wczone take inne wysokie komitety, ktre s najwyszymi rang organami doradczymi, na przykad Wykonawcza Grupa Robocza. Jeeli porzdek obrad przewiduje dyskusje o kwestiach finansowych, to prace przygotowawcze przed posiedzeniami Rady s prowadzone przez Wysoki Urzd ds. Zasobw (SRB), Komitet Budetu Cywilnego (CBC) lub Komitet Budetu Wojskowego (MBC) - w zalenoci od tego, ktra z tych instytucji jest w danym przypadku najwaciwsza. Wysoki Komitet, wybrany zgodnie z jego kompetencjami, w zalenoci od omawianego zagadnienia przyjmuje wiodc rol w zakresie przygotowania posiedzenia Rady oraz pniejszego nadzoru nad wdraaniem decyzji. Sekretariat Rady jest tworzony przez odpowiednie piony i biura Sekretariatu Midzynarodowego, a w szczeglnoci przez Sekretariat Wykonawczy, ktry koordynuje kontrol nad wypenianiem obowizkw Rady oraz nad rejestrowaniem i upublicznianiem podjtych decyzji. Sekretarz Wykonawczy jest take Sekretarzem Rady.

Komitet Planowania Obrony

Komitet Planowania Obrony (DPC) skada si zwyczajowo ze staych przedstawicieli, ale co najmniej dwa razy w roku obraduje rwnie na szczeblu ministrw obrony. Zajmuje si wikszoci kwestii zwizanych z obron oraz zagadnieniami odnoszcymi si do wsplnego planowania
173

obronnego. Na forum tym reprezentowane s wszystkie pastwa czonkowskie z wyjtkiem Francji. Komitet Planowania Obrony opracowuje wytyczne dla wadz wojskowych Sojuszu i - w zakresie swoich obowizkw - peni te same funkcje, ma takie same atrybuty i uprawnienia co Rada Pnocnoatlantycka odnonie do kwestii w ramach kompetencji Komitetu. Prace Komitetu Planowania Obrony s przygotowywane przez kilka podlegych komitetw o wydzielonym zakresie odpowiedzialnoci. Jednym z waniejszych jest Komitet Przegldu Obronnego (DRC), ktry wewntrz NATO nadzoruje Proces Planowania Si (FPP) oraz zajmuje si kwestiami zwizanymi z Midzynarodowym Sztabem Wojskowym (IMS). Podobnie jak Rada Pnocnoatlantycka, Komitet Planowania Obrony zwraca si do Wysokiego Komitetu odpowiedzialnego za konkretne zagadnienia o przygotowanie odpowiednich dokumentw roboczych oraz o podjcie dalszych dziaa wynikajcych z podjtych decyzji. Ministrowie obrony pastw czonkowskich, ktre nale do Komitetu Planowania Obrony NATO, spotykaj si regularnie na posiedzeniach Grupy Planowania Nuklearnego (NGP), gdzie omawiaj konkretne kwestie polityczne zwizane z siami nuklearnymi. Dyskusje te obejmuj szeroki zakres kwestii zwizanych z polityk nuklearn, w tym bezpieczestwo, zabezpieczenie i trwao broni nuklearnej, systemy cznoci i informatyczne, kwestie zwizane z rozmieszczeniem oraz szersze zagadnienia o powszechnym znaczeniu, takie jak: kontrola zbroje nuklearnych oraz proliferacja nuklearna. Polityka nuklearna Sojuszu jest nieustannie poddawana rewizji, a decyzje o jej modyfikacji lub adaptacji s podejmowane wsplnie, w wietle nowych wydarze i tendencji. Podejmowane s take decyzje zwizane z uaktualnieniem i dostosowaniem planw oraz procedur konsultacji. Prace Grupy Planowania Nuklearnego s przygotowywane przez Grup Sztabow Grupy Planowania Nuklearnego, w skad ktrej wchodz czonkowie delegacji pastw uczestniczcych w planowaniu nuklearnym. Grupa Sztabowa prowadzi konkretne dziaania w imieniu staych przedstawicieli w NPG. Jej posiedzenia odbywaj si raz w tygodniu oraz wtedy, gdy istnieje taka potrzeba. Grupa Wysokiego Szczebla w ramach NPG (HLG) zostaa stworzona jako najwyszy organ doradzajcy NPG w kwestii polityki nuklearnej i planowania. Na przeomie roku 1998 i1999, HLG przeja rwnie funkcje i zakresy odpowiedzialnoci dawnej Grupy Wysokiego Szczebla ds. Zapewnienia Bezpieczestwa Broni (SLWPG), ktrej zadaniem byo nadzorowanie bezpieczestwa broni nuklearnej, jej zabezpieczenia i trwaoci. Obradom HLG przewodz Stany Zjednoczone, a w skad Grupy
174

wchodz politycy i eksperci z pastw czonkowskich. Grupa spotyka si kilka razy w roku, aby omwi aspekty polityki nuklearnej NATO, planowanie i potencja si oraz zagadnienia dotyczce bezpieczestwa, zabezpieczenia i trwaoci broni nuklearnych.

WYPRACOWYWANIE KONSENSUSU POLITYCZNEGO

I WSPLNE PODEJMOWANIE DECYZJI
W Sojuszu niepodlegych, suwerennych pastw formuowanie i wdraanie postanowie politycznych wymaga, aby rzdy wszystkich pastw czonkowskich byy w peni wzajemnie poinformowane o swojej polityce i intencjach oraz o podstawowych zaoeniach motywujcych konkretne dziaania. To wymaga prowadzenia regularnych konsultacji politycznych na wszystkich etapach dyskusji poprzedzajcej podjcie decyzji przez poszczeglne rzdy. Konsultacje polityczne NATO stay si systematyczn praktyk od pierwszego posiedzenia Rady we wrzeniu 1949 r. - tj. niemal natychmiast po uprawomocnieniu si Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Od tego czasu proces konsultacji zosta wzmocniony i dostosowany do nowych warunkw. Najbardziej znaczcym forum konsultacji politycznych pozostaje Rada Pnocnoatlantycka. Podczas jej posiedze obowizuje jedynie minimum formalnoci, a dyskusje s szczere i otwarte. Sekretarz Generalny - jako przewodniczcy Rady - odgrywa bardzo wan rol podczas obrad i dyskusji, a take peni funkcj gwnego przedstawiciela Rady i jej rzecznika zarwno w kontaktach z poszczeglnymi rzdami, jak i wobec opinii publicznej. Regularne konsultacje odbywaj si take w ramach innych instytucji Sojuszu dziaajcych z upowanienia Rady. Nale do nich: Komitet Polityczny obradujcy na wszystkich szczeblach, Grupa Koordynowania Polityki, grupy ekspertw regionalnych, dorane grupy robocze ds. politycznych, Grupa Doradcza ds. Polityki Atlantyckiej oraz inne komitety. Wszystkie te instytucje odgrywaj bezporedni rol w zakresie uatwiania konsultacji politycznych pomidzy rzdami pastw czonkowskich. Podobnie jak Rada, instytucje te korzystaj z pomocy Sekretariatu Midzynarodowego podlegajcego Sekretarzowi Generalnemu oraz Midzynarodowego Sztabu Wojskowego kierowanego przez dyrektora i - za jego porednictwem - odpowiedzialnego za wspieranie dziaa Komitetu Wojskowego. Konsultacje polityczne w gronie pastw czonkowskich Sojuszu nie ograniczaj si do wydarze majcych miejsce w obrbie terytorium
175

traktatowego NATO. Wydarzenia spoza geograficznego obszaru obowizywania traktatu w coraz wikszym stopniu wpywaj na Sojusz i dlatego te s przedmiotem obrad Rady i podlegych jej komitetw. Mechanizm konsultacyjny NATO jest zawsze dostpny i w takich sytuacjach pastwa czonkowskie czsto z niego korzystaj, nawet jeli Sojusz jako organizacja nie jest w caoci bezporednio zaangaowany. Dziki wzajemnym konsultacjom czonkowie NATO mog na wczesnym etapie rozpozna kwestie, ktre wymagaj podjcia skoordynowanych dziaa w interesie bezpieczestwa i stabilnoci. Konsultacje nie ograniczaj si zreszt do zagadnie politycznych, ale obejmuj szeroki zakres innych tematw. Dziki umieszczeniu siedzib narodowych przedstawicieli w jednej i tej samej Kwaterze, konsultacje maj charakter cigy i przyjmuj zarwno formalny jak i nieformalny charakter, bez zbdnego opnienia lub niedogodnoci. W razie potrzeby, rozwizanie to pozwala rwnie na szybkie zwoywanie intensywnych konsultacji w sprawach szczeglnie wanych lub pilnych, z penym udziaem przedstawicieli wszystkich rzdw, ktrych ta sprawa dotyczy. Konsultacje w ramach Sojuszu odbywaj si w rnych formach. Na najbardziej podstawowym poziomie oznaczaj po prostu wymian informacji i opinii. Kolejnym poziomem jest informowanie o dziaaniach i decyzjach podjtych lub zamierzonych przez poszczeglne rzdy, jeli decyzje te maj bezporedni lub poredni wpyw na interesy pozostaych sojusznikw. Konsultacje mog take obejmowa informowanie z wyprzedzeniem o dziaaniach lub decyzjach, ktre maj by w przyszoci podjte przez rzdy, tak aby umoliwi innym rzdom wyraenie poparcia lub skomentowanie ich. Proces ten obejmuje rwnie dyskusje, ktrych celem jest osignicie konsensusu w sprawie rwnolegle podejmowanych decyzji politycznych i dziaa. Ostatecznym celem jest umoliwienie pastwom czonkowskim dochodzenie do wzajemnie akceptowanych uzgodnie odnonie do wsplnych decyzji lub dziaa Sojuszu. Regularne konsultacje dotyczce zwizanych tematycznie kwestii politycznych odbywaj si rwnie na forum Rady Pnocnoatlantyckiej, a take w kontaktach z Rosj - szczeglnie w ramach Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja (PJC), z Ukrain - na forum Komisji NATO-Ukraina, a take z uczestnikami Dialogu rdziemnomorskiego NATO, poprzez Grup Wsppracy rdziemnomorskiej. Reguy rzdzce konsultacjami na tych forach s wzorowane na zasadach bdcych podstaw konsultacji w obrbie samego Sojuszu i obowizuje w nich ten sam duch otwartoci i wsppracy. Rola tych instytucji jest przedstawiana bardziej szczegowo w kolejnych rozdziaach. Na koniec, istniej rozwizania umoliwiajce prowadzenie przez NATO konsultacji z dowolnym aktywnym czonkiem
176

Partnerstwa dla Pokoju, jeeli pastwo takie postrzegaoby bezporednie zagroenie dla swojej integralnoci terytorialnej, niezalenoci politycznej lub bezpieczestwa. Uzaleniajc proces podejmowania decyzji od osignicia konsensusu i powszechnej aprobaty, czonkowie Sojuszu gwarantuj uwzgldnianie indywidualnych dowiadcze i pogldw poszczeglnych pastw, a jednoczenie korzystaj z mechanizmw i procedur umoliwiajcych im szybkie i zdecydowane podejmowanie wsplnych dziaa w sytuacjach, ktre tego wymagaj. Praktyka codziennej wymiany informacji i wzajemnych konsultacji zapewnia rzdom poszczeglnych pastw moliwo szybkiego nawizywania kontaktw, czsto opartych na wczeniejszej wiedzy o wzajemnych dziaaniach, tak aby uzgodni wspln polityk. Jeli trzeba, podejmowane s wysiki zmierzajce do pogodzenia rnic pomidzy poszczeglnymi pastwami, co umoliwia wsparcie wsplnych dziaa pen moc decyzji, pod ktrymi podpisuj si rzdy wszystkich pastw sprzymierzonych. Podjcie takich decyzji oznacza rwnie, e wszystkie zaangaowane pastwa wyraaj wspln wol ich penego realizowania. Decyzje trudne politycznie lub wymagajce zaangaowania znaczcych rodkw zyskuj w ten sposb wiksz si i wiarygodno. Wszystkie pastwa czonkowskie NATO w peni uczestnicz w politycznym wymiarze wsppracy i s w rwnym stopniu zobowizane do przestrzegania postanowie Traktatu Pnocnoatlantyckiego, a szczeglnie do realizacji wzajemnego zobowizania wynikajcego z Artykuu 5, ktry wyraa niepodzielno ich bezpieczestwa. Maj mianowicie obowizek postrzega atak na jedno lub kilka pastw, jako agresj skierowan przeciwko wszystkim czonkom Sojuszu. Sposb powstawania i historia rozwoju Sojuszu gwarantuj jednak, i rnice si potrzeby i decyzje polityczne pastw czonkowskich mog by uwzgldniane w formuowaniu ich stanowisk w ramach Sojuszu. Ta elastyczno wyraa si w rozmaity sposb. W niektrych przypadkach rnice maj w znacznej mierze charakter proceduralny i mog by bez problemu uwzgldnione. Na przykad, Islandia nie posiada si zbrojnych i w zwizku z tym moe by reprezentowana w wojskowych instytucjach Sojuszu przez osoby cywilne, jeli taka bdzie jej wola. W innych przypadkach rnice mog mie bardziej znaczcy charakter. Francja, ktra w 1949 r. bya jednym z zaoycieli Sojuszu, w 1966 r. wycofaa si z jego zintegrowanej struktury wojskowej, zachowujc pene czonkostwo w strukturach politycznych. Hiszpania przystpia do Sojuszu w 1982 r., ale zgodnie z wynikiem referendum przeprowadzonego w 1986 r. pocztkowo pozostawaa poza zintegrowan struktur wojskow NATO.
177

Podczas Szczytu Madryckiego w 1997 r. Hiszpania ogosia swoj gotowo do penego uczestnictwa w nowo powstajcej, zrewidowanej strukturze dowodzenia Sojuszu poczwszy od jej zatwierdzenia. W grudniu 1997 r. osignito porozumienie w sprawie caoci nowej struktury dowodzenia, szczeglnie co do typu, liczby i lokalizacji wojskowych orodkw dowodzenia. W komunikatach ogoszonych na zakoczenie tego roku, ministrowie spraw zagranicznych i obrony pastw NATO powitali decyzj Hiszpanii o przystpieniu do nowej struktury wojskowej i udziau we wanie zatwierdzonej nowej strukturze dowodzenia. Rnice pomidzy pastwami czonkowskimi NATO mog take wynika z ich pooenia geograficznego oraz przyjtych rozwiza politycznych, wojskowych i konstytucjonalnych. Na przykad, udzia Norwegii i Danii w dziaaniach wojskowych NATO musi by zgodny z ich ustawodawstwem narodowym, ktre nie zezwala na stacjonowanie broni nuklearnej lub obcych si zbrojnych na terytorium tych pastw w czasie pokoju. Poza tym, ustalenia o regionalnej wsppracy wojskowej mog dotyczy jedynie si pastw bezporednio tym zainteresowanych i odpowiednio wyposaonych do uczestniczenia w konkretnych dziaaniach. Dotyczy to na przykad wojsk udostpnionych przez pastwa czonkowskie do Si Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa oraz Staych Si Morskich NATO.

ZARZDZANIE KRYZYSOWE
Znaczenie przywizywane przez pastwa czonkowskie NATO do zarzdzania kryzysowego znalazo odzwierciedlenie w Koncepcji Strategicznej opublikowanej w 1999 r., ktra rozpoznaje je jako jedno z fundamentalnych zada Sojuszu w zakresie bezpieczestwa. W Koncepcji stwierdzono, e - postrzegajc kade okolicznoci indywidualnie i dziaajc na zasadzie konsensusu oraz w zgodzie z Artykuem 7 Traktatu Pnocnoatlantyckiego - Sojusz jest gotowy do wnoszenia wkadu w zapobieganie konfliktom oraz do aktywnego angaowania si w zarzdzanie kryzysowe, midzy innymi poprzez udzia w operacjach kryzysowych. Zachowanie zdolnoci do skutecznego zarzdzania kryzysowego jest integraln czci koncepcji Sojuszu odnonie do utrzymywania pokoju oraz wzmacniania bezpieczestwa i stabilnoci w regionie euroatlantyckim. Od zakoczenia zimnej wojny polityka Sojuszu w zakresie zarzdzania kryzysowego jest dostosowywana tak, aby uwzgldni radykalnie zmieniony charakter wspczesnych zagroe. Polityka ta obejmuje trzy wzajemnie uzupeniajce si elementy: dialog, wspprac z innymi
178

pastwami oraz utrzymanie zdolnoci NATO do podejmowania wsplnej obrony. Kady z tych elementw ma zagwarantowa zdolno do zapobiegania kryzysom zagraajcym bezpieczestwu euroatlantyckiemu, albo stworzy moliwo rozwizywania ich w pokojowy sposb. Konsultacje w gronie pastw czonkowskich NATO odgrywaj zasadnicz rol w zarzdzaniu kryzysowym, a ich znaczenie niepomiernie ronie w okresie napi i kryzysw. W takich okolicznociach szybkie podejmowanie decyzji opartych na konsensusie co do niezbdnych posuni politycznych, wojskowych lub zwizanych z obron cywiln zaley od natychmiastowych i trwaych konsultacji pomidzy rzdami pastw czonkowskich. Gwne instytucje NATO powoane do prowadzenia intensywnych konsultacji to: Rada Pnocnoatlantycka i Komitet Planowania Obrony, wspierane przez Grup Koordynowania Polityki (PCG), Komitet Wojskowy oraz Wysoki Komitet Planowania Obrony Cywilnej (SCEPC). W miar potrzeby, tak rol mog odegra take inne komitety NATO. Praktyka i procedury stosowane w takich sytuacjach skadaj si na mechanizm dziaania Sojuszu w dziedzinie zarzdzania kryzysowego. Niezbdne do wspierania tych dziaa zaplecze techniczne - w tym czno - s zapewniane przez Centrum Sytuacyjne NATO, ktre dziaa przez ca dob. wiczenia sprawdzajce i rozwijajce procedury postpowania zwizane z zarzdzaniem kryzysowym, odbywaj si regularnie, w porozumieniu ze stolicami pastw czonkowskich i dowdcami strategicznymi NATO. Rozwizania, procedury i zaplecze niezbdne do zarzdzania kryzysowego, a take przygotowywanie i przeprowadzanie wicze w tej dziedzinie podlegaj koordynacji Komitetu ds. Operacji i wicze (COEC), ktry wsppracuje rwnie w tej dziedzinie z pastwami nalecymi do Partnerstwa dla Pokoju. Ze wzgldu na wany wkad jaki moe by wnoszony w tej dziedzinie przez pastwa partnerskie, zarzdzanie kryzysowe jest jednym z uzgodnionych obszarw dziaania uwzgldnionych w Planie Prac Partnerstwa dla Pokoju oraz w Indywidualnych Programach Partnerstwa. Dziaania te obejmuj organizowanie konferencji prasowych i konsultacji, wizyty ekspertw, kursy w zakresie zarzdzania kryzysowego, udzia Partnerw w dorocznych oglnych wiczeniach NATO w zarzdzaniu kryzysowym oraz zapewnianie Partnerom dostpu do oglnych dokumentw powicanych tym zagadnieniom. Zarzdzanie kryzysowe jest rwnie jednym z obszarw konsultacji i wsppracy uwzgldnionych w Akcie Stanowicym o Stosunkach Wzajemnych, Wsppracy i Bezpieczestwie midzy NATO a Federacj Rosyjsk oraz w Karcie
179

Szczeglnego Partnerstwa pomidzy NATO a Ukrain (patrz rozdzia 3). Jest to take przedmiotem dyskusji w ramach Dialogu rdziemnomorskiego.

WYMIAR OBRONNY
We wspczesnym rodowisku polityczno-strategicznym w Europie, efektywne wywizywanie si przez Sojusz z jego roli w zakresie ochrony pokoju i zapobiegania wojnom nawet w wikszym stopniu ni dotychczas zaley od skutecznej dyplomacji prewencyjnej oraz udanego rozwizywania kryzysw, ktre maj wpyw na bezpieczestwo. Std te ronie znaczenie politycznych, ekonomicznym, spoecznych i rodowiskowych aspektw bezpieczestwa i stabilnoci. Nie umniejsza to jednak znaczenia wymiaru obronnego Sojuszu, ktry pozostaje niezastpiony i przyczynia si zarwno do utrzymania stabilnoci w Europie, jak i do zarzdzania kryzysowego. Reorganizacja si zbrojnych Sojuszu trwajca od zakoczenia zimnej wojny umoliwia NATO reagowanie na znacznie szerszy zakres potencjalnych i realnych rde konfliktw. Jednak zachowanie wystarczajcych zdolnoci wojskowych oraz bezwzgldnej gotowoci do podejmowania obrony zbiorowej nadal zajmuje poczesne miejsce wrd celw Sojuszu zwizanych z bezpieczestwem. W ostatecznym wymiarze, zdolno ta oraz towarzyszca jej solidarno polityczna maj zapobiec wszelkim prbom wymuszania lub zastraszania oraz maj zapewni warunki, w ktrych wojskowa agresja skierowana przeciwko NATO nie bdzie moga by postrzegana jako opcja zawierajca w sobie jakikolwiek element potencjalnego sukcesu, co ma gwarantowa bezpieczestwo i integralno terytorialn pastw czonkowskich oraz ochrania ca Europ od konsekwencji, jakie niewtpliwie wynikayby z zagroe stwarzanych Sojuszowi. Ramy planowania obronnego NATO s wyznaczone przez podstawowe zasady skadajce si na fundament bezpieczestwa zbiorowego. Te zasady to: solidarno polityczna pastw czonkowskich; promowanie wsppracy i mocnych wizi pomidzy tymi pastwami we wszystkich obszarach, gdzie dziaania te mog przyczyni si do realizacji ich wsplnych i indywidualnych interesw; wsplne wypenianie zada i ponoszenie odpowiedzialnoci oraz poszanowanie wzajemnych zobowiza; a take wsplna wola zachowania si wojskowych, ktrych potencja byby adekwatny do wspierania strategii i polityki Sojuszu. Ustalajc wielko i charakter swojego wkadu w obron zbiorow, pastwa czonkowskie zachowuj pen suwerenno i niezaleno dziaania. Niemniej jednak, struktura obronnoci NATO wymaga, aby indywidualne decyzje pastw uwzgldniay oglne potrzeby Sojuszu. Dlatego te podejmowanie tych decyzji odbywa si wedug uzgodnionych
180

procedur planowania obronnego, ktre wyznaczaj metodologi i mechanizm ustalania wielkoci i rodzaju si niezbdnych do wdraania polityki Sojuszu oraz stwarzaj ramy do koordynowania narodowych planw obronnych i okrelania celw planowania si zgodnych z interesami caego Sojuszu1. Proces planowania uwzgldnia wiele czynnikw, w tym: zmieniajce si warunki polityczne; oceny dokonywane przez wojskowych dowdcw NATO dotyczce si wymaganych do wypenienia ich zada; rozwj technologiczny; znaczenie stosownego podziau rl, ryzyka i odpowiedzialnoci wewntrz Sojuszu; a take indywidualne ekonomiczne i finansowe moliwoci pastw czonkowskich. Proces ten umoliwia zatem wsplne przeanalizowanie wszystkich znaczcych czynnikw, tak aby umoliwi najlepsze wykorzystanie caoci zasobw narodowych, ktre s udostpniane na potrzeby obrony zbiorowej. cisa koordynacja dziaa pomidzy wadzami wojskowymi Sojuszu i rzdami jest utrzymywana dziki dorocznej wymianie informacji na temat planw narodowych. Ta wymiana informacji umoliwia porwnanie intencji kadego pastwa z oglnymi wymogami Sojuszu i - jeli trzeba ponowne ich rozwaenie w wietle nowych politycznych wskaza ministerialnych, wymogw w zakresie modernizacji oraz ewolucji roli i zakresu odpowiedzialnoci si. Wszystkie te aspekty s przedmiotem nieustannych przegldw i szczegowej oceny na kadym etapie skadajcym si na cykl planowania obronnego. W ramach dostosowania Sojuszu do nowych warunkw, podjty zosta oglny przegld procesw planowania obronnego. Wnioski z niego wypywajce zostay zaakceptowane przez ministrw pastw czonkowskich Sojuszu w czerwcu 1997 r. Obecnie obowizuje pojedynczy, spjny i jednolity proces, ktry zapewni, e NATO bdzie w dalszym cigu rozwijao siy i zdolnoci niezbdne do wypeniania penej gamy zada Sojuszu. Do zada tych naley wspieranie operacji, ktre mog by prowadzone przez Uni Europejsk w kontekcie Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI). Proces planowania umoliwia uruchomienie w ramach Sojuszu wsparcia dla wszystkich europejskich pastw czonkowskich w zakresie planowania ich udziau w operacjach prowadzonych przez Uni Europejsk. Od roku 1991 punktem wyjciowym planowania obronnego jest Koncepcja Strategiczna Sojuszu wyznaczajca w oglnym zarysie cele Sojuszu oraz rodki do ich realizacji. Pierwotna Koncepcja Strategiczna zostaa zastpiona now Koncepcj Strategiczn Sojuszu, ktra zostaa przyjta przez szefw pastw i rzdw NATO podczas Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 r. Bardziej szczegowe wytyczne s
1 Francja nie uczestniczy w natowskim planowaniu si.

181

przedstawiane przez ministrw obrony co dwa lata w dokumencie zatytuowanym "Wskazania ministerialne". Dokument ten przedstawia wskazwki odnonie do planowania obronnego, a w szczeglnoci planowania si. Uwzgldnia polityczne, ekonomiczne, technologiczne i wojskowe czynniki, ktre mog wpywa na rozwj si i zdolnoci Sojuszu. Okrela rwnie priorytety i obszary o szczeglnym znaczeniu, ktre musz by uwzgldnione w pierwszym rzdzie przez wadze wojskowe NATO okrelajce cele si zbrojnych, a w drugiej kolejnoci przez pastwa czonkowskie opracowujce swoje wasne plany. Planowanie si i zdolnoci Sojuszu uwzgldnia nie tylko wymogi obrony zbiorowej, ale take konieczno reagowania na potencjalne i realne rda konfliktw spoza Artykuu 5 Traktatu Plnocnoatlantyckiego2. W stosownym wymiarze, proces przedstawia rwnie wskazwki w zakresie wsppracy z innymi organizacjami, a take - w wyniku przegldu procesu planowania obronnego dokonanego w 1997 r. - uwzgldnia polityczne wskazwki opracowane przez Uni Zachodnioeuropejsk, okrelajce prawdopodobny zakres operacji prowadzonych przez Uni Europejsk. Konkretne cele planowania si zbrojnych kadego z pastw czonkowskich opracowywane s na podstawie wskaza ministerialnych. Tak zwane cele si zbrojnych z reguy obejmuj okres szecioletni, ale w niektrych przypadkach wykraczaj w dalsz przyszo. Podobnie jak wskazwki przedstawiane przez ministrw obrony, s one aktualizowane co dwa lata. Planowanie obronne pastw czonkowskich jest co roku poddawane analizie i ukierunkowywane przez ministrw obrony w ramach "Rocznego Przegldu Obrony" (ADR). W odpowiedzi na wydawany co roku Kwestionariusz Planowania Obronnego (DPQ), rzdy pastw czonkowskich przygotowuj i przedstawiaj Sojuszowi plany rozwoju swoich si oraz wydatki obronne planowane na 5-letni okres objty przegldem. ADR ma ocenia wkad poszczeglnych pastw czonkowskich do wsplnej obrony, z uwzgldnieniem ich indywidualnych zdolnoci i ogranicze, w kontekcie adresowanych do nich celw si zbrojnych. Przegld koczy si stworzeniem wsplnego Planu Si Zbrojnych NATO, ktry jest podstaw planowania obronnego Sojuszu przez nastpne 5 lat. Odpowiedzi poszczeglnych pastw na Kwestionariusz Planowania Obronnego s analizowane rwnolegle przez Sekretariat Midzynarodowy oraz wadze wojskowe NATO. Sekretariat Midzynarodowy przygotowuje
2 Artyku 5 Traktatu Pnocnoatlantyckiego dotyczy przede wszystkim odstraszania prb uycia siy przeciwko pastwom czonkowskim Sojuszu i wyraa zasad, e atak przeciwko jakiemukolwiek z pastw przymierzonych bdzie uwaany za atak przeciwko nim wszystkim. Dziaania Sojuszu niezwizane z zakresem obowizywania wspomnianego artykuu okrelane s jako operacje spoza Artykuu 5 .

182

projekty "Rozdziaw krajowych" skierowanych do kadego z pastw czonkowskich. Rozdziay te szczegowo przedstawiaj wszystkie rozbienoci pomidzy Celami Si Zbrojnych a planami narodowymi, z uwzgldnieniem zakresu zgodnoci planw narodowych z wymogami operacji prowadzonych przez Uni Europejsk. Rozdziay odpowiadaj na pytanie, czy poszczeglne pastwa wypeniy lub zamierzaj wypeni podjte na dany rok zobowizania w zakresie si. Przedstawiane s przy tym wyjanienia dotyczce ewentualnych niedocigni, a wysiki poszczeglnych pastw s oceniane z uwzgldnieniem ich zdolnoci i ogranicze. Projekty "Rozdziaw krajowych" s uzupeniane przez oceny dokonywane przez gwnych dowdcw NATO, ktre koncentruj si na zdolnociach si w stosunku do ich wymogw operacyjnych i zada.

Projekty "Rozdziaw krajowych" s poddawane "wielostronnej ocenie", ktra obejmuje midzy innymi zakres wypeniania przez pastwa podjtych na dany rok zobowiza odnonie do si. Celem tych analiz jest w szczeglnoci uzgadnianie sposobw likwidowania rozbienoci pomidzy planami narodowymi a celami si zbrojnych lub planami NATO. Oceniany jest take zakres, w jakim plany pastw czonkowskich mog wspiera realizacj misji prowadzonych przez Uni Europejsk oraz przyczyniaj si do koordynacji planowania obronnego poszczeglnych sojusznikw.

Na podstawie "Rozdziaw krajowych" oraz oceny Komitetu Wojskowego, sporzdzany jest Oglny Raport, ktry jest nastpnie przedkadany Komitetowi Planowania Obrony. Raport zawiera propozycje 5letniego planu si NATO, ktry ma by przyjty przez ministrw obrony, a take analizuje oglne zrwnowaenie planu si zbrojnych oraz jego wykonalno i szanse na jego akceptacj. Raport zawiera rwnie czci dotyczce wywizywania si poszczeglnych pastw z podjtych przez nie na dany rok zobowiza odnonie do si, a take ocen tego, na ile spenione zostay oglne zaoenia i szczegowe wskazwki przedstawione w Wytycznych ministerialnych - take dotyczcych wymogw operacji kierowanych przez Uni Europejsk. Dodatkowe, "pozaregulaminowe" konsultacje z sojusznikami s niezbdne, gdy ktre z pastw czonkowskich NATO rozwaa wprowadzenie znaczcych zmian w stosunku do zobowiza i planw zaaprobowanych przez ministrw w ramach ADR i celw si zbrojnych. Konieczno taka wystpuje rwnie, gdy harmonogram podejmowanych decyzji w poszczeglnych pastwach koliduje z koniecznoci rozwaenia tych zmian w nastpnym ADR.

183

POLITYKA NUKLEARNA
Zmiany w obrbie strategii nuklearnej NATO oraz potencjau si s konkretnym przykadem wielu posuni podjtych w celu dostosowania Sojuszu do nowych warunkw bezpieczestwa. W zwizku z przeomowymi, pozytywnymi zmianami w zakresie bezpieczestwa osignitymi od zakoczenia zimnej wojny, Sojusz mg sobie pozwoli na znaczne zmniejszenie swojego uzalenienia od si nuklearnych. Co wicej - chocia celem strategicznym pozostaje zapobieganie wybuchowi wojny, strategia nie jest ju zdominowana przez moliwo eskalacji konfliktu z wykorzystaniem broni jdrowej. Siy nuklearne NATO przyczyniaj si do pokoju i stabilnoci w Europie, poniewa nieustannie uprzytamniaj nieracjonalno wybuchu wikszej wojny w regionie euroatlantyckim. W sposb niedostpny dla dziaajcych samodzielnie si konwencjonalnych siy nuklearne sprawiaj, e ryzyko agresji skierowanej przeciwko NATO jest niemoliwe do skalkulowania i zaakceptowania. Stwarzaj one rwnie barier psychologiczn dla jakiegokolwiek pastwa, ktre mogoby rozwaa prby zdobycia przewagi politycznej lub wojskowej, posugujc si grob uycia lub uyciem przeciw Sojuszowi broni nuklearnej, biologicznej lub chemicznej (NBC)3. Potencja nuklearny NATO suy realizacji interesw nie tylko pastw czonkowskich, ale take pastw partnerskich i caej Europy, poprzez promowanie stabilnoci europejskiej, odstraszanie prb uycia broni masowego raenia i przyczynianie si do zapobiegania ich uyciu. Ograniczona zaleno NATO od si nuklearnych wyraa si w znaczcych redukcjach tych si. W 1991 r. NATO zdecydowao si zredukowa o ponad 85 proc. liczebno uzbrojenia si substrategicznych4 w porwnaniu z poziomami uzbrojenia obowizujcymi w czasie zimnej wojny. Redukcje objy nie tylko siy substrategiczne, ale take siy strategiczne nalece do pastw czonkowskich. Jedynymi stacjonujcymi na ziemi adunkami nuklearnymi jakie NATO pozostawio w Europie s bomby do samolotw podwjnego
3 4 Okrelenia ABC (bro nuklearna, biologiczna lub chemiczna) i BMR (bro masowego raenia) mona stosowa zamiennie. Terminy "strategiczny" i "substrategiczny" maj nieco inne znaczenie w rnych pastwach. Strategiczna bro nuklearna zazwyczaj definiowana jest jako bro o zasigu "interkontynentalnym" (ponad 5 500 kilometrw), jednak w niektrych kontekstach termin ten moe obejmowa rakiety balistyczne redniego zasigu, ktre nie sigaj tak daleko. Termin "substrategiczna" bron nuklearna jest stosowany w dokumentach NATO od 1989 r. na okrelenie broni nuklearnej redniego i bliskiego zasigu, a obecnie odnosi si przede wszystkim do dostarczanych drog powietrzn pociskw bdcych na wyposaeniu samolotw podwjnego zastosowania, a take do niewielkiej liczby brytyjskich gowic typu Trident penicych nowe, substrategiczne zadania (pozostaa substrategiczna bro nuklearna zostaa wycofana z Europy).

184

przeznaczenia. Liczba tych adunkw zostaa rwnie znacznie zmniejszona i s one przechowywane w ograniczonej liczbie baz, pod bardzo siln ochron. Poziomy gotowoci bojowej samolotw podwjnego przeznaczenia s stopniowo zmniejszane i w coraz wikszym stopniu akcentuje si ich rol w odniesieniu do broni konwencjonalnej. adne adunki nuklearne NATO nie s wymierzone w jakiekolwiek pastwo. Pastwa czonkowskie zdecydoway, e w przewidywalnej przyszoci wymogi Sojuszu mog by speniane przez istniejcy potencja si substrategicznych. NATO zdecydowao rwnie, e rozszerzenie Sojuszu nie bdzie wymagao zmian w zakresie jego biecego potencjau nuklearnego. Pastwa czonkowskie nie maj zamiaru, planu, ani powodu, by rozmieszcza bro nuklearn na terytorium nowych czonkw, a take nie widz potrzeby zmieniania jakiegokolwiek z aspektw swojego potencjau nuklearnego, ani nie przewiduj, aby w przyszoci pojawia si taka potrzeba. Bezpieczestwo zbiorowe zapewniane przez potencja nuklearny NATO jest wspln wartoci wszystkich pastw czonkowskich i likwiduje obawy tych z grona Sojusznikw, ktrzy w innych warunkach mogliby si czu zagroeni. Obecno amerykaskich si nuklearnych stacjonujcych w Europie i udostpnionych NATO stwarza niezwykle wan wi polityczn i wojskow pomidzy europejskimi i pnocnoamerykaskimi czonkami Sojuszu. Jednoczenie, udzia pastw nieposiadajcych broni jdrowej w nuklearnej postawie Sojuszu jest wyrazem solidarnoci pastw sprzymierzonych oraz ich wsplnego zaangaowania w utrzymywanie ich bezpieczestwa. Jest take przykadem powszechnego dzielenia si obcieniami i ryzykiem. Polityczny nadzr nad potencjaem nuklearnym NATO jest take sprawowany przez wszystkie pastwa czonkowskie. Grupa Planowania Nuklearnego NATO jest forum, na ktrym ministrowie obrony pastw nuklearnych i nieposiadajcych takiego uzbrojenia uczestnicz wsplnie w tworzeniu polityki nuklearnej Sojuszu i podejmowaniu decyzji odnonie do potencjau nuklearnego NATO. Dalsze informacje o roli si nuklearnych Sojuszu w nowym rodowisku bezpieczestwa, a take o redukcjach w tym zakresie s podane w rozdziale 2.

SFERA GOSPODARCZA
Podstaw wsppracy gospodarczej w ramach Sojuszu jest Artyku 2 Traktatu Pnocnoatlantyckiego, ktry stwierdza, i pastwa czonkowskie "bd(...) dyy do usuwania konfliktw w prowadzonej przez nie midzynarodowej polityce gospodarczej i bd popieray wspprac
185

midzy wszytkimi Stronami lub czci z nich". Komitet Ekonomiczny NATO, ktry zosta stworzony do promowania wsppracy w tej dziedzinie, jest jedynym organem Sojuszu zajmujcym si wycznie prowadzeniem konsultacji w sprawie rozwoju gospodarczego oraz wydarze i procesw z nim zwizanych, majcych bezporedni wpyw na polityk bezpieczestwa. Analizy i wsplne oceny procesw gospodarczych oddziaujcych na bezpieczestwo s kluczowym skadnikiem sprzyjajcym koordynacji planowania obronnego w ramach Sojuszu. Opracowania te obejmuj takie zagadnienia jak: porwnanie wydatkw wojskowych, postpy w przemyle obronnym, dostpno rodkw niezbdnych do realizacji planw obronnych, a take zapewnienie opacalnoci inwestycji w sektorach obronnych systemw gospodarczych poszczeglnych pastw. Wsppraca gospodarcza w ramach Sojuszu jest oparta na zaoeniu, i wsppraca polityczna i konflikt ekonomiczny wzajemnie si wykluczaj. Pastwa czonkowskie musz zatem wyraa rzeczywist wol wsppracy zarwno w dziedzinie gospodarczej, jak i politycznej oraz musz przejawia gotowo do prowadzenia konsultacji w kwestiach o wsplnym znaczeniu, w duchu poszanowania wsplnych interesw. Pastwa czonkowskie uznaj, e - w wielu aspektach - cele i zaoenia Artykuu 2 Traktatu s realizowane przez inne organizacje i organy midzynarodowe, specjalizujce si we wsppracy gospodarczej. Dlatego te NATO unika powtarzania pracy wykonywanej przez innych, ale nie rezygnuje ze wzmacniania wsppracy pomidzy pastwami czonkowskimi, ilekro w gr wchodz kwestie gospodarcze o szczeglnym znaczeniu dla Sojuszu - przede wszystkim majce wpyw na sfer bezpieczestwa i obrony. Sojusz dziaa zatem jako forum, na ktrym mog by analizowane rne, powizane ze sob aspekty zagadnie politycznych, wojskowych i gospodarczych. Sojusz zapewnia rwnie rodki w sytuacji, gdy dziaania gospodarcze mog zagwarantowa realizacj wsplnych interesw Sojuszu. W kontekcie caoci interesw bezpieczestwa Sojuszu oraz zgodnie ze zmieniajcymi si priorytetami, przedmiotem uwagi jest szeroki zakres kwestii ekonomicznych, takich jak: analiza wydatkw obronnych, trendy budetowe, restrukturyzacja przemysw obronnych, trendy polityki kadrowej w przemyle obronnym oraz przewidywane wydatki na obron, ich realno ekonomiczna oraz wpyw na wielko i struktur si zbrojnych. Zgodnie z przyjtymi Planami Prac, wsppraca gospodarcza NATO z pastwami nalecymi do Partnerstwa dla Pokoju koncentrowaa si dotychczas na wojskowych aspektach rozwoju gospodarczego, z uwzgldnieniem budetw i wydatkw obronnych oraz ich zwizku z
186

caym systemem gospodarczym, a take z restrukturyzacj przemysw obronnych. Gospodarczy aspekt kwestii obronnych by rwnie szeroko odzwierciedlony w Planie Dziaa Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) na lata 2000-2002. W Planie tym znalazy si nastpujce zagadnienia: zarzdzanie rodkami w odniesieniu do wydatkw obronnych; przejrzysto w planowaniu obronnym oraz konstruowaniu budetu; profesjonalizacja si zbrojnych; zagospodarowanie byych obiektw wojskowych; restrukturyzacja przemysw obronnych, take w wyniku prywatyzacji; kwestie regionalne.

Owocny dialog pomidzy pastwami sprzymierzonymi a czonkami Partnerstwa dla Pokoju w sferze ekonomicznych zagadnie obronnych obejmuje takie tematy jak: formuowanie budetw obronnych, analiza zyskw i strat zwizanych z ograniczaniem liczebnoci si zbrojnych, planowanie i zarzdzanie narodowymi programami obronnymi, nadzr legislatury nad budetami obronnymi, ekonomiczne aspekty modelu si zbrojnych opartego na poborze powszechnym w odrnieniu od modelu profesjonalnych si zbrojnych, a take rola sektora prywatnego w obronnoci. Ekonomiczne aspekty ksztatowania budetw obronnych oraz wydatkw na obron pozostan najwaniejszymi zagadnieniami w kontekcie wsppracy pomidzy NATO i pastwami partnerskimi. Szczeglnie znaczca moe by analiza wysikw pastw czonkowskich zmierzajcych do zastosowania kryteriw ekonomicznych w odniesieniu do zarzdzania budetami obronnymi. NATO udostpnia swoim partnerom dowiadczenia midzy innymi odnoszce si do: nowych zasad zarzdzania korzystajcych z dowiadcze w sektorze komercyjnym - gwnym zaoeniem jest stworzenie agencji obronnych odpowiedzialnych za zapewnienie stabilnych dostaw produktw i usug, w ramach ogranicze wynikajcych z konkretnego budetu; rozszerzenia zasad konkurencji na usugi w sektorze obronnym dziki korzystaniu ze wsppracy podwykonawcw, prowadzeniu bada rynkowych oraz siganiu po zewntrzne rda finansowania;
187

udoskonalania metod ograniczania kosztw oraz rewizji przyjtych priorytetw w kontekcie ograniczenia dostpnych rodkw.

Wsppraca gospodarcza ma take due znaczenie w kontekcie restrukturyzacji przemysw obronnych. Konwersja przemysw obronnych, a take inne problemy, takie jak przeszkalanie byego personelu wojskowego, nale do obszarw konsultacji i wsppracy pomidzy NATO a Rosj, ktrych rozwj ley w szczeglnym wsplnym interesie obu stron. Zagadnienia te s take przedmiotem konsultacji i wsppracy pomidzy NATO i Ukrain. W odrnieniu od wyspecjalizowanych instytucji finansowych, NATO nie dysponuje mandatem, ani rodkami potrzebnymi do finansowania konkretnych programw wsppracy gospodarczej. Niemniej jednak, Sojusz podj przedsiwzicia zmierzajce do promowania dialogu i wymiany dowiadcze z ekspertami z pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju, ktre prowadz restrukturyzacj systemw obronnych. Dowiadczenia zdobyte podczas tej wsppracy coraz wyraniej pokazuj, e nie ma jednego uniwersalnego modelu restrukturyzacji przemysw obronnych. Pomimo istnienia wsplnych problemw i wyzwa, w interesie kadego pastwa jest poszukiwanie swoich wasnych metod, uwzgldniajcych konkretne warunki polityczne, spoeczne i gospodarcze. Po to, aby lepiej zrozumie ten dualizm i wycign stosowne wsplne wnioski, szczeglnym priorytetem objte s analizy praktycznych dowiadcze zwizanych z restrukturyzacj systemw obronnych. Ta cz prac obejmuje analizowanie poszczeglnych przypadkw oparte na dowiadczeniach szerokiego spektrum stosownych agencji, organw administracji pastwowej oraz zarzdw spek prywatnych i publicznych, a take wadz lokalnych i regionalnych. Dziki temu moliwe jest uwzgldnienie perspektywy branowej i regionalnej w odniesieniu do restrukturyzacji systemw obronnych. Wsppraca w tym obszarze bdzie nadal koncentrowaa si na praktycznych aspektach restrukturyzacji i dostosowywania sektora obronnego, z uwzgldnieniem rnic regionalnych. W oglnych kategoriach, niezbdne bdzie cise monitorowanie wszelkich zmian popytu na rynku obronnym, a take reakcji po stronie poday wyraajcych si poprzez restrukturyzacj przemysu. Konieczna bdzie take analiza konsekwencji ekonomicznych restrukturyzacji tego sektora. Kolejnym czynnikiem jest utrata wyjtkowej pozycji przemysw obronnych, ktre w coraz wikszym stopniu musz si poddawa grze rynkowej. Niezwykle istotne jest zatem analizowanie skutkw prywatyzacji przedsibiorstw obronnych dla caej gospodarki.
188

Wojskowe aspekty rozwoju gospodarczego s omawiane podczas dorocznych Kolokwiw Ekonomicznych NATO, a take s przedmiotem innych seminariw i warsztatw. Kolokwia Ekonomiczne skupiaj ekspertw ze wiata biznesu, rodowisk akademickich oraz pastwowej i midzynarodowej administracji. S okazj do intensywnej wymiany pogldw i dowiadcze w sferze gospodarczej. Tematyka ostatnich Kolokwiw obejmowaa: spoeczne i humanitarne wymiary rozwoju gospodarczego oraz reformy w pastwach wsppracujcych z Sojuszem, status tych reform, ich wpyw na bezpieczestwo oraz zwizane z nimi moliwoci i ograniczenia. Wanym tematem bya take prywatyzacja w pastwach partnerskich5.

INFORMOWANIE OPINII PUBLICZNEJ

Odpowiedzialno za wyjanianie narodowej polityki obronnej i bezpieczestwa oraz prezentowanie roli kadego z pastw czonkowskich w ramach Sojuszu naley do poszczeglnych rzdw. Dobr metod i rodkw do prowadzenia misji zwizanej z informowaniem wasnej opinii publicznej o polityce i zaoeniach NATO rni si w poszczeglnych pastwach i jest przedmiotem decyzji na szczeblu narodowym. Wszystkie rzdy pastw sprzymierzonych szanuj zarwno demokratyczne prawo swoich obywateli do otrzymywania informacji o strukturach midzynarodowych, ktre s podstawowym gwarantem ich bezpieczestwa. Kolejnym wanym czynnikiem jest utrzymywanie zrozumienia i wsparcia opinii publicznej dla decyzji politycznych w dziedzinie bezpieczestwa podejmowanych przez jej wasny rzd. Rol Biura Informacji i Prasy NATO jest uzupenianie dziaa informacyjnych podejmowanych w pastwach czonkowskich, a take zapewnianie wszelkiej niezbdnej pomocy w tym zakresie. Biuro zajmuje si take obsug codziennych kontaktw Sojuszu z przedstawicielami prasy i innych mediw oraz udostpnia informacje w odpowiedzi na zainteresowanie pynce z regionw nienalecych do NATO. Zainteresowanie to wynika w znacznej mierze ze wsppracy i partnerstwa Sojuszu z pastwami nalecymi do Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), a take zwizane jest ze specjalnymi dwustronnymi stosunkami NATO-Rosja, partnerstwem NATO-Ukraina i rozwijajcym si Dialogiem rdziemnomorskim.
5 Tematem Kolokwium Ekonomicznego, ktre odbyo si w maju 2001 r. bya wspzaleno pomidzy regionaln wspprac gospodarcz, bezpieczestwem i stabilnoci. Przebieg dorocznych kolokwiw jest przedstawiany co roku w formie ksikowej. Publikacje te s dostpne w Biurze Informacji i Prasy NATO (dzia dystrybucji). Przebieg Kolokwium mona take ledzi w Internecie (http://www.nato.int).

189

Dodatkowo, skupienie si wiatowej opinii publicznej na wydarzeniach w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie wymusio rozwj programw informacyjnych wyjaniajcych rol NATO w rozwizywaniu konfliktw w byej Jugosawii oraz budowaniu przyszej stabilnoci tego regionu. Inne wydarzenia w Sojuszu, midzy innymi: wdroenie inicjatywy Partnerstwa dla Pokoju, restrukturyzacja si zbrojnych NATO oraz wewntrzne przemiany w Sojuszu, wzmocnienie europejskiej tosamoci w ramach Sojuszu, a take zewntrzna transformacja NATO, wsplnie przyczyniy si do wzrostu zainteresowania publicznego oraz popytu na stosowne informacje. Wraz z otwieraniem si Sojuszu na przyjcie nowych czonkw, a szczeglnie w zwizku z akcesj trzech nowych pastw pojawi si kolejny wany wymiar polityki informacyjnej. Rzdy w Polsce, Republice Czeskiej i na Wgrzech nieustannie musz wyjania swojej opinii publicznej implikacje czonkostwa tych pastw w NATO. W kadym z tych pastw wiedza o NATO, a take o stosunkach cywilno-wojskowych wewntrz Sojuszu i natowskich procedurach podejmowania decyzji bya dotychczas ograniczona, a czasami wypaczona przez negatywne wyobraenia opinii publicznej, wrog rezerw oraz brak wiarygodnych informacji. Biuro Informacji i Prasy ma zatem szczeglny obowizek pomaga kademu z trzech rzdw i odpowiada na zainteresowanie ze strony opinii publicznej w tych pastwach - w ramach dostpnych rodkw. Poza tym, szczeglne zainteresowanie kwestiami bezpieczestwa i zagadnieniami dotyczcymi NATO widoczne jest w kadym z 9 pastw uczestniczcych w Planie Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP), ktry zosta zatwierdzony na Szczycie Waszyngtoskim w kwietniu 1999 r. (patrz rozdzia 3). Dziaania informacyjne NATO s zatem dostosowywane tak, aby odpowiedzie na potrzeb szerokiego udostpnienia informacji o Sojuszu w kadym z tych pastw. Oglnym zaoeniem polityki prasowej i informacyjnej Sojuszu jest przyczynianie si do rozwoju powszechnej znajomoci faktw zwizanych z bezpieczestwem oraz promowanie zaangaowania opinii publicznej w rzeczow i konstruktywn debat nad biecymi zagadnieniami bezpieczestwa oraz celami przyszych dziaa politycznych. Kady z planw dziaania i programw prac sporzdzonych do realizacji zaoe najwaniejszych inicjatyw podejmowanych przez pastwa sprzymierzone w ostatnich latach, zawiera konkretne wymogi dotyczce zapewnienia niezbdnego zaplecza informacyjnego. Prawidowo ta jest widoczna w przypadku Planu Dziaa EAPC aprobowanego przez ministrw spraw zagranicznych pastw skupionych w EAPC, a take w przypadku programw prac Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja oraz Komisji NATO190

Ukraina i prac przewidzianych w kontekcie Dialogu rdziemnomorskiego NATO. Programy informacyjne zarzdzane w ramach budetu informacyjnego Kwatery Gwnej NATO obejmuj: dziaania podejmowane w samej Kwaterze Gwnej; zewntrzne imprezy zarzdzane przez Biuro Informacji i Prasy NATO; dziaania podejmowane pod auspicjami organizacji rzdowych i pozarzdowych poza murami Kwatery Gwnej, ktre mog by wspierane przez Biuro Informacji i Prasy w formie koncepcyjnej, praktycznej lub finansowej; imprezy organizowane przez inne zewntrzne agencje z bezporednim lub porednim wsparciem ze strony NATO. Najwaniejsze dziaania realizowane w kadym z wymienionych obszarw s przedstawione poniej. Nie tylko sam Sojusz, ale take szereg innych organizacji i agencji odgrywa znaczc rol w zapewnianiu dostpu do informacji o sprawach zwizanych z NATO. Wspomniane organizacje i agendy zajmuj si rozprowadzaniem publikacji, wykorzystywaniem moliwoci stwarzanych przez czno elektroniczn za porednictwem internetu, a take odpowiadaniem na zapytania ze strony opinii publicznej. Lista tych dodatkowych instytucji jest bardzo obszerna i obejmuje organizacje narodowe i midzynarodowe. Na szczeglne uwzgldnienie zasuguj: biura informacji publicznej i biura prasowe rzdw pastw czonkowskich oraz rzdw pastw skupionych w EAPC i w Partnerstwie dla Pokoju; ambasady pastw sprzymierzonych w stolicach pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju, suce na zasadach rotacyjnych jako punkty kontaktowe NATO; parlamenty narodowe oraz Zgromadzenie Parlamentarne NATO midzynarodowe forum parlamentarne stworzone do promowania celw i polityki Sojuszu na szczeblu parlamentarnym. Siedziba Zgromadzenia Parlamentarnego NATO znajduje si w Brukseli; Rady Atlantyckie, Komitety Atlantyckie, Stowarzyszenia Atlantyckie w pastwach czonkowskich i nalecych do Partnerstwa dla Pokoju, ktre zostay stworzone jako fundacje edukacyjne majce pogbia wiedz i zrozumienie dla celw i polityki Sojuszu; instytuty i fundacje narodowe i midzynarodowe dziaajce w rnych pastwach, w caym obszarze euroatlantyckim, ktrych celem jest promowanie dziaalnoci badawczej w zakresie
191

politologii oraz wkadu akademickiego problemami bezpieczestwa;

do

debaty

nad

Biura Informacji Publicznej gwnych orodkw dowodzenia Sojuszu ulokowanych w rnych pastwach czonkowskich; orodki edukacyjne i szkoleniowe Sojuszu, takie jak Akademia Obrony NATO w Rzymie, Szkoa NATO (SHAPE) w Oberammergau, niezalene instytucje - np. Centrum im. Marshalla w Oberammergau, a take narodowe instytuty obronne i akademie; midzynarodowe struktury grupujce narodowe oddziay takich instytucji jak: Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA), ktre skupia Komitety, Rady i Stowarzyszenia Atlantyckie dziaajce w pastwach czonkowskich i partnerskich; a take Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy (CIOR), do ktrej nale narodowe zrzeszenia oficerw rezerwy w pastwach sprzymierzonych. ATA ma may sekretariat w Paryu oraz punkt kontaktowy w Brukseli. CIOR dysponuje biurem cznikowym w Kwaterze Gwnej w Brukseli.

Dalsze informacje o tych organizacjach s podane w rozdziale 16. Biuro Informacji i Prasy pozostaje w cznoci z biurem Doradcy ds. Informacyjnych Midzynarodowego Sztabu Wojskowego, aby otrzyma informacje o dziaaniach Komitetu Wojskowego. Biuro Informacji i Prasy utrzymuje mae, regionalne biuro informacyjne w Rejkiawiku (Islandia). Poza tym, nie istniej adne inne regionalne biura informacyjne NATO w pastwach czonkowskich. Kwatery wojskowe nalece do zintegrowanej struktury wojskowej Sojuszu, ulokowane w rnych pastwach sprzymierzonych oraz liczne agencje i organizacje NATO mieszczce si poza brukselsk Kwater Gwn stanowi wany element tosamoci Sojuszu, a ponadto s dodatkowymi punktami kontaktowymi i rdami informacji. W ramach rozbudowanego programu wsppracy z pastwami nalecymi do Partnerstwa dla Pokoju, a szczeglnie w kontekcie stosunkw NATO z Rosj i Ukrain, Rada Pnocnoatlantycka podja kroki zmierzajce do poprawy dostpu do informacji o Sojuszu w tych pastwach. W 1995 r. Rada Pnocnoatlantycka zaaprobowaa ulokowanie w Moskwie oficera informacyjnego, ktry mia pracowa w ambasadzie francuskiej, penicej wwczas rol punktu kontaktowego NATO w Rosji. W 1996 r. to mae biuro informacyjne zostao przeniesione do ambasady niemieckiej, w zwizku z przejciem przez Niemcy roli kontaktowej w tych stosunkach. Nastpnie niemiecki pukownik pracujcy
192

w tym biurze otrzyma zadanie wspomagania NATO w zakresie rozwijania kontaktw i dziaa informacyjnych we wsppracy z rosyjskimi siami zbrojnymi. W styczniu 1998 r. zainicjowano dziaalno niezalenego Centrum Dokumentacji NATO, ktrego siedzib jest rosyjski Instytut Informacji Naukowej Nauk Spoecznych (INION) w Moskwie. Centrum Dokumentacji korzysta ze wsparcia NATO i zapewnia dostp do publikacji i dokumentw odnoszcych si do kwestii bezpieczestwa. Publikuje rwnie periodyczny biuletyn skierowany do rodowisk akademickich i innych zainteresowanych k. Dziaalno Biura Informacji oraz Centrum Dokumentacji zostaa znacznie ograniczona, gdy Rosja zawiesia swoj wspprac z NATO w odpowiedzi na dziaania wojskowe podjte przez Sojusz w celu zakoczenia kryzysu w Kosowie. Podczas wizyty Sekretarza Generalnego Lorda Robertsona w Moskwie, w lutym 2000 r., osignito porozumienie, ktre - zgodnie z nadziejami pastw sprzymierzonych - miao doprowadzi do wznowienia wsppracy w penym zakresie przewidzianym w ramach Aktu Stanowicego NATO-Rosja. W lutym 2001 r. Sekretarz Generalny NATO zoy ponown wizyt w Moskwie i dokona formalnego otwarcia Biura Informacji NATO, z niezalen siedzib w centrum miasta. W 1996 r. otworzono Centrum Informacji i Dokumentacji NATO w Kijowie. Personel i rda finansowania Centrum s zapewnione przez Biuro Informacji i Prasy NATO. Centrum mieci si w ukraiskim Instytucie Spraw Midzynarodowych. Zapewnia dostp do dokumentacji, a take uatwia prowadzenie innych dziaa informacyjnych, takich jak organizacja wizyt w siedzibie NATO oraz seminaria sponsorowane przez NATO. Adresy rozmaitych biur i centrw informacji wspomnianych w tym rozdziale s wymienione w kocowej czci Vademecum, cznie ze szczegami dotyczcymi Zintegrowanego Systemu Danych NATO (IDS) ktry zapewnia wiatowy dostp do zapisanych elektronicznie informacji zwizanych z NATO. Narzdzia cznoci stosowane przez Biuro Informacji i Prasy NATO zarwno bezporednio, jak i do wspierania wyej wymienionych instytucji i porednikw - obejmuj konwencjonalne formy ustnego i pisemnego przekazywania informacji oraz promowania dialogu. Biuro zarzdza rozbudowanymi programami wizyt. Liczba przedstawicieli rodowisk opiniotwrczych, ktrzy dziki temu odwiedzaj rocznie siedziby politycznych wadz Sojuszu, dochodzi do 20 tys. Ponadto organizowane s konferencje prasowe i dyskusje z ekspertami z Sekretariatu Midzynarodowego, Midzynarodowego Sztabu Wojskowego oraz z
193

przedstawicielstw narodowych. Dyskusje te dotycz wszystkich aspektw pracy i polityki Sojuszu. Biuro Informacji i Prasy wydaje liczne publikacje, ktrych zakres siga od zbiorw oficjalnych tekstw i deklaracji do publikacji periodycznych i nieperiodycznych, wnoszcych wkad do rzeczowej debaty publicznej nad wybranymi aspektami polityki bezpieczestwa. Oficjalne teksty wydawane przez Sojusz - zazwyczaj w formie komunikatw i owiadcze prasowych - to dokumenty bdce wynikiem formalnych negocjacji i wyraajce uzgodnione stanowisko polityczne pastw czonkowskich w konkretnych kwestiach lub odnonie do zbiorw zagadnie politycznych, ktre s przez cay rok okresowo poddawane rewizji. Dokumenty te skadaj si na publicznie dostpne archiwum Sojuszu. Dziki temu moliwe jest ledzenie wydarze politycznych i okolicznoci, ktre doprowadziy do konkretnych posuni politycznych i zmian decyzji. Wszystkie teksty tego rodzaju s publikowane w dwch oficjalnych jzykach Sojuszu, a czsto take w innych wersjach jzykowych. Poza publikowaniem tych dokumentw, Biuro Informacji i Prasy pomaga w upowszechnianiu owiadcze wydanych przez Sekretarza Generalnego NATO, ktry jest najwaniejszym wyrazicielem pogldw i opinii Sojuszu. Biuro publikuje teksty przemwie Sekretarza Generalnego oraz innych wyszych rang urzdnikw. Dokumenty te s rwnie wanym przyczynkiem do wyjaniania polityki, dajcym wgld w zaoenia i uzasadnienia konkretnych posuni. Z upowanienia Sekretarza Generalnego, Biuro Informacji i Prasy publikuje periodyk zatytuowany "Przegld NATO" oraz szeroki wachlarz informatorw, broszur, biuletynw informacyjnych oraz innych materiaw, ktre stanowi punkt odniesienia i mog przyczyni si do pogbiania powszechnej wiedzy i zrozumienia. Publikacje te s proporcjonalnie do rodkw i wymogw - drukowane nie tylko w oficjalnych jzykach urzdowych Sojuszu, lecz take dodatkowo we wszystkich jzykach uywanych w pastwach czonkowskich oraz w wielu jzykach pastw partnerskich. Upowszechnianie materiaw pisanych w coraz wikszym stopniu polega na wykorzystywaniu mediw elektronicznych. Wikszo publicznych dokumentw i materiaw informacyjnych ukazuje si za porednictwem Zintegrowanego Systemu Danych NATO (IDS). Szczegy s podane w "rdach dodatkowych informacji" (Zacznik 2). NATO prowadzi samodzielny Program Naukowy (przedstawiony w rozdziale 8), ktry publikuje biuletyn informacyjny oraz wasn seri
194

publikacji naukowych wydawanych oddzielnie przez wyspecjalizowanych wydawcw, zgodnie z umowami zawieranymi na zasadach komercyjnych. Personel Biura Informacji i Prasy obejmuje rwnie Sekcj Relacji z Pastwami, ktra skada si z oficerw cznikowych poszczeglnych pastw czonkowskich, odpowiedzialnych za administrowanie programami informacyjnymi adresowanymi do tych pastw. Programy te obejmuj organizowanie wizyt w siedzibie NATO oraz konferencji i seminariw, ktre odbywaj si w rnych regionach Sojuszu. W ich ramach udzielana jest take pomoc parlamentarzystom, przedstawicielom rodowisk akademickich, dziennikarzom i osobom nalecym do innych grup zawodowych, poprzez umoliwianie im dotarcia do publicznie dostpnych informacji, ktre s im potrzebne. Podobn funkcj w upowszechnianiu informacji w wielu pastwach nalecych do Partnerstwa dla Pokoju peni Sekcja Stosunkw Zewntrznych i Relacji z Partnerami. Do wysikw tych przyczyniaj si take oficerowie cznikowi pastw czonkowskich NATO, ktrzy dziaaj jako koordynatorzy programw skierowanych do pastw partnerskich, w stosunku do ktrych ich ambasady peni aktualnie rol "punktu kontaktowego". Programy informacyjne skierowane do danego pastwa mog obejmowa koncepcyjn, praktyczn oraz - w ograniczonym stopniu finansow pomoc w zakresie dziaalnoci publikacyjnej prowadzonej przez organizacje pozarzdowe w pastwach czonkowskich i partnerskich. Podobna pomoc moe by rwnie udzielana rzdom pastw partnerskich w odniesieniu do opracowywania i wydawania publikacji majcych informowa opini publiczn o sprawach zwizanych z NATO. Na polu akademickim, dziaalno informacyjna NATO obejmuje przyznawanie dorocznego stypendium imienia Manfreda Wrnera, nieyjcego ju byego Sekretarza Generalnego NATO oraz administrowanie ca seri stypendiw przyznawanych w ramach wsppracy NATO-EAPC, ktre s dostpne dla naukowcw zarwno z pastw czonkowskich, jak i partnerskich. Stypendium takie skada si z grantu na pokrycie kosztw podry i prowadzenia bada naukowych. S one przyznawane co roku, na zasadach konkursu, z rekomendacji niezalenego jury i maj uatwi prowadzenie bada w obszarach tematycznych oglnie zwizanych z polityk NATO oraz biecym programem dziaa politycznych Sojuszu. W ramach programu akademickiego Biuro Informacji i Prasy udziela czasami pomocy przy organizowaniu midzynarodowych konferencji powiconych zagadnieniom z dziedziny bezpieczestwa.
195

Zainteresowanie opinii publicznej polityk NATO oraz zapotrzebowanie na dostp do informacji w tej dziedzinie wyraaj si zarwno bezporednio, jak i poprzez relacje prasy i innych mediw z wydarze zwizanych z NATO. Kluczowym elementem dziaa Biura Informacji i Prasy s zatem kontakty z pras oraz wspomaganie korespondentw akredytowanych przy NATO i innych przedstawicieli mediw. Konferencje prasowe i wywiady ze starszymi rang urzdnikami NATO, briefingi powicone konkretnym zagadnieniom, udostpnianie zdj, a take stanowisk audio i wideo oraz elektronicznych rodkw cznoci skadaj si na udogodnienia majce suy potrzebom mediw wiatowych. Gwne wydarzenia i procesy w Sojuszu, takie jak spotkania na szczycie, przycigaj do Kwatery Gwnej NATO ponad tysic dziennikarzy, ktrym trzeba zapewni odpowiednie warunki pracy. Podobne rodki s angaowane w przypadku najwyszych rang wydarze odbywajcych si poza Kwater Gwn, takich jak posiedzenia ministerialne oraz spotkania na szczycie odbywajce si poza granicami Belgii. W takich przypadkach dziennikarze s obsugiwani przez suby prasowe i informacyjne Biura Informacji i Prasy, przy czym suba prasowa koncentruje si przede wszystkim na bezporednim odpowiadaniu na natychmiastowe lub krtkoterminowe potrzeby, podczas gdy Biuro Informacji i Prasy zapewnia dostp do szerokiego zakresu materiaw rdowych i rozszerzajcych informacje, ktre s przez duszy czas dostpne dla przedstawicieli mediw. Rzecznik prasowy NATO i suba prasowa wsppracuj w ramach codziennych kontaktw z Biurem Sekretarza Generalnego i pomagaj Sekretarzowi Generalnemu w kontaktach z przedstawicielami mediw i prasy. Suba prasowa jest take odpowiedzialna za aranowanie kontaktw pomidzy wyszymi rang przedstawicielami NATO a mediami, a take za udzielanie akredytacji dziennikarzom uczestniczcym w imprezach prasowych. Przygotowuje rwnie codzienne streszczenia i przegldy midzynarodowej prasy oraz doniesie agencyjnych, na potrzeby Sekretariatu Midzynarodowego, Sztabu Midzynarodowego, przedstawicielstw narodowych, misji dyplomatycznych oraz biur cznikowych dziaajcych w Kwaterze Gwnej NATO. Informacyjni oficerowie cznikowi i pracownicy Biura Prasowego przygotowuj rwnie przegldy prasy ukazujcej si w pastwach czonkowskich i partnerskich. Materiay te pomagaj Sekretarzowi Generalnemu w przygotowaniu jego oficjalnych wizyt w tych pastwach. Biuro Informacji i Prasy zarzdza bibliotek Kwatery Gwnej NATO, z ktrej korzystaj czonkowie narodowych i midzynarodowych sztabw dziaajcych na miejscu.
196

ROZDZIA 8

PROGRAMY I DZIAANIA

Logistyka dostaw i skadowania Kluczowe funkcje logistyczne Logistyka dostaw i skadowania w odniesieniu do operacji wspierania pokoju Organizacje ds. produkcji i logistyki Wsppraca w zakresie uzbrojenia, planowanie i standaryzacja Systemy cznoci i informatyki Cywilno-wojskowa koordynacja zarzdzania ruchem lotniczym Obrona powietrzna Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia Wsppraca naukowa rodowisko naturalne i spoeczestwo

PROGRAMY I DZIAANIA
LOGISTYKA DOSTAW I SKADOWANIA1
Termin "logistyka" jest uywany na oznaczenie wielu spraw, w rozmaitych kontekstach. Istniej rwnie rnice w stosowaniu tego terminu w poszczeglnych pastwach czonkowskich. Niezgodnoci dotycz take okrelania form wspierania operacji wojskowych, ktre naley zakwalifikowa jako komponenty logistyki. Stosowana w NATO definicja logistyki okrela j jako: "wsparte metodami waciwymi dla nauk cisych planowanie i praktyka przemieszczania i utrzymania si zbrojnych". W najoglniejszym znaczeniu termin ten odnosi si do aspektw operacji wojskowych w nastpujcych dziedzinach: Projektowanie i konstruowanie, pozyskiwanie, przechowywanie, transport, dystrybucja, utrzymywanie w gotowoci do dziaania, ewakuacja i likwidacja materiau wojskowego. Transport personelu. Pozyskiwanie, budowa, utrzymywanie uytkowanie i likwidacja obiektw. Pozyskiwanie zaopatrzenia i usug. Wsparcie medyczne i suba zdrowia. i konserwowanie,

Wyej wymienione dziedziny obejmuj oczywicie bardzo szeroki zakres usug i obowizkw. W NATO kategorie te s dalej dzielone, zarwno z punktu widzenia procesu podejmowania decyzji, jak i ze wzgldw organizacyjnych. W ten sposb powstaj nastpujce sektory: Produkcja i pozyskiwanie przedmiotw logistyki, tj. planowanie, projektowanie i pozyskiwanie sprztu. Za dziaania te w znacznej mierze odpowiadaj poszczeglne pastwa i s one realizowane na szczeblu narodowym. Mimo to, w wielu dziedzinach prowadzi si w ramach NATO wspprac i koordynacj, przede wszystkim pod auspicjami Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD) i organw jej podlegych. Z organizacyjnego punktu widzenia, od strony cywilnej aspekty logistyki NATO zwizane z produkcj i pozyskiwaniem mieszcz si przede wszystkim w ramach obowizkw Pionu Wsparcia Obrony Sekretariatu Midzynarodowego. Od strony wojskowej

Realizacja wielu programw i dziaa omawianych w tym rozdziale zajmuj si organizacje i agendy powane do ycia przez Rad Pnocnoatlantyck, albo Komitet Wojskowy NATO do podejmowania konkretnych zad. Szczegy przedstawione s w rozdziale 14.

199

odpowiada za te zagadnienia Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobw Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Aspekty logistyki zwizane z dostawami i skadowaniem oraz kwestiami operacyjnymi, powszechnie rozumiane jako zaopatrywanie i wspieranie si zbrojnych, omwione s w pierwszej czci niniejszego rozdziau. Dziaania te podlegaj gwnie Konferencji Starszych Logistykw NATO (SNLC) i Komitetowi NATO ds. Naftocigw (NPC). Wyszy rang wojskowy organ doradczy ds. medycznych - Komitet Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO (COMEDS) odpowiada za doradzanie Komitetowi Wojskowemu w sprawach medycznych. Z organizacyjnego punktu widzenia, odpowiedzialno za aspekty logistyki zwizane z dostawami i skadowaniem oraz kwestiami operacyjnymi spoczywa od strony cywilnej na Pionie ds. Infrastruktury, Logistyki i Planowania Cywilnego w Sytuacji Zagroenia Sekretariatu Midzynarodowego. Od strony wojskowej odpowiedzialny jest Oddzia Logistyki, Pionu Logistyki, Uzbrojenia i Zasobw Midzynarodowego Sztabu Wojskowego.

Wsparcie logistyczne Koncepcji Strategicznej NATO

Koncepcja Strategiczna Sojuszu, przyjta przez szefw pastw i rzdw pastw czonkowskich NATO w kwietniu 1999 r. akcentuje mobilny i wielonarodowy charakter si zbrojnych Sojuszu oraz konieczno zapewnienia im elastycznego sojuszniczego wsparcia logistycznego. Konferencja Starszych Logistykw NATO uznaa, i zapewnienie odpowiednio elastycznego wsparcia logistycznego - za ktre w pierwszym rzdzie odpowiadaj poszczeglne pastwa - musi jednak nalee do zbiorowych zobowiza Sojuszu oraz musi by przedmiotem udoskonalonej koordynacji, wsppracy i wzmocnionych dziaa midzynarodowych. W odpowiedzi na wprowadzenie nowej Koncepcji Strategicznej, Konferencja rozpocza analiz jej wpywu na zaoenia logistyczne i polityk. Znaczenie tego zagadnienia zostao rwnie uwzgldnione w ramach Inicjatywy Zdolnoci Obronnych, ktra zostaa przyjta na Szczycie Waszyngtoskim w kwietniu 1999 r. (patrz rozdzia 2). Polityka wsppracy w dziedzinie logistyki jest ju niemal w caoci opracowana i wkrtce bdzie przedmiotem obrad Rady Pnocnoatlantyckiej. Rwnolegle tworzona jest koncepcja wsppracy w dziedzinie logistyki NATO.

200

Zasady logistyki i polityka w tym zakresie

W 1992 r. w dokumencie znanym jako MC 319, Komitet Planowania Obrony przyj nowe zasady logistyki i nowe zaoenia polityczne z tym zwizane. Te zasady i zaoenia zostay gruntownie zrewidowane w wietle praktycznych dowiadcze zdobytych podczas operacji pokojowych kierowanych przez NATO. Zrewidowany tekst zosta przyjty przez Rad w 1997 r. (MC 319/1). Przedstawione tu zasady i zaoenia maj zastosowanie w warunkach pokoju, a take w sytuacjach kryzysowych i konfliktowych. Odnosz si do operacji przeprowadzanych na mocy Artykuu 5 Traktatu Pnocnoatlantyckiego oraz operacji spoza wspomnianego artykuu2. Stosuj si take do operacji organizowanych w ramach koncepcji Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF) oraz operacji kierowanych przez NATO, w ktrych udzia bior pastwa niebdce czonkami Sojuszu. Te oglne zasady posuyy jako punkt wyjcia do opracowania kolejnych, bardziej szczegowych zasad i zaoe odnoszcych si do funkcjonalnych obszarw logistyki, takich jak: wsparcie medyczne (MC 326/1); wsparcie ze strony pastwa, na terytorium ktrego realizowana jest misja (MC 334/1); a take przemieszczanie i transport (MC 336/1).

Podstawowe zasady
Odpowiedzialno Pastwa czonkowskie i wadze Sojuszu s wsplnie odpowiedzialne za logistyczne wsparcie wielonarodowych operacji NATO. Kady wojskowy dowdca NATO okrela wymogi logistyczne oraz - w zakresie swoich obowizkw - koordynuje planowanie logistyczne i wsparcie. Zaopatrzenie Pastwa sprzymierzone musz zapewni zaopatrzenie si przekazanych pod dowdztwo NATO w zasoby logistyczne. Obowizek ten wypeniaj indywidualnie lub na mocy porozumie o wsppracy zarwno w warunkach pokoju, jak i kryzysu lub konfliktu. Wadze Dowdcy wojskowi NATO od pewnego szczebla musz mie wystarczajc kontrol nad zasobami logistycznymi umoliwiajcymi im
2 Artyku 5 Traktatu Pnocnoatlantyckiego dotyczy przede wszystkim odstraszania prb uycia siy przeciwko pastwom czonkowskim Sojuszu i wyraa zasad, e atak przeciwko ktremukolwiek z pastw sprzymierzonych bdzie uwaany za atak przeciwko nim wszystkim. Dziaania Sojuszu niezwizane z zakresem obowizywania wspomnianego artykuu okrelane s jako "operacje spoza Artykuu 5".

201

maksymalnie skuteczne uycie i utrzymanie swoich si. Odnosi si to rwnie do dowdcw pochodzcych z pastw nienalecych do NATO, ktrzy dowodz wielonarodowymi siami w ramach operacji kierowanej przez NATO.

Wsppraca i koordynacja
Niezwykle wana jest koordynacja i wsppraca pomidzy pastwami sprzymierzonymi i wadzami NATO. Ponadto, optymalne wykorzystanie ograniczonych rodkw wymaga wsppracy logistycznej pomidzy sektorem cywilnym i wojskowym w ramach poszczeglnych pastw i w ukadzie midzynarodowym. Porozumienia o wsppracy oraz wzajemne wspomaganie si pastw w zakresie zapewniania i uytkowania zasobw logistycznych moe zatem zmniejszy indywidualne obcienie poszczeglnych pastw. Rozwaajc zakres poszczeglnych form wsppracy w ramach logistyki dostaw i skadowania, tak aby maksymalnie wykorzysta wspomniane zalety, rozway naley opcj zintegrowanego wielonarodowego wsparcia logistycznego i specjalizacji zadaniowej oraz moliwo wsplnego finansowania zasobw i regularnego wyznaczania pastwa odgrywajcego wiodc rol w ramach operacji. Naley take uwzgldni potencjaln rol agencji NATO, takich jak Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA), jeeli istnieje dua szansa, e rozwizania zaproponowane przez te agencje bd efektywne pod wzgldem kosztw. Potrzeba koordynacji w dziedzinie wsparcia logistycznego przejawia si na wielu poziomach i nie ogranicza si do NATO. W przypadku operacji spoza Artykuu 5, konieczne moe by rozszerzenie wsppracy na pastwa nienalece do Sojuszu, a take - w stosownym wymiarze - na ONZ, Uni Zachodnioeuropejsk, Organizacj Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie, Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya oraz inne stosowne organizacje.

Wsppraca logistyczna
Celem wsppracy w dziedzinie logistyki jest wzmacnianie oglnego potencjau logistycznego Sojuszu poprzez maksymalizowanie efektywnoci wsparcia logistycznego udzielanego NATO oraz operacjom kierowanym lub wspieranym przez NATO. Potencja ten wzmacniany jest take poprzez popraw wydajnoci oraz dziki oszczdnociom wynikajcym z zastosowania ekonomicznego efektu skali oraz eliminowania przypadkw
202

wielokrotnego i nieskoordynowanego podejmowania tych samych wysikw w warunkach pokoju, kryzysu lub konfliktu. Podstawowe zasady rzdzce wspprac w logistyce to: prymat wymogw operacyjnych, wsplna odpowiedzialno, wydajno oraz jasno i przejrzysto. Rozwj umw o wsppracy logistycznej w ramach NATO jest stymulowany przez liczne agencje produkcyjne i logistyczne, ktre zostay stworzone w tym celu. Czoowe miejsce wrd nich zajmuje NAMSA Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia. Zakres efektywnej wsppracy logistycznej jest rozszerzany poprzez zastosowanie nowoczesnych technik zarzdzania i pozyskiwania zasobw wojskowych. Dobrym przykadem jest stworzona przez NAMSA koncepcja SHARE (wymiana zapasw magazynowych oraz udostpnianie informacji o potrzebach w tym zakresie). Jak wskazuje sama nazwa, jest to rozwizanie, ktre uatwia wsplne uytkowanie i wymian zapasw magazynowych pomidzy uczestnikami, dziki skutecznemu kojarzeniu konkretnych potrzeb ze zgaszan dostpnoci odpowiednich zasobw.

Logistyka midzynarodowa
Przysze wyzwania stojce przed Sojuszem, midzy innymi wynikajce z ograniczania rodkw, wzmacniaj potrzeb zwikszonej wsppracy i umidzynarodowienia wsparcia logistycznego. Znaczenie wielonarodowej poczonej struktury logistyki wynika z koniecznoci przeprowadzania operacji, takich jak wspieranie pokoju w rejonach, gdzie niedostpne jest wsparcie logistyczne ze strony normalnej infrastruktury narodowej. Zwizane jest take z potrzeb integrowania si zbrojnych pastw nienalecych do Sojuszu i udzielanego przez nie wsparcia logistycznego. Wspomniana struktura musi odpowiada na wymogi logistyczne w obszarze transportu, robt inynieryjnych i zaopatrzenia, a take usug medycznych. Logistyka midzynarodowa przyczynia si w znaczcy sposb do zwielokrotniania si i optymalizacji wysikw poszczeglnych pastw w odniesieniu do wsparcia logistycznego. W jej ramach mieszcz si dwustronne i wielostronne uzgodnienia podnoszce opacalno i wydajno indywidualnych narodowych dziaa w tym zakresie. Uzgodnienia takie mog znaczco przyczyni si do sukcesu zarwno planistycznych, jak i wdroeniowych aspektw operacji logistycznych. Wikszemu umidzynarodowieniu dziaa w tym zakresie maj suy liczne koncepcje i inicjatywy, takie jak: specjalizacja zadaniowa i powierzanie wiodcej roli w ramach operacji jednemu pastwu;
203

wielonarodowe zintegrowane jednostki logistyczne i medyczne; wsparcie ze strony pastwa goszczcego operacj oraz koncepcja wspierajcej "trzeciej strony"; a take tworzenie Wielonarodowego Poczonego Centrum Logistyki.

KLUCZOWE FUNKCJE LOGISTYCZNE

Mobilno
Skuteczne i punktualne przemieszczanie si zbrojnych jest wstpnym warunkiem wszelkich operacji wojskowych. Zapewnienie strategicznej mobilnoci oddziaw i wyposaenia poprzez zapewnienie odpowiedniego transportu, infrastruktury transportowej i sprztu jest zazwyczaj podstawowym wymogiem operacyjnym. Mobilno obejmuje potencjalne wykorzystanie rodkw cywilnych i moe wymaga rozmieszczenia, stacjonowania i rozwinicia znacznej iloci aktyww wojskowych i sprztu. Planowanie oraz ocena potencjau i zdolnoci staj si wic czynnikami decydujcymi o moliwoci spenienia zrnicowanych wymogw politycznych i wojskowych. Podstawowym forum, na ktrym zbiegaj si kwestie zwizane z mobilnoci strategiczn jest w NATO Grupa Doradcza ds. Przemieszcze i Transportu (MAG), ktra jest podgrup Konferencji Starszych Logistykw NATO (SNLC). Forum to zostao stworzone do promowania wsppracy w zakresie zarzdzania przemieszczaniem, transportem i mobilnoci. Wsppraca ta ma obejmowa agencje cywilne i wojskowe oraz rozwija si pomidzy NATO i pastwami czonkowskimi.

Wsparcie ze strony pastwa goszczcego operacj

Wsparcie ze strony pastwa goszczcego operacj oznacza wsparcie cywilne i wojskowe ze strony pastwa-gospodarza, udzielane w warunkach pokoju, sytuacji nadzwyczajnej, kryzysu lub konfliktu siom sprzymierzonym i organizacjom stacjonujcym lub jedynie dziaajcym na jego terytorium, albo korzystajcym z tranzytu. Podstaw do udzielenia takiego wsparcia s porozumienia zawierane przez waciwe wadze pastwa-gospodarza oraz pastw wysyajcych siy i/lub NATO. Wsparcie ze strony pastwa-gospodarza ma podstawowe znaczenie dla zdolnoci przetrwania wszelkich typw i kategorii si. Dwustronne i wielostronne porozumienia, ktre uwzgldniaj wymogi operacyjne NATO, przyczyniaj si do ochrony si, a take gwarantuj wymagane
204

wsparcie logistyczne i infrastruktur, ktre s niezbdne do przyjcia, przemieszczania i uycia si. Warunkiem elastycznoci potrzebnej siom wielonarodowym jest zaangaowanie wojskowych dowdcw NATO w formuowanie wymogw odnonie do wsparcia ze strony pastwa-gospodarza oraz ich udzia w negocjowaniu w imieniu NATO wstpnych porozumie i koordynowanie prac przy tworzeniu niezbdnych rozwiza w pastwie goszczcym operacj. Ponadto, rosnca zmienno charakteru operacji zwizanej z rozmieszczeniem oznacza, e planowanie ustale dotyczcych wsparcia ze strony pastwa-gospodarza musi mie obecnie znacznie oglniejszy charakter ni w przeszoci.

Wsparcie medyczne
Suby medyczne wnosz znaczcy wkad do operacji wojskowych. Ich zadaniem jest profilaktyka, szybka ewakuacja i leczenie chorych, poszkodowanych lub rannych oraz umoliwienie im szybkiego powrotu do penienia suby. Potencja medyczny na obszarze rozmieszczenia si musi by proporcjonalny do ich liczebnoci oraz do prawdopodobiestwa wystpienia chorb lub obrae. Co wicej, potencja medyczny musi by obecny i uruchomiony przed rozpoczciem dziaa wojskowych. Komitet Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO (COMEDS) doradza Komitetowi Wojskowemu i jest podstawowym forum wsppracy w tej dziedzinie. Koordynacj cywilno-wojskow zapewnia Wsplny Komitet Medyczny (JMC).

Interoperacyjno i standaryzacja w dziedzinie logistyki

Interoperacyjno ma bezporedni wpyw na skuteczno bojow si NATO, a w szczeglnym stopniu odnosi si to do formacji midzynarodowych. Standaryzacja wyposaenia, zaopatrzenia i procedur przyczynia si zatem do oglnego zwielokrotnienia potencjau i musi by uwzgldniona w projektowaniu oraz produkcji systemw i wyposaenia. Minimalne wymogi niezbdne do osignicia skutecznoci bojowej to interoperacyjno podstawowego wyposaenia, wzajemna wymienialno zaopatrzenia oraz zbieno procedur. Wymogi te bezporednio przekadaj si na wsparcie logistyczne towarzyszce standardowemu wyposaeniu. Ponadto, udzia pastw nienalecych do Sojuszu w operacjach kierowanych przez NATO wymaga odpowiedniej elastycznoci.
205

Logistyka dostaw i skadowania w odniesieniu do Partnerstwa dla Pokoju

Wikszo dziaa zwizanych z logistyk dostaw i skadowania, realizowanych w ramach Programu Prac Partnerstwa oraz Indywidualnych Programw Partnerstwa i programw dwustronnych zatwierdzanych przez poszczeglne pastwa, mona umieci w nastpujcych kategoriach: wizyty zespow w pastwach nalecych do PdP; ich celem jest ustalenie potencjalnego zakresu wsppracy w obrbie logistyki oraz organizacja kursw w tej dziedzinie; wymiana informacji, doradztwo ekspertw, wsparcie techniczne, kursy z zakresu logistyki oraz ujmujce logistyk w kontekcie misji pokojowych, a take wiczenia logistyczne; kontakty formalne, takie jak: rozmowy przedstawicieli sztabw, seminaria i warsztaty; harmonizacja i standaryzacja koncepcji, polityki, aktyww, procedur oraz innych aspektw, struktur i systemw logistyki.

Wszystkie wyej wspomniane dziaania s wspierane przez posiedzenia najwaniejszych agend NATO, ktre odbywaj si z udziaem czonkw PdP Przykadem s regularne spotkania Konferencji Starszych . Logistykw NATO, Grupy Doradczej ds. Przemieszcze i Transportu, Komitetu NATO ds. Naftocigw oraz Komitetu Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO z udziaem pastw partnerskich. Dalsze szczegy odnoszce si do powyszych kwestii przedstawione s w rozdziale 14.

Kursy z zakresu logistyki dla pastw nalecych do PdP

Organizowane przez NATO kursy w dziedzinie logistyki odbywaj si 3 razy w cigu roku i s otwarte zarwno dla uczestnikw z Sojuszu, jak i z pastw partnerskich. Ponadto, NATO i pastwa skupione w PdP oferuj rnorodne inne kursy na temat logistyki w NATO, misji pokojowych ONZ i NATO, planowania dziaa medycznych, uczestnictwa w pracach Wielonarodowego Poczonego Centrum Logistyki, a take wsppracy w obszarze planowania cywilnego w sytuacji zagroenia. Kurs PdP dla osb zajmujcych si planowaniem dziaa medycznych sta si integraln czci programu ksztacenia w Szkole NATO SHAPE. W kwietniu 2000 r. w kursie tym uczestniczyo 34 studentw z 17 pastw, a planowane jest zwikszenie liczby studentw uczestniczcych w pojedynczym kursie do 80. Tematyka zaj jest nieustannie modyfikowana, z uwzgldnieniem
206

dowiadcze zebranych podczas kierowanych przez NATO operacji na Bakanach. Inne zwizane z tym dziaania obejmuj seminaria dla partnerw powicone wsparciu udzielanemu przez pastwa-gospodarzy. Podstawowym ich zaoeniem jest zaznajomienie przedstawicieli sztabw cywilnych i wojskowych z pastw nalecych do PdP z koncepcj pastwagospodarza oraz z sojuszniczymi procedurami i rozwizaniami w zakresie planowania logistyki. Seminaria te umoliwiaj rwnie uczestnikom zajmowanie si kwestiami regionalnymi, szczeglnie w kontekcie wsparcia udzielanego przez pastwa goszczce operacje pastwom uyczajcym swoje siy zbrojne na potrzeby operacji prowadzonych przez NATO w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie.

wiczenia "Kooperacyjne Wsparcie"

wiczenia te odbywaj si raz w roku, a ich celem jest zapoznanie przedstawicieli pastw partnerskich z koncepcj Sojuszu odnonie do wsparcia logistycznego operacji midzynarodowych. Pocztkowo zakres manewrw obejmowa jedynie operacje morskie, lecz obecnie skadaj si na nie dziaania ldowe, powietrzne i morskie, co ma umoliwi uczestnikom zapoznanie si z penym spektrum wsparcia logistycznego dla wszystkich rodzajw si.

Pomoc techniczna dla pastw czonkowskich PdP

Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA) jest upowaniona do udzielania pomocy technicznej pastwom czonkowskim PdP na zasadzie zwracania poniesionych kosztw. We , wstpnej fazie pomoc ta ma charakter konsultacyjny, ale w przyszoci bdzie obejmowa zarzdzanie logistyk oraz wsplne dziaania. Poza tymi dziaaniami wielonarodowymi, istniej intensywne kontakty dwustronne w dziedzinie logistyki pomidzy poszczeglnymi pastwami czonkowskimi NATO i pastwami partnerskimi.

LOGISTYKA DOSTAW I SKADOWANIA W ODNIESIENIU

DO OPERACJI WSPIERANIA POKOJU
Operacje monitowania i przymusowego wprowadzania w ycie uzgodnie pokojowych, podejmowane przez NATO jako dziaania
207

wspierajce inicjatywy pokojowe Organizacji Narodw Zjednoczonych w Boni i Hercegowinie, a take w Kosowie, bardzo wyranie uwidaczniaj znaczenie logistyki dostaw i skadowania w odniesieniu do operacji kryzysowych. Wymogi przyszych wielonarodowych operacji Sojuszu, w ktrych by moe bd uczestniczy pastwa nienalece do NATO, rwnie wskazuj na potrzeb wielonarodowego zarzdzania wsparciem logistycznym, w oparciu o uzgodnione zasady i zaoenia polityczne w dziedzinie logistyki. Prawdopodobnie przyniesie to korzy w postaci ograniczenia poziomu wsparcia logistycznego wymaganego od poszczeglnych pastw. Kolejnymi zaletami bdzie ograniczenie kosztw, lepsza koordynacja, zwikszona interoperacyjno i wiksza elastyczno.

ORGANIZACJE DS. PRODUKCJI I LOGISTYKI

Rada Pnocnoatlantycka powoaa do ycia wiele Organizacji NATO ds. Produkcji i Logistyki (NPLO) do wykonywania konkretnych zada (patrz rozdzia 14). Logistyk dostaw i skadowania zajmuj si dwie instytucje wyspecjalizowane w tej dziedzinie: Organizacja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSO) oraz Organizacja Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim (CEPMO). Dalsze informacje o logistyce dostaw i skadowania w kontekcie NATO mona znale w "Vademecum logistycznym NATO", wydawanym przez sekretariat Konferencji Starszych Logistykw NATO. Zamwienia na t pozycj mona skada w Jednostce Logistyki (IS Element), na adres SILCEP Division, NATO, 1110 Bruksela. Vademecum nie jest formalnie uzgodnionym dokumentem, ale okazuje si uytecznym przewodnikiem w odniesieniu do szerokiego spektrum zagadnie objtych terminem "logistyka".

WSPPRACA W ZAKRESIE UZBROJENIA, PLANOWANIE

I STANDARYZACJA

Wsppraca w zakresie uzbrojenia

Wsppraca pomidzy pastwami sprzymierzonymi w dziedzinie uzbrojenia naley do kompetencji Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD), ktra spotyka si regularnie, aby omawia polityczne, ekonomiczne i techniczne aspekty rozwoju i produkcji oraz pozyskiwania sprztu dla si NATO. Grupy ds. Uzbrojenia Si Ldowych, Si Powietrznych i Marynarki Wojennej wspieraj prac Konferencji i podlegaj jej we waciwych sobie zakresach. Zarzd ds. Bada i Technologii, ktry jest zintegrowanym organem NATO odpowiedzialnym za badania naukowe i
208

rozwj technologii zwizanych z obronnoci, zapewnia doradztwo i pomoc dla CNAD i Komitetu Wojskowego. Prowadzi program wsppracy obejmujcy szeroki zakres zagadnie zwizanych z badaniami naukowymi i technologi wykorzystywan na potrzeby obronnoci. Wsparcia w kwestiach przemysowych udziela CNAD Doradcza Grupa NATO ds. Przemysu (NIAG), dziki czemu Konferencja moe korzysta z doradztwa k przemysowych odnonie do wspierania wzajemnej wsppracy pomidzy rzdem a koami przemysowymi. NIAG pomaga rwnie Konferencji bada moliwoci w zakresie wsppracy midzynarodowej. W ramach Konferencji dziaaj te grupy, ktre dawniej okrelano jako "Grupy Kadrowe", a ktrych obecna nazwa brzmi "Grupy Partnerstwa CNAD". Dziaaj one w takich obszarach jak: polityka w zakresie dostaw publicznych dla wojska oraz praktyki pozyskiwania wyposaenia, kodyfikacja, zapewnienie jakoci, kryteria testw i bezpieczestwa w odniesieniu do amunicji oraz standaryzacja wyposaenia wojskowego. W ramach powyszej struktury tworzone s grupy robocze oraz grupy dorane, ktre maj promowa wspprac w konkretnych obszarach. Tak zarysowana oglna struktura umoliwia pastwom czonkowskim dobr sprztu i projektw badawczych, w ktrych chc uczestniczy. Jednoczenie, uatwia wymian informacji o narodowych programach zaopatrzenia w sprzt oraz o kwestiach technicznych i logistycznych w obszarach, gdzie wsppraca mogaby przynie korzy poszczeglnym pastwom i caemu Sojuszowi. W 1993 r. Rada Pnocnoatlantycka przyja zaoenia polityczne, struktury i procedury odnonie do wsppracy w dziedzinie zbroje w ramach NATO. Ich celem jest wzmocnienie wsppracy w obszarze wyposaenia obronnego; usprawnienie oglnej struktury komitetw CNAD, tak aby zwikszy jej skuteczno i wydajno; a take ukierunkowanie dziaa CNAD na nastpujce kluczowe obszary: harmonizacja wymogw wojskowych w ramach caego Sojuszu; promowanie niezbdnej interoperacyjnoci na polu walki; wykorzystywanie moliwoci wsppracy wskazanych przez CNAD oraz promowanie udoskonalonej wsppracy transatlantyckiej; rozwj najwaniejszych technologii rozszerzona wymiana technologiczna. obronnych, w tym
209

W 1994 r. CNAD przyja wraz z Zachodnioeuropejsk Grup ds. Uzbrojenia (WEAG)3 szereg praktycznych rozwiza w zakresie wsppracy, umoliwiajcych rozszerzenie dialogu pomidzy Sojusznikami w Europie i Ameryce Pnocnej na temat zbroje transatlantyckich.

Planowanie zbroje
W 1989 r. Rada Pnocnoatlantycka zaaprobowaa stworzenie Systemu Planowania Uzbrojenia Konwencjonalnego (CAPS). Celem tego systemu jest doradzanie CNAD oraz zapewnienie orientacji pastwom sprzymierzonym odnonie do tego, jak wymogi wojskowe Sojuszu mog by najlepiej wypeniane poprzez indywidualne i zbiorowe programy zbroje. CAPS przyczynia si take do harmonizowania dugoterminowych planw zamwie na potrzeby obronnoci, a take do rozpoznawania moliwoci przyszej wsppracy w dziedzinie zbroje w ramach caego Sojuszu. Efektem tego procesu planowania jest opracowywanie serii zalece, ktre s z upowanienia CNAD co dwa lata publikowane przez Komitet NATO ds. Przegldu Uzbrojenia Konwencjonalnego (NCARC). Zalecenia te maj wyeliminowa zbdne powielanie wysikw zmierzajcych do sprostania wojskowym potrzebom Sojuszu. S okazj do wymiany informacji i uatwiaj harmonizacj wymogw operacyjnych w ramach Grup ds. Uzbrojenia CNAD. Pozwalaj take wypracowa bardziej racjonalne i oszczdne metody wsppracy zbrojeniowej i zamwie obronnych. Procedury planowania zbroje w ramach NATO s poddawane cigej rewizji, ktra dotyczy zwaszcza struktur i procedur CNAD.

Standaryzacja
Standaryzacja wewntrz poczonych si zbrojnych NATO w istotny sposb przyczynia si do zwikszenia ich skutecznoci operacyjnej oraz umoliwia lepsze wykorzystanie rodkw ekonomicznych. Podejmowane s zatem intensywne wysiki w wielu rnych obszarach, majce poprawi wspprac i wyeliminowa powielanie dziaa w zakresie bada
3 W latach 1976-1992 Niezalena Europejska Grupa Programowania (IEPG) bya forum, na ktrym europejscy czonkowie NATO mogli omawia i formuowa polityk zmierzajc do osignicia wikszej wsppracy w dziedzinie pozyskiwania broni. IEPG zostaa rozwizana pod koniec 1992 r., kiedy jej funkcje zostay powierzone Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE). Nastpnie zagadnienia te przeja Zachodnioeuropejska Grupa ds. Uzbrojenia (WEAG) dziaajca w strukturach Unii Zachodnioeuropejskiej.

210

naukowych, rozwoju, produkcji, zamwie i wsparcia systemw obronnych. Porozumienia w ramach NATO odnonie do standaryzacji procedur oraz systemw i czci wyposaenia - okrelane skrtem STANAG - s tworzone i propagowane przez Agencj Wojskow ds. Standaryzacji, w porozumieniu z Konferencj Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia i innymi zainteresowanymi organami. Formuowanie, uzgadnianie, wdraanie oraz utrzymywanie norm odnonie do sprztu i procedur stosowanych w caym NATO znaczco przyczynia si do spjnoci Sojuszu oraz efektywnoci jego struktur obronnych. Chocia standaryzacja ma odniesienie do wielu rnych obszarw, polityka w zakresie standaryzacji ksztatowana jest przede wszystkim na forum Organizacji NATO ds. Standaryzacji (NSO), ktrej celem jest wczenie standaryzacji do planowania wewntrz Sojuszu. NSO koordynuje rwnie kontakty pomidzy wyszymi rang instytucjami Sojuszu, ktre zajmuj si wymogami w zakresie standaryzacji. NSO zostaa stworzona w 1995 r., aby nada nowe tempo pracom Sojuszu zmierzajcym do lepszego skoordynowania polityki i programw pastw sprzymierzonych w zakresie standaryzacji wyposaenia, a take w odniesieniu do kwestii technicznych i operacyjnych. Dalsze szczegowe informacje o Organizacji NATO ds. Standaryzacji i zwizanych z ni instytucjach s podane w rozdziale 14.

SYSTEMY CZNOCI I INFORMATYKI

Kwestie zwizane z konsultacj, dowodzeniem i kontrol s okrelane w NATO wsplnym symbolem "C3". Organizacja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3O) odpowiada za zapewnienie na caym obszarze Sojuszu oszczdnych, interoperacyjnych i bezpiecznych rozwiza zapewniajcych wysoki poziom konsultacji, dowodzenia i kontroli nad siami zbrojnymi. Stworzenie takich warunkw jest zadaniem licznych Systemw cznoci i Informatyki (CIS), ktre wsppracuj z narodowymi stacjonarnymi i mobilnymi systemami i obejmuj cay obszar traktatowy NATO. Umoliwia to niezakcony kontakt Kwatery Gwnej NATO w Brukseli ze wszystkimi dowdztwami zintegrowanej wojskowej struktury dowodzenia, a take ze stolicami pastw sprzymierzonych i najwyszymi szczeblami narodowych wojskowych struktur dowodzenia. Systemy zapewniaj rwnie bezpieczne kontakty wykorzystywane na potrzeby konsultacji politycznych z pastwami uczestniczcymi w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). NC3O skada si z: Zarzdu NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B), penicego rol rady dyrektorw NC3O; Grupy
211

Narodowych Przedstawicieli C3 (NC3REPS), dziaajcej jako NC3B obradujcy w sesji staej; Agencji NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A) i Agencji NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemu cznoci i Informatyki (NACOSA). NC3B jest wyszym rang midzynarodowym organem NATO dziaajcym w imieniu Rady Pnocnoatlantyckiej i Komitetu Planowania Obrony, odpowiedzialnym za doradzanie tym organom we wszystkich sprawach zwizanych z dowodzeniem, konsultacjami i kontrol - wczajc kwestie zwizane z interoperacyjnoci i narodowymi systemami konsultacji, dowodzenia i kontroli. Do kompetencji NC3B zalicza si take doradzanie CNAD odnonie do programw wsppracy w dziedzinie konsultacji, dowodzenia i kontroli. Agencja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A) zajmuje si: centralnym planowaniem, obsug inynieryjn, projektowaniem, integracj, wsparciem technicznym i kontrol konfiguracji systemw NC3. Agencja zapewnia take doradztwo naukowe i techniczne oraz wsparcie dla dowdcw strategicznych oraz innych osb w sprawach zwizanych z badaniami operacyjnymi, obserwacj i nasuchem oraz dowodzeniem i kontrol w lotnictwie. Agencja dba rwnie o wsparcie techniczne w czasie przeprowadzania wicze i operacji oraz realizacji innych przydzielonych jej projektw. Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemu cznoci i Informatyki (NACOSA) i podlegajce jej struktury zajmuj si uytkowaniem, kontrol i utrzymywaniem przydzielonych im natowskich systemw cznoci i informatyki. Zapewniaj take wsparcie i szkolenie w odniesieniu do tych systemw. Okrelanie priorytetw polityki operacyjnej oraz dyrektyw proceduralnych naley do wsplnej kompetencji obu dowdcw strategicznych. Nadzr w sprawach pozaoperacyjnych naley do NC3B.

CYWILNO-WOJSKOWA KOORDYNACJA ZARZDZANIA

RUCHEM LOTNICZYM
W 1955 r. Rada Pnocnoatlantycka powoaa do ycia Komitet Koordynacyjny Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (CEAC). W 1998 r. instytucja ta ponownie ukonstytuowaa si jako Komitet NATO ds. Zarzdzania Ruchem Lotniczym (NATMC). Komitet jest odpowiedzialny za pen koordynacj wszystkich cywilnych i wojskowych wymogw dotyczcych ruchu w przestrzeni powietrznej nad terytorium 19 pastw czonkowskich. Dziaania
212

podejmowane w tym celu obejmuj: przeprowadzanie wielkich wicze lotniczych, harmonizacj systemw i procedur kontrolnych ruchu powietrznego oraz wsplne uytkowanie czstotliwoci radiowych. Prace Komitetu wspieraj obserwatorzy z Midzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego, Midzynarodowego Stowarzyszenia Transportu Lotniczego oraz Europejskiej Organizacji ds. Bezpieczestwa Nawigacji Powietrznej (EUROCONTROL). W kontekcie nowych zada Sojuszu, takich jak utrzymywanie pokoju, Komitet zapewnia zatem unikalne porednictwo w kontaktach pomidzy wadzami wojskowymi NATO odpowiedzialnymi za koordynowanie prowadzonego na szerok skal wojskowego ruchu lotniczego a cywilnymi organizacjami zarzdzajcymi przestrzeni powietrzn. Obserwowane w ostatnich latach gwatowne nasilenie cywilnego ruchu lotniczego oraz opnienia spowodowane niewystarczajc wydolnoci kontroli ruchu powietrznego i niezdolnoci obsugi lotnisk w wielu czciach Europy do radzenia sobie ze szczytowym nateniem ruchu, uwidoczniy potrzeb skutecznej koordynacji wysikw wadz cywilnych i wojskowych w celu zapewnienia rwnoprawnego uytkowania przestrzeni powietrznej przez wszystkie uprawnione podmioty. Ponadto, na poziomie technicznym istnieje potrzeba zapewnienia warunkw, w ktrych wszyscy operatorzy wojskowi bd mogli utrzyma wymagany poziom kompatybilnoci z rnorodnymi elementami systemu zarzdzania przestrzeni powietrzn, ktrych wprowadzenie przewiduj agencje cywilne. W konsekwencji, szczeglnie wobec wspczesnych wysikw zmierzajcych do osignicia paneuropejskiej integracji zarzdzania ruchem lotniczym, Komitet jest reprezentowany na wielu midzynarodowych forach. Uczestniczy midzy innymi w programie zaaprobowanym przez ministrw transportu pastw zrzeszonych w Europejskiej Konferencji Lotnictwa Cywilnego. Jako e wymiana pogldw na temat zarzdzania przestrzeni powietrzn stanowi cz tworzcego si partnerstwa pomidzy Sojuszem a pastwami nalecymi do PdP NATMC jest take aktywnie , zaangaowany w rozwijanie tej wsppracy. Od 1991 r. spotkania powicone cywilno-wojskowej koordynacji zarzdzania ruchem lotniczym odbywaj si regularnie na wysokim szczeblu, z udziaem pastw-czonkw NATO i innych pastw europejskich. W maju 1992 r. pastwa w Europie rodkowej i Wschodniej oraz w Azji rodkowej bdce czonkami Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (ktra pniej zmienia nazw na Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego - EAPC) wziy udzia w seminarium powiconym temu zagadnieniu, razem z przedstawicielami pastw sprzymierzonych, a take wojskowych wadz Sojuszu i piciu
213

midzynarodowych organizacji odpowiedzialnych za dziaania w tym zakresie. Od listopada 1992 r. partnerzy biorcy udzia w tej wsppracy byli zapraszani do udziau w sesjach plenarnych CEAC, wypowiadajc si w cywilno-wojskowych aspektach integracji rodkowo- i wschodnioeuropejskich oraz zachodnioeuropejskich strategii w zarzdzaniu ruchem lotniczym. Na pocztku 1994 r. inne neutralne pastwa europejskie zostay zaproszone do uczestniczenia w tych dziaaniach. W ten sposb CEAC sta si unikalnym forum do koordynacji cywilnego i wojskowego uytkowania caej europejskiej kontynentalnej przestrzeni powietrznej, co zostao potwierdzone przez Europejsk Konwencj Lotnictwa Cywilnego. Inicjatywa Partnerstwa dla Pokoju jeszcze bardziej rozszerza konkretn wspprac w tej dziedzinie, szczeglnie w odniesieniu do koordynacji wicze lotniczych. Regularne sesje plenarne i spotkania robocze stanowi obecnie cz oglnej wsppracy w dziedzinie zarzdzania ruchem lotniczym przewidzianej w Programie Prac Partnerstwa. Wzmocnienie Partnerstwa dla Pokoju zaowocowao znacznym poszerzeniem i pogbieniem dziaa CEAC, co bdzie szczeglnie widoczne w nadchodzcych latach. Kwestia zarzdzania i kontroli nad przestrzeni powietrzn zostaa wczona do rozdziau Planu Dziaa EAPC na lata 2000-2002, ktry wymienia uzgodnione obszary wsppracy w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju. Wsppraca w obszarach bezpieczestwa ruchu lotniczego, kontroli i zarzdzania przestrzeni powietrzn jest rwnie przewidziana w kontekcie stosunkw NATO-Rosja oraz partnerstwa NATO-Ukraina i Inicjatywy dla Europy Poudniowo-Wschodniej.

OBRONA POWIETRZNA
Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC) jest odpowiedzialny za doradzanie Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony we wszystkich aspektach obrony powietrznej, wczajc obron przed pociskami taktycznymi. NADC umoliwia take pastwom czonkowskim harmonizowanie ich indywidualnych wysikw z midzynarodowym planowaniem w zakresie dowodzenia i kontroli nad lotnictwem oraz odnonie do uzbrojenia obrony powietrznej. Obrona powietrzna Kanady i Stanw Zjednoczonych jest koordynowana przez System Obrony Powietrznej Ameryki Pnocnej (NORAD). W 1994 r. NADC rozpocz dialog z pastwami partnerskimi toczony pod auspicjami Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC). Celem
214

tego dialogu jest wzmacnianie wzajemnego zrozumienia i zaufania w kwestiach zwizanych z obron powietrzn bdcych przedmiotem wsplnego zainteresowania. Rozwj Partnerstwa dla Pokoju, ktry przyczynia si do dalszego wzmocnienia wsppracy w tym obszarze, zaowocowa organizacj spotka informacyjnych ekspertw ds. obrony powietrznej i seminariw dotyczcych obrony powietrznej, a take utrzymywaniem Kooperacyjnego Programu Obrony Powietrznej. Dialog kontynuowany jest w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), ktra zastpia NACC, a take w kontekcie wzmocnionego programu Partnerstwa dla Pokoju. Skuteczna obrona powietrzna ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczestwa Sojuszu. Zapewnia j zoony system umoliwiajcy wykrywanie samolotw i pociskw taktycznych, ledzenie ich i przechwytywanie przez systemy znajdujce si na morzu i ldzie albo przez przechwytujce jednostki powietrzne. Struktura dowodzenia i kontroli nad obron powietrzn obejmuje: Instalacje Naziemne Obrony Powietrznej NATO (NADGE), na ktre skadaj si liczne stanowiska obrony rozlokowane na obszarze rozcigajcym si od pnocnej Norwegii do wschodniej Turcji; Udoskonalone Naziemne Instalacje Obrony Powietrznej Wielkiej Brytanii (IUKADGE) oraz Portugalski System Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (POACCS). Systemy te integruj rne stanowiska obrony wyposaone w nowoczesne radary oraz systemy przetwarzania i prezentacji danych. Komunikuj si one ze sob za pomoc nowoczesnych systemw cznoci cyfrowej. Systemy uzbrojenia oraz system dowodzenia i kontroli tworz wsplnie tak zwany Zintegrowany System Obrony Powietrznej NATO (NATINADS). Wielonarodowo jest kluczow zasad tego systemu. Znaczna cz istniejcej struktury obrony powietrznej jest zatem wsplnie finansowana przez Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO (NSIP), dawniej noszcy nazw Program ds. Infrastruktury. Program ten finansuje rwnie znaczc cz systemu nowej generacji, o nazwie System Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (ACCS). ACCS zosta zaprojektowany tak, aby poczy: planowanie taktyczne, wyznaczanie celw oraz wykonywanie wszystkich operacji obrony, uderzenia i wsparcia powietrznego. Jego zakres znacznie wykracza zatem poza ramy obrony powietrznej. Jest on wdraany pod nadzorem Organizacji NATO ds. Zarzdzania ACCS, a wstpn zdolno operacyjn osignie w cigu najbliszych kilku lat. Pod koniec lat osiemdziesitych zdolnoci NATO w dziedzinie wczesnego ostrzegania zostay wzmocnione poprzez wprowadzenie samolotw typu E-3A dostosowanych do speniania zada zwizanych ze wczesnym ostrzeganiem i kontrol (NAEW&C). Flotylla ta jest obecnie modernizowana w ramach programu kierowanego przez
215

Organizacj Zarzdzania Programem AEW&C. Samoloty s wasnoci NATO i s przez nie uytkowane. Wraz z samolotami typu E-3D nalecymi do Wielkiej Brytanii, stanowi wyposaenie Si Powietrznych NATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF). Siy zbrojne Francji i Wielkiej Brytanii dysponuj rwnie samolotami typu E-3, ktre mog wsppracowa ze struktur obrony powietrznej NATO. NATO analizuje rwnie potencjalne udoskonalenie systemu szybkiego przekazywania informacji ostrzegawczych o wystrzeleniu taktycznych pociskw balistycznych. Ponadto Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC) dokona rewizji Programu Obrony Powietrznej, ktry obecnie nosi nazw Rozszerzony Program Obrony Powietrznej Sojuszu. Program ten zawiera rozwizania zmierzajce do dostosowania struktur obrony powietrznej NATO z uwzgldnieniem zmienionej sytuacji bezpieczestwa i towarzyszcych jej zmian w zakresie wymogw zarzdzania kryzysowego prowadzonego przez NATO. Uwzgldnia rwnie prowadzenie midzynarodowych wicze oraz zakada przeanalizowanie potencjalnych moliwoci zwizanych z udziaem rodkw morskich w ldowej obronie powietrznej, a take ze wzmocnieniem obrony powietrznej przez wprowadzenie mobilnych elementw atwych do transportowania. Ponadto - jako e pociski taktyczne s obecnie na wyposaeniu si zbrojnych wielu pastw - Sojusz rozwaa rwnie wprowadzenie rodkw przeciwdziaajcych takim systemom. W ramach CNAD prowadzone s obecnie prace zmierzajce do udoskonalenia zdolnoci Sojuszu do prowadzenia rozpoznania ldowego, ktra byaby uzupenieniem zdolnoci NATO w zakresie lotniczych systemw wczesnego ostrzegania. W ten sposb powstaby skuteczny poszerzony system obrony powietrznej wspierajcy operacje wojskowe (np. konwencjonalne kontruderzenia), misje pokojowe i zarzdzanie kryzysowe. Ponadto, zgodnie z zaaprobowan polityk NATO, CNAD uruchamia badania nad specjaln obron rakietow skadajc si na aktywn cz Rozszerzonego Programu Obrony Powietrznej.

PLANOWANIE CYWILNE W SYTUACJI ZAGROENIA

Celem planowania cywilnego w sytuacji zagroenia jest koordynowanie narodowych planw dziaa zmierzajcych do zapewnienia maksymalnie efektywnego wykorzystania zasobw cywilnych do wsplnego wspierania realizacji celw strategicznych Sojuszu. Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia jest obowizkiem poszczeglnych pastw, a zasoby cywilne pozostaj cay czas pod ich
216

kontrol. Jednak, na szczeblu NATO, intencje i zdolnoci poszczeglnych pastw s harmonizowane tak, aby zapewni skuteczno wsplnie tworzonych planw i procedur oraz zagwarantowa dostpno niezbdnych zasobw. Zasoby te obejmuj: statki, samoloty i helikoptery, pocigi, obiekty i wyposaenie medyczne, rodki cznoci, rodki umoliwiajce przeciwdziaanie skutkom katastrof i inne zasoby cywilne. Gwn rol planowania cywilnego w sytuacjach zagroenia w ramach NATO jest wspieranie realizacji podstawowych zada zwizanych z zapewnieniem bezpieczestwa Sojuszu. Jest ona realizowana poprzez udzielanie cywilnego wsparcia operacjom wojskowym i kryzysowym, wspieranie wadz narodowych w sytuacjach zagroenia cywilnego oraz ochron ludnoci cywilnej. Pod tymi bardzo oglnymi hasami kryj si konkretne zadania planowania cywilnego zwizane z zarzdzaniem dostpnoci zasobw i obiektw cywilnych, a take zapewnianiem warunkw do normalnego ycia w sytuacjach zagroenia, to jest podczas wojny, kryzysw i katastrof. Coraz czciej dziaania te s podejmowane w cisej wsppracy z pastwami partnerskimi, ktre odgrywaj obecnie aktywn rol w natowskim planowaniu cywilnym w sytuacji zagroenia. Wszystkie te dziaania koordynuje Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia (SCEPC), ktry podlega bezporednio Radzie Pnocnoatlantyckiej. SCEPC spotyka si co najmniej 2 razy w roku na sesjach plenarnych i 8 razy w cigu roku na sesjach staych. Sekretarz Generalny formalnie przewodzi sesjom plenarnym, ale w praktyce s one prowadzone przez Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Infrastruktury, Logistyki i Planowania Cywilnego, a sesjom staym przewodzi Dyrektor ds. Planowania Cywilnego. Narodowi przedstawiciele na szczeblu plenarnym to szefowie narodowych organizacji planowania cywilnego, ktre maj siedzib w stolicach pastw czonkowskich. Na szczeblu staym w posiedzeniach uczestnicz zazwyczaj czonkowie przedstawicielstw narodowych w Kwaterze Gwnej NATO, ale zespoy te mog by rozszerzone o ekspertw narodowych. W zwizku ze znaczc obecnoci planowania cywilnego w sytuacji zagroenia wrd dziaa Partnerstwa dla Pokoju, odbywajce si 2 razy w roku sesje plenarne s rwnie organizowane w formacie EAPC, ze swobodnym udziaem wszystkich partnerw. Posiedzenia w sesji staej co najmniej 4 razy w roku odbywaj si w tak poszerzonym skadzie. Pod kierunkiem SCEPC, wiele technicznych zarzdw planowania i komitetw organizuje spotkania przedstawicieli rzdw pastwowych, ekspertw przemysowych i przedstawicieli k wojskowych, aby koordynowa planowanie w kilku obszarach dziaa cywilnych, takich jak: transport ldowy;
217

egluga oceaniczna; lotnictwo cywilne; ywno i rolnictwo; produkcja i dostawy przemysowe; poczta i telekomunikacja; kwestie medyczne; ochrona ludnoci cywilnej; produkcja i dostarczanie paliw (chocia obecnie w tej dziedzinie nie podejmuje si dziaa).

Czonkowie tych zarzdw lub komitetw spotykaj si regularnie i zapewniaj bezporednie przeoenie polityki NATO na konkretne dziaania. W swojej pracy korzystaj ze wsparcia maych, elastycznych grup roboczych lub specjalistycznych komitetw technicznych. Oglne kierownictwo dziaa Sojuszu w sferze planowania cywilnego w sytuacji zagroenia zarwno na szczeblu instytucyjnym NATO, jak i na szczeblu narodowym, sprawuj ministrowie spraw zagranicznych, ktrzy wyznaczaj priorytety. Jednak bardzo szeroki zakres planowania cywilnego w sytuacji zagroenia wymaga obecnie szczegowej koordynacji na szczeblu narodowym dziaa wielu ministerstw i agencji narodowych zaangaowanych w tej dziedzinie.

Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia w ramach Partnerstwa dla Pokoju

Na podstawie planw tworzonych i uzgadnianych indywidualnie przez czonkw Partnerstwa i przedstawicieli NATO, pastwa sprzymierzone i partnerzy wsppracuj ze sob, realizujc wsplne ideay demokratycznej kontroli nad instytucjami pastwowymi - w tym nad siami zbrojnymi - oraz odnoszc si do wielu zagroe stojcych przed poszczeglnymi pastwami, zgodnie z Koncepcj Strategiczn Sojuszu. Czonkowie NATO i partnerzy wsplnie zajmuj si planowaniem i przeprowadzaj wiczenia zwikszajce ich zdolno do wsppracy, ktra jest realizacj szerokiego podejcia Sojuszu do spraw bezpieczestwa. Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia pozostaje najwikszym pozawojskowym programem wsppracy, ktry obejmuje: seminaria, warsztaty, wiczenia, szkolenia i wymian informacji. Wszyscy partnerzy angauj si na rozmaitych szczeblach: lokalnym, regionalnym, rzdowym oraz na szczeblu organizacji pozarzdowych.
218

Program bezporednio odnosi si do politycznych zaoe Partnerstwa dla Pokoju i w coraz wikszym stopniu koncentruje si na wczaniu partnerw do prac zarzdw i komitetw ds. planowania. Ten praktyczny udzia w planowaniu cywilnym NATO w sytuacji zagroenia zwiksza ich rol i przyczynia si do tworzenia wzmocnionego i bardziej operacyjnego Partnerstwa, zgodnie z decyzjami ministrw oraz szefw pastw i rzdw. W planowaniu cywilnym uczestniczy rwnie wiele innych organizacji midzynarodowych, w tym: Rada Europy, Unia Europejska, Midzynarodowa Agencja Energii Atomowej, Midzynarodowa Federacja Czerwonego Krzya i Stowarzysze Czerwonego Pksiyca (IFRC), Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya (ICRC), Biuro ONZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA), Organizacja Narodw Zjednoczonych ds. Owiaty, Nauki i Kultury (UNESCO) oraz Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodcw (UNHCR). Przygotowanie na wypadek katastrof oraz ochrona ludnoci s wsplnymi elementami wielu dziaa Partnerstwa dla Pokoju zwizanych z planowaniem cywilnym. Dotychczas koncentrowano si ju na zagadnieniach takich jak: lawiny, awarie chemiczne, trzsienia ziemi, powodzie, awarie nuklearne oraz transport niebezpiecznych adunkw. Wikszo tych dziaa jest realizowana we wsppracy z UNOCHA i realizowanym w jego ramach projektem wykorzystania wojskowych i cywilnych zasobw obronnych (MCDA) do likwidacji skutkw katastrof. W odpowiedzi na wyraane przez obie strony pragnienie nawizania bardziej konkretnej wsppracy w zakresie agodzenia skutkw katastrof, Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia (SCEPC) obradujcy w formacie EAPC opracowa plany utworzenia Euroatlantyckiego Orodka Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC) i Euroatlantyckiej Jednostki Reagowania w przypadku Katastrof (EADRU). Ministrowie pastw nalecych do Rady Partnerstwa Pnocnoatlantyckiego zatwierdzili powstanie EADRCC w maju 1998 r., a otwarcie Centrum nastpio miesic pniej. Wnioso ono cenny wkad w koordynowanie midzynarodowej pomocy podczas powodzi na Ukrainie oraz trzsie ziemi w Turcji i Grecji. Wnioso rwnie znaczny wkad w operacje humanitarne UNHCR w Albanii i w byej Jugosowiaskiej 4 Republice Macedonii oraz w nieoceniony sposb przyczynio si do koordynowania pomocy humanitarnej podczas kryzysu w Kosowie.

Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

219

EADRU bdzie zapewniaa niestae rdo zasobw, czerpice z aktyww i rodkw, ktre poszczeglne pastwa zechc udostpni w odpowiedzi na prob o pomoc wystosowan przez pastwo dotknite skutkami katastrofy. Istnienie tej instytucji znaczco przyczyni si do rozwoju elastycznych form pomocy, udzielanej w odpowiedzi na prob.

Wsppraca NATO-Rosja
Wsppraca NATO-Rosja w tej dziedzinie rozpocza si w grudniu 1991 r., kiedy Rada Pnocnoatlantycka zlecia Wysokiemu Komitetowi Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia (SCEPC) wspomoenie koordynacji transportu pomocy humanitarnej dla wczesnego Zwizku Radzieckiego. W nastpnych miesicach wsppraca NATO-Rosja w zakresie dziaa humanitarnych w rnych pastwach powstajcych po upadku ZSRR zapewnia trwae podstawy pniejszych wsplnych dziaa. Ustanowione zostay kontakty pomidzy natowskimi strukturami planowania cywilnego i rosyjskim Ministerstwem Obrony Cywilnej, Sytuacji Nadzwyczajnych i Likwidowania Skutkw Katastrof ywioowych (Ministerstwo ds. Sytuacji Nadzwyczajnych). Obie strony udzielay znaczcego poparcia dla dziaa Biura ONZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA) oraz dla organizowanego przez to Biuro projektu MCDA. Pierwsze, otwierajce warsztaty w ramach tego projektu zostay zorganizowane w Kwaterze Gwnej NATO w grudniu 1992 r. Od tego czasu obie strony podejmuj znaczce wysiki w tej dziedzinie. 20 marca 1996 r. w Moskwie Ministerstwo Federacji Rosyjskiej ds. Sytuacji Nadzwyczajnych i NATO podpisay protok wsplnych uzgodnie w sprawie planowania cywilnego w sytuacji zagroenia oraz gotowoci na wypadek katastrof. Zobowizuje on obie strony do zwikszenia wysikw i wspierania praktycznej wsppracy oraz do pomocy wzajemnej w zakresie przygotowania i reagowania na wypadek katastrof. Obie strony rozwaaj obecnie propozycje wsplnego wspierania operacji UNOCHA w przypadku powanych klsk lub katastrof. W dniach 22-23 kwietnia 1997 r. odbyo si sympozjum wysokiego szczebla w dziedzinie planowania cywilnego w sytuacji zagroenia na temat wyzwa humanitarnych w nadchodzcym stuleciu. Impreza ta odbya si w formacie Partnerstwa dla Pokoju, a jej gospodarzem byo Ministerstwo Federacji Rosyjskiej ds. Sytuacji Nadzwyczajnych. Sympozjum odbywao si w zwizku z plenarn sesj Wysokiego Komitetu Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia z udziaem wsppracujcych stron - sesja ta odbya si w Moskwie w dniach 24-25 kwietnia. Byo to pierwsze sympozjum SCEPC, ktre odbywao si poza
220

terytorium NATO, a take pierwszy przypadek, gdy wysoki rang komitet NATO odbywa formalne spotkanie na terytorium Federacji Rosyjskiej. Po podpisaniu w Paryu 27 maja 1997 r. Aktu Stanowicego o Stosunkach Wzajemnych, Wsppracy i Bezpieczestwie pomidzy NATO i Federacj Rosyjsk oraz powoaniu do ycia Staej Wsplnej Rady NATORosja (PJC), stworzono grup ekspertw ds. gotowoci cywilnej w sytuacjach zagroenia i pomocy w przypadku klsk, ktra okrelia obszary przyszych prac. Grupa nadzoruje wdraanie protokou wsplnych uzgodnie podpisanego przez NATO i Rosj. Jednym z przykadw wsppracy jest prowadzony przez PJC pilotaowy projekt wykorzystania technologii satelitarnej do zarzdzania sytuacjami nadzwyczajnymi wynikajcymi z katastrof i klsk ywioowych.

Wsppraca NATO-Ukraina
Wsppraca NATO-Ukraina w dziedzinie planowania cywilnego w sytuacji zagroenia rozpocza si w 1995 r. po fali gwatownych deszczw i powodzi we wschodniej Ukrainie spowodowanej wylaniem rzek Doniec i Sua. Powd odcia i czciowo zniszczya oczyszczalni ciekw w Charkowie, co spowodowao powane zatrucie ujcia wody dla okoo dwumilionowego miasta. Zarzd Planowania Cywilnego w Sytuacji Zagroenia NATO koordynowa pomoc nadchodzc z pastw czonkowskich Sojuszu i PdP . W 1996 r. Ukraina bya gospodarzem pierwszego w historii posiedzenia Zarzdu Planowania Cywilnego, ktre odbyo si poza terytorium NATO. W powizaniu z wiczeniami "Karpackie bezpieczestwo '96", we Lwowie odbyo si posiedzenie Komitetu Ochrony Cywilnej NATO z udziaem partnerw. Udana wsppraca pomidzy Zarzdem Planowania Cywilnego w Sytuacji Zagroenia a ukraiskim Ministerstwem ds. Sytuacji Nadzwyczajnych i Ochrony Ludnoci przed Skutkami Katastrofy w Czarnobylu umoliwia zorganizowanie seminarium, ktre odbyo si w Kijowie, we wrzeniu 1997 r. na temat Ewakuacje lotnicze ze wzgldw medycznych oraz operacje ratunkowe w sytuacji zagroenia . Wsppraca w dziedzinie planowania cywilnego i gotowoci na wypadek katastrof jest kluczowym zagadnieniem uwzgldnionym w Karcie NATOUkraina podpisanej w Madrycie, w lipcu 1997 roku. 16 grudnia 1997 r. obie strony podpisay rwnie porozumienie (MOU) ew tej sprawie.
221

Porozumienie (MOU) zmierzao do udoskonalenia zdolnoci w tej dziedzinie, a take do wzmocnienia pozytywnej wsppracy pomidzy obiema stronami. Dlatego te koncentrowao si na obszarach wsplnych interesw i oboplnego zainteresowania takich jak: regionalne przygotowania na wypadek katastrof i zarzdzanie w sytuacjach nadzwyczajnych, wsppraca cywilno-wojskowa, transport, rozwizania w zakresie ewakuacji lotniczej ze wzgldw medycznych oraz wzmacnianie oglnej zdolnoci do reagowania na katastrofy i wypadki nuklearne.

WSPPRACA NAUKOWA
Dziaania podejmowane w ramach Programu Naukowego NATO
Wsppraca naukowa znajduje si w ramach kompetencji Komitetu Naukowego NATO. Odpowiada on za Program Naukowy NATO, w ramach ktrego udzielane jest wsparcie dla przedsiwzi w dziedzinie nauk cywilnych podejmowanych wsplnie przez naukowcw z pastw czonkowskich Sojuszu oraz EAPC. Program Naukowy skada si z 4 podprogramw obejmujcych rozmaite mechanizmy wspierania wsppracy, ukierunkowane na osiganie rnych celw: Stypendia wsppracy: Gwnym celem podprogramu stypendialnego jest dugoterminowe przygotowanie przyszego rozwoju poprzez szkolenie modych naukowcw. Stypendia s zarzdzane w zdecentralizowany sposb i umoliwiaj naukowcom z pastw partnerskich kontynuowanie studiw lub podejmowanie bada przez okrelony czas na terytorium NATO. Na zasadzie wzajemnoci naukowcy z pastw sprzymierzonych s zapraszani do pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju. Wsppraca naukowo-techniczna: Celem tego podprojektu jest inicjowanie wsppracy oraz tworzenie trwaych kontaktw osobistych pomidzy naukowcami z NATO, Partnerstwa dla Pokoju i Dialogu rdziemnomorskiego. Wsparcie dotyczy stypendiw wsppracy przeznaczonych na wsplne przedsiwzicia oraz wymiany specjalistw. Jego celem jest finansowanie wsplnych projektw badawczych. Dofinansowanie otrzymuj rwnie Orodki Pogbionych Studiw (ASI) i Zaawansowane Warsztaty Badawcze wykorzystujce technik "burzy mzgw" (ARW).
222

Wsparcie w ramach tego Programu Naukowego jest dostpne dla dziaa we wszystkich obszarach nauki, a wszystkie wnioski skadane przez indywidualnych naukowcw s analizowane przez nastpujce panele doradcze: ds. nauk fizycznych i technicznych oraz technologii (PST), nauk biologicznych i technologii (LST), nauk o ziemi i ochronie rodowiska oraz technologii (EST), a take nauk i technologii cywilnych zwizanych z bezpieczestwem (SST). Wsparcie infrastruktury badawczej: Celem tego podprogramu jest wspieranie pastw partnerskich w zakresie tworzenia struktury i organizacji ich programw badawczych. Wspierane jest rwnie tworzenie niezbdnej podstawowej infrastruktury. W przeciwiestwie do wczeniej wspomnianych podprogramw, wspieranie infrastruktury badawczej ma charakter jednostronny wsparcie NATO jest adresowane do pastw partnerskich. Wspierane s dziaania podejmowane w dwu obszarach: 1) sieci komputerowe oraz 2) polityka i organizacja dziaa w tej dziedzinie nauki i technologii. Nauka w subie pokoju: Celem tego podprogramu jest wzmacnianie bada stosowanych realizowanych na potrzeby przemysu i ochrony rodowiska w pastwach partnerskich. W ramach tego podprojektu organizowane s trzy- i picioletnie programy wsppracy w zakresie projektw badawczo-rozwojowych skupiajcych naukowcw zajmujcych si badaniami laboratoryjnymi, a take wsppracujcych z przemysem i subami komunalnymi w pastwach czonkowskich NATO i Partnerstwa dla Pokoju. Pocztki wsppracy naukowej w ramach NATO datuj si od 1956 r., to jest od czasu, gdy Komitet Trzech ds. Wsppracy Pozawojskowej przedstawi swoje zalecenia. Czonkowie Komitetu Trzech, tak zwani Trzej Mdrcy ministrowie spraw zagranicznych Norwegii (Lange), Woch (Martino) oraz Kanady (Pearson) zauwayli, e rozwj nauki i technologii ma na tyle kluczowe znaczenie dla przyszoci wsplnoty atlantyckiej, e pastwa czonkowskie NATO powinny zapewni wykorzystanie wszystkich moliwoci podejmowania owocnej wsppracy. Nastpnie powoano Zesp Zadaniowy ds. Wsppracy Naukowo-Technicznej. W grudniu 1957 r. szefowie rzdw pastw sprzymierzonych przyjli raport tego zespou i zgodnie z jego zaleceniami zaaprobowali powstanie Komitetu Naukowego NATO. Pierwsze posiedzenie Komitetu odbyo si w marcu 1958 r. Przez lata Program Naukowy NATO rozwija si w oparciu o dwa filary, ktrymi s doskonao naukowa i solidarno pastw sprzymierzonych. Od pocztku jego celem byo raczej wspieranie wsppracy pomidzy poszczeglnymi naukowcami w pastwach Sojuszu, a nie finansowanie
223

programw lub instytucji badawczych. W ostatnich latach Program zapewni rosnce moliwoci wsppracy z partnerami NATO, w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego. Na pocztku 1999 r. Program zosta cakowicie przeksztacony i skoncentrowa si wycznie na wspieraniu wsppracy pomidzy naukowcami z NATO i pastw nalecych do PdP oraz wsppracy z pastwami nalecymi do Dialogu rdziemnomorskiego w zakresie dziaa objtych podprogramem wsppracy naukowo-technicznej. Wstrzymane zostao wspieranie wsppracy obejmujcej wycznie naukowcw z pastw sprzymierzonych.

Obecnie okoo 10 000 naukowcw z NATO i pastw partnerskich uczestniczy kadego roku w Programie Naukowym NATO, jako beneficjenci stypendiw i uczestnicy spotka, albo jako recenzenci lub czonkowie panelu doradczego. Oto przykady rnych programw badawczych, ktre otrzymay wsparcie: "Przemysowe badania i poszukiwania surowcw mineralnych w albaskich kompleksach ofiolitw" (stypendium wsppracy w dziedzinie rodowiska - Albania i Wielka Brytania); "Wydzielanie miedzi i mediatorw w nerwach naczyniowych" (stypendium wsppracy w dziedzinie nauk biologicznych - Rosja i Niemcy); "Przyspieszenie magnetyczne w modych gwiazdach" (stypendium wsppracy w dziedzinie fizyki - Uzbekistan, Kazachstan, Armenia, Francja, USA i Niemcy); "Zastosowanie materiau miotajcego stosowanego w przypadku pociskw karabinowych i rakietowych w odniesieniu do materiaw wybuchowych dostpnych na rynku komercyjnym" (zaawansowane warsztaty badawcze w dziedzinie zwizanych z bezpieczestwem nauk cywilnych - Rosja, USA); "Naukowe zagadnienia dopuszczalnego pod wzgldem wymogw rodowiska funkcjonowania punktw kocowych w procesie regeneracji i usuwania zanieczyszcze" (Orodek Pogbionych Studiw - Ukraina i USA)5.

Komitet Naukowy spotyka si 3 razy w roku, a raz do roku organizowane s posiedzenia z udziaem czonkw EAPC. W ocenie i doborze wnioskw stypendialnych pomagaj Komitetowi panele doradcze, ktrych czonkowie s powoywani przez Komitet spord naukowcw z NATO i pastw partnerskich.

CLG: Stypendium Wsppracy ARW: Zaawansowane Warsztaty Badawcze ASI: Orodek Pogbionych Studiw

224

Wsppraca NATORosja
W nawizaniu do zapisw Aktu Stanowicego NATORosja, podczas posiedzenia Staej Wsplnej Rady NATORosja na szczeblu ministerialnym w Luksemburgu, w maju 1998 r. podpisano protok wsplnych uzgodnie w zakresie wsppracy naukowo-technicznej pomidzy NATO a Ministerstwem Nauki i Technologii Federacji Rosyjskiej. Protok ten ma przyczynia si do: (a) wzmacniania i promowania wsppracy naukowo-technicznej pomidzy NATO a Federacj Rosyjsk w obszarach wsplnego zainteresowania oraz (b) wspierania bada naukowych i dziaa rozwojowych przyczyniajcych si do postpu naukowo-technicznego. Protok przewiduje powoanie Wsplnego Komitetu Wsppracy Naukowej i Technicznej (JSTC) pomidzy NATO i Federacj Rosyjsk, ktry ma dziaa z upowanienia Staej Wsplnej Rady. Komitet ma si spotyka raz do roku, na zmian w Federacji Rosyjskiej i Kwaterze Gwnej NATO. Pierwsze posiedzenie JSTC odbyo si w listopadzie 1998 r. Ustalono wwczas 3 obszary wsppracy, ktra miaa by podejmowana w ramach protokou: fizyka plazmowa, biotechnologia rolin oraz przewidywanie i zapobieganie skutkom katastrof.

Wsppraca NATOUkraina
Wsppraca z Ukrain w ramach Programu Naukowego NATO rozpocza si w 1991 r. i jest intensyfikowana, zgodnie z zapisami Karty NATO-Ukraina. W wyniku wymiany dokumentw pomidzy wadzami Ukrainy i NATO, powoano do ycia specjaln Grup Robocz ds. Wsppracy Naukowej NATO-Ukraina. Grupa ta bdzie ocenia zakres uczestnictwa naukowcw ukraiskich w Programie Naukowym NATO, a take okreli sposoby zwikszania tego zaangaowania.

Wsppraca w ramach Dialogu rdziemnomorskiego

Komitet Naukowy NATO realizuje rwnie specjaln inicjatyw we wsppracy z pastwami Dialogu rdziemnomorskiego, a naukowcy z tego regionu mog obecnie wsplnie z partnerami z NATO przygotowywa wnioski o wsparcie w postaci: stypendiw wsppracy, wymiany specjalistw, pomocy dla instytutw studiw zaawansowanych oraz zaawansowanych warsztatw badawczych. Szczegln uwag zwraca si na identyfikowanie problemw regionalnych w pastwach
225

Dialogu rdziemnomorskiego oraz zachcanie osb skadajcych wnioski do podejmowania wsppracy naukowej w tych dziedzinach.

RODOWISKO NATURALNE I SPOECZESTWO

Komitet ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa (CCMS)
Wyzwania w zakresie ochrony rodowiska stojce przed spoecznoci midzynarodow zostay docenione przez Sojusz w 1969 r., co doprowadzio do powstania Komitetu ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa (CCMS), ktrego zadaniem jest reagowanie na problemy zwizane z ochron rodowiska. Za porednictwem tego Komitetu, pastwa czonkowskie NATO uczestniczyy w licznych inicjatywach zmierzajcych do wykorzystania potencjau oferowanego przez Sojusz i zwizanego ze wspprac w zakresie rozwizywania problemw dotyczcych rodowiska naturalnego i jakoci ycia. Pod auspicjami Komitetu realizowano wiele projektw w dziedzinach takich jak: skaenie rodowiska, haas, problemy urbanizacyjne, energia i zdrowie ludzi oraz - w szczeglnoci - problemy ekologiczne zwizane z obronnoci. Przykady dziaa obejmuj studia pilotaowe na tematy: Ochrona rodowiska a ponowne wykorzystanie byych terenw wojskowych ktre maj pomc partnerom w konwersji byych baz , wojskowych do uytku cywilnego; Bezpieczestwo rodowiska naturalnego w kontekcie midzynarodowym; Systemy zarzdzania ochron rodowiska w sektorze wojskowym; Czyste produkty i procesy; Modelowanie ekosystemu lagun przybrzenych na potrzeby zrwnowaonego rozwoju oraz Ocena wpywu dziaa na rodowisko naturalne . Komitet jest unikalnym forum do dzielenia si w gronie pastw nalecych do NATO i EAPC wiedz i dowiadczeniami na temat technicznego, naukowego i politycznego wymiaru zagadnie spoecznych i rodowiskowych zarwno w sektorze cywilnym, jak i wojskowym. Prace Komitetu maj charakter zdecentralizowany, a uczestniczenie poszczeglnych pastw w studiach pilotaowych, projektach, warsztatach i seminariach finansowanych na poziomie narodowym, jest dobrowolne. Budet cywilny NATO zapewnia dofinansowanie dla CCMS, na potrzeby stypendiw umoliwiajcych ekspertom udzia w dziaaniach Komitetu.

226

W przypadku realizacji kadego projektu, jedno lub wicej pastw dobrowolnie przejmuje wiodc rol, to jest ponosi odpowiedzialno za planowanie i finansowanie prac, a take za koordynacj wykonania, przygotowanie niezbdnych raportw oraz promowanie dziaa po zakoczeniu projektu. W 1993 r. moliwe stao si przejmowanie przez jedno z pastw nalecych do PdP roli wspdyrektora studium pilotaowego drugim wspdyrektorem jest wtedy przedstawiciel jednego z pastw natowskich. W projekcie takim musz uczestniczy przedstawiciele co najmniej dwu innych pastw czonkowskich Sojuszu. Od 1996 r., Komitet wprowadzi nowe mechanizmy wsppracy w ramach Programu CCMS. Mechanizmy te to midzy innymi dorane 6do18-miesiczne projekty koncentrujce si na specyficznych zagadnieniach, a take warsztaty, ktrych celem jest popularyzacja wiedzy w cile okrelonych obszarach. W tym kontekcie realizowane s obecnie dwa projekty: Rozwj Zintegrowanego Programu Zarzdzania Stref Wybrzea (INCOM) poprzez realizacj projektu monitorowania i modelowania strefy wybrzea i szelfu na Morzu Czarnym oraz Zrwnowaone tworzenie infrastruktury wojskowej . Zgodnie z Planem Dziaa EAPC na lata 2000-2002 Komitet ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa (CCMS) poszerza swoj dziaalno o organizowanie spotka z partnerami NATO oraz przeprowadzanie warsztatw na tematy zwizane z ochron rodowiska w kontekcie obronnoci, a take o realizacj nowych studiw pilotaowych na tematy o szczeglnym znaczeniu dla pastw nalecych do PdP CCMS . sponsoruje rwnie organizacj konferencji powiconych ochronie rodowiska. Przykadowo, w 1999 r. zorganizowano dwie konferencje tego typu pierwsza z nich odbya si w ramach Planu Dziaa EAPC na temat Bezpieczestwo rodowiska naturalnego wok naftocigu w Gruzji (Tbilisi, Gruzja, padziernik 1999 r.), a druga bya zorganizowana w ramach Karty NATO-Ukraina i miaa tytu: Problemy ekologiczne wynikajce z dziaa obronnych na Morzu Czarnym i Morzu Azowskim (Sewastopol, Ukraina, padziernik 1999 r.). Posiedzenia CCMS w formacie EAPC odbywaj si raz do roku. Inicjowane lub rozwaane dziaania obejmuj studia pilotaowe w dziedzinie metodologii oczyszczania skaonych byych obiektw wojskowych; zarzdzania ochron rodowiska w sektorze wojskowym; bezpieczestwa rodowiska naturalnego; a take prace na temat wzajemnych powiza pomidzy obronnoci, rodowiskiem naturalnym i kwestiami ekonomicznymi, ktrych celem jest identyfikowanie metod dziaania si zbrojnych Sojuszu i pastw partnerskich, uwzgldniajcych wymogi ochrony rodowiska.
227

Wsppraca NATORosja
Obecnie przygotowywany jest protok wzajemnych uzgodnie pomidzy Federacj Rosyjsk i NATO na temat ochrony rodowiska.

Wsppraca NATOUkraina
Wsppraca z Ukrain w ramach CCMS odbywa si zgodnie postanowieniami Karty NATO-Ukraina i koncentruje si w szczeglny sposb na problemach ochrony rodowiska w kontekcie obronnoci.

Wsppraca w ramach Dialogu rdziemnomorskiego

Pastwa nalece do Dialogu rdziemnomorskiego s zachcane do uczestniczenia w projektach realizowanych przez Komitet ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa (CCMS).

228

ROZDZIA 9

ZASOBY WSPLNIE FINANSOWANE:

BUDET NATO I ZARZDZANIE FINANSAMI

Zasady wsplnego finansowania Wsplne pokrywanie kosztw Budet cywilny Budet wojskowy Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO (NSIP) Zarzdzanie zasobami Zarzdzanie finansami Kontrola finansowa

ZASOBY WSPLNIE FINANSOWANE:

BUDET NATO I ZARZDZANIE FINANSAMI ZASADY WSPLNEGO FINANSOWANIA
NATO jest organizacj midzyrzdow, a pastwa czonkowskie udostpniaj mu zasoby niezbdne do biecego funkcjonowania. Pastwa czonkowskie dbaj te o infrastruktur i udogodnienia stwarzajce warunki do konsultacji, podejmowania decyzji i pniejszego wdraania uzgodnionych posuni politycznych i dziaa. NATO suy politycznemu Sojuszowi wspieranemu przez niezbdn struktur wojskow. Struktura ta zapewnia wspln obron pastw czonkowskich, wspprac z Partnerami NATO oraz wdraanie polityki Sojuszu w odniesieniu do operacji pokojowych i w innych obszarach. W kontekcie wojskowym jeli nie liczy niewielkiej liczby staych orodkw dowodzenia oraz ograniczonych si staych ogromna wikszo si zbrojnych i aktyww nalecych do pastw czonkowskich NATO pozostaje pod narodowym dowdztwem i kontrol. Jest tak dopki cz lub cao tych si zbrojnych a bywa to rnie w odniesieniu do rnych pastw zostanie ewentualnie udostpniona NATO do realizacji konkretnych zada wojskowych. Siy pastw czonkowskich przekazane do udziau w kierowanych przez NATO Siach Stabilizacyjnych (SFOR) w Boni i Hercegowinie oraz w KFOR w Kosowie s zatem tymczasowo odstpione NATO w celu wypeniania mandatw Sojuszu, ale s szkolone, wyposaane, utrzymywane i finansowane przez poszczeglne budety pastw czonkowskich. Aby uatwi prowadzenie konsultacji i podejmowanie wsplnych decyzji w ramach Sojuszu, kade pastwo czonkowskie utrzymuje dyplomatyczne i wojskowe przedstawicielstwo w Kwaterze Gwnej NATO, a take cywiln i/lub wojskow reprezentacj w orodkach kierowania i sztabach rnych agencji i dowdztw wojskowych NATO. Koszty utrzymywania narodowych przedstawicielstw i misji wojskowych oraz zapewnienia im odpowiedniej obsady kadrowej s rwnie pokrywane przez poszczeglne pastwa, zgodnie z obowizujcymi w nich zasadami i praktyk rozliczania rodkw finansowych. Dwa przykady podane powyej koszty utrzymania si zbrojnych oraz koszty cywilnych i wojskowych przedstawicielstw w organach Sojuszu ilustruj wydatki, ktre naley uwzgldni w jakiejkolwiek analizie oglnych kosztw ponoszonych przez pastwo w zwizku z jego czonkostwem w NATO. Koszty te naleaoby zestawi z podobn analiz
231

korzyci ekonomicznych uzyskiwanych przez kade pastwo czonkowskie w zwizku z przynalenoci do Sojuszu. Uzasadnienie czonkostwa w NATO wykracza jednak daleko poza granice bilansu finansowego sporzdzonego na podstawie powyszych danych i obejmuje czynniki polityczne, ekonomiczne, naukowe, technologiczne, kulturowe i inne, ktre nie poddaj si atwo kryteriom finansowym. Ponadto, aby osign miarodajne wnioski, kade pastwo powinno uwzgldni w tych wyliczeniach koszty, ktre musiayby by poniesione w duszym okresie, w zwizku z indywidualnym finansowaniem wasnego bezpieczestwa narodowego lub zapewnieniem bezpieczestwa poprzez alternatywne formy wsppracy midzynarodowej. Celem niniejszego rozdziau nie jest podejmowanie prb stworzenia takich teoretycznych wylicze spraw kadego pastwa musi pozosta odniesienie si do tych zagadnie, zgodnie z wasnymi procedurami i praktyk. Rozdzia ten ma raczej przedstawi zasady wsplnego finansowania i podziau kosztw stosowane w caym Sojuszu, a take zaprezentowa najwaniejsze budety, w ramach ktrych dokonuje si zarzdzanie finansowymi zasobami tej organizacji. Ujmowane razem, wydatki te stanowi mniej ni p procenta oglnej sumy wydatkw obronnych pastw czonkowskich NATO (patrz tabela 3). Zasoby finansowe NATO s zasadniczo przeznaczane na te wydatki, ktre odzwierciedlaj interesy wszystkich pastw czonkowskich. Struktura wsplnego finansowania jest zrnicowana i zdecentralizowana. Pewne wsplnie podejmowane dziaania midzynarodowe zwizane z badaniami, rozwojem, produkcj i wsparciem logistycznym nie angauj wszystkich, a w niektrych przypadkach mog angaowa jedynie niewielk liczb pastw czonkowskich. Dziaania te w wikszoci nadzoruj organizacje NATO ds. produkcji i logistyki. Podlegaj one oglnym zasadom finansowym i audytowym obowizujcym w NATO, ale poza tym zachowuj rzeczywist autonomi, zgodnie z upowanieniem Rady Pnocnoatlantyckiej. Szersze ich omwienie znajduje si poniej (patrz Zarzdzanie finansami). Z niewieloma wyjtkami, z funduszy NATO nie pokrywa si zatem wydatkw na zaopatrzenie si zbrojnych lub pozyskanie takich fizycznych aktyww wojskowych jak: okrty, okrty podwodne, jednostki latajce, czogi, uzbrojenie artylerii lub systemy uzbrojenia. Odpowiedzialno finansow za personel i wyposaenie wojskowe si udostpnianych Sojuszowi ponosz zatem pastwa czonkowskie. Istotnym wyjtkiem s Siy Wczesnego Ostrzegania i Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force) - flotylla samolotw wyposaonych w radary, ktra zostaa wsplnie pozyskana przez pastwa czonkowskie, a obecnie jest ich wspln
232

wasnoci oraz przedmiotem utrzymywania i uytkowania. Siy te znajduj si pod dowdztwem i operacyjn kontrol dowdcy si zbrojnych NATO podlegajcemu dowdcom strategicznym Si Sojuszniczych. NATO finansuje rwnie inwestycje suce wsplnym potrzebom, takie jak: systemy obrony powietrznej, dowodzenia i kontroli lub systemy cznoci o zasigu pokrywajcym si z terytorium traktatowym, ktrych utrzymywanie nie moe by wycznym obowizkiem adnego pastwa. Takie inwestycje musz by utrzymywane, odnawiane, a w ostatecznoci wymieniane zgodnie ze zmieniajcymi si wymogami i postpem technologicznym. Koszty z tym zwizane stanowi znaczc pozycj w wydatkach NATO. Procedura uzyskiwania zgody na finansowanie jakiegokolwiek projektu ze wsplnych funduszy rozpoczyna si od okrelenia i uznania potrzeby wydatkowania rodkw oraz ustalenia, e odpowiedzialno finansowa za t inwestycj nie moe by w uzasadniony sposb zoona na barki pojedynczego pastwa, a projekt bdzie suy interesom wszystkich pastw wnoszcych do niego swj wkad. Wymg uzasadniajcy inwestycj musi by we waciwy sposb sformuowany, stwierdzony i uzasadniony, a to wymaga zoonego wspdziaania administracji na szczeblu narodowym i midzynarodowym. Uznane zapotrzebowanie na konkretne wydatki musi nastpnie by zweryfikowane pod ktem tego, czy w okrelonym wymiarze kwalifikuje si do sfinansowania ze wsplnych rodkw pastw czonkowskich. Decyzj o wsplnym finansowaniu podejmuj na zasadzie konsensusu wszystkie pastwa czonkowskie, ktre bd uczestniczyy w kosztach. W cigu lat, ktre upyny od powstania Sojuszu, stosowanie tych zasad doprowadzio do wypracowania skomplikowanych regu okrelajcych skal cakowitego lub czciowego finansowania oraz wyczenie ze wsplnego finansowania rnych rodzajw kosztw, takich jak podatki pastwowe lub lokalne. Kolejnym wanym, cho by moe zaskakujcym wyczeniem kosztw, datujcym si od pocztkw istnienia NATO, s wynagrodzenia dla personelu wojskowego sucego w Kwaterze Gwnej NATO lub w jakimkolwiek innym midzynarodowym orodku dowodzenia stanowicym cz wojskowej struktury Sojuszu. Wynagrodzenia te wypacaj pastwa macierzyste, a dotyczy to okoo 15 tysicy osb personelu wojskowego, ktre stanowi rutynow obsad midzynarodowych orodkw dowodzenia. Wynagrodzenia dla midzynarodowego personelu cywilnego pracujcego w Kwaterze Gwnej w Brukseli oraz w dowdztwach wojskowych s finansowane odpowiednio ze wsplnego budetu cywilnego i wojskowego NATO. Znaczce obszary finansowania zwizanego z NATO podlegaj tego typu konwencjom, akceptowanym przez wszystkie pastwa czonkowskie.
233

Kryteria wsplnego finansowania podlegaj nieustannej analizie, a zmiany mog by wprowadzone w wyniku zaistnienia nowych konkretnych potrzeb, takich jak konieczno jasnego okrelenia czci kosztw zwizanych z dziaaniami pokojowymi NATO, ktre powinny by zaliczone do budetw midzynarodowych oraz krajowych. Inne zmiany konwencji obowizujcych w zakresie wsplnego finansowania mog wynika z rozwoju organizacyjnego lub technologicznego albo po prostu z potrzeby kontrolowania wydatkw w celu sprostania wymogom okrelonych ogranicze finansowych. Pomimo tych wyzwa, zasada wsplnego finansowania na podstawie konsensusu pozostaje fundamentem funkcjonowania Sojuszu. Nadal opowiadaj si za ni wszystkie pastwa czonkowskie i mona w tym widzie odzwierciedlenie ich politycznego zaangaowania w NATO oraz wyraz politycznej solidarnoci, ktra decyduje o wprowadzaniu w ycie przyjtej polityki Sojuszu.

WSPLNE POKRYWANIE KOSZTW

Ogln zasad jest uczestniczenie wszystkich pastw czonkowskich w wydatkach, ktre zostay zaakceptowane do wsplnego finansowania. Std te wszystkie pastwa czonkowskie przyczyniaj si do finansowania wydatkw zwizanych z utrzymaniem Sekretariatu Midzynarodowego, Midzynarodowego Sztabu Wojskowego oraz agencji Komitetu Wojskowego, a take wsplnie finansowanych elementw operacji pokojowych oraz dziaa Partnerstwa dla Pokoju. Koszty Si Wczesnego Ostrzegania i Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force) pokrywane s przez 13 pastw uczestniczcych w ich tworzeniu. Wydatki zwizane z innymi czciami lub podmiotami w ramach midzynarodowej struktury wojskowej oraz koszty wynikajce z sojuszniczego Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa s dzielone pomidzy poszczeglne pastwa czonkowskie zgodnie z charakterem ich udziau w zintegrowanej strukturze dowodzenia. Zgodnie z przyjt konwencj, uzgodnione formuy podziau kosztw okrelajce wkad kadego z pastw czonkowskich uwzgldniaj jego "zdolno do ponoszenia wydatkw". Jednak formuy te w rwnym stopniu wynikaj z czynnikw politycznych, jak i ekonomicznych. Formuy odnoszce si do budetw cywilnych i wojskowych oraz do Programu ds. Inwestycji byy pierwotnie negocjowane na pocztku lat pidziesitych. Pniej adaptowano je, w znacznej mierze proporcjonalnie, aby odzwierciedla obecno nowych pastw czonkowskich oraz rnicy si udzia w zintegrowanej strukturze dowodzenia. Zwizek tych formu z aktualn ocen wskanikw zdolnoci ekonomicznej, takich jak PKB lub parytety siy nabywczej, jest w konsekwencji maoprecyzyjny.
234

Obecnie budet cywilny jest finansowany zgodnie z jednolit formu obejmujc 19 pastw. Wiksza cz budetu wojskowego, z ktrego finansowana jest midzynarodowa struktura wojskowa Sojuszu, tworzona jest zgodnie z nieco odmienn formu obejmujc 19 pastw oraz dwiema formuami, ktre stosuj si wobec 18 pastw. Program Inwestycji NATO jest w podobny sposb finansowany zgodnie z dwiema formuami udziau w kosztach - jedna z nich stosuje si do 19, a druga do 18 pastw. Cz budetu wojskowego, z ktrego finansowane s Siy Powietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF) podlega oddzielnym formuom obejmujcym 13 i 14 pastw, co odzwierciedla przemysowokomercyjn orientacj porozumie dotyczcych podziau kosztw, przyjtych dla danej organizacji zaopatrujcej (NAPMO - patrz rozdzia 14). Tabele 1 i 2 przedstawiaj udziay kadego z pastw czonkowskich w finansowaniu budetu cywilnego i wojskowego oraz Programu Inwestycji NATO.

BUDET CYWILNY
Budet cywilny jest ustalany i realizowany pod nadzorem Komitetu Budetu Cywilnego i jest finansowany przede wszystkim z wpat poszczeglnych ministerstw spraw zagranicznych. Pokrywa si z niego: koszty operacyjne Sekretariatu Midzynarodowego funkcjonujcego w Kwaterze Gwnej NATO w Brukseli; realizacj zaaprobowanych programw i dziaa cywilnych; a take koszty budowy, zarzdzania i utrzymania obiektw i udogodnie, wcznie z kosztami osobowymi zwizanymi z organizacj konferencji, posiedze komitetw NATO i podporzdkowanych im grup oraz suby bezpieczestwa i ochrony itp. W ostatnich latach coraz wikszy udzia w wydatkach maj dziaania podejmowane we wsppracy z Partnerami. Cakowity budet zatwierdzony na 2000 rok wynosi okoo 133 mln USD1. Koszty osobowe pochaniaj okoo 61% (80 milionw USD). Koszty programw specjalnych, takich jak Program Naukowy NATO lub nakady na dziaalno informacyjn pochaniaj okoo 26% (35 milionw USD). Pozostaa cz (13%, czyli okoo 18 milionw USD) przeznaczona jest na inne wydatki operacyjne i koszty kapitaowe.

Naley zachowa ostrono, porwnujc dane liczbowe cytowane w niniejszym rozdziale z tymi, ktre byy opublikowane we wczeniejszych wydaniach Vademecum. Zmiany mog wynika ze zrnicowanego kursu dolara w stosunku do innych walut.

235

BUDET WOJSKOWY
Budet wojskowy jest ustalany i realizowany pod nadzorem Komitetu Budetu Wojskowego. W wikszoci finansowany jest z wpat ministerstw obrony pastw czonkowskich. Pokrywane s z niego koszty operacyjne i zwizane z utrzymaniem oraz koszty kapitaowe midzynarodowej struktury wojskowej - z wyjtkiem duych inwestycji budowlanych i systemowych, ktre s finansowane w ramach Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO. Z budetu wojskowego utrzymywany jest wic: Komitet Wojskowy, Midzynarodowy Sztab Wojskowy i zwizane z nim agencje, dwa dowdztwa strategiczne NATO (ACE i ACLANT) oraz zwizane z nimi dowdztwa, systemy kontroli i przekazywania informacji, agencje badawczo-rozwojowe, agencje zwizane z pozyskiwaniem i logistyk oraz siy powietrzne wczesnego ostrzegania i kontroli NATO. Obecnie budet wspiera rwnie koszty operacyjne struktury dowodzenia NATO stworzonej do realizacji dziaa pokojowych w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie. Cakowity budet zatwierdzony na 2000 r. wynosi okoo 751,5 mln USD. Warto podkreli, e kwota ta nie obejmuje bardzo znaczcych kosztw zwizanych z przydzieleniem personelu wojskowego, ktre s ponoszone przez poszczeglne pastwa wnoszce wkad do tych operacji. Cao wsplnie finansowanego budetu rozdzielana jest nastpujco: obsuga i utrzymanie misji pochania okoo 43%, czyli 323 mln USD; koszty osobowe personelu cywilnego to okoo 30%, czyli 225 mln USD; oglne koszty administracyjne pochaniaj okoo 22%, czyli 166 mln USD; a okoo 5%, czyli 37,5 mln USD przeznacza si na inwestycje kapitaowe.

PROGRAM INWESTYCJI W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA

NATO (NSIP)
Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO (NSIP) jest realizowany pod nadzorem Komitetu ds. Infrastruktury, a grne poziomy rocznych wpat na jego fundusz ustala Rada Pnocnoatlantycka. Poziom okrelony na rok 2000 jest rwny mniej wicej 688 mln USD. Program finansuje pozyskanie i utrzymanie instalacji oraz obiektw umoliwiajcych funkcjonowanie dowdztw strategicznych NATO w zakresie wykraczajcym poza spenianie wymogw obrony narodowej poszczeglnych pastw czonkowskich. Inwestycje te obejmuj takie instalacje i obiekty jak: systemy cznoci i informatyczne, radary, kwatery wojskowe, lotniska, naftocigi i zapasy paliwa, porty i urzdzenia nawigacyjne. Podobnie jak w przypadku
236

budetu wojskowego, Program NSIP finansuje rwnie uprawnione koszty operacji pokojowych, takich jak SFOR i KFOR. Poszczeglne dziedziny finansowania odnonie do misji pokojowych obejmuj: czno, systemy informacyjne, obiekty lokalnych orodkw dowodzenia, systemy zasilania oraz naprawy lotnisk, linii kolejowych i sieci drogowej. Stworzenie w 1994 r. Partnerstwa dla Pokoju nadao programowi nowy wymiar zwizany z poszerzon wspprac. Nieco pniej, Inicjatywa w dziedzinie Zdolnoci Obronnych ogoszona na Szczycie Waszyngtoskim w 1999 r. dodatkowo ukierunkowaa przyszy rozwj tego programu.

ZARZDZANIE ZASOBAMI
Od poowy lat dziewidziesitych w zwizku z naciskami na optymalizacj wykorzystania wsplnie finansowanych rodkw wojskowych, pastwa czonkowskie wzmocniy struktur zarzdzania NATO poprzez promowanie tworzenia "zespow moliwoci" oraz powoanie Wysokiego Urzdu ds. Zasobw (SRB), ktry odpowiada za oglne zarzdzanie zasobami wojskowymi NATO (to jest z wyczeniem kosztw pokrywanych z budetu cywilnego). Zespoy moliwoci okrelaj zasoby udostpniane i dane przez dowdcw wojskowych NATO do wypeniania konkretnych zada. Zespoy moliwoci s podstawowym narzdziem oceny wsplnie finansowanych uzupenie (w kategoriach inwestycji kapitaowych oraz okresowych kosztw funkcjonowania i utrzymania). Pozwalaj rwnie oceni potrzeby w zakresie personelu cywilnego i wojskowego niezbdnego do wypeniania zada. Zespoy moliwoci s rwnie analizowane i oceniane przez Wysoki Urzd ds. Zasobw, w skad ktrego wchodz przedstawiciele poszczeglnych pastw czonkowskich, przedstawiciele Komitetu Wojskowego oraz Dowdcy Strategiczni NATO i przewodniczcy Komitetu Budetu Wojskowego, Komitetu ds. Infrastruktury i Komitetu ds. Kadry Obronnej. SRB zatwierdza zespoy moliwoci z punktu widzenia zakadanych w nich kosztw, zanim uzyskaj one aprobat Rady Pnocnoatlantyckiej. Co roku przedstawia take Radzie Pnocnoatlantyckiej do zatwierdzenia wszechstronny rednioterminowy plan zasobw, w ktrym okrelone s puapy finansowe na nastpny rok oraz przedstawiane s oglne plany na kolejne 4 lata. W ramach tych parametrw Komitety nadzoruj przygotowanie i wykonanie swoich budetw i planw. Nastpnie SRB przygotowuje roczny raport, ktry pozwala Radzie Pnocnoatlantyckiej nadzorowa poprawno wydatkowania rodkw w stosunku do wymogw oraz ocenia wpyw wsplnie finansowanych rodkw wojskowych na wsplnie finansowane budety NATO zwizane z realizacj nowej polityki Sojuszu.
237

ZARZDZANIE FINANSAMI
Struktura zarzdzania finansami wewntrz NATO gwarantuje, e ostateczna kontrola nad wydatkami naley do pastw czonkowskich pokrywajcych koszty okrelonej dziaalnoci. Kontrola ta sprawowana jest na zasadzie konsensusu pomidzy pastwami czonkowskimi. Odbywa si na wszystkich szczeblach podejmowania decyzji i przyjmuje form oglnych ogranicze, albo konkretnych restrykcji. Przykadem oglnych ogranicze jest przydzielanie konkretnych rodkw lub puapw kosztw operacyjnych i inwestycji kapitaowych (zatwierdzonych przez Wysoki Urzd ds. Zasobw), albo limity osobowe personelu cywilnego i wojskowego, odnonie do ktrych zarzdcy finansowi (Sekretarz Generalny, Dowdcy Strategiczni NATO oraz dowdcy podlegli i inni przewodniczcy organw Sojuszu) maj stosunkow swobod proponowania i realizacji wasnych budetw. Konkretne restrykcje mog przyj wiele form, od narzucenia szczegowo okrelonych rodkw ekonomicznych a do czasowego zamroenia kredytw przeznaczonych na jaki cel, albo ograniczenie transferw kredytowych. Takie ograniczenia lub rodki kontroli mog by zastrzeone w warunkach zatwierdzenia budetu, albo mog by narzucone przez pastwa wnoszce wkad do konkretnych kosztw poprzez wyjtkowo zdarzajce si interwencje w trakcie wykonywania budetu. Zatwierdzenie poszczeglnych budetw moe by postrzegane jako konkretna realizacja zaoe politycznych, organizacyjnych lub finansowych, ktrych wdroenie jest zgodne z wol pastw czonkowskich wnoszcych swj wkad finansowy. Takie zaoenia ewoluuj z biegiem czasu, w odpowiedzi na zmieniajce si rodowisko midzynarodowe oraz wymogi wynikajce z rwnoczenie zachodzcych adaptacji w obrbie struktur i zada Sojuszu. Dynamiczny proces adaptacji trwajcy od pwiecza istnienia Sojuszu, w duej mierze wyjania zrnicowanie i decentralizacj struktury zarzdzania finansowego NATO. adna pojedyncza instytucja Sojuszu nie ma bezporedniej kontroli nad zarzdzaniem wszystkimi czterema gwnymi elementami finansowej struktury NATO, to jest: Sekretariatem Midzynarodowym (finansowanym z budetu cywilnego), Midzynarodow Struktur Wojskow (finansowan z budetu wojskowego), Programem Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa oraz wyspecjalizowanymi organizacjami do spraw produkcji i logistyki. Te ostatnie dziel si na dwie grupy: cz z nich finansowana jest na podstawie rozwiza przyjtych w odniesieniu do midzynarodowej struktury wojskowej, a pozostae dziaaj na mocy statutw nadanych przez Rad Pnocnoatlantyck, maj wasne zarzdy i komitety finansowe oraz oddzielne rda finansowania ze rodkw budetowych poszczeglnych pastw.
238

Zarzdzanie finansowe budetami Sojuszu (cywilnym i wojskowym) rni si od zarzdzania Programem Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa. Zrnicowanie i decentralizacja struktur zarzdzania finansowego budetami NATO s usankcjonowane przez przepisy finansowe, ktre zatwierdza Rada Pnocnoatlantycka. Przepisy te s uzupeniane przez zarzdzenia i procedury dostosowujce je do konkretnych wymogw rnych instytucji i programw NATO. Peni rol podstawowych, jednoczcych zasad, wok ktrych tworzona jest caa struktura finansowa. Przepisy stanowi, e kady organ lub instytucja NATO musi mie swj wasny budet wyraony w walucie pastwa goszczcego ich siedzib, z podaniem wartoci w walucie rozrachunkowej wedug kursu okrelanego przez wspln jednostk ksigow. Budet jest roczny, przy czym rok finansowy pokrywa si z rokiem kalendarzowym. Przygotowywany jest z upowanienia przewodniczcego danej jednostki organizacyjnej, a nastpnie jest analizowany i przedstawiany do zatwierdzenia na drodze konsensusu przez komitet finansowy skadajcy si z przedstawicieli pastw wnoszcych swj wkad finansowy. Ostatecznie zatwierdzany jest do wykonania przez Rad Pnocnoatlantyck. Jeeli konsensus nie zostanie osignity przed pocztkiem roku finansowego, pociga to za sob odrzucenie budetu, co oznacza finansowanie dziaa pod nadzorem komitetu finansowego z dotacji tymczasowych ograniczonych do poziomu budetu zatwierdzonego na poprzedni rok. Takie rozwizanie moe by utrzymywane przez 6 miesicy, a po upywie tego czasu Rada Pnocnoatlantycka musi zdecydowa o zatwierdzeniu budetu, albo upowani do kontynuowania dotychczasowych sposobw finansowania. Chocia takie rozwizania awaryjne s rzadko stosowane, wzmacniaj one jednak zasad wsplnej, midzyrzdowej kontroli nad wydatkami, ktra wynika z koniecznoci jednogonego zatwierdzania budetu przez wszystkie pastwa przyczyniajce si do jego powstania. Po zatwierdzeniu budetu, przewodniczcy danej jednostki organizacyjnej ma upowanienie do wykonywania go poprzez podejmowanie zobowiza finansowych i wydatkowanie funduszy na zaaprobowane cele. Swoboda gospodarowania rodkami jest ograniczona na rnym poziomie przez limity zwizane z przepisami finansowymi odnoszcymi si do takich kwestii jak wymg przeprowadzania ograniczonego lub nieograniczonego przetargu midzynarodowego na dostaw towarw i usug, albo kredytowanie korekt zawyonych lub zanionych szacunkw wymaganych kwot. Swoboda realizowania budetu moe by dodatkowo ograniczona konkretnymi wymogami dotyczcymi koniecznoci uzyskania wczeniejszej zgody na podjcie zobowiza finansowych lub dokonanie wydatkw. Rygory takie mog by czasami
239

nakadane przez komitet finansowy w celu zapewnienia cisego wykonywania zaoe nowej polityki lub monitorowania realizacji zoonych inicjatyw, takich jak zmiany organizacyjne. O ile kredyty budetowe musz by rozdysponowane - w zakresie uzasadnionym rzeczywistymi wymaganiami - podczas roku finansowego, na ktry zostay zatwierdzone, ich rzeczywiste upynnienie moe by rozoone na dwa nastpujce po sobie lata finansowe. Realizacja Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa uzaleniona jest od zespow moliwoci - po ich zatwierdzeniu moe rozpocz si aprobowanie poszczeglnych projektw, pod nadzorem Komitetu ds. Infrastruktury. Pastwo-gospodarz (zwykle to, na ktrego terytorium realizowany jest projekt) przygotowuje wniosek o autoryzacj, w ktrym przedstawione jest rozwizanie techniczne, koszty i szczegowe uzasadnienie wniosku o finansowanie tego projektu ze wsplnych rodkw oraz procedura przyszego przetargu. Odrbne rozwizania stosuje si w odniesieniu do procedur w peni konkurencyjnych przetargw midzynarodowych, ktre z zaoenia maj zachca do udziau jak najwiksz liczb pastw czonkowskich. Jeeli wystpujce z wnioskiem pastwo zamierza zastosowa jakkolwiek inn procedur przetargow, musi ubiega si o zwolnienie z obowizujcych uzgodnie przez Komitet ds. Infrastruktury. Jeeli Komitet wyrazi zgod na taki projekt, pastwogospodarz moe przystpi do jego rzeczywistej realizacji. System zarzdzania finansowego stosowany w odniesieniu do Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa oparty jest na midzynarodowym procesie clearingowym. Poszczeglne pastwa zgaszaj przewidywane wydatki na zatwierdzone projekty, ktre s pod ich nadzorem. W wikszoci przypadkw wydatki te s wysze od kwot, ktre zgodzio si wnie do wsplnego budetu. Za pomoc midzynarodowego systemu clearingowego rnice te s bilansowane poprzez transfery rodkw pomidzy poszczeglnymi pastwami. Po zakoczeniu realizacji projektu, jest on poddawany ocenie Wsplnej Zatwierdzajcej Inspekcji Finansowej, tak aby sprawdzi zgodno wykonanych prac z zatwierdzonym planem. Dopiero po zaakceptowaniu raportu przez Komitet ds. Infrastruktury, NATO formalnie przejmuje odpowiedzialno za te prace oraz za zdolno, ktra zostaa w ich wyniku osignita. Obecnie jest kilka poziomw w systemie skadania raportw finansowych. Dwa razy w roku Sekretariat Midzynarodowy opracowuje dla kadego pastwa-gospodarza proczne raporty finansowe dotyczce aktualnie realizowanych projektw. Kwartalnie publikowana jest wstpna lista patnoci oraz jej ostateczna wersja. Raporty te odnosz si do transferw finansowych dokonywanych pomidzy pastwami-gospodarzami.
240

Co roku wiosn przygotowywany jest Profil Wydatkw Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO obejmujcy poziomy wydatkw NSIP na nastpne 10 lat. Raport ten koncentruje si na przydziale poszczeglnych rodkw i suy jako podstawa do opracowania udziau NSIP w redniookresowym planie rodkw Wysokiego Urzdu do spraw Zasobw. Sprawozdania finansowe NSIP s przygotowywane wiosn kadego roku. Przedstawiaj one sytuacj finansow NSIP na dzie 31 grudnia poprzedzajcego roku i zawieraj sumaryczny opis dziaa podejmowanych w tym roku, podobnie jak w przypadku sprawozda prywatnych przedsibiorstw. Sprawozdania takie s przede wszystkim czci sprawozdawczoci finansowej i su jako podstawowy punkt wyjcia do dyskusji na forum Komitetu ds. Infrastruktury na temat sytuacji w NSIP .

KONTROLA FINANSOWA
Wprawdzie przewodniczcy kadej instytucji lub organu NATO ponosi ostateczn odpowiedzialno za prawidowe przygotowanie i wykonanie budetu, jednak od strony administracyjnej zadanie to jest w duej mierze powierzane wsppracujcemu z nim kontrolerowi finansowemu. Mianowanie osb na to stanowisko naley do prerogatyw Rady Pnocnoatlantyckiej, ktra moe delegowa to zadanie odpowiedniemu komitetowi finansowemu. Kady kontroler finansowy moe ostatecznie odwoa si do tego komitetu finansowego w przypadku przeduajcych si nieporozumie z przewodniczcym danej instytucji odnonie do zamierzonej transakcji. Obowizkiem kontrolera finansowego jest dopilnowanie, aby wszystkie aspekty wykonywania budetu byy zgodne z zatwierdzonym preliminarzem, ze wszystkimi specjalnymi ograniczeniami naoonymi przez komitet finansowy oraz z przepisami finansowymi i zwizanymi z nimi przepisami wykonawczymi i procedurami. W wyniku wewntrznego audytu, moe on rwnie wprowadzi wszelkie dodatkowe ograniczenia i procedury, ktre s jego zdaniem niezbdne do utrzymania dyscypliny finansowej. Podstawowym zadaniem kontrolera finansowego jest dopilnowanie, aby fundusze konieczne do finansowej realizacji budetu byy regularnie cigane od pastw wnoszcych wkad do wsplnych rodkw, zgodnie z przyjtym podziaem kosztw oraz w wysokoci zapobiegajcej akumulacji nadmiernych depozytw finansowych w midzynarodowym skarbcu. Wynik tych wszystkich dziaa jest odzwierciedlany w dorocznych sprawozdaniach finansowych przygotowywanych i przedstawianych do weryfikacji Midzynarodowemu Zarzdowi Rewidentw.
241

Midzynarodowy Zarzd Rewidentw skada si z przedstawicieli narodowych instytucji kontrolnych. Funkcjonuje na podstawie statutu gwarantujcego mu niezaleno, nadanego przez Rad Pnocnoatlantyck, ktrej bezporednio podlega. Zarzd uprawniony jest do kontrolowania kont i rozlicze wszystkich organw NATO, wcznie z organizacjami do spraw produkcji i logistyki oraz Programem Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO. Mandat Midzynarodowego Zarzdu Rewidentw upowania go nie tylko do prowadzenia kontroli finansowych, ale rwnie kontroli wydajnoci i wykonania. Jego rola nie ogranicza si wic do strzeenia poprawnoci ksigowej, ale obejmuje rwnie ocen wszelkich praktyk zarzdzania.

242

Tabela 1

PROCENTOWY UDZIA PASTW CZONKOWSKICH W KOSZTACH NATO

BUDET CYWILNY I WOJSKOWY
Budet wojskowy (Orodki dowodzenia, agencje i programy) "19" 2,8 5,33 0,9 1,68 15,25 15,54 0,38 0,65 0,04 5,91 0,08 2,84 1,16 2,48 0,63 3,5 1,59 16,09 23,15 100 7,08 0,1 3,28 1,36 2,97 0,75 4,19 1,9 19,12 27,49 100 0,05 0,78 0,46 18,2 0 1,94 1,08 5,95 7,1994 0 1,5282 0 21,4886 0,4728 0 0 5,5485 0,0825 2,8625 1,1146 0 0,5323 2,77 1,2419 20,8558 31,716 100 3,3 2,5869 "18" "14" Budet wojskowy (Siy Wczesnego Ostrzegania i Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force)) "13" 3,2821 9,1343 0 1,9389 0 27,2638 0,5999 0 0 7,0397 0,1045 3,6317 1,4142 0 0,6754 3,1 1,5757 0 40,2398 100

Pastwa czonkowskie NATO

Budet cywilny

PASTWA UCZESTNICZCE

"19"

Belgia

2,76

Kanada

5,35

Republika Czeska

0,9

Dania

1,47

Francja

15,35

Niemcy

15,54

Grecja

0,38

Wgry

0,65

Islandia

0,05

Wochy

5,75

Luksemburg

0,08

Holandia

2,75

Norwegia

1,11

Polska

2,48

Portugalia

0,63

Hiszpania

3,5

Turcja

1,59

Wielka Brytania

17,25

Stany Zjednoczone

22,41

243

cznie

100

Tabela 2

PROCENTOWY UDZIA PASTW CZONKOWSKICH W KOSZTACH NATO, PROGRAM INWESTYCJI W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA
Pastwa czonkowskie NATO Belgia Kanada Republika Czeska Dania Francja Niemcy Grecja Wgry Islandia Wochy Luksemburg Holandia Norwegia Polska Portugalia Hiszpania Turcja Wielka Brytania Stany Zjednoczone Wydatki, w ktrych uczestniczy 18 pastw 4,2400 4,0250 1,0333 3,4400 0 23,1350 1,0500 0,7463 0 9,1000 0,2000 4,7400 2,8950 2,8474 0,3920 3,7793 1,1300 11,7156 25,5311 Wydatki, w ktrych uczestniczy 19 pastw 3,7200 3,2200 0,9000 3,000 12,9044 20,2540 1,0000 0,6500 0 7,7450 0,1845 4,1400 2,6000 2,4800 0,3450 3,2916 1,0400 10,1925 22,3330

244

Tabela 3*

WYDATKI PASTW CZONKOWSKICH NATO NA OBRON (1980-2000)

(Oparte na biecych cenach i kursach wymiany walut, Jednostka = milion)

1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000

WALUTY PASTW

1980

CZONKOWSKICH 144 183 // 13 344 186 715 58 650 321 981 // 17 767 2 265 12 901 15 446 // 111 375 674 883 1 235 18 301 92 218 10 332 258 165 26 5731 35 7949 13 473 306 170 317 717 503 906 186 189 2 287 13 866 302 864 2 139 184 352 12 457 278 856 287 933 472 284 922 808 1 078 751 267 299 403 478 // // // 401 165 1 091 432 611 521 22 330 186 821 11 511 271 417 279 860 466 681 21 251 22 224 22 813 13 513 12 864 13 199 3 233 4 194 4 380 28 007 31 561 36 170 // // // // 38 701 4 797 13 345 23 010 // 418 772 1 123 046 1 183 327 21 612 172 732 10 831 276 324 284 146 456 879 612 344 1 171 377 1 343 276 1 510 684 68 376 58 986 58 671 57 602 231 911 238 432 237 375 241 103 23 626 58 327 1 724 621 // 40 763 5 197 13 561 25 087 // 420 654 1 124 054 2 289 430 22 551 175 306 11 168 274 278 281 806 457 112 16 399 17 468 17 896 18 521 19 079 // // // // // 155 205 131 156 131 334 131 796 133 007 136 252 41 167 19 428 239 488 59 854 1 853 189 187 672 43 062 5 330 14 534 25 809 12 599 452 843 1 180 075 4 167 636 22 548 179 671 12 360 280 969 289 288 468 960 140 256 44 022 19 349 243 936 59 617 1 981 984 218 023 43 002 5 468 14 192 25 675 14 065 475 178 1 266 429 6 998 960 22 823 164 559 11 948 296 373 304 41 468 999

115 754

//

9 117

110 514

48 518

96 975

//

7 643

1 534

10 476

8 242

//

43 440

350 423

203

11 593

111 981

5 788

138 191

Belgia (frank belgijski) Republika Czeska (korona czeska) Dania (korona duska) Francja (frank francuski) Niemcy (marka niemiecka) Grecja (drachma) Wgry (forint) Wochy (1000 lirw woskich) Luksemburg (franki luksemburskie) Holandia (guldeny holenderskie) Norwegia (korony norweskie) Polska (zloty) Portugalia (escudo) Hiszpania (pesety) Turcja (1000 lirw tureckich) Wielka Brytania (funty szterlingi) cznie europejskie pastwa czonkowskie Kanada (dolary kanadyjskie) Stany Zjednoczone (dolary amerykaskie) cznie Ameryka Pnocna (dolary amerykaskie) cznie NATO (dolary amerykaskie)

143 141

245

255 122

Liczby podane w tabeli 3 przedstawiaj patnoci dokonane lub zaplanowane w cigu roku finansowego. S one oparte na stosowanej w NATO definicji wydatkw obronnych. Wobec rnic pomidzy t definicj a wykadniami stosowanymi przez poszczeglne pastwa, podane liczby mog si znaczco rni od publikowanych przez wadze pastw czonkowskich i podawanych w budetach narodowych. W przypadku pastw udzielajcych pomocy wojskowej, wydatki z tym zwizane zostay uwzgldnione w oglnych danych. W odniesieniu do pastw otrzymujcych pomoc podane wartoci liczbowe nie uwzgldniaj wartoci otrzymywanego wsparcia. Wydatki na dziaalno badawczorozwojow s wczone do wydatkw na sprzt, a emerytury zaliczono do kosztw osobowych. Francja jest czonkiem Sojuszu, ale nie uczestniczy w zintegrowanej strukturze wojskowej i nie bierze udziau we wsplnym planowaniu si. Dane dotyczce wydatkw obronnych tego pastwa s jedynie orientacyjne. Islandia nie posiada si zbrojnych, Polska, Republika Czeska i Wgry przystpiy do Sojuszu w 1999 roku.

*rdo: Financial and Economic Data Relating to NATO Defence, M-DPC-2(2000)1107 [Finansowe i gospodarcze dane dotyczce obronnoci NATO], publikacja z dnia 5,12,2000 r

246

WYDATKI PASTW CZONKOWSKICH NATO PKB (1980-2000)

1999 1996 1997 1998

Tabela 4 NA OBRON JAKO PROCENT ICH (Oparte na rednich cenach biecych)

WALUTY PASTW

CZONKOWSKICH

19801984 2,8 // 2,0 3,8 3,0 5,1 // 2,3 1,0 2,8 2,9 // 2,7 2,1 3,3 4,5 3,2 2,1 6,0 5,6 4,5 4,7 4,4 3,5 1,9 2,6 3,8 3,8 4,4 2,8 2,2 1,4 3,3 3,2 2,7 1,6 1,4 2,6 2,3 // // // 2,4 1,4 4,1 3,0 2,2 1,4 3,5 3,3 2,8 2,8 2,2 2,2 2,3 1,8 1,9 0,9 0,8 0,8 2,1 1,9 1,9 1,9 0,8 1,8 2,1 // 2,4 1,4 4,1 2,7 2,2 1,2 3,3 3,2 2,7 // // // // 4,4 4,6 4,5 4,6 2,1 1,6 1,6 1,6 1,5 4,8 // 2,0 0,8 1,7 2,3 // 2,2 1,3 4,4 2,7 2,1 1,3 3,1 3,0 2,6 3,4 2,9 3,0 2,9 2,8 1,9 1,7 1,7 1,7 1,6 // // // // // 2,0 1,5 1,6 1,5 1,5 1,4 2,2 1,6 2,7 1,5 4,8 1,6 2,0 0,8 1,8 2,2 2,0 2,2 1,3 5,4 2,5 2,1 1,3 3,0 2,9 2,6

19851989

19901994

19951999

2000 (Raming) 1,4 2,3 1,5 2,7 1,5 4,9 1,7 1,9 0,7 1,6 1,9 2,0 2,2 1,3 6,0 2,4 2,1 1,2 3,0 2,9 2,5

3,2

//

2,4

4,0

3,3

5,3

//

2,1

1,0

3,0

2,7

//

2,9

2,3

4,0

5,2

3,5

2,0

Belgia (frank belgijski) Republika Czeska (korona czeska) Dania (korona duska) Francja (frank francuski) Niemcy (marka niemiecka) Grecja (drachma) Wgry (forint) Wochy (1000 lirw woskich) Luksemburg (franki luksemburskie) Holandia (guldeny holenderskie) Norwegia (korony norweskie) Polska (zloty) Portugalia (escudo) Hiszpania (pesety) Turcja (1000 lirw tureckich) Wielka Brytania (funty szterlingi) cznie europejskie pastwa czonkowskie Kanada (dolary kanadyjskie) Stany Zjednoczone (dolary amerykaskie) cznie Ameryka Pnocna

5,6

5,3

247

cznie NATO

4,5

ROZDZIA 10

ORGANIZACJE I STRUKTURY CYWILNE

Kwatera Gwna NATO Stali przedstawiciele i przedstawicielstwa narodowe Sekretarz Generalny Sekretariat Midzynarodowy Gabinet Sekretarza Generalnego Urzd Sekretarza Generalnego Sekretariat Wykonawczy Biuro Informacji i Prasy Biuro Bezpieczestwa NATO Pion Polityczny Pion Planowania Obronnego i Operacji Pion Wsparcia Obrony Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO (NHQC3S) Pion ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego

Pion Nauki i Ochrony rodowiska Biuro Administracyjne Biuro Kontrolera Finansowego Biuro Przewodniczcego Wysokiego Urzdu ds. Zasobw Biuro Przewodniczcego Komitetw Budetowych Midzynarodowa Komisja Rewidentw Organizacje NATO ds. Produkcji i Logistyki

ORGANIZACJE I STRUKTURY CYWILNE

KWATERA GWNA NATO
Kwatera Gwna NATO w Brukseli jest orodkiem politycznego zarzdzania Sojuszem i sta siedzib Rady Pnocnoatlantyckiej. Mieci siedziby staych przedstawicieli i przedstawicielstw narodowych, Sekretarza Generalnego i Sekretariatu Midzynarodowego, przedstawicieli wojskowych poszczeglnych pastw czonkowskich, przewodniczcego Komitetu Wojskowego oraz Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. W jej siedzibie znajduj si rwnie misje dyplomatyczne pastw partnerskich, Sztab Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (C3) Kwatery Gwnej oraz liczne agendy Sojuszu. W Kwaterze Gwnej NATO pracuje okoo 3 150 osb zatrudnionych na penych etatach. Z tego okoo 1400 osb to pracownicy przedstawicielstw narodowych i przedstawiciele wojskowi pastw czonkowskich. Okoo 1300 osb cywilnych pracuje w Sekretariacie Midzynarodowym i poszczeglnych agencjach. Midzynarodowy Sztab Wojskowy liczy 350 osb, w tym okoo 80 pracownikw cywilnych. Przy Kwaterze Gwnej mieszcz si rwnie biura misji dyplomatycznych i biur cznikowych pastw partnerskich.

STALI PRZEDSTAWICIELE I PRZEDSTAWICIELSTWA

NARODOWE
Kade pastwo czonkowskie jest reprezentowane w Radzie Pnocnoatlantyckiej przez ambasadora lub staego przedstawiciela, praca ich jest wspierana przez przedstawicielstwa narodowe skadajce si z doradcw i osb sprawujcych oficjalne funkcje przedstawicieli swoich pastw w rnych komitetach NATO. Przedstawicielstwa pod wieloma wzgldami przypominaj mae ambasady. Ulokowanie ich w obrbie jednej kwatery umoliwia im atwe i bezporednie utrzymywanie formalnych i nieformalnych kontaktw zarwno midzy sob, jak i z midzynarodowym personelem NATO i przedstawicielami pastw partnerskich.

251

SEKRETARZ GENERALNY
Sekretarz Generalny jest wysokiej rangi midzynarodowym mem stanu nominowanym przez rzdy pastw czonkowskich na stanowisko przewodniczcego Rady Pnocnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony, Grupy Planowania Nuklearnego, jest rwnie tytularnym przewodniczcym innych wysokich komitetw NATO oraz Sekretarzem Generalnym i szefem wadzy wykonawczej w NATO. Jest przewodniczcym Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego i Grupy Wsppracy rdziemnomorskiej oraz wspprzewodniczcym Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja (razem z przedstawicielem Rosji oraz przedstawicielem jednego z pastw czonkowskich, ktry peni funkcj honorowego przewodniczcego). Sekretarz Generalny wspprzewodniczy rwnie Komisji NATO-Ukraina (razem z przedstawicielem tego pastwa). Sekretarz Generalny jest odpowiedzialny za promowanie i sterowanie procesami konsultacji i podejmowania decyzji w ramach Sojuszu. Moe proponowa tematy dyskusji oraz wnioskowa o podjcie decyzji. Jest take upowaniony do wiadczenia "dobrych usug" w przypadku sporw pomidzy pastwami czonkowskimi. Odpowiada za kierowanie Sekretariatem Midzynarodowym i reprezentuje Sojusz zarwno w jego stosunkach zewntrznych, jak i wobec przedstawicieli pastw czonkowskich oraz mediw. Zastpca Sekretarza Generalnego pomaga mu w penieniu funkcji oraz zastpuje go w przypadku nieobecnoci. Przewodniczy Zespoowi Zadaniowemu Wysokiego Szczebla (ds. Kontroli Zbroje Konwencjonalnych - HLTF), Grupie Wykonawczej, Komitetowi Obrony Powietrznej NATO, Poczonemu Urzdowi Konsultacyjnemu, Poczonemu Komitetowi ds. Proliferacji oraz innym grupom roboczym i doranym. Sekretarz Generalny odpowiada za kierowanie caoci prac Sekretariatu Midzynarodowego. Bezporednio podlega mu Prywatny Gabinet oraz Urzd Sekretarza Generalnego. Personel Sekretariatu Midzynarodowego rekrutuje si z pastw czonkowskich i obsuguje Rad oraz podlege jej komitety i grupy robocze, a take Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego, Sta Wspln Rad NATO-Rosja, Komisj NATO-Ukraina oraz Grup Wsppracy rdziemnomorskiej. Dziaa rwnie jako sekretariat oraz polityczny i operacyjny sztab doradczy. Stale zajmuje si szerokim spektrum zagadnie istotnych dla Sojuszu i pastw partnerskich.
252

SEKRETARIAT MIDZYNARODOWY
Prac Rady Pnocnoatlantyckiej oraz podlegych jej komitetw wspiera Sekretariat Midzynarodowy, ktrego pracownicy rekrutuj si z pastw czonkowskich i s zatrudniani bezporednio przez Sojusz albo s oddelegowywani przez swoje rzdy. Personel Sekretariatu Midzynarodowego odpowiada przed Sekretarzem Generalnym i zobowizany jest do penej lojalnoci wobec Sojuszu przez cay czas swojej kadencji. Sekretariat Midzynarodowy skada si z Urzdu Sekretarza Generalnego, 5 Pionw operacyjnych, Biura Administracyjnego i Biura Kontroli Finansowej. Kady z Pionw jest kierowany przez Asystenta Sekretarza Generalnego, ktry zazwyczaj peni funkcj przewodniczcego komitetu zajmujcego si zagadnieniami lecymi w obrbie jego obowizkw. Piony z ca swoj struktur zarzdw, sekcji i sub wspieraj prac komitetw w rnych dziedzinach dziaalnoci opisanych w innych rozdziaach. Sekretariat Midzynarodowy wspiera proces osigania konsensusu i podejmowania decyzji w gronie pastw czonkowskich i partnerskich. Odpowiada za przygotowanie spotka oraz realizacj podjtych postanowie. Wspiera rwnie opracowanie i realizacj decyzji podjtych przez komitety NATO oraz instytucje stworzone do zarzdzania rnymi formami dwustronnej i wielostronnej wsppracy z pastwami nienalecymi do Sojuszu, w ramach ukadw partnerskich tworzonych od zakoczenia zimnej wojny. Ponadto wiele agend i organizacji cywilnych ulokowanych jest w rnych pastwach czonkowskich. Odpowiadaj one za dziedziny takie jak czno i systemy informatyczne oraz wsparcie logistyczne (patrz rozdzia 14).

GABINET SEKRETARZA GENERALNEGO

Gabinet wspiera Sekretarza Generalnego oraz jego Zastpc we wszystkich aspektach ich dziaa. Personel Gabinetu obejmuje doradc prawnego oraz specjalnego doradc ds. Europy rodkowej i Wschodniej.

URZD SEKRETARZA GENERALNEGO

Urzd Sekretarza Generalnego skada si z Gabinetu Sekretarza, Sekretariatu Wykonawczego, Biura Informacji i Prasy oraz Biura Bezpieczestwa NATO.
253

SEKRETARIAT WYKONAWCZY
Sekretariat Wykonawczy odpowiada za sprawne funkcjonowanie Rady Pnocnoatlantyckiej (NAC), Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja (PJC), Komisji NATO-Ukraina (NUC), Grupy Wsppracy rdziemnomorskiej (MCG), Komitetu Planowania Obrony (DPC) oraz Grupy Planowania Nuklearnego (NPG). Odpowiedzialno ta obejmuje rwnie funkcjonowanie caej struktury komitetw i grup roboczych stworzonych do wspierania tych instytucji. Do obowizkw Sekretariatu naley ponadto planowanie i organizacja wszystkich spotka ministerialnych oraz posiedze na szczycie, ktre odbywaj si w Kwaterze Gwnej lub organizowane s w innych pastwach. Sekretariat Wykonawczy odpowiada za obsug administracyjn EAPC oraz innych instytucji obradujcych w formacie EAPC lub Partnerstwa dla Pokoju. Poza tym Sekretariat koordynuje i obsuguje akredytacj misji dyplomatycznych pastw partnerskich NATO. Czonkowie Sekretariatu Wykonawczego peni funkcje sekretarzy komitetw i protokolantw, zapewniajc administracyjn i sekretarsk obsug Rady Pnocnoatlantyckiej i jej wyszych rang komitetw. Czonkowie Sekretariatu przygotowuj porzdek obrad, protokoy podsumowujce podjte decyzje, raporty zbiorcze oraz dokumenty o charakterze proceduralnym wymagane przez zainteresowane instytucje. Dziaaj take jako doradcy przewodniczcych komitetw oraz punkty kontaktowe dla czonkw komitetw. Sekretarz Wykonawczy, ktry jest sekretarzem wszystkich organw na szczeblu ministerialnym i ambasadorskim, odpowiada przed Sekretarzem Generalnym za zgodno dziaa podejmowanych przez rne Piony Sekretariatu Midzynarodowego z wydanymi dyrektywami. Poprzez Sub Systemu Informacyjnego, biuro Sekretarza Wykonawczego zapewnia wsparcie informatyczne zarwno dla Sekretariatu Midzynarodowego, jak i dla Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Dba rwnie o czno pomidzy poszczeglnymi biurami Kwatery Gwnej. Sekretarz Wykonawczy odpowiada za realizacj polityki informacyjnej NATO oraz odtajnianie, upublicznianie i archiwizacj dokumentw NATO, zgodnie z przyjtymi procedurami, po uzyskaniu upowanienia ze strony pastw czonkowskich.

BIURO INFORMACJI I PRASY

Biuro Informacji i Prasy skada si ze Suby Prasy i Mediw oraz Suby Informacyjnej podzielonej na: Sekcj Planowania i Produkcji,
254

Sekcj Stosunkw z Pastwami Czonkowskimi oraz Sekcj Kontaktw Zewntrznych i Relacji z Pastwami Partnerskimi. Biuro prowadzi Centrum Informacji i Dokumentacji w Kijowie. Dyrektor ds. Informacji i Prasy jest przewodniczcym Komitetu Informacji i Kontaktw Kulturalnych. Rzecznik Prasowy oraz Suba Prasy i Mediw wydaj oficjalne owiadczenia w imieniu Sojuszu i Sekretarza Generalnego, a take przygotowuj materiay i owiadczenia uzupeniajce dla dziennikarzy. Suba Prasy i Mediw zaatwia akredytacje dla dziennikarzy, wydaje pisemne komunikaty i przemwienia Sekretarza Generalnego, a take opracowuje codzienny przegld prasy i serwis wycinkw prasowych dla pracownikw Kwatery Gwnej w Brukseli. Organizuje przekazywane przez media wywiady z Sekretarzem Generalnym i innymi osobistociami NATO oraz zapewnia wsparcie techniczne i udogodnienia umoliwiajce przekazy radiowe i telewizyjne. Biuro Informacji i Prasy pomaga rzdom pastw czonkowskich i partnerskich szerzy rzeteln wiedz o roli i polityce NATO, poprzez realizacj rnorodnych programw i dziaa. Odbywa si to z wykorzystaniem periodycznych i nieperiodycznych publikacji, materiaw nagrywanych na wideo, fotografii i wystaw, wizyt grupowych, konferencji, seminariw oraz stypendiw badawczych. Biuro obejmuje Sub Biblioteczn i Dokumentacyjn, Bibliotek Mediw oraz Sekcj Kolportau. Biuro utrzymuje bliskie kontakty z wadzami narodowymi odpowiedzialnymi za informowanie publiczne oraz organizacjami pozarzdowymi i podejmuje dziaania zmierzajce do wyjaniania celw i osigni Sojuszu opinii publicznej w pastwach czonkowskich. Ponadto, Biuro organizuje i sponsoruje liczne programy midzynarodowe z udziaem obywateli rnych pastw czonkowskich. W porozumieniu z pastwami partnerskimi podejmuje take dziaania informacyjne zmierzajce do upowszechniania wiedzy i zrozumienia dla dziaa Sojuszu w pastwach reprezentowanych w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego oraz Grupie Wsppracy rdziemnomorskiej.

BIURO BEZPIECZESTWA NATO

Biuro Bezpieczestwa NATO koordynuje, monitoruje i wdraa polityk bezpieczestwa Sojuszu. Dyrektor ds. Bezpieczestwa jest gwnym doradc Sekretarza Generalnego w sprawach bezpieczestwa oraz peni funkcj przewodniczcego Komitetu Bezpieczestwa NATO. Kieruje Sub Bezpieczestwa Kwatery Gwnej i odpowiada za koordynacj ochrony wewntrz NATO.
255

PION POLITYCZNY
Pion podlega Asystentowi Sekretarza Generalnego ds. Politycznych, ktry przewodniczy obradom Wysokiego Komitetu Politycznego oraz peni obowizki przewodniczcego wielu innych komitetw (patrz rozdzia 13). Pion skada si z Zarzdu Politycznego oraz Zarzdu Ekonomicznego. Dyrektor Zarzdu Politycznego jest Zastpc Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Politycznych, zastpc przewodniczcego Wysokiego Komitetu Politycznego oraz staym przewodniczcym Komitetu Politycznego. Dyrektor Zarzdu Ekonomicznego jest przewodniczcym Komitetu Ekonomicznego. Codzienn prac Zarzdu Politycznego prowadzi 7 sekcji: Sekcja NATO ds. Problemw Wielostronnych i Regionalnych koncentruje si na rozwoju stosunkw NATO z innymi europejskimi instytucjami zajmujcymi si bezpieczestwem - ze szczeglnym uwzgldnieniem Unii Europejskiej i Unii Zachodnioeuropejskiej. Przygotowuje spotkania ministrw spraw zagranicznych NATO oraz szczyty Sojuszu. Kontroluje rozwj wydarze politycznych zwizanych z NATO w pastwach czonkowskich oraz w szeregu innych pastw, ktre nie nale do Rady Partnerstwa Euroatlantyckiej lub Partnerstwa dla Pokoju (szczeglnie w Japonii i niektrych pastwach europejskich). Wspiera rwnie rozwj Dialogu rdziemnomorskiego oraz przygotowuje spotkania grup roboczych i narodowych ekspertw ds. problemw regionalnych, a take nadzoruje prace, ktre s ich wynikiem. Sekcja NATO ds.Planowania Polityki i Pisania Tekstw Wystpie odpowiada za przygotowanie wstpnej wersji wanych przemwie, artykuw i uwag Sekretarza Generalnego i innych wiodcych osobistoci w Sojuszu. Przygotowuje raporty dotyczce planowania polityki NATO oraz informuje media o aktualnej agendzie politycznej NATO. Utrzymuje kontakty ze rodowiskami akademickimi oraz zespoami ekspertw, a take prowadzi wstpne i uzupeniajce prace w zwizku z posiedzeniami Grupy Doradczej ds. Polityki Atlantyckiej. Sekcja ta pomaga rwnie w opracowaniu komunikatw i innych tekstw oraz wnosi wkad do edycji materiaw i dokumentw w kontekcie spotka ministrw spraw zagranicznych oraz szczytw Sojuszu. Sekcja NATO ds. Partnerstwa Pastwami Europy Wschodniej zajmuje si stosunkami NATO z Rosj i Ukrain; wdraaniem Aktu NATO-Rosja oraz Karty NATO-Ukraina. Stanowicego Wszechstronnie koordynuje roczne programy prac, a take

256

przygotowuje i kontynuuje prac podjt podczas posiedze na szczycie oraz spotka na szczeblu ministrw spraw zagranicznych i ambasadorw Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja (PJC) oraz Komisji NATO-Ukraina (NUC). Sekcja NATO ds. Partnerstwa i Wsppracy Euroatlantyckiej obejmuje swoim dziaaniem dwustronne stosunki pomidzy NATO i wszystkimi innymi pastwami partnerskimi. Zajmuje si rwnie wszystkimi kwestiami zwizanymi z rozszerzeniem NATO oraz realizacj i oglnym kierowaniem prac podejmowanych w ramach Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP). Sekcja przygotowuje posiedzenia na szczycie oraz spotkania na szczeblu ministrw spraw zagranicznych i ambasadorw Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego. Wspiera rwnie Pion Planowania Obrony i Operacji w zakresie spraw zwizanych z Partnerstwem dla Pokoju. Koordynuje Inicjatyw dla Europy Poudniowo-Wschodniej oraz jej wkad do Paktu Stabilnoci w Europie Poudniowo-Wschodniej. Zajmuje si rwnie caoci stosunkw politycznych NATO z by Jugosowiask Republik Macedonii1, w kontekcie zaangaowania NATO w KFOR. Sekcja NATO ds. Bezpieczestwa Kooperatywnego i Politycznych Aspektw Zarzdzania Kryzysowego jest odpowiedzialna za wspprac w dziedzinie bezpieczestwa (w tym za Grup Doran EAPC ds. Operacji Pokojowych oraz Grup Robocz NATO-Rosja ds. Operacji Pokojowych). Zajmuje si rwnie caoci stosunkw pomidzy NATO i Organizacj Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE), a take politycznymi aspektami planowania wicze w zakresie zarzdzania kryzysowego (CMX) i stosunkami NATO-ONZ w kontekcie dziaa pokojowych. W sekcji tej skupiaj si najwaniejsze zagadnienia dotyczce zarzdzania kryzysowego, ktrymi zajmuje si Pion Polityczny. Sekcja jest rwnie odpowiedzialna za codzienne reprezentowanie Pionu w Zespole Zadaniowym ds. Bakanw2. Sekcja NATO ds. Kontroli Zbroje Konwencjonalnych i Weryfikacji odpowiada za polityk kontroli zbroje i zagadnienia zwizane z wdraaniem Traktatu o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE), Dokumentu Wiedeskiego i Porozumienia z Dayton. Zajmuje si rwnie regionaln kontrol zbroje konwencjonalnych i rodkami budowy zaufania i bezpieczestwa (CSBM), broni

1 2

Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw. Zesp Zadaniowy do spraw Bakanw jest organem koordynujcym, w ktrego skad wchodz przedstawiciele Sekretariatu Midzynarodowego i Midzynarodowego Sztabu Wojskowego zaangaowani na co dzie w koordynowanie zagadnie zwizanych z rol NATO na Bakanach.

257

strzeleck i lekk oraz ldowymi minami przeciwpiechotnymi. Organizuje wielonarodowe zespoy inspektorw CFE, a take zajmuje si zarzdzaniem i rozbudow bazy danych sucej na potrzeby weryfikacji (VERITY). Z upowanienia Komitetu Koordynujcego ds. Weryfikacji (VCC), zarzdza wspprac z 14 sygnatariuszami Traktatu CFE w Europie rodkowej i Wschodniej. Centrum Broni Masowego Raenia zostao uruchomione w maju 2000 roku w wyniku Inicjatywy w dziedzinie Broni Masowego Raenia, przyjtej w kwietniu 1999 r. na Szczycie Waszyngtoskim. Centrum jest sekcj Zarzdu Politycznego. W jego skad wchodzi wielu czonkw Sekretariatu Midzy-narodowego, a take ekspertw narodowych. Rol Centrum jest udoskonalanie wsppracy w dziedzinie broni masowego raenia, a take wzmacnianie konsultacji w sprawach nieproliferacji, kontroli zbroje i rozbrojenia. Centrum wspiera rwnie wysiki obronne majce podnie gotowo Sojuszu do reagowania na zagroenia zwizane z broni masowego raenia i rodkami jej przenoszenia.

Zarzd Ekonomiczny zapewnia doradztwo odnonie do trendw i wydarze gospodarczych majcych wpyw na obronno i bezpieczestwo NATO. Analizuje trendy gospodarcze i kwestie gospodarczo-obronne, a wyniki tych bada s przedstawiane Sekretarzowi Generalnemu. Z upowanienia Komitetu Ekonomicznego prowadzi badania nad zagadnieniami ekonomicznymi zwizanymi z bezpieczestwem. Na potrzeby Komitetu ds. Przegldu Obrony przygotowuje oceny ekonomiczne dotyczce pastw czonkowskich NATO, w kontekcie planowania obrony. Utrzymuje kontakty z midzynarodowymi organizacjami gospodarczymi oraz odpowiada za podejmowanie wsplnych dziaa z pastwami partnerskimi w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja i Komisji NATO-Ukraina. Dziaania te koncentruj si na zagadnieniach ekonomicznych zwizanych z bezpieczestwem, takich jak: tworzenie budetw obronnych, restrukturyzacja sektorw obronnych oraz problemy ekonomiczne w obszarze polityki obronnej.

PION PLANOWANIA OBRONNEGO I OPERACJI

Pion Planowania Obronnego i Operacji podlega Asystentowi Sekretarza Generalnego ds. Planowania Obronnego i Operacji, ktry jest przewodniczcym Komitetu ds. Przegldu Obronnego (wysokiego rang organu planowania obrony w NATO, podlegajcego Komitetowi Planowania Obrony) i wiceprzewodniczcym Wykonawczej Grupy
258

Roboczej. Przewodniczy on Grupie Koordynowania Polityki (PCG). Pion ten wspiera take Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy Programu Partnerstwa dla Pokoju w kwestiach dotyczcych koordynacji i rozwoju Partnerstwa dla Pokoju (PdP). Pion skada si z nastpujcych zarzdw: Polityki Obronnej i Planowania Si Zbrojnych, ds. Partnerstwa i Wsppracy, ds. Zarzdzania Kryzysowego i Operacji oraz Zarzdu Polityki Nuklearnej. Pracownicy Zarzdu wspieraj Zastpc Sekretarza Generalnego w wypenianiu obowizkw Przewodniczcego Grupy Zarzdzajcej Wysokiego Szczebla (HLSG), ktra nadzoruje wdraanie Inicjatywy Zdolnoci Obronnych Sojuszu. Zarzd Polityki Obronnej i Planowania Si Zbrojnych skada si z dwu sekcji: jest to Sekcja Polityki Obronnej i Sekcja Planowania Si Zbrojnych. Zarzd odpowiada za zagadnienia z dziedziny polityki obronnej oraz wikszo spraw o charakterze polityczno-wojskowym nalecych do uprawnie Rady Pnocnoatlantyckiej lub Grupy ds. Koordynowania Polityki. We wsppracy z przedstawicielstwami narodowymi, Zarzd opracowuje rwnie wszystkie materiay i zaatwia sprawy zwizane z Przegldem Obrony. Przeprowadza analizy narodowych programw obronnych. Odpowiada rwnie za inne kwestie o charakterze politycznowojskowym rozwaane przez Komitet Planowania Obrony. Opracowuje analizy oglnych i szczegowych aspektw planowania i obrony NATO oraz polityki na potrzeby Wykonawczej Grupy Roboczej oraz Komitetu Przegldu Obronnego. Odpowiada za wspieranie Programu Partnerstwa dla Pokoju oraz zarzdzanie Procesem Planowania i Oceny (PARP). Zakres odpowiedzialnoci Zarzdu obejmuje rwnie tworzenie Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF), utrzymywanie komputerowej bazy danych zawierajcych informacje o siach NATO oraz organizacj i nadzr nad prowadzeniem bada statystycznych niezbdnych do oceny wysikw obronnych NATO. Dyrektor ds. Polityki Obronnej i Planowania Si Zbrojnych jest Zastpc Asystenta Sekretarza Generalnego i wiceprzewodniczcym Komitetu Przegldu Obronnego. Zarzd ds. Zarzdzania Kryzysowego i Operacji skada si z Sekcji Zarzdzania Kryzysowego, z Sekcji ds. Operacji oraz Sztabu Operacji Pokojowych. Dyrektor ds. Rozwizywania Sytuacji Kryzysowych i Operacji odpowiada rwnie - z upowanienia Sekretarza Generalnego - za rozwj i nadzorowanie funkcjonowania Orodka Sytuacyjnego NATO (SITCEN). Sekcja Zarzdzania Kryzysowego wspiera Sekretarza Generalnego, Rad i Komitet Planowania Obrony oraz odpowiednie podgrupy w najwaniejszych polityczno-wojskowych kwestiach dotyczcych zarzdzania kryzysowego. Odpowiada za wdraanie, monitorowanie i przekazywanie decyzji Rady zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym oraz
259

za przygotowanie i przeprowadzanie operacji NATO. Peni take funkcje cznikowe i koordynacyjne w kontaktach NATO z pastwami nienalecymi do Sojuszu oraz waciwymi organizacjami midzynarodowymi takimi jak: ONZ, OBWE, Unia Europejska, Unia Zachodnioeuropejska, Biuro Wysokiego Przedstawiciela oraz Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodcw. Sekcja ds. Operacji wspiera zarzdzanie kryzysowe w ramach NATO poprzez tworzenie i wdraanie procedur, rozwiza organizacyjnych oraz udogodnie wspomagajcych prac Rady i Komitetu Planowania Obrony, a take uatwiajcych prowadzenie konsultacji w okresach napi i kryzysw. Dziaania te obejmuj, midzy innymi: koordynacj opracowania i uaktualniania dwch zbiorw materiaw szkoleniowych NATO z dziedziny zarzdzania kryzysowego, kontynuowanie praktyki dorocznych wicze w dziedzinie zarzdzania kryzysowego, analiz wymogw odnonie do cznoci w zarzdzaniu kryzysowym, wspieranie i rozbudow systemu Automatycznego Przetwarzania Danych na potrzeby zarzdzania kryzysowego, a take prowadzenie wsplnych dziaa z czonkami Partnerstwa dla Pokoju w celu udoskonalania ich zdolnoci do realizowania zada zwizanych z zarzdzaniem kryzysowym oraz wzmocnienia wsppracy w tej dziedzinie. Sztab Operacji Pokojowych zajmuje si zarzdzaniem kryzysowym, zapewniajc doradztwo koncepcyjne i techniczne odnonie do operacji wspierania pokoju. Sztab Operacji Pokojowych wspomaga rwnie inne aspekty zaangaowania NATO w tej dziedzinie. Czyni to midzy innymi poprzez opracowywanie polityki Sojuszu odnonie do operacji pokojowych oraz tworzenie polityki w zakresie wsppracy cywilnowojskowej (CIMIC). Sekcja ta wspiera rwnie dziaania Grupy Doranej ds. Operacji Pokojowych Komitetu Sterujcego Programu Partnerstwa dla Pokoju. Orodek Sytuacyjny (SITCEN) peni trzy wyranie okrelone zadania: wspomaga Rad Pnocnoatlantyck, Komitet Planowania Obrony i Komitet Wojskowy w wypenianiu ich funkcji konsultacyjnych; peni rol orodka zbierania, wymiany i upowszechnia politycznych, wojskowych i gospodarczych danych wywiadowczych i informacji; a take zapewnia kontakt z podobnymi instytucjami dziaajcymi w pastwach czonkowskich i dowdztwach wojskowych NATO. Orodek sytuacyjny jest wspierany przez dziaania Orodka cznoci (COMCEN). Powoany w 1997 r. Zarzd Partnerstwa i Wsppracy odpowiada za tworzenie i wdraanie polityki Partnerstwa dla Pokoju. Przewodniczy pracom Polityczno-Wojskowego Komitetu Sterujcego Programu Partnerstwa dla Pokoju (PMSC) oraz wnosi wkad w dziaania innych
260

instytucji NATO w obszarach zwizanych z Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), wspprac wojskow w kontekcie PdP, stosunkw NATO-Rosja i NATO-Ukraina oraz NATO-pastwa Dialogu rdziemnomorskiego. W kontekcie realizacji postanowie Partnerstwa dla Pokoju, Zarzd utrzymuje bliskie kontakty ze wszystkimi pastwami partnerskimi oraz przewodniczy posiedzeniom zespow NATO stworzonym do pomocy partnerom w formuowaniu ich wasnych Indywidualnych Programw Partnerstwa (IPP). Zarzd Polityki Nuklearnej dostarcza wsparcia ze strony swojego zespou Sekretarzowi Generalnemu, Grupie Planowania Nuklearnego i jej naczelnemu organowi - Grupie Wysokiego Szczebla oraz Wysokiej Grupie Obronnej ds. Proliferacji. Podstawowe zadania Zarzdu to: pomoc w zajmowaniu si wszystkimi kwestiami zwizanymi z polityk nuklearn i strategi, w tym rozwojem planowania nuklearnego i procedur oraz prowadzenie wicze i szkolenia; a take koordynacja dziaa obronnych NATO w odpowiedzi na zagroenia wynikajce z proliferacji broni masowego raenia i rodkw jej przenoszenia. W przyszoci cz zada zwizanych z ostatnim wymienionym obszarem bdzie speniana przez nowe Centrum Broni Masowego Raenia, ktre powstao w ramach Pionu Politycznego. Zarzd odpowiada take za przygotowywanie posiedze Grupy Planowania Nuklearnego na szczeblu ministerialnym, staych przedstawicieli i Grupy Sztabowej. Do jego obowizkw naley te informowanie opinii publicznej o potencjale nuklearnym NATO i reakcjach obronnych Sojuszu na zagroenia zwizane z proliferacj.

PION WSPARCIA OBRONY

Pion Wsparcia Obrony, podlegajcy Asystentowi Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony, wypenia nastpujce zadania: doradza Sekretarzowi Generalnemu, Radzie Pnocnoatlantyckiej, Komitetowi Planowania Obrony oraz innym organom NATO we wszystkich kwestiach odnoszcych si do bada nad uzbrojeniem, a take do rozwoju, produkcji i nabywania uzbrojenia oraz rozbudowanych systemw obrony powietrznej; promuje najbardziej efektywne wykorzystanie rodkw Sojuszu w celu wyposaania si zbrojnych.

Pion zapewnia te kontakt z organizacjami NATO ds. produkcji i logistyki zajmujcymi si wsplnie realizowanymi programami zwizanymi z pozyskiwaniem wyposaenia. Utrzymuje rwnie kontakty z wojskowymi agencjami NATO dziaajcymi w obszarze bada naukowych zwizanych z
261

obronnoci oraz pokrewnymi zagadnieniami. Uczestniczy we wszystkich aspektach planowania obronnego NATO, znajdujcych si w zakresie jego odpowiedzialnoci i kompetencji. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Wspierania Obrony sprawuje funkcj Staego Przewodniczcego Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD) oraz Zarzdu NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B). Jest take wspprzewodniczcym Komitetu NATO ds. Standaryzacji. Pion Wsparcia Obrony skada si z dwch zarzdw: Zarzd Planowania Programw i Polityki Uzbrojenia udziela pomocy Asystentowi Sekretarza Generalnego w rozwizywaniu wszystkich kwestii politycznych i programowych zwizanych z pozyskiwaniem sprztu obronnego oraz wspprac zbrojeniow w ramach Sojuszu. Dyrektor tego Zarzdu jest Zastpc Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony. Zarzd odpowiada za formuowanie inicjatyw politycznych zmierzajcych do koordynowania dziaa Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD) z realizacj zada Sojuszu. Odpowiada take za harmonizowanie planowania zbrojeniowego NATO z innymi aspektami wszechstronnych procesw planowania obrony NATO. Zarzd wspiera dziaania Grupy ds. Uzbrojenia Wojsk Ldowych, Marynarki Wojennej i Lotnictwa oraz podlegych im organw. Ich rol jest promowanie wymiany informacji i harmonizowanie koncepcji odnonie do wyposaenia wojskowego i wymogw operacyjnych w zakresie przyszego potencjau ldowego, morskiego i lotniczego, tak aby wypracowywa wsplne rozwizania polegajce na realizacji Fazowego Systemu Programowania Uzbrojenia. Celem tych zada jest rwnie osiganie wysokiego poziomu standaryzacji wyposaenia poprzez wdraanie Programu Standaryzacji NATO. Ponadto, Zarzd odpowiada za realizacj Wzmocnionego Programu Partnerstwa dla Pokoju, w zakresie kompetencji CNAD. Zarzd zajmuje si wic Procesem Planowania i Oceny PdP oraz zaangaowaniem CNAD w prace prowadzone przez Grup Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP) w kontekcie wymiaru obronnego polityki NATO w dziedzinie proliferacji. Zarzd wspiera rwnie dziaania CNAD w dziedzinie rozszerzonej obrony powietrznej i rakietowej obrony w teatrze dziaa oraz koordynuje te przedsiwzicia z rwnolegymi dziaaniami wadz wojskowych NATO, Komitetu Obrony Powietrznej NATO i Grupy Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji. Nadzoruje rwnie dziaania CNAD zwizane z wykorzystaniem sprztu obronnego w operacjach pokojowych. Zarzd utrzymuje kontakty z zewntrznymi instytucjami, takimi jak Zachodnioeuropejska Grupa ds. Uzbrojenia (WEAG) i agencjami, takimi jak: NATO EF 2000 oraz Agencja NATO ds. Zarzdzania Produkcj, Rozwojem i Logistyk Samolotw
262

Eurofighter 2000 i TORNADO (NETMA), Agencja NATO ds. Projektowania, Rozwoju, Produkcji i Zarzdzania Logistycznego w dziedzinie migowcw (NAHEMA), a take Centrum Bada Podmorskich kierowane przez Naczelnego Dowdc Sojuszniczych Si Zbrojnych NATO Atlantyk (SACLANTCEN). Jedna z sekcji Sztabu Agencji ds. Bada i Technologii (RTA) jest ulokowana wsplnie z Zarzdem Planowania Programw Polityki Uzbrojenia w ramach Pionu Wsparcia Obrony. Agencja ds. Bada i Technologii, z siedzib w Paryu, wspiera dziaania Zarzdu ds. Bada i Technologii (RTB). RTA i RTB tworz wsplnie Organizacj ds. Bada i Technologii (RTO). Dyrektor RTA podlega Asystentowi Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony oraz Dyrektorowi Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Zarzd Obrony Powietrznej i Zarzdzania Przestrzeni Powietrzn (dawniej noszcy nazw: Zarzd Systemw Obrony Powietrznej) odpowiada za niezwykle istotny zwizek pomidzy obron powietrzn a wojskowym i cywilnym zarzdzaniem przestrzeni i ruchem powietrznym. Zarzd wspiera Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC), ktrego rol jest doradzanie Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony we wszystkich aspektach ksztatowania programu obrony powietrznej. Zadanie to spenia w cisej wsppracy z wadzami wojskowymi NATO. NADC odpowiada za promowanie i koordynowanie od strony politycznej wysikw zmierzajcych do zapewnienia nieustannego dopasowania, skutecznoci i wydajnoci Systemu Obrony Powietrznej NATO oraz rozbudow tego systemu, tak aby zapewni zdolnoci, ktre umoliwi Zintegrowanemu Systemowi Obrony Powietrznej NATO (NATINADS) wypenianie swojej roli w odniesieniu do nowych misji i zobowiza Sojuszu. Rozbudowa NATINADS i zwizanej z nim koncepcji odpowiada na potrzeb uelastycznienia obrony zbiorowej, funkcjonalnej integracji zdolnoci powietrzno-morskich, tak aby obejmoway one obron przeciwrakietow. Uwzgldnia rwnie zagadnienia zwizane z rozszerzaniem Sojuszu oraz operacjami wspierania pokoju i reagowania na sytuacje kryzysowe. Kolejnym wanym obowizkiem Zarzdu jest wspieranie prac Komitetu NATO ds. Zarzdzania Ruchem Lotniczym (NATMC), ktry dawniej nosi nazw: Komitet ds. Koordynacji Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (CEAC). Rol NATMC jest zapewnienie, na potrzeby Sojuszu, spjnoci cywilnych i wojskowych wymogw w zakresie zarzdzania i uytkowania przestrzeni powietrznej. Komitet odgrywa rwnie znaczc rol we wsplnych wysikach podejmowanych z pastwami partnerskimi w celu poprawy zarzdzania ruchem lotniczym. Zadania te poszerzono o
263

obowizek zapewnienia - na poziomie technicznym - zdolnoci podmiotw wojskowych do zachowania wymaganego poziomu kompatybilnoci z rnymi elementami systemu zarzdzania ruchem lotniczym, ktre s obecnie lub bd w przyszoci wprowadzane przez agendy cywilne. W kontekcie aktualnych wysikw zmierzajcych do paneuropejskiej integracji zarzdzania ruchem lotniczym, Zarzd reprezentuje Komitet Zarzdzania Przestrzeni Powietrzn w wielu gremiach midzynarodowych. W ramach mechanizmu wsppracy Sojuszu z Partnerami, Zarzd jest take odpowiedzialny za zapewnienie doradztwa i pomocy w kwestiach obrony powietrznej i zarzdzania przestrzeni powietrzn pastwom kandydujcym do czonkostwa, ktre uczestnicz w Planie Dziaa na rzecz Czonkostwa (MAP), a take innym pastwom nalecym do Partnerstwa dla Pokoju. Prace analityczne w tym zakresie s prowadzone przez wyspecjalizowan Komrk Analityczn NATO ds. Obrony Powietrznej (NAADC) utworzon w ramach Zarzdu. Zarzd Obrony Powietrznej i Zarzdzania Przestrzeni Powietrzn utrzymuje rwnie kontakty z agendami odpowiedzialnymi za wdraanie systemw zwizanych z obron powietrzn, programu Powietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania, programu Powietrznego Systemu Dowodzenia i Kontroli Przestrzeni Powietrznej, udoskonalonego Systemem Pociskw Ziemia-Powietrze HAWK oraz Systemu Obrony Powietrznej redniej Wielkoci (MEADS).

SZTAB DS. KONSULTACJI, DOWODZENIA I KONTROLI DOWDZTWA NATO (NHQC3S)

NHQC3S powsta w wyniku poczenia byych elementw konsultacji, dowodzenia i kontroli (C3) funkcjonujcych zarwno w ramach Sekretariatu Midzynarodowego jak i Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Jego gwnym zadaniem jest tworzenie polityki i wskaza odnonie do planowania, wdraania, operacji i utrzymania Systemw cznoci i Informatyki NATO (CIS) oraz monitorowanie jego pracy. Sztab wspiera Zarzd Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli NATO oraz polege mu struktury. Udziela take wsparcia Radzie Pnocnoatlantyckiej, Komitetowi Wojskowemu, Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia, Wysokiemu Urzdowi ds. Zasobw oraz innym komitetom odpowiedzialnym za zagadnienia zwizane z C3. Sztab jest podzielony na 6 Oddziaw: ds. Zapotrzebowania i Projektw (RCB), ds. Interoperacyjnoci (IOB), ds. Zarzdzania Czstotliwociami (FMB), ds. Bezpieczestwa Informacji (ISB), ds. Systemw Informatycznych i
264

Technologii (ISTB), a take ds. Systemw cznoci, Nawigacji i Identyfikacji (CNISB). Sztab dziaa pod skoordynowanym nadzorem Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony i Dyrektora Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Dyrektor NHQC3S jest wspprzewodniczcym Zarzdu NC3 i Przewodniczcym Przedstawicieli Narodowych ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3 Reps).

PION DS. INWESTYCJI W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA, LOGISTYKI i PLANOWANIA CYWILNEGO

Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego podlega Asystentowi Sekretarza Generalnego do wyej wymienionych zagadnie. Przewodniczy on sesjom plenarnym Wysokiego Komitetu Planowania Cywilnego, a wspprzewodniczy posiedzeniom Konferencji Starszych Logistykw NATO. Przewodniczy take Komitetowi ds. Infrastruktury. Pion skada si z Zarzdu ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Zarzdu Planowania Cywilnego, Jednostki Logistyki Sekretariatu Midzynarodowego oraz Jednostki ds. Polityki Zarzdzania Zasobami: Zarzd Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa podlega Kontrolerowi ds. Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, ktry jest Zastpc Asystenta Sekretarza Generalnego i staym Przewodniczcym Komitetu ds. Infrastruktury. Zarzd wspiera Wysoki Urzd ds. Zasobw, Komitet ds. Infrastruktury i Komitet Budetu Wojskowego poprzez: szczegow ocen zespou moliwoci z technicznego, finansowego, gospodarczego i politycznego punktu widzenia (zespoy moliwoci zawieraj wymogi dowdcw wojskowych NATO w kategoriach inwestycji kapitaowych, kosztw operacyjnych, kosztw utrzymania i obsady kadrowej); zapewnianie politycznego i technicznego wsparcia oraz finansowego nadzoru nad Programem Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa; przeprowadzanie szczegowej oceny z technicznego i finansowego punktu widzenia wnioskw do Komitetu ds. Infrastruktury o zatwierdzenie zakresu realizacji i wsparcia finansowego projektw, ktre mog si ubiega o finansowanie ze wsplnych rodkw; zapewnianie - na prob - szczegowej kontroli technicznej i finansowej projektw wojskowych finansowanych ze wsplnych
265

rodkw, ktre s obecnie rozwaane przez Komitet Budetu Wojskowego; zapewnienie technicznego i finansowego wsparcia innym komitetom NATO (SPC(R), PCG, PMSC), ktre odnosz si do zagadnie NSIP a oglnie maj zwizek z zasobami Sojuszu. ,

Jednostka Logistyki (IS Element) podlega nadzorowi Dyrektora ds. Logistyki, ktry jest przewodniczcym Komitetu Naftocigw NATO i Zastpc wspprzewodniczcego Konferencji Starszych Logistykw NATO. Jednostka odpowiada za: przygotowanie i koordynacj planw i polityki zmierzajcych do wypracowania wsplnego stanowiska w sprawie logistyki dostaw i zaopatrzenia w ramach Sojuszu i programu Partnerstwa dla Pokoju, tak aby zwikszy efektywno si poprzez udoskonalenie przygotowania logistycznego i zwikszenie zdolnoci do przetrwania; wsparcie kadrowe Konferencji Starszych Logistykw NATO oraz podlegych jej instytucji; zapewnianie wsparcia ze strony personelu technicznego dla Komitetu Naftocigw NATO; wspieranie, koordynowanie i utrzymywanie kontaktw z wadzami wojskowymi NATO, a take z innymi komitetami i organami zajmujcymi si planowaniem i wdraaniem decyzji zwizanych z logistyk dostaw i zaopatrzenia; utrzymywanie kontaktw w imieniu Sekretarza Generalnego z organami zarzdzajcymi Systemem Naftocigw Europy rodkowej (CEPS) oraz Organizacji NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSO).

Zarzd Planowania Cywilnego jest kierowany przez Dyrektora ds. Planowania Cywilnego, ktry jest Przewodniczcym Wysokiego Komitetu Planowania Cywilnego. Zarzd odpowiada za nastpujce zadania: koordynacj i udzielanie wskaza w dziedzinie planowania majcego gwarantowa zdolno do szybkiego przeksztacenie pokojowych systemw gospodarczych pastw czonkowskich Sojuszu na tryb dziaania zwizany z sytuacj szczeglnego zagroenia; udoskonalenie rozwiza dotyczcych wykorzystania zasobw cywilnych do wspierania obronnoci Sojuszu oraz do ochrony ludnoci cywilnej;

266

zapewnienie wsparcia kadrowego Wysokiemu Komitetowi Planowania Cywilnego oraz dziewiciu organom i komitetom zajmujcym si planowaniem i odpowiedzialnym za wypracowywanie rozwiza dotyczcych zarzdzania kryzysowego w obszarach cywilnego transportu morskiego, ldowego i powietrznego, energii, przemysu, ywnoci i rolnictwa, cznoci cywilnej, opieki medycznej i ochrony cywilnej; nadzorowanie dziaa Euroatlantyckiego Orodka Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC), ktry koordynuje midzynarodowe reakcje na apele o pomoc kierowane przez pastwo dotknite klsk albo w jego imieniu.

Dyrektor ds. Planowania Cywilnego nadzoruje rwnie dziaania zwizane z planowaniem awaryjnym podejmowanym w kontekcie EAPC, Partnerstwa dla Pokoju, staej Wsplnej Rady NATO-Rosja, Komisji NATOUkraina oraz Grupy Wsppracy rdziemnomorskiej. Jednostka ds. Polityki Zrzdzania Zasobami jest odpowiedzialna za: wypracowywanie - w koordynacji z odpowiednimi instytucjami propozycji politycznych oraz dokumentw planistycznych odnonie do caoci zagadnie zwizanych z zasobami i majcych wpyw na Sojusz; koordynowanie pracy wszystkich jednostek i czci personelu w odniesieniu do wyej wymienionych kwestii; zapewnianie wsparcia Wysokiemu Urzdowi ds. Zasobw w ksztatowaniu polityki zasobw oraz tworzeniu dokumentw planistycznych w tej dziedzinie.

PION NAUKI I OCHRONY RODOWISKA

Pion Nauki i Ochrony rodowiska podlega nadzorowi Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Nauki i Ochrony rodowiska, ktry jest przewodniczcym Komitetu Naukowego NATO oraz przewodniczcym Komitetu ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa. Pomoc suy mu Zastpca Asystenta Sekretarza Generalnego. Do obowizkw Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Nauki i Ochrony rodowiska naley: doradzanie Sekretarzowi Generalnemu w kwestiach naukowych i technicznych bdcych przedmiotem zainteresowania NATO; wdraanie decyzji Komitetu Naukowego; kierowanie dziaalnoci podkomitetw i paneli doradczych utworzonych przez ten Komitet;
267

a take wypracowywanie metod promowania wsppracy w dziedzinie nauki i technologii pomidzy naukowcami w pastwach czonkowskich Sojuszu oraz w pastwach nalecych do Partnerstwa dla Pokoju i Dialogu rdziemnomorskiego, w celu wzmocnienia zaplecza naukowo-technicznego w tych pastwach; nadzorowanie przebiegu studiw pilotaowych, krtkoterminowych projektw i warsztatw inicjowanych przez Komitet ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa; zapewnianie kontaktw naukowych z Sekretariatem Midzynarodowym NATO, agendami NATO, agendami w pastwach czonkowskich odpowiadajcymi za realizacj polityki naukowej oraz z organizacjami midzynarodowymi zaangaowanymi w dziaania naukowe, techniczne i zwizane z ochron rodowiska; nadzorowanie dziaa zmierzajcych do wzmocnienia udziau naukowcw z pastw partnerskich w Programie Naukowym NATO oraz w projektach Komitetu ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa.

BIURO ADMINISTRACYJNE
Biuro Administracyjne kierowane jest przez Dyrektora Administracyjnego, ktry odpowiada za wszystkie zagadnienia zwizane z organizacj i struktur Sekretariatu Midzynarodowego. Doradza on rwnie Sekretarzowi Generalnemu w kwestiach zwizanych z zatrudnianiem i wynagradzaniem personelu cywilnego NATO. Do jego obowizkw naley przygotowywanie i prezentowanie budetu Sekretariatu Midzynarodowego oraz zarzdzanie nim. Dyrektor Administracyjny nadzoruje rwnie Sekcj ds. Koordynacji i Polityki (ktra zajmuje si zarzdzaniem Sojuszem); Sekcj ds. Budetu i Analiz Finansowych; a take Jednostk Doradztwa Administracyjnego, ktra odpowiada za doradzanie Sekretarzowi Generalnemu w sprawach zwizanych z organizacj, metodami pracy, procedurami i polityk kadrow. Zastpca Dyrektora Administracyjnego odpowiada za oglne zarzdzanie Sekretariatem Midzynarodowym, w tym za obsug kadrow, utrzymanie Kwatery Gwnej, zapewnienie obiektw i udogodnie sucych do organizowania konferencji i uatwiajcych prac tumaczy, a take za produkcj i rozprowadzanie dokumentw wewntrznych.

268

BIURO KONTROLERA FINANSOWEGO

Kontroler Finansowy jest wyznaczany przez Rad Pnocnoatlantyck i odpowiada za cigalno rodkw finansowych oraz kontrol wydatkw w ramach budetw cywilnych i wojskowych, zgodnie z przepisami finansowymi obowizujcymi w NATO. Jego biuro skada si ze Suby Budetu i Finansw oraz Suby Kontroli Wewntrznej.

BIURO PRZEWODNICZCEGO WYSOKIEGO URZDU DS. ZASOBW

Wysoki Urzd ds. Zasobw (SRB) jest gwnym organem doradczym Rady Pnocnoatlantyckiej w dziedzinie wymogw w stosunku do wsplnie finansowanych zasobw wojskowych oraz ich dostpnoci. SRB kieruje Przewodniczcy wybierany przez pastwa czonkowskie. Jego prac wspiera may zesp pracownikw oddelegowanych przez Sekretariat Midzynarodowy.

BIURO PRZEWODNICZCEGO KOMITETW BUDETOWYCH

Przewodniczcy Komitetw Budetowych jest oddelegowywany przez jedno z pastw czonkowskich. Jego stanowisko jest finansowane ze rodkw delegujcego pastwa - rozwizanie to ma wspiera niezaleno Komitetw Budetowych. Prac przewodniczcego wspiera may zesp organizowany przez Sekretariat Midzynarodowy.

MIDZYNARODOWA KOMISJA REWIDENTW

Midzynarodowa Komisja Rewidentw kontroluje rachunki bankowe rnych organw NATO oraz rachunki bankowe zwizane z wydatkami w ramach wsplnie finansowanego Programu ds. Infrastruktury. W skad komisji wchodz urzdnicy rzdowi z urzdw kontrolnych pastw czonkowskich. Rewidenci maj niezaleny status; s wybierani i wynagradzani przez macierzyste pastwa. Nominacj otrzymuj od Rady Pnocnoatlantyckiej i przed ni s odpowiedzialni za penienie obowizkw.

ORGANIZACJE NATO

DS. PRODUKCJI I

LOGISTYKI

Istnieje wiele organizacji NATO ds. produkcji i logistyki powoanych przez Sojusz i odpowiedzialnych przed Rad Pnocnoatlantyck za realizacj konkretnych zada. Chocia istniej pomidzy nimi rnice
269

odnonie do mandatu, funkcjonowania, uprawnie finansowych i sposobu zarzdzania, wszystkie one podlegaj radom dyrektorw lub komitetom sterujcym odpowiedzialnym za nadzorowanie ich dziaa. Dalsze szczegy s podane w rozdziale 14.

270

ROZDZIA 11

ORGANIZACJA I STRUKTURY WOJSKOWE

Komitet Wojskowy Dowdcy strategiczni Midzynarodowy Sztab Wojskowy Przedstawicielstwa pastw partnerskich

ORGANIZACJA I STRUKTURY WOJSKOWE

KOMITET WOJSKOWY
We wczeniejszych rozdziaach opisano Kwater Gwn NATO w Brukseli, ktra jest centrum dziaa politycznych Sojuszu oraz miejscem, gdzie Stali Przedstawiciele w randze ambasadorw spotykaj si pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego na posiedzeniach Rady Pnocnoatlantyckiej, aby omawia i zatwierdza polityk NATO. W regularnych odstpach czasu Rada i wysokie rang komitety polityczne (przede wszystkim Komitet Planowania Obrony (DPC) oraz Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)) obraduj na wyszym szczeblu z udziaem ministrw spraw zagranicznych lub obrony w Brukseli, albo w innych stolicach pastw czonkowskich. W rzadziej organizowanych spotkaniach na szczycie bior udzia szefowie pastw i rzdw. Decyzje podejmowane przez kade z wymienionych gremiw maj taki sam status i s wyrazem uzgodnionej polityki pastw czonkowskich, bez wzgldu na szczebel, na ktrym zostay podjte. Wspomnianym najwyszym organom podlegaj wyspecjalizowane komitety, ktre rwnie skadaj si z przedstawicieli pastw czonkowskich. Struktura komitetw stanowi podstawowy mechanizm realizacji uprawnie Sojuszu w dziedzinie prowadzenia konsultacji i podejmowania decyzji. Mechanizm ten gwarantuje jednoczenie, e kade pastwo czonkowskie moe by reprezentowane na wszystkich szczeblach i we wszystkich obszarach dziaalnoci Sojuszu. Podobnie, w celu zapewnienia pomocy i doradztwa Radzie Pnocnoatlantyckiej, Komitetowi Planowania Obrony i Grupie Planowania Nuklearnego w kwestiach wojskowych, wysocy rang oficerowie wojskowi peni funkcj przedstawicieli wojskowych pastw czonkowskich przy NATO, jako czonkowie Komitetu Wojskowego obradujcego w sesji staej. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego pochodzi z wyboru. Podobnie jak w przypadku politycznych organw decyzyjnych, Komitet Wojskowy obraduje regularnie na wyszym szczeblu - szefw obrony. Islandia, ktra nie ma si zbrojnych jest reprezentowana na takich posiedzeniach przez wysokiego rang urzdnika cywilnego. Komitet Wojskowy jest najwysz wadz wojskow w NATO i funkcjonuje pod wszechstronnym politycznym nadzorem Rady Pnocnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony oraz Grupy Planowania Nuklearnego. Rutynow dziaalno Komitetu Wojskowego prowadz przedstawiciele wojskowi dziaajcy w imieniu swoich szefw obrony.
273

Dziaaj w imieniu swojego pastwa i reprezentuj jego interesy, a jednoczenie zachowuj otwarto podczas negocjacji i dyskusji umoliwiajcych osiganie konsensusu. Czsto oznacza to uzgadnianie dopuszczalnych kompromisw, kiedy wymagaj tego interesy caego Sojuszu i suy to lepszemu osiganiu wszechstronnych zaoe oraz celw politycznych. Przedstawiciele wojskowi maj zatem wystarczajce uprawnienia, aby Komitet Wojskowy mg wywizywa si ze wsplnych zada i szybko uzgadnia decyzje. Komitet jest odpowiedzialny za rekomendowanie wadzom politycznym Sojuszu posuni, ktre s jego zdaniem niezbdne ze wzgldu na obron zbiorow terytorium NATO. Gwn jego rol jest formuowanie wytycznych i porad dotyczcych polityki obronnej i strategii wojskowej. Ponadto, Komitet zapewnia doradztwo w sprawach wojskowych dowdcom strategicznym NATO, ktrych przedstawiciele uczestnicz w jego posiedzeniach, a take - z upowanienia Rady odpowiada za wszechstronne prowadzenie spraw wojskowych Sojuszu oraz za efektywne funkcjonowanie agencji Komitetu Wojskowego (patrz rozdzia 14). Komitet wspomaga tworzenie wszechstronnych koncepcji strategicznych dla Sojuszu oraz opracowuje coroczn dugoterminow ocen potencjau i zdolnoci pastw czonkowskich, poczon z analiz obszarw stanowicych zagroenie dla interesw NATO. Dodatkowe obowizki Komitetu w przypadku kryzysw, napi lub wojny obejmuj doradzanie Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony na temat sytuacji wojskowej oraz wydawanie zalece odnonie do uycia siy wojskowej, wdraania planw awaryjnych oraz tworzenia waciwych zasad zaangaowania si zbrojnych. Komitet Wojskowy obraduje w kady czwartek, po rutynowym, rodowym spotkaniu Rady Pnocnoatlantyckiej, co pozwala na szybkie reagowanie na decyzje Rady. W praktyce posiedzenia mog by zwoywane kiedykolwiek jest taka potrzeba - zarwno Rada, jak i Komitet Wojskowy czsto spotykaj si w krtszych odstpach czasu. W zwizku z rol Sojuszu w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie, a take w kontekcie dostosowywania wewntrznych i zewntrznych struktur Sojuszu, rozwoju partnerstwa i wsppracy z innymi pastwami oraz rodzenia si nowych instytucji nadzorujcych te procesy, czstotliwo posiedze organw decyzyjnych Sojuszu ulega znacznemu zwikszeniu. Komitet Wojskowy obradujcy w sesji szefw obrony spotyka si zazwyczaj trzy razy w roku. Dwa z tych posiedze odbywaj si w Brukseli, a jedno jest na zasadach rotacji organizowane w kolejnych pastwach czonkowskich.
274

W ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) i Partnerstwa dla Pokoju (PdP) Komitet Wojskowy spotyka si regularnie z przedstawicielami pastw nalecych do tych forw na szczeblu przedstawicieli wojskowych (raz w miesicu) oraz w sesji szefw obrony (2 razy w roku), aby zajmowa si zagadnieniami dotyczcymi wsppracy wojskowej. Dalsze szczegy s podane w rozdziale 12. Tam rwnie znajduj si szczegowe informacje o spotkaniach Komitetu Wojskowego z przedstawicielami Rosji i Ukrainy.

Przewodniczcy Komitetu Wojskowego

Przewodniczcy Komitetu Wojskowego jest wybierany przez szefw obrony; jego kadencja trwa 3 lata. Prerogatywy przewodniczcego maj charakter wycznie midzynarodowy i nadawane s przez Komitet Wojskowy, przed ktrym przewodniczcy odpowiada za wykonywanie swoich obowizkw. Zazwyczaj przewodniczy on wszystkim posiedzeniom Komitetu Wojskowego, a pod jego nieobecno przewodnictwo obejmuje zastpca przewodniczcego Komitetu Wojskowego. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego jest zarwno jego rzecznikiem jak i przedstawicielem. Kieruje biecymi pracami Komitetu i wystpuje w jego imieniu, wydajc niezbdne dyrektywy i wytyczne dyrektorowi Midzynarodowego Sztabu Wojskowego (patrz poniej). Przewodniczcy reprezentuje Komitet Wojskowy podczas spotka na wysokim szczeblu, takich jak posiedzenia Rady Pnocnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony i Grupy Planowania Nuklearnego, udzielajc - w razie potrzeby porad w kwestiach wojskowych. Z racji swojego urzdu, przewodniczcy Komitetu Wojskowego peni rwnie wan rol publiczn i jest wysokim rang wojskowym rzecznikiem Sojuszu w kontaktach z pras i innymi mediami. Odbywa oficjalne wizyty i peni obowizki reprezentacyjne w imieniu Komitetu, zarwno w pastwach sprzymierzonych, jak i w pastwach, z ktrymi NATO rozwija blisze kontakty w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju, Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, Staej Wsplnej Rady NATORosja, Komisji NATO-Ukraina, Grupy Wsppracy rdziemnomorskiej oraz Inicjatywy dla Europy Poudniowo-Wschodniej. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego peni rwnie z urzdu funkcj przewodniczcego Zarzdu Doradczego Akademii Obrony NATO. Rola Akademii Obrony jest przedstawiona w rozdziale 14.
275

DOWDCY STRATEGICZNI
Dowdcy strategiczni NATO - Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) i Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT) odpowiadaj przed Komitetem Wojskowym za cao dowodzenia oraz za prowadzenie wszystkich wojskowych spraw Sojuszu w obrbie ich obszarw dowodzenia. Do ich obowizkw naley rwnie doradzanie Komitetowi Wojskowemu. Kady z dowdcw strategicznych ma swojego przedstawiciela w NATO, w randze generaa lub oficera flagowego (tj. admiraa, wiceadmiraa lub kontradmiraa), ktry pomaga mu w utrzymaniu bliskich kontaktw z politycznym i wojskowym personelem Kwatery Gwnej poprzez zapewnienie efektywnego, dwustronnego przepywu informacji. Przedstawiciele dowdcw strategicznych bior udzia w posiedzeniach Komitetu Wojskowego i zapewniaj doradztwo w sprawach zwizanych z ich obszarem dowodzenia, bdcych przedmiotem prac Komitetu.

MIDZYNARODOWY SZTAB WOJSKOWY

Na czele Midzynarodowego Sztabu Wojskowego (IMS) stoi dyrektor wybierany przez Komitet Wojskowy spord kandydatw nominowanych przez pastwa czonkowskie. Jest nim zawsze genera lub oficer flagowy. Pod jego kierownictwem Midzynarodowy Sztab Wojskowy odpowiada za planowanie, ocen i rekomendowanie polityki w sprawach wojskowych oraz proponowanie tematw pod obrady Komitetu Wojskowego, a take za zapewnienie zgodnego z wytycznymi wdraania postanowie politycznych i decyzji Komitetu. W skad Midzynarodowego Sztabu Wojskowego wchodzi personel wojskowy delegowany przez pastwa czonkowskie na stanowiska sztabowe w Kwaterze Gwnej NATO. Ich prerogatywy maj charakter midzynarodowy, co oznacza, e dziaaj oni we wsplnym interesie Sojuszu, a nie w imieniu swoich pastw. Niektre stanowiska w Midzynarodowym Sztabie Wojskowym zajmuj osoby cywilne, ktre peni funkcje administracyjne i wspierajce. Midzynarodowy Sztab Wojskowy wspomaga dziaanie Komitetu Wojskowego, przygotowuje decyzje i monitoruje ich wdraanie, a take aktywnie uczestniczy we wsppracy z pastwami Europy rodkowej i Wschodniej, w ramach Partnerstwa dla Pokoju. Koordynacja dziaa sztabowych oraz kontrolowanie przepywu informacji i czno zarwno wewntrz IMS, jak i pomidzy Sztabem a innymi jednostkami Kwatery Gwnej NATO, nale do obowizkw
276

Koordynatora Wykonawczego dziaajcego w biurze dyrektora IMS. Koordynator wykonawczy i kierowany przez niego zesp pracownikw zapewniaj rwnie pomoc sekretarsk na potrzeby Komitetu Wojskowego oraz doradzaj w kwestiach proceduralnych. Dyrektor Midzynarodowego Komitetu Wojskowego korzysta z pomocy 5 zastpcw, z ktrych kady kieruje oddzielnym pionem funkcyjnym. Pion Planowania i Polityki (P&PD) tworzy i koordynuje udzia Komitetu Wojskowego w polityce obronnej i planowaniu strategicznym NATO. Przyczynia si do opracowywania koncepcji politycznowojskowych, studiw, ocen i zwizanych z tym dokumentw. Bierze udzia w planowaniu si zbrojnych NATO i opracowywaniu celw si zbrojnych. Uczestniczy w Rocznym Przegldzie Obronnym oraz Procesie Planowania i Oceny Partnerstwa dla Pokoju (PARP). Przyczynia si rwnie do tworzenia dugoterminowych koncepcji. Pion uczestniczy, z upowanienia Komitetu Wojskowego, we wszechstronnym procesie planowania obronnego, a take formuuje i przedstawia na rnych gremiach NATO pogldy Komitetu Wojskowego i dowdcw strategicznych w kwestiach obronnych. Pion Operacyjny (OD) wspiera Komitet Wojskowy w tworzeniu biecych planw operacyjnych oraz w podejmowaniu zagadnie odnoszcych si do potencjau si zbrojnych NATO i zaangaowania wojskowego w kontekcie roli NATO w kryzysach midzynarodowych. Pion promuje i koordynuje wielonarodowe szkolenia i wiczenia - take te z udziaem pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju. Koordynuje wysiki zwizane z rozwojem zdolnoci operacyjnych NATO, niezbdnych do prowadzenia wojny elektronicznej, a take odpowiada za szkolenia i wiczenia w tym zakresie. Ponosi odpowiedzialno za monitorowanie i ocen programw wojny elektronicznej oraz towarzyszcych im wymogw. Zapewnia wsparcie Komitetowi NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC) i odpowiada w ramach Midzynarodowego Sztabu Wojskowego za problemy obrony powietrznej. Pion dziaa rwnie jako punkt kontaktowy dla oficera cznikowego NATO przy Organizacji Narodw Zjednoczonych. W miar potrzeb, funkcj oficera cznikowego peni w imieniu caego Sojuszu jeden z czonkw Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Pion ds. Wywiadu (ID) zapewnia biece strategiczne wsparcie wywiadowcze Sekretarzowi Generalnemu, Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony, Komitetowi Wojskowemu oraz innym organom NATO, takim jak: jednostki midzynarodowego sztabu wojskowego, Komitet Polityczny i Centrum Broni Masowego Raenia. Pion w swoich dziaaniach w zakresie wypeniania funkcji wywiadowczych opiera si na wsppracy pastw czonkowskich i dowdcw NATO, jako e nie
277

dysponuje niezalenym zapleczem i zdolnoci do zbierania niezbdnych danych. Dziki takiemu wsparciu, Pion dziaa jako najwaniejsza instytucja koordynujca zbieranie, ocen i przekazywanie danych wywiadowczych w obrbie Kwatery Gwnej NATO oraz w kontaktach z dowdztwami, agendami i organizacjami pastw czonkowskich NATO. Poza zapewnianiem rutynowego wsparcia wywiadowczego, Pion ds. Wywiadu zarzdza opracowywaniem i upowszechnianiem strategicznych ocen wywiadowczych, dokumentw z dziedziny polityki wywiadowczej oraz podstawowych dokumentw wywiadowczych, a take koordynuje te dziaania. Utrzymuje wybrane bazy danych oraz cyfrowe serwisy informacji wywiadowczych. Peni rwnie funkcje w zakresie ostrzegania strategicznego i zarzdzania kryzysowego oraz zapewnia czno z innymi organami NATO i instytucjami narodowymi penicymi wyspecjalizowane funkcje wywiadowcze oraz wykonuje inne powizane z tym dziaania. Pion ds. Wywiadu, wspierany przez pastwa czonkowskie i dowdztwa NATO, zapewnia zatem biecy dopyw informacji do wysokich rang organw Sojuszu, uatwia Komitetowi Wojskowemu formuowanie porad wojskowych dla wadz politycznych, zapewnia dane wywiadowcze niezbdne do tworzenia wytycznych odnonie do skadu, organizacji i dziaania si zbrojnych NATO, a take wypenia szerok gam zada wspierajcych wypenianie funkcji obronnych i politycznych NATO. Pion Wsppracy i Bezpieczestwa Regionalnego (C&RSD) suy jako punkt zbiorczy kontaktw wojskowych i wsppracy z Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), pastwami nalecymi do Partnerstwa dla Pokoju, Rosj - w ramach postanowie Aktu Stanowicego NATO-Rosja oraz z Ukrain - na podstawie Karty NATO-Ukraina. Pion odpowiada za przebieg i koordynacj wszystkich dziaa Midzynarodowego Sztabu Wojskowego w kwestiach sztabowych zwizanych z EAPC, PdP wspprac , NATO-Rosja, NATO-Ukraina oraz kontaktami z Dialogiem rdziemnomorskim. Dziaajcy w ramach tego Pionu Oddzia ds. Polityki Wsppracy programuje i koordynuje polityk Midzynarodowego Sztabu Wojskowego wobec Partnerstwa dla Pokoju, podczas gdy Oddzia RosjaUkraina planuje, tworzy i wdraa polityk Komitetu Wojskowego w stosunku do tych dwch pastw. Dodatkowo, Sekcja Kontroli Zbroje Oddziau ds. Polityki Wsppracy koordynuje i opracowuje doradztwo wojskowe na temat udziau NATO w rnych aspektach rozbrojenia, kontroli zbroje i wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa. Pion spenia rwnie funkcje pomocnicze dla Komitetu Wojskowego w sferze kontaktw z Organizacj Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) w odniesieniu do rozbrojenia, kontroli zbroje i wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa. W wiedeskiej siedzibie Zachodniego Biura Konsultacji (WCO) ulokowana jest sekcja Pionu, ktrej zadaniem jest uatwianie i wzmacnianie wsppracy
278

NATO z OBWE. Jednostka Sztabowa Partnerstwa dla Pokoju w Midzynarodowym Sztabie Wojskowym (PSE) jest oddzieln komrk pionu, w ktrej oficerowie z pastw partnerskich wsppracuj z kolegami z NATO, wykorzystujc wiedz i dowiadczenie wszystkich jednostek pastw partnerskich w zakresie wojskowych aspektw Partnerstwa dla Pokoju. Jednostka Sztabowa dziaa jako podstawowy punkt kontaktu z przedstawicielami wojskowymi i oficerami cznikowymi pastw partnerskich w Kwaterze Gwnej NATO. Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobw (LA&R), we wsppracy z Pionem Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego (w sytuacji Zagroenia) (SILCEP) Sekretariatu Midzynarodowego odpowiada za tworzenie zasad i polityki w dziedzinie logistyki, w tym w odniesieniu do wsparcia medycznego, transportu i przemieszczania si. Pion zapewnia wsparcie sztabowe dla Konferencji Starszych Logistykw NATO (SNLC) i Komitetu Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO (COMEDS), a take dla zastpcy wojskowego wspprzewodniczcego SNLC oraz wojskowego wspprzewodniczcego przewodniczcego dwu podlegajcych mu organw. Pion peni take bardzo odpowiedzialn funkcj w odniesieniu do logistycznych aspektw zarzdzania kryzysowego, pomocy humanitarnej i agodzenia skutkw katastrof. Deleguje przedstawiciela Midzynarodowego Sztabu Wojskowego do Wysokiego Komitetu Planowania Cywilnego (w sytuacji Zagroenia) (SCEPC) i do COMEDS. Zapewnia doradztwo wojskowe dla Komitetu Wojskowego w kwestiach zwizanych z tworzeniem polityki wojskowej i procedur planowania zbroje - w tym take z problematyk bada i technologii. Pion reprezentuje Komitet Wojskowy w Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD), w Gwnych Grupach ds. Uzbrojenia (MAG), a take w instytucjach techniczno-badawczych i Komitecie Sterujcym ds. Systemu Naziemnych Instalacji Obrony Powietrznej (AGS) oraz w obrbie Zachodnioeuropejskiej Grupy ds. Uzbrojenia (WEAG) i grup EUROLONGTERM. W razie potrzeby Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobw wspiera Doradcz Grup NATO ds. Przemysu (NIAG). Pion odpowiada te za formuowanie polityki wojskowej i tworzenie procedur zarzdzania zasobami - w tym wsplnymi budetami wojskowymi NATO. We wsppracy z Sekretariatem Midzynarodowym i dwoma dowdcami strategicznymi, Pion zajmuje si rwnie infrastruktur i sprawami kadrowymi. Reprezentuje Komitet Wojskowy na forum Komitetu NATO ds. Kadry Obrony (NDMC), Wysokiego Urzdu ds. Zasobw (SRB), Komitetu Infrastruktury (IC) oraz Komitetu Budetu Wojskowego (MBC). Jednostka Doradcza ds. Zarzdzania Komitetu NATO ds. Kadry Obrony (NDMC) jest niezalenym podmiotem w ramach Pionu, dziaajcym bezporednio na potrzeby NDMC. Zapewnia ekspertyz oraz podstawowe zaplecze kadrowe
279

niezbdne do prowadzenia: kwestionariuszy zwizanych z zarzdzaniem, audytw, procedur zatwierdzajcych i konsultacji. Centrum Sytuacyjne NATO (SITCEN) wspiera Rad Pnocnoatlantyck, Komitet Planowania Obrony oraz Komitet Wojskowy w wypenianiu ich zada w zakresie konsultacji. Suy jako punkt zbiorczy w ramach Sojuszu do otrzymywania, wymiany i upowszechniania informacji politycznych, wojskowych i ekonomicznych. Przez okrg dob Centrum monitoruje zagadnienia polityczne, wojskowe i ekonomiczne o duym znaczeniu dla NATO i pastw czonkowskich. Zapewnia take warunki do szybkiego zintensyfikowania i rozszerzenia konsultacji w przypadku napi lub kryzysw. W takich szczeglnych okresach Centrum utrzymuje i uaktualnia zestawy materiaw rdowych i wyjaniajcych. Doradca ds. Informacji Publicznej (PIA) doradza przewodniczcemu i wiceprzewodniczcemu Komitetu Wojskowego oraz dyrektorowi Midzynarodowego Sztabu Wojskowego w dziedzinie informowania publicznego. Koordynuje udzielanie odpowiedzi na zapytania publiczne oraz zajmuje si kontaktami z mediami. Jest rzecznikiem prasowym Komitetu Wojskowego i Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Biuro Doradcy ds. Informacji Publicznych koordynuje dziaania informacyjne we wsppracy z Biurem Informacji i Prasy NATO i odpowiadajcymi mu jednostkami w dowdztwach wojskowych oraz ministerstwach obrony pastw czonkowskich. Obowizkiem Kontrolera Finansowego Midzynarodowego Sztabu Wojskowego jest doradzanie przewodniczcemu Komitetu Wojskowego, jego zastpcy i dyrektorowi Midzynarodowego Sztabu Wojskowego we wszystkich kwestiach finansowych i fiskalnych odnoszcych si do grupy budetw zarzdzanych przez Midzynarodowy Sztab Wojskowy. Kontroler finansowy odpowiada przed Komitetem Budetu Wojskowego (MBC) za finansowe zarzdzanie budetem IMS. Do jego obowizkw naley rwnie przygotowywanie, uzasadnianie, administrowanie i nadzorowanie wszystkich spraw zwizanych z budetem. Wyniki tych prac s przedstawiane Komitetowi Budetu Wojskowego. Do jego funkcji nadzorczych naley midzy innymi kontrola finansowa nad organami NATO, ktrych budety s zarzdzane przez Midzynarodowy Sztab Wojskowy - Agencji NATO ds. Standaryzacji (NSA), Akademii Obrony NATO (NADEFCOL) i Agencji ds. Bada i Technologii (RTA). Kontroler finansowy odpowiada za przeprowadzanie wewntrznych audytw finansowych oraz dziaania, ktre pocigaj za sob skutki finansowe, a le w obszarze jego kompetencji. Dalsze szczegy o zarzdzaniu budetem wojskowym zamieszczono w rozdziale 9.
280

Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa Kwatery Gwnej (NHQC3S) jest odrbn, zintegrowan organizacj, ktrej pracownicy wywodz si zarwno z Sekretariatu Midzynarodowego, jak i z Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Dyrektor NHQC3S odpowiada bezporednio przed dyrektorem Midzynarodowego Sztabu Wojskowego i przed Asystentem Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony, w zgodzie z wymogami Midzynarodowego Sztabu Wojskowego i Sekretariatu Midzynarodowego. Jest on take jednym z wiceprzewodniczcych Zarzdu NATO C3 (NC3B), gdzie reprezentuje Komitet Wojskowy. Czonkowie Sztabu Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO wspieraj NC3B poprzez zajmowanie kluczowych stanowisk w 8 podlegych mu podkomitetach. Jednoczenie uatwiaj NC3B prowadzenie doradztwa na potrzeby Komitetu Wojskowego odnonie do Zespow Moliwoci w dziedzinie C3 (konsultacje, dowodzenie i kontrola) oraz systemw cznoci i informatyki (CIS), z punktu widzenia polityki, planowania i architektury C3. Dalsze szczegy przedstawiono w rozdziaach 10 i 14.

PRZEDSTAWICIELSTWA PASTW PARTNERSKICH

Od 1994 r. wiele pastw partnerskich otworzyo biura cznikowe, a poczwszy od 1997 r. - przedstawicielstwa dyplomatyczne w Kwaterze Gwnej NATO. Wizi wojskowe z pastwami partnerskimi s dalej wzmacniane dziki utworzeniu Jednostek Sztabowych Partnerstwa dla Pokoju. Obecnie osiem z tych jednostek - w skad ktrych wchodz oficerowie z NATO i pastw Partnerstwa dla Pokoju - ulokowanych jest w obrbie Midzynarodowego Sztabu Wojskowego w Kwaterze Gwnej NATO, a take na pierwszym i drugim szczeblu zintegrowanej struktury wojskowej NATO. Nowa Jednostka Sztabowa PdP zostaa ostatnio utworzona przy Szkole NATO (SHAPE). W przyszoci stanie si ona zapewne wanym elementem uatwiajcym wspprac z Centrami Szkoleniowymi PdP i innymi instytucjami Partnerstwa. Oficerowie z pastw partnerskich zajmujcy takie stanowiska wsppracuj z oficerami z pastw sprzymierzonych, jako personel midzynarodowy. Uczestnicz w przygotowywaniu debat i wdraaniu decyzji politycznych odnoszcych si do poszczeglnych zagadnie wojskowych Partnerstwa dla Pokoju. Od 1998 r. oficerowie z pastw partnerskich wchodz w skad Komrki Koordynacji Partnerstwa (PCC) i w peni uczestnicz w jej dziaaniach.

281

ROZDZIA 12

WOJSKOWA STRUKTURA DOWODZENIA

Rola zintegrowanych si zbrojnych Tworzenie nowej struktury wojskowej Implikacje rozwoju Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony Koncepcja Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF) Wewntrzna adaptacja si zbrojnych Sojuszu Nowe koncepcje dowodzenia i kontroli Struktura wojskowa Rozszerzenie NATO i akcesja nowych pastw czonkowskich Dziaania i inicjatywy Partnerstwa dla Pokoju Rozszerzone konsultacje i wsppraca wojskowa

WOJSKOWA STRUKTURA DOWODZENIA

ROLA ZINTEGROWANYCH SI ZBROJNYCH
Wszystkie pastwa decydujce si na uczestnictwo w wojskowej strukturze NATO udostpniaj siy, ktre wsplnie tworz zintegrowan struktur Sojuszu. Zgodnie z fundamentalnymi zasadami, ktre reguluj stosunki pomidzy politycznymi i wojskowymi instytucjami w pastwach demokratycznych, zintegrowana struktura wojskowa pozostaje pod politycznym nadzorem i kierownictwem sprawowanym na najwyszym szczeblu. Rol zintegrowanej struktury wojskowej jest zapewnienie ram organizacyjnych niezbdnych do zapewnienia obrony terytorium pastw czonkowskich przed zagroeniami dla ich bezpieczestwa i stabilnoci zgodnie z Artykuem 51 Traktatu Pnocnoatlantyckiego. W ramach zintegrowanej struktury wojskowej Sojusz utrzymuje zdolnoci wojskowe niezbdne do realizacji penego zakresu swoich zada. W zwizku z obowizkiem zapewnienia obrony zbiorowej, wynikajcym z postanowienia Artykuu 5 Traktatu Waszyngtoskiego, poczone siy zbrojne Sojuszu musz by zdolne do odstraszania wszelkich prb agresji skierowanej przeciwko NATO, a jeeli mimo wszystko taki atak nastpi - do zatrzymania dziaa przeciwnika w maksymalnie oddalonym obszarze oraz do zapewnienia niepodlegoci politycznej i integralnoci terytorialnej pastw czonkowskich. Siy zbrojne Sojuszu musz by take gotowe do uczestniczenia w dziaaniach zwizanych z prewencj kryzysow oraz do realizowania zada w dziedzinie zarzdzania kryzysowego, niezwizanych z Artykuem 5. Siy zbrojne Sojuszu odgrywaj niezwykle wan rol w budowaniu wsppracy i zrozumienia w stosunkach NATO z czonkami Partnerstwa dla Pokoju i innymi pastwami. Ich wkad polega w szczeglnoci na wspieraniu przygotowa pastw partnerskich do potencjalnego udziau w kierowanych przez NATO operacjach Partnerstwa dla Pokoju. W ten sposb siy Sojuszu przyczyniaj si do zachowania pokoju, gwarantowania realizacji wsplnych interesw bezpieczestwa pastw sprzymierzonych oraz do utrzymywania bezpieczestwa i stabilnoci w obszarze euroatlantyckim. Pierwszym znaczcym przykadem wypeniania nowej, poszerzonej roli byo bezprecedensowe rozmieszczenie si zbrojnych NATO i innych pastw w Boni i Hercegowinie, gdzie - pod koniec 1995 r. - NATO zostao upowanione przez Organizacj Narodw Zjednoczonych do wdraania wojskowych aspektw Porozumienia Pokojowego z Dayton.
1 Patrz przypis 2.

285

Pod koniec 1996 r. Siy Implementacyjne (IFOR), utworzone do podjcia tego zadania, zostay zastpione przez kierowane przez NATO wielonarodowe Siy Stabilizacyjne (SFOR). W ramach SFOR siy udostpnione przez pastwa sprzymierzone wsplnie z siami innych pastw uczestnicz w wysikach zmierzajcych do stworzenia warunkw dla pokoju w byej Jugosawii. Pod koniec 1997 r. rzdy pastw sprzymierzonych ogosiy, e - zgodnie z nowym mandatem udzielonym przez Rad Bezpieczestwa - od poowy 1998 r. NATO zorganizuje i poprowadzi wielonarodowe siy zbrojne, ktre zachowaj nazw SFOR i otrzymaj zadanie konsolidowania dotychczasowych osigni. Siy KFOR zostay utworzone zgodnie z decyzj Rady Bezpieczestwa Organizacji Narodw Zjednoczonych w 1999 r., po zakoczeniu kampanii powietrznej Sojuszu majcej zakoczy czystki etniczne przeciwko spoecznoci kosowskich Albaczykw, za ktre odpowiadali przywdcy serbscy. Trzonem tych si byo NATO, a ich zadanie polegao na wdraaniu postanowie Wojskowego Porozumienia Technicznego zawartego 10 czerwca 1999 r. przez gwnodowodzcego KFOR i przedstawicieli strony jugosowiaskiej. Pierwsze jednostki wkroczyy na teren Kosowa 12 czerwca. Jak uzgodniono w Wojskowym Porozumieniu Technicznym, rozmieszczenie si bezpieczestwa byo zsynchronizowane z wycofywaniem z tej prowincji serbskich si bezpieczestwa. Do 20 czerwca wycofywanie si serbskich zostao zakoczone, a w Kosowie ustabilizowaa si obecno oddziaw KFOR. W penej sile personel KFOR liczy 50 tysicy osb. S to wielonarodowe siy pozostajce pod jednolitym dowdztwem i kontrol, ze znacznym udziaem NATO. Specjalne rozwizania umoliwiaj udzia w tych siach Federacji Rosyjskiej. Ponadto wicej ni 12 innych pastw nienalecych do NATO zgosio udzia swoich onierzy w pierwotnym skadzie KFOR. Decyzje te oraz proces polityczny, ktry do nich doprowadzi s przedstawione w innych rozdziaach. Tam rwnie znajduje si opis innych aspektw nowych zada i obowizkw Sojuszu, takich jak realizacja programu Partnerstwa dla Pokoju i tworzenie w ramach Sojuszu Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI). Realizacja wszystkich tych zada naoya potne wymagania na wczesn struktur dowodzenia wojskowego Sojuszu i wywara znaczcy wpyw na jej pniejsze adaptacje oraz na trwajce od 1 wrzenia 1999 r. wdraanie nowej struktury dowodzenia. Reorganizacja si Sojuszu zmienia jego ogln postaw obronn. Dostosowania dotyczce dostpnoci i gotowoci si NATO w dalszym cigu odzwierciedlaj cile obronny charakter Sojuszu. Dawna koncepcja
286

obrony wysunitej nie ma ju zastosowania w Europie kontynentalnej, chocia utrzymuj si regionalne rnice odnonie do wyzwa, z jakimi mog zetkn si siy zbrojne oraz ich potrzeb w zakresie przemieszczania si. Siy Stanw Zjednoczonych w Europie zostay zredukowane o okoo dwie trzecie, a wikszo si Sojuszu uprzednio stacjonujcych w Niemczech, opucia terytorium tego pastwa. Wspomniane przejawy przemian zachodzcych w obrbie potencjau obronnego zostay w peniejszy sposb przedstawione w rozdziale 2. Inne aspekty rwnie odegray znaczc rol w tych przeksztaceniach. Na przykad, elastyczno i mobilno wspczesnego oglnego potencjau obronnego uwzgldnia konieczno zagwarantowania zdolnoci NATO do stawiania czoa wyzwaniom i zagroeniom zwizanym z broni masowego raenia (nuklearn, biologiczn i chemiczn) oraz rodkami jej przenoszenia. Zwikszon uwag powica si zapewnieniu, aby wyzwania te byy odzwierciedlone w zdolnociach obronnych Sojuszu. Znaczcym czynnikiem wpywajcym na rozwj nowej postawy obronnej jest zwikszona "midzynarodowo". Stworzya ona wiksze ni dotychczas moliwoci wielonarodowego podziau obowizkw wrd czonkw Sojuszu, co pozwala na utrzymanie lub wzmocnienie zdolnoci wojskowych bdcych do dyspozycji NATO oraz gwarantuje maksymalnie efektywne wykorzystanie rodkw przeznaczanych na cele obronne. Zasada "wielonarodowoci" jest stosowana w caych strukturach Sojuszu. Ma kluczowe znaczenie dla solidarnoci i spjnoci NATO oraz wywiera ogromny wpyw na wypenianie misji Sojuszu i zniechca do renacjonalizacji polityki obronnej. Zasada zbiorowoci w odniesieniu do wysikw obronnych Sojuszu ma odzwierciedlenie w praktycznych rozwizaniach, ktre pomagaj pastwom sprzymierzonym korzysta z podstawowych zalet obrony zbiorowej, wyraonych w kategoriach politycznych, wojskowych i finansowych. Zapobiegajc ponownej nacjonalizacji polityki obronnej, zasada ta nie pozbawia pastw sprzymierzonych ich suwerennoci. Przyjte rozwizania umoliwiaj siom NATO realizacj operacji kryzysowych spoza Artykuu 5 i s absolutnie niezbdne do zapewnienia spjnej reakcji Sojuszu na potencjalne kryzysy i zagroenia. Ich podstaw s procedury konsultacji, zintegrowana struktura wojskowa i porozumienia o wsppracy. Najwaniejsze elementy tych rozwiza to: zbiorowe planowanie si; wsplne finansowanie; wsplne planowanie operacyjne; wielonarodowe formacje, orodki i mechanizmy dowodzenia; zintegrowany system obrony powietrznej; zrwnowaenie roli i odpowiedzialnoci poszczeglnych pastw sprzymierzonych;
287

stacjonowanie i rozwijanie si poza terytorium macierzystym - kiedy jest to wymagane; rozwizania dotyczce midzy innymi planowania, zarzdzania kryzysowego i wzmacniania istniejcych struktur; wsplnych norm i procedur w zakresie wyposaenia, szkolenia i logistyki; wsplnych i poczonych doktryn oraz ewentualnych wicze; a take wsppracy w dziedzinie infrastruktury, uzbrojenia i logistyki. Wczanie partnerw NATO do realizacji tych rozwiza albo tworzenie dla nich w odpowiednich obszarach podobnych ustale, ma podstawowe znaczenie we wzmacnianiu wsppracy i wsplnych wysikw w dziedzinie bezpieczestwa euroatlantyckiego.

TWORZENIE NOWEJ STRUKTURY WOJSKOWEJ

Tworzenie nowej struktury dowodzenia wojskowego NATO podlega dziaaniu wielu czynnikw, z ktrych najistotniejsze to: rozwj w ramach Sojuszu Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony; wdraanie koncepcji Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF); redukcje i restrukturyzacja ogu si zbrojnych Sojuszu - moliwe dziki przeksztaceniom warunkw bezpieczestwa po zakoczeniu zimnej wojny; a take przejcie przez Sojusz nowych zada i obowizkw, szczeglnie w dziedzinie wspierania operacji pokojowych i zarzdzania kryzysowego. Poniej przedstawiony jest wpyw kadego z wymienionych czynnikw na struktur wojskow Sojuszu.

IMPLIKACJE ROZWOJU EUROPEJSKIEJ TOSAMOCI W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA I OBRONY

Uzasadnienie decyzji rzdw pastw sprzymierzonych o wzmocnieniu Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI) w ramach Sojuszu, przedstawiono w rozdziale 4. Tam rwnie wyjaniono implikacje tej decyzji oraz wynikajce z niej interakcje pomidzy NATO, Uni Zachodnioeuropejsk (UZE) i Uni Europejsk. Wykrystalizowanie si bardziej jednoznacznie okrelonej i wzmocnionej roli pastw europejskich wewntrz NATO ma znaczenie zarwno polityczne, jak i wojskowe i odegrao znaczc rol w transformacji Sojuszu. Proces ten ma charakter cigy i na rnych jego etapach w minionym dziesicioleciu wpyway na decyzje podejmowane przez Uni Europejsk, Uni Zachodnioeuropejsk i sam Sojusz. Decyzje te s ze sob powizane i stanowi element dostosowywania europejskich i euroatlantyckich instytucji do zmienionego rodowiska
288

bezpieczestwa po zakoczeniu zimnej wojny, ale znaczc rol odgryway rwnie inne czynniki. Na szczeglne uwzgldnienie zasuguj trzy z nich. Po pierwsze naley wspomnie o intensyfikacji wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa pomidzy reprezentowanymi w NATO pastwami demokratycznymi Europy i Ameryki Pnocnej a nowo powstaymi niepodlegymi pastwami na obszarze byego Zwizku Radzieckiego oraz Europy rodkowo-Wschodniej. Wsppraca ta obejmuje rwnie pastwa europejskie, ktre w czasie zimnej wojny zajmoway stanowisko neutralne lub niezaangaowane. Wraz z zakoczeniem podziau Europy, usunita zostaa przeciwstawno Wschodu i Zachodu, co pozwolio na stworzenie szerszej i bardziej pojemnej koncepcji bezpieczestwa, zgodnie z interesami caego obszaru euroatlantyckiego. Drugim wanym czynnikiem w tym kontekcie jest rosnce znaczenie zarzdzania kryzysowego oraz operacji utrzymania i wspierania pokoju, najwyraniej uwidocznione podczas konfliktw w byej Jugosawii. Trzeci fundamentalny proces, trwajcy od zakoczenia zimnej wojny, rozpocz si, gdy znaczca liczba pastw w Europie rodkowej i Wschodniej wyrazia pragnienie uzyskania czonkostwa w Sojuszu. Nastpnym krokiem bya decyzja pastw sprzymierzonych o otwarciu Sojuszu na przyjcie nowych czonkw - zgodnie z Artykuem 10 Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Ostatecznie, w lipcu 1997 r. zostaa podjta historyczna decyzja o zaproszeniu trzech pastw do rozpoczcia rozmw akcesyjnych. W dalszej czci niniejszego rozdziau przedstawiono wpyw tych wydarze na sytuacj wojskow. Wspomniane procesy i wydarzenia uksztatoway kontekst, w ktrym rozwina si debata o Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach Sojuszu. W wymiarze politycznym, rozwj ESDI ma na celu wzmocnienie europejskiego filara Sojuszu, przy jednoczesnej rozbudowie wizi transatlantyckich. ESDI ma umoliwi europejskim czonkom Sojuszu przejcie wikszej odpowiedzialnoci za ich wsplne bezpieczestwo i obron, a take stworzy warunki do wnoszenia przez nich bardziej spjnego wkadu do oglnego bezpieczestwa Sojuszu. W wymiarze wojskowym, rozwj ESDI wymaga, by - w uzgodnionych warunkach - aktywa Sojuszu oraz siy pastw nienalecych do tej organizacji byy przekazywane Unii Zachodnioeuropejskiej na potrzeby operacji, w ktre Sojusz nie bdzie bezporednio zaangaowany.
289

Jednym z kluczowych wymogw ESDI jest zatem tworzenie rozwiza, ktre umoliwi wykorzystanie niezbdnych elementw struktury dowodzenia NATO do przeprowadzania operacji kierowanych przez Uni Zachodnioeuropejsk2. Elementy te s opisywane jako "moliwe do wydzielenia, ale nie oddzielne", poniewa mog by oddane pod zwierzchnictwo Unii Zachodnioeuropejskiej, ale jednoczenie pozostaj integraln czci wasnej struktury wojskowej Sojuszu. Kolejnym centralnym aspektem w rozwoju Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony jest koncepcja okrelana jako Zesp Zadaniowy Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF). Koncepcja ta oraz jej znaczenie dla adaptacji wojskowej struktury NATO s przedstawione poniej.

KONCEPCJA ZESPOU ZADANIOWEGO POCZONYCH RODZAJW WOJSK (CJTF)

CJTF to wielonarodowy zesp zadaniowy zoony z poczonych rodzajw wojsk, stworzony do wypeniania penego zakresu zada wojskowych Sojuszu wymagajcych wielonarodowego systemu dowodzenia i kontroli, obejmujcego rne rodzaje wojsk - co jest rol Kwatery Gwnej CJTF Zesp ten moe obejmowa jednostki z pastw . nienalecych do NATO. Koncepcja CJTF zostaa ogoszona pod koniec 1993 roku, a jej oficjalne przyjcie nastpio na Szczycie Brukselskim w styczniu 1994 r. Przy tej okazji szefowie pastw i rzdw Sojuszu zdecydowali, e dalszy rozwj tej koncepcji powinien odzwierciedla ich gotowo do udostpniania zasobw NATO na potrzeby operacji kierowanych przez Uni Zachodnioeuropejsk (UZE). Kady taki przypadek byby rozpatrywany indywidualnie i wymagaby oddzielnej decyzji Rady Pnocnoatlantyckiej. W ten sposb NATO miao przyczyni si do budowy Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony. Poza tym, przywdcy NATO poczyli rozwj koncepcji CJTF z praktyczn wspprac polityczno-wojskow w kontekcie Partnerstwa dla Pokoju (PdP). Koncepcja ta powstaa, aby zaspokoi potrzeby wynikajce ze zmieniajcej si sytuacji bezpieczestwa w Europie oraz z wyonienia si
2 Rol Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) w tworzeniu Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony stopniowo przejmuje Unia Europejska, zgodnie z decyzjami podjtymi przez Rad Unii Europejskiej w Helsinkach (grudzie 1999 r.) oraz w Feira, w Portugalii (czerwiec 2000 r.). Zwizane z tym decyzje zostay podjte przez Rad Ministrw Unii Zachodnioeuropejskiej w listopadzie 2000 roku w Marsylii: Operacyjna rola Unii Zachodnioeuropejskiej zostaa formalnie przekazana Unii Europejskiej, a odnonie do pozostaych funkcji i struktur UZE przyjto nowe rozwizania. Patrz take rozdziay 4 i 15.

290

mniejszych, ale bardziej rnorodnych i nieprzewidywalnych zagroe dla pokoju i stabilnoci. W szczeglnoci uzgodniono, e przysze rozwizania w dziedzinie bezpieczestwa musz obejmowa rozwj atwych do rozmieszczenia wielonarodowych formacji wojskowych zoonych z rnych rodzajw jednostek, dostosowanych do wypenienia konkretnych rodzajw zada wojskowych. Zadania te obejmuj pomoc humanitarn, misje utrzymywania i wprowadzania si rozwiza pokojowych, a take obron zbiorow. Niezbdne do tego siy rniyby si w zalenoci od okolicznoci, a ich mobilizacja musiaaby by moliwa w bardzo krtkim czasie od podjcia decyzji. Trzonem Koncepcji CJTF tworzonej do spenienia tych potrzeb s rozwizania w dziedzinie dowodzenia i kontroli niezbdne do umoliwienia tym siom efektywnego dziaania. Dua rnorodno warunkw, w jakich miayby dziaa CJTF nakada ogromne wymagania w stosunku do rozwiza w dziedzinie dowodzenia i kontroli, ktre miayby suy takim operacjom. Kluczowa jest zatem rola Kwatery Gwnej CJTF . Kwatera ta bdzie formowana wok podstawowych jednostek (centralnych komrek) wybranych "macierzystych" orodkw funkcjonujcych w strukturze dowodzenia. Kwatera ta bdzie w razie potrzeby tworzona jak konstrukcja z klockw, z rnych orodkw dowodzenia NATO oraz jednostek dostarczonych przez pastwa czonkowskie i partnerskie biorce udzia w tym przedsiwziciu, tak aby sprosta wymaganiom konkretnej misji. Liczne prby wdraania koncepcji CJTF przeprowadzano, na przykad, w ramach wicze Wsplny Wysiek (Allied Effort) odbywajcych si w listopadzie 1997 r., w ktrych obserwatorami byo wiele pastw partnerskich. Kolejnym przykadem byy wiczenia Mocne Postanowienie (Strong Resolve), ktre odbyy si w marcu 1998 roku, z penym udziaem jednostek z pastw partnerskich, zintegrowanych w ramach caej struktury CJTF Celem tych prb bya ocena i rozwj rozwiza przyjtych w . zakresie dowodzenia CJTF . Na podstawie tych prb i innych analiz sztabowych, w 1999 r. Sojusz rozpocz pene wdraania koncepcji CJTF. Proces ten obejmuje pozyskanie niezbdnego wsparcia w postaci orodka dowodzenia oraz wyposaenia zapewniajcego dowodzenie, kontrol i czno. Jego zakoczenie przewidziane jest na koniec 2004 r. Proces wdraania koncepcji CJTF w peni uwzgldnia dowiadczenia z operacji kierowanych przez NATO w byej Jugosawii. Kontynuowana jest take praca nad wyszkoleniem personelu i wyposaeniem jednostek dowodzenia wchodzcych w skad CJTF Ostatnia faza wdraania Koncepcji wyposay . Sojusz w wany instrument zarzdzania kryzysowego w XXI wieku.
291

WEWNTRZNA ADAPTACJA SI ZBROJNYCH SOJUSZU

Wewntrzna adaptacja si zbrojnych Sojuszu jest przedueniem redukcji i restrukturyzacji podejmowanych w ostatnich latach, aby umoliwi Sojuszowi bardziej efektywn konfrontacj z realiami zmienionego rodowiska bezpieczestwa. Proces ten datuje si od Deklaracji Londyskiej z lipca 1990 r., w ktrej szefowie pastw i rzdw NATO wezwali do rozpoczcia procesu dostosowawczego, wspmiernego do przemian, ktre przeksztacay Europ. Szczyt Londyski by decydujcym punktem zwrotnym w historii Sojuszu i doprowadzi w listopadzie 1991 r. do przyjcia nowej Koncepcji Strategicznej, odzwierciedlajcej znacznie rozszerzone podejcie do spraw bezpieczestwa. Wyrazem tego bya ewolucja rodowiska bezpieczestwa w Europie w latach 1992-93. W styczniu 1994 r. szefowie pastw i rzdw wezwali do przeprowadzenia dalszej analizy moliwoci w zakresie rozwoju oraz dostosowania politycznych i wojskowych struktur oraz procedur Sojuszu, tak aby umoliwi efektywniejsze i bardziej elastyczne wypenianie zada, midzy innymi zwizanych z utrzymaniem pokoju. We wrzeniu 1994 r. Komitet Wojskowy zainicjowa "Dugoterminow analiz" (LTS), ktrej celem by przegld zintegrowanej struktury wojskowej Sojuszu oraz przedstawienie "propozycji zmian w obrbie struktury si zbrojnych, struktur dowodzenia i wsplnej infrastruktury". W trakcie prac nad wspomnian analiz, ministrowie spraw zagranicznych przedstawili dalsze, kluczowe wytyczne, sformuowane podczas berliskiego spotkania ministerialnego w czerwcu 1996 r. Zdefiniowali oni wwczas zakres zada NATO dyktujcy ksztat nowej struktury dowodzenia Sojuszu. Podczas spotkania w Berlinie, w czerwcu 1996 r., ministrowie spraw zagranicznych NATO zadeklarowali, e bardzo wan czci adaptacji Sojuszu jest budowa Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony. Miao to umoliwi europejskim pastwom sprzymierzonym wnoszenie bardziej spjnego i efektywnego wkadu do misji i dziaa Sojuszu, w ramach podziau odpowiedzialnoci, a take miao da im szans na zgodne z oczekiwaniami samodzielne dziaanie i wzmacnianie partnerstwa transatlantyckiego. Ministrowie wezwali rwnie do dalszego rozwijania zdolnoci Sojuszu, do wypeniania nowych rl i zada zwizanych z zapobieganiem konfliktom i zarzdzaniem kryzysowym, a take do podejmowania wysikw skierowanych przeciwko proliferacji broni masowego raenia i rodkw jej przenoszenia, przy jednoczesnym zachowaniu zdolnoci do obrony zbiorowej. Uzupenieniem tego miao by wzmacnianie wkadu Sojuszu do bezpieczestwa i stabilnoci w caym
292

obszarze euroatlantyckim poprzez poszerzenie i pogbianie wsppracy z Partnerami NATO. To niezwykle wane przyspieszenie tempa prac Komitetu Wojskowego nad wewntrzn adaptacj wynikao z decyzji podjtych wsplnie przez wszystkich 16 czonkw NATO. W grudniu 1997 r. Hiszpania ogosia zamiar przystpienia do nowej struktury wojskowej. Francja, ktra uczestniczy w pracach Komitetu nad wewntrzn adaptacj, zasygnalizowaa, e nie jest w stanie w peni uczestniczy w zintegrowanych strukturach NATO, ale wyrazia swj nieustajcy pozytywny stosunek do kontynuowania procesu wewntrznej adaptacji. Pastwo to zadeklarowao rwnie wol wybirczego udziau w operacjach kierowanych przez NATO. Wysiki Sojuszu zmierzajce do udoskonalenia swoich zdolnoci do wypeniania wszystkich swych rl i zada wymagay osignicia trzech podstawowych celw. Niezbdne byo zadbanie o skuteczno wojskow Sojuszu; zachowanie wizi transatlantyckich; a take o rozwj Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI) w ramach Sojuszu. Nadrzdnym imperatywem, ktrym naleao si kierowa, tworzc jakkolwiek now struktur byo, i musi ona by "zorientowana na wypenianie zada". Struktura ta musiaa zapewnia NATO zdolno do zmagania si z penym zakresem roli i misji, poczwszy od tradycyjnych zada zwizanych z obron zbiorow a po wypenianie nowych rl w zmieniajcych si okolicznociach, w tym realizowanie zada "spoza Artykuu 5", takich jak operacje wspierania pokoju. Ponadto naleao uwzgldni czynniki takie jak: elastyczno, skuteczno si, spjno Sojuszu, zasada wielonarodowoci, realno ekonomiczna i wczenie wymogw zwizanych z ESDI i CJTF . Nowa struktura musiaa take charakteryzowa si potencjaem wzrostu i zdolnoci do wczania nowych pastw czonkowskich, bez koniecznoci przeprowadzania wielkiej restrukturyzacji. W tym kontekcie ustalono, e akcesja Polski, Republiki Czeskiej i Wgier nie bdzie wymagaa stworzenia adnych dodatkowych kwater w strukturze dowodzenia. Na koniec, nowa struktura musiaa zapewnia stosowne warunki do wspdziaania z pastwami partnerskimi.

NOWE KONCEPCJE DOWODZENIA I KONTROLI

W trakcie prac nad wewntrzn adaptacj, NATO wypracowao nowe koncepcje wzajemnych powiza dowdczych, ktre miay zapewni skuteczn koordynacj pomidzy rnymi poziomami dowodzenia, w
293

ramach nowej struktury wojskowej. Te nowe koncepcje odzwierciedlaj bardziej elastyczne podejcie do przeprowadzania misji Sojuszu i speniania zwizanych z tym wymogw. Ich podstawowym zaoeniem jest pynne, wielofunkcyjne podejcie do caej struktury dowodzenia, a najbardziej charakterystyczne elementy to: Relacja dowodzenia "wspierany/wspierajcy". Jest to jeden z kluczowych elementw koncepcji wewntrznych powiza, wedug ktrej tworzona jest nowa struktura. Celem jest przyznanie Radzie Pnocnoatlantyckiej, Komitetowi Wojskowemu oraz dowdcom wojskowym na wszystkich szczeblach wikszej elastycznoci w przenoszeniu najwikszego natenia dziaa, tam gdzie bdzie to najbardziej potrzebne. Wikszy nacisk na prowadzenie dziaa i operacji Sojuszu na poziomie regionalnym. Umoliwia to uwzgldnienie rosncej wspzalenoci pomidzy regionami. Praca nad stworzeniem nowej struktury dowodzenia mocno uwidocznia potrzeb stworzenia regionalnych orodkw dowodzenia zdolnych zarwno do przyjmowania pod swoj komend jednostek zbrojnych, jak i do relokacji si wewntrz i pomidzy regionami dowodzenia, w celu ich odpowiedniego wzmacniania. Elastyczne podejcie do elementw dowodzenia i kontroli (C2), takich jak: okrgi dowodzenia, linie koordynujce i etapowo, co znacznie uatwi przeprowadzanie wicze i operacji. Na przykad, w Dowdztwie Si Sojuszniczych NATO Europa (ACE) konieczne jest stae zatrudnianie i utrzymywanie jedynie tych rodkw dowodzenia i kontroli, ktre s niezbdne do przeprowadzania dziennych dziaa charakterystycznych dla okresu pokoju, na szczeblu strategicznym i regionalnym. Wymg staego utrzymywania okrgw dowodzenia poniej szczebla regionalnego w ACE jest zatem eliminowany i - w ramach nowej struktury - nie ma stale aktywnych Obszarw Operacji Poczonych Dowdztw Strategicznych (JSRC). Zwikszony nacisk na zasad "wielonarodowoci" w odniesieniu do obsady kadrowej nowych kwater wojskowych. Pozwala to na reprezentacj wszystkich pastw czonkowskich na szczeblu dowdztw strategicznych. Uatwia take reprezentacj w caej strukturze dowodzenia tych pastw, ktrych terytorium przylega do innych dowdztw regionalnych, co wzmocni pierwotne zdolnoci do wzmacniania innych jednostek. Skutkiem bdzie take zwikszenie liczby podmiotw reprezentowanych na poziomie JSRC, co uatwi utrzymywanie naleytego

294

przedstawicielstwa pastwom, ktrych terytorium przylega do pastwa mieszczcego siedzib JSRC. Wspomniana adaptacja zostaa zainicjowana w obszarach objtych "Dugoterminow analiz", ktra zostaa rozpoczta w 1994 roku. Typ, liczba i lokalizacja orodkw dowodzenia, ktre bd si skada na struktur dowodzenia, zostay ustalone przez ministrw obrony w 1997 r. Na podstawie tej decyzji w marcu 1999 r., Rada Pnocnoatlantycka zatwierdzia wniosek o aktywowanie kwater, co utorowao drog do penego wdroenia nowej wojskowej struktury dowodzenia. Proces ten rozpocz si we wrzeniu 1999 r.

STRUKTURA WOJSKOWA
Zintegrowana struktura wojskowa obejmuje siy udostpniane NATO przez pastwa czonkowskie uczestniczce w tej strukturze, zgodnie z wczeniej ustalonymi warunkami. Siy te s obecnie zorganizowane w trzech gwnych kategoriach: Jednostki Natychmiastowego i Szybkiego Reagowania, Gwne Jednostki Obronne oraz Siy Wzmocnienia. Jednostki Reagowania to wszechstronne wysoce mobilne siy ldowe, lotnicze i morskie bdce w stanie wysokiej gotowoci, zdolne do szybkiej mobilizacji i przeprowadzenia reakcji wojskowej ju we wczesnej fazie kryzysu. Jednostki Natychmiastowego Reagowania skadaj si z jednostek wojsk ldowych, morskich i powietrznych, takich jak: Stae Siy Morskie NATO Atlantyk i Morze rdziemne oraz Ldowe Siy Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (AMF(L)). Jednostki Szybkiego Reagowania skadaj si z innych jednostek ldowych, powietrznych i morskich, takich jak: Korpus Szybkiego Reagowania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (ARRC) i Wielonarodowa Dywizja (Centrum) (MND(C)). W skad Gwnych Jednostek Obronnych wchodz czynne i mobilizowane siy ldowe, powietrzne i morskie zdolne do odstraszania i obrony przeciwko prbom wymuszenia lub agresji. Siy te obejmuj wielonarodowe i narodowe formacje o rnym poziomie gotowoci bojowej, w tym cztery gwne wielonarodowe korpusy obronne: duskoniemiecki, holendersko-niemiecki i dwa korpusy niemiecko-amerykaskie. Niektre z tych si mog take by angaowane do udziau w "operacjach spoza Artykuu 5". Ponadto istnieje porozumienie okrelajce warunki, w ktrych Korpus Europejski (Eurokorpus), skadajcy si z jednostek z Belgii, Francji, Niemiec, Luksemburga i Hiszpanii, moe by udostpniany NATO w
295

sytuacjach kryzysowych, zarwno jako Gwne Jednostki Obronne jak i Jednostki Reagowania. W kwietniu 2000 roku podobne porozumienia doprowadziy do przekazania dowdztwa operacyjnego Si w Kosowie (KFOR) Eurokorpusowi w ramach rotacji dowdztw operacji prowadzonej pod oglnym zwierzchnictwem NATO. W skad Si Wzmocnienia wchodz inne jednostki o rnym stopniu gotowoci i dostpnoci, ktre mog by uyte do wzmocnienia dowolnego regionu lub obszaru morskiego NATO w celu odstraszania, zarzdzania kryzysowego lub obrony. Siy te dalej dziel si na dwie grupy. Pierwsze z nich s w razie potrzeby umieszczane pod operacyjnym dowdztwem lub operacyjn kontrol jednego z dowdcw wojskowych, zgodnie ze szczegowymi procedurami lub w przypisanych okresach. W drugiej grupie s siy, ktre zostay zadeklarowane przez pastwa czonkowskie jako moliwe do oddania pod operacyjne dowdztwo dowdcy strategicznego w pniejszym czasie, jeli bdzie taka potrzeba. Niektre z powyszych okrele maj precyzyjne wojskowe definicje. Terminy: "dowdztwo" i "kontrola" odnosz si, na przykad, do charakteru zwierzchnictwa, jakie dowdcy wojskowi sprawuj nad oddanymi im siami. W kontekcie midzynarodowym terminy te nie zawsze zachowuj to samo znaczenie, ktre maj w kontekcie czysto narodowym. W przypadku udostpniania NATO swoich si, pastwa czonkowskie oddaj je pod operacyjne dowdztwo lub operacyjn kontrol, co rni si od penego zwierzchnictwa nad wszystkimi operacyjnymi i administracyjnymi aspektami funkcjonowania tych si. Te ostatnie pozostaj bowiem w sferze zobowiza narodowych i s pod kontrol pastw. Oglnie rzecz biorc, wikszo si NATO pozostaje pod penym narodowym zwierzchnictwem a do czasu, gdy zostan one udostpniane Sojuszowi do wypenienia konkretnych dziaa, zgodnie z decyzj podjt na szczeblu politycznym. Wyjtkiem od tej reguy s: zintegrowane sztaby w rnych dowdztwach wojskowych NATO; elementy struktury zintegrowanej obrony powietrznej, wcznie z Powietrznym Systemem Wykrywania i Kontroli (AWACS); niektre jednostki cznoci; a take Stae Siy Morskie i inne jednostki wchodzce w skad wyej opisanych Si Reagowania.

Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR)

Gwnym zadaniem Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa jest przyczynianie si do zachowania pokoju, bezpieczestwa i
296

integralnoci terytorialnej pastw czonkowskich Sojuszu. W przypadku faktu lub bezporedniej groby agresji, SACEUR jako naczelny dowdca, odpowiada za podjcie wszystkich rodkw wojskowych - w ramach swoich zdolnoci i uprawnie - aby zademonstrowa solidarno i gotowo do utrzymania integralnoci terytorium Sojuszu, ochroni swobod obszarw morskich i ywotnych powiza gospodarczych, a take zachowa lub przywrci bezpieczestwo w powierzonym mu obszarze. SACEUR zajmuje si planowaniem wojskowym, w tym okrelaniem i wnioskowaniem o przydzielenie si niezbdnych do wypeniania penego zakresu zada Sojuszu, takich jak: promowanie stabilnoci, przyczynianie si do zarzdzania kryzysowego oraz zapewnianie skutecznej obrony. Przedstawia on politycznym i wojskowym wadzom Sojuszu wytyczne odnonie do wszelkich zagadnie wojskowych, ktre mog mie wpyw na jego zdolno do wypeniania powierzonych mu obowizkw. SACEUR ma bezporedni dostp do szefw sztabw pastw czonkowskich i moe w razie potrzeby komunikowa si ze stosownymi wadzami pastwowymi, jeli uatwi to wypenianie jego misji. Podobnie jak Przewodniczcy Komitetu Wojskowego, rwnie Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa peni wan funkcj jako osoba publiczna oraz wysoki rang rzecznik wojskowy Kwatery Gwnej Si Sojuszniczych NATO Europa (SHAPE). Poprzez wasne dziaania i dziki wsppracy z podlegym mu personelem do spraw informacji publicznej, utrzymuje on regularne kontakty z przedstawicielami prasy i innych mediw oraz skada oficjalne wizyty w pastwach, z ktrymi NATO rozwija dialog, wspprac i partnerstwo. Odpowiada rwnie za rozwijanie kontaktw wojskowych z pastwami nalecymi do Partnerstwa dla Pokoju.

Dowdztwo Si Sojuszniczych NATO Europa (ACE)

Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych Europa (SACEUR) jest najwyszym dowdc wojskowym Strategicznego Sojuszniczego Dowdztwa (SC) Europa. Stanowisko to sprawuje admira lub genera amerykaskich si zbrojnych. Dowdztwo sprawowane jest z Kwatery Gwnej Si Sojuszniczych Europa NATO (SHAPE) w Casteau koo Mons w Belgii. Zadaniem ACE jest zapewnienie bezpieczestwa w obszarze rozcigajcym si od pnocnych kracw Norwegii po Europ poudniow wraz z caym basenem Morza rdziemnego, od linii brzegowej Atlantyku a po wschodni granic Turcji, cznie z obszarem wok Wysp Kanaryjskich i towarzyszc mu przestrzeni powietrzn. Oglny obszar to prawie 2 mln kilometrw kwadratowych ldu, ponad 3 mln kilometrw kwadratowych
297

morza oraz ludno szacowana na okoo 320 milionw. W przypadku kryzysu, Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa - w ramach kompetencji otrzymanych od politycznych wadz Sojuszu - przejmuje odpowiedzialno za wdraanie wojskowych rodkw zmierzajcych do obrony, ochrony bezpieczestwa lub przywrcenia integralnoci obszaru Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa. W skad Dowdztwa Si Sojuszniczych Europa wchodz dwa dowdztwa regionalne podlege Naczelnemu Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa: Siy Sojusznicze Europa Pnocna (AFNORTH): Brunssum (Holandia). Siy Sojusznicze Europa Poudniowa (AFSOUTH): Neapol (Wochy).

Siy Sojusznicze Europa Pnocna (AFNORTH):

Brunssum (Holandia) Obszar dziaania tego dowdztwa obejmuje: Belgi, Dani, Holandi, Luksemburg, Niemcy, Norwegi, Polsk, Republik Czesk i Wielk Brytani. W jego skad wchodz rwnie: Morze Pnocne, Morze Irlandzkie, Kana La Manche, cieniny Skagerrak i Kattegat, cieniny Sund i Belts oraz Morze Batyckie. Stanowisko dowdcy sprawuje niemiecki lub brytyjski admira lub genera. Siom Sojuszniczym Europa Pnocna podlegaj: Dwa dowdztwa skadowe: - Sojusznicze Siy Powietrzne Pnoc: Ramstein (Niemcy); - Sojusznicze Siy Morskie Pnoc: Northwood (Wielka Brytania); Trzy wsplne dowdztwa subregionalne: - Wsplne Centrum Dowodzenia Centrum: Heidelberg (Niemcy); - Wsplne Centrum Dowodzenia Pnocny Wschd: Karup (Dania); - Wsplne Centrum Dowodzenia Pnoc: Stavanger (Norwegia).

Siy Sojusznicze Europa Poudniowa (AFSOUTH):

Neapol (Wochy) Obszar dziaania AFSOUTH obejmuje okoo 4 miliony kilometrw kwadratowych, w tym terytoria: Grecji, Hiszpanii, Turcji, Wgier i Woch. W jego skad wchodz rwnie: Morze Czarne, Morze Azowskie, cay basen
298

Morza rdziemnego i obszar Atlantyku przylegy do Cieniny Gibraltarskiej na wschd od poudnika 70 23' 48'', obszar wok Wysp Kanaryjskich oraz towarzyszca mu przestrze powietrzna. Region ten jest fizycznie oddzielony od obszaru Si Sojuszniczych Europa Pnocna przez pastwa nienalece do NATO (Szwajcari i Austri). Dowdc jest Amerykanin w randze admiraa lub generaa armii. W skad podlegych mu dowdztw wchodz: Dwa dowdztwa skadowe: - Sojusznicze Siy Powietrzne NATO Europa Poudniowa: Neapol (Wochy); - Sojusznicze Siy Morskie NATO Europa Poudniowa: Neapol (Wochy). Cztery wsplne dowdztwa subregionalne: - Wsplne Centrum Dowodzenia Poudnie, Werona (Wochy); - Wsplne Centrum Dowodzenia Poudniowe Centrum: Larissa (Grecja); - Wsplne Centrum Dowodzenia Poudniowy Wschd: Izmir (Turcja); - Wsplne Centrum Dowodzenia Poudniowy Zachd: Madryt (Hiszpania).

Inne sztaby i dowdztwa podlege SACEUR

Sztaby i dowdztwa podlege SACEUR i zwizane przede wszystkim z siami reagowania to: Sztab Powietrznych Si Reagowania (RF(A)S): Kalkar (Niemcy); Siy Powietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF): Geilenkirchen, (Niemcy); Korpus Szybkiego Reagowania Sojuszniczego Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (ARRC): Rheindahlen (Niemcy); Wielonarodowa Dywizja (Centrum) (MND(C)): Rheindahlen (Niemcy); Wielonarodowa Dywizja (Poudnie) (MNS(S)) (na etapie formowania i ustalania siedziby); Stae Siy Morskie Morze rdziemne (STANAVFORMED);
299

Ldowe Siy Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (AMF(L)): Heidelberg (Niemcy); Siy do Zwalczania Min Pnoc (MCMFORNORTH); Siy do Zwalczania Min Obszar rdziemnomorski (MCMFORMED).

Sztab Powietrznych Si Reagowania (RF(A)S)

Siy Powietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania zostay utworzone w nastpstwie decyzji Komitetu Planowania Obrony z grudnia 1978 r. o pozyskaniu na wasno NATO Powietrznego Systemu Ostrzegania i Kontroli (AWACS), ktry zapewniby obserwacj z powietrza oraz dowodzenie i kontrol dla wszystkich dowdztw NATO. Siy Powietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF) to najwikszy wsplnie finansowany program zbrojeniowy Sojuszu. NAEWF to w peni operacyjna, wielonarodowa jednostka skadajca si z dwu komponentw: E-3A, w ktrego skad wchodzi 18 samolotw typu E-3A, a orodkiem dziaania jest Gwna Baza Operacyjna (MOB) w Geilenkirchen w Niemczech oraz E-3D, w skad ktrego wchodzi 7 samolotw typu E-3D bdcych wasnoci Wielkiej Brytanii i obsugiwanych przez to pastwo. Samoloty te stacjonuj w bazie RAF w Waddington w Wielkiej Brytanii. NAEWF zapewniaj zdolno do prowadzenia obserwacji z powietrza i wczesnego ostrzegania. W znaczcy sposb podnosi to skuteczno dowodzenia i kontroli si NATO dziki moliwoci przekazywania danych bezporednio z samolotw Powietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania i Kontroli (AWACS) do centrw dowodzenia i kontroli si ldowych, morskich i powietrznych. Wszystkie samoloty s wyposaone w zaawansowane technicznie systemy radarowe zdolne do wykrywania jednostek latajcych z duej odlegoci, na bardzo rozlegych obszarach.

Korpus Szybkiego Reagowania Sojuszniczego Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (ARRC)

Korpus Szybkiego Reagowania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa jest komponentem Si Szybkiego Reagowania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (ACE). Jego rol jest zachowywanie gotowoci do rozlokowania w caym obszarze ACE, w celu ewentualnego uzupenienia lub wzmocnienia miejscowych si zbrojnych. Podczas pokoju Korpus skada si z dziesiciu przydzielonych dywizji oraz jednostek
300

korpusu z 14 pastw czonkowskich, co pozwala na natychmiastow reakcj na bardzo zrnicowane sytuacje i warunki. Szerokie spektrum zdolnoci umoliwia precyzyjne dostosowanie si do wielopostaciowych i nieprzewidywalnych zagroe. Podlego operacyjna, skad i wielko Korpusu Szybkiego Reagowania zaley od: rodzaju kryzysu, jego obszaru, znaczenia politycznego oraz zdolnoci i dostpnoci si regionalnych lub lokalnych. Istotn rol odgrywa rwnie manewrowo poszczeglnych jednostek, dostpno rodkw transportu, odlego i stan infrastruktury pastwa czonkowskiego, na terytorium ktrego maj by rozlokowane siy. Kwatera Gwna Korpusu Szybkiego Reagowania moe wystawi do czterech dywizji wraz z jednostkami korpusu. Gwne jednostki udostpniane Korpusowi to: narodowe dywizje z: Grecji, Niemiec, Stanw Zjednoczonych i Turcji oraz - na mocy specjalnych uzgodnie o koordynacji dziaa - hiszpaska dywizja szybkiego reagowania; kadubowe dywizje pod kierunkiem jednego z pastw sprzymierzonych: brytyjska dywizja z woskim kontyngentem, brytyjska z duskim kontyngentem oraz woska z kontyngentem portugalskim; Wielonarodowa Dywizja (Centrum) (MND(C)) skadajca si z oddziaw: belgijskich, brytyjskich, holenderskich i niemieckich; Wielonarodowa Dywizja (Poudnie) formowania i ustalania siedziby); (MND(S)) (na etapie

jednostki korpusu - gwnie brytyjskie, ze znaczcym udziaem innych pastw sprzymierzonych.

Kwatera Gwna Korpusu Szybkiego Reagowania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa ma charakter midzynarodowy i mieci si w Rheindahlen (Niemcy). W czasie pokoju podlega zwierzchnictwu Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR), natomiast Kwatera Gwna Wielonarodowej Dywizji (Centrum) (MND(C)) podlega operacyjnemu dowdztwu Dowdcy ARRC. Pozostae dywizje i jednostki przechodz pod kontrol operacyjn SACEUR z chwil ich rozwinicia. Dowdc ARRC jest Brytyjczyk w randze generaa broni. 20 grudnia 1995 r. Kwatera Gwna ARRC obja po raz pierwszy dowdztwo nad ldowym komponentem kierowanych przez NATO Pokojowych Si Implementacyjnych (IFOR) w Boni i Hercegowinie.
301

Morskie Siy Natychmiastowego Reagowania

W ramach Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa dziaaj trzy zgrupowania Morskich Si Natychmiastowego Reagowania. Stae Siy Morskie Morze rdziemne (STANAVFORMED) skadaj si z niszczycieli lub fregat i - w czasie napi lub kryzysu - stanowi trzon wielonarodowych si morskich podlegych SACEUR. Dwa zgrupowania Staych Si Morskich wyposaone w rodki zwalczania min MCMFORNOTH i MCMFORMED - utrzymuj w staej gotowoci rodki zwalczania min (MCM) przeznaczone gwnie do uytku regionalnego w obszarach AFNOTH i AFSOUTH. Zgrupowania te znajduj si pod operacyjnym dowdztwem SACEUR i mog by rozwijane w dowolnym miejscu i czasie, na caym terytorium NATO. Siy te zapewniaj sta obecno NATO na podlegym mu obszarze morskim i nieustannie, w widoczny sposb przypominaj o solidarnoci i spjnoci Sojuszu. S one szybko dostpnym rodkiem odstraszania i wnosz istotny wkad do zdolnoci operacyjnych Sojuszu. Stae Siy Morskie Morze rdziemne (STANAVFORMED) zostay utworzone w kwietniu 1992 r., zastpujc dawne Siy Morskie Szybkiego Reagowania Obszaru Morza rdziemnego (NAVOCFORMED) utworzone w 1969 r. Siy te s wyposaone w niszczyciele i fregaty udostpnione przez siy morskie pastw sprzymierzonych w tym regionie podlege Dowdztwu Si Sojuszniczych NATO Europa. Od czasu do czasu w dziaaniach uczestnicz rwnie okrty innych pastw czonkowskich NATO. MCMFORNORTH zastpiy w 1998 r. Stae Siy Morskie Kana La Manche. Skadaj si gwnie z jednostek pastw pooonych w Regionie Pnocnym. Czasami do dziaa wczane s rwnie siy morskie innych pastw.

Siy Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych Europa (AMF)

AMF zostay utworzone w 1960 r. jako niewielkie siy wielonarodowe, ktre mog by w krtkim czasie wysane w dowolny zagroony obszar podlegy Dowdztwu Si Sojuszniczych NATO Europa. Kwatera Gwna AMF mieci si w Heidelbergu (Niemcy). Rol tych si jest demonstrowanie solidarnoci Sojuszu oraz jego zdolnoci i determinacji do stawienia czoa wszystkim formom agresji skierowanej przeciwko ktremukolwiek z pastw czonkowskich Sojuszu. Siy Szybkiej Dyslokacji zostay po raz pierwszy aktywnie wykorzystane podczas wojny w Zatoce Perskiej w styczniu 1991 roku, kiedy cz ich komponentu powietrznego zostaa wysana do
302

poudniowo-wschodniej Turcji, jako widomy znak solidarnoci NATO w obliczu potencjalnego zagroenia terytorium Sojuszu. Czon ldowy tych si o strukturze brygadowej w sile 5 tysicy onierzy skada si z jednostek przydzielonych przez 14 pastw sprzymierzonych. Skad Si Szybkiej Dyslokacji zosta dostosowany tak, aby spenia wymogi wynikajce z nowej roli AMF w ramach Si Natychmiastowego Reagowania NATO (IRF) - zoonych z jednostek powietrznych (IRF(A)) i ldowych (IRF(L)), do ktrych wkad wnosi wikszo pastw czonkowskich NATO.

Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT)

Gwnym zadaniem Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Atlantyk jest przyczynianie si do rozwoju zdolnoci wojskowych niezbdnych do zachowania pokoju, bezpieczestwa i integralnoci terytorialnej pastw czonkowskich Sojuszu. SACLANT peni swoje obowizki pod oglnym zwierzchnictwem politycznym Rady Pnocnoatlantyckiej lub Komitetu Planowania Obrony. W przypadku, gdy agresja faktycznie ma miejsce lub wydaje si nieunikniona, SACLANT - jako gwnodowodzcy - odpowiada w ramach swoich moliwoci i kompetencji za wykorzystanie wszystkich rodkw wojskowych niezbdnych do zademonstrowania solidarnoci Sojuszu i jego gotowoci do obrony integralnoci wasnego terytorium, ochrony wolnoci obszarw morskich i ywotnych powiza gospodarczych, a take do zachowania lub przywrcenia bezpieczestwa na powierzonym mu obszarze. SACLANT jest dowdc strategicznym NATO, a jego kwatera znajduje si w Ameryce Pnocnej. Z tego wzgldu odgrywa on rwnie znaczc rol w utrzymywaniu wizi transatlantyckich pomidzy Europ i Ameryk Pnocn. Podobnie jak Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR), SACLANT doradza politycznym i wojskowym wadzom NATO w sprawach wojskowych. Ma take bezporedni dostp do szefw obrony, ministrw obrony i szefw rzdw pastw czonkowskich, ilekro wymagaj tego okolicznoci. Kwatera Gwna Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych Atlantyk znajduje si w Norfolk w stanie Virginia w USA.

Dowdztwo Si Sojuszniczych Atlantyk (ACLANT)

Obszar dziaania Dowdztwa Si Sojuszniczych Atlantyk rozciga si od Bieguna Pnocnego do Zwrotnika Raka oraz od wschodniego
303

wybrzea Ameryki Pnocnej po zachodnie wybrzea Afryki i Europy cznie z Portugali, ale bez Kanau La Manche, Wysp Brytyjskich i Wysp Kanaryjskich. NATO jest Sojuszem Atlantyckim, ktrego pokojowy byt gospodarczy oraz przetrwanie w czasie wojny zale od najwaniejszych szlakw morskich. Podstawowym zadaniem ACLANT jest zatem przyczynianie si do bezpieczestwa w obszarze atlantyckim poprzez ochron szlakw morskich zapewniajcych czno pastwom sprzymierzonym, wspieranie operacji ldowych i ldowo-morskich, a take ochron rozmieszczania sojuszniczego morskiego komponentu odstraszania nuklearnego. Koncepcja Strategiczna Sojuszu, zatwierdzona przez szefw pastw i rzdw podczas Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 roku, odzwierciedla szerokie pojmowanie spraw bezpieczestwa, ktre w szczeglny sposb akcentuje zapobieganie kryzysom i zarzdzaniem kryzysowym. Zgodnie z tym podejciem, struktury morskich si zbrojnych NATO zostay dostosowane tak, aby sprosta potrzebom wspczesnego rodowiska bezpieczestwa i zapewni szereg opcji niezbdnych do reagowania w czasie pokoju, a take w warunkach kryzysu lub konfliktu. Nowa struktura dowodzenia wojskowego w NATO eliminuje konieczno staego utrzymywania obszarw dowodzenia poniej szczebla strategicznego. Istnieje pi gwnych podlegych dowdztw, w tym trzy regionalne kwatery gwne, ktre podlegaj bezporednio Naczelnemu Dowdcy Si Sojuszniczych Atlantyk (SACLANT). Kada z regionalnych kwater gwnych odpowiada przed SACLANT za planowanie i wykonywanie wojskowych dziaa i ustale Sojuszu w czasie pokoju, kryzysu lub konfliktu, w tym za podejmowanie dziaa, ktre mog by, w razie potrzeby, im zlecone do wykonania na obszarze dziaania ACLANT lub poza nim. Pi gwnych podlegych dowdztw to:

Dowdztwo Regionalne Wschodni Atlantyk (RHQ EASTLANT)

Northwood, Wielka Brytania Gwnym zadaniem RHQ EASTLAND jest przyczynianie si do pokoju, bezpieczestwa i integralnoci terytorialnej pastw czonkowskich w caym obszarze dziaania Dowdztwa Si Sojuszniczych Atlantyk (ACLANT). Gwnodowodzcym Dowdztwa Regionalnego Wschodni Atlantyk (CINCEASTLAND) jest admira brytyjski.
304

Gwnodowodzcy Dowdztwa Regionalnego Wschodni Atlantyk (CINCEASTLAND) peni podwjn rol - jako dowdca regionalny w strukturze Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (w ramach swoich kompetencji jako CINCEASTLAND) oraz jako dowdca komponentu podlegego CINCNORTH (w ramach swoich kompetencji jako Dowdca Grupy Pnocnej Si Sojuszniczych Morskich - COMNAVNORTH). Dziaanie w ramach linii dowodzenia obu dowdcw strategicznych NATO umoliwia RHQ EASTLANT koordynowanie ruchw si zbrojnych oraz spjne operacje morskie wymagajce zaangaowania obu dowdcw strategicznych. CINCEASTLAND w imieniu Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Atlantyk odpowiada za administracyjny i operacyjny nadzr nad Staymi Siami Morskimi Atlantyk (STANAVFORLANT).

Stae Siy Morskie Atlantyk (STANAVFORLANT)

Stae Siy Morskie Atlantyk (STANAVFORLANT) s jednostk morsk utrzymywan stale w warunkach pokoju, wyposaon w niszczyciele, krowniki i fregaty z si morskich rnych pastw czonkowskich NATO. Siy te dziaaj, s szkolone i odbywaj wiczenia jako grupa, co zapewnia biec weryfikacj aktualnie stosowanych procedur i taktyk oraz efektywnoci si morskich NATO. Od chwili utworzenia - to jest od 1967 r. - siy te wykorzystyway czn liczb piciuset okrtw i zatrudniay ponad 150 000 penicych sub mczyzn i kobiet. Co roku uczestnicz w serii planowych wicze o formacie natowskim i midzynarodowym, ktrych celem jest utrzymanie gotowoci i promowanie interoperacyjnoci. Ich dziaanie jest widocznym, praktycznym przykadem solidarnoci pastw sprzymierzonych i wsppracy transatlantyckiej. Ostatnie wiczenia udowodniy rwnie zdolno tych si do przeprowadzania operacji wspierania pokoju i dziaa humanitarnych poza tradycyjnym obszarem odpowiedzialnoci Sojuszu, zgodnie z polityk NATO, ktrej celem jest szerzenie bezpieczestwa w caym obszarze euroatlantyckim.

Dowdztwo Regionalne Zachodni Atlantyk (RHQ WESTLANT)

Norfolk, Virginia Podstawowym zadaniem Dowdztwa Regionalnego Zachodni Atlantyk (RHQ WESTLANT) jest przyczynianie si do zachowania pokoju, bezpieczestwa i integralnoci terytorialnej pastw czonkowskich Sojuszu w obszarze dziaania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Atlantyk
305

(ACLANT). Gwnodowodzcym Dowdztwa Regionalnego Zachodni Atlantyk (CINCWESTLANT) jest amerykaski admira. Najbardziej znaczc rol RHQ WESTLANT w czasie kryzysu lub wojny jest zapewnienie bezpiecznego tranzytu z Ameryki Pnocnej do Europy najwaniejszych transportw umoliwiajcych wzmocnienie si lub uzupenienie zapasw, w celu wspierania penego spektrum si NATO dziaajcych w dowolnym miejscu, w obszarze podstawowej odpowiedzialnoci NATO i poza nim. W czasie pokoju Gwnodowodzcy Dowdztwa Regionalnego Zachodni Atlantyk (CINCWESTLANT) sponsoruje poczone midzynarodowe wiczenia oraz dziaania Partnerstwa dla Pokoju. Utrzymuje rwnie operacyjn kontrol nad siami NATO przydzielonymi do tego dowdztwa i zapewnia im wsparcie.

Dowdztwo Regionalne Poudniowy Atlantyk (RHQ SOUTHLANT)

Lizbona, Portugalia Podstawowym zadaniem Dowdztwa Regionalnego Poudniowy Atlantyk (RHQ SOUTHLANT) jest przyczynianie si do zachowania pokoju, bezpieczestwa i integralnoci terytorialnej pastw czonkowskich Sojuszu w obszarze dziaania Dowdztwa Si Sojuszniczych Atlantyk (ACLANT). Gwnodowodzcym Dowdztwa Regionalnego Poudniowy Atlantyk (CINCSOUTHLANT) jest Portugalczyk w randze admiraa. Jako dowdca obszaru Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Atlantyk graniczcego z poudniow czci obszaru Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa, Gwnodowodzcy Dowdztwa Regionalnego Poudniowy Atlantyk (CINCSOUTHLANT) moe koordynowa ruchy si zbrojnych oraz spjne operacje morskie prowadzone po obu stronach znaczcego odcinka poudniowo-wschodniej granicy pomidzy obszarami europejskiego i atlantyckiego dowdztwa regionalnego.

Flota Uderzeniowa Atlantyk (STRIKFLTLANT)

Norfolk, Virginia Dowdca Floty Uderzeniowej Atlantyk (COMSTRIKFLTLANT) jest gwnym dowdc podlegym Naczelnemu Dowdcy Si Sojuszniczych, waciwym dla dziaa morskich. W zwizku z tym, jego podstawowym zadaniem jest odstraszanie groby agresji poprzez osignicie i
306

utrzymanie prymatu morskich si sojuszniczych na Atlantyku oraz zapewnienie integralnoci szlakw morskich zapewniajcych NATO odpowiedni czno i transport. Dowdc Floty Uderzeniowej Atlantyk jest Amerykanin w randze admiraa. Skad tego ugrupowania si moe by precyzyjnie dostosowany do zarzdzania konkretnymi sytuacjami kryzysowymi w rnych fazach ich rozwoju, wspierania dziaa si powietrznych oraz si ldowo-morskich i morskich, a take do bezporedniego wspierania ldowych i powietrznych operacji dowodzonych przez Dowdztwo Si Sojuszniczych NATO Europa. Wkad w formowanie tych si wnosz: Belgia, Dania, Holandia, Kanada, Norwegia, Portugalia, RFN, Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. W przypadku wybuchu wojny STRIKFLTLANT moe potencjalnie dysponowa kontyngentem zoonym z 3-4 grup bojowych okrtw transportowych, 1-2 jednostek zadaniowych przeznaczonych do zwalczania okrtw podwodnych, jednostki si ldowo-morskich oraz okoo 22 tys. holenderskich, brytyjskich i amerykaskich onierzy marines. wiczenia NATO odbywaj si regularnie w realistycznie odwzorowanych warunkach rodowiskowych, tak aby zapewni interoperacyjno si przydzielonych do tej floty oraz wzmocni procedury dowodzenia i kontroli.

Dowdztwo Okrtw Podwodnych Obszaru Atlantyk (SUBACLANT)

Norfolk, Virginia Gwnodowodzcy Dowdztwa Okrtw Podwodnych Obszaru Atlantyku (COMSUBACLANT) jest gwnym doradc Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Atlantyk w sprawie okrtw podwodnych oraz podmorskich dziaa wojennych. Jest nim Amerykanin w randze admiraa. Dowdztwo Okrtw Podwodnych Obszaru Atlantyku zapewnia Dowdztwu Si Sojuszniczych NATO Atlantyk zdolno do koordynowania dziaa, a take utrzymuje bezporednie kontakty z Dowdztwem Si Sojuszniczych NATO Europa w dziedzinie zarzdzania polityk i doktryn Sojuszu odnonie do okrtw podwodnych. Dowdztwo jest przede wszystkim koordynujcym orodkiem wadzy oraz podstawowym rdem operacyjnych i taktycznych doktryn odnonie do okrtw podwodnych, na potrzeby obu dowdztw strategicznych.
307

Centrum Bada Podwodnych (SACLANT)

La Spezia, Wochy Rola i struktura Centrum Bada Podwodnych (SACLANT) - bdcego integraln czci struktury gwnych dowdztw podlegych ACLANT przedstawione s w rozdziale 14 (Badania i technologie).

Grupa Regionalnego Planowania Kanada-Stany Zjednoczone

Grupa Regionalnego Planowania Kanada-Stany Zjednoczone skada si z wojskowych przedstawicieli Kanady i Stanw Zjednoczonych. Jej funkcj jest koordynowanie wysikw obronnych w regionie NATO pokrywajcym si z terytoriami Kanady i Stanw Zjednoczonych. W tym regionie nie ma jednego oglnego dowdcy. Rozwizania w dziedzinie dowodzenia polegaj zatem na wykorzystaniu istniejcych struktur kanadyjskich i amerykaskich si zbrojnych oraz Systemu Obrony Powietrznej Ameryki Pnocnej (NORAD), poza przypadkami, gdy odpowiednie wadze wojskowe i pastwowe stwierdz, e niezbdne jest utworzenie innych poczonych kwater do sprawowania takiego dowodzenia. Zadaniem Grupy Regionalnego Planowania Kanada-Stany Zjednoczone jest planowanie wojskowe niezbdne do zachowania pokoju, bezpieczestwa i integralnoci terytorialnej w obrbie terytoriw Kanady i Stanw Zjednoczonych. W skad zwizanych z tym obowizkw wchodzi: dbao o porozumienia i rozwizania odnonie do stacjonowania i ochrony strategicznych si nuklearnych w tym regionie; wczesne ostrzeganie i obrona powietrzna; ochrona potencjau przemysowego, ktry moe suy celom wojskowym oraz potencjau wojskowego; a take obrona przeciwko dziaaniom wojskowym stanowicym zagroenie dla bezpieczestwa tego regionu. Grupa Regionalnego Planowania Kanada-Stany Zjednoczone skada si z Komitetu Szefw Sztabw (COSC), Komitetu Planowania Regionalnego (RPC), Zespou Roboczego Komitetu Planowania Regionalnego (RPC WT) oraz sekretariatu mieszczcego si w Waszyngtonie. Na spotkania Komitetu Planowania Regionalnego (RPC) mog by take zapraszani obserwatorzy z Midzynarodowego Sztabu Wojskowego NATO i dowdcy strategiczni NATO. Szef Sztabu Obrony Kanady oraz Przewodniczcy Poczonych Szefw Sztabw USA odpowiadaj przed Komitetem Wojskowym NATO za koordynacj w kwestiach zwizanych z NATO w obrbie terytoriw
308

Kanady i Stanw Zjednoczonych. Wynika std, midzy innymi, obowizek przygotowania i zatwierdzania planw obrony wspomnianego obszaru, ktre s przekazywane przewodniczcemu Komitetu Wojskowego NATO; utrzymywania w razie potrzeby kontaktw z przewodniczcym Komitetu Wojskowego, Dowdcami Strategicznymi NATO i innymi agendami NATO; a take nadzorowania szkolenia i wicze prowadzonych w ramach NATO i Partnerstwa dla Pokoju w obszarze terytorium Kanady i Stanw Zjednoczonych.

ROZSZERZENIE NATO i AKCESJA NOWYCH PASTW

CZONKOWSKICH
Podstawowym celem otwierania si Sojuszu na przyjcie nowych czonkw jest wzmocnienie stabilnoci w caej Europie, a nie poszerzenie wojskowych wpyww NATO, zwikszenie zdolnoci lub zmienienie charakteru jego podstawowego potencjau obronnego. Zbiorowe gwarancje bezpieczestwa NATO i jego zaleno od wielonarodowej struktury si w najprostszy sposb prowadz do osignicia wyej wspomnianego celu, w oparciu o podzia ryzyka i odpowiedzialnoci oraz udzia we wsplnych kosztach. Otwarcie Sojuszu na akcesj trzech nowych pastw czonkowskich w 1999 r. oraz wpyw partnerstwa i wsppracy w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju pozwalaj w wymiarze wojskowym na zwrcenie si ku realizacji obecnych i przyszych potrzeb. Sugeruje to potrzeb pozyskania i rozwoju bardziej mobilnych i elastycznych zdolnoci majcych uatwi szybkie reagowanie, wzmacnianie si oraz spenianie innych wymogw w dziedzinie zarzdzania kryzysowego. Nowe pastwa czonkowskie uczestnicz w penym zakresie misji i zada NATO. Razem z innymi pastwami uczestniczcymi w zintegrowanej strukturze dowodzenia wojskowego, s aktywnie wczone w planowanie, tworzenie i obsug kadrow struktur si NATO. Podczas Szczytu Madryckiego, ktry odby si w lipcu 1997 r., Polska, Republika Czeska i Wgry zostay zaproszone do rozpoczcia negocjowania z Sojuszem swojej akcesji. Zakoczenie negocjacji i podpisanie protokow akcesyjnych nastpio przed kocem 1997 r. Wspomniane trzy nowe pastwa czonkowskie przystpiy do Sojuszu w marcu 1999 r. W okresie przejciowym, rwnolegle do przebiegu procesu politycznego, zarwno w tych pastwach, jak i wewntrz NATO podejmowano intensywn prac majc na celu umoliwienie siom zbrojnym Polski, Republiki Czeskiej i Wgier dostosowanie ich przyszej roli tak, aby proces wczania do wojskowych struktur Sojuszu mg by efektywnie przeprowadzony. Odbyway si przedakcesyjne briefingi i dyskusje, ktre miay przygotowa
309

kade z pastw do wypeniania zobowiza zwizanych z ich przyszym czonkostwem w Sojuszu. Celem byo rwnie zapoznanie ich z procedurami i praktykami stosowanymi w NATO. Przygotowania te pozwoliy okreli form uczestniczenia kadego z tych pastw w strukturach NATO, wypracowa metody ich integracji, a take uatwi wczanie ich w dziaania Sojuszu w okresie poprzedzajcym akcesj.

DZIAANIA I INICJATYWY PARTNERSTWA DLA POKOJU

W oglnych ramach inicjatywy Partnerstwa dla Pokoju, a szczeglnie w kontekcie Procesu Planowania i Oceny Wykonania PdP podjto szereg , dziaa i inicjatyw wojskowych zmierzajcych do wzmocnienia powiza pomidzy NATO i pastwami partnerskimi. Wspomniane dziaania i inicjatywy nie ograniczaj si do udziau w wiczeniach wojskowych, ale obejmuj midzy innymi moliwo uczestniczenia w kursach organizowanych przez Akademi Obrony NATO w Rzymie oraz Szko NATO (SHAPE) w Oberammergau. Zgodnie z wspomnianymi wczeniej ustaleniami, pastwa uczestniczce w Partnerstwie dla Pokoju zostay rwnie zaproszone do zgaszania kandydatw na stanowiska w Jednostkach Sztabowych Partnerstwa dla Pokoju zlokalizowanych w rnych wojskowych orodkach dowodzenia NATO i biorcych aktywny udzia w planowaniu i realizacji dziaa PdP . Oficerowie z pastw partnerskich objli rwnie midzynarodowe funkcje w ramach Midzynarodowego Sztabu Wojskowego w Komrce Koordynacji Partnerstwa (PCC) (patrz rozdzia 3). Skala zaangaowania personelu z pastw partnerskich w planowanie wicze, tworzenie koncepcji i doktryny Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF), a take ich obecno w orodkach dowodzenia CJTF s rwnie , przedmiotem analizy. Odnotowano szybki postp we wdraaniu wielu z tych rodkw. Okoo 20 pastw nalecych do Partnerstwa uczestniczyo w wiczeniach NATO - Zarzdzanie Kryzysowe (NATO - Crisis Management), ktre odbyway si od 12 do 18 lutego 1998 r. Te wiczenia sztabowe (niezwizane z rzeczywistym rozmieszczaniem oddziaw) miay na celu testowanie i wiczenie dziaa, ktre byyby podjte przez NATO - we wsppracy z Partnerami - podczas przeprowadzania operacji wspierania pokoju w hipotetycznej sytuacji kryzysowej, zgodnie z mandatem "przyznanym" przez ONZ. Inna cz tych wicze polegaa na "udziale" pastw nalecych do NATO i Partnerstwa dla Pokoju w reagowaniu na awarie zwizane ze sprztem bojowym i materiaem wojskowym.
310

Podczas realizacji tych dziaa oraz poprzez wspprac zwizan z innymi tematami i dziaaniami okrelonymi jako Obszary Wsppracy PdP , szczegln uwag powica si zwikszaniu przejrzystoci odnonie do dziaa wojskowych oraz wzmacnianiu konsultacji i wsppracy. Podczas wicze NATO/PdP, na przykad zwizanych z poszukiwaniami i ratownictwem oraz misjami humanitarnymi i operacjami wspierania pokoju, szczeglny nacisk kadzie si na rozwj zdolnoci i gotowoci uczestniczcych pastw do podejmowania takich dziaa. Rwnoczenie pogbia si i umacnia wzajemne zrozumienie pomidzy jednostkami funkcjonujcymi w ramach rnych systemw i procedur wojskowych. Zarwno w wojskowych orodkach dowodzenia, jak i w ramach si uczestniczcych w wiczeniach szczeglnie akcentowany jest take wymiar midzynarodowy. Uatwio to przejcie do bardziej zoonych form wicze NATO/PdP, angaujcych jednostki wojskowe na wyszych szczeblach. Proces ten okazuje si wzajemnie korzystny dla NATO i pastw partnerskich, jako e pozwala na zdobycie cennych dowiadcze wynikajcych ze wsppracy w ramach wsplnych wicze.

ROZSZERZONE KONSULTACJE I WSPPRACA WOJSKOWA

Po Szczycie Madryckim, ktry odby si w czerwcu 1997 r. powoano do ycia wiele nowych instytucji o charakterze zarwno politycznym, jak i wojskowym, co byo czci procesu wzmacniania konsultacji i wsppracy oraz wprowadzania rodkw zwikszajcych przejrzysto. W uzupenieniu dziaa Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC), Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja (PJC) oraz Komisji NATO-Ukraina (NUC) - ktre dziaaj na paszczynie cywilnej oraz politycznej, zostay omwione we wczeniejszych rozdziaach - w rnych formuach odbywaj si spotkania, ktre maj umoliwi zarzdzanie wojskow stron dziaa tych instytucji wsppracy wielostronnej i dwustronnej. Posiedzenia Komitetu Wojskowego Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPMC) s obecnie okazj do dyskusji i wymiany pogldw na sprawy wojskowe w gronie wszystkich pastw EAPC. Na podobnej zasadzie - aby uatwi blisze powizania wspierajce szczeglne stosunki pomidzy NATO i Rosj - pod auspicjami Staej Wsplnej Rady zinstytucjonalizowano spotkania przedstawicieli wojskowych i szefw sztabw (PJC-MR/CS) analogiczne spotkania organizowane s z Ukrain na szczeblu przedstawicieli wojskowych (MC/PS z Ukrain) oraz na szczeblu szefw sztabw (MC/CS z Ukrain).
311

Posiedzenia Komitetu Wojskowego Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPMC) odbywaj si w sesji plenarnej - z udziaem wszystkich pastw partnerskich, albo w sesji zamknitej - po to, aby skoncentrowa si na funkcjonalnych lub regionalnych kwestiach takich jak wsplny udzia w operacjach pokojowych. Alternatywn form s sesje indywidualne z udziaem jednego pastwa partnerskiego. Spotkania te odbywaj si na szczeblu szefw obrony - zazwyczaj dwa razy w roku w terminach zbienych ze spotkaniami szefw obrony w Brukseli, albo na szczeblu staych przedstawicieli wojskowych - raz w miesicu. Takie rozwizania ograniczaj czstotliwo i koszty podry do Brukseli, ktre musi odbywa kady z szefw obrony. Wszystkim posiedzeniom przewodniczy Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja zazwyczaj obraduje co najmniej dwa razy w roku w sesji szefw sztabw/szefw obrony. Spotkania te odbywaj si w terminach zbienych z posiedzeniami Komitetu Wojskowego w sesji szefw sztabw, wiosn i jesieni kadego roku. W kadym spotkaniu uczestnicz szefowie obrony NATO, dowdcy strategiczni NATO oraz wojskowi przedstawiciele Rosji. Spotkania PJCMR w sesji staej, z udziaem przedstawicieli wojskowych rezydujcych w Brukseli, mog odbywa si w krtszych odstpach czasu. Zarwno spotkaniom odbywajcym si w sesji szefw obrony, jak i organizowanym w sesji staej, przewodniczy wsplnie trzech przedstawicieli - przewodniczcy Komitetu Wojskowego, jeden z szefw obrony NATO lub jeden z przedstawicieli wojskowych NATO rezydujcych w Kwaterze Gwnej w Brukseli oraz przedstawiciel wojskowy Rosji. Reprezentowanie NATO na wyej wspomnianych posiedzeniach przypada na zasadzie rotacji poszczeglnym pastwom czonkowskim i sprawowane jest przez trzy miesice. Podczas posiedze odbywajcych si zarwno na szczeblu szefw obrony jak i staych przedstawicieli, trzech wspprzewodniczcych dzieli pomidzy siebie kierowanie kadym z tematw obrad. Program kadego z posiedze jest przygotowywany na podstawie porozumienia zawieranego na zasadzie dwustronnej pomidzy Midzynarodowym Sztabem Wojskowym i przedstawicielami Rosji, a nastpnie jest zatwierdzany przez kadego z trzech wspprzewodniczcych. Spotkania Komitetu Wojskowego z przedstawicielami Ukrainy w sesji szefw obrony odbywaj si co najmniej dwa razy w roku i s rwnie wyznaczane tak, aby ich terminy byy zbiene z innymi spotkaniami odbywajcymi si na tym samym szczeblu. W posiedzeniach tych bior udzia szefowie obrony, dowdcy strategiczni NATO oraz przedstawiciele
312

Ukrainy, a przewodniczy im przewodniczcy Komitetu Wojskowego. Posiedzenia Komitetu Wojskowego z udziaem Ukrainy na szczeblu przedstawicieli wojskowych zwoywane s take dwa razy w roku.

313

ROZDZIA 13

PODSTAWOWE INFORMACJE O GWNYCH KOMITETACH NATO ORAZ INSTYTUCJACH

WSPPRACY, PARTNERSTWA I DIALOGU

Podstawowe informacje o gwnych komitetach NATO Podstawowe informacje o instytucjach wsppracy, partnerstwa i dialogu

PODSTAWOWE INFORMACJE O GWNYCH KOMITETACH NATO ORAZ INSTYTUCJACH

WSPPRACY, PARTNERSTWA I DIALOGU PODSTAWOWE INFORMACJE O GWNYCH
KOMITETACH NATO
Gwne instytucje Sojuszu powoane do prowadzenia konsultacji i podejmowania decyzji s wspierane przez struktur komitetw, co gwarantuje, e kade pastwo czonkowskie jest reprezentowane na wszystkich szczeblach i we wszystkich obszarach dziaa NATO, w ktrych uczestniczy. Niektre komitety zostay powoane we wczesnych dniach funkcjonowania NATO i od lat przyczyniaj si do podejmowania decyzji Sojuszu. Inne zostay stworzone w czasach bardziej nam wspczesnych, w kontekcie wewntrznych i zewntrznych adaptacji Sojuszu po zakoczeniu zimnej wojny oraz zmianach, jakie zaszy w rodowisku obronnym Europy. Ponisza sekcja podaje skrtowe informacje o czonkach, przewodniczcym, roli, szczeblach, podlegych strukturach i gwnych rdach zasobw kadrowych najwaniejszych komitetw NATO. Naley zwrci uwag, e Sekretarz Generalny jest tytularnym przewodniczcym wielu komitetw politycznych, ktrym na stae przewodnicz lub wspprzewodnicz wysocy rang urzdnicy odpowiedzialni za konkretny obszar zagadnie. Komitety s pogrupowane wedug osb lub instytucji, ktre im na stae przewodnicz. Lista ta nie odzwierciedla zatem adnej cile przyjtej hierarchii czy struktury. Gwnym rdem zasobw kadrowych kadego z wymienionych komitetw jest pion lub zarzd Sekretariatu Midzynarodowego w pierwszym rzdzie odpowiadajcy za konkretne zagadnienie. Wikszo komitetw otrzymuje administracyjne, proceduralne i praktyczne wsparcie ze strony Sekretariatu Wykonawczego. Wsparcia wielu komitetom udziela rwnie Midzynarodowy Sztab Wojskowy. Podsumowa tych nie naley myli ze szczegowymi opisami zasad dziaania kadego komitetu, ktre s zatwierdzane przez jego organ macierzysty w chwili powoywania komitetu. Wszystkie komitety NATO podejmuj decyzje lub formuuj wytyczne dla wyszych instancji, na podstawie wymiany informacji i konsultacji prowadzcych do osignicia konsensusu. Nie przeprowadza si gosowa, a decyzje nie s podejmowanie wikszoci gosw.
317

Uwaga: Komitet Wojskowy NATO podlega Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony, ale ma specjalny status jako najwysza wadza wojskowa NATO. Rola Komitetu Wojskowego jest przedstawiona w rozdziale 11. Komitet Wojskowy i wikszo komitetw wymienionych poniej odbywa rwnie regularne spotkania z przedstawicielami pastw partnerskich uczestniczcych w Radzie Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) i Partnerstwie dla Pokoju. Przedmiotem tych obrad s kwestie EAPC/PdP . 1. Rada Pnocnoatlantycka (NAC) 2. Komitet Planowania Obrony (DPC) 3. Grupa Planowania Nuklearnego (NPG) 4. Komitet Wojskowy (MC) 5. Wykonawcza Grupa Robocza (EWG) 6. Zesp Zadaniowy Wysokiego Szczebla ds. Kontroli Zbroje Konwencjonalnych (HLTF) 7. Wsplny Komitet ds. Proliferacji (JCP)

8. Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy Programu Partnerstwa dla Pokoju (PMSC/PfP) 9. Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC) 10. Zarzd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B) 11. System Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (ACCS) 12. Wysoki Komitet Polityczny (SPC) 13. Atlantycka Grupa Doradcza ds. Polityki (APAG) 14. Komitet Polityczny (PC) 15. Grupa Wsppracy rdziemnomorskiej (MCG) 16. Polityczno-Wojskowa Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP) 17. Komitet Koordynujcy ds. Weryfikacji (VCC) 18. Grupa Koordynowania Polityki (PCG) 19. Komitet Przegldu Obronnego (DRC) 20. Konferencja Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD)
318

21. Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS) 22. Komitet ds. Infrastruktury (IC) 23. Wysoki Komitet Planowania Cywilnego (w sytuacji Zagroenia) (SCEPC) 24. Konferencja Starszych Logistykw NATO (SNLC) 25. Komitet Naukowy (SCOM) 26. Komitet ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa (CCMS) 27. Komitet Budetu Cywilnego/Wojskowego (CBC/MBC) 28. Wysoki Urzd ds. Zasobw (SRB) 29. Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP) 30. Grupa Wysokiego Szczebla (HLG) 31. Komitet Ekonomiczny (EC) 32. Komitet ds. Informacji i Kontaktw Kulturalnych (CICR) 33. Komitet ds. Operacji i wicze (COEC) 34. Komitet NATO ds. Zarzdzania Ruchem Lotniczym (NATMC) (byy Komitet Koordynacyjny Europejskiej Przestrzeni Powietrznej - CEAC) 35. Rada Dyrektorw Organizacji Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim (CEPMO BOD) 36. Komitet NATO ds. Naftocigw (NPC) 37. Komitet Bezpieczestwa NATO (NSC) 38. Komitet Specjalny 39. Komitet ds. Zasobw Archiwalnych

319

1. Rada Pnocnoatlantycka (NAC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Najwaniejsza instytucja podejmujca decyzje w NATO. Jedyna instytucja formalnie powoana do ycia przez Traktat Pnocnoatlantycki, uprawniona do powoywania, "w razie potrzeby, instytucji podporzdkowanych" w celu wypenienia postanowie Traktatu. Stay (Stali Przedstawiciele/Ambasadorzy), ministerialny (ministrowie spraw zagranicznych i/lub obrony), na szczycie (szefowie pastw i rzdw). Prac Rady wspiera wiele komitetw zajmujcych si caym zakresem dziaalnoci Sojuszu.

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane

Prac Rady wspieraj porednio lub bezporednio wszystkie piony i samodzielne biura Sekretariatu MidzyWsparcie narodowego. Rola Rady, jako ciaa odpowiedzialnego Sekretariatu za realizacj celw Traktatu Pnocnoatlantyckiego, Midzynarodowego obejmuje rwnie tworzenie licznych wyspecjalizowanych agend i organizacji, ktre wspieraj jej prace w okrelonych dziedzinach.

2. Komitet Planowania Obrony (DPC)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Pastwa czonkowskie uczestniczce w zintegrowanej strukturze wojskowej NATO (wszystkie pastwa czonkowskie oprcz Francji). Sekretarz Generalny. Gwna instytucja podejmujca decyzje w sprawach zwizanych ze zintegrowan struktur wojskow NATO. Stay (Stali Przedstawiciele/Ambasadorzy), ministerialny (ministrowie obrony). Komitet Przegldu Obronnego.

Wsparcie Pion Planowania Obronnego i Operacji, Sekretariat Sekretariatu Midzynarodowego Wykonawczy.

320

3. Grupa Planowania Nuklearnego (NPG)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wszystkie pastwa czonkowskie oprcz Francji. Sekretarz Generalny. Gwna instytucja podejmujca decyzje w sprawach zwizanych z polityk nuklearn NATO. Ministrowie obrony, Stali Przedstawiciele. Grupa Wysokiego Szczebla NPG (HLG), Grupa Sztabowa NPG.

Wsparcie Pion Planowania Obronnego i Operacji, Sekretariat Sekretariatu Wykonawczy. Midzynarodowego

4. Komitet Wojskowy (MC)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego. Instytucja wojskowa wysokiego szczebla, pod oglnym nadzorem Rady Pnocnoatlantyckiej i Komitetu Planowania Obrony. Szefowie sztabw/szefowie obrony, narodowi przedstawiciele wojskowi. Grupy Robocze Komitetu Wojskowego. Liczne instytucje poczone cywilno-wojskowe podlegaj zarwno Komitetowi Wojskowemu, jak i Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony. Midzynarodowy Sztab Wojskowy.
321

Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie

5. Wykonawcza Grupa Robocza (EWG)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Zastpca Sekretarza Generalnego. Stay przewodniczcy: Asystent Sekretarza Generalnego ds. Planowania Obronnego i Operacji. Instytucja wysokiego szczebla doradzajca Radzie Pnocnoatlantyckiej w sprawach obronnych dotyczcych 19 pastw czonkowskich NATO, a take w sprawie stosunkw z innymi organizacjami, np. UZE. Doradcy wojskowi delegacji narodowych. Nie dotyczy.

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Pion Planowania Obronnego i Operacji, Sekretariat Sekretariatu Wykonawczy. Midzynarodowego

6. Zespl Zadaniowy Wysokiego Szczebla ds. Kontroli Zbroje Konwencjonalnych (HLTF)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Zastpca Sekretarza Generalnego. Penicy obowizki przewodniczcego: Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Organ konsultacyjny i doradczy sucy ministrom spraw zagranicznych i ministrom obrony w kwestiach kontroli zbroje konwencjonalnych. Eksperci z ministerstw spraw zagranicznych i obrony na szczeblu dyrektora politycznego. Polityczni doradcy przedstawicielstw pastw czonkowskich NATO. HLTF na szczeblu zastpcw.

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane

Pion Polityczny (Sekcja Kontroli Zbroje Wsparcie Konwencjonalnych i NATO ds. Weryfikacji); Sekretariatu Midzynarodowego Sekretariat Wykonawczy.
322

7. Wsplny Komitet ds. Proliferacji (JCP)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Zastpca Sekretarza Generalnego. Instytucja doradcza wysokiego szczebla przygotowujca skoordynowane raporty dla Rady Pnocnoatlantyckiej na temat polityczno-wojskowych i obronnych aspektw proliferacji broni masowego raenia. Wsplne posiedzenie czonkw Polityczno-Wojskowej Grupy Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP) oraz Grupy Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP).

Rola

Szczeble

Gwne komitety Nie dotyczy. podporzdkowane Wsparcie Sekretariatu Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy. Midzynarodowego

8. Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy Programu Partnerstwa dla Pokoju (PMSC/PdP)

Czonkowie Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Zastpca Sekretarza Generalnego. Stali przewodniczcy: Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Planowania Obronnego i Operacji/Dyrektor Pion Planowania Obronnego i Operacji (DPAO). Gwna instytucja ksztatujca polityk i doradzajca Radzie Pnocnoatlantyckiej we wszystkich kwestiach Partnerstwa dla Pokoju oraz Procesu Planowania i Oceny PdP (PARP). Przedstawiciele delegacji narodowych (po dwch z kadej). Skad zmienia si czsto, w zalenoci od omawianych tematw. Nie dotyczy.

Przewodniczcy

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Pion Polityczny, Pion Planowania Obronnego Sekretariatu i Operacji. Sekretariat Wykonawczy. Midzynarodowego
323

9. Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie. Zastpca Sekretarza Generalnego. Doradza Radzie Pnocnoatlantyckiej i EAPC we wszystkich sprawach zwizanych z obron powietrzn, wcznie z obron przed pociskami taktycznymi. Zachca do harmonizacji narodowych dziaa z midzynarodowymi planami dowodzenia i kontroli w obronie powietrznej oraz broniach przeciwlotniczych. Narodowi oficerowie wojskowi lub urzdnicy wyszego szczebla zajmujcy si sprawami zarzdzania i polityki zwizanymi z obron powietrzn lub lotniczymi systemami dowodzenia i kontroli.

Rola

Szczeble

Przedstawiciele Si Obrony Powietrznej (ADREPS), Panel ds. Uzbrojenia Obrony Przeciwlotniczej (PADW), Panel Filozofii Obrony Powietrznej (PADP), Wewntrzna Grupa Wczesnego Ostrzegania (EWISG), Przedstawiciele obrony powietrznej z pastw partnerskich (PADREPS). Wsparcie Pion Wsparcia Obrony (Zarzd Obrony Powietrznej Sekretariatu i Zarzdzania Przestrzeni Powietrzn), Sekretariat Midzynarodowego Wykonawczy. Gwne komitety podporzdkowane

324

10. Zarzd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B)

Czonkowie Przewodniczcy Stay przewodniczcy, Wspprzewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Zastpca Sekretarza Generalnego. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony. Dyrektor Sztabu C3 Kwatery Gwnej NATO oraz pochodzcy z wyboru wspprzewodniczcy. Wielonarodowa instytucja wyszego szczebla dziaajca w imieniu Rady Pnocnoatlantyckiej oraz Komitetu Planowania Obrony we wszystkich kwestiach zwizanych z dowodzeniem, kontrol i cznoci (C3) na obszarze caego Sojuszu. Zarzd C3 skupia: dwu przedstawicieli z kadego pastwa zaangaowanych w zarzdzanie i polityk Systemw cznoci i Informatyki (CIS) wspierajcych C3, zdolnych do uwzgldnienia szerokiego zakresu obowizkw i odpowiedzialnoci Zarzdu; jednego przedstawiciela Komitetu Wojskowego; jednego przedstawiciela z kadego z dowdztw strategicznych NATO oraz jednego z nastpujcych komitetw: CNAD, SCEPC/CCPC, COEC, NADC, NACMO BOD, NAPMO BOD, NSC, SRB, PMSC, NCS i RTB; Gwny Meneder, NC3A i Kontroler NACOSA. Grupa przedstawicieli narodowych C3 dziaajcych jako Zarzd obradujcy w sesji staej, grupy robocze i podkomitety + 8 podkomitetw z ich podstrukturami grup roboczych; dorane grupy robocze, podgrupy i grupy dorane (Wsplna Grupa ds. Wymogw i Koncepcji C3 - JRSC/1); Interoperacyjno (ISC-SC/2); Zarzdzanie Czstotliwociami (FMSC-SC/3); INFOSEC (INFOSECSC-SC/4); Systemy Informatyczne (ISSCSC/5); Sie cznoci (CNSC-SC/6); Identyfikacja (IDENTSC-SC/7); i Nawigacja (NAVSC-SC/8)).

Rola

Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Sztab C3 Kwatery Gwnej NATO (NHQC3S); Sekretariatu Sekretariat Wykonawczy. Midzynarodowego

325

11. Rada Dyrektorw Organizacji NATO ds. Zarzdzania Systemem Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (NACMO/ACCS)

17 pastw czonkowskich (wszystkie pastwa NATO z wyjtkiem Islandii i Luksemburga). Zastpca Sekretarza Generalnego. Przewodniczcy Narodowy przewodniczcy (wiceprzewodniczcy Komitetu NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC)). Odpowiada za planowanie i wdraanie Programu Rola Systemu Dowodzenia Lotniczego i Kontroli NATO. Wysi rang narodowi oficerowie wojskowi lub urzdnicy ds. zarzdzania obron powietrzn oraz Szczeble systemami dowodzenia lotniczego i kontroli. Komitet Doradczy Systemu Dowodzenia Lotniczego Gwne komitety podporzdkowane i Kontroli. Pion Wsparcia Obrony (Zarzd Obrony Powietrznej Wsparcie i Zarzdzania Przestrzeni Powietrzn), Sekretariat Sekretariatu Midzynarodowego Wykonawczy. Czonkowie

12. Wysoki Komitet Polityczny (SPC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Organ wyszego szczebla doradzajcy Radzie Pnocnoatlantyckiej w kwestiach politycznych i wybranych zagadnieniach polityczno-wojskowych. W szczeglnych przypadkach rozszerzany jest o ekspertw i nazywa si: Wysoki Komitet Polityczny (Wzmocniony) (SPC(R)). Zastpcy Staych Przedstawicieli. Nie dotyczy. Pion Polityczny. Sekretariat Wykonawczy, w razie potrzeby inne piony i biura Sekretariatu Midzynarodowego.

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wsparcie Sekretariatu Midzynarodowego

326

13. Atlantycka Grupa Doradcza ds. Polityki (APAG)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Organ doradzajcy Radzie Pnocnoatlantyckiej, ktrego zadaniem jest analizowanie wybranych dugoterminowych prognoz w dziedzinie polityki bezpieczestwa. Przedstawiciele narodowi na szczeblu dyrektorw politycznych, wystpujcy jako indywidualni eksperci. Posiedzenia APAG odbywaj si raz w roku, z udziaem pastw partnerskich.

Rola

Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane Nie dotyczy. Wsparcie Pion Polityczny. Sekretariatu Midzynarodowego

14. Komitet Polityczny (PC)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Organ doradzajcy Radzie Pnocnoatlantyckiej w kwestiach politycznych. Doradcy polityczni przedstawicielstw narodowych, w razie potrzeby z udziaem ekspertw. Nie dotyczy.

Wsparcie Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy. Sekretariatu Midzynarodowego

327

15. Grupa Wsppracy rdziemnomorskiej (MCG)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Penicy obowizki przewodniczcego: Zastpca Asystenta Sekretarza Generalnego oraz Dyrektor Zarzdu Politycznego. Ciao doradcze Rady Pnocnoatlantyckiej w sprawach Dialogu rdziemnomorskiego. Polityczni doradcy przedstawicielstw przy NATO. Organizowane s take wsplne posiedzenia z przedstawicielami pastw uczestniczcych w Dialogu rdziemnomorskim.

Rola

Szczeble

Gwne komitety Nie dotyczy. podporzdkowane Wsparcie Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy. Sekretariatu Midzynarodowego

16. Polityczno-Wojskowa Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Organ wyszego szczebla doradzajcy w politycznowojskowych aspektach proliferacji broni masowego raenia. Urzdnicy narodowi wyszego szczebla odpowiedzialni za kwestie polityczne i problemy bezpieczestwa zwizane z nieproliferacj. Organizuje wsplne posiedzenia z Grup Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji, wwczas obraduje jako Wsplny Komitet ds. Proliferacji (JCP).

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Sekretariatu Pion Polityczny, Sekretariat Wykonawczy. Midzynarodowego

328

17. Komitet Koordynujcy ds. Weryfikacji (VCC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Penicy obowizki przewodniczcego: Szef Sekcji Koordynacji Weryfikacji i Wdraania. Gwny organ podejmujcy decyzje odnonie do realizacji kontroli zbroje konwencjonalnych oraz koordynacji weryfikacji. Sesje plenarne, grupy robocze, grupy ekspertw, seminaria/warsztaty z udziaem ekspertw z ministerstw spraw zagranicznych i obrony, eksperci z jednostek weryfikacyjnych, Sekretariaty i przedstawicielstwa. Nie dotyczy.

Rola

Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Pion Polityczny (Sekcja NATO ds. Kontroli Zbroje Sekretariatu Konwencjonalnych i Weryfikacji); Sekretariat Midzynarodowego Wykonawczy.

18. Grupa Koordynowania Polityki (PCG)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Planowania Obronnego i Operacji. Gwne forum konsultacyjne oraz ciao doradcze Rady Pnocnoatlantyckiej w sprawach politycznowojskowych (midzy innymi, zwizanych z misjami pokojowymi, tworzeniem koncepcji Zespow Zadaniowych Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF) oraz ocen wdraania Koncepcji Strategicznej NATO). Zastpcy Staych Przedstawicieli oraz Narodowi Przedstawiciele Wojskowi.

Rola

Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane Nie dotyczy. Wsparcie Pion Planowania Obronnego i Operacji, Sekretariat Sekretariatu Wykonawczy. Midzynarodowego
329

19. Komitet Przegldu Obronnego (DRC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie z wyjtkiem Francji. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Planowania Obronnego i Operacji. Komitet doradczy wyszego szczebla wspierajcy Komitet Planowania Obrony w sprawach planowania si zbrojnych oraz innych kwestiach zwizanych ze struktur wojskow. Doradcy wojskowi przedstawicielstw narodowych.

Rola

Szczeble Gwne komitety Grupy Robocze Komitetu Przegldu Obronnego. podporzdkowane Wsparcie Pion Planowania Obronnego i Operacji, Sekretariat Sekretariatu Wykonawczy. Midzynarodowego

20. Konferencja Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia CNAD)

Czonkowie Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Przewodniczcy Stay przewodniczcy: Asystent Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony. Instytucja wyszego szczebla podlega Radzie Pnocnoatlantyckiej odpowiedzialna za logistyk procesw wytwrczych. Promuje wewntrzn Rola wspprac NATO w dziedzinie uzbrojenia oraz analizuje polityczne, gospodarcze i techniczne aspekty rozwoju i pozyskiwania wyposaenia dla si NATO. Szczeble Narodowi dyrektorzy ds. uzbrojenia. Przedstawiciele Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (NADREPS), Grupa Uzbrojenia Si Ldowych NATO (NAAG), Grupa Uzbrojenia Si Gwne komitety podporzdkowane Lotniczych NATO (NAFAG), Grupa ds. Uzbrojenia Morskiego NATO (NNAG), Doradcza Grupa NATO ds. Przemysu (NIAG). Wsparcie Pion Wsparcia Obrony (Zarzd Planowania, Sekretariatu Programw i Polityki Uzbrojenia), Sekretariat Midzynarodowego Wykonawczy.
330

21. Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS)

Czonkowie Przewodniczcy Stali Wspprzewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony oraz Dyrektor Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Instytucja wyszego szczebla NATO odpowiedzialna za zapewnianie Radzie Pnocnoatlantyckiej skoordynowanego doradztwa odnonie do problemw standaryzacji w NATO. Wysocy urzdnicy pastw czonkowskich reprezentujcy skoordynowane stanowiska swoich pastw w sprawach standaryzacji. Grupa Przedstawicieli Komitetu NATO ds. Standaryzacji, Grupa Sztabowa NATO ds. Standaryzacji. Agencja NATO ds.

Rola

Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Sekretariat Wykonawczy, Sekretariatu Standaryzacji (NSA). Midzynarodowego

22. Komitet ds. Infrastruktury (IC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego. Stay przewodniczcy: Kontroler Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa. Odpowiada za realizacj Programu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO, po kontroli i zatwierdzeniu Programu przez Wysoki Urzd ds. Zasobw i zatwierdzeniu przez Rad Pnocnoatlantyck lub Komitet Planowania Obrony. Doradcy ds. infrastruktury przedstawicielstw pastwowych, przedstawiciele Komitetu Wojskowego, dowdcy strategiczni NATO oraz agendy NATO.

Rola

Szczeble

Gwne komitety Nie dotyczy. podporzdkowane Wsparcie Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Sekretariatu Logistyki i Planowania Cywilnego. Midzynarodowego
331

23. Wysoki Komitet Planowania Cywilnego (SCEPC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Stali przewodniczcy: Asystent Sekretarza Generalnego ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego/Dyrektor Pionu Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego. Podlege Radzie Pnocnoatlantyckiej ciao doradcze i formuujce polityk w dziedzinie planowania cywilnego w sytuacji zagroenia oraz likwidowania Rola skutkw katastrof. Odpowiada za nadzr polityczny oraz koordynacj prac zarzdw planowania i komitetw. Wysocy urzdnicy pastw czonkowskich odpowiedzialni za koordynacj dziaa w sytuacji Szczeble zagroenia/reprezentanci przedstawicielstw narodowych. Zarzdy planowania i komitety (eglugi Oceanicznej. Europejskiej eglugi rdldowej, Gwne komitety Lotnictwa Cywilnego, Wyywienia i Rolnictwa. podporzdkowane Przygotowania Przemysu, Gospodarki Paliwowej (nieaktywny), Planowania cznoci Cywilnej. Obrony Cywilnej, Planowania Medycznego). Wsparcie Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Sekretariatu Logistyki i Planowania Cywilnego; Zarzd Midzynarodowego Planowania Cywilnego; Sekretariat Wykonawczy.

332

24. Konferencja Starszych Logistykw NATO (SNLC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Sekretarz Generalny. Stali przewodniczcy: Asystent Sekretarza Generalnego ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa. Logistyki i Planowania Cywilnego. Instytucja wysokiego szczebla doradzajca Radzie Pnocnoatlantyckiej, Komitetowi Planowania Obrony i Komitetowi Wojskowemu w sprawach logistyki dostaw i zaopatrzenia. Mieszane cywilno-wojskowe ciao odpowiedzialne za ocen potrzeb w zakresie logistyki dostaw i zaopatrzenia Sojuszu oraz zapewnienie odpowiedniego wsparcia logistycznego siom NATO. SNLC przede wszystkim odpowiada - w imieniu Rady Pnocnoatlantyckiej - za koordynacj dziaa z innymi instytucjami zajmujcymi si logistyk w NATO, w penym zakresie logistyki. Wysocy urzdnicy cywilni i wojskowi pastw czonkowskich odpowiedzialni w swoich pastwach za sprawy logistyki dostaw i zaopatrzenia. Posiedzenie sztabowe czonkw Konferencji Starszych Logistykw NATO. Grupa Doradcza ds. Przesuni i Transportu. Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego Sekretariatu Midzynarodowego (Jednostka Logistyki), Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobw Midzynarodowego Sztabu Wojskowego.

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wsparcie

25. Komitet Naukowy (SCOM)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Nauki i Ochrony rodowiska. Gwny organ decyzyjny Programu Naukowego NATO. Eksperci narodowi w sprawach polityki naukowej przyjtej przez rzdy lub niezalene instytucje pastw czonkowskich Sojuszu. Komitet Naukowy powouje wiele podkomitetw, paneli doradczych i grup roboczych do zrealizowania okrelonych zada.

Wsparcie Pion Nauki i Ochrony rodowiska. Sekretariatu Midzynarodowego

333

26. Komitet ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa (CCMS)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Nauki i Ochrony rodowiska. Gwny organ decyzyjny Programu NATO ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa. Przedstawiciele narodowi dysponujcy wiedz fachow i dowiadczeniem w tej dziedzinie i/lub odpowiadajcy za programy ochrony rodowiska w pastwach czonkowskich. Pochodzcy z narodowego mianowania przedstawiciele uczestniczcy w pracach podkomitetu odpowiedzialnego za stypendia Komitetu ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa.

Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Sekretariatu Pion Nauki i Ochrony rodowiska. Midzynarodowego

27. Komitet Budetu Cywilnego/Wojskowego (CBC/MBC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Narodowy Przedstawiciel powoywany na stanowisko przewodniczcego na zasadzie rotacji przez Rad Pnocnoatlantyck. Ciao odpowiedzialne przed Rad Pnocnoatlantyck za ocen i rekomendowanie rocznych budetw Sekretariatu Midzynarodowego(IS), Midzynarodowego Sztabu Wojskowego (IMS), gwnych dowdztw NATO oraz Si Wczesnego Ostrzegania i Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force). Odpowiada take za ocen wykonania budetw. Doradcy finansowi delegacji narodowych. W razie potrzeby Komitety Budetowe powouj odpowiednie grupy robocze.

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wsparcie Biuro Przewodniczcego Komitetw Budetowych, Sekretariatu Midzynarodowego Biuro Kontrolera Finansowego, Biuro Zarzdzania.
334

28. Wysoki Urzd ds. Zasobw (SRB)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Narodowy Przedstawiciel powoywany na zasadzie rotacji. Organ wysokiego szczebla doradzajcy Radzie Pnocnoatlantyckiej w sprawach zarzdzania wsplnie finansowanymi zasobami wojskowymi. Przedstawiciele pastw czonkowskich, przedstawiciele Komitetu Wojskowego, strategicznych dowdcw NATO. Przewodniczcy Komitetu Budetu Wojskowego, Komitetu ds. Infrastruktury oraz Komitetu ds. Kadry Obrony NATO. Nie dotyczy.

Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane

Biuro Przewodniczcego Wysokiego Urzdu ds. Wsparcie Zasobw. Pion Inwestycji w dziedzinie BezSekretariatu pieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego Midzynarodowego (w sytuacji Zagroenia); Sekretariat Wykonawczy.

29. Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (DGP)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Wspprzewodniczcy: jeden przedstawiciel narodowy z Ameryki Pnocnej i jeden z Europy. Organ wysokiego szczebla doradzajcy Radzie Pnocnoatlantyckiej w kwestiach proliferacji broni masowego raenia i systemw jej przenoszenia. Wysocy urzdnicy NATO odpowiedzialni za sprawy obronne. Komitet Kierowniczy Grupy Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (zoony z ekspertw roboczych), inne grupy dorane powoywane w razie potrzeby. Obraduje rwnie wsplnie z Polityczno-Wojskow Grup Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji (SGP), jako Wsplny Komitet ds. Proliferacji.

Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Pion Planowania Obronnego i Operacji, Sekretariat Sekretariatu Wykonawczy. Midzynarodowego

335

30. Grupa Wysokiego Szczebla (HLG)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie, oprcz Francji. Przewodniczcy powoywany przez pastwo (Stany Zjednoczone). Organ doradzajcy Grupie Planowania Nuklearnego (NPG). Spotyka si kilka razy do roku w celu omwienia aspektw planowania i polityki nuklearnej NATO oraz spraw zwizanych z bezpieczestwem, zabezpieczeniami i trwaoci uzbrojenia nuklearnego. Uwaga: Grupa Wysokiego Szczebla (HLG) przeja funkcje byej Grupy Wysokiego Szczebla ds. Zapewnienia Bezpieczestwa Broni (SLWPG), wspomnianej w rozdziale 7. Narodowi eksperci pastw czonkowskich NATO. Nie dotyczy. Pion Planowania Obronnego i Operacji (Zarzd Polityki Nuklearnej).

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wsparcie Sekretariatu Midzynarodowego

31. Komitet Ekonomiczny (EC)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Dyrektor Zarzdu Ekonomicznego. Ciao doradcze Rady Pnocnoatlantyckiej w kwestiach ekonomicznych. Reprezentanci przedstawicielstw narodowych (doradcy ds. ekonomicznych). Posiedzenia w rozszerzonym gronie odbywaj si z udziaem ekspertw pastw czonkowskich NATO.

Szczeble

Gwne komitety Nie dotyczy. podporzdkowane Wsparcie Pion Polityczny, Zarzd Ekonomiczny, Sekretariat Sekretariatu Wykonawczy. Midzynarodowego
336

32. Komitet ds. Informacji i Kontaktw Kulturalnych (CICR)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Dyrektor ds. Informacji i Prasy. Organ doradzajcy Radzie Pnocnoatlantyckiej w kwestiach informacji i prasy. Reprezentanci przedstawicielstw narodowych. Posiedzenia rozszerzone z udziaem ekspertw pastw czonkowskich NATO. Nie dotyczy.

Wsparcie Biuro Informacji i Prasy, Sekretariat Wykonawczy. Sekretariatu Midzynarodowego

33. Komitet ds. Operacji i wicze (COEC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Dyrektor Zarzdu ds. Rozwizywania Sytuacji Kryzysowych i Operacji w Wydziale Planowania Obronnego i Operacji. Gwne forum konsultacji i koordynowania rozwiza, procedur i rodkw w dziedzinie zarzdzania kryzysowego. Odpowiada za zagadnienia cznoci, kwestie zwizanej z Centrum Sytuacyjnym NATO (SITCEN). Przygotowuje i przeprowadza wiczenia w dziedzinie zarzdzania kryzysowego. Polityczni i wojskowi reprezentanci przedstawicielstw narodowych odpowiedzialni za sprawy zwizane z zarzdzaniem kryzysowym i wiczeniami. Nie dotyczy. Pion Planowania Obronnego i Operacyjny (Sekcja ds. Operacji Rady Pnocnoatlantyckiej). Sekretariat Wykonawczy.
337

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wsparcie Sekretariatu Midzynarodowego

34. Komitet NATO ds. Zarzdzania Ruchem Lotniczym (NATMC) (byy Komitet Koordynacyjny Europejskiej Przestrzeni Powietrznej CEAC)
Czonkowie Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Wybieralny (obecnie Dyrektor ds. Obrony Przewodniczcy Powietrznej i Zarzdzania Przestrzeni Powietrzn w Sekretariacie Midzynarodowym NATO). Organ doradzajcy wyszego szczebla w sprawach Rola zwizanych z cywilno-wojskow koordynacj ruchu lotniczego. Wyszy cywilny i wojskowy personel kierowniczy Szczeble pastw czonkowskich odpowiedzialny za kontrol ruchu powietrznego. Grupa cznoci i Nawigacji. Grupa Dozorowania i Gwne komitety Identyfikacji, Grupa Zarzdzania Ruchem podporzdkowane Powietrznym. Wsparcie Pion Wsparcia Obrony (Zarzd Obrony Powietrznej i Sekretariatu Zarzdzania Przestrzeni Powietrzn), Sekretariat Midzynarodowego Wykonawczy.

35. Rada Dyrektorw Organizacji Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim (CEPMO BOD)

Czonkowie Siedem uczestniczcych pastw czonkowskich (Belgia, Kanada, Francja, Niemcy, Holandia, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone). Przedstawiciel narodowy. Organ wyszego szczebla zarzdzajcy Systemem Naftocigw Europy rodkowej. Przedstawiciele pastw uczestniczcych w zarzdzie oraz przedstawiciele Agencji Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim (CEPMA). Nie dotyczy.

Przewodniczcy Rola Szczeble Gwne komitety podporzdkowane

Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Wsparcie Logistyki i Planowania Cywilnego (Jednostka Sekretariatu Logistyki), Sekretariat Wykonawczy, wadze Midzynarodowego wojskowe NATO (CINCNORTH, AFNORTH).

338

36. Komitet NATO ds. Naftocigw (NPC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Dyrektor Jednostki Logistyki. Organ doradczy wyszego szczebla do spraw Rola logistyki dostaw i zaopatrzenia paliw pynnych na potrzeby si zbrojnych. Eksperci rzdowi od spraw zaopatrzenia si Szczeble zbrojnych w paliwa. Grupa Robocza do Zada Specjalnych, Grupa Gwne komitety podporzdkowane Robocza ds. Paliw i Smarw, Grupa Robocza ds. Wyposaenia Dystrybucji Paliw. Pion Inwestycji w Dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki Wsparcie i Planowania Cywilnego (Jednostka Logistyki). Sekretariatu Sekretariat Wykonawczy, wadze wojskowe NATO Midzynarodowego (SHAPE, SACLANT).

37. Komitet Bezpieczestwa NATO (NSC)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Dyrektor Biura Bezpieczestwa NATO (NOS). Organ doradzajcy Radzie Pnocnoatlantyckiej w sprawach zwizanych z polityk bezpieczestwa NATO. Przedstawiciele narodowi oraz oficerowie bezpieczestwa przedstawicielstw narodowych. Grupa Robocza ds. Bezpieczestwa Przetwarzania Danych (ADP).

Gwne komitety podporzdkowane Wsparcie Sekretariatu Biuro Bezpieczestwa NATO. Midzynarodowego

339

38. Komitet Specjalny

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Przewodnictwo przydzielane jest na zasadzie rotacyjnej przedstawicielom pastw czonkowskich. Kadencja trwa jeden rok. Ciao doradcze Rady Pnocnoatlantyckiej ds. wywiadu i terroryzmu oraz podobnych zagroe dla bezpieczestwa NATO. Szefowie sub bezpieczestwa pastw czonkowskich.

Rola Szczeble

Gwne komitety podporzdkowane Nie dotyczy. Wsparcie Sekretariatu Biuro Bezpieczestwa NATO. Midzynarodowego

39. Komitet ds. Zasobw Archiwalnych

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO. Zastpca Sekretarza Wykonawczego. W zwizku z dostosowywaniem NATO do nowych warunkw bezpieczestwa midzynarodowego po zakoczeniu zimnej wojny oraz w duchu promowania wikszej przejrzystoci w stosunkach, Sojusz przyj polityk odtajniania i publikacji do celw badawczych dokumentw NATO o znaczeniu historycznym. Rol Komitetu ds. Zasobw Archiwalnych jest kontynuowanie i rozwijanie programu archiwizacji (w tym zapewnienie oglnie dostpnych udogodnie), a take ochrona archiww bdcych do dyspozycji cywilnych i wojskowych organw Sojuszu i gospodarowanie tymi zasobami). Zastpcy Staych Przedstawicieli oraz archiwici z pastw czonkowskich. Nie dotyczy.

Rola

Szczeble Gwne komitety podporzdkowane

Wsparcie Sekretariat Wykonawczy, Biuro Zarzdzania (Sekcja Sekretariatu Archiww). Midzynarodowego

340

PODSTAWOWE INFORMACJE O INSTYTUCJACH

WSPPRACY, PARTNERSTWA i DIALOGU

Ponisza sekcja przedstawia sumaryczne zestawienie informacji o czonkach, przewodniczcym, statusie lub roli, szczeblach i powizanych strukturach, a take podstawowych rdach zasobw kadrowych instytucji wsppracy i partnerstwa. Dalsze szczegowe informacje o tych instytucjach zamieszczono w rozdziale 3. Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) Staa Wsplna Rada NATO-Rosja (PJC) Komisja NATO-Ukraina (NUC) Grupa Wsppracy rdziemnomorskiej (MCG)

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC)

46 pastw (19 pastw czonkowskich NATO + 27 pastw partnerskich). Przewodniczcy Sekretarz Generalny. Instytucja ta powstaa w maju 1997 r. na mocy Dokumentu Podstawowego EAPC, jako sigajce ponad podziaami forum konsultacji w dziedzinie Rola polityki bezpieczestwa oraz wzmocnionej wsppracy w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju. Ambasadorw (Stali Przedstawiciele pastw czonkowskich NATO oraz ambasadorzy pastw partSzczeble nerskich); ministrw (ministrowie spraw zagranicznych i obrony); na szczycie (szefowie pastw i rzdw). Komitety podporzdkowane Radzie PnocnoGwne komitety atlantyckiej, obradujce z udziaem przedstawicieli podporzdkowane pastw partnerskich w formacie EAPC/PdP , Wsparcie ze strony przedstawicielstw dyplomatycznych i biur cznikowych pastw nalecych do Wsparcie EAPC oraz ze strony personelu NATO. Wiele pionw i Sekretariatu biur Sekretariatu Midzynarodowego i MidzynarodoMidzynarodowego wego Sztabu Wojskowego bezporednio lub porednio wspiera prac EAPC. Czonkowie:
341

Staa Wsplna Rada NATO-Rosja (PJC)

Czonkowie Wszystkie pastwa czonkowskie NATO oraz Federacja Rosyjska. Sekretarz Generalny, przedstawiciel Federacji Rosyjskiej, przedstawiciel tego z pastw Przewodniczcy czonkowskich, ktre peni trzymiesiczn, rotacyjn funkcj wspprzewodniczcego. Rada zostaa utworzona 27 maja 1997 r. na mocy Aktu Stanowicego NATO-Rosja jako forum Rola konsultacji, wsppracy i budowy porozumienia pomidzy NATO i Rosj. Ambasadorw; ministrw (ministrowie spraw Szczeble zagranicznych i obrony); na szczycie (szefowie pastw i rzdw). Brak formalnej struktury. Jednak szefowie sztabw lub szefowie obrony spotykaj pod auspicjami Rady nie rzadziej ni 2 razy w cigu roku. Przedstawiciele Gwne komitety podporzdkowane wojskowi spotykaj si co miesic. Prace Staej Wsplnej Rady wspiera pewna liczba eksperckich grup roboczych. Wsparcie ze strony personelu rosyjskiego oraz pracownikw NATO. Wiele pionw i biur Sekretariatu Wsparcie Midzynarodowego i Midzynarodowego Sztabu Sekretariatu Midzynarodowego Wojskowego bezporednio lub porednio wspiera prac Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja.

342

Komisja NATO-Ukraina (NUC)

Czonkowie Przewodniczcy Wszystkie pastwa czonkowskie NATO oraz Ukraina. Sekretarz Generalny. Zgodnie z postanowieniami Karty NATO-Ukraina z lipca 1997 r., Rada Pnocnoatlantycka odbywa regularne spotkania z przedstawicielami Ukrainy na forum Komisji Rola NATO-Ukraina. Posiedzenia z reguy odbywaj si nie rzadziej ni dwa razy w roku, a ich celem jest ocena stanu stosunkw oraz rozwaanie ich dalszego pogbienia. Ambasadorw; ministrw (ministrowie spraw zagraniczSzczeble nych i obrony); na szczycie (szefowie pastw i rzdw). Wiele wysokich rang komitetw NATO odbywa regularne spotkania z przedstawicielami Ukrainy. Praktyka ta stosowana jest midzy innymi przez Komitet Gwne komitety Wojskowy obradujcy w sesji staej lub na szczeblu podporzdkowane szefw sztabw. Prace Komisji wspiera rwnie wiele eksperckich grup roboczych, takich jak Wsplna Grupa Robocza ds. Reformy Systemu Obronnego. Wsparcie ze strony personelu ukraiskiego oraz praWsparcie cownikw NATO. Wiele pionw i biur Sekretariatu MidzySekretariatu narodowego i Midzynarodowego Sztabu Wojskowego Midzynarodowego bezporednio lub porednio wspiera prac Komisji.

Grupa Wsppracy rdziemnomorskiej (MCG)

Czonkowie Przewodniczcy Rola Szczeble Gwne komitety podporzdkowane Wszystkie pastwa czonkowskie NATO oraz Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Mauretania, Maroko i Tunezja. Asystent Sekretarza Generalnego ds. Politycznych. Stali przewodniczcy: Zastpca Asystenta Sekretarza Generalnego i Dyrektor Zarzdu Politycznego. Forum konsultacji w sprawach rdziemnomorskich. Posiedzenia odbywaj si na szczeblu Doradcw Politycznych, z udziaem przedstawicieli pastw nalecych do Dialogu rdziemnomorskiego. Nie dotyczy.

Wsparcie kadrowe ze strony pastw uczestniczcych Wsparcie oraz personelu NATO. Wiele pionw i biur SekreSekretariatu tariatu Midzynarodowego i Midzynarodowego Midzynarodowego Sztabu Wojskowego bezporednio lub porednio wspiera prace Grupy.
343

ROZDZIA 14

NAJWANIEJSZE ORGANIZACJE I AGENCJE

ORAZ INNE PODLEGE ORGANY

Wprowadzenie Logistyka dostaw i skadowania Logistyka produkcji i wyposaenie Standaryzacja Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia Zarzdzanie ruchem lotniczym i obron powietrzn Powietrzny system wczesnego ostrzegania Systemy cznoci i informatyki Wojna elektroniczna Meteorologia Oceanografia wojskowa Badania i technologie Edukacja i szkolenie

NAJWANIEJSZE ORGANIZACJE I AGENCJE

ORAZ INNE PODLEGE ORGANY WPROWADZENIE
Oglnie mwic, podlege instytucje ustanowione przez Rad Pnocnoatlantyck, Komitet Planowania Obronnego, Grup Planowania Nuklearnego lub Komitet Wojskowy NATO speniaj funkcje doradcze, w ramach ktrych analizuj poszczeglne zagadnienia na podstawie mandatu przekazanego im przez organy macierzyste. Ich rol jest przede wszystkim formuowanie zalece politycznych, ktre mog by podstaw do podejmowania decyzji. Jednak wiele organizacji i agencji zostao powoanych do ycia w rnych okresach, aby wykonywa bardziej szczegowo okrelone zadania. Ulokowane w Kwaterze Gwnej NATO w Brukseli lub w rnych pastwach czonkowskich Sojuszu, stanowi one integraln cz oglnej struktury NATO. Zapewniaj warunki do prowadzenia specjalistycznych bada i doradztwa. S take kluczowym instrumentem wdraania decyzji Sojuszu, zarzdzania i dziaania programw i systemw wsppracy, a take edukacji i szkolenia. Niektre z wyej wymienionych instytucji bezporednio odpowiadaj przed organem zaoycielskim, takim jak Rada Pnocnoatlantycka lub Komitet Wojskowy. Inne z nich podlegaj zarwno Radzie, jak i Komitetowi albo maj szersze zobowizania, ktre mog obejmowa zarzdzanie lub nadzr nad systemami czy usugami speniajcymi potrzeby caego Sojuszu. W takich przypadkach zlecenie mog im wydawa dowdcy strategiczni lub inne podmioty struktury NATO. Wiele organizacji omwionych w tym rozdziale zalicza si do kategorii Organizacji ds. Produkcji i Logistyki NATO (NPLO). S to instytucje pomocnicze, stworzone w ramach wdraania postanowie Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Rada Pnocnoatlantycka przyznaa kadej z tych instytucji samodzielno organizacyjn, administracyjn i finansow. Ich zadania, zgodnie z ich indywidualnymi statusami, obejmuj rozpoznanie zbiorowych potrzeb pastw uczestniczcych w poszczeglnych programach w dziedzinie projektowania i rozwoju, produkcji, wsparcia operacyjnego lub logistycznego oraz zarzdzania. Czonkostwo w Organizacjach ds. Produkcji i Logistyki jest otwarte dla wszystkich pastw NATO na podstawie porozumie podpisywanych przez kade z uczestniczcych pastw.
347

Zazwyczaj organizacja taka skada si z nadrzdnego komitetu politycznego, zarzdu lub rady dyrektorw (zwanej czasem komitetem sterujcym), dziaajcych jako organ zarzdzajcy i odpowiedzialnych za promowanie wsplnych interesw pastw czonkowskich, a take z podlegych komitetw lub grup roboczych tworzonych przez zarzd i odpowiedzialnych za poszczeglne aspekty zada. Struktura organizacyjna obejmuje rwnie agencj wykonawcz, ktra dziaa jako organ zarzdzajcy i zazwyczaj przewodniczy jej dyrektor generalny. Nazwa uywana do opisania oglnej struktury organizacyjnej poszczeglnych NPLO zazwyczaj zawiera sowo "organizacja", a nazwa odnoszca si do organu zarzdzajcego - sowo "agencja". Znajduje to odzwierciedlanie w odpowiadajcym im akronimach, std skrt NAMSO oznacza Organizacj NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia, a NAMSA oznacza Agencj NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia. Poza tym istnieje cay szereg Komitetw Sterujcych Projektw (NPSC) i biur projektw. "Projekt NATO" to formalny status nadawany przez Konferencj Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD) programom wsppracy w dziedzinie uzbrojenia lub wyposaenia, w ktrych uczestnicz dwa lub wicej pastwa czonkowskie NATO. CNAD odpowiada w NATO za wspprac w dziedzinie logistyki produkcji. Kady komitet sterujcy projektu podlega umowie midzyrzdowej pomidzy pastwami zaangaowanymi w realizacj projektu. Umowa taka reguluje sprawy zwizane z koordynacj, wykonaniem i nadzorem nad programem pozyskiwania sprztu. Komitety sterujce tworzone s zgodnie z przyjtymi procedurami NATO dotyczcymi wsppracy badawczo-rozwojowej i produkcyjnej w dziedzinie sprztu i wyposaenia wojskowego. Skadaj sprawozdania CNAD, ktra ocenia postp i decyduje o kontynuowaniu, dostosowaniu lub zamkniciu projektu, a take - we waciwych przypadkach - o stworzeniu biura projektu. Obecnie funkcjonuje okoo 20 komitetw sterujcych i biur projektw NATO, ktre s wymienione na kocu niniejszego rozdziau1. Nastpujce podrozdziay przedstawiaj bardziej szczegowe informacje dotyczce komitetw politycznych, organizacji i agencji przedstawionych powyej, zajmujcych si waciwymi sobie wyspecjalizowanymi dziedzinami. Pogrupowano je w nastpujce kategorie:
1 Poza przedstawieniem Organizacji NATO ds. Produkcji i Logistyki, komitetw sterujcych projektw, agencji i innych organizacji, niniejszy rozdzia prezentuje rol wielu komitetw politycznych zajmujcych si sprawami technicznymi.

348

Logistyka dostaw i skadowania Logistyka produkcji i wyposaenie Standaryzacja Planowanie cywilne w sytuacji zagroenia Zarzdzanie ruchem lotniczym i obrona powietrzna Powietrzny system wczesnego ostrzegania Systemy cznoci i informatyki Wojna elektroniczna Meteorologia Oceanografia wojskowa Badania i technologie Edukacja i szkolenie

LOGISTYKA DOSTAW I SKADOWANIA

Konferencja Starszych Logistykw (SNLC)
Konferencja Starszych Logistykw (SNLC) jest najwaniejszym komitetem zajmujcym si problemami logistyki. Zbiera si dwa razy w roku pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego na wsplnej poczonej sesji cywilno-wojskowej. Ma dwch staych wspprzewodniczcych - s nimi Asystent Sekretarza Generalnego ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego, a take zastpca przewodniczcego Komitetu Wojskowego, co odzwierciedla zaleno logistyki dostaw i planowania zarwno od czynnikw cywilnych, jak i wojskowych. W skad Konferencji wchodz wysi rang cywilni i wojskowi przedstawiciele ministerstw obrony lub rwnorzdnych organw pastw czonkowskich odpowiedzialni w swoich pastwach za aspekty logistyki zwizane z dostawami i zaopatrzeniem. W pracach Konferencji uczestnicz take przedstawiciele dowdztw strategicznych, Agencji NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA), Agencji NATO ds. Standaryzacji (NSA), Komitetu Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO (COMEDS) i innych komrek sztabowych Kwatery Gwnej. Oglnym zadaniem Konferencji jest rozwizywanie problemw logistyki
349

dostaw i skadowania, tak aby usprawni funkcjonowanie oraz podnie efektywno, wytrzymao i sprawno bojow si Sojuszu oraz - w imieniu Rady Pnocnoatlantyckiej - sprawowa ogln koordynacj nad caym spektrum logistyki, we wsppracy z innymi komitetami i organami zajmujcymi si logistyk w NATO.

Organizacja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSO)

Organizacja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSO) jest organem umoliwiajcym wsparcie logistyczne wybranych systemw uzbrojenia bdcych na wyposaeniu dwch lub wicej pastw czonkowskich NATO poprzez organizacj wsplnych zamwie i dostaw czci zamiennych oraz zapewnienie zaplecza technicznego i potencjau remontowego.

Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA)

Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA) jest organem wykonawczym NAMSO. Jej zadaniem jest zapewnienie obsugi logistycznej niezbdnej do utrzymywania systemw uzbrojenia i wyposaenia, ktre s wspln wasnoci pastw czonkowskich NATO. Celem jest promowanie gotowoci materiaowej, poprawa efektywnoci operacji logistycznych oraz osignicie oszczdnoci poprzez skonsolidowane zamwienia w obszarze dostaw, serwisu technicznego, kalibracji, pozyskiwania, transportu, zaplecza technicznego, usug inynieryjnych oraz poprzez konfigurowane zarzdzanie. Wspczesne zarzdzanie materiaem wojskowym oraz techniki pozyskiwania wypracowane przez NAMSA obejmuj system wymiany zapasw magazynowych oraz udostpniania informacji o potrzebach w tej dziedzinie (SHARE - patrz rozdzia 8) oraz system wsplnego zarzdzania materiaem wojskowym (COMMIT). NAMSA zapewnia rwnie wsparcie Grupie Dyrektorw Narodowych ds. Kodyfikacji, ktra zarzdza systemem kodyfikacji NATO w imieniu Konferencji Starszych Logistykw NATO. Zapewnia take wsparcie logistyczne siom NATO rozmieszczonym w Boni i Hercegowinie (SFOR) oraz w Kosowie (KFOR) Dalsze informacje mona uzyska z nastpujcych rde:
350

Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia NATO Maintenance and Supply Agency (NAMSA) 8302 Capellen, Luksemburg Tel.: 352 30 631 Faks: 352 30 87 21

System Naftocigw NATO (NPS)

System Naftocigw NATO (NPS) skada si z dziewiciu oddzielnych wojskowych magazynw oraz systemw dystrybucji paliw i smarw. Jest tak zaprojektowany, aby mg zapewni w kadym czasie pokrywanie wszystkich potrzeb NATO w dziedzinie produktw naftowych i ich dystrybucji. System skada si z wielu pojedynczych narodowych systemw naftocigw obejmujcych: Wochy, Grecj, Norwegi, Portugali, Turcj (dwa odrbne systemy - wschodni i zachodni) oraz Wielk Brytani, a take z dwch systemw midzynarodowych - Pnocnoeuropejskiego Systemu Naftocigw (w Danii i w Niemczech) i rodkowoeuropejskiego Systemu Naftocigw obejmujcego Belgi, Francj, Niemcy, Luksemburg i Holandi. W sumie System Naftocigw NATO przebiega przez terytorium dwunastu pastw czonkowskich Sojuszu i liczy okoo 11 500 kilometrw dugoci. czy magazyny paliw, bazy lotnicze, lotniska cywilne, stacje pomp, rafinerie i terminale.

System Naftocigw Europy rodkowej (CEPS)

System Naftocigw Europy rodkowej (CEPS) jest najwikszym systemem naftocigw w NATO, z ktrego korzysta osiem krajw (Belgia, Holandia, Francja, Kanada, Niemcy, Luksemburg, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone).

Komitet NATO ds. Naftocigw (NPC)

NPC, ktremu przewodniczy szef Jednostki Logistyki w ramach Sekretariatu Midzynarodowego (Logistics, IS-Element). NPC jest najwaniejszym organem doradczym w zakresie logistyki dostaw i skadowania zwizanych z produktami naftowymi. Dziaa z upowanienia Rady Pnocnoatlantyckiej, w konsultacji z wadzami wojskowymi NATO i innymi odpowiednimi instytucjami. Zajmuje si wszystkimi kwestiami zwizanymi z caoci interesw NATO w dziedzinie paliw wojskowych,
351

smarw i zwizanych z nimi produktw i wyposaeniem. NPC nadzoruje take System Naftocigw NATO.

Organizacja Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim (CEPMO)

CEPMO skada si z organu zarzdzajcego - rady dyrektorw, w skad ktrej wchodz przedstawiciele wszystkich pastw uczestniczcych w systemie - oraz z samego rodkowoeuropejskiego Systemu Naftocigw. W posiedzeniach rady dyrektorw bior udzia przedstawiciele wadz wojskowych NATO i dyrektor naczelny Agencji Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim.

Agencja Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim (CEPMA)

CEPMA odpowiada za caodobowe funkcjonowanie rodkowoeuropejskiego Systemu Naftocigw oraz zwizanych z nim magazynw i urzdze dystrybucyjnych. Blisze informacje o organizacji i strukturze zarzdzania rodkowoeuropejskiego Systemu Naftocigw mona uzyska w: Agencja Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim Central Europe Pipeline Management Agency (CEPMA) BP 552 78005 Versailles Francja Tel.: 33 1 3924 4900 Faks: 33 1 3955 6539

Komitet Szefw Wojskowych Sub Medycznych (COMEDS)

Komitet Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO (COMEDS) skada si z przedstawicieli najwyszych rang wadz odpowiadajcych za medycyn wojskow w pastwach czonkowskich. Dziaa jako centralny punkt prowadzenia i koordynacji problematyki zwizanej z medycyn wojskow oraz jako organ doradczy Komitetu Wojskowego NATO w sprawach medycznych.
352

Dawniej kwestie medyczne postrzegano w NATO jako pozostajce w odpowiedzialnoci poszczeglnych pastw czonkowskich. Przez bardzo dugi czas nie widziano wic potrzeby stworzenia w NATO organu wysokiego szczebla zajmujcego si problematyk medycyny wojskowej. Nowe misje NATO i zaoenia operacyjne kad wikszy nacisk na poczone operacje wojskowe, a co za tym idzie zwikszyy one znaczenie koordynacji zaplecza medycznego w operacjach pokojowych, przy udzielaniu pomocy w likwidowaniu skutkw klsk ywioowych oraz w akcjach humanitarnych. W tym celu w 1994 r. zosta powoany Komitet Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO. Przewodniczcym i sekretarzem COMEDS s Belgowie, a sekretariat Komitetu mieci si w biurze belgijskiego Chirurga Naczelnego w Brukseli. W skad COMEDS wchodz chirurdzy naczelni pastw czonkowskich NATO oraz doradcy medyczni dowdztw strategicznym NATO (SHAPE i ACLANT), przedstawiciel Agencji NATO ds. Standaryzacji, przewodniczcy Wsplnego Komitetu Medycznego, przedstawiciel Komitetu Wojskowego i przedstawiciel Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Posiedzenia COMEDS odbywaj si dwa razy do roku w sesji plenarnej, a roczne raporty przedstawiane s Komitetowi Wojskowemu. Poczwszy od 2001 r., chirurdzy naczelni pastw partnerskich s zapraszani do uczestniczenia w posiedzeniach plenarnych COMEDS w formacie EAPC. Do zada COMEDS nale dziaania na rzecz zawierania i rozszerzania porozumie pomidzy pastwami czonkowskimi w zakresie koordynacji, standaryzacji i interoperacyjnoci w odniesieniu ds. medycznych, a take udoskonalenie wymiany informacji zwizanych z organizacyjnymi, operacyjnymi i proceduralnymi aspektami usug medycznych w pastwach NATO i partnerskich. Poczwszy od 1997 r. pastwa nalece do Partnerstwa dla Pokoju s zapraszane do penego uczestniczenia w pracach wikszoci grup roboczych COMEDS, a od roku 1996 bior udzia w dorocznym seminarium medycznym COMEDS/PdP Obecnie seminaria . te s wczone do sesji plenarnych COMEDS. Prace COMEDS s skoordynowane z dziaalnoci innych organw NATO odpowiedzialnych za kwestie medyczne, takich jak Agencja NATO ds. Standaryzacji (NSA), Wsplny Komitet Medyczny (JMC), Doradcy Dowdcw Strategicznych NATO ds. Medycznych, Panel ds. Czynnikw Ludzkich i Zagadnie Medycznych Organizacji ds. Bada i Technologii (HFM/RTO), Centrum Broni Masowego Raenia (WMD Centre) oraz oficerowie medyczni z Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Przewodniczcy Wsplnego Komitetu Medycznego i medycznej grupy roboczej Agencji Wojskowej ds. Standaryzacji uczestnicz w sesjach plenarnych COMEDS w charakterze obserwatorw.
353

COMEDS dysponuje dziewicioma podlegymi mu grupami roboczymi, ktre wspomagaj go w wypenianiu zada. Spotkania grup odbywaj si co najmniej raz w roku. S to grupy ds.: Struktur, operacji i procedur dotyczcych medycyny wojskowej; Wojskowej profilaktyki medycznej; Medycyny ratunkowej; Psychiatrii wojskowej; Stomatologii; Materiaw medycznych i farmacji wojskowej; Wsppracy i koordynacji wojskowych bada medycznych; Higieny ywnoci, technologii ywnoci i weterynarii; Szkolenia medycznego. Dalszych informacji udziela: COMEDS c/o Medical Staff Officer Logistics, Armaments and Resource Division International Military Staff NATO 1110 Brussels - Belgium Faks: 32 2 707 4117 COMEDS Etat-major du Service Mdical Quartier Reine Elisabeth Rue dEvere 1140 Brussels Belgium Tel.: 32 2 707 5551 Faks: 32 2 701 3071

LOGISTYKA PRODUKCJI I WYPOSAENIE

Konferencja Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD)
Znaczca cz wsplnych dziaa podejmowanych w NATO w celu okrelenia szans na wspprac w dziedzinie bada, rozwoju i produkcji sprztu wojskowego realizowana jest pod auspicjami CNAD. Konferencja spotyka si w sesjach plenarnych dwa razy w roku pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego. Staym przewodniczcym jest Asystent Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony. CNAD skupia wyszych urzdnikw odpowiedzialnych w pastwach czonkowskich za pozyskiwanie sprztu obronnego, przedstawicieli Komitetu Wojskowego i dowdcw strategicznych NATO, przewodniczcych gwnych grup CNAD oraz przedstawicieli innych wadz cywilnych i wojskowych odpowiedzialnych za rne aspekty logistyki dostaw i skadowania.
354

Struktura organizacyjna CNAD

Przedstawiciele Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (NADREPS), wchodzcy w skad przedstawicielstw narodowych pastw czonkowskich, podejmuj rutynowe zadania CNAD i kieruj prac grup. W skad wewntrznej struktury CNAD wchodz: Grupy, podgrupy i grupy robocze odpowiedzialne za trzy Gwne Grupy CNAD ds. Uzbrojenia (Grupa ds. Uzbrojenia Morskiego NATO - NNAG; Grupa ds. Uzbrojenia Si Lotniczych NATO NAFAG i Grupa ds. Uzbrojenia Si Ldowych - NAAG) oraz Grupa ds. Praktyk Nabywania Wyposaenia; Doradcza Grupa NATO ds. Przemysu (NIAG); Dorane grupy CNAD odpowiedzialne za specjalne projekty zbrojeniowe (np. Komitet Sterujcy ds. Obserwacji Ldowej NATO); Grupy partnerskie CNAD (grupa dyrektorw narodowych ds. kodyfikacji, grupa dyrektorw narodowych ds. zapewnienia jakoci, grupa ekspertw ds. bezpieczestwa transportu i skadowania amunicji wojskowej i materiaw wybuchowych, grupa ds. standaryzacji materiaw i praktyk inynierskich, grupa ds. bezpieczestwa i weryfikacji amunicji i materiaw wybuchowych); Komitet NATO ds. Przegldu Uzbrojenia Konwencjonalnego (NCARC), w ktrego skad wchodz przedstawiciele sztabw narodowych dyrektorw ds. uzbrojenia oraz szefowie obrony i przedstawiciele wadz wojskowych NATO. Komitet jest odpowiedzialny przed CNAD za zarzdzanie systemem planowania uzbrojenia konwencjonalnego (CAPS).

Agencja NATO ds. Zarzdzania Systemem Obrony Powietrznej o rednim Zakresie (NAMEADSMA)
Blisze informacje mona otrzyma w: NAMEADSMA Building 1 620 Discovery Drive Suite 300 Huntsville, AC 35806, USA Tel.: 1 205 922 3972 Faks: 1 205 922 3900
355

Agencja NATO ds. Zarzdzania Produkcj, Rozwojem i Logistyk Samolotw Eurofighter i TORNADO
NETMA zastpia dawn Agencj NATO ds. Rozwoju i Zarzdzania Produkcj Wielozadaniowego Samolotu Bojowego (NAMMA) i Agencj NATO ds. Zarzdzania Produkcj i Logistyk Europejskiego Samolotu Myliwskiego (NEFMA). Odpowiada za wsplne konstruowanie i produkcj europejskiego samolotu myliwskiego NATO oraz wielozadaniowego samolotu bojowego NATO (Tornado). Blisze informacje mona otrzyma w: NETMA Insel Kammerstr. 12 + 14 Postfach 1302 82008 Unterhaching Niemcy Tel.: 49 89 666 800 Faks: 49 89 666 80555/6

Agencja NATO ds. Projektowania, Rozwoju, Produkcji i Zarzdzania Logistycznego w dziedzinie migowcw (NAHEMA)
Blisze informacje mona otrzyma w: NAHEMA Le Quatuor Btiment A 42 Route de Galice 13082 Aix-en-Provence Cedex 2 Francja Tel.: 33 42 95 92 00 Faks: 33 42 64 30 50

Biuro NATO ds. Zarzdzania Programem HAWK (NHMO)

NHMO odpowiada za programy modernizacji systemu pociskw ziemia-powietrze HAWK. Blisze informacje mona otrzyma w:
356

NHMO 26 rude Gallini 92500 Rueil-Malmaison Francja Tel.: 33 147 08 75 00 Faks: 33 147 52 10 99

STANDARYZACJA
Organizacja NATO ds. Standaryzacji (NSO)
Organizacja NATO ds. Standaryzacji (NSO) skada si z Komitetu NATO ds. Standaryzacji, Grupy Sztabowej NATO ds. Standaryzacji oraz Agencji NATO ds. Standaryzacji. Rol NSO jest promowanie interoperacyjnoci i wnoszenie wkadu do zdolnoci Sojuszu w dziedzinie wyszkolenia, wicze i skutecznej wsppracy - obejmujcej take w stosownych przypadkach siy Partnerw i innych pastw - w celu realizacji powierzonych im zada. Organizacja realizuje te zadania poprzez harmonizacj i koordynacj wysikw standaryzacyjnych w caym Sojuszu oraz zapewnianie wsparcia dziaaniom podejmowanym w tym zakresie. Zgodnie z polityk Sojuszu, wadze NATO i pastw czonkowskich s zachcane do tworzenia, uzgadniania i wdraania koncepcji, doktryn, procedur i projektw, ktre umoliwi im osignicie i utrzymanie interoperacyjnoci. Wymaga to stworzenia odpowiednich poziomw kompatybilnoci, wzajemnej wymienialnoci lub wsplnych rozwiza w sferze operacyjnej, proceduralnej, materiaowej, technicznej i administracyjnej. Organizacja NATO ds. Standaryzacji (NSO) zostaa powoana przez Rad Pnocnoatlantyck w styczniu 1995 r., a jej restrukturyzacja nastpia 2000 r. w wyniku przegldu standaryzacyjnego, ktry zosta przeprowadzony, aby sprosta wymogom Szczytu Waszyngtoskiego z 1999 r. oraz wyzwaniom stawianym przez Inicjatyw Zdolnoci Obronnych (DCI) ogoszon podczas tego szczytu.

Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS)

Komitet NATO ds. Standaryzacji (NCS) jest najwysz wadz NATO w odniesieniu do ogu spraw zwizanych ze standaryzacj. Podlega on Radzie Pnocnoatlantyckiej.
357

Dziaania Komitetu wspierane s przez grup przedstawicieli NCS, ktra zapewnia harmonizacj i kierownictwo na szczeblu delegatw i pozostaje pod oglnym zarzdem Komitetu. Prace podejmowane przez grup przedstawicieli NSC koncentruj si na harmonizacji przepisw normalizacyjnych pomidzy NATO i organami pastw czonkowskich oraz na promowaniu wspdziaania midzy nimi w obszarze standaryzacji. NSC przewodniczy Sekretarz Generalny, zazwyczaj reprezentowany przez dwch staych wspprzewodniczcych - Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony i dyrektora Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Poczwszy od wrzenia 2000 r. w dziaaniach NSC aktywnie uczestnicz pastwa partnerskie.

Grupa Sztabowa NATO ds. Standaryzacji (NSSG)

Grupa Sztabowa NATO ds. Standaryzacji (NSSG) podlega Komitetowi NATO ds. Standaryzacji. Jej podstawowym zadaniem jest harmonizowanie polityki i procedur standaryzacyjnych oraz koordynowanie zada w tej dziedzinie. Grupa odpowiada za kontakty sztabowe oraz opracowywanie odnonych dokumentw. W ten sposb wnosi wkad midzy innymi do formuowania Wojskowych Wymogw Standaryzacyjnych zgaszanych przez dowdcw strategicznych NATO, a take do opracowywania Celw w dziedzinie standaryzacji dla Programu Standaryzacji NATO. W skad grupy wchodz przedstawiciele dowdztw strategicznych, Midzynarodowego Sztabu Wojskowego i Sekretariatu Midzynarodowego, ktrzy wspieraj organy zajmujce si wyznaczaniem i przydziaem zada w dziedzinie standaryzacji. Te ostatnie s wysokimi rang instytucjami NATO upowanionymi do zlecania podlegajcym im grupom opracowania Porozumie o Standaryzacji (STANAG) oraz Publikacji Sojuszniczych (AP). S to: Komitet Wojskowy (MC), Konferencja Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD), Zarzd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B). W pracach NSSG uczestnicz take inne organy i organizacje.

Agencja NATO ds. Standaryzacji (NSA)

Agencja NATO ds. Standaryzacji (NSA) jest pojedynczym, zintegrowanym organem utworzonym przez Rad Pnocnoatlantyck, w skad ktrej wchodz pracownicy wojskowi i cywilni. Odpowiada przed Komitetem NATO ds. Standaryzacji za koordynowanie spraw we wszystkich wymiarach standaryzacji. Ustala procedury oraz funkcje w zakresie planowania i wykonania zada zwizanych ze standaryzacj,
358

ktre s nastpnie wdraane w caym Sojuszu. Odpowiada za przygotowanie posiedze NSC, NCSREP i NSG, a take za oglne administrowanie Porozumieniami o Standaryzacji STANAG i Publikacjami Sojuszniczymi (AP). NSA wspiera take zarzdy ds. poczonych si zbrojnych i poszczeglnych rodzajw si zbrojnych, ktre s upowanione do okrelania i zlecania zada w dziedzinie operacyjnej standaryzacji, w tym w odniesieniu do doktryny, zgodnie z upowanieniem Komitetu Wojskowego. Zarzdy rodzajw si zbrojnych odpowiadaj za wypracowywanie operacyjnych i proceduralnych przepisw normalizacyjnych obowizujcych wszystkie pastwa czonkowskie. Podobnie jak inne organy opracowujce i zlecajce zadania, wypeniaj one t funkcj poprzez opracowywanie waciwych STANAG i AP we wsppracy z pastwami czonkowskimi i dowdztwami wojskowymi NATO. Dyrektor NSA odpowiada za biece funkcjonowanie piciu oddziaw Agencji: ds. polityki i wymogw, wsplnej, ds. morskich si zbrojnych, ds. ldowych si zbrojnych i ds. powietrznych si zbrojnych. Oddziay ds. poszczeglnych rodzajw si zbrojnych wspieraj odpowiednie zarzdy. W ramach swoich kompetencji odpowiadaj za monitorowanie i harmonizacj dziaa standaryzacyjnych. Zarzdy grupujce po jednym przedstawicielu kadego z pastw czonkowskich obraduj w sesji staej i formalnie spotykaj si raz w miesicu. Decyzje s zazwyczaj podejmowane jednogonie. Jednak, ze wzgldu na to, e standaryzacja jest dobrowolnym procesem, porozumienia mog take wynika z decyzji podejmowanych wikszoci gosw przez pastwa bdce stronami jakiego konkretnego Porozumienia o Standaryzacji (STANAG). Dowdcy strategiczni s reprezentowani w kadym z zarzdw przez przedstawiciela sztabowego. Blisze informacje mona otrzyma pod adresem: Agencja NATO ds. Standaryzacji NATO 1110 Bruksela Belgia Tel.: 32 2 707 5576 Faks: 32 2 707 5718 E-mail: NSA@hq.nato.int
359

PLANOWANIE CYWILNE W SYTUACJI ZAGROENIA

Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia (SCEPC)
Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia (SCEPC) spotyka si dwa razy w roku w sesji plenarnej, z udziaem przedstawicieli pastw sprzymierzonych rezydujcych w stolicach i raz w miesicu w sesji staej, z udziaem czonkw przedstawicielstw narodowych przy NATO. Obradom komitetu przewodzi Asystent Sekretarza Generalnego ds. Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego.

Zarzdy i Komitety Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia

Wysoki Komitet Planowania Cywilnego w sytuacji Zagroenia (SCEPC) koordynuje i ukierunkowuje dziaania dziewiciu podlegych mu komitetw i zarzdw planowania. Nale do nich: Zarzd Planowania eglugi Oceanicznej (PBOS); Zarzd Planowania Europejskiego rdldowego Transportu Wodnego (PBEIST); Komitet Planowania Lotnictwa Cywilnego (CAPS); Komitet Planowania w dziedzinie ywnoci i Rolnictwa (FAPC); Komitet Planowania Przemysowego (IPC); Komitet Planowania Gospodarki Paliwowej (PPC - obecnie upiony); Wsplny Komitet Medyczny (JMC); Komitet Planowania cznoci Cywilnej (CCPC) oraz Komitet Ochrony Cywilnej (CPC).

Euroatlantycki Orodek Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC)

Euroatlantycki Orodek Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof (EADRCC) zosta stworzony przy Kwaterze Gwnej NATO 29 maja 1998 r. Kieruje nim dyrektor Zarzdu Planowania Cywilnego, wspomagany przez pracownikw zarzdu oraz ekspertw z NATO i pastw partnerskich. W EADRCC pracuje oficer cznikowy Organizacji Narodw Zjednoczonych. Orodek odpowiada za koordynacj reagowania pastw EAPC w przypadku katastrof w geograficznym obszarze EAPC. EADRCC cile konsultuje dziaania z Biurem ONZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (UNOCHA). W porozumieniu ze swoimi czonkami, EADRCC tworzy Euroatlantyck Jednostk Reagowania w przypadku Katastrof (EADRU).
360

Bdzie ona niestaym rdem zasobw skadajcych si z personelu i wyposaenia zadeklarowanego jako moliwe do ewentualnego udostpnienia w odpowiedzi na prob o pomoc skierowan przez pastwo dotknite powan katastrof.

ZARZDZANIE RUCHEM LOTNICZYM I OBRON

POWIETRZN

Komitet NATO ds. Zarzdzania Ruchem Lotniczym (NATMC)

(Dawniej: CEAC) (patrz rozdzia 8).

Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej (NADC)

Doradza Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony we wszystkich aspektach zwizanych z rozwojem programu obrony cywilnej. Obraduje dwa razy w roku pod przewodnictwem Zastpcy Sekretarza Generalnego. (Patrz rozdzia 8.)

Grupa Robocza Komitetu Wojskowego ds. Obrony Powietrznej (MC-ADSWG)

Grupa Robocza Komitetu Wojskowego ds. Obrony Powietrznej (MCADSWG) jest wielonarodowym organem wspierajcym Komitet Wojskowy. Do jej zada naley analizowanie, doradztwo i przedstawianie zalece w odniesieniu do zagadnie obrony powietrznej, ktre wpywaj na zintegrowany system obrony powietrznej NATO.

Organizacja NATO ds. Zarzdzania Systemem Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (NACMO)

Organizacja NATO ds. Zarzdzania Systemem Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (NACMO) zapewnia struktur niezbdn do planowania i wdraania systemu dowodzenia i kontroli wspierajcego operacje powietrzne NATO. Zastpuje dawny system NADGE. Jej siedziba mieci si w Brukseli (patrz rozdzia 8). Blisze informacje:
361

Agencja NATO ds. Zarzdzania ACCS (NACMA) 8 rue de Genve 1140 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 4111 Faks: 32 2 707 8777

POWIETRZNY SYSTEM WCZESNEGO OSTRZEGANIA

Pocztkowa faza tworzenia Powietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania (AEW) obejmowaa pozyskanie przez NATO wasnej, wsplnie obsugiwanej i utrzymywanej flotylli samolotw, a take modernizacj i usprawnienie 40 istniejcych ju instalacji naziemnych obrony przeciwlotniczej (NADGE), tak aby umoliwi im wspdziaanie z systemem AEW. Instalacje te s ulokowane w dziewiciu pastwach sprzymierzonych, od pnocnej Norwegii a po wschodni Turcj. Najwaniejszym elementem programu byo pozyskanie 18 samolotw typu E-3A, co zostao zrealizowane w latach 1982-85. Samoloty E-3A wykorzystyway osignicia Powietrznego Systemu Ostrzegania i Kontroli (AWACS), ktry jest stosowany przez amerykaskie siy powietrzne od 1977 r. Ich konstrukcja bya oparta na schemacie Boeinga 707 - 320B, z charakterystycznym obracajcym si dyskiem o rednicy 30 stp, zamontowanym na szczycie kaduba, w ktrym umieszczono radary obserwacyjne oraz systemy identyfikacji "swj - obcy". Nastpnym krokiem byo zainicjowanie krtko- i rednioterminowego programu modernizacji. rednioterminowy program zaspokaja potrzeby Powietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania w latach 1998-2004.

Organizacja NATO ds. Programem Wczesnego (NAPMO)

Zarzdzania Lotniczym Ostrzegania i Kontroli

Organizacja NATO ds. Zarzdzania Lotniczym Programem Wczesnego Ostrzegania i Kontroli (NAPMO) odpowiada za wszystkie aspekty zarzdzania i wdraania Powietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania i Kontroli (AEW&C) i podlega bezporednio Radzie Pnocnoatlantyckiej. Struktura NAPMO skada si z zarzdu wspieranego przez Agencj NATO ds. Zarzdzania Lotniczym Programem Wczesnego Ostrzegania i Kontroli (NAPMA), ktra ma siedzib w Brunssum (Holandia). W strukturze NAPMO mieci si rwnie Komitet Prawny, Kontraktowy i Finansowy (LCF); Komitet ds. Operacji, Spraw Technicznych i Wsparcia (OTS); a take Grupa Sterujca ds. Utrzymania Skadw Wojskowych (DLM).
362

Kade z uczestniczcych pastw jest reprezentowane w Zarzdzie i w podlegych mu komitetach. W posiedzeniach Zarzdu i Komitetu uczestnicz take przedstawiciele Sekretarza Generalnego, dowdcw strategicznych, dowdcy si zbrojnych Powietrznego Systemu Wczesnego Ostrzegania. Posiedzenia zarzdu odbywaj si zazwyczaj dwa razy w roku. Biece zarzdzanie Programem AEW&C jest obowizkiem dyrektora generalnego NAPMO. Kwatera dowodzenia Si Wczesnego Ostrzegania i Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force) mieci si przy Kwaterze Gwnej Sojuszniczych Si Zbrojnych NATO Europa (SHAPE) w Mons (Belgia). Personel zarwno Agencji (NAPMA), jak i dowdztwa jest delegowany przez pastwa uczestniczce. Gwna baza operacyjna znajduje si w Geilenkirchen w Niemczech. Jej personel rwnie skada si z osb delegowanych przez pastwa uczestniczce. Bazy powietrzne w Norwegii, Grecji, Turcji i Woszech zostay w znaczcy sposb zmodyfikowane, tak aby zapewni wsparcie operacyjne niezbdne do eksploatacji nalecych do NATO samolotw typu E-3A. Obecnie czonkami NAPMO s: Belgia, Dania, Grecja, Hiszpania, Holandia, Kanada, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Turcja, Stany Zjednoczone i Wochy. Polska, Republika Czeska i Wgry maj status obserwatorw. Wielka Brytania udostpnia Siom Wczesnego Ostrzegania i Kontroli Powietrznej NATO (NAEW&C Force) siedem samolotw typu E-3D. Francja uczestniczy w posiedzeniach NAPMO w charakterze obserwatora, ze wzgldu na pozyskanie przez to pastwo czterech wasnych samolotw E-3F . Od sierpnia 1990 r. do marca 1991 r., w odpowiedzi na irack inwazj na Kuwejt, komponent E-3A by rozlokowany we wschodniej Turcji, co byo wzmocnieniem poudniowej flanki NATO. Zadaniem samolotw byo monitorowanie ruchw w przestrzeni powietrznej i morskiej we wschodniej czci obszaru rdziemnomorskiego, tak aby zapewni sta, prowadzon z powietrza obserwacj granicy turecko-irackiej. Od lipca 1992 r. rozpoczo si intensywne rozmieszczanie si NAEWF , skadajcych si zarwno z komponentu E-3A, jak i z brytyjskiego komponentu E-3D, na terenie byej Republiki Jugosawii. Celem tego rozwinicia byo wzmacnianie dziaa NATO zwizanych z monitorowaniem i wdraaniem rezolucji Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych oraz pniejsze wspieranie si IFOR i SFOR oraz KFOR. W operacjach tych bray rwnie udzia francuskie samoloty E-3F . Dalsze informacje mona otrzyma pod adresem:
363

Agencja NATO ds. Zarzdzania Lotniczym Programem Wczesnego Ostrzegania i Kontroli (NAPMA) Akerstraat 7 6445 CL Brunssum Holandia Tel.: 31 45 526 + wew. Faks: 31 45 525 4373

SYSTEMY CZNOCI I INFORMATYKI

Organizacja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3O)
Organizacja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3O) zostaa powoana do ycia w 1996 r., aby zapewni istnienie w caym NATO efektywnych finansowo, interoperacyjnych i bezpiecznych zdolnoci C3 (konsultacje, dowodzenie i kontrola), speniajcych wymagania uytkownikw w NATO. Sposobem osignicia takich zdolnoci byo wykorzystanie wsplnie finansowanych, wielonarodowych i narodowych aktyww. NC3O zapewnia take uytkownikom z NATO usugi i wsparcie w dziedzinie konsultacji, dowodzenia i kontroli. NC3B nadzoruje NC3O. Zarzd (NC3B) jest wysokim rang midzynarodowym organem politycznym doradzajcym Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony w obszarze wsplnych interesw wszystkich pastw czonkowskich. Dziaa w tym wymiarze jako rada dyrektorw NC3O. Skada si z wysokich rang przedstawicieli pastw, ktrzy na co dzie rezyduj w macierzystych stolicach; przedstawicieli Komitetu Wojskowego, dowdcw strategicznych i komitetw NATO zajmujcych si tematyk C3; dyrektora generalnego Agencji NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A) oraz kontrolera z Agencji NATO ds. Operacyjnych i Wsparcia Systemu cznoci i Informatyki (NACOSA). Obradom Zarzdu (NC3B) oficjalnie przewodniczy Zastpca Sekretarza Generalnego, a jego staym przewodniczcym jest Asystent Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony, ktremu towarzysz dwaj wspprzewodniczcy: jednym z nich jest dyrektor Sztabu ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO (NHQC3S), a drugi jest wybierany spord osb mianowanych na to stanowisko przez poszczeglne pastwa. Zarzd wspierany jest przez Grup Narodowych Przedstawicieli ds. C3 (NC3REPS), ktra dziaa jako Zarzd
364

obradujcy w sesji staej. Przedstawiciele narodowi s zazwyczaj wczani do przedstawicielstw lub misji wojskowych swoich pastw. Zarzd (NC3B) wspierany jest przez podleg struktur organw midzynarodowych skadajc si z omiu podkomitetw: Wsplnego Podkomitetu C3 ds. Wymogw i Koncepcji, Podkomitetw: ds. Interoperacyjnoci, ds. Czstotliwoci, ds. Zarzdzania, ds. Systemw Informatycznych, ds. Systemw Zapewniajcych Bezpieczestwo Informacyjne, ds. Sieci cznoci oraz ds. Identyfikacji i Nawigacji. Kady z tych podkomitetw ma wasn podstruktur. Zarzd (NC3B), Grupa Narodowych Przedstawicieli ds. C3 (NC3REPS) oraz podkomitety podlege Zarzdowi s wspierane przez Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO (NHQC3S), ktry jest jednolitym, zintegrowanym sztabem cywilno-wojskowym kierowanym przez Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony, Sekretariat Midzynarodowy i dyrektora Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. NHQC3S zapewnia wsparcie Radzie Pnocnoatlantyckiej, Komitetowi Wojskowemu, Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD), Wysokiemu Urzdowi ds. Zasobw (SRB) oraz innym komitetom NATO w sprawach zwizanych z C3. Zarzd nadzoruje rwnie prac dwch agencji Organizacji NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli - Agencji NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A) i Agencji NATO ds. Operacyjnych i Wsparcia Systemw cznoci i Informatyki (NACOSA). NC3A zajmuje si centralnym planowaniem, projektowaniem integracji systemw, funkcjonowaniem technicznym systemw, wsparciem technicznym i kontrol konfiguracji. Zapewnia take naukowe i techniczne doradztwo oraz wsparcie odnonie do systemw czujnikw pomiarowych wykorzystywanych w C3, a take w dziedzinie bada operacyjnych. Nabywa i realizuje projekty zwizane z t tematyk. NC3A ma siedziby w Brukseli (Belgia) i w Hadze (Holandia). NACOSA sprawuje nadzr operacyjny i wspiera wewntrzne Systemy cznoci i Informatyki (CIS) oraz przydzielone jej instalacje. Sztab centralny NACOSA mieci si w Mons (Belgia).

Agencja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A)

W lipcu 1996 roku powoana zostaa do ycia Agencja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3A), co byo czci strategii NATO zmierzajcej do restrukturyzacji dziaa C3 w ramach Sojuszu. W ten sposb skupione zostay funkcje Systemw cznoci i Informatyki NATO
365

zwizane z planowaniem oraz dziaalnoci naukow i rozwojow, a take niektre spord funkcji C3. Wzmocnio to zdolno Sojuszu do wykonywania jego nowych zada w dziedzinie zarzdzania kryzysowego, przy jednoczesnym zachowaniu zdolnoci zwizanych z obron zbiorow. NC3A zajmuje si centralnym planowaniem, projektowaniem integracji systemw, funkcjonowaniem technicznym systemw, wsparciem technicznym i kontrol konfiguracji systemw i instalacji NATO C3. Agencja nabywa i wdraa przydzielone jej projekty oraz zapewnia naukowe i techniczne doradztwo i wsparcie dla dowdcw strategicznych i innych zainteresowanych podmiotw w sprawach zwizanych z badaniami operacyjnymi, obserwacj, dowodzeniem i kontrol powietrzn (wczajc obron rakietow teatru dziaa wojskowych, wojn elektroniczn oraz wczesne ostrzeganie i kontrol powietrzn), a take dotyczcych systemw cznoci i informatyki. NC3A ma swoj kwater gwn w Brukseli (Belgia), ale dziaa z podzielonych orodkw w Brukseli (planowanie i pozyskiwanie) i Hagi (Holandia) wsparcie naukowe. Obecnie zatrudnia okoo 450 osb cywilnych i personelu wojskowego. NATO HQ C3 Staff NATO Headquarters 1110 Bruksela Belgia Tel.: 32 2 707 4358 Faks: 32 2 707 5709 NC3A Bruksela (HQ, Planning & Acquisition) (Planowanie i Pozyskiwanie) 8 rue de Genve 1140 Bruksela Belgia Tel.: 32 2 707 8267 Faks: 32 2 708 8770 Faks: 31 70 3142111 NC3A Haga (problematyka naukowa i techniczna) P Box 174 .O. Oude Waalsdorperweg 61 Holandia Tel.: 31 70 3142329

Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO (NHQC3S)

Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO (NHQC3S) wspiera Rad Pnocnoatlantyck, Komitet Wojskowy, Zarzd NC3, Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia (CNAD), Wysoki Urzd ds. Zasobw (SRB) oraz inne komitety w ramach obowizkw zwizanych z C3. Wsppracuje take z pionami i zarzdami Sekretariatu Midzynarodowego i Midzynarodowego Sztabu Wojskowego.
366

Podkomitet ds. Zarzdzania Czstotliwociami (FMSC)

Podkomitet ds. Zarzdzania Czstotliwociami (FMSC) jest komrk NATO wyspecjalizowan w dziedzinie zarzdzania czstotliwociami, posiadajc kompetencje decyzyjne w tym zakresie. Zostaa utworzona w miejsce istniejcej wczeniej Sojuszniczej Agencji ds. Czstotliwoci Radiowych (ARFA).

Wsppraca pastw sprzymierzonych w zarzdzaniu czstotliwociami

Za porednictwem Podkomitetu ds. Zarzdzania Czstotliwociami (FMSC) pastwa sprzymierzone wsppracuj ze sob w wielu obszarach zarzdzania czstotliwociami. Wsppraca obejmuje ustalanie oglnej polityki dla caej szerokoci pasma czstotliwoci radiowych wykorzystywanych przez siy zbrojne oraz tworzenie specjalnej polityki zwizanej z zarzdzaniem wojskowym pasmem czstotliwoci 225 400 MHz, ktre jest powszechnie wykorzystywane w cznoci wojskowej pomidzy jednostkami latajcymi i morskimi oraz satelitami i z tego wzgldu znajduje si pod szczegln kontrol NATO FMSC. Za porednictwem Komitetu ds. Zarzdzania Ruchem Lotniczym NATO (czyli Komitetem Koordynacyjnym Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (CEAC)) Podkomitet ds. Zarzdzania Czstotliwociami NATO utrzymuje bliskie kontakty ze rodowiskami lotnictwa cywilnego. Ponadto NATO FMSC odbywa regularne spotkania z przedstawicielami administracji cywilnych w pastwach czonkowskich, aby zapewni odpowiedni dostp si zbrojnych do wsplnych i zarezerwowanych szerokoci pasma czstotliwoci. Z myl o uregulowaniu tych zagadnie w 1995 r. zawarto wsplne porozumienie o czstotliwociach cywilno-wojskowych. Na szczeblu dowodzenia, dwa dowdztwa strategiczne NATO Sojusznicze Dowdztwo Europa (ACE) i Sojusznicze Dowdztwo Atlantyk (ACLANT) - odpowiadaj za szczegowe dwustronne porozumienia z pastwami goszczcymi sojusznicze siy zbrojne w sprawie przydziau czstotliwoci wojskowych oraz za przygotowanie planw wykorzystania przydzielanych czstotliwoci. Od 1994 r. wsppraca zwizana z zarzdzaniem czstotliwociami zostaa rozszerzona na pastwa partnerskie w ramach Partnerstwa dla Pokoju. Podkomitet ds. Zarzdzania Czstotliwociami NATO aktywnie wspdziaa z pastwami partnerskimi, aby zapewni wzajemn
367

harmonizacj. Wsppraca podejmowana jest zarwno na forum FMSC, jak i Europejskiej Konferencji Administracji Pocztowych i Telekomunikacyjnych, do ktrej nale pastwa partnerskie. Jej podstaw jest wsplne porozumienie NATO o czstotliwociach cywilno-wojskowych. Blisze informacje mona otrzyma w: Podkomitet ds. Zarzdzania Czstotliwociami NATO (NATO Frequency Management Sub-Committee) NATO HQC3 Staff 1110 Bruksela Belgia Tel.: 32 2 707 5528

Suba Systemw Informatycznych Kwatery Gwnej NATO (ISS)

Suba Systemw Informatycznych Kwatery Gwnej NATO (ISS) jest czci Zarzdu Systemw Informatycznych, ktry dziaa w ramach Sekretariatu Wykonawczego. Sekretariat Wykonawczy podlega Biuru Sekretarza Generalnego. Chocia pod wzgldem administracyjnym ISS jest organem Sekretariatu Midzynarodowego, jego personel rekrutuje si zarwno spord czonkw Sekretariatu Midzynarodowego, jak i Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. ISS zapewnia wsparcie informatyczne dla Rady Pnocnoatlantyckiej, Komitetu Planowania Obrony i Komitetu Wojskowego, a take dla podlegych im komitetw i wspierajcych sztabw. Ponadto ISS dostarcza projekty systemowe oraz oferuje rozwizania i pomoc techniczn Sekretariatowi Midzynarodowemu i Wojskowej Agencji ds. Standaryzacji. Wspiera wypenianie takich zada jak zarzdzanie kryzysowe oraz rejestracja i kontrola dokumentw, dba o systemy informatyczne wykorzystywane do zarzdzania finansowego i kadrowego, a take wspomaga planowanie si. Odpowiada za funkcjonowanie scentralizowanego zaplecza komputerowego orodkw dowodzenia NATO, a take za tworzenie i obsug oprogramowania dla aplikacji dostosowanych do specyficznych potrzeb uytkownikw. Szkoli uytkownikw systemw komputerowych i zapewnia im pomoc. Odpowiada za utrzymanie i funkcjonowanie systemw informatycznych w orodkach dowodzenia NATO. Doradza take wyszym urzdnikom NATO w kwestiach systemw informacyjnych.
368

Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemw cznoci i Informatyki (NACOSA)
Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemw cznoci i Informatyki (NACOSA) i podlege jej jednostki zajmuj si zarzdzaniem, obsug i kontrol systemu (CIS) na potrzeby wszystkich uytkownikw. Obsuguje rwnie instalacje przydzielone jej przez Zarzd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B). Poza tym NACOSA i podlege jej jednostki zapewniaj wsparcie operacyjne w zakresie utrzymania sprztu i oprogramowania, a take dbaj o szkolenie personelu, instalacje i podobne usugi, wczajc systemy zabezpiecze do przydzielonego systemu cznoci i informatyki oraz dla upowanionych uytkownikw. We wsppracy z innymi organami NATO, przedsibiorstwami komercyjnymi i agendami narodowymi, NACOSA i podlegajce jej jednostki monitoruj jako usug zapewnianych uprawnionym uytkownikom. Zarzdzanie, kontrola, funkcjonowanie i wsparcie oferowane przez NACOSA i podlege jej jednostki su zarwno staym orodkom dowodzenia, jak i mobilnym jednostkom, tak aby moliwe byo wspieranie konsultacji politycznych oraz dowodzenia i kontroli wszystkich operacji NATO. W skad NACOSA wchodzi Sztab Centralny mieszczcy si w Mons (Belgia). Poza tym dziaalno Agencji wspiera Szkoa Systemw cznoci i Informatyki NATO w Latina (Wochy), Zintegrowane Centrum Wsparcia Systemw Oprogramowania, (ACE COMSEC) oraz Organizacja ds. Obsugi i Kontroli. Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemw cznoci i Informatyki jest zarzdzana przez kontrolera, ktry peni funkcj ACOS CIS SHAPE. Ustalanie priorytetw polityki operacyjnej i sprawy proceduralne s rozwaane wsplnie przez dowdcw wojskowych NATO. Zarzdzaniem pozaoperacyjnym zajmuje si Zarzd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (NC3B).

WOJNA ELEKTRONICZNA
Komitet Doradczy ds. Wojny Elektronicznej (NEWAC)
Komitet Doradczy ds. Wojny Elektronicznej (NEWAC) zosta powoany do ycia w 1966 r., aby wspiera Komitet Wojskowy, dowdcw strategicznych NATO i pastwa czonkowskie. Dziaa jako jednolity, wielonarodowy organ, ktrego zadaniem jest promowanie efektywnych zdolnoci w dziedzinie prowadzenia wojny elektronicznej. Monitoruje
369

postpy osigane przez pastwa czonkowskie i w ramach zintegrowanej wojskowej struktury dowodzenia w zakresie wdraania rozwiza stosowanych do prowadzenia wojny elektronicznej. Odpowiada za tworzenie polityki, doktryny oraz wymogw operacyjnych i szkoleniowych w tej dziedzinie, a take przyczynia si do rozwoju koncepcji zwizanych z dowodzeniem i kontrol. Zdolnoci niezbdne do prowadzenia wojny elektronicznej s kluczowym elementem ochrony si zbrojnych oraz odgrywaj znaczc rol w monitorowaniu przestrzegania porozumie midzynarodowych, a take w prowadzeniu operacji pokojowych i w wypenianiu innych zada podejmowanych przez Sojusz. W ramach Partnerstwa dla Pokoju NEWAC pomaga upowszechnia koncepcje NATO odnonie do wojny elektronicznej w pastwach partnerskich. W skad NEWAC wchodz przedstawiciele wszystkich pastw czonkowskich oraz dowdcy wojskowi NATO. Czonkowie Komitetu to wysokie rang osobistoci wojskowe penice funkcje w narodowych organizacjach zajmujcych si wojn elektroniczn. Przewodniczcy i sekretarz Komitetu wchodz w skad Pionu Operacyjnego Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. Istnieje rwnie wiele podlegych grup, ktre zajmuj si tworzeniem bazy danych dotyczcej wojny elektronicznej, a take prowadz szkolenie i opracowuj doktryn. Blisze informacje mona otrzyma pod adresem: Komitet Doradczy NATO ds. Wojny Elektronicznej (NATO Electronic Warfare Advisory Committee - NEWAC) Operational Division International Military Staff 1110 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 5627

METEOROLOGIA
Grupa Meteorologiczna Komitetu Wojskowego (MCMG)
Grupa Meteorologiczna Komitetu Wojskowego (MCMG) jest wyspecjalizowanym forum, w skad ktrego wchodz przedstawiciele pastw czonkowskich i dowdztw strategicznych NATO. MCMG przygotowuje zalecenia i doradztwo w kwestiach meteorologicznych na potrzeby Komitetu Wojskowego oraz dowdcw strategicznych i pastw czonkowskich NATO. Odpowiada za skuteczne i oszczdne wykorzystanie zasobw pastw czonkowskich i NATO w celu zapewnienia precyzyjnych
370

i terminowych danych meteorologicznych na potrzeby si NATO. Wysiki MCMG s wspierane przez dwie stae grupy robocze: Grup Robocz ds. Operacyjnych, Planowania i cznoci oraz Grup Robocz ds. Wsparcia i Systemw Meteorologicznych Pola Walki. Grupa Robocza ds. Operacyjnych, Planowania i cznoci zajmuje si planowaniem i kwestiami operacyjnymi zwizanymi z zapewnieniem zaplecza meteorologicznego na potrzeby wicze i operacji NATO. Rozwija rwnie zdolnoci w dziedzinie przekazywania danych meteorologicznych i wypracowuje standardowe procedury cznoci i wymiany danych meteorologicznych. Grupa Robocza ds. Wsparcia i Systemw Meteorologicznych Pola Walki promuje wspprac w dziedzinie bada, rozwoju i przekazywania nowego wyposaenia, technik i oprogramowania - jej celem jest zwikszenie zdolnoci operacyjnych. Zapewnia innym grupom NATO doradztwo techniczne w kwestiach meteorologicznych, a take podejmuje studia nad takimi zagadnieniami jak przewidywanie powodzi i sztuczne rozpraszanie mgy. Podstawowe prognozy meteorologiczne s czsto nieadekwatne do potrzeb planowania taktycznego lub wykonania zada. Dlatego te Grupa prowadzi katalog Pomocy w Decyzjach Taktycznych (TDA), ktre zostay wypracowane przez pastwa czonkowskie. Aby doprowadzi do wikszej standaryzacji stosowania TDA oraz w celu zwikszenia operacyjnoci, Grupa stworzya bibliotek zatwierdzonych TDA, ktre s dostpne dla wszystkich pastw czonkowskich. Grupa Meteorologiczna Komitetu Wojskowego odbywa coroczne spotkania z pastwami partnerskimi w formacie Partnerstwa dla Pokoju. Opracowaa rwnie podrcznik wsparcia meteorologicznego dla pastw partnerskich. Grupa Robocza ds. Wsparcia i Systemw Meteorologicznych Pola Walki jest take otwarta na uczestnictwo w jej pracach czonkw Partnerstwa dla Pokoju. Blisze informacje mona otrzyma pod adresem: MCMG Operation Division (IMS) NATO-1110 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 5538 Faks: 32 2 707 5988 E-mail: IMSSMO@HQ.NATO.INT
371

OCEANOGRAFIA WOJSKOWA
Grupa ds. Oceanografii Wojskowej (MILOC)
Oceanografia wojskowa to badanie warunkw oceanograficznych, od temperatury i zasolenia, po ruchy pywowe i cechy przybrzea, ktre mog mie wpyw na przebieg operacji morskich. Zagadnienie to ma znaczenie w odniesieniu do wielu aspektw operacji morskich, szczeglnie zwizanych ze zwalczaniem okrtw podwodnych (ASW), stosowaniem i zwalczaniem min oraz w morskich operacjach desantowych (AW). Prace podejmowane przez Grup MILOC koncentruj si na maksymalnym wykorzystaniu zjawisk oceanograficznych na potrzeby si zbrojnych NATO. W skad Grupy MILOC wchodz przedstawiciele pastw czonkowskich i tych dowdcw wojskowych, ktrzy w szczeglny sposb zajmuj si operacjami morskimi. Grupa obejmuje rwnie przedstawicieli Centrum Bada Podmorskich Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Atlantyk. Grupa zapewnia doradztwo Naczelnemu Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT), ktry ponosi ogln odpowiedzialno za zagadnienia zwizane z oceanografi wojskow w NATO. Prace Grupy MILOC wspiera jedna staa podgrupa. Grupa MILOC zapewnia spjno dziaa w dziedzinie oceanografii wojskowej ze strategi Sojuszu. Rutynowe dziaania Grupy obejmuj wspieranie operacji i wicze NATO, tworzenie planw i polityki w dziedzinie oceanografii wojskowej, promowanie bada i rozwoju w tym zakresie oraz utrzymywanie kontaktw z innymi grupami w ramach NATO i pastw czonkowskich, wczajc w to grupy odpowiedzialne za zagadnienia meteorologiczne i geograficzne. Grupa MILOC aktywnie promuje tworzenie nowych koncepcji w dziedzinie wykorzystania warunkw naturalnych i odpowiada za zrodzenie si w ramach NATO koncepcji szybkiej oceny warunkw naturalnych w rodowisku morskim (REA). Jest to nowa metodologia wykorzystujca tworzce si technologie takie jak: modelowanie komputerowe, niezwykle zaawansowane czujniki, pomoce w decyzjach taktycznych (TDA) oraz systemy sieci komputerowych, aby na czas zapewni formy wsparcia zaadaptowane na potrzeby uytkownikw wojskowych. Prace Grupy MILOC uwzgldniaj rwnie wymogi wynikajce z rozwoju Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI), wzmocnienia Partnerstwa dla Pokoju i rozszerzania NATO. Przyczyniaj si do wzmocnienia caej wsppracy transatlantyckiej.
372

Podgrupa MMILOC analizuje kwestie zlecone przez Grup i - w miar potrzeby - formuuje zalecenia i raporty. Posiedzenia Grupy MILOC odbywaj si raz w roku. Pastwa partnerskie s zachcane do uczestniczenia w dziaaniach Grupy. Blisze informacje: MILOC Group Strategy Division HQ SACLANT 7857 Blandy Road, Suite 1000 Norfolk, Virginia 23551-2490 USA Tel.: 1 757 445 3431 Faks: 1 757 445 3271 http://www.saclant.nato.int

BADANIA I TECHNOLOGIE
Organizacja ds. Bada i Technologii (RTO)
Organizacja ds. Bada i Technologii (RTO) odpowiada za integrowanie i koordynacj dziaa NATO w dziedzinie bada i technologii obronnych. W zwizku z tym prowadzi i promuje wymian informacji o badaniach i technologiach pomidzy programami badawczymi prowadzonymi w poszczeglnych pastwach. Tworzy dugoterminow strategi NATO oraz zapewnia doradztwo w dziedzinie bada i technologii. RTO rozwija wspprac w dziedzinie bada i technologii obronnych, ktra bya prowadzona przez nieistniejce ju instytucje: Grupa Doradcza ds. Bada i Rozwoju Technologii Lotniczo-Rakietowej (AGARD) i Grup Bada Obronnych (DRG). RTO powstaa z poczenia i restrukturyzacji obu tych grup. Jej misj jest prowadzenie i promowanie wsppracy badawczej i wymiany informacji, co ma przyczynia si do rozwoju narodowych potencjaw badawczo-technologicznych oraz do ich efektywnego wykorzystania zgodnie z potrzebami wojskowymi Sojuszu. Celem dziaa RTO jest dbao o utrzymanie przewagi Sojuszu w dziedzinie bada i technologii. Organizacja zapewnia rwnie doradztwo w tym zakresie na potrzeby osb i instytucji podejmujcych decyzje w NATO i pastwach czonkowskich. Prace RTO s wspierane przez szerok sie ekspertw z pastw czonkowskich. S one rwnie skoordynowane z dziaaniami innych organw NATO zajmujcych si badaniami i technologiami.
373

RTO podlega zarwno Komitetowi Wojskowemu, jak i Konferencji Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia. Organizacja skada si z Zarzdu ds. Bada i Technologii (RTB) oraz Agencji ds. Bada i Technologii (RTA), ktrej siedziba znajduje si w Neuilly (Francja). Peen zakres dziaalnoci techniczno-badawczej to domena szeciu paneli zajmujcych si nastpujcymi tematami: Studia, analiza i symulacja (SAS); Koncepcje systemw i ich integracja (SCI); Czujniki i elektronika (SET); Technologia Systemw Informatycznych (IST); Technologia stosowana - pojazdy mechaniczne (AVT); Czynniki ludzkie i medycyna (HFM).

W skad kadego z paneli wchodz przedstawiciele pastw czonkowskich, w tym wysoko wykwalifikowani eksperci naukowi. Panele utrzymuj kontakty z uytkownikami wojskowymi i innymi podmiotami w ramach NATO. Naukowe i technologiczne dziaania RTO s prowadzone przez zespoy techniczne tworzone na okrelony czas, do realizacji konkretnych zada. Zespoy techniczne organizuj warsztaty, sympozja, prby terenowe, serie wykadw i kursw szkoleniowych oraz zapewniaj cigo kontaktw pomidzy ekspertami. Odgrywaj rwnie znaczc rol w formuowaniu dugoterminowych planw. W celu uatwienia kontaktw z uytkownikami wojskowymi oraz koordynacji z innymi dziaaniami NATO, cz personelu RTA pracuje w Biurze Studiw Technologicznych i Koordynacji w brukselskiej Kwaterze Gwnej NATO. Wspomniani pracownicy zapewniaj czno z Midzynarodowym Sztabem Wojskowym oraz Pionem Wsparcia Obrony Sekretariatu Midzynarodowego. Koordynacja wsppracy z pastwami partnerskimi rwnie w duej mierze jest prowadzona z orodkw w Brukseli. Koordynacja dziaa w zakresie bada i technologii z innymi elementami struktury organizacyjnej NATO jest uatwiona dziki obecnoci przedstawicieli RTO w odpowiednich zarzdach oraz ich udziaowi w posiedzeniach organw zarzdzajcych, takich jak Zarzd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli oraz Komitet Naukowy NATO. Z podobnych wzgldw, dyrektor naczelny Agencji NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli oraz dyrektor Centrum Bada Podmorskich SACLANT s z urzdu czonkami Zarzdu ds. Bada i Technologii (RTB). Koordynacja dziaa w zakresie bada i technologii z
374

pastwami sprzymierzonymi prowadzona jest za porednictwem koordynatorw narodowych, ktrzy pomagaj rwnie w organizacji dziaa takich jak: sympozja, posiedzenia RTB, serie wykadw i misje konsultacyjne. Kontakty z pastwami partnerskimi, zainicjowane pod auspicjami dawnej Grupy Badawczej ds. Bada i Rozwoju Przestrzeni Powietrznej, s rozwijane w ramach programu Partnerstwa dla Pokoju, a szczegln uwag powica si pastwom aspirujcych do czonkostwa w NATO. Dalsze informacje mona uzyska pod adresem: Agencja ds. Bada i Technologii (RTA) BP 25 F-92201 Neuilly sur Seine Francja Tel.: 33 1 5561 22 00 Faks: 33 1 5561 22 99 33 1 5561 22 98 E-mail: mailbox@rta.nato.int http://www.rta.nato.int

EDUKACJA I SZKOLENIE
Akademia Obrony NATO (NDC)
Akademia Obrony NATO (NDC) ulokowana w Rzymie podlega Komitetowi Wojskowemu. Niezaleny Zarzd Doradczy doradza komendantowi Akademii. Przedstawia take zalecenia dotyczce programw akademickich i porzdku zaj Komitetowi Wojskowemu. Akademia prowadzi zajcia na szczeblu strategicznym. Tematyka zaj obejmuje kwestie polityczno-wojskowe dobrane tak, aby przygotowa wybrany personel do objcia stanowisk w NATO lub zwizanych z Sojuszem. Uwzgldniono rwnie inne programy i dziaania wspierajce NATO. W programie szkoleniowym Akademii uczestnicz oficerowie i urzdnicy cywilni z pastw wsppracujcych z Sojuszem. Komendantem Akademii jest oficer w randze co najmniej generaa brygady, mianowany przez Komitet Wojskowy na trzyletni kadencj. Jego wysiki wspiera cywilny zastpca komendanta oraz wojskowy zastpca komendanta, ktrzy s wyznaczani przez pastwo goszczce Akademi - Wochy. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego piastuje funkcj prezesa Akademickiej Rady Doradczej. Personel naukowo-dydaktyczny Akademii obejmuje oficerw wojskowych i urzdnikw cywilnych, ktrzy zazwyczaj
375

wywodz si z ministerstw spraw zagranicznych lub obrony pastw czonkowskich. Akademia Obrony NATO powstaa w Paryu w 1951 roku. W 1966 r. zostaa przeniesiona do Rzymu. Co roku organizuje 9-10 rnych kursw i seminariw powiconych stosownym aspektom bezpieczestwa euroatlantyckiego. Kursy i seminaria s przeznaczone dla szerokiego spektrum starszych oficerw si zbrojnych, wysokich rang urzdnikw rzdowych, pracownikw naukowych i parlamentarzystw. Praktycznie caa oferta Akademii dostpna jest zarwno dla osb z pastw czonkowskich jak i z pastw partnerskich NATO. Doborem suchaczy i finansowaniem ich udziau w zajciach zajmuj si odpowiednie wadze pastwowe. Znaczca liczba zaj jest od niedawna dostpna dla suchaczy z pastw uczestniczcych w Dialogu rdziemnomorskim. Podstawowa oferta Akademii obejmuje kurs zaawansowany, ktry jest organizowany dwa razy w roku i trwa 5,5 miesica. Uczestniczy w nim maksimum 84 suchaczy dobranych przez rzdy ich macierzystych pastw zgodnie z przyznan im liczb miejsc. Suchaczami s oficerowie w stopniu pukownika lub podpukownika oraz porwnywalni rang urzdnicy cywilni z ministerstw spraw zagranicznych lub obrony albo z innych organw rzdowych lub instytucji pastwowych. Wikszo uczestnikw kursu obejmuje stanowiska sztabowe w dowdztwach NATO albo peni rwnorzdne funkcje zwizane z NATO w swoich pastwach. Program kursu obejmuje oglne dane na temat rozwoju polityki midzynarodowej i zagadnienia polityczno-wojskowe zwizane z bezpieczestwem i stabilnoci, ktre oddziauj na pastwa czonkowskie i partnerskie Sojuszu. Na pocztku kadego kursu uczestnicy s przydzielani do midzynarodowych komitetw obejmujcych wiele rodzajw si zbrojnych. Kady z tych komitetw jest kierowany przez pracownika naukowo-dydaktycznego Akademii. Odbywajce si codziennie wykady s wygaszane przez zapraszanych przedstawicieli wiata akademickiego, politykw, wysokich rang wojskowych i urzdnikw cywilnych. Podczas przygotowa i dyskusji prowadzonych w ramach zaj, szczeglny nacisk kadzie si na umiejtno wypracowywania konsensusu. W 1991 r. Akademia wprowadzia dwutygodniowy kurs dla wysokich rang oficerw i osb cywilnych z pastw nalecych do wczesnej KBWE. W nastpnym roku zajcia te stay si integraln czci kursu zaawansowanego, okrelanego jako zintegrowany kurs PdP/OBWE. Jego gwnym przedmiotem jest analiza misji, polityki i zada Sojuszu zwizanych z bezpieczestwem, a take struktura i organizacja NATO. Uczestnicy omawiaj take biece kwestie w kontekcie zmieniajcej si sytuacji bezpieczestwa euroatlantyckiego.
376

Co roku odbywaj si dwa kursy dla wyszych oficerw w stopniu generaa (admiraa). Ich celem jest pogbienie zrozumienia biecych problemw polityczno-wojskowych NATO. Dwutygodniowy kurs padziernikowy odbywa si po czci w Akademii Obrony, a czciowo w Brukseli i jest otwarty dla oficerw i urzdnikw cywilnych z pastw NATO oraz PdP Drugi kurs, przeznaczony rwnie dla wyszych oficerw w . stopniu generaa (admiraa), zosta wprowadzony w kwietniu 1998 r. Uczestnicy zaj pochodz z pastw czonkowskich. Bior w nich udzia take przedstawiciele pastw uczestniczcych w Dialogu rdziemnomorskim NATO. Kurs ten ma si przyczynia do wzmocnienia stabilnoci regionalnej poprzez promowanie dialogu i zrozumienia oraz budow zaufania. Raz w roku odbywa si konferencja komendantw akademii obrony z pastw czonkowskich i uczestniczcych w PdP Celem konferencji jest . wymiana pogldw na temat filozofii dziaa akademickich i metod ksztacenia. Konferencji przewodniczy komendant Akademii Obrony NATO. Akademia uczestniczy na prawach penego czonka w pracach sekretariatu konsorcjum Akademii Obrony i Instytutw Bezpieczestwa. Konsorcjum to jest nienalecym do NATO organem wsppracy edukacyjnej. Poprzez czonkostwo we wspomnianym sekretariacie, Akademia Obrony jest kluczowym cznikiem pomidzy NATO i konsorcjum. Co roku odbywa si kurs dla oficerw rezerwy NATO. Jego celem jest zapoznanie oficerw rezerwy z pastw czonkowskich i partnerskich z ostatnimi osigniciami organizacyjnymi, strukturalnymi i proceduralnymi istotnymi dla NATO oraz pogbienie zrozumienia dla polityczno-wojskowych warunkw, w ktrych funkcjonuje NATO. Co roku Akademia organizuje take midzynarodowe seminarium badawcze na temat bezpieczestwa euroatlantyckiego. Jest ono organizowane we wsppracy z instytucj akademick jednego z pastw nalecych do PdP. Celem jest zblienie ekspertw w dziedzinie bezpieczestwa z NATO i pastw partnerskich oraz umoliwienie im podjcia debaty na temat zagadnie wpywajcych na bezpieczestwo euroatlantyckie. Rwnie co roku organizowane jest midzynarodowe seminarium badawcze z udziaem pastw nalecych do Dialogu rdziemnomorskiego. Dwa razy w roku Akademia oferuje stypendium badawcze w dziedzinie studiw nad bezpieczestwem. Jest ono przyznawane obywatelom pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju.
377

Stypendium to ma promowa indywidualne badania akademickie nad zagadnieniami o szczeglnym znaczeniu dla pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju, zwaszcza w zakresie bezpieczestwa euroatlantyckiego i euroazjatyckiego. Referaty prezentowane i omawiane w ramach midzynarodowych seminariw badawczych oraz opracowania badawcze wykonane przez stypendystw s czsto publikowane w serii monograficznej Akademii Obrony NATO. Akademia wytwarza silne poczucie jednoci pomidzy jej absolwentami i organizuje dla nich doroczne seminarium. W 1999 r. Akademia Obrony przeniosa si do specjalnie w tym celu wybudowanej siedziby w Rzymie, ktra ma pomieci bardziej rozbudowane kursy i zapewni wyposaenie niezbdne do wypeniania poszerzonych zada Akademii. Dalsze informacje mona uzyska pod adresem: Akademia Obrony NATO Via Giorgia Pelosi 1 00143 Rzym Wochy Tel.: 39 06 505 259 (centrala) Faks: 39 06 50525799

Szkoa NATO (SHAPE) w Oberammergau, Niemcy

Szkoa NATO (SHAPE) jest centrum szkolenia dla wojskowego i cywilnego personelu sucego w pastwach sprzymierzonych i partnerskich. Kursy s nieustannie zmieniane i uaktualniane, tak aby odzwierciedlay biece zmiany i tendencje w Sojuszniczym Dowdztwie Europa oraz w Sojuszniczym Dowdztwie Atlantyk. Co roku oferowana jest szeroka gama kursw omawiajcych zagadnienia takie jak: wykorzystanie uzbrojenia; obrona przeciwnuklearna, przeciwbiologiczna i przeciwchemiczna; wojna elektroniczna; dowodzenie i kontrola; siy przeznaczone do ewentualnej mobilizacji; siy wielonarodowe; operacje utrzymania pokoju; ochrona rodowiska; zarzdzanie kryzysowe; a take podstawowe wiadomoci o NATO. Szkoa pozostaje pod operacyjnym nadzorem Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR), ale oferuje swoje usugi na potrzeby obu dowdcw wojskowych NATO. Zarzd Doradczy skada si z przedstawicieli SHAPE i czonkw personelu szkoy. Jego zadaniem jest udzielanie pomocy i wytycznych. Niemcy i Stany Zjednoczone zapewniaj obiekty i wsparcie logistyczne, ale szkoa pokrywa swoje koszty operacyjne z czesnego i jest w znacznej mierze niezalena finansowo.
378

Szkoa NATO (SHAPE) powstaa w pierwotnej formie we wczesnych latach istnienia Sojuszu, ale obecny status i nazw otrzymaa w 1975 r. Przez wiele lat gwnie akcentowano w niej kwestie zwizane z obron zbiorow. W bardziej wspczesnych czasach, po wprowadzeniu w 1991 r. nowej Koncepcji Strategicznej Sojuszu, rola szkoy zostaa fundamentalnie zmieniona, a w jej programie uwzgldniono kursy, szkolenia i seminaria majce wspiera aktualn i tworzc si strategi oraz polityk NATO z uwzgldnieniem wsppracy i dialogu z wojskowym i cywilnym personelem pastw nienalecych do NATO. Ponadto, od rozpoczcia operacji NATO w Boni z udziaem IFOR i SFOR, Szkoa zapewnia porednie wsparcie dla biecych operacji wojskowych NATO. W programie akademickim Szkoy na rok 1998 przewidziano 47 kursw, w ktrych uczestniczy miao 5 500 studentw z prawie 50 pastw. Kursy s organizowane w piciu fundamentalnych dziedzinach operacyjnych NATO: procedury techniczne; oglne wyksztacenie oficerw sztabowych NATO; procedury operacyjne NATO; procedury operacyjne stosowane w odniesieniu do kierowanych przez NATO si wielonarodowych; a take aktualne fora, na ktrych omawiana jest polityka operacyjna. Personel naukowo-dydaktyczny Szkoy obejmuje pracownikw z pastw czonkowskich. Ich praca uzupeniana jest przez wystpienia zaproszonych prelegentw z dowdztw i Kwatery Gwnej NATO oraz z pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju, a take ze wiatowych organizacji humanitarnych i przedsibiorstw komercyjnych. Podstawowym celem wszystkich tych kursw jest tworzenie wsplnej, mieszanej kadry oficerw sztabowych z pastw czonkowskich i nienalecych do NATO, ktrzy bd mogli skuteczniej ze sob wsppracowa. W ostatnich latach znaczco wzrasta udzia w tych kursach przedstawicieli rodowisk pozawojskowych. Rozwijaj si take kontakty Szkoy z organizacjami midzynarodowymi takimi jak: Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya (ICRC), Wysoki Komisarz Narodw Zjednoczonych ds. Uchodcw (UNHCR) i Bank wiatowy. Rozszerzeniu ulegaj take kontakty z przedstawicielami mediw. W 1994 r. Szkoa wprowadzia kurs na temat: "Rezerwowe siy zbrojne i mobilizacja", w ktrym uczestnicz oficerowie rezerwy z pastw NATO i PdP . Najwikszy rozwj programu ksztacenia Szkoy wie si ze wspieraniem programu Partnerstwa dla Pokoju. Pierwszy kurs dotyczcy europejskiej wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa znalaz si w ofercie Szkoy w 1991 roku. Dodatkowe kursy zorganizowano w latach 1993-1994. Ich tematyk byy procedury inspekcji i eskortowania w zwizku z weryfikacj kontroli zbroje konwencjonalnych w Europie;
379

odpowiedzialno oficerw za ochron rodowiska; rezerwowe siy zbrojne; a take mobilizacja i operacje pokojowe. Kolejne kursy zostay opracowane w latach 1995-1996. Obszarem, ktry uwzgldniono w szczeglny sposb byo przygotowanie oficerw z pastw PdP i NATO do wsppracy we wsplnych, mieszanych sztabach. Tematyka kursw obejmowaa: zarzdzanie zasobami; oglne informacje o NATO; planowanie cywilne w sytuacji zagroenia i wspprac cywilnowojskow; a take midzynarodowe zarzdzanie kryzysowe. W 1997 r. wprowadzono pierwszy kurs techniczny, w ktrym mogy uczestniczy obywatele pastw Partnerstwa dla Pokoju. Tematem kursu byo ostrzeganie obronne w przypadku zagroenia ze strony broni nuklearnej, biologicznej, lub chemicznej oraz procedury systemu sprawozdawczego. W tym samym roku Szkoa uruchomia dwa sponsorowane przez NATO kursy dla wojskowych i cywilnych przywdcw pastw, ktre podpisay oglne porozumienie ramowe w sprawie pokoju w Boni i Hercegowinie (porozumienie z Dayton). Tematyka kursw koncentruje si na roli zawodowych oficerw w pastwie demokratycznym, a take na operacyjnych kwestiach i procedurach zwizanych z wdraaniem porozumienia. W 1998 r. oferta zostaa uzupeniona o kurs dla operacyjnych oficerw sztabowych z pastw czonkowskich i partnerskich NATO. Jego celem jest wyszkolenie oficerw w zakresie doktryny i procedur stosowanych w kierowanych przez NATO midzynarodowych, mieszanych dowdztwach operacji pokojowych. W programie ksztacenia nadal uwzgldniane s kluczowe funkcje NATO - na przykad w 1998 roku wprowadzono nowy kurs na temat planowania kampanii powietrznych. Obecnie wprowadzane s dalsze zmiany w programie ksztacenia, z uwzgldnieniem dowiadcze zdobytych w zwizku z dziaaniami kierowanych przez NATO Si Stabilizacyjnych w Boni, a take w kontekcie innych zmian i tendencji w Sojuszu. Na przykad, w pewnych odstpach czasu w kursach uczestnicz studenci przysyani z pastw uczestniczcych w Dialogu rdziemnomorskim. Dalsze informacje mona uzyska pod adresem: Szkoa NATO (SHAPE) Am Rainenbichl 54 82487 Oberammergau Niemcy Tel.: 49 8822 4477 (sprawy studenckie) Faks: 49 8822 1035 E-mail: postmaster@natoschool-shape.de
380

Szkoa Systemw cznoci i Informatyki (NCISS)

Szkoa Systemw cznoci i Informatyki (NCISS) oferuje zaawansowane szkolenia dla osb cywilnych i wojskowych na temat obsugi i utrzymania systemw cznoci i informatyki. Prowadzi rwnie kursy podstawowe i szkolenia w zakresie zarzdzania w dziedzinie wspomnianych systemw, a take kursy wprowadzajce dla uczestnikw z pastw partnerskich. Szkoa zostaa pierwotnie utworzona w 1959 r. Od tego czasu przesza wiele przeksztace, a pod obecn nazw funkcjonuje od 1989 r. W 1994 r. wprowadzono nowe kursy w kontekcie Partnerstwa dla Pokoju. Od 1995 r. Szkoa organizuje rwnie kursy wspierajce siy NATO w byej Jugosawii. Obecnie szkoa prowadzi ponad 50 kursw trwajcych od jednego do dziesiciu tygodni i przyjmuje rocznie okoo 1 650 studentw. Szkoa jest podzielona na dwa wydziay: szkolenia i wsparcia. Wydzia szkolenia dzieli si na: sekcj domeny sieciowej, ktra oferuje szkolenia w zakresie systemw transmisji danych, systemw przecznikowych oraz administrowania sieci; sekcj domeny uytkownika prowadzc kursy na temat informatycznych systemw dowodzenia i kontroli oraz tworzenia i zarzdzania oprogramowaniem; sekcj domeny Infosec oferujc kursy dotyczce zagadnie operacyjnych, konserwacji i napraw sprztu kryptograficznego. Wydzia szkolenia prowadzi rwnie kursy dla oficerw zajmujcych si systemami cznoci i informatyki, kursy wstpne, szkolenia w dziedzinie zarzdzania czstotliwociami oraz kursy na temat systemw cznoci i informatyki przeznaczone dla uczestnikw z pastw partnerskich. Wydzia wsparcia odpowiada za logistyczne i administracyjne zaplecze wydziau szkolenia. Komendantem Szkoy jest oficer w subie czynnej z jednego z pastw czonkowskich NATO w stopniu pukownika lub rwnorzdnym. Jego doradc technicznym jest gwny inynier ds. telekomunikacji. Biuro zarzdzania szkoleniami odpowiada za sprawy administracyjne, takie jak: tworzenie rocznego programu kursw, prowadzenie dokumentacji szkole oraz sporzdzanie statystyk monitorujcych. Szkoa jest obiektem szkoleniowym dziaajcym na potrzeby obu dowdztw strategicznych i otrzymuje wsparcie administracyjne ze strony Sojuszniczych Si Zbrojnych NATO Europa Poudniowa (AFSOUTH). Podlega Agencji NATO ds. Operacyjnych i Wsparcia Systemw cznoci i Informatyki (NACOSA).
381

Szkoa otrzymuje wsparcie ze strony woskiego ministerstwa obrony za porednictwem woskiej brygady szkoleniowej si powietrznych w Latina. Siedziba szkoy ulokowana jest przy kwaterze gwnej wspomnianej brygady. Dalsze informacje mona uzyska pod adresem: Szkoa NATO (CIS) 04010 Borgo Piave Latina Wochy Tel.: 39 0773 6771 Faks: 39 0773 662467

Grupa Szkoleniowa NATO (NTG)

Grupa Szkoleniowa NATO (NTG) odpowiada za konsolidacj indywidualnego szkolenia. Jej zadaniem jest udoskonalanie i rozszerzanie istniejcych umw szkoleniowych pomidzy pastwami czonkowskimi oraz inicjowanie nowych dziaa szkoleniowych. Grupa podlega Komitetowi Wojskowemu i utrzymuje bliskie kontakty z Agencj NATO ds. Standaryzacji (NSA). NTG uatwia wymian informacji pomidzy pastwami czonkowskimi oraz wadzami wojskowymi NATO na temat zdolnoci szkoleniowych pastw. Ponadto zapewnia forum do dyskusji i wymiany pogldw na temat problemw szkolenia indywidualnego. Poprzez ustalanie listy projektw szkoleniowych, ktre stwarzaj moliwo dwustronnej lub wielostronnej wsppracy oraz przez zachcanie do ich wdraania, NTG promuje jakociowe zmiany w szkolnictwie, a take umoliwia oszczdnoci kapitau i zasobw ludzkich, standaryzacj i interoperacyjno. Uczestnictwo poszczeglnych pastw we wsplnych projektach szkoleniowych odbywa si na zasadzie indywidualnej i nie powiela, ani nie zastpuje narodowych programw szkoleniowych. Grupa zachca poszczeglne pastwa do przyjcia odpowiedzialnoci za konkretne projekty szkoleniowe w imieniu caego Sojuszu lub grupy pastw czonkowskich o szczeglnych, wsplnych potrzebach. Dziaalno NTG zostaa rozszerzona tak, aby obejmowa projekty szkoleniowe realizowane wsplnie z pastwami partnerskimi. Prace prowadzone s za porednictwem piciu podgrup (ds. Poczonych Si Zbrojnych, Marynarki Wojennej, Si Ldowych, Si Powietrznych i Zagadnie Finansowych) oraz wyspecjalizowanych grup roboczych, w ktrych s reprezentowane pastwa czonkowskie i partnerskie NATO. Dziaania Grupy Szkoleniowej NATO koordynowane s
382

przez penoetatow jednostk sztabow ulokowan w Kwaterze Gwnej NATO. Dalsze informacje mona uzyska pod adresem: Jednostka Sztabowa Grupy Szkoleniowej NATO Pion Operacyjny Midzynarodowego Sztabu Wojskowego 1110 Bruksela Belgia Tel.: 32 2 707 5750

KOMITETY STERUJCE I BIURA PROJEKTW

Obrona strefowa System zbierania i wykorzystywania informacji pola walki (BICES) Interoperacyjno sieci systemw cznoci Komasowanie danych Samolot myliwski F-16 Rozpoznania naziemne (Tymczasowe Biuro projektu) Inercyjny system nawigacji dla okrtw System broni przeciwpancernej MILAN Wielonarodowa dystrybucja danych (Terminal niskiej pojemnoci) Wieloprowadnicowy system rakietowy (MLRS) Zesp aparatury medycznej staego podtrzymywania ycia (CALS) (Rada Zarzdzajca) NATO Improvement Link II Orodek informacyjny amunicji niskoczuej NATO (NIMIC) Morski samolot patrolowy NATO Czujniki i stanowiska sprawdzania celnoci broni si morskich NATO (FORACS) Pocisk obronny NATO Sea Sparrow AT System NATO Sea GNAT Zwarte dziao OTO MELARA 76/62 Systemy obrony przeciwlotniczej bardzo krtkiego i krtkiego zasigu Blisze informacje o powyszych projektach mona otrzyma w Pionie Wsparcia Obrony (Defense Support Division) NATO 1110 Bruksela, Belgia lub w poniszych Biurach projektw:
383

Sojuszniczy Potencja Rozpoznania Naziemnego - tymczasowe biuro projektu (Alliance Ground Surveillance Capability Provisional Project Offfice AGS/PPO) NATO 1110 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 + wew. Faks: 32 2 707 7962 System Zbierania i Wykorzystywania Informacji Pola Walki (Battlefield Information Collection and Exploitation System - BICES) 8 rue Gen_ve 1140 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 + wew. Faks: 32 2 707 8811 Zesp Aparatury Medycznej Staego Podtrzymywania ycia (NATO Continuous Acquisition and Life-Cycle Support - CALS) NATO 1110 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 + wew. Faks: 32 2 707 4190 NATO 1110 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 4244 Faks: 32 2 707 4103 E-mail: foracs@hq.nato.int Orodek Informacyjny Amunicji Niskoczuej NATO (NATO Insensitive Munitions Information Centre - NIMIC) NATO 1110 Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 707 4111 Faks: 32 2 707 5363 E-mail: idnnin@hq.nato.int

384

ROZDZIA 15

SZERSZE RAMY INSTYTUCYJNE

SYSTEMU BEZPIECZESTWA

Organizacja Narodw Zjednoczonych (ONZ) Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) Unia Europejska (UE) Unia Zachodnioeuropejska (UZE) Rada Europy

SZERSZE RAMY INSTYTUCYJNE

SYSTEMU BEZPIECZESTWA ORGANIZACJA NARODW ZJEDNOCZONYCH
Karta Narodw Zjednoczonych zostaa podpisana w San Francisco 26 czerwca 1945 roku przez 50 pastw. 24 padziernika 1945 r. formalnie powstaa Organizacja Narodw Zjednoczonych. Artyku 51 Karty Narodw Zjednoczonych stwierdza naturalne prawo wszystkich pastw czonkowskich ONZ do indywidualnej i zbiorowej samoobrony oraz sankcjonuje rodki, ktre mog by wykorzystane w zwizku z egzekwowaniem tego prawa a do czasu, gdy Rada Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych podejmie kroki niezbdne do utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. Zgodnie z zapisami tego Artykuu, Rada Bezpieczestwa musi by natychmiast powiadamiana o podjciu takich krokw przez ktrekolwiek z pastw czonkowskich. Nie wpywa to w aden sposb na jej uprawnienia i odpowiedzialno w zakresie podejmowania wszelkich dziaa uwaanych przez ni za niezbdne do utrzymania lub przywrcenia midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. Z punktu widzenia Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, Karta Narodw Zjednoczonych ma wic podwjne znaczenie. Po pierwsze, zapewnia ramy prawne do stworzenia Sojuszu, a po drugie ustanawia ogln odpowiedzialno Rady Bezpieczestwa za midzynarodowy pokj i bezpieczestwo. Obie fundamentalne zasady zostay wpisane na czoowym miejscu do Traktatu Pnocnoatlantyckiego, ktry zosta podpisany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. Preambua Traktatu stwierdza, e Karta Narodw Zjednoczonych stanowi ramy funkcjonowania Sojuszu. W pierwszych sowach, pastwa czonkowskie Sojuszu potwierdzaj swoj wiar w cele i zasady Karty. W Artykule 1 pastwa czonkowskie zobowizuj si do rozwizywania sporw midzynarodowych za pomoc rodkw pokojowych, zgodnie z celami Karty Narodw Zjednoczonych. Ponadto zobowizuj si nie odwoywa si do groby lub uycia siy w sposb niezgodny z celami Narodw Zjednoczonych. Artyku 5 Traktatu wyrane nawizuje do Artykuu 51 Karty i stwierdza prawo sygnatariuszy do podejmowania indywidualnych lub zbiorowych dziaa, ktre wydaj im si niezbdne do zapewnienia samoobrony, cznie z uyciem si zbrojnych. Artyku 5 nakada na pastwa czonkowskie obowizek zaprzestania uycia si zbrojnych do przywracania i zachowania bezpieczestwa w obszarze pnocnoatlantyckim z chwil, gdy Rada Bezpieczestwa podejmie kroki
387

niezbdne do przywrcenia i zachowania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. Kolejne odniesienie do Karty Narodw Zjednoczonych znajduje si w Artykule 7 Traktatu Pnocnoatlantyckiego, ktry przypomina sygnatariuszom o ich prawach i zobowizaniach wynikajcych z Karty oraz potwierdza podstawow odpowiedzialno Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych za utrzymanie pokoju i bezpieczestwa. Na koniec, w Artykule 12 wczono zapis mwicy, e Traktat zostanie poddany ocenie i nowelizacji po dziesiciu latach obowizywania, jeeli takie bdzie yczenie ktrej ze stron. Zapis Artykuu zakada, e ocena taka bdzie dokonana w wietle nowych wydarze wpywajcych na pokj i bezpieczestwo w obszarze pnocnoatlantyckim, midzy innymi w zwizku z tworzeniem powszechnych i regionalnych rozwiza wynikajcych z Karty Narodw Zjednoczonych. Traktat Pnocnoatlantycki wszed w ycie 24 sierpnia 1949 r. adna ze stron nie wystpia o dokonanie nowelizacji przewidzianej w Artykule 12, chocia na kadym etapie rozwoju Sojusz nieustannie nadzorowa wprowadzanie w ycie zapisw Traktatu, tak aby zapewni realizacj swych celw. Bezporedni zwizek pomidzy Traktatem a Kart Narodw Zjednoczonych jest i pozostanie fundamentaln zasad Sojuszu. Od 1949 r. do chwili obecnej formalna wi pomidzy Organizacj Narodw Zjednoczonych a Sojuszem Pnocnoatlantyckim pozostaje niezmieniona i wyraa si przede wszystkim w zwizku prawnym pomidzy dokumentami zaoycielskimi obu podmiotw. Kontakty pomidzy instytucjami Narodw Zjednoczonych i Sojuszu byy przez wiksz cz tego okresu niezmiernie ograniczone, zarwno co do skali, jak i treci. Sytuacja ta zmienia si w 1992 r. w zwizku z konfliktem w byej Jugosawii. W lipcu 1992 r., w obliczu narastajcego konfliktu, okrty NATO nalece do Staych Si Morskich Morza rdziemnego, wsparte przez jednostki latajce Patrolu Morskiego NATO rozpoczy operacj monitorowania Morza Adriatyckiego w celu wspierania embarga na dostawy broni, naoonego przez ONZ na wszystkie republiki byej Jugosawii. W listopadzie 1992 r. NATO i Unia Zachodnioeuropejska rozpoczy operacje majce na celu wymuszenie przestrzegania rezolucji Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych, zmierzajcych do zapobieenia eskalacji konfliktu, ktra bya moliwa w zwizku z napywem w ten region dodatkowego uzbrojenia. W grudniu 1992 r. ministrowie spraw zagranicznych pastw czonkowskich NATO wyrazili gotowo Sojuszu do wspierania operacji pokojowych organizowanych w ramach uprawnie Rady Bezpieczestwa.
388

Dokonano przegldu posuni uczynionych ju w tej dziedzinie przez pastwa sprzymierzone, indywidualnie lub w imieniu NATO. Sojusz da do zrozumienia, e by gotowy pozytywnie odpowiedzie na dalsze inicjatywy ze strony Sekretarza Generalnego ONZ, zmierzajce do pozyskania pomocy NATO. W rezultacie, podjto szereg dziaa, obejmujcych midzy innymi wsplne operacje morskie realizowane pod nadzorem Rad Sojuszu i Unii Zachodnioeuropejskiej; operacje powietrzne NATO; bezporednie wsparcie powietrzne udzielane oddziaom UNPROFOR; ataki powietrzne w obronie "stref bezpieczestwa" ONZ; a take planowanie awaryjne uwzgldniajce inne opcje bdce do dyspozycji ONZ. Posunicia te oraz zasady, na ktrych zostay podjte s przedstawione w rozdziale 5. Po podpisaniu porozumienia pokojowego w Boni 14 grudnia 1995 roku, NATO otrzymao mandat od ONZ, zgodnie z rezolucj Rady Bezpieczestwa nr 1031. Na jego mocy, Sojusz mia si zaj wdraaniem wojskowych aspektw Porozumienia Pokojowego. 16 grudnia 1995 r. kierowane przez NATO Siy Wdroeniowe (IFOR) rozpoczy dziaania zwizane z wypenianiem mandatu. Szczegy dziaa IFOR i pniejsze zastpienie tych si przez kierowane przez NATO Siy Stabilizacyjne (SFOR), co nastpio w grudniu 1996 r., przedstawiono w rozdziale 5. Przez cay czas wypeniania swoich mandatw, oba wielonarodowe ugrupowania si blisko wsppracoway w Boni i Hercegowinie z innymi organizacjami midzynarodowymi i agendami humanitarnymi, w tym zwizanymi z ONZ, takimi jak Wysoki Komisarz Narodw Zjednoczonych ds. Uchodcw (UNHCR) oraz Midzynarodowe Policyjne Siy Zadaniowe ONZ (IPTF). W lutym 1998 r., po rozmowach z nienalecymi do NATO pastwami wsptworzcymi SFOR, Rada Pnocnoatlantycka ogosia, e NATO byo przygotowane do zorganizowania i poprowadzenia wielonarodowych si, ktre kontynuowayby prac w Boni i Hercegowinie po wyganiciu mandatu SFOR w czerwcu 1998 r. Warunkiem tych dziaa byo przyznanie przez Rad Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych kolejnego mandatu. Nowe siy zachoway nazw SFOR, co odzwierciedla nieustann potrzeb stabilizowania sytuacji w Boni i budowy podstaw trwaego pokoju w tym regionie. Od pocztku konfliktu w Kosowie i przez cay czas trwania kryzysu, utrzymywane byy cise kontakty pomidzy Sekretarzem Generalnym ONZ a Sekretarzem Generalnym NATO. Dziaania podejmowane przez Sojusz w zwizku ze wspieraniem rezolucji Rady Bezpieczestwa zarwno w trakcie, jak i po zakoczeniu konfliktu oraz rola Si Kosowskich (KFOR) utworzonych na mocy rezolucji Rady Bezpieczestwa nr 1244 z dnia 12 czerwca 1999 r., przestawione s w rozdziale 5.
389

Poza kontekstem jugosowiaskim, w obliczu nowych wyzwa dla pokoju na wiecie, pastwa czonkowskie NATO sowem i czynem udzielaj poparcia wysikom Rady Bezpieczestwa i Sekretarza Generalnego ONZ zmierzajcym do odsunicia groby konfliktu i przywrcenia rzdw prawa midzynarodowego - take wtedy, gdy Sojusz nie jest bezporednio zaangaowany w zarzdzanie kryzysowe. Na pocztku 1998 r. Sojusz wezwa Irak do penego podporzdkowania si postanowieniom rezolucji Rady Bezpieczestwa, w kontekcie wprowadzania w ycie rezolucji odnoszcych si do tego pastwa oraz do regu midzynarodowych inspekcji powoanych do odszukania i zniszczenia broni masowego raenia oraz wyeliminowania zdolnoci Iraku do produkcji takiej borni. 25 lutego 1998 r. Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie witajce porozumienie Sekretarza Generalnego Organizacji Narodw Zjednoczonych z wadzami irackimi odnonie do dyplomatycznego rozwizania kryzysu w Iraku. Sekretarz Generalny NATO z szacunkiem odnotowa wysiki dyplomatyczne i zdecydowan postaw spoecznoci midzynarodowej, w tym pastw czonkowskich Sojuszu i z naciskiem potwierdzi konieczno penego przestrzegania wszystkich odnonych rezolucji Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych. Kiedy 4 marca 1998 r. Rada Pnocnoatlantycka ponownie omawiaa sytuacj w Iraku, powitano jednogone przyjcie rezolucji Rady Bezpieczestwa nr 1154 dotyczcej wprowadzania w ycie porozumienia pomidzy Sekretarzem Generalnym Narodw Zjednoczonych a Irakiem. Rada Pnocnoatlantycka wyrazia poparcie dla odnonych decyzji ONZ i podkrelia znaczenie stabilnoci w regionie Zatoki Perskiej dla bezpieczestwa w obszarze euroatlantyckim. Istniej zatem zarwno prawne jak i bardzo praktyczne powizania z jednej strony pomidzy Kart Narodw Zjednoczonych, jak i Traktatem Pnocnoatlantyckim, a z drugiej - pomidzy instytucjami ONZ i Sojuszu. Oba te elementy przyczyniaj si do powstania szerszych ram instytucjonalnych, w ktrych funkcjonuje Sojusz. Poniej s przedstawione inne powizania instytucjonalne, ktre wsptworz to rodowisko.

ORGANIZACJA BEZPIECZESTWA I WSPPRACY W EUROPIE (OBWE)1

Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE), dawniej noszca nazw: Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE), bya pierwotnie procesem konsultacji politycznych, w ktrym uczestniczyy pastwa z Europy, Azji rodkowej i Ameryki Pnocnej. W styczniu 1995 r. Konferencja przeksztacia si w Organizacj.
390

Rozpoczty w 1972 r. proces KBWE doprowadzi do przyjcia w 1975 r. w Helsinkach Aktu Kocowego. Dokument ten obj szeroki zakres norm postpowania midzynarodowego oraz zobowiza rzdzcych stosunkami pomidzy pastwami-uczestnikami Konferencji, rodkw budowy zaufania pomidzy nimi - szczeglnie w dziedzinie polityczno-wojskowej. Wspomniane zobowizania dotyczyy take poszanowania praw czowieka i fundamentalnych wolnoci oraz wsppracy gospodarczej, kulturalnej, technicznej i naukowej.

Instytucjonalizacja OBWE
21 listopada 1990 r. przywdcy pastw i rzdw reprezentujcy 34 wczesnych czonkw, zebrani na szczycie KBWE, przyjli Parysk Kart Nowej Europy. Karta powoaa do ycia Rad Ministrw Spraw Zagranicznych KBWE, ktra miaa by centralnym forum regularnych konsultacji politycznych. Zgodnie z postanowieniami Karty, stworzono Komitet Wysokich Przedstawicieli przegldajcy biece sprawy, przygotowujcy prac Rady i wykonujcy jej decyzje, a take powoano do ycia trzy stae instytucje KBWE: sekretariat w Pradze (pniej wczony do zbiorczego sekretariatu w Wiedniu), Centrum Zapobiegania Konfliktom w Wiedniu oraz Biuro Wolnych Wyborw w Warszawie (pniej pod zmienion nazw: Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Czowieka - ODHIR). 19 czerwca 1991 r. w Berlinie odbyo si pierwsze posiedzenie Rady Ministrw Spraw Zagranicznych. Rada przyja mechanizm konsultacji i wsppracy w przypadku sytuacji nadzwyczajnych, w obszarach objtych dziaaniem KBWE. Mechanizm ten zosta zastosowany w odniesieniu do byej Jugosawii i Grskiego Karabachu. Na zakoczenie konferencji przegldowej w Helsinkach 9 lipca 1992 r., szefowie pastw i rzdw KBWE przyjli deklaracj Szczytu Helsiskiego zatytuowan: "Wyzwania czasu przemian". Deklaracja odzwierciedlaa porozumienie w sprawie dalszego wzmacniania instytucji KBWE,
1 Lista pastw uczestniczcych: Albania, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdan, Belgia, Biaoru, Bonia i Hercegowina, Bugaria, bya Jugosowiaska Republika Macedonii*, Chorwacja, Cypr, Dania, Estonia, Federalna Republika Jugosawii**, Finlandia, Francja, Grecja, Gruzja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kanada, Kazachstan, Lichtenstein, Litwa, Luksemburg, otwa, Malta, Modawia, Monako, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Republika Kirgiska, Rosja, Rumunia, San Marino, Sowacja, Sowenia, Stany Zjednoczone, Stolica Apostolska, Szwajcaria, Szwecja, Tadykistan, Turcja, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan, Wgry, Wielka Brytania, Wochy. Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw. Jugosawia zostaa zawieszona w prawach czonka KBWE 8 lipca 1992 r. ze wzgldu na charakter jej zaangaowania w konflikt w Boni i Hercegowinie. Po wyborze Vojislava Kosztunicy na prezydenta we wrzeniu 2000 r., Federalna Republika Jugosawii zostaa przyjta do OBWE 10 listopada 2000 r, jako 55. pastwo czonkowskie.

* **

391

powoania Wysokiego Komisarza ds. Mniejszoci Narodowych oraz rozwoju struktury wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i zarzdzania kryzysowego, w tym tworzenia misji zbierajcych informacje i sprawozdawczych. Podczas posiedzenia Rady Ministrw Spraw Zagranicznych w Sztokholmie 14 grudnia 1992 r. przyjto Konwencj o Postpowaniu Rozjemczym i Arbitrau w ramach KBWE. Podjto rwnie decyzj o utworzeniu stanowiska Sekretarza Generalnego KBWE. W Rzymie, 1 grudnia 1993 r. Rada Ministrw Spraw Zagranicznych przyja nowe zmiany organizacyjne obejmujce powoanie Staego Komitetu - to jest pierwszego staego organu KBWE z uprawnieniami do prowadzenia konsultacji i podejmowania decyzji - a take stworzenie pojedynczego gwnego sekretariatu, obydwu ulokowanych w Wiedniu. Ministrowie spraw zagranicznych wyrazili rwnie swoje zaniepokojenie z powodu liczby i skali konfliktw regionalnych i potwierdzili swoj wol rozwizywania tych konfliktw, szczeglnie w byej Jugosawii. Ministrowie podjli kroki zmierzajce do poprawy zdolnoci KBWE w dziedzinie zarzdzania kryzysowego i zapobiegania konfliktom oraz doszli do porozumienia, e Konferencja powinna rozwija kontakty z "organizacjami europejskimi i transatlantyckimi". Wiele zmian instytucjonalnych zmierzajcych do wzmocnienia KBWE zostao wprowadzonych podczas Szczytu w Budapeszcie, w 1994 r. Wrd nich bya zmiana nazwy KBWE, ktra w przyszoci miaa si nazywa: Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE). Wyznaczono rwnie nastpne spotkanie szefw pastw i rzdw OBWE w Lizbonie w 1996 r. oraz zdecydowano o zastpieniu Komitetu Wysokich Przedstawicieli przez Wysok Rad, ktra miaa si spotyka co najmniej dwa razy w roku oraz przed kadorazowym posiedzeniem Rady Ministrw, a take miaa by zwoywana jako Forum Ekonomiczne. Utworzono Sta Rad (poprzednio Stay Komitet) obradujc si w Wiedniu jako regularny organ powoany do prowadzenia konsultacji politycznych i podejmowania decyzji. Postanowiono rwnie, e przed kadym posiedzeniem na szczycie bdzie organizowane spotkanie w Wiedniu, w celu dokonania oceny wykonania wszystkich zobowiza KBWE. Podczas Szczytu Budapesztaskiego pastwa uczestniczce w Konferencji zadeklaroway swoj wol polityczn stworzenia wielonarodowych si pokojowych KBWE do nadzorowania porozumienia o zaprzestaniu walk pomidzy stronami konfliktu w Grskim Karabachu. W listopadzie 1999 r, podczas Szczytu OBWE w Stambule zdecydowano o wzmocnieniu procesu konsultacji politycznych w ramach
392

Organizacji poprzez powoanie Komitetu Przygotowawczego podlegego Staej Radzie OBWE oraz stworzenie Centrum Operacyjnego, ktrego zadaniem jest planowanie i rozmieszczanie misji OBWE.

Dialog bezpieczestwa, kontrola zbroje, rozbrojenie oraz rodki Budowy Zaufania i Bezpieczestwa (CSBM)
Znaczcym wydarzeniem w przebiegu prac KBWE nad tworzeniem rodkw budowy zaufania i bezpieczestwa byo podpisanie w 1986 roku Dokumentu Sztokholmskiego, ktry zosta pniej rozbudowany i udoskonalony w formie Dokumentw Wiedeskich z 1990 r. i 1992 r. Podczas konferencji przegldowej w Helsinkach w lipcu 1992 r. uczestnicy Konferencji postanowili utworzy Forum KBWE ds. Wsppracy Bezpieczestwa (FSC) w Wiedniu, pod auspicjami ktrego promowany jest dialog i odbywaj si negocjacje w sprawie kontroli zbroje, rozbrojenia oraz rodkw Budowy Zaufania i Bezpieczestwa. Forum KBWE ds. Wsppracy Bezpieczestwa (FSC) (zainaugurowao swoje prace) 22 wrzenia 1992 r. W cigu kolejnych dwu lat w jego ramach negocjowano seri dokumentw odnoszcych si do kontroli zbroje, rozbrojenia, rodkw budowy zaufania i bezpieczestwa, wzmacniania bezpieczestwa i wsppracy oraz zapobiegania konfliktom, zgodnie z mandatem przyjtym w Helsinkach, zatytuowanym: "Program Dziaa Natychmiastowych." W wietle Programu Dziaa Natychmiastowych, podczas przygotowa do Szczytu Budapesztaskiego w grudniu 1994 r. uzgodniono dwa kolejne elementy: now wersj Dokumentu Wiedeskiego (Dokument Wiedeski z 1994 r.), ktra podsumowaa wczeniejszy Dokument Sztokholmski i Dokument Wiedeski oraz wczaa teksty o planowaniu obronnym oraz o wojskowych kontaktach i wsppracy, uzgodnione w 1993 r., a take Dokument o Globalnej Wymianie Informacji Wojskowych. Komunikat ze Szczytu Budapesztaskiego obejmowa nowe Zasady Regulujce Nieproliferacj oraz potwierdza bardzo wany krok, jakim byo uzgodnienie Kodeksu Postpowania w Polityczno-Militarnych Aspektach Bezpieczestwa zawierajcego wane nowe zobowizania w dziedzinie demokratycznej kontroli nad siami zbrojnymi i uycia si zbrojnych. Otwarcie Szczytu KBWE w Paryu, 19 listopada 1990 r., byo okazj do podpisania dalekosinego Traktatu o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE). Traktat - ktry zosta podpisany wsplnie przez 22 pastwa nalece do NATO i wczesnego Ukadu Warszawskiego, a wszed w ycie 9 listopada 1992 r. - ogranicza siy konwencjonalne w Europie od Oceanu
393

Atlantyckiego a po Ural. Po jego podpisaniu rozpoczto negocjacje w sprawie dokumentu kocowego CFE-1A, ktry nakada ograniczenia co do liczby personelu wojskowego oraz wprowadza inne rodki stabilizujce. Dokument ten zosta podpisany podczas Szczytu Helsiskiego - 10 lipca 1992 r. Porozumienie Pokojowe z Dayton, zawarte w 1995 r. dao mandat dla negocjacji w sprawie CSBM (rodkw Budowy Zaufania i Bezpieczestwa) pomidzy jednostkami terytorialnymi Boni i Hercegowiny, jak te do ustanowienia reimu kontroli zbroje pomidzy stronami porozumienia z Dayton. Ustalenia te zostay wynegocjowane pod auspicjami OBWE w 1996 r. Osobici przedstawiciele przewodnictwa OBWE przewodzili negocjacjom i pomagali we wdraaniu postanowie. Komrka dziaajca w ramach wiedeskiego sekretariatu OBWE jest odpowiedzialna za organizowanie niezbdnych inspekcji, w ktrych bior udzia rne pastwa-czonkowie OBWE. Podczas Szczytu OBWE w Stambule w listopadzie 1999 r. podpisano Zaadaptowany Traktat CFE, ktry ma 30 sygnatariuszy oraz zrewidowan wersj Dokumentu Wiedeskiego (Dokument Wiedeski 1999). W 1999 r. Forum Bezpieczestwa i Wsppracy OBWE zdecydowao o zbadaniu metod kontroli handlu broni strzeleck i lekk.

Zapobieganie konfliktom i zarzdzanie kryzysowe

Zgodnie z Deklaracj Szczytu Helsiskiego z 1992 r., OBWE wypracowaa cay szereg sposobw wysyania oficjalnych misji i osobistych przedstawicieli przewodnictwa OBWE w obszary potencjalnych napi i konfliktw regionalnych w celu zbierania danych, opracowywania raportw, monitorowania i penienia "dobrych usug" (mediacji), co moe przyczynia si do agodzenia kryzysw i zapobiegania konfliktom. Biuro Komisarza OBWE ds. Mniejszoci Narodowych jest na przykad upowanione do prowadzenia misji lokalnych oraz do angaowania si w dyplomacj prewencyjn na najwczeniejszych etapach napi. Rola Biura, ktre zostao utworzone w 1992 roku, polega na deniu do wczesnego rozwizywania napi etnicznych, ktre mogyby zagrozi pokojowi, stabilnoci i przyjaznym stosunkom pomidzy pastwami OBWE. W ostatnich latach OBWE podejmowaa takie dziaania w Kosowie, Sandaku, Wojwodinie, Skopje, Gruzji, Estonii, Tadykistanie, Modawii, otwie, Grskim Karabachu i w Czeczenii. Od wrzenia 1992 r. KBWE prowadzia misje wspomagania sankcji (SAN) w Albanii, Bugarii,
2 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

394

Chorwacji, byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii2, Rumunii i na Wgrzech w celu pomagania w monitorowaniu wdraania sankcji naoonych przez ONZ na Federaln Republik Jugosawii (Serbia i Czarnogra). W 1996 roku OBWE zorganizowaa wybory powszechne w Boni i Hercegowinie - ktre byy ukoronowaniem porozumienia pokojowego z Dayton, w 1997 zorganizowaa wybory lokalne. W 1997 r. osobisty przedstawiciel przewodnictwa OBWE wspomaga poszukiwanie politycznego rozwizania kryzysu w Albanii. OBWE monitorowaa organizowane niedugo potem wybory w tym pastwie. Konflikt w Kosowie i midzynarodowa interwencja zmierzajca do zakoczenia kryzysu i odbudowy pokoju oraz stabilnoci zoyy si na najwiksze wyzwanie, przed jakim kiedykolwiek stana OBWE. Wydarzenia w tej prowincji nadal nakadaj ogromne wymogi na Organizacj, jeli chodzi o rodki, personel i czas. Jednym z "produktw ubocznych" tego kryzysu s rosnce powizania pomidzy OBWE i NATO, a konsekwencje kryzysu pozostan przez wiele najbliszych lat jednym z czoowych zagadnie midzynarodowych. Od stycznia do marca 1998 r. OBWE prowadzia Misj Weryfikacyjn w Kosowie, ktra miaa monitorowa przestrzeganie na ziemi porozumie o zawieszeniu broni osignitych w wyniku interwencji NATO wspierajcej rezolucj Rady Bezpieczestwa ONZ nr 1199. NATO prowadzio rwnolege misje obserwacji powietrznych. Obie misje zostay wprowadzone na podstawie rezolucji Rady Bezpieczestwa NZ nr 1203. NATO stworzyo wojskow grup zadaniow, ktra miaa wspomc awaryjn ewakuacj Misji Weryfikacyjnej w Kosowie, gdyby wznowienie konfliktu narazio j na niebezpieczestwo. Misja OBWE monitorowaa naruszanie praw czowieka po obu stronach podziau etnicznego, ale jej wyniki dostarczyy przytaczajcych przykadw cierpie po stronie kosowskich Albaczykw - cierpienia te byy im zadawane przez jugosowiaskie i serbskie siy zbrojne oraz aparat bezpieczestwa. Na pocztku 1999 r. sytuacja w Kosowie ponownie si zaostrzya w wyniku prowokacji dokonywanych przez obie strony. Niektre z tych incydentw byy agodzone dziki wysikom mediacyjnym weryfikatorw z OBWE, ale w poowie stycznia 1999 r. sytuacja ulega dalszemu pogorszeniu w wyniku eskalacji ofensywy serbskiej skierowanej przeciwko kosowskim Albaczykom.
395

22 marca 1999 r. Misja Weryfikacyjna w Kosowie zostaa zmuszona do wycofania si z tego regionu, gdy utrudnienia ze strony si serbskich uniemoliwiy jej dalsze wypenianie zada. 1 lipca 1999 r. staa Rada OBWE powoaa do ycia Misj OBWE w Kosowie (OMIK), ktra miaa przej wiodc rol w ramach oglnej operacji ONZ w Kosowie (UNMIK) odnonie do kwestii zwizanych z budow instytucji demokratycznych oraz prawami czowieka. Od tego czasu OBWE stworzya liczne biura lokalne i centra regionalne wok Kosowa. Wsppracuje z innymi midzynarodowymi i pozarzdowymi organizacjami zajmujcymi si budow demokratycznej, stabilnej przyszoci Kosowa. Dziaania Organizacji obejmuj: promowanie rozwoju szkole dla demokratycznych partii politycznych; budow kontaktw ze strukturami pozarzdowymi i cywilnymi; trosk o prawa czowieka oraz pomoc w zaszczepianiu w strukturach spoecznych wiedzy o prawach czowieka i ich ochronie; uczestniczenie w rozwoju instytucji sdowych oraz w szkoleniu i ksztatowaniu policji, pomoc w rozwizywaniu problemw zwizanych z rejestracj cywiln i przedwyborcz; a take wspomaganie tworzenia si struktur mediw i orodkw nadawania, ktre wspieraj wolno prasy i dziaa informacyjnych w Kosowie.

Model bezpieczestwa OBWE

Podczas Szczytu Budapesztaskiego, ktry odby si w dniach 5-6 grudnia 1994 roku, szefowie pastw i rzdw OBWE zainicjowali szerok i wszechstronn dyskusj o wszystkich aspektach bezpieczestwa. Celem byo opracowanie koncepcji bezpieczestwa w XXI wieku, ktre uwzgldniaoby debaty toczce si na ten temat w pastwach czonkowskich OBWE. Szczyt Lizboski z 1996 r. by okazj do przyjcia Deklaracji o Wsplnym i Wszechstronnym Modelu Bezpieczestwa Europejskiego w XXI w., ktra potwierdzaa, e bezpieczestwo europejskie wymaga najszerszej moliwej wsppracy i koordynacji dziaa pastw uczestniczcych oraz organizacji europejskich i transatlantyckich. Deklaracja identyfikowaa OBWE jako forum szczeglnie dobrze dostosowane do wzmacniania wsppracy i komplementarnoci pomidzy takimi organizacjami i instytucjami. Szczyt rozpocz prac nad przygotowaniem Karty Bezpieczestwa Europejskiego majcej wzmocni bezpieczestwo i stabilno w tym regionie oraz zmierzajcej do udoskonalenia zdolnoci operacyjnych OBWE. Deklaracja bya take wyrazem woli OBWE w zakresie wzmocnienia wsppracy z innymi organizacjami bezpieczestwa, ktre cechuj si przejrzystoci i przewidywalnoci dziaa, a ich czonkowie indywidualnie i zbiorowo
396

wspieraj zasady i zobowizania OBWE. Dodatkowym warunkiem bya jawno i dobrowolno czonkostwa w tych organizacjach. Kolejnym krokiem w tworzeniu Modelu Bezpieczestwa OBWE byo spotkanie ministerialne w Kopenhadze w grudniu 1997 r., podczas ktrego wydane zostay wytyczne dotyczce przygotowania Karty Bezpieczestwa Europejskiego. Spotkanie to byo take okazj do przyjcia wsplnej koncepcji rozwoju wsppracy pomidzy wzajemnie wspierajcymi si instytucjami3. Karta Bezpieczestwa Europejskiego zostaa przyjta podczas szczytu OBWE w Stambule, w listopadzie 1990 r. Bya ona odzwierciedleniem kilku inicjatyw politycznych, w tym dotyczcych midzy innymi roli OBWE w dziaaniach pokojowych, a take zwizanych z przyjciem Platformy Wsplnego Bezpieczestwa i stworzeniem Zespow Szybkiej Pomocy Eksperckiej i Wsppracy (REACT) majcych umoliwi OBWE szybkie reagowanie na potrzeb udzielenia wsparcia cywilnego lub konieczno zorganizowania duych cywilnych operacji w terenie. Dodatkowo uwzgldniona zostaa inicjatywa stworzenia Centrum Operacyjnego, ktre miao planowa i rozmieszcza lokalne misje OBWE, a take projekt wzmocnienia procesu konsultacji politycznych w ramach OBWE, poprzez powoanie do ycia Komitetu Przygotowawczego, ktry mia podlega Staej Radzie OBWE. Celem Platformy Wsplnego Bezpieczestwa jest dalsze wzmacnianie i rozwijanie wzajemnej wsppracy z innymi kompetentnymi organizacjami. W Stambule przywdcy pastw i rzdw wyrazili zasadnicz gotowo do udostpnienia rodkw innych organizacji midzynarodowych, ktrych s czonkami, na potrzeby dziaa OBWE.

Wspdziaanie NATO i OBWE

Jako jedyne forum, ktre skupia wszystkie pastwa europejskie oraz Kanad i Stany Zjednoczone, organizacja bezpieczestwa i wsppracy w Europie jest kluczowym komponentem europejskiej architektury
3 Koncepcja dziaajcych w dziedzinie bezpieczestwa "wzajemnie wspierajcych si instytucji" - dawniej okrelanych jako "wzajemnie domykajce si instytucje" - ma swoje rdo w Deklaracji w sprawie Pokoju i Wsppracy, ktra zostaa przyjta podczas szczytu Sojuszu w Rzymie, w listopadzie w 1991 r. Deklaracja stwierdzaa, e adna dziaajca samodzielnie instytucja nie zdoa we wszechstronny sposb sprosta wezwaniom nowej sytuacji w Europie. Jest to moliwe jedynie przy wsppracy wzajemnie domykajcych si instytucji wicych ze sob pastwa Europy i Ameryki Pnocnej. Zgodnie z deklaracj, pastwa czonkowskie NATO miay zatem wsptworzy now architektur bezpieczestwa europejskiego, w ktrej NATO, KBWE (pniejsza OBWE) Wsplnota Europejska (pniejsza Unia Europejska), Unia Zachodnioeuropejska i Rada Europy miay wzajemnie si uzupenia, z uwzgldnieniem znaczcej roli innych, regionalnych struktur wsppracy.

397

bezpieczestwa. Zapewnia kompleksowe ramy wsppracy w dziedzinie praw czowieka, podstawowych wartoci, demokracji, rzdw prawa, bezpieczestwa i zagadnie gospodarczych. Sojusz aktywnie wspiera KBWE/OBWE od chwili jej powstania i by jednym z rzecznikw instytucjonalizacji procesu KBWE uzgodnionej podczas Paryskiego Szczytu KBWE w 1990 roku. Szczyt Sojuszu w Rzymie, w listopadzie 1991 r. by okazj do potwierdzenia zaangaowania NATO w proces KBWE. Role KBWE i Sojuszu w rozwoju dialogu i wsppracy w Europie zdefiniowano wwczas jako uzupeniajce si. Uznajc nierozerwalny zwizek pomidzy bezpieczestwem pastw sprzymierzonych i pozostaych pastw w Europie, Sojusz zadeklarowa, e dialog i wsppraca pomidzy rnymi instytucjami zajmujcymi si bezpieczestwem jest wanym czynnikiem pomagajcym agodzi kryzysy i zapobiega konfliktom. Znaczenie przypisane KBWE przez NATO zostao jeszcze mocniej podkrelone w Oslo, w czerwcu 1992 r. Ministrowie spraw zagranicznych Sojuszu stwierdzili wwczas swoj gotowo do wspierania dziaa pokojowych prowadzonych pod auspicjami KBWE, w tym do udostpnienia zasobw i know-how pastw sprzymierzonych. Ta wana decyzja utorowaa drog do zintensyfikowanego wspdziaania pomidzy NATO a OBWE, szczeglnie w kontekcie nowych zada Sojuszu takich jak operacje pokojowe. Poczynajc od grudnia 1991 r., dialog i wsppraca NATO z pastwami partnerskimi w Europie rodkowej i Wschodniej oraz na terytorium byego Zwizku Radzieckiego toczyy si w ramach Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC). NACC osigna konkretne rezultaty w szeregu wanych kwestii, takich jak promowanie dobrossiedzkich stosunkw, rozbrojenie i kontrola zbroje oraz wsppraca w ramach dziaa pokojowych. Proces ten by znaczcym wzmocnieniem wsppracy pomidzy pastwami sprzymierzonymi i partnerskimi. Przez to, wspiera rwnie rol KBWE/OBWE w tych dziedzinach. Mocniejsze, bardziej operacyjne partnerstwo pomidzy NATO i pastwami z NACC zaczo si ksztatowa w roku 1997, wraz z zastpieniem NACC przez Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). EAPC zapewnia wszechstronne ramy wsppracy pomidzy NATO a pastwami partnerskimi, obejmujc w swej strukturze Partnerstwo dla Pokoju i podnoszc je na jakociowo nowy poziom. Dziaajcy w ramach EAPC organ zwany Polityczno-Wojskowym Komitetem Sterujcym/Grup Ad Hoc ds. Wsppracy w Operacjach Utrzymania Pokoju zapewnia wany instytucjonalny kontakt z OBWE. Przedstawiciel przewodnictwa OBWE regularnie bierze udzia w posiedzeniach tego organu i udziela informacji o biecych problemach OBWE, ktre mog zainteresowa Grup. To
398

sformalizowane rozwizanie ma szczeglnie due znaczenie w odniesieniu do dziaa pokojowych. Jest przykadem komplementarnoci i przejrzystoci, ktra charakteryzuje rozwj wsppracy w dziedzinie dziaa pokojowych, ktra obecnie odbywa si w ramach EAPC i PdP Od . czasu Szczytu Budapesztaskiego z grudnia 1994 r. OBWE angauje si w szerok i wszechstronn debat o wszystkich aspektach bezpieczestwa, ktrej celem jest wypracowanie koncepcji bezpieczestwa w XXI wieku. W Deklaracji ze Szczytu Lizboskiego z grudnia 1996 roku o wsplnym, wszechstronnym modelu bezpieczestwa dla Europy w XXI wieku, szefowie pastw i rzdw potwierdzili, e bezpieczestwo europejskie wymaga jak najszerszej wsppracy i koordynacji w gronie uczestniczcych pastw oraz organizacji europejskich i transatlantyckich. Wyrazili rwnie intencj wsppracy z innymi organizacjami bezpieczestwa. W tym kontekcie, Sojusz wnis rwnie wkad do debaty toczonej w ramach OBWE odnonie do modelu bezpieczestwa. W madryckiej Deklaracji o Bezpieczestwie i Wsppracy Euroatlantyckiej z 1997 roku szefowie pastw i rzdw uznali OBWE za najpowszechniejsz oglnoeuropejsk organizacj bezpieczestwa. Podkrelili niezwykle istotn rol, jak OBWE odgrywa w zapewnianiu pokoju, stabilnoci i bezpieczestwa w Europie. Zaakcentowali take znaczenie zasad i zobowiza przyjtych przez OBWE, ktre s podstaw rozwoju wszechstronnych struktur bezpieczestwa dziaajcych na zasadzie wsppracy. W Madrycie NATO wyrazio swoje trwae poparcie zarwno dla wysikw OBWE zmierzajcych do stworzenia Wsplnego i Kompleksowego Modelu Bezpieczestwa Europejskiego w XXI wieku, jak i dla prac Organizacji nad sformuowaniem Karty Bezpieczestwa Europejskiego, podejmowanych zgodnie z decyzjami podjtymi na Szczycie Lizboskim OBWE w 1996 r. Wsplna Koncepcja Rozwoju Wsppracy pomidzy wzajemnie wspierajcymi si instytucjami, przyjta w grudniu 1997 roku na spotkaniu ministerialnym OBWE w Kopenhadze, przedstawia list zasad i zobowiza sucych rozwojowi wsppracy pomidzy wzajemnie wspierajcymi si organizacjami i instytucjami, w ramach Platformy Wsplnego Bezpieczestwa. Pastwa uczestniczce w OBWE zobowizay si dziaa na forum rozmaitych organizacji i instytucji, do ktrych nale, na rzecz ich przystpienia do Platformy. Wsplna Koncepcja zaleca, aby pierwszym praktycznym krokiem w kierunku rozwoju wsppracy pomidzy OBWE a tymi organizacjami lub instytucjami byy regularne kontakty - w tym spotkania odbywajce si w ramach trwaych struktur dialogu - a take zwikszona przejrzysto i wsppraca praktyczna. Suy
399

temu miao wyznaczenie oficerw cznikowych lub punktw kontaktowych, szeroka reprezentacja organizacji i instytucji na rozmaitych posiedzeniach oraz inne kontakty zmierzajce do lepszego zrozumienia metod wykorzystywanych przez kady z podmiotw do zapobiegania konfliktom. Wsplna Koncepcja jest podstaw rozwoju stosunkw pomidzy NATO a OBWE. Zobowizanie Sojuszu do promowania bezpieczestwa, dobrobytu i demokracji w caym regionie euroatlantyckim zostao bardzo mocno wyraone w zweryfikowanej Koncepcji Strategicznej i w innych dokumentach wystosowanych przez szefw pastw i rzdw podczas Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 r. Zatem pastwa czonkowskie NATO w peni popieraj zarwno fundamentalne zasady OBWE, jak i promowane przez Organizacj wszechstronne podejcie do zagadnie bezpieczestwa zakadajce wspprac w tej dziedzinie. Poparcie to zostao w otwarty sposb wyraone w owiadczeniu Sojuszu o jego gotowoci do wspierania wysikw OBWE zmierzajcych do wzmocnienia bezpieczestwa i stabilnoci w Europie, zwaszcza zwizanych z dziaaniami pokojowymi podejmowanymi w ramach OBWE. Postp w definiowaniu wkadu OBWE do operacji pokojowych jest odzwierciedlany w Karcie Bezpieczestwa Europejskiego. Rwnie nacisk pooony w Karcie na blisk wspprac pomidzy organizacjami midzynarodowymi zosta z zadowoleniem przyjety przez Sojusz. Rozwijajca si w ostatnich latach wsppraca pomidzy NATO i OBWE w obszarach: zapobiegania konfliktom, operacji pokojowych, zarzdzania kryzysowego i odbudowy po zakoczeniu konfliktu, pozostaje w cakowitej zgodzie z ideami Platformy, ktre bd dalej realizowane w ramach postanowie Karty. cisa praktyczna wsppraca pomidzy tymi dwiema organizacjami zostaa znaczco wzmocniona w kontekcie midzynarodowych wysikw zmierzajcych do wprowadzenia pokoju w byej Jugosawii, szczeglnie w odniesieniu do stosunkw pomidzy OBWE a kierowanymi przez NATO Siami Stabilizacyjnymi (SFOR) w Boni i Hercegowinie, a take pomidzy OBWE i Siami Kosowskimi (KFOR) (patrz poniej). Wrd inicjatyw przyjtych na szczycie w Stambule byo stworzenie Zespow Szybkiej Pomocy Eksperckiej i Wsppracy (REACT). Te moliwe do szybkiego rozmieszczenia jednostki bd dysponoway szerok wiedz i dowiadczeniem cywilnym potrzebnymi do wspierania wysikw w dziedzinie zapobiegania konfliktom, zarzdzania kryzysowego i odbudowy ze zniszcze. Wzmocnienie zdolnoci OBWE do szybkiego rozmieszczenia jednostek cywilnych w ramach operacji pokojowych uatwia ich wspprac z kierowanymi przez NATO siami pokojowymi, ktre pracuj rami w rami z tymi zespoami cywilnymi.
400

Na Forum Wsppracy na rzecz Bezpieczestwa (FSC) pastwa czonkowskie NATO - w porozumieniu z innymi uczestnikami Forum zgosiy szereg istotnych propozycji odnonie do zagadnie takich jak: wymiana informacji o planowaniu obronnym; nieproliferacja i transfery uzbrojenia; wsppraca i kontakty wojskowe; globalna wymiana informacji wojskowych oraz rodki stabilizujce stosowane wobec zlokalizowanych sytuacji kryzysowych. W latach 1993-1995 wszystkie te propozycje przyczyniy si do sformuowania licznych dokumentw OBWE. Sojusz zaproponowa take unowoczenienie rodkw budowy zaufania i bezpieczestwa (CSBM) zawartych w Dokumencie Wiedeskim OBWE, co przyczynio si do nowelizacji dokumentu zatwierdzonej w grudniu 1994 r. (Dokument Wiedeski 1994). Ta wersja zostaa nastpnie zastpiona przez Dokument Wiedeski 1999.

Obszary praktycznej wsppracy

Pomimo e role Sojuszu atlantyckiego, OBWE i innych organizacji midzyrzdowych uczestniczcych w szerszej euroatlantyckiej strukturze bezpieczestwa zachowuj cakowit odrbno, praktyczna wsppraca i wsparcie pomidzy tymi podmiotami staj si coraz bardziej potrzebne. W Boni i Hercegowinie kierowane przez NATO Siy Wdroeniowe (IFOR) oraz ich nastpca - SFOR blisko wsppracoway i wsppracuj z OBWE, przyczyniajc si do wdroenia Porozumienia Pokojowego z Dayton. Siy IFOR wspieray prowadzone przez OBWE przygotowania do wyborw, ktre odbyy si we wrzeniu 1996 r. Zapewniy bezpieczestwo i wsparcie logistyczne, a wybory odbyy si bez adnych powaniejszych incydentw. OBWE otrzymaa podobne wsparcie ze strony SFOR podczas planowania i przeprowadzenia wyborw lokalnych w 1997 roku. Zarwno IFOR, jaki i SFOR udzieliy take praktycznego wsparcia OBWE w odniesieniu do wdraania postanowie Artykuu II (rodki budowy zaufania i bezpieczestwa - CSBM) i Artykuu IV (subregionalne porozumienia o kontroli zbroje) Porozumienia Pokojowego z Dayton. Siy IFOR/SFOR pomogy OBWE, dostarczajc potrzebne dane o miejscach skadowania uzbrojenia. Siy SFOR zapewniay take logistyczne wsparcie w operacjach kontroli zbroje, midzy innymi transportujc cikie uzbrojenie z miejsc skadowania do punktw redukcji uzbrojenia. Kryzys w Kosowie podnis wspprac OBWE-NATO na nowy poziom. Unikalny charakter wsppracy pomidzy tymi dwiema organizacjami w ramach Kosowskiej Misji Weryfikacyjnej OBWE w 1999 r. pozwoli im obu na podjcie twrczych dziaa w bardzo wymagajcych okolicznociach. KFOR nadal udziela wsparcia OBWE i innym
401

organizacjom biorcym udzia w misji ONZ w Kosowie, szczeglnie poprzez zapewnianie bezpieczestwa ich dziaa. Blisze informacje mona zasign w Sekretariacie OBWE, Krtner Ring 5-7, 1010 Wiede, Austria, Tel.: 43 1 5114 360, Faks: 43 1 514 36 96 (http://www.osce.org) Sekretariat utrzymuje rwnie biuro w Pradze: Sekretariat OBWE, Rytirska 31m 110 00 Praga 1, Republika Czeska (http://www.osceprag.czm e-mail: webmaster@osceprag.cz)

UNIA EUROPEJSKA (EU)

Unia Europejska zostaa stworzona na podstawie Traktatu Rzymskiego, ktry zosta podpisany 25 marca 1957 roku przez: Belgi, Francj, Holandi, Luksemburg, Niemcy i Wochy. Kolejno do grona tych pastw doczay: Dania, Irlandia, i Wielka Brytania (1973), Grecja (1981), Portugalia i Hiszpania (1986) oraz Austria, Finlandia i Szwecja (1995). Negocjacje w sprawie akcesji zostay rwnie z sukcesem zakoczone przez Norwegi, jednak w narodowym referendum z listopada 1994 r. 52,5 % osb gosujcych sprzeciwio si czonkostwu tego pastwa w Unii Europejskiej. Wnioski o czonkostwo w Unii zoyy Turcja i Cypr oraz 10 pastw stowarzyszonych z Europy rodkowej (Bugaria, Estonia, Litwa, otwa, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Sowacja, Sowenia i Wgry). Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Maastricht 9 i 10 grudnia 1991 r., szefowie pastw i rzdw przyjli Traktat o Unii Politycznej oraz Traktat o Unii Gospodarczej i Monetarnej, ktre razem tworz Traktat o Unii Europejskiej. Traktat wszed w ycie 1 listopada 1993 r. po ratyfikacji przez wszystkie strony. 16 i 17 czerwca 1997 r. w Amsterdamie szefowie pastw i rzdw uzgodnili szereg nowelizacji Traktatu z Maastricht, znaczcych z punktu widzenia przyszej wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa. W szczeglnoci postanowiono, e: Sekretarz Generalny Rady Europejskiej podejmie obowizki Wysokiego Przedstawiciela wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa; utworzona zostanie Jednostka ds. Planowania Polityki i Wczesnego Ostrzegania podlegajca Sekretarzowi Generalnemu Rady UE; w cigu roku od wejcia w ycie Traktatu z Amsterdamu, Unia Europejska wypracuje wsplnie z Uni Zachodnioeuropejsk zasady wzajemnej pogbionej wsppracy,

402

w znowelizowanej wersji Traktatu uwzgldnione zostan zadania humanitarne i akcje ratownicze, operacje pokojowe oraz zadania jednostek bojowych w zarzdzaniu kryzysowym, wcznie z zaprowadzaniem pokoju (tak zwane "misje petersberskie" Unii Zachodnioeuropejskiej - patrz rozdzia 4) (Artyku J.7).

W kontekcie wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa, wypracowano zasady warunkowego uycia kwalifikowanej wikszoci gosw. Zgodnie ze znowelizowan wersj Traktatu, Rada Europejska bdzie decydowa w sprawie wsplnych strategii wdraanych przez Uni Europejsk w obszarach istotnych dla wsplnych interesw pastw czonkowskich. Rada Europejska bdzie wdraa te strategie przede wszystkim poprzez podejmowanie wsplnych dziaa i zajmowanie wsplnych stanowisk. Decyzje te bd podejmowane kwalifikowan wikszoci gosw, ale istnieje mechanizm umoliwiajcy pastwom czonkowskim "konstruktywne powstrzymanie si od gosu", ktre oznacza, e dane pastwo decyduje si nie uczestniczy w podejmowaniu decyzji, ale nie bdzie szkodzi dziaaniom podjtym przez innych. Z drugiej strony, jeeli w gr wchodz wane interesy narodowe, kade pastwo czonkowskie moe zablokowa kwalifikowan wikszo. Wtedy pozostae pastwa mog odwoywa si do Rady Europejskiej. Rola Unii Europejskiej w stosunkach midzynarodowych wykracza daleko poza decyzje i dziaania podejmowane w ramach wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Unia Europejska jest najwikszym na wiecie podmiotem handlowym. Jest jednym z najwikszych dostarczycieli rodkw finansowych dla pastw rozwijajcych si, jednym z gwnych rde finansowania wobec Bliskiego Wschodu oraz najwikszym sponsorem finansowym wysikw wsplnoty midzynarodowej zmierzajcych do stworzenia podstaw trwaego pokoju w byej Jugosawii. Wany wymiar zewntrzny ma rwnie wiele innych mocno utwierdzonych polityk Unii Europejskiej - midzy innymi w dziedzinie rolnictwa i rybowstwa. Rola Unii na arenie midzynarodowej bdzie dodatkowo wzmacniana przez europejsk uni gospodarcz i monetarn oraz wprowadzenie jednolitej waluty. W zwizku z tym, du rol przypisuje si zapewnieniu zgodnoci wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa z innymi posuniciami i decyzjami Unii. Rada Ministrw i Komisja Europejska - w ramach swoich kompetencji - ponosz odpowiedzialno za zapewnienie spjnoci wszystkich zewntrznych dziaa Unii z jej polityk w dziedzinie stosunkw zewntrznych, bezpieczestwa, ekonomii i rozwoju. Takie podejcie charakteryzuje rozwj polityki w odniesieniu do rozszerzenia Unii Europejskiej, przedakcesyjnej strategii wobec kandydatw
403

z Europy rodkowej, stosunkw Unia Europejska-Rosja oraz relacji pomidzy Uni a pastwami w regionie Morza rdziemnego. Podstawy przyszego Partnerstwa Euro-rdziemnomorskiego, obejmujcego zarwno stosunki polityczne, jak i gospodarcze zostay utworzone podczas Konferencji Barceloskiej w listopadzie 1995 r. (patrz rozdzia 3). W podobny sposb, zarwno polityczne, jak i gospodarcze aspekty zostay uwzgldnione w dialogu pomidzy Uni Europejsk a pastwami Azji, ktry zosta zainicjowany w marcu 1996 r. podczas szczytu szefw pastw i rzdw 15 europejskich i 10 azjatyckich pastw w Bangkoku. Take podczas ostatniego midzyokresowego przegldu Konwencji z Lom pomidzy Uni Europejsk a pastwami z Afryki, regionu karaibskiego i Pacyfiku, wzmocniony zosta wymiar polityczny konwencji. Unia Europejska utrzymuje rwnie blisk wspprac z pastwami Ameryki aciskiej. Ponadto, Unia kontynuuje dialog ze Stanami Zjednoczonymi o wzajemnie wanych zagadnieniach politycznych i gospodarczych oraz bezporednio negocjuje z tym pastwem kwestie obrotw handlowych i inwestycji, w kontekcie Oglnego Porozumienia o Taryfach i Handlu (GATT) oraz Planu Dziaania Unia Europejska-Stany Zjednoczone. Od wybuchu konfliktu w byej Jugosawii i rozpadu federalnego jugosowiaskiego pastwa, Unia Europejska angauje si w wysiki zmierzajce do wprowadzenia pokoju w tym regionie oraz w akcje pomocy humanitarnej dla ludnoci cierpicej w wyniku tego konfliktu. Londyska konferencja w sprawie Jugosawii, ktra odbya si w sierpniu 1992 r. pod wsplnym przewodnictwem Sekretarza Generalnego ONZ i premiera Wielkiej Brytanii (wwczas penicego rol Przewodniczcego Rady Europejskiej) rozpocza nowy etap w dziaaniach Unii Europejskiej na arenie midzynarodowej. Bya to pierwsza wsplna operacja midzynarodowa Unii Europejskiej i Organizacji Narodw Zjednoczonych. Nowy wysannik europejski w Boni, ambasador Carlos Westendorp (Hiszpania), otrzyma nominacj w maju 1997 r., po rezygnacji Carla Bildta, byego premiera Szwecji. Latem 1999 r. Carlosa Westendorpa zastpi Wolfgang Petrisch, byy ambasador Austrii i wysannik Unii Europejskiej do Belgradu.

Struktura Unii Europejskiej

Struktura Unii Europejskiej skada si z trzech "filarw": Wsplnota Europejska stwarza prawne ramy polityki Wsplnoty wobec jednolitego rynku, midzynarodowych obrotw handlowych, pomocy rozwojowej, polityki monetarnej, rolnictwa, rybowstwa, rodowiska naturalnego, rozwoju regionalnego, energii itp.;

404

wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa (CFSP); wymiar sprawiedliwoci i sprawy wewntrzne, w tym wsppraca wewntrz Unii Europejskiej w obszarach takich jak: prawo cywilne i karne, polityka imigracyjna i azylowa, kontrola granic, handel narkotykami, wsppraca policji i wymiana informacji.

Wszystkie te trzy gwne komponenty Unii Europejskiej rzdz si po czci fundamentalnymi celami i podstawowymi zasadami, a po czci decyduje o nich jednolita struktura instytucjonalna. Podstawowym i nadrzdnym celem wewntrznym Unii Europejskiej jest promowanie postpu gospodarczego i ekonomicznego, szczeglnie poprzez tworzenie obszaru bez granic, popieranie spjnoci gospodarczej i spoecznej oraz powoanie do ycia unii gospodarczej i monetarnej z jednolit walut. W stosunkach zewntrznych, gwnym celem Unii jest utwierdzanie wasnej tosamoci na scenie midzynarodowej, szczeglnie poprzez realizacj wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa, w tym tworzenie wsplnej polityki obronnej. Centralne, podstawowe zasady rzdzce Uni Europejsk to poszanowanie tosamoci narodowej, demokracji i fundamentalnych praw czowieka. Jednolite ramy instytucjonalne Unii to: Parlament Europejski, ktry reprezentuje 370 milionw obywateli Unii Europejskiej. Jego rol jest uchwalanie prawa oraz krytyczne obserwowanie i nadzorowanie wykorzystywania uprawnie wykonawczych przez instytucje Unii Europejskiej. Do 1979 r, czonkowie Parlamentu Europejskiego byli wyaniani przez narodowe organa legislacyjne spord wasnych czonkw. Praktyka bezporednich wyborw do Parlamentu rozpocza si w czerwcu 1979 r. Najwaniejsze uprawnienia Parlamentu Europejskiego mona podzieli na trzy kategorie: wadza ustawodawcza: uprawnienia Parlamentu obejmuj uzupenianie i przyjmowanie rozwiza legislacyjnych zaproponowanych przez Komisj - tak wic Parlament i Komisja dziel obecnie uprawnienia decyzyjne w wielu obszarach; wadza nad budetem: Parlament Europejski zatwierdza co roku budet Unii; nadzr nad organem wykonawczym0 Unii: poprzez prawo do mianowania przewodniczcego i czonkw Komisji. Parlament Europejski moe kwestionowa powoanie poszczeglnych komisarzy, a w ostatecznoci przysuguje mu prawo do
405

zdymisjonowania caej Komisji. Obywatele Unii Europejskiej maj prawo indywidualnie lub zbiorowo skada petycje do Parlamentu. Rzecznik praw obywatelskich ma obowizek prowadzi ledztwo w sprawie skarg obywateli zarzucajcych ze funkcjonowanie administracji. Rada Unii Europejskiej, zwana take Rad Ministrw dziaajca na podstawie propozycji przedkadanych przez Komisj i bdca gwnym organem decyzyjnym Unii. Rol Unii jest definiowanie celw politycznych, koordynowanie polityk narodowych oraz rozstrzyganie rnic zda pomidzy jej czonkami, a take w relacjach z innymi instytucjami. Kompetencje Rady obejmuj wszystkie trzy filary Unii. W skad Rady wchodz ministrowie rzdw pastw czonkowskich. Spotkania ministerialne s przygotowywane przez staych przedstawicieli pastw czonkowskich. Komisja odpowiedzialna za strzeenie postanowie Traktatu oraz inicjowanie i proponowanie wsplnotowych rozwiza legislacyjnych i politycznych, a take za nadzorowanie wdraania rozwiza legislacyjnych. Dodatkowo Komisja peni rol stra przepisw prawnych Wsplnoty Europejskiej, moe przekazywa sprawy do Trybunau Sprawiedliwoci Unii Europejskiej. Komisja sprawuje w efekcie wadz zarzdzajc i wykonawcz w odniesieniu do polityki i zewntrznych stosunkw handlowych Unii Europejskiej. Jest organem wykonawczym Unii. W jej skad wchodzi 20 komisarzy mianowanych przez pastwa czonkowskie na picioletni kadencj. Trybuna Sprawiedliwoci, ktry jest ostatecznym arbitrem w odniesieniu do prawa Wsplnoty. Sdziowie Trybunau (po jednym z kadego pastwa czonkowskiego, jeden z nich mianowany jest przewodniczcym) rozwizuj spory zwizane z interpretacj i stosowaniem prawa wsplnotowego. S take upowanieni do uniewaniania decyzji uznanych za niezgodne z Traktatami zaoycielskimi Wsplnoty. Orzeczenia Trybunau s wice dla Komisji, rzdw, a take przedsibiorstw i osb fizycznych. Trybuna stanowi zatem prawne zabezpieczenie gwarantujce przestrzeganie prawa w caym procesie interpretowania i wdraania Traktatw Unii Europejskiej. Trybuna Audytorw jest ostatni na tej licie najwaniejszych instytucji Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest nadzorowanie finansowych aspektw funkcjonowania Wsplnoty, gwarantowanie prawidowego wydatkowania rodkw finansowych oraz

406

ujawnianie przypadkw sprzeniewierzenia. Trybuna Audytorw reprezentuje zatem interesy podatnikw. Europejski Bank Inwestycyjny jest instytucj finansujc w Unii Europejskiej, ktra zapewnia kredyty na inwestycje kapitaowe wspierajce rozwj gospodarczy Unii. Komitet Ekonomiczno-Spoeczny doradza Parlamentowi, Radzie i Komisji odnonie do ekonomicznych i spoecznych aspektw funkcjonowania Unii. Czyni to z wasnej inicjatywy, albo na wniosek instytucji. Komitet Regionalny zosta stworzony do ochrony regionalnej i lokalnej tosamoci regionw Unii Europejskiej. Gwarantuje, e regiony s uwzgldniane w sposobie realizowania polityk Unii Europejskiej. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich reprezentuje struktury umoliwiajce wnoszenie apelacji od wszelkich niewaciwych posuni administracyjnych zawinionych przez instytucje unijne.

W wyniku decyzji podjtych przez Rad Unii Europejskiej podczas posiedzenia w Helsinkach w 1999 roku, powoano do ycia liczne tymczasowe i stae struktury, ktrych zadaniem jest przyczynianie si do dalszego rozwoju wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa. Wspomniane struktury i zagadnienia omwiono w rozdziale 4. Tam rwnie przedstawiono ewolucj Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI), Rozwj stosunkw pomidzy Uni Europejsk a Uni Zachodnioeuropejsk (UZE), a take nawizanie kontaktw pomidzy Uni Europejsk i NATO. Blisze informacje o roli UZE w stosunku do tych zagadnie przedstawiono w dalszej czci niniejszego rozdziau.

Wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa Unii Europejskiej (CFSP)

Ramy rozwoju politycznego Unii w latach siedemdziesitych i osiemdziesitych byy formalnie okrelane jako europejska polityka wsppracy (EPC). Stworzenie wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa (CFSP) na mocy Traktatu o Unii Europejskiej, ktry wszed w ycie w 1993 roku, byo duym postpem merytorycznym i jakociowym. Gwnymi celami CFSP ustalonymi w Traktacie s: gwarantowanie wsplnych zasad, fundamentalnych interesw oraz niezalenoci Unii;
407

oglne wzmocnienie bezpieczestwa Unii oraz jej pastw czonkowskich; ochrona pokoju i umacnianie bezpieczestwa midzynarodowego; promowanie wsppracy midzynarodowej oraz rozwijanie i umacnianie demokracji oraz rzdw prawa, a take promowanie poszanowania praw czowieka i podstawowych wartoci.

Unijne procedury podejmowania decyzji w dziedzinie polityki zagranicznej i bezpieczestwa maj w znacznej mierze charakter midzyrzdowy. Rada Europejska okrela oglne wytyczne w zakresie CFSP . Od czasu wejcia w ycie Traktu o Unii Europejskiej wszystkie decyzje Rady Ministrw s podejmowane jednomylnie, z wyjtkiem pewnych postanowie dotyczcych wczeniej opisanych wsplnych dziaa. W ramach rozwijania efektywnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa (CFSP), Unia Europejska przyja procedur mianowania specjalnych wysannikw do wykonywania konkretnych zada w imieniu Unii. Procedura taka zostaa zastosowana midzy innymi do wyznaczania specjalnych wysannikw do Boni, w rejon Wielkich Jezior w Afryce oraz na Bliski Wschd. Podsumowaniem konferencji midzyrzdowej Unii Europejskiej, ktra odbywaa si w latach 1996 i 1997, byo podpisanie przez szefw pastw i rzdw Traktatu z Amsterdamu. Znaczenie tego dokumentu dla wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa Unii Europejskiej oraz jego skutki dla stosunkw wzajemnych pomidzy Uni Europejsk i UZE zostay przedstawione w dalszej czci tego rozdziau. Dalsze etapy wdraania wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa (CFSP) oraz wsplnej polityki w dziedzinie bezpieczestwa i obrony (CESDP) byy inicjowane na kolejnych posiedzeniach Rady Unii Europejskiej, szczeglnie tych, ktre odbyy si w Kolonii (czerwiec 1999), w Helsinkach (grudzie 1999) i w Lizbonie (marzec 2000). CSFP ma mie wszechstronny charakter oraz powinna obejmowa wszystkie obszary polityki zagranicznej i bezpieczestwa. W Traktacie o Unii Europejskiej oraz w zwizanej z nim deklaracji pastw czonkowskich Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) postanowiono, e UZE powinna by integralnym etapem rozwoju Unii Europejskiej. Unia Europejska powinna mie prawo wystpowania do UZE o opracowanie i wprowadzanie w ycie decyzji i dziaa zwizanych z CFSP i majcych wpyw na obronno. eby zapewni spjnoci midzy Uni Europejsk, UZE i NATO, pastwa czonkowskie Unii zostay zaproszone do wstpowania do UZE lub
408

przyjmowania statusu obserwatora. Pozostaym europejskim pastwom czonkowskim NATO zaproponowano status czonkw stowarzyszonych UZE. Przyjmujc te rozwizania, przywdcy Unii Europejskiej podkrelili, e NATO pozostanie podstaw obrony zbiorowej pastw czonkowskich i bdzie nadal odgrywa wan rol w zarzdzaniu kryzysowym. Co wicej, wsplna polityka europejska w dziedzinie bezpieczestwa i obrony nie stanie w kolizji ze zobowizaniami pastw czonkowskich wynikajcych z Artykuu 5 Traktatu Waszyngtoskiego (NATO) lub Artykuu V Traktatu Brukselskiego (UZE). W uzupenieniu struktury nowych staych organw i przejciowych rozwiza przedstawionych powyej, na posiedzeniu w Helsinkach w grudniu 1999 roku Rada okrelia wsplny europejski "Cel Strategiczny". Celem tym byo pozyskanie zdolnoci do szybkiej mobilizacji wysoce mobilnych jednostek wojskowych. Ponadto Rada zgodzia si opracowywa wsplne cele w odniesieniu do zdolnoci zwizanych z dowodzeniem i kontrol, wywiadem i transportem strategicznym. Miao to umoliwi Unii Europejskiej wykonywanie w penym zakresie "misji petersberskich". Cele te miay by osigane dziki dobrowolnemu podejmowaniu przez pastwa i grupy pastw skoordynowanych wysikw. Zgodnie z celem strategicznym w zakresie rozwoju europejskich zdolnoci wojskowych, Unia Europejska miaa osign zdolno do szybkiego rozmieszczenia w cigu 60 dni jednostek operacyjnych liczcych cznie do 60 000 onierzy, zdolnych do samodzielnego utrzymania si przez rok w terenie dziaa. Wyznaczono rwnie cele odnonie do powstania mniejszych jednostek natychmiastowego reagowania zachowujcych niezwykle wysokie poziomy gotowoci. Trzy miesice pniej, w Lizbonie Unia Europejska z zadowoleniem powitaa fakt utworzenia tymczasowych organw przewidzianych w Helsinkach, a take opracowanie procesu wdraania celu strategicznego i okrelania wkadw poszczeglnych pastw, ktre bd niezbdne do sprostania wyej przedstawionym wymogom wojskowym. Na jesie 2000 roku wyznaczono Konferencj Zdolnoci Obronnych Unii Europejskiej4. Podczas ministerialnego posiedzenia Rady Unii Europejskiej w Santa Maria da Feira (Portugalia) w czerwcu 2000 r., przywdcy UE posunli do przodu proces wdraania wsplnej polityki w dziedzinie bezpieczestwa i obrony w wielu obszarach. W szczeglnoci, osignito postp w
4 Konferencja Zdolnoci Obronnych Unii Europejskiej odbya si w Brukseli, w listopadzie 2000 roku. Ministrowie obrony pastw nalecych do Unii Europejskiej i partnerw zobowizali si do udostpnia znaczcych si dla przyszej Europejskiej Jednostki Natychmiastowego Reagowania.

409

opracowywaniu rozwiza odnonie do wkadu pastw trzecich do operacji zarzdzania kryzysowego prowadzonych przez Uni Europejsk. Rozwizania te odnosz si do procedur konsultacji i/lub zaangaowania nienalecych do Unii czonkw NATO oraz pastw ubiegajcych si o czonkostwo w Unii Europejskiej. Rada Unii Europejskiej zgodzia si take, aby Rosja, Ukraina i inne pastwa europejskie zaangaowane w dialog polityczny z Uni, a take inne zainteresowane pastwa mogy by zapraszane do udziau w operacjach kierowanych przez Uni Europejsk. W tym kontekcie, Rada powitaa zainteresowanie okazane przez Kanad. Ponadto Rada okrelia zasady rozwoju konsultacji i wsppracy z NATO. Konkretnie zaproponowaa utworzenie czterech doranych grup roboczych, ktre miay si zaj kwestiami bezpieczestwa, celami w zakresie zdolnoci, rozwizaniami technicznymi umoliwiajcymi Unii Europejskiej dostp do zasobw i zdolnoci NATO, a take okrelenie staych mechanizmw konsultacji Unia Europejska-NATO5. Dalsze informacje mona uzyska w biurach rnych opisanych powyej instytucji Unii Europejskiej, w regionalnych Biurach Informacyjnych Unii Europejskiej oraz od Komisji Europejskiej. Komisja Europejska (The European Commission) 73 rue Archimde 1040 Bruksela Belgia Tel.: 32 2 295 3844: Faks: 32 2 295 0166 http://www.europa.eu.int

UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA (UZE)6

Unia Zachodnioeuropejska istnieje od 1954 roku. Obecnie naley do niej 10 pastw: Belgia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Wielka Brytania i Wochy. Organami Unii
5 Dorane grupy robocze rozpoczy spotkania latem tego roku. W grudniu 2000 r. ministrowie NATO odnotowali znaczcy postp i powitali zintensyfikowany dialog NATO-Unia Europejska oraz jego wkad do lepszego porozumienia pomidzy tymi dwiema organizacjami i wypracowania mechanizmw efektywnej wsppracy. Podczas posiedzenia w Marsylii, w listopadzie 2000 r. Rada Ministrw UZE powitaa postpy poczynione przez Uni Europejsk w dziedzinie europejskiej polityki bezpieczestwa i obrony, a take odnotowaa poparcie Sojuszu Atlantyckiego dla tego procesu. Rada podja szereg decyzji odnoszcych si do przekazywania swojej roli operacyjnej Unii Europejskiej. Zdecydowaa rwnie o wprowadzeniu rozwiza umoliwiajcych UZE wykonywanie utrzymanych funkcji i dziaanie niezbdnych struktur.

410

Zachodnioeuropejskiej s: Rada i Sekretariat - dawniej ulokowane w Londynie, a od stycznia 1993 roku majce siedzib w Brukseli, a take Zgromadzenie Parlamentarne z siedzib w Paryu. Pocztki Unii Zachodnioeuropejskiej sigaj Traktatu Brukselskiego o wsppracy gospodarczej, spoecznej i kulturalnej oraz o wsplnej obronie z 1948 roku. Traktat ten zosta wwczas podpisany przez: Belgi, Francj, Holandi, Luksemburg i Wielk Brytani. Z chwil podpisania Traktatu Pnocnoatlantyckiego w 1949 roku zadania wojskowe Organizacji Traktatu Brukselskiego (Unii Zachodniej) zostay przekazane Sojuszowi Pnocnoatlantyckiemu. Na mocy Ukadw Paryskich z roku 1954, stronami Traktatu Brukselskiego stay si dodatkowo Republika Federalna Niemiec i Wochy, a Organizacja Traktatu Brukselskiego zmienia nazw na: Unia Zachodnioeuropejska (UZE). UZE wypeniaa cele i zadania okrelone w Ukadach Paryskich. Uni Zachodnioeuropejsk reaktywowano w 1984 roku z myl o stworzeniu wsplnej europejskiej tosamoci obronnej". Miao si to sta dziki wsppracy pomidzy jej czonkami w dziedzinie bezpieczestwa oraz poprzez wzmocnienie europejskiego filara Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. W sierpniu 1987 r., podczas wojny midzy Iranem a Irakiem, eksperci UZE spotkali si w Hadze, aby rozway podjcie wsplnych dziaa w Zatoce Perskiej, ktre umoliwiyby swobod eglugi w tym akwenie na trasach przewozu ropy naftowej. W padzierniku 1987 roku pastwa UZE spotkay si ponownie, aby koordynowa swoj obecno wojskow w Zatoce Perskiej po atakach utrudniajcych eglug w tym regionie. Podczas spotkania w Hadze w padzierniku 1987 roku Rada Ministerialna UZE, skadajca si z ministrw spraw zagranicznych i ministrw obrony pastw czonkowskich, przyja Platform europejskich interesw bezpieczestwa", w ktrej potwierdzia swoj wol jednoczesnego wzmacniania europejskiego filara NATO oraz nadania zjednoczonej Europie tosamoci w dziedzinie bezpieczestwa i obrony. Platforma zdefiniowaa relacje Unii Zachodnioeuropejskiej do NATO oraz do innych organizacji, a take ustosunkowaa si do kwestii rozszerzania UZE oraz okrelia warunki dalszego rozwoju roli tej organizacji jako forum regularnych dyskusji nad kwestiami dotyczcymi obrony i bezpieczestwa Europy. Po ratyfikacji podpisanego w listopadzie 1988 roku Ukadu akcesyjnego, w roku 1990 czonkami Unii Zachodnioeuropejskiej stay si Hiszpania i Portugalia. W ten sposb realizowano podjte w 1987 roku decyzje o uatwieniu i przyspieszeniu rozszerzania UZE. Kolejny krok
411

uczyniono w listopadzie 1989 roku, Rada zdecydowaa wwczas o utworzeniu Instytutu Studiw Strategicznych z siedzib w Paryu. Jego zadaniem byo wspieranie rozwoju europejskiej tosamoci w dziedzinie bezpieczestwa oraz realizacja postanowie Platformy Haskiej. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Maastricht w dniach 9-10 grudnia 1991 r. przyjto szereg decyzji dotyczcych wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa Unii Europejskiej, a pastwa czonkowskie Unii Zachodnioeuropejskiej podjy decyzje dotyczce roli UZE oraz jej stosunkw z Uni Europejsk i NATO (zapisane w Deklaracji z Maastricht). Decyzje te zostay powitane z zadowoleniem przez Rad Pnocnoatlantyck podczas sesji ministerialnej w dniu 19 grudnia 1991 r. Wrd tych decyzji byo zaproszenie pastw czonkowskich Unii Europejskiej do wstpienia do UZE lub uzyskania statusu obserwatora oraz zaproszenie europejskich pastw czonkowskich NATO do zostania czonkami stowarzyszonymi UZE; zgoda co do tego, e celem UZE jest jej stopniowy rozwj jako komponentu obronnego Unii Europejskiej; wraz z decyzj o rozwijaniu i wprowadzaniu w ycie postanowie i dziaa Unii Europejskiej o charakterze obronnym; ustalenie, e celem jest umacnianie europejskiego filaru NATO oraz roli, obowizkw i wkadu pastw czonkowskich UZE do Sojuszu; wyraenie przez UZE woli dziaania w zgodzie ze stanowiskami zajmowanymi przez Sojusz; wzmocnienie operacyjnej roli UZE; oraz przeniesienie Rady i Sekretariatu UZE z Londynu do Brukseli. Rozwaano te inne propozycje, w tym koncepcj nowej roli UZE we wsppracy w dziedzinie uzbrojenia. 19 czerwca 1992 r. ministrowie spraw zagranicznych i obrony pastw czonkowskich UZE odbyli spotkanie niedaleko Bonn w celu dalszego wzmocnienia roli tej organizacji. Wydali wwczas Deklaracj Petersbersk, ktra zawieraa wytyczne co do przyszego rozwoju organizacji, opracowane na podstawie decyzji podjtych w Maastricht. Pastwa czonkowskie UZE zapewniay w niej o swojej gotowoci do udostpnienia jednostek wojskowych ze wszystkich rodzajw konwencjonalnych si zbrojnych do wykonania zada pod auspicjami UZE. Te tak zwane "misje petersberskie" obejmuj akcje humanitarne i ratownicze, misje pokojowe oraz zadania wyznaczane jednostkom bojowym w zarzdzaniu kryzysowym, w tym w ramach operacji pokojowych. W Deklaracji Petersberskiej czonkowie UZE zobowizali si do wsppracy z KBWE i Rad Bezpieczestwa ONZ w zakresie wspierania prewencji kryzysowej i operacji utrzymania pokoju. Postanowienia Traktatu z Maastricht dotyczce UZE (artyku J.4.2 Traktatu o Unii Europejskiej) zostay po raz pierwszy zastosowane w listopadzie 1996 roku. Rada Unii Europejskiej zadecydowaa wwczas o zwrceniu si do UZE z prob o pilne przeanalizowanie opcji udzielenia pomocy wysikom
412

humanitarnym Unii Europejskiej w celu wspierania uchodcw i osb przesiedlonych w afrykaskim regionie Wielkich Jezior. UZE i Unia Europejska wsppracoway rwnie w planowaniu ewakuacji, wspieraniu afrykaskich wysikw pokojowych oraz w operacji usuwania min. Postanowienia podjte zgodnie z traktatem z Maastricht zostay nastpnie poddane ocenie podczas obrad Konferencji Midzyrzdowej (IGC) w latach 1996-97. Na spotkaniu ministerialnym UZE w Madrycie w 1995 roku przyjto dokument: Wkad UZE do Konferencji Midzyrzdowej UE w 1996 roku", ktry ocenia rozwj organizacji od czasu Maastricht, prezentowa kilka opcji przyszej wsppracy midzy Uni Europejsk a UZE oraz zawiera list uzgodnionych zasad i wytycznych odnonie do udzielenia pomocy IGC w kwestiach europejskich rozwiza obronnych. UZE formalnie przedstawia te ustalenia Radzie Unii Europejskiej. W wyniku Konferencji Midzyrzdowej, ktra odbya si w dniach 1617 czerwca 1997 r. w Amsterdamie, szefowie pastw i rzdw Unii Europejskiej dokonali nowelizacji Traktatu z Maastricht w punktach odnoszcych si do przyszej wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa oraz do stosunkw midzy Uni Europejsk a UZE. Szczeglnie wane byo wczenie do Traktatu z Amsterdamu "misji petersberskich" okrelonych przez UZE na posiedzeniu ministerialnym w czerwcu 1992 roku. Traktat z Amsterdamu mwi, e UZE jest nieodcznym elementem rozwoju Unii Europejskiej, ktry umoliwi Unii dostp do potencjau operacyjnego, zwaszcza w kontekcie misji petersberskich. UZE powinna wspomaga Uni Europejsk w tworzeniu obronnych elementw wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa, natomiast Unia powinna umacnia stosunki instytucjonalne z UZE w perspektywie moliwej integracji UZE z Uni Europejsk, jeeli Rada Europejska tak postanowi". Traktat z Amsterdamu stwierdza rwnie, e Unia Europejska bdzie korzysta z pomocy UZE przy formuowaniu i wcielaniu w ycie decyzji i dziaa Unii majcych znaczenie obronne". Tym samym Rada Europejska zostaa upowaniona do przedstawiania UZE wytycznych w odniesieniu do wspomnianych spraw. W takim przypadku, wszyscy czonkowie Unii Europejskiej, cznie z pastwami niebdcymi penoprawnymi czonkami UZE, miay by upowanione do penego uczestniczenia w realizacji jej zada. Na podobnej zasadzie, Rada Europejska, w uzgodnieniu z instytucjami UZE, miaa przyj niezbdne rozwizania praktyczne umoliwiajce pastwom czonkowskim Unii rwnoprawne uczestnictwo w procesach planowania i podejmowania decyzji UZE. Protok uzupeniajcy do artykuu 17 Traktatu z Amsterdamu stwierdza, e w cigu roku od wejcia traktatu w ycie Unia Europejska
413

opracuje wsplnie z UZE rozwizania umacniajce wspprac obu organizacji. W przyjtym na posiedzeniu ministerialnym 22 lipca 1997 roku dokumencie UZE: Deklaracja w sprawie roli Unii Zachodnioeuropejskiej oraz jej stosunkw z Uni Europejsk i Sojuszem Atlantyckim", zwrcono uwag na fragmenty Traktatu z Amsterdamu dotyczce UZE. Deklaracja przedstawiaa te sposb, w jaki UZE pojmowaa swoj rol oraz relacje z Uni Europejsk i NATO. Zgodnie z tym, UZE znaczco przyczyniaa si do rozwoju Unii Europejskiej, zapewniajc jej dostp do zdolnoci operacyjnych, zwaszcza w kontekcie "misji petersberskich". UZE odgrywaa rwnie wan rol w rozwoju Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, zgodnie z Deklaracj Parysk oraz decyzjami ministrw NATO przyjtymi w czerwcu 1996 roku w Berlinie. Po Traktacie z Amsterdamu i Deklaracji UZE z 22 lipca 1997 r., podjto kolejne kroki w celu rozwijania stosunkw Unia Europejska-UZE. We wrzeniu 1997 roku Rada UZE przyja rodki zmierzajce do maksymalnego zharmonizowania procznych kadencji rotacyjnego przewodnictwa Unii Europejskiej i UZE. Podczas posiedzenia w Erfurcie (Niemcy) w listopadzie 1997 roku, ministrowie Unii Europejskiej podjli decyzj wzmocnienia operacyjnej roli pastw majcych w UZE status obserwatora - zgodnie z postanowieniami zawartymi w artykule 17.3 Traktatu z Amsterdamu. W Erfurcie ministrowie podjli rwnie decyzje dotyczce szczegw technicznych udziau czonkw stowarzyszonych i obserwatorw we wszystkich operacjach UZE. Od 1991 roku UZE rozbudowywaa struktur umoliwiajc rosncej liczbie pastw europejskich rne formy uczestniczenia w jej dziaaniach. W drugiej Deklaracji UZE z Maastricht (1991) UZE zaprosia pastwa czonkowskie Unii Europejskiej do wstpowania do organizacji na warunkach okrelonych zgodnie z artykuem XI znowelizowanego Traktatu Brukselskiego, lub do przyjcia statusu obserwatora. Rwnoczenie, pozostae kraje europejskie NATO zostay zaproszone do przyjcia statusu czonkw stowarzyszonych na warunkach dajcych im moliwo penego uczestnictwa w dziaalnoci UZE". Deklaracja Petersberska okrelia prawa i obowizki pastw czonkowskich Unii Europejskiej i NATO, dzielc je na przyszych czonkw, obserwatorw oraz czonkw stowarzyszonych. Podczas spotkania ministerialnego w Rzymie, 20 listopada 1992 roku, czonkowie UZE uzgodnili rozszerzenie organizacji i zaprosili Grecj do zostania dziesitym czonkiem UZE, pod warunkiem zakoczenia procesu ratyfikacji. Na posiedzeniu w Luksemburgu 9 maja 1994 roku, Rada Ministrw UZE ogosia Deklaracj z Kirchbergu" przyznajc dziewiciu pastwom
414

w Europie rodkowej i Wschodniej, ktre podpisay Porozumienia europejskie" z Uni Europejsk7, status partnerw stowarzyszonych" (rny od statusu czonkw stowarzyszonych: Islandii, Norwegii i Turcji). W 1996 roku Sowenia zostaa dziesitym partnerem stowarzyszonym w UZE. Grecja formalnie przystpia do UZE w 1995 roku, Islandii, Norwegii i Turcji - jako pastwom czonkowskim NATO - przyznano status czonkw stowarzyszonych, a Dania i Irlandia - jako czonkowie Unii Europejskiej zostay obserwatorami. Po przystpieniu do Unii Europejskiej 1 stycznia 1995 r. oraz po zakoczeniu procedur parlamentarnych, Austria, Finlandia i Szwecja rwnie uzyskay status obserwatorw w UZE. Republika Czeska, Polska i Wgry stay si czonkami stowarzyszonymi po przystpieniu do Sojuszu, 23 marca 1999 r. Wspomniane decyzje stworzyy zatem system o zmiennej geometrii, z trzema rnymi rodzajami czonkostwa i stowarzyszenia, a take z odrbnym statusem obserwatora: czonkowie UZE (bdcy czonkami zarwno NATO, jak i Unii Europejskiej); czonkowie stowarzyszeni (czonkowie NATO, ale nie Unii Europejskiej); partnerzy stowarzyszeni (niebdcy czonkami NATO ani UE); obserwatorzy (czonkowie Unii Europejskiej, ale nie NATO. Dania rwnie wybraa status obserwatora).

Realizacja "misji petersberskich"

W latach 1990. Unia Zachodnioeuropejska rozwina stosunki z wieloma pastwami i regionami. Dialog z Rosj stworzy warunki do prowadzenia konsultacji politycznych i praktycznej wsppracy w wielu obszarach wsplnych interesw. Wsppraca obejmowaa midzy innymi dostarczenie rosyjskiego systemu obrazowania dla Centrum Satelitarnego UZE. Unia Zachodnioeuropejska nawizaa rwnie dialog z Ukrain, ktrego podstaw sta si wsplny komunikat wystosowany przez obie strony we wrzeniu 1996 roku. Zainicjowano rwnie dialog z szecioma nienalecymi do UZE pastwami regionu Morza rdziemnego: Algieri, Egiptem, Izraelem, Mauretani, Maroko i Tunezj. Dialogi te stworzyy szans na informowanie tych pastw o dziaaniach UZE oraz umoliwiy wymian pogldw na temat zagadnie interesujcych obie strony, takich
7 Bugaria, Estonia, Litwa, otwa, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Sowacja i Wgry.

415

jak dowiadczenia zdobyte podczas operacji pokojowych. W kontekcie wysikw podejmowanych przez wsplnot midzynarodow UZE podja si rwnie wspomagania pastw afrykaskich w tworzeniu zdolnoci umoliwiajcych im efektywny udzia w dziaaniach pokojowych. W lad za decyzjami podjtymi w Maastricht i Petersbergu, podjto dziaania zmierzajce do rozbudowy zdolnoci operacyjnych UZE, tak aby wyposay organizacj w narzdzia niezbdne do realizacji "misji petersberskich". W zwizku z tym powoano komrk ds. planowania podleg Radzie UZE, ktrej zadaniem stao si planowanie moliwych operacji UZE oraz sporzdzenie i aktualizacja listy Si Podlegych UZE (FAWEU). UZE nie posiada adnych staych si ani wasnej struktury dowodzenia. W zwizku z tym, wyznaczone przez czonkw i czonkw stowarzyszonych UZE jednostki wojskowe i struktury dowdztwa mog zosta udostpnione UZE do wykonania okrelonych zada. S wrd nich zarwno jednostki narodowych si zbrojnych, jak i jednostki wielonarodowe takie jak: Eurokorpus, Wielonarodowa Dywizja Centralna, angloholenderskie siy desantowe, Eurofor i Euromarfor, dowdztwo pierwszego korpusu niemiecko-holenderskiego oraz hiszpasko-woskie siy desantowe8. Inne posunicia zmierzajce do zwikszenia zdolnoci operacyjnych UZE obejmoway powoanie do ycia Centrum Satelitarnego w Torrejon (Hiszpania), ktre zostao otwarte w kwietniu 1993 r. Jego zadaniem jest interpretowanie i analiza danych satelitarnych niezbdnych do weryfikacji porozumie o kontroli zbroje, a take monitorowanie sytuacji kryzysowych w ramach operacji kierowanych przez UZE. Utworzono rwnie Centrum Sytuacyjne do monitorowania wyznaczonych przez Rad UZE obszarw objtych kryzysem oraz ledzenia przebiegu operacji UZE - Centrum uzyskao zdolno operacyjn w czerwcu 1996 r. Zgodnie z decyzjami ministrw UZE, podjtymi podczas spotka w Paryu i Erfurcie w maju i listopadzie 1997 roku, w 1998 roku powoano Komitet Delegatw Wojskowych oraz zreorganizowano wojskow struktur Kwatery Gwnej UZE. Wsppraca midzy Uni Zachodnioeuropejsk a NATO nieodcznie towarzyszya procesowi reaktywacji UZE i bya stopniowo intensyfikowana, a kontakty staway si coraz czstsze. Pierwsze, formalne spotkanie przedstawicieli Rady UZE i Rady Pnocnoatlantyckiej odbyo si 21 maja 1992 roku w Kwaterze Gwnej NATO. Nastpnie Sekretarz Generalny UZE regularnie uczestniczy w ministerialnych posiedzeniach Rady
8 Eurokorpus: Belgia, Francja, Niemcy, Luksemburg i Hiszpania. Wielonarodowa dywizja Centralna- MND (C) wchodzi w skad Si Reagowania udostpnionych Naczelnemu Dowdcy Sojuszniczych Si NATO Europa (SACEUR) w ramach zintegrowanej struktury wojskowej. Eurofor (Siy Szybkiego Rozmieszczania) Euromarfor (Siy Marynarki Wojennej) obejmuj jednostki z Francji, Hiszpanii, Portugalii i Woch.

416

Pnocnoatlantyckiej, a Sekretarz Generalny NATO by zapraszany na posiedzenia ministerialne UZE. Rada Pnocnoatlantycka i Rada UZE zaczy si spotyka cztery razy do roku, przy pozostawieniu otwartej moliwoci czstszych spotka. NATO i UZE zawary porozumienie w zakresie bezpieczestwa, uatwiajce wymian informacji niejawnych. Innymi przykadami wzmocnionej, praktycznej wsppracy byy: dostp UZE do zintegrowanego systemu cznoci NATO na podstawie porozumienia (MOU) podpisanego przez obie strony oraz regularne konsultacje sekretariatw i personelu wojskowego obu organizacji. Kolejnym wanym krokiem ku bliszej wsppracy pomidzy NATO i UZE byy decyzje podjte podczas szczytu NATO w Brukseli w styczniu 1994 roku. Szesnacie pastw Sojuszu udzielio penego poparcia budowie europejskiej tosamoci w dziedzinie bezpieczestwa i obrony, majcej wzmocni europejski filar Sojuszu, a jednoczenie utrwala wi transatlantyck. Pozwolioby to sojusznikom europejskim przej wiksz odpowiedzialno za wsplne bezpieczestwo i obron. Pastwa sprzymierzone wyraziy rwnie poparcie dla koncepcji umacniania europejskiego filaru Sojuszu poprzez kontakty z Uni Zachodnioeuropejsk, ktra stawaa si w tym czasie komponentem obronnym Unii Europejskiej. Aby unikn tworzenia po obu stronach takich samych zdolnoci, NATO zgodzio si udostpnia swoje zasoby do celw operacji UZE podejmowanych przez sojusznikw europejskich w ramach ich wsplnej polityki zagranicznej i bezpieczestwa", na podstawie konsultacji w Radzie Pnocnoatlantyckiej. Dodatkowo, szefowie pastw i rzdw zatwierdzili koncepcj Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF) (patrz rozdzia 12), ktry mia uatwi prowadzenie operacji w sytuacjach nadzwyczajnych. Polecili zarazem, aby koncepcja bya realizowana tak, aby powstay moliwe do wydzielenia, ale nie oddzielne zdolnoci wojskowe, ktre mogyby by wykorzystywane przez NATO lub UZE i bd odpowiaday wymaganiom europejskim, a zarazem przyczyni si do bezpieczestwa Sojuszu. Jednoczenie potwierdzili, e Sojusz pozostanie najwaniejszym forum konsultacji w gronie pastw sprzymierzonych, a take miejscem uzgadniania polityki majcej wpyw na realizacj sojuszniczych zobowiza w dziedzinie bezpieczestwa i obrony wynikajcych z Traktatu Waszyngtoskiego. W czerwcu 1996 r. ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obrony podjli decyzj o tworzeniu w ramach Sojuszu Europejskiej Tosamo w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony, co miao by niezwykle wanym elementem wewntrznej adaptacji NATO. Umoliwi ona wszystkim europejskim sojusznikom bardziej spjny i skuteczny udzia w misjach i dziaaniach Sojuszu, podejmowany jako wypenienie ich wsplnych zobowiza. Pozwoli im na podjcie, w razie potrzeby, koniecznych dziaa
417

oraz wzmocni partnerstwo transatlantyckie. Dziki penemu wykorzystaniu koncepcji Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF), tosamo ta miaa by oparta na mocnych podstawach wojskowych, miaa wykorzystywa planowanie wojskowe i umoliwi utworzenie spjnych pod wzgldem wojskowym i skutecznych si, zdolnych do dziaania pod polityczn kontrol i strategicznym kierownictwem UZE, uwzgldniajc pene uczestnictwo wszystkich europejskich pastw sprzymierzonych - jeli taka bdzie ich wola. Podczas Szczytu Madryckiego w lipcu 1997 r., szefowie pastw i rzdw NATO powitali z zadowoleniem dziaania na rzecz utworzenia Europejskiej Tosamoci w Dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach NATO, bdce wypenieniem wanych decyzji politycznych podjtych przez ministrw spraw zagranicznych i obrony w czerwcu 1996 r. Przywdcy NATO zlecili Radzie Pnocnoatlantyckiej szybkie zakoczenie odnonych prac we wsppracy z UZE. Wsplne wiczenia w dziedzinie zarzdzania kryzysowego UZE-NATO odbyy si po raz pierwszy w lutym 2000 r. Ich celem byo przetestowanie koncepcji zwizanych z ESDI oraz rozwiza dotyczcych prowadzenia operacji kierowanych przez UZE, z wykorzystaniem zasobw i zdolnoci NATO. Na 2001 r. zaplanowano wsplne wiczenia NATO-UZE JES-01. W wietle decyzji podjtych przez Rad Europejsk w Helsinkach w 1991 r., ministrowie spraw zagranicznych i obrony UZE przyznali, e wypenianie przez Uni Europejsk nowych zobowiza w dziedzinie bezpieczestwa bdzie miao potne reperkusje dla UZE. Podczas posiedzenia w Porto (Portugalia) w maju 2000 r. zlecili oni Staej Radzie UZE przeanalizowanie rodkw, ktre bd potrzebne we waciwym czasie. Wyjaniano take kwestie odnoszce si do wpywu wsplnej europejskiej polityki w dziedzinie bezpieczestwa i obrony na Traktat Brukselski oraz funkcjonowanie UZE. Na podstawie decyzji podjtych podczas posiedzenia ministerialnego UZE w Marsylii w listopadzie 2000 r. przedstawiciele zbliajcej si prezydencji francuskiej UZE podkrelili, e Artyku V Traktatu Brukselskiego bdzie nadal odzwierciedla wzajemne zobowizania pastw czonkowskich w odniesieniu do obrony zbiorowej. Przyjto rozwizania odnonie do wypeniania przez UZE pozostawionych jej funkcji po uzyskaniu przez Uni Europejsk zdolnoci operacyjnych.

Zadania operacyjne podejmowane przez UZE

UZE zaangaowaa si w wysiki podejmowane przez spoeczno midzynarodow w kontekcie trwajcego od 1992 r. konfliktu w Boni i Hercegowinie oraz kryzysu w Albanii w 1997 roku. Wkad ten polega na organizowaniu operacji UZE oraz przeprowadzaniu wsplnych operacji z
418

NATO, wspierajcych wysiki ONZ zmierzajce do zakoczenia konfliktu w byej Jugosawii. W lipcu 1992 roku pastwa UZE zdecydoway si udostpni swoje siy morskie do monitorowania w akwenie Morza Adriatyckiego przestrzegania rezolucji Rady Bezpieczestwa ONZ skierowanych przeciwko Federalnej Republice Jugosawii (Serbii i Czarnogrze). Podczas sesji ministerialnej Rady Pnocnoatlantyckiej, ktra odbywaa si przy okazji szczytu OBWE w Helsinkach, 10 czerwca 1992 r. ministrowie NATO zadecydowali o podjciu, w uzgodnieniu z UZE, podobnych krokw. Na wsplnej sesji 8 czerwca 1993 roku, Rada Pnocnoatlantycka i Rada UZE zatwierdziy koncepcj wsplnej operacji prowadzonej pod nadzorem obu organizacji. Jej celem byo wymuszanie przestrzegania embarga. Wyznaczono przy tym dowdc wsplnych si zadaniowych NATO/UZE na Adriatyku. Realizacja tej decyzji zostaa przedstawiona bardziej szczegowo w rozdziale 5. 5 kwietnia 1993 roku Rada Ministrw UZE postanowia udzieli pomocy Bugarii, Rumunii i Wgrom w ich wysikach zmierzajcych do narzucenia embarga ONZ na Dunaju. Pomoc ta przyja form operacji cywilnych si policyjno-celnych, koordynowanej z innymi organizacjami, a przede wszystkim z Uni Europejsk i KBWE. Po zniesieniu sankcji ONZ, operacje na Adriatyku i Dunaju zostay zakoczone. Na pocztku lipca 1994 r. UZE wysaa kontyngent policyjny, ktry mia wspiera administracj UE tworzon w Mostarze. Jego zadaniem byo wsparcie stara podejmowanych przez Boniakw i Chorwatw na rzecz utworzenia jednolitej policji w Mostarze. Po wyganiciu mandatu administracji Unii Europejskiej w lipcu 1996 roku, zosta powoany specjalny wysannik Unii, ktry dziaa w miecie do koca roku. Policyjny kontyngent UZE udziela mu wsparcia a do 15 padziernika 1996 roku, kiedy to specjalny wysannik przekaza swe uprawnienia wykonawcze lokalnym wadzom. Podczas kryzysu w Albanii w 1997 r., Rada UZE zdecydowaa o rozmieszczeniu Wielonarodowego Doradczego Elementu Policyjnego (MAPE), majcego uzupeni dziaania Midzynarodowych Si Ochronnych (MPF) utworzonych i rozmieszczonych przez kilka pastw europejskich pod auspicjami Rady Bezpieczestwa ONZ (rezolucja 1101). Misja MAPE, ktra bya pierwsz operacj UZE kierowan przez Rad przy wsparciu Sekretariatu i Komrki ds. Planowania, polegaa na udzielaniu informacji i doradzaniu albaskiej policji w zakresie dziaa policyjnych i przywracania porzdku oraz obowizkw policji w trakcie wyborw. Rozmieszczanie MAPE rozpoczo si w maju 1997 roku z udziaem pastw czonkowskich UZE, czonkw stowarzyszonych, obserwatorw i stowarzyszonych partnerw. Odpowiadajc na prob rzdu albaskiego, mandat MAPE zosta pniej przeduony.
419

W maju 1999 r., na wniosek Unii Europejskiej, UZE rozpoczo misj wsparcia operacji rozminowywania w Chorwacji. Zgodnie z decyzj Rady Ministrw UZE z listopada 2000 r. z Marsylii, wspomniana misja miaa by realizowana w ramach UZE a do wyganicia jej mandatu w maju 2001 r. Dalsze informacje o dziaalnoci Unii Zachodnioeuropejskiej oraz o decyzjach odnoszcych si do przekazywania przez UZE funkcji operacyjnych Unii Europejskiej oraz o rozwizaniach dotyczcych funkcji i struktur pozostawionych UZE mona uzyska od: Unia Zachodnioeuropejska (Western European Union) Sekretariat Generalny 4 rue de la Rgence Bruksela, Belgia Tel.: 32 2 500 4455 Faks: 32 2 511 3519 E-mail: eo.presse@skynet.be http://www.weu.int Zgromadzenie Unii Zachodnioeuropejskiej Western European Union Assembly 43 avenue du Prsident Wilson 75775 Paris Cedex 16, Francja Tel.: 33 1 53 67 22 00 Faks: 33 1 47 20 45 43 E-mail: 100315.240@compuserve.com http://www.weu.int/assembly

Instytut Studiw nad Bezpieczestwem WEU Institute for Security Studies 43 Avenue du Prsident Wilson 75775 Paris Cedex 16 Francja Tel.: 33 1 53 67 22 00 Faks: 33 1 47 20 81 78 E-mail: weu.iss@csi.com http://www.weu.int/institut

RADA EUROPY
Rada Europy zostaa powoana do ycia 5 maja 1949 r. dla osignicia wikszej jednoci midzy jej czonkami w celu ochrony i urzeczywistniania ideaw i zasad bdcych ich wsplnym dziedzictwem oraz uatwiania ich postpu gospodarczego i spoecznego". Gwnym celem Rady jest gwarantowanie podstawowych praw czowieka, demokracji pluralistycznej i rzdw prawa oraz podnoszenie poziomu ycia obywateli pastw Europy.9
9 Statut Rady Europy, Rozdzia 1. Art. 1.

420

Do Rady Europy naley 40 pastw czonkowskich (patrz poniej). Ostatnio przystpiy: Wgry (1990), Polska (1991), Bugaria (1992), Estonia, Litwa, Republika Czeska, Sowacja, Sowenia i Rumunia (1993), Andora (1994), otwa, Albania, Modawia, bya Jugosowiaska Republika Macedonii10 i Ukraina (1995), Rosja i Chorwacja (1996), Gruzja (1999) oraz Armenia i Azerbejdan (2001). W skad Rady wchodzi Komitet Ministrw, w ktrym zapadaj uzgodnienia dotyczce wsplnych dziaa rzdw, oraz 291-osobowe Zgromadzenie Parlamentarne, ktre przedkada propozycje nowych dziaa i - mwic bardziej oglnie - suy jako forum parlamentarne. Niektre z dziaa Rady Europy s otwarte dla pastw niebdcych jej czonkami. Bonia i Hercegowina (od 28 stycznia 1994 r.) oraz Federalna Republika Jugosawii (od 22 stycznia 2001 r.) maj status goci specjalnych Zgromadzenia Parlamentarnego. W 1997 r. status specjalnego gocia nalecy do Biaorusi zosta zawieszony, a procedura akcesyjna tego pastwa w Radzie Europy ulega zamroeniu. Izrael, Kanada i Meksyk s obserwatorami w Zgromadzeniu Parlamentarnym, a Japonia, Kanada, Meksyk, Stany Zjednoczone i Stolica Apostolska maj status obserwatora w Komitecie Ministrw i w Radzie. Rada opracowaa okoo 165 konwencji i umw midzyrzdowych. Na szczegln uwag zasuguj Europejska Konwencja o Ochronie Praw Czowieka, Europejska Konwencja Kulturalna oraz Europejska Karta Socjalna. Podczas spotkania na szczycie w Wiedniu w 1993 roku, Rada Europy podkrelia swj wkad w umacnianie demokratycznego bezpieczestwa w Europie. Koncepcja bezpieczestwa demokratycznego jest realizowana na dwu paszczyznach. Pierwsza z nich to zdecydowane domaganie si demokracji pluralistycznej i parlamentarnej, niepodzielnoci i uniwersalizmu praw czowieka, rzdw prawa oraz ochrony wsplnej spucizny kulturowej wzbogaconej przez jej rnorodno, jako podstawowych warunkw bezpieczestwa. Drug paszczyzn jest zdecydowane promowanie wsppracy europejskiej opartej na uznawaniu powyszych wartoci. W tym ujciu wsppraca jest sposobem budowania wizi zaufania obejmujcych cay kontynent, ktre pomagaj zapobiega konfliktom oraz uatwiaj wypracowywanie rozwiza wsplnych problemw. Promowanie demokratycznego bezpieczestwa przyczynia si do pokonywania wielu zagroe dla bezpieczestwa w Europie. Nie tylko zmniejsza ryzyko jakiegokolwiek powrotu do rzdw totalitarnych, ale take stanowi odpowied na wyzwania, ktrych rdem jest powane i rozpowszechnione gwacenie podstawowych wolnoci i praw czowieka - w tym dyskryminowanie czci spoeczestwa; bardzo powane braki w
10 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

421

strukturach gwarantujcych rzdy prawa; agresywny nacjonalizm, rasizm i nietolerancja; a take napicia lub konflikty pomidzy grupami etnicznymi; terroryzm i przestpczo zorganizowana; dezintegracja spoeczna oraz nierwnoci spoeczne i napicia na szczeblu lokalnym i regionalnym. Drugie spotkanie na szczycie Rady Europy odbyo si w padzierniku 1997 roku w Strasburgu. Przyjto na nim plan dziaania Rady na czas do jubileuszu 50-lecia jej istnienia, to jest do maja 1999 roku, oraz na dalsz przyszo. Plan dziaania uwzgldnia zadania dotyczce: demokracji i praw czowieka, spjnoci spoecznej, bezpieczestwa obywateli, wartoci demokratycznych oraz rnorodnoci kulturowej. Z dniem 1 lutego 1998 roku wesza w ycie Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszoci Narodowych Rady Europy. Ponadto z dniem 1 listopada 1998 roku Rada Europy zatwierdzia nowy, penoetatowy Trybuna Praw Czowieka, ktrego uprawnienia oparte s na ustaleniach Protokou do Europejskiej Konwencji Praw Czowieka. Przyjty w Strasburgu plan dziaania przewidywa powoanie Komisarza Rady Europy ds. Praw Czowieka.x Pierwsza nominacja na to stanowisko nastpia w roku 1999. Opracowano take procedur monitorowania, ktra zapewni przestrzeganie przyjtych zobowiza. Poufny, konstruktywny i nikogo nie dyskryminujcy dialog prowadzony jest na szczeblu rzdowym w Komitecie Ministrw oraz na szczeblu parlamentarnym w Zgromadzeniu Rady Europy. Znaczcy wzrost liczby czonkw Rady Europy od czasu zakoczenia zimnej wojny oraz rosnca liczba uzgodnionych konwencji wiadcz o wyraanej przez pastwa czonkowskie woli stworzenia struktur wsppracy, ktre przyczyni si do uniknicia nowych podziaw na kontynencie europejskim oraz do zbudowania wsplnej, europejskiej cywilizacji demokratycznych narodw. Dziaania podejmowane w tej sferze przez Rad Europy s zatem komplementarne do wysikw Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Rada Europy zamierza realizowa plan dziaania we wsppracy z innymi organizacjami, a szczeglnie z Uni Europejsk i OBWE.

422

Pastwa czonkowskie Rady Europy

Albania Andora Armenia Austria Belgia Bugaria Chorwacja Cypr Dania Estonia Francja Finlandia Grecja Gruzja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Liechtenstein Litwa Luksemburg otwa Macedonia Malta Modawia Niemcy Norwegia Polska Portugalia Republika Czeska Rosja Rumunia
11

San Marino Sowacja Sowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Wgry Wielka Brytania Wochy

Pastwa kandydujce
Bonia

Pastwa o statusie specjalnych goci w Zgromadzeniu Parlamentarnym

Bonia bya Jugosowiaska Republika Macedonii

Pastwa o statusie obserwatorw w Komitecie Ministrw

Japonia Kanada Meksyk Stany Zjednoczone Stolica Apostolska

Pastwa o statusie obserwatorw w Zgromadzeniu Parlamentarnym

Izrael Kanada Meksyk

Dalszych informacji udziela: Rada Europy, 67075 Strasbourg, Francja Tel:. 33 3 88 41 20 00 Fax: 33 3 88 41 27 81/82/83 http://www.coe.fr
11 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

423

ROZDZIA 16

ORGANIZACJE PARLAMENTARNE
I POZARZDOWE

Zgromadzenie Parlamentarne NATO (NATO PA) Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA) Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy (CIOR) Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy Sub Medycznych (CIOMR)

ORGANIZACJE PARLAMENTARNE
I POZARZDOWE ZGROMADZENIE PARLAMENTARNE NATO (NATO PA)
Spjno Sojuszu jest w zasadniczy sposb wzmacniania dziki poparciu udzielanemu przez parlamentarzystw wybranych w wolnych wyborach. Zgromadzenie Parlamentarne NATO (NATO PA) (dawniej nazywane Zgromadzeniem Pnocnoatlantyckim) jest organizacj midzyparlamentarn, ktra od 1955 r. dziaa jako forum ustawodawcw z pastw czonkowskich Sojuszu Pnocnoatlantyckiego z Ameryki Pnocnej i Europy Zachodniej stwarzajce warunki do spotka i omawiania kwestii bdcych przedmiotem ich zainteresowania i uwagi. W ostatnich latach, w wyniku zmian, jakie zaszy w byym Zwizku Radzieckim oraz Europie rodkowej i Wschodniej, w znaczcy sposb wzrosa liczba czonkw Zgromadzenia oraz poszerzony zosta jego mandat. Delegacje siedemnastu pastw partnerskich Sojuszu maj status delegacji stowarzyszonych Zgromadzenia Parlamentarnego NATO, ktry umoliwia im udzia w pracach i debatach Zgromadzenia. Prace te koncentruj si w coraz wikszym stopniu na problematyce bezpieczestwa caej Europy, a take na wybranych problemach gospodarczych, politycznych, rodowiska naturalnego i kulturalnych Europy rodkowej i Wschodniej. Status delegacji stowarzyszonych Zgromadzenia Parlamentarnego NATO maj nastpujce pastwa: Albania, Austria, Bugaria, Chorwacja, Estonia, Finlandia, Gruzja, Litwa, otwa, Modawia, Rumunia, Federacja Rosyjska, Sowacja, Sowenia, Szwajcaria, bya Jugosowiaska Republika Macedonii1 i Ukraina. Zgromadzenie dziaa cakowicie niezalenie od NATO, ale w znaczcy sposb pomaga utrzymywa kontakty pomidzy parlamentami narodowymi a Sojuszem, zachcajc rzdy do uwzgldnienia w ustawodawstwie narodowym zagadnie istotnych dla NATO. Zgromadzenie stale przypomina, e midzyrzdowe decyzje podejmowane w NATO s w ostatecznym wymiarze uzalenione od poparcia politycznego, wyraanego zgodnie z procedurami konstytucyjnymi obowizujcymi w demokratycznie wybranych parlamentach. Zgromadzenie byo zatem
1 Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

427

bezporednio zainteresowane wspomaganiem procesu ratyfikacji Protokow Akcesyjnych, podpisanych pod koniec 1997 roku; proces ten zakoczy si w 1999 r. rozszerzeniem Sojuszu o Polsk, Republik Czesk i Wgry. Delegatw do Zgromadzenia wyznaczaj poszczeglne parlamenty, zgodnie z procedurami narodowymi oraz proporcj si politycznych w parlamencie. Dziki temu Zgromadzenie reprezentuje szerokie spektrum pogldw politycznych. Zgromadzenie zbiera si na sesjach plenarnych dwa razy w roku. Sesje odbywaj si rotacyjnie w stolicach pastw czonkowskich i stowarzyszonych, na zaproszenie parlamentw narodowych. Prace Zgromadzenia s prowadzone w piciu komitetach do spraw: politycznych, obrony i bezpieczestwa, gospodarczych i bezpieczestwa, nauki i technologii, cywilnych aspektw bezpieczestwa oraz w Specjalnej Grupie rdziemnomorskiej (rwnie majcej status komitetu). S to zarwno grupy studyjne, jak i istotne fora dyskusyjne. Komitety analizuj i badaj wszystkie wane wspczesne zagadnienia pojawiajce si w obszarach ich zainteresowa. Zbieraj si regularnie w cigu roku i przedkadaj sprawozdania na sesjach plenarnych Zgromadzenia. W Brukseli mieci si 30-osobowy Sekretariat Zgromadzenia. Zgromadzenie ma cel edukacyjny i suy budowaniu konsensusu. Umoliwia parlamentarzystom sygnalizowanie rzdom i organom decyzyjnym Sojuszu zagadnie budzcych zaniepokojenie lub wtpliwoci oraz uatwia wzajemne informowanie si o rnych narodowych i regionalnych sposobach postrzegania wielu kwestii stanowicych przedmiot zainteresowa obu stron. Podobnie, czonkowie Zgromadzenia mog wykorzystywa w pracy parlamentw narodowych dowiadczenia i informacje zebrane podczas udziau w pracach Zgromadzenia. Dziki temu kwestie istotne dla NATO mog by w maksymalnie szeroki sposb prezentowane w parlamentach narodowych. Zgromadzenie jest take wanym probierzem opinii parlamentarnej i publicznej na temat spraw Sojuszu. Prowadzone na jego forum dyskusje odzwierciedlaj postrzeganie polityki NATO przez opini publiczn i parlamentarzystw w poszczeglnych pastwach. W tym znaczeniu Zgromadzenie odgrywa poredni, ale wan rol w ksztatowaniu polityki. Zalecenia i rezolucje Zgromadzenia s przekazywane do rzdw, parlamentw narodowych, innych waciwych organizacji oraz do Sekretarza Generalnego NATO, ktry przygotowuje na nie odpowiedzi na podstawie dyskusji w Radzie Pnocnoatlantyckiej. Stosunki z pastwami Europy rodkowej i Wschodniej s koordynowane w ramach tzw. inicjatywy Rosea i Rotha zgoszonej w 1990
428

roku przez amerykaskiego kongresmena Charliego Rosea, wczesnego przewodniczcego Zgromadzenia, oraz amerykaskiego senatora USA Billa Rotha. Na inicjatyw skadaj si trzy elementy: aktywny udzia parlamentarzystw pastw Europy rodkowej i Wschodniej w odbywanych dwa razy do roku sesjach Zgromadzenia; organizowanie w regularnych odstpach czasu seminariw RoseaRotha w sprawach szczeglnie interesujcych parlamentarzystw pastw Europy rodkowej i Wschodniej. S one organizowane we wsppracy z parlamentami pastw czonkowskich lub parlamentami pastw Europy rodkowej i Wschodniej. Umoliwiaj dialog w kwestiach stanowicych przedmiot zainteresowania uczestnikw. Od wprowadzenia inicjatywy w ycie odbyo si ju ponad 30 takich seminariw; program wspiera rwnie rozwj kadrowy kancelarii parlamentarnych poprzez umoliwienie ich pracownikom odbywania dwutygodniowych szkole lub krtkich wizyt w Sekretariacie Zgromadzenia w Brukseli. Program ten jest przeznaczony dla pracownikw kancelarii parlamentarnych pracujcych w komisjach spraw zagranicznych lub bezpieczestwa, bd w inny sposb zaangaowanych w stosunki midzynarodowe.

Celem inicjatywy RoseaRotha jest: integracja i wczenie parlamentarzystw z pastw Europy rodkowej i Wschodniej w prace Zgromadzenia; wspieranie poczucia partnerstwa i wsppracy na szczeblu parlamentarnym; zwikszenie wzajemnego zrozumienia wrd parlamentarzystw dla ich rnych problemw i punktw widzenia; informowanie parlamentarzystw pastw Europy rodkowej i Wschodniej o sprawach biecych; popieranie ksztatowania si waciwych stosunkw cywilnowojskowych w pastwach Europy rodkowej i Wschodniej poprzez pogbianie wiedzy i zrozumienia parlamentarzystw z tego rejonu Europy w zakresie problematyki bezpieczestwa oraz poprzez ukazywanie stosunkw panujcych midzy parlamentarzystami, urzdnikami suby cywilnej i wojskowymi w pastwach Sojuszu;
429

przekazywanie parlamentarzystom Europy rodkowej i Wschodniej wiedzy oraz dowiadcze w zakresie praktyk i procedur parlamentarnych; pomoc w budowaniu struktur kancelarii parlamentw pastw Europy rodkowej i Wschodniej w celu zapewnienia parlamentarzystom takiego wsparcia administracyjnego, jakim dysponuj parlamentarzyci zachodni.

Rola Zgromadzenia w rozwijaniu stosunkw z parlamentami Europy rodkowej i Wschodniej zostaa doceniona w Akcie Stanowicym NATORosja oraz w Karcie NATOUkraina, ktre podpisano w 1997 roku. Dokumenty te wzyway do rozszerzenia dialogu i wsppracy midzy Zgromadzeniem Pnocnoatlantyckim a Zgromadzeniem Federalnym Federacji Rosyjskiej oraz Rad Najwysz Ukrainy. Program dziaa zewntrznych, majcy na celu pogbianie stosunkw midzynarodowych, jest niezaleny od dziaa Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) oraz Partnerstwa dla Pokoju (PdP), ale wzmacnia obie te inicjatywy. Szczegln uwag powica si osigniciu jednego z kluczowych celw PdP jakim jest ustanowienie , demokratycznej kontroli nad siami zbrojnymi. Dziaania Zgromadzenia s ukierunkowane na zapewnianie ekspertyzy oraz przekazywanie dowiadczenia i informacji, ktre pomagaj parlamentarzystom z pastw Europy rodkowej i Wschodniej zwiksza skuteczno wpywania na polityk obronn swych pastw oraz zapewni w peni demokratyczn kontrol nad narodowymi siami zbrojnymi. Bliszych informacji o dziaalnoci Zgromadzenia Parlamentarnego NATO mona zasiga w Sekretariacie Midzynarodowym: Place du Petit Sablon 3 1000 Bruksela tel.: 32 2 513 2865 faks: 32 2 514 1847 E-mail: secretariat@naa.be http://www.naa.be

430

STOWARZYSZENIE TRAKTATU ATLANTYCKIEGO (ATA)

Utworzone 18 lipca 1954 r. Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA) grupuje jako czonkw dobrowolne, pozarzdowe stowarzyszenia z 19 pastw czonkowskich Sojuszu, w celu wspierania dziaalnoci NATO oraz propagowania celw Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Od pocztku lat 90., Stowarzyszenie regularnie przyjmuje - jako czonkw stowarzyszonych narodowe, dobrowolne, pozarzdowe organizacje tworzone w pastwach partnerskich NATO. Obecnie 18 stowarzysze ma status czonkw stowarzyszonych. Zgodnie z konstytucj ATA czonkowie stowarzyszeni mog sta si penymi czonkami Stowarzyszenia, po wstpieniu ich pastw do NATO, z chwil uznania ich nowego statusu przez Zgromadzenie ATA, na wniosek Rady ATA. W wyniku wprowadzenia poprawki do konstytucji, od roku 1999 Zgromadzenie ATA moe take - na wniosek Rady - przyznawa status obserwatora organizacjom pozarzdowym tworzonym w pastwach uczestniczcych w Dialogu rdziemnomorskim NATO. Status ten mog take uzyska organizacje bezporednio lub geograficznie zwizane z problematyk bezpieczestwa euroatlantyckiego, nawet jeeli ich pastwa macierzyste nie podpisay porozumienia o Partnerstwie dla Pokoju2. Cele Stowarzyszenia oraz afiliowanych przy nim organizacji narodowych s nastpujce: informowanie opinii publicznej o misjach i zadaniach Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego; prowadzenie bada dotyczcych rnych celw i dziaa NATO oraz wczanie do nich pastw Europy rodkowej i Wschodniej, a take rozwijanie Dialogu rdziemnomorskiego NATO; promowanie solidarnoci pomidzy mieszkacami obszaru pnocnoatlantyckiego oraz pastw nalecych do Programu Partnerstwa dla Pokoju; szerzenie demokracji; rozwijanie wsppracy midzy organizacjami czonkowskimi i wsplne osiganie wyej wymienionych celw.

Na posiedzeniu Zgromadzenia, ktre odbyo si na przeomie padziernika i listopada 2000 roku w Budapeszcie, Stowarzyszenie przyjo Sojusz dla Bezpieczestwa dziaajcy w Boni i Hercegowinie, nadajc mu status pierwszego czonka-obserwatora.

431

CZONKOWIE STOWARZYSZENIA TRAKTATU

ATLANTYCKIEGO
BELGIA Belgijskie Stowarzyszenie Atlantyckie Association Atlantique Belge Quartier Reine Astrid 12 rue Bruyn 1120 Bruksela Tel.: 32 2 264 40 17 Faks: 32 2 268 52 77 E-mail: aabav.ata@skynet.be DANIA Duskie Stowarzyszenie Atlantyckie Danish Atlantic Association Ryvangs All 1 - Postboks 2521 2100 Kopenhaga 0 Tel.: 45 39 27 19 44 Faks: 45 39 27 56 26 E-mail: atlant@atlant.dk FRANCJA Francuskie Stowarzyszenie Wsplnoty Atlantyckiej French Association for the Atlantic Community 10 rue Crevaux 75116 Pary Tel.: 33 1 45 53 15 08 Faks: 33 1 47 55 49 63 E-mail: afca@club-internet.fr GRECJA Greckie Stowarzyszenie na rzecz Wsppracy Atlantyckiej i Europejskiej Greek Association for Atlantic and European Cooperation 160 A Ioannou Drossopoulou Str. 112 56 Ateny Tel.: 30 1 865 5979 Faks: 30 1 865 4742 E-mail: gaaec@ath.forthnet.gr HISZPANIA Stowarzyszenie Altantyckie Spanish Atlantic Association C/Montesa, 34, 1 28006 Madryt Tel./Faks: 34 91/ 309 3975:401 2617 Faks: 34 91 349 5392 E-mail: ata@spain.ms

HOLANDIA Holenderski Komitet Atlantycki Netherlands Atlantic Committee Bezuidenhoutseweg 237-239 2594 AM Haga Tel.: 31 70 363 9495 Faks: 31 70 364 6309 E-mail: atlcom@xs4all.nl HOLANDIA Holenderski Komitet Atlantycki Netherlands Atlantic Committee Bezuidenhoutseweg 237-239 2594 AM Haga Tel.: 31 70 363 9495 Faks: 31 70 364 6309 E-mail: atlcom@xs4all.nl

ISLANDIA Stowarzyszenie Wsppracy Zachodniej Association of Western Cooperation PO Box 28 121 Rejkjavik Tel.: 354 561 0015 Faks: 354 551 0015 E-mail: infonato@islandia.is

432

KANADA Atlantycka Rada Kanady The Atlantic Council of Canada 6 Hoskin avenue (Trinity College) Toronto Ontario M5S 1H8 Tel.: 1 416 979 1875 Faks: 1 416 979 0825 E-mail: atlantic@idirect.com LUKSEMBURG Komitet Atlantycki Luksemburga Luxembourg Atlantic Committee BP 805 2018 Luksembourg Tel.: 352 463 563 Faks: 352 462 932 E-mail: birden@compuserve.com

Stowarzyszenie Euroatlantyckie Euro-Atlantic Association ul. Sienkiewicza 12/14 00-944 Warszawa Tel.: 48 22 828 11 45 Faks: 48 22 828 11 46

PORTUGALIA Portugalski Komitet Atlantycki Portuguese Atlantic Committee Av. Infante Santo 42, 6e 1350-174 Lizbona Tel.: 351 21/390 59 57 lub 397 59 06 Faks: 351 21 397 84 93 E-mail: cpa@mail.telepac.pt

NIEMCY Niemieckie Stowarzyszenie Atlantyckie The German Atlantic Association Am Burgweiher 12 53123 Bonn Tel.: 49 228 62 50 31 Faks: 49 228 61 66 04 E-mail: DtAtlGes@aol.com NORWEGIA Norweski Komitet Atlantycki Norwegian Atlantic Committee Fridtjof Nanssens Plass 6 0160 Oslo 1 Tel.: 47 22 40 36 00 Faks: 47 22 40 36 10 E-mail: post@ atlanterhavskomiteen.no

REPUBLIKA CZESKA Czeska Komisja Atlantycka Czech Atlantic Commission Ritirska 31110 00 Praga 1 E-mail: pavel.bilek@volny.cz

STANY ZJEDNOCZONE Rada Atlantycka Stanw Zjednoczonych The Atlantic Council of the United States Suite 1000 - 910 17th Street, N.W. Waszyngton DC 20006 Tel.: 1 202 463 7226 Faks: 1 202 463 7241 E-mail: info@acus.org

POLSKA Polish Atlantic Club Polski Klub Atlantycki Al. 3 Maja 5/51 00-401 Warszawa Tel./Faks: 48 22 625 47 49

TURCJA Turecki Komitet Atlantycki Turkish Atlantic Committee G.O. Pasa Kuleli Sokak 44/1 06700 Ankara Tel.: 90 312 446 34 23 Faks: 90 312 446 50 11

433

WGRY Wgierska Rada Atlantycka Hungarian Atlantic Council Margit Krt. 43-45 1024 Budapeszt Tel.: 36 1 326 8791 Faks: 36 1 326 8793 E-mail: tmagyarics@hotmail.com

WOCHY Woski Komitet Atlantycki Italian Atlantic Committee Piazza Firenze 27 00186 Rzym Tel.: 39 0 6 687 37 86 Faks: 39 0 6 687 33 76 E-mail: italata@iol.it

WIELKA BRYTANIA Rada Atlantycka Zjednoczonego Krlestwa The Atlantic Council of the United Kingdom 185 Tower Bridge Road Londyn SEI 2UF Tel.: 44 20 7403 0640/0740 Faks: 44 20 7403 0901 E-mail: acuk@ atlanticcouncil.demon.co.uk

STOWARZYSZENI CZONKOWIE STOWARZYSZENIA

TRAKTATU ATLANTYCKIEGO
ALBANIA Albaskie Stowarzyszenie Atlantyckie Albanian Atlantic Association Bul. Deshmoret e Kombit Pallati I Kongreseve, Kati I Dyte Tirana Tel./Faks: 355 4 364 659 E-mail: amoisiu@abissnet.com.al AUSTRIA Austriackie Stowarzyszenie Euroatlantyckie Euro-Atlantic Association of Austria Erlaufstrasse 7/1 2346 Maria Enzersdorf Sdstadt Tel.: 43 22236 41196 Faks: 43 2236 41196/9 E-mail: Institute@oeies.or.at
434

AZERBEJDAN Azerskie Stowarzyszenie Wsppracy Atlantyckiej Azerbaijan Atlantic Cooperation Association Azerbaijan prospekti 37 Baku 370000 Tel.: 994 12 983 176 Faks: 994 12 675 353 E-mail: peace@elkhan.baku.az BUGARIA Bugarski Klub Atlnatycki The Atlantic Club of Bulgaria 29 Slavyanska Street Sofia 1000 Tel.: 359 2 981 0699 Faks: 359 2 981 5782

CHORWACJA Chorwacka Rada Atlantycka The Atlantic Council of Croatia 2 Lepusiceva 6 10000 Zagrzeb Tel.: 385 1 4558 022 Faks: 385 1 4647 545 E-mail: radovanvukadinovic@ hotmail.com FEDERACJA ROSYJSKA Stowarzyszenie Wsppracy Euroatlantyckiej Association for Euro-Atlantic Cooperation 3 Prechistenka St. 119034 Moskwa Tel.: 7 095 203 62 71 Faks: 7 095 230 22 29 E-mail: aeac@mail.ru

LITWA Litewskie Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego Lithuanian AtlanticTreaty Association P Box 2911 .O. 2000 Wilno Tel.: 370 2 362 423 Faks: 370 2 362 519 E-mail: lata_aslb@yahoo.com OTWA otewska Organizacja Transatlantycka Biblioteka Akademicka The Latvian Transatlantic Organisation Academic Library Rupniecibas street 10 3rd fl. Ryga 1235 Tel.: 371 7 322883 Faks: 37 1 7 106202 E-mail: lato@lato.lv BYA JUGOSOWIASKA REPUBLIKA MACEDONII 3 Klub Euroatlantycki Euro-Atlantic Club Marshal Tito 22/1/15 1000 Skopje Tel./Faks: 389 2 16 2221 E-mail: atamacedonia@mt.net.mk

FINLANDIA Fiska Rada Atlantycka The Atlantic Council of Finland C/o Karollina Honkanen Fiski Instytut Spraw Midzynarodowych The Finnish Institute of International Affairs Mannerhelmintle 15A 00260 Helsinki Tel.: 358 9 434 207 25 Faks: 358 9 434 207 69 E-mail: karollina.honkanen@upifila.fl GRUZJA Gruziski Klub Euroatlantycki Euro-Atlantic Club of Georgia 23a Khoshtaria str. Tbilisi 380008 Tel.: 995 32 98 6956 Faks: 995 32 93 1476 E-mail: atlantic_geo@hotmail.com

MODAWIA Modawskie Stowarzyszenie Euroatlantyckie Euro-Atlantic Association of Moldova 8, N. Iorga str. 2009 Chisinau Tel.: 3732 238 633 Faks: 37 32 238 666 E-mail: magic@cni.md

Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej konstytucyjn nazw.

435

REPUBLIKA SOWACKA Sowacka Komisja Atlantycka Slovak Atlantic Commission C/o EuroAtlantic Centre Kuzmanyho 3 974 01 Banska Bystrica Tel./Faks: 421 48 415 1689 E-mail: eac@calipso.sk RUMUNIA Rumuskie Centrum Euroatlantyckie Euro-Atlantic Council of Romania Kiseleff Av., 41 71268 Bukareszt Tel./Faks: 40 1 222 71 62 E-mail: euro_atl@rnc.ro SOWENIA Soweska Rada Atlantycka The Atlantic Council of Slovenia Kardeljeva pl. 16 1000 Lublana Tel.: 386 1 589 2327 Faks: 386 1 589 2290 E-mail: zass@atlantski-svet.org

SZWECJA Szwedzka Rada Atlantycka Atlantic Council of Sweden Box 5434 114 84 Sztokholm Tel./Faks: 46 8 87 15 78 E-mail: Bo.hugemark@ war-and-peace.se UKRAINA Ukraiska Rada Atlantycka The Atlantic Council of Ukraine Dep. 1 10 Vorovsky Str. 01052 Kijw Tel./Faks: 380 44 212 5837 Tel.: 380 44 243 6207 E-mail: galenko@gala.net

ORGANIZACJE MAJCE STATUS OBSERWATORA

W STOWARZYSZENIU ATLANTYCKIM
BONIA I HERCEGOWINA Sojusz dla Bezpieczestwa BiH Alliance for Security B&H Obala Kulina bana 4 Sarajewo Tel./Faks: 387 33 212 026/667 737 E-mail: amv/fda@bih.net.ba FEDERALNA REPUBLIKA JUGOSAWII 8 Kosovska Str. 11000 Belgrad Tel./Faks: 381 11 322 0343 E-mail: bgatlantic@yahoo.com
436

Atlantycki Komitet Edukacyjny (AEC) oraz Atlantyckie Stowarzyszenie Modych Liderw Politycznych (AAYPL) s zupenie odrbnie dziaajcymi organizacjami. W ramach ATA utworzono w 1996 roku Modzieowe Stowarzyszenie Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Blisze informacje mona otrzyma od: ATA 10 rue Crevaux 75116 Pary Francja Tel.: 33 145 53 28 80 Faks: 33 145 55 49 63 E-mail: ata-sg@wanadoo.fr

MIDZYSOJUSZNICZA KONFEDERACJA OFICERW REZERWY (CIOR)

Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy powszechnie nazywana CIOR, zostaa utworzona w 1948 roku przez stowarzyszenia oficerw rezerwy Belgii, Francji, Holandii. Obecnie nale do niej wszystkie stowarzyszenia oficerw rezerwy pastw czonkowskich NATO (18). Czonkowie tych organizacji, bdc oficerami rezerwy, s w cywilnym yciu aktywni w biznesie, przemyle, na arenie akademickiej, w polityce oraz w innych dziedzinach zawodowych. Mog wic przyczynia si do lepszego spoecznego zrozumienia zagadnie bezpieczestwa i obrony, a take wykorzystywa cywiln wiedz i dowiadczenie do rozwizywania problemw zwizanych z wypenianiem zada stojcych przed oficerami rezerwy si zbrojnych NATO. CIOR jest skrtem od penej nazwy organizacji w jzyku francuskim: Confdration Interall des Officiers de Rserve Konfederacja jest . organizacj pozarzdow, apolityczn, typu non-profit, ktrej celem jest rozwijanie wsppracy midzy narodowymi stowarzyszeniami oficerw rezerwy pastw NATO, a take wzmacnianie solidarnoci wewntrz Sojuszu Atlantyckiego. Do gwnych zada CIOR naley: wspieranie polityki NATO, wspdziaanie w realizacji zada Sojuszu, utrzymywanie kontaktw z wadzami wojskowymi i dowdztwami NATO oraz rozwijanie
437

midzynarodowych kontaktw midzy oficerami rezerwy w celu poszerzania wiedzy i pogbiania wzajemnego zaufania. Delegaci do CIOR s wybierani przez ich narodowe stowarzyszenia oficerw rezerwy. Przewodniczcy kadej delegacji narodowej jest automatycznie wiceprzewodniczcym CIOR. Midzynarodowy przewodniczcy CIOR oraz sekretarz generalny s wybierani przez Komitet Wykonawczy. Wywodz si oni z tej samej organizacji krajowej. Ich kadencja trwa dwa lata. Poza przewodniczcym i sekretarzem generalnym, w skad Komitetu Wykonawczego wchodzi 18 wiceprzewodniczcych oraz do czterech delegatw z kadego stowarzyszenia narodowego. Gosowanie odbywa si na zasadzie "jedna delegacja - jeden gos"; kady z wiceprzewodniczcych oddaje gos w imieniu swojej delegacji. Komitet Wykonawczy jest organem polityczno-decyzyjnym CIOR. Decyduje, ktre pastwo ma obj przewodnictwo, kiedy odbdzie si nastpny kongres, jakie projekty bd rozwaane przez poszczeglne komisje oraz jakie dziaania naley ostatecznie podj w odniesieniu do konkretnych projektw. CIOR jest finansowany z rocznych skadek organizacji czonkowskich obliczanych proporcjonalnie do liczby czonkw, a take z subsydiw, darw i zapisw. Pod nadzorem przewodniczcego dziaaj w CIOR cztery komisje stae oraz jeden komitet prawny Komitetu Wykonawczego. S to komisje: Komisja 1 Problemw stosunku do obrony i bezpieczestwa, Komisja 2 Wsppracy cywilno-wojskowej, Komisja 3 cznoci, Komisja 4 Konkurencji.

Komitet Wykonawczy moe w niektrych sytuacjach powoa podkomitet lub podkomisj i zleci im zajcie si zagadnieniami, ktre wykraczaj poza obowizki staych komisji lub komitetw. CIOR odbywa posiedzenia raz do roku, kolejno w poszczeglnych pastwach czonkowskich. Zimowa wsplna konferencja Komisji i Komitetu Wykonawczego odbywa si zazwyczaj w pierwszej czci lutego, w Kwaterze Gwnej NATO w Brukseli.

438

MIDZYSOJUSZNICZA KKONFEDERACJA OFICERW REZERWY SUB MEDYCZNYCH (CIOMR)

CIOMR (Confdration Interalli des Officiers Mdicaux de Rserve) zostaa zaoona w Brukselii w 1947 roku jako oficjalna organizacja oficerw medycznych rezerwowych si sprzymierzonych. Zaoona przez Belgi, Francj i Holandi, Konfederacja grupuje obecnie wszystkie pastwa czonkowskie CIOR. Jej zadaniem jest tworzenie cilejszych kontaktw zawodowych pomidzy lekarzami i subami medycznymi si rezerwy pastw NATO. Konferencja analizuje kwestie o duym znaczeniu dla oficerw rezerwy sub medycznych, w tym problematyk szkolenia medyczno-wojskowego oraz rozwija wspprac rezerwistw z siami NATO. CIOMR jest czonkiem stowarzyszonym CIOR. Sesje CIOMR odbywaj si w tym samym czasie i miejscu co letnie i zimowe kongresy CIOR. Maj jednak inny porzdek obrad, obejmujcy omawianie problemw medycznych. Blisze informacje o CIOR i CIOMR mona uzyska od: Biuro cznikowe CIOR przy NATO CIOR Liaison Office in NATO NATO/IMS/P1P/CIOR NATO HQ 1110 Bruksela Belgia Tel.: 32 2 707 5295 Doradca ds. Rezerwistw Reserve Affairs Advisor Public Inform. Office 7010 SHAPE Belgia Tel.: 32 65 44 33 89 Sekretarz Generalny The Secretary General CIOMR 6 Boterdorpse Verlaat 3054 XL Rotterdam Holandia Faks: 31 10 4635307

Blisze informacje o narodowych organizacjach zrzeszajcych oficerw rezerwy mona uzyska pod nastpujcymi adresami: BELGIA LUnion Royale Nationale des Officiers de Rserve de Belgique (URNOR-KNVRO) 24 rue des Petits Carmes 1000 Bruksela Tel.: 32 2 701 3815

439

DANIA Reserveofficersforeningen I Danmark (ROID) GI Hovedvagt Kastellet 1 2100 Kopenhaga - O Tel.: 45 33 14 16 01 FRANCJA L Union Nationale des Officiers de Rserve de France (UNOR) 12 rue Marie Laurencin 75012 Pary Tel.: 33 1 43 47 40 16 GRECJA The Supreme Pan-Hellenic Federation of Reserve Officers (SPFRO) 100 Solonos Street 10680 Ateny Tel.: 30 1 362 50 21 HISZPANIA Federacion de Organizaciones de la Reserva de Espana (FORE) Mayor, 16 28013 Madryt Tel.: 34 91 661 6041 HOLANDIA Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reserve Officieren (KVNRO) Postbus 95395 2509 CJs-Gravenhage Tel.: 31 70 316 29 40 KANADA The Conference of Defence Associations of Canada (CDA) Suite 502 359 Kent Street Ottawa, Ontario K2P OR7 Tel.: 1 603 236 1552 LUKSEMBURG Amicale des Anciens Officiers de Rserve Luxembourgeois (ANORL) 124 A. Kiem 8030 Strassen

440

NIEMCY Verband der Reservisten der Deutsche Bundeswehr. V. (VdRBw) P Box 14361 .O. Bonn 1 Tel.: 49 228 2590920 NORWEGIA Norway Norske Reserveoffiseres Forbund (NROF) Oslo Mil. Akershus 0015 Oslo 1 Tel.: 47 224 78260 POLSKA Federation of Reservists and Veterans Association Of the Polish Armed Forces Ul. Nowowiejska 26 00-911 Warszawa Tel.: 48 22 682 5147/6937 Faks: 48 22 682 6937 E-mail: federez@poland.com PORTUGALIA Uniao Portuguesa de Officiais de Reserva Estado Maior General das Forcas Armados Av. Ilha da Madeira 1400-204 Lizbona Tel.: 351 21 301 00 01 REPUBLIKA CZESKA Svaz Dustojnikua a Praporciku Armadycr Vitezne Namesti, 4 16000 Praga 6 Tel.: 420 2 20215393 STANY ZJEDNOCZONE The Reserve Officers Association of the United States (ROA) 1 Constitution Avenue, N.E. Washington, D.C. 20002 Tel.: 1 202 479 22 00

441

TURCJA Turkiye Emekli Subaylar Dernegi Selanik Caddesi 34/6 Kizilay, Ankara Tel.: 90 312 418 77 61 WGRY National Association of Reserve Soldiers (HUNGARY) HUVOSH - Volgyi int 21/23 1026 Budapest WIELKA BRYTANIA The Reserve Forces Association of the United Kingdom Centre Block Duke of Yorks Headquarters Chelsea London SW3 4SG Tel.: 44 207 4145588 WOCHY Unione Nazionale Ufficiali in Congedo dItalia (UNUCI) Via Nomentana 313 00162 Rzym Tel.: 39 068 414108

442

ZACZNIK 1

POWSZECHNIE STOSOWANE SKRTY

ZACZNIK 1
POWSZECHNIE STOSOWANE SKRTY1
AAP Allied Administrative Publication, Sojusznicza Publikacja Administracyjna AAYPL Atlantic Association of Young Political Leaders, Atlantyckie Stowarzyszenie Modych Liderw Politycznych ABM AntiBallistic Missile (Treaty 1972), Rakieta Antybalistyczna (Ukad z 1972 roku) AC Alliance Committee, Komitet Sojuszniczy ACCHAN Allied Command Channel, Dowdztwo Si Sojuszniczych NATO Strefa Kanau La Manche ACCIS Automated Command and Control Information System, Zautomatyzowany System Informacyjny Dowodzenia ACCS Air Command and Control System, System Dowodzenia Lotniczego i Kontroli ACE Allied Command Europe, Dowdztwo Si Sojuszniczych NATO Europa ACLANT Allied Command Atlantic, Dowdztwo Si Sojuszniczych NATO Atlantyk ADP Automated Data Processing, Automatyczne Przetwarzanie Danych ADREPS Air Defence Representatives, Przedstawiciele Si Obrony Powietrznej AEC Atlantic Education Committee, Atlantycki Komitet ds. Ksztacenia AEW Airborne Early Warning, Powietrzny System Wczesnego Ostrzegania AFCENT Allied Forces Central Europe, Siy Sojusznicze Europa rodkowa AFNORTH Allied Forces Northern Europe, Siy Sojusznicze Europa Pnocna

Wykaz obejmuje wikszo skrtw uytych w Vademecum oraz inne akronimy, ale nie stanowi kompletnej listy skrtw stosowanych w NATO.

445

AFNORTHWEST Allied Forces Northwestern Europe, Siy Sojusznicze Europa Pnocno-Zachodnia AFSOUTH Allied Forces Southern Europe, Siy Sojusznicze Europa Poudniowa AGARD Advisory Group for Aerospace Research and Development (reorganised under the NATO Research and Technology Organisation (RTO) as the Research & Technology Agency), Grupa Doradcza ds. Bada i Rozwoju Technologii LotniczoRakietowej (reorganizowana przez Organizacj Bada i Technologii NATO RTO AGS Air/Ground Surveillance, System Naziemnych Instalacji Obrony Powietrznej AHWG Ad Hoc Working Group, Dorana Grupa Robocza AIRCENT Allied Air Forces Central Europe, Siy Sojusznicze Powietrzne Europa rodkowa AIRNORTHWEST Allied Air Forces Northwestern Europe, Siy Sojusznicze Powietrzne Europa Pnocno-Zachodnia

AJP Allied Joint Publication, Wsplna Publikacja Sojusznicza ALMC Air-Launched Cruise Missile, Wystrzeliwany z Powietrza Pocisk Samosterujcy ALP Allied Logistic Publication, Sojusznicza Publikacja Logistyczna AMF ACE Mobile Force, Siy Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa AMF(L) ACE Mobile Force (LAND), Ldowe Siy Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa AOR Area of Responsibility, Obszar Odpowiedzialnoci AP Allied Publication, Publikacja Sojusznicza APAG Atlantic Policy Advisory Group, Atlantycka Grupa Doradcza ds. Polityki AQAP Allied Quality Assurance Publication, Publikacja Sojuszniczej Kontroli Jakoci

446

ARRC ACE Rapid Reaction Corps, Korpus Szybkiego Reagowania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa ARW Advanced Research Workshop (NATO Science Programme), Zaawansowane Warsztaty Badawcze (Program Naukowy NATO) ASG Assistant Secretary General, Asystent Sekretarza Generalnego ASI Advanced Study Institute (NATO Science Programme), Orodek Pogbionych Studiw (Program Naukowy NATO) ASR Alliance Standardisation Requirements, Wymagania NATO w dziedzinie Standaryzacji ASW Anti-Submarine Warfare, Zwalczanie Okrtw Podwodnych ATA Atlantic Treaty Association, Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego AWACS Airborne Warning and Control System, Powietrzny System Ostrzegania i Kontroli

BALTAP Allied Forces Baltic Approaches, Sojusznicze Siy Obszar Cienin Batyckich BICES Battlefield Information Collection and Exploitation System, System Zbierania i Wykorzy-stywania Informacji Pola Walki BMEWS Ballistic Missile Early Warning System, System Wczesnego Ostrzegania przed Pociskami Balistycznymi BOD Board of Directors, Rada Dyrektorw BTWC Biological and Toxin Weapons Convention, Konwencja o Zakazie Broni Biologicznej i Toksyn (1972) CALS Continuous Acquisition and Life Cycle Support, Zesp Aparatury Medycznej Staego Podtrzymywania ycia CANUS Canada-United States, KanadaStany Zjednoczone CAPC Civil Aviation Planning Committee, Komitet Planowania Lotnictwa Cywilnego

447

CAPS Conventional Armaments Planning System, System Planowania Uzbrojenia Konwencjonalnego CAS Close Air Support, Bezporednie Wsparcie Lotnicze CBC Civil Budget Committee, Komitet Budetu Cywilnego CBM Confidence Building Measure, rodek Budowy Zaufania CCC Capabilities Coordination Cell, Komrka ds. Koordynacji Zdolnoci CCMS Committee on the Challenges of Modern Society, Komitet ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa CCPC Civil Communications Planning Committee, Komitet Planowania cznoci Cywilnej CDE Conference on Security and Confidence Building Measures and Disarmament in Europe, Konferencja w sprawie Bezpieczestwa, rodkw Budowy Zaufania i Rozbrojenia w Europie

CEE Central and Eastern Europe, Europa rodkowo-Wschodnia CENTAG Central Army Group, Central Europe, Centralna Grupa Armii Europa rodkowa CEOA Central Europe Operating Agency, Agencja Operacyjna Europy rodkowej CEP Civil Emergency Planning, Planowanie Cywilne (w sytuacji Zagroenia) CEPMO(A) Central Europe Pipeline Management Organisation (Agency), Organizacja Zarzdzania Naftocigiem rodkowoeuropejskim (Agencja) CEPS Central Europe Pipeline System, System Naftocigw Europy rodkowej CESDP Common European Security and Defence Policy, Wsplna Europejska Polityka w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony

448

CFE Conventional Armed Forces in Europe (CFE of Treaty 1990), Konwencjonalne Siy Zbrojne w Europie (Traktat o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie 1990 r.) CFE-IA Concluding Act of the Negotiations on Personnel Strength of the Conventional Armed Forces in Europe Treaty (1992), Akt Kocowy Rokowa na temat Stanu Osobowego Konwencjonalnych Si Zbrojnych w Europie (1992) CFSP Common Foreign and Security Policy, Wsplna Polityka Zagraniczna i Bezpieczestwa CHANCOM Channel Committee, Komitet ds. Kanau La Manche CICR Committee on Information and Cultural Relations, Komitet ds. Informacji i Kontaktw Kulturalnych CIMIC Civil/Military Cooperation, Wsppraca Cywilno-Wojskowa CINCEASTLANT Commander-in-Chief Eastern Atlantic Area, Gwnodowodzcy Wschodni Atlantyk

CINCENT Commander-in-Chief Allied Forces Central Europe, Gwnodowodzcy Si Sojuszniczych Europa rodkowa CINCHAN Allied Commander-in-Chief Channel (position dissolved 1994), Gwnodowodzcy Kana La Manche (stanowisko zlikwidowane w 1994 roku) CINCIBERLANT Commander-in-Chief Iberian Atlantic Area, Gwnodowodzcy Iberyjska Strefa Atlantyku CINCNORTH Commander-in-Chief Allied Forces Northern Europe, Gwnodowodzcy Si Sojuszniczych Europa Pnocna CINCSOUTH Commander-in-Chief Allied Forces Southern Europe, Gwnodowodzcy Si Sojuszniczych Europa Poudniowa CINCUKAIR Commander-in-Chief United Kingdom Airforces, Gwnodowodzcy Si Lotniczych Wielkiej Brytanii CINCWESTLANT Commander-in-Chief Western Atlantic Area, Gwnodowodzcy Zachodni Atlantyk

449

CIO Chairman-in-Office (OSCE), Urzdujcy Przewodniczcy OBWE CIOMR Confdration Interallie des Officiers Mdicaux de Rserve, Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy Suby Medycznej CIOR Confdration Interallie des Officiers de Rserve, Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy CIS Commonwealth of Independent States, Wsplnota Niepodlegych Pastw CIS Communications and Information Systems, Systemy cznoci i Informatyki CJTF Combined Joint Task Force, Zesp Zadaniowy Poczonych Rodzajw Wojsk CLG Collaborative Linkage Grants, Stypendium Wsppracy C-M Council Memorandum, Memorandum Rady Pnocnoatlantyckiej

CMTF Civil-Military Task Force, CywilnoWojskowy Zesp Zadaniowy CMX Crisis Management Exercise, wiczenia w zakresie Zarzdzania Kryzysowego CNAD Conference of National Armaments Directors, Konferencja Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia CNISB Communication, Navigation and Identification Systems Branch, Oddzia ds. Systemw cznoci, Nawigacji i Identyfikacji COMIFOR Commander in Theatre of IFOR, Gwnodowodzcy w Teatrze Dziaa IFOR COMNAVSOUTH Commander Allied Naval Forces Southern Europe, Dowdca Si Sojuszniczych Morskich Poudnie COEC Council Operations and Exercise Committee, Komitet ds. Operacji i wicze COMCEN Communication Centre, Centrum cznoci

450

COMEDS Committee of the Chiefs of Military Medical Services in NATO, Komitet Szefw Wojskowych Sub Medycznych NATO COMNAVNORTH Commander Naval Forces North, Dowdca Si Sojuszniczych Morskich Pnoc COMSTRIKFLTLANT Commander Striking Fleet Atlantic, Dowdca Floty Uderzeniowej NATO Atlantyk COMSUBACLANT Commander Submarine Allied Command Atlantic, Dowdca Si Podwodnych NATO Atlantyk CONMAROPS Concept of Maritime Operations, Koncepcja Operacji Morskich COSC Chiefs of Staff Committee, Komitet Szefw Sztabw CP Capability Package, Zesp Moliwoci CPC Conflict Prevention Centre, Orodek Zapobiegania Konfliktom CPC Civil Protection Committee, Komitet Ochrony Cywilnej

CPSU Communist Party of the Soviet Union, Komunistyczna Partia Zwizku Radzieckiego CPX Command Post Exercise, wiczenie Dowdczo-Sztabowe CRG Collaborative Research Grant (NATO Science Programme), Wsplne Stypendium Badawcze (Program Naukowy NATO) CRPC Commission for Real Property Claims, Komisja ds. Roszcze Odszkodowawczych CSBM Confidence and Security Building Measure, rodki Budowy Zaufania i Bezpieczestwa CSCE Conference on Security and Cooperation in Europe (from January 1995, Organisation on Security and Cooperation in Europe or OSCE), Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (od stycznia 1995 przemianowana na: Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie, OBWE) CST Conventional Stability Talks, Rokowania w sprawie Stabilizacji Si Konwencjonalnych

451

CTBT Comprehensive Nuclear Test-Ban Treaty, Ukad o Cakowitym Zakazie Prb z Broni Jdrow C3 Consultation, Command and Control, Konsultacje, Dowodzenie i Kontrola CUSRPG Canada-US Regional Planning Group, Grupa Planowania Regionalnego Kanada-Stany Zjednoczone CWC Chemical Weapons Convention (1993), Konwencja o Broni Chemicznej (1993 r.) DCA Dual-Capable Aircraft, Samolot Podwjnego Przeznaczenia DCI Defence Capabilities Initiative, Inicjatywa Zdolnoci Obronnych DGP Senior Defence Group on Proliferation, Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji DIMS Director International Military Staff (IMS), Dyrektor Midzynarodowego Sztabu Wojskowego
452

DCMC Deputy Chairman of the Military Committee, Zastpca Przewodniczcego Komitetu Wojskowego DOS Democratic Opposition of Serbia, Demokratyczna Opozycja Serbii DPAO Division of Defence, Planning and Operations, Pion Planowania Obronnego i Operacji DPC Defence Planning Committee, Komitet Planowania Obrony DPQ Defence Planning Questionnaire, Kwestionariusz Planowania Obronnego DRC Defence Review Committee, Komitet Przegldu Obronnego DRG Defence Research Group (absorbed into the NATO Research and Technology Organisation (RTO)), Grupa Bada Obronnych (wczona w struktur Organizacji Bada i Technologii NATO) DS Division of Defence Support, Pion Wsparcia Obrony

EADRCC Euro-Atlantic Disaster Response Coordination Centre, Euroatlantycki Orodek Koordynacji Reagowania w przypadku Katastrof EADRU Euro-Atlantic Disaster Response Unit, Euroatlantycka Jednostka Reagowania w przypadku Katastrof EAF Entity Armed Forces, Siy Zbrojne Jednostek Terytorialnych EAPC Euro-Atlantic Partnership Council, Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego EAPMC Euro-Atlantic Partnership Military Committee, Komitet Wojskowy Partnerstwa Euroatlantyckiego EPC European Political Cooperation, Europejska Wsppraca Polityczna ESA European Space Agency, Europejska Agencja Kosmiczna ESDI European Security and Defence Identity, Europejska Tosamo w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony

ESDP European Security and Defence Policy, Europejska Polityka w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony EST Advisory Panels on Environmental and Earth Science and Technology, Grupy Doradcze ds. rodowiska, Nauki o Ziemi i Technologii EU European Union, Unia Europejska EUROGROUP Informal Group of NATO European Defence Ministers (dissolved 1993), Nieoficjalna grupa robocza ministrw obrony europejskich pastw NATO (rozwizana w 1993 roku) EV Expert Visit (NATO Science Programme), Wymiana Specjalistw (Program naukowy NATO) EW Electronic Warfare, Wojna Elektroniczna EWISG Early Warning Inter-Staff Group, Wewntrzna Grupa Wczesnego Ostrzegania EWG Executive Working Group, Wykonawcza Grupa Robocza
453

FAWEU Forces Answerable to the Western European Union (WEU), Siy Podlege UZE FMB Frequency Management Branch, Oddzia ds. Zarzdzania Czstotliwociami FORACS NATO Naval Forces Sensors and Weapons Accuracy Check Sites, Czujniki i Stanowiska Sprawdzania Celnoci Broni Si Morskich FRP Financial Rules and Procedures, Przepisy i Procedury Finansowe FSC Forum for Security Cooperation (OSCE), Forum Wsppracy w dziedzinie Bezpieczestwa (OBWE) FSU Former Soviet Union, byy Zwizek Radziecki GLCM Ground-Launched Cruise Missile, Wystrzeliwany z Ziemi Pocisk Samosterujcy GSZ Ground Safety Zone, Ldowa Strefa Bezpieczestwa HCNM OSCE High Commission on National Minorities, Wysoka Komisja OBWE ds. Mniejszoci Narodowych
454

HLG High Level Group, Grupa Wysokiego Szczebla HLTF High Level Task Force, Zespl Zadaniowy Wysokiego Szczebla HNS Host Nation Support, Wsparcie Kraju Gospodarza HLSG High Level Steering Group, Grupa Sterujca Wysokiego Szczebla IATA International Air Transport Association, Midzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego ICAO International Civil Aviation Organisation, Midzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego ICB International Competitive Bidding, Przetargi Midzynarodowe ICBM Intercontinental Ballistic Missile, Midzykontynentalny Pocisk Balistyczny ICRC International Committee for the Red Cross, Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya

ICTY International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia, Midzynarodowy Trybuna Kryminalny dla byej Jugosawii IEPG Independent European Programme Group, Niezalena Europejska Grupa Programowania IFOR Implementation Force (for Bosnia and Herzegovina), Siy Implementacyjne (dla Boni i Hercegowiny) IFRC International Federation of the Red Cross and Red Crescent Societies, Midzynarodowa Federacja Czerwonego Krzya i Czerwonego Pksiyca IGC Inter-Governmental Conference, Konferencja Midzyrzdowa IISS nternational Institute for Strategic Studies, Midzynarodowy Instytut Studiw Strategicznych IMS International Military Staff, Midzynarodowy Sztab Wojskowy INCOM Development of an Integrated Coastal Zone Management Programme, Rozwj Programu Zintegrowanego Zarzdzania Stref Przybrzen

INF Intermediate-Range Nuclear Forces (Treaty, 1987), Traktat o Eliminacji Broni Jdrowej redniego Zasigu IO Interoperability Objective, Wymg Interoperacyjnoci IOB Interoperability Branch, Oddzia ds. Interoperacyjnoci IPP Individual Partnership Programme (PfP), Indywidualny Program Partnerstwa (PdP) IPTF United Nations International Police Task Force, Midzynarodowe Policyjne Siy Zadaniowe ONZ IRBM Intermediate-Range Ballistic Missile, Pocisk Balistyczny redniego Zasigu IRF Immediate Reaction Forces, Siy Natychmiastowego Reagowania IRF(A) Immediate Reaction Forces Air, Siy Powietrzne Natychmiastowego Reagowania IRF(L) Immediate Reaction Forces Land, Siy Ldowe Natychmiastowego Reagowania
455

IS International Staff, Sekretariat Midzynarodowy ISB Information Security Branch, Oddzia ds. Bezpieczestwa Informacji ISTB Information Systems and Technology Branch, Oddzia ds. Systemw Informatycznych i Technologii IUKADGE Improved United Kingdom Air Defence Ground Environment, Udoskonalne Naziemne Instalacje Obrony Powietrznej Wielkiej Brytanii JCP Joint Committee on Proliferation, Wsplny Komitet ds. Proliferacji JCR Joint Committee on Returns, Wsplny Komitet ds. Powrotw (bya Jugosawia) JIAS Joint Integrated Administrative Structures, Wsplne Zintegrowane Struktury Administracyjne JMC Joint Medical Committee, Wsplny Komitet Medyczny

JSB Joint Service Board (MAS), Wsplny Zarzd Sub (Wojskowej Agencji ds. Standaryzacji) JSRC Joint Sub-Regional Command, Poczone Dowdztwo Subregionalne JSTC Joint NATO-Russia Scientific and Technological Cooperation Committee, Wsplny Komitet ds. Wsppracy NaukowoTechnicznej NATO-Rosja JWG Joint Working Group (NATOUkraine Joint Working Group on Defence Reform), Wsplna Grupa Robocza (Wsplna Grupa Robocza NATO-Ukraina ds. Reform w dziedzinie obronnoci) KFOR Kosovo Force, Midzynarodowe Siy Pokojowe w Kosowie KLA Kosovo Liberation Army, Kosowska Armia Wyzwolecza KPS Kosovo Police Service, Kosowskie Siy Policyjne KVM Kosovo Verification Mission, Misja Weryfikacyjna w Kosowie

456

LANDCENT Allied Land Forces Central Europe, Siy Sojusznicze Ldowe NATO Europa rodkowa LANDSOUTH Allied Land Forces Southern Europe, Siy Sojusznicze Ldowe NATO Europa Poudniowa LANDSOUTHCENT Allied Land Forces South Central Europe, Siy Sojusznicze Ldowe NATO Europa Poudnioworodkowa LANDSOUTHEAST Allied Land Forces South eastern Europe, Siy Sojusznicze Ldowe NATO Europa PoudniowoWschodnia LA&R Logistics, Armaments and Resources Division, Pion Logistyki, Uzbrojenia i Zasobw LCC Logistics Coordination Centre, Orodek Koordynacji Logistyki LDK Democratic League of Kosovo, Demokratyczna Liga Kosowa LG Linkage Grant (NATO Science Programme), Stypendium Wsppracy (Program Naukowy NATO)

LST Advisory Panels on Life, Science and Technology, Panel Doradczy ds. ycia, Nauki i Technologii LTS Long Term Study, Badania Dugoterminowe LTDP Long-Term Defence Programme, Dugoterminowy Program Obronny MAG Movement and Transportation Advisory Group, Grupa Doradcza ds. Przemieszcze i Transportu MAP Membership Action Plan, Plan Dziaa na rzecz Czonkostwa MAPE Multinational Advisory Police Element, Wielonarodowy Doradczy Element Policyjny MARAIRMED Maritime Air Forces Mediterranean, Morskie Siy Lotnicze Morze rdziemne MAREQ Military Assistance Requirement, Wojskowe Wymagania Wsparcia MAS Military Agency for Standardisation, Agencja Wojskowa ds. Standaryzacji

457

MBC Military Budget Committee, Komitet Budetu Wojskowego MBFR Mutual and Balanced Force Reductions, Wzajemna i Zrwnowaona Redukcja Si Konwencjonalnych MC Military Committee, Komitet Wojskowy MCDA Military and Civil Defence Assets, Wojskowe i Cywilne Zasoby Obronne MCG Mediterranean Cooperation Group, Grupa Wsppracy rdziemnomorskiej MCM Mine Countermeasures, rodki Zwalczania Min MCMFORMED Mine Counter Measures Force Mediterranean, rdziemnomorskie Siy do Zwalczania Min MCMFORNORTH Mine Counter Measures Force North, Siy do Zwalczania Min Pnoc MCWG Military Committee Working Group, Grupa Robocza Komitetu Wojskowego
458

MDF Main Defence Forces, Gwne Siy Obronne MEADS Medium Extended Air Defence System, System Obrony Powietrznej o rednim Zakresie MEPs Members of the European Parliament, Czonkowie Parlamentu Europejskiego MILREP Military Representative (to the MC), Przedstawiciel Wojskowy (w Komitecie Wojskowym) MLM Military Liaison Mission, Wojskowa Misja cznikowa MLRS Multiple Launch Rocket System, Wieloprowadnicowa Wyrzutnia Pociskw Rakietowych MNC Major NATO Command/Commander (renamed NATO Strategic Command/Commander), Gwne, Dowdztwo/Gwny Dowdca NATO (dawniej Strategiczne Dowdztwo/Strategiczny Dowdca) MOB Main Operating Base, Gwna Baza Operacyjna

MOD Ministry of Defence, Ministerstwo Obrony MOU Memorandum of Understanding, Porozumienie MPA Maritime Patrol Aircraft, Morski Samolot Patrolowy (albo Morska Powietrzna Jednostka Patrolowa) MRCA Multi-Role Combat Aircraft (TORNADO), Wielozadaniowy Samolot Bojowy (Tornado) MSC Major Subordinate Command/Commander, Wysze Dowdztwo Podlege MSU Multinational Security Unit, Wielonarodowa Jednostka Zabezpieczenia MTCR Missile Technology Control Regime, Reim Kontroli Technologii Rakietowych MTRP Medium Term Resources Plan, rednioterminowy Plan Zaopatrzenia NAA North Atlantic Assembly, Zgromadzenie Pnocnoatlantyckie

NAADC NATO Analytical Air Defence Cell, Komrka Analityczna NATO ds. Obrony Powietrznej NAAG NATO Army Armaments Group, Grupa Uzbrojenia Si Ldowych NAC North Atlantic Council, Rada Pnocnoatlantycka NACC North Atlantic Cooperation Council, Pnocnoatlantycka Rada Wsppracy NACMA NATO Air Command and Control System (ACCS) Management Agency, Agencja NATO ds. Zarzdzania Systemem Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (Agencja NATO ds. Zarzdzania ACCS) NACMO NATO ACCS Management Organisation, Organizacja NATO ds. Zarzdzania Systemem Dowodzenia Lotniczego i Kontroli (Organizacja NATO ds. Zarzdzania ACCS) NACOSA NATO CIS Operating and Support Agency, Agencja NATO ds. Operacyjnych oraz Wsparcia Systemu cznoci i Informatyki
459

NADC NATO Air Defence Committee, Komitet NATO ds. Obrony Powietrznej NADEFCOL NATO Defense College, Akadenia Obrony NATO NADGE NATO Air Defence Ground Environment, Instalacje Naziemne Obrony Powietrznej NATO NADREPS National Armaments Director's Representatives, Przedstawiciele Narodowych Dyrektorw ds. Uzbrojenia NAEW&C NATO Airborne Early Warning and Control, Wczesne Ostrzeganie i Kontrola Powietrzna NATO NAEWF NATO Airborne Early Warning Forces, Siy Powietrzne NATO Wczesnego Ostrzegania NAFAG NATO Airforce Armaments Group, Grupa Uzbrojenia Si Lotniczych NATO NAHEMA NATO Helicopter (NH90) Design, Development, Production and Logistics Management Agency, Agencja NATO ds. Projektowania, Rozwoju, Produkcji i Zarzdzania Logistycznego w dziedzinie migowcw
460

NAMEADSMA NATO Medium Extended Air Defence System Management Agency, Agencja NATO ds. Zarzdzania Systemem Obrony Powietrznej o rednim Zakresie NAMFI NATO Missile Firing Installation, Poligon Rakietowy NATO NAMMA NATO Multi-Role Combat Aircraft Development and Production Management Agency, Agencja NATO ds. Rozwoju i Zarzdzania Produkcj Wielozadaniowego Samolotu Bojowego NAMMO NATO Multi-Role Combat Aircraft Development and Production Management Organisation, Organizacja NATO ds. Rozwoju i Zarzdzania Produkcj Wielozadaniowego Samolotu Bojowego NAMP NATO Annual Manpower Plan, Roczny Plan Osobowy NATO NAMSA NATO Maintenance and Supply Agency, Agencja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia NAMSO NATO Maintenance and Supply Organisation, Organizacja NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia

NAPMA NATO Airborne Early Warning and Control (AEW&C) Programme Management Agency, Agencja NATO ds. Zarzdzania Lotniczym Programem Wczesnego Ostrzegania i Kontroli NAPMO NATO Airborne Early Warning and Control Programme Management Organisation, Organizacja NATO ds. Zarzdzania Lotniczym Programem Wczesnego Ostrzegania i Kontroli NAPR NATO Armaments Periodic Review, Okresowy Przegld Uzbrojenia NATO NATINADS NATO Integrated Air Defence System, Zintegrowany System Obrony Powietrznej NATO NATMC NATO Air Traffic Management Committee, Komitet NATO ds. Zarzdzania Ruchem Lotniczym NATO North Atlantic Treaty Organisation, Organizacja Traktatu Pnocnoatlantyckiego NATO PA NATO Parliamentary Assembly, Zgromadzenie Parlamentarne NATO

NAU NATO Accounting Unit, Sekcja Ksigowoci NATO NAVNORTHWEST Allied Naval Forces North western Europe, Siy Sojusznicze Morskie NATO Europa Pnocno-Zachodnia NAVOCFORMED Naval On-Call Force, Mediterranean, Siy Morskie Szybkiego Reagowania Morze rdziemne NAVSOUTH Allied Naval Forces Southern Europe, Siy Sojusznicze Morskie NATO Europa Poudniowa NBC Nuclear, Biological and Chemical Weapons, Bro Jdrowa, Biologiczna i Chemiczna NCARC NATO Conventional Armaments Review Committee, Komitet NATO ds. Przegldu Uzbrojenia Konwencjonalnego NCCIS NATO Command, Control and Information System, System Dowodzenia, Kontroli i Informacji NATO NCISS NATO Communications and Information Systems School, Szkoa Systemw cznoci i Informatyki NATO
461

NC3A NATO Consultation, Command and Control Agency, Agencja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli NC3B NATO Consultation, Command and Control Board, Zarzd NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli NC3O NATO Consultation, Command and Control Organisation, Organizacja NATO ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli NC3REPS Group of National C3 Representatives, Grupa Narodowych Przedstawicieli ds. C3 NCS NATO Committee of Standardisation, Komitet NATO ds. Standaryzacji NDC NATO Defense College, Akademia Obrony NATO NDMC NATO Defence Manpower Committee, Komitet NATO ds. Kadry Obrony NDMP NATO Defence Manpower Plan, Plan dotyczcy Kadry Obronnej NATO
462

NEFMA NATO European Fighter Aircraft Development, Production and Logistics Management Agency, Agencja NATO ds. Zarzdzania Produkcj i Logistyk Europejskiego Samolotu Myliwskiego NEFMO NATO European Fighter Aircraft (EFA) Development, Production and Logistics Management Organisation, Organizacja NATO ds. Zarzdzania Produkcj i Logistyk Europejskiego Samolotu Myliwskiego NEPS North European Pipeline System, Pnocnoeuropejski System Naftocigw NETMO(A) NATO Eurofighter 2000 and TORNADO Development, Production and Logistics Management Organisation (Agency), Organizacja (Agencja) NATO ds. Zarzdzania Produkcj, Rozwojem i Logistyk Samolotw Eurofighter 2000 i TORNADO NFR NATO Financial Regulations, Przepisy finansowe NATO NGO Non-Governmental Organisation, Organizacja Pozarzdowa

NHMO NATO HAWK Management Office, Biuro NATO ds. Zarzdzania Programem HAWK NHPLO NATO HAWK Production and Logistics Organisation, Organizacja NATO ds. Logistyki i Produkcji Programu HAWK NHQC3S NATO Headquarters Consultation, Command and Control Staff, Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa NATO NIAG NATO Industrial Advisory Group, Doradcza Grupa NATO ds. Przemysu NICS NATO Integrated Communications System, Zintegrowany System cznoci NATO NIDS NATO Integrated Data Service, Zintegrowany System Danych NATO NIG Networking Infrastructure Grant (NATO Science Programme), Stypendium na Infrastruktur Sieci Informatycznej (Program Naukowy NATO)

NIMIC NATO Insensitive Munitions Information Centre, Centrum NATO Zarzdzania Informacjami Dotyczcymi Amunicji NMA NATO Military Authority, Wadze Wojskowe NATO NMR National Military Representative (to SHAPE), Narodowy Przedstawiciel Wojskowy (w Dowdztwie Si Sojuszniczych NATO Europa) NNAG NATO Naval Armaments Group, Grupa ds. Uzbrojenia Morskiego NATO NORAD North American Air Defence System, System Obrony Powietrznej Ameryki Pnocnej NORTHAG Northern Army Group, Central Europe, Pnocna Grupa Armii Europa rodkowa NOS NATO Office of Security, Biuro Bezpieczestwa NATO NPC NATO Pipeline Committee, Komitet NATO ds. Naftocigw NPG Nuclear Planning Group, Grupa Planowania Nuklearnego
463

NPLO NATO Production and Logistics Organisation, Organizacja NATO ds. Produkcji i Logistyki NPS NATO Pipeline System, System Naftocigw NATO NPSC NATO Project Steering Committee, Komitet Sterujcy Projektw NATO NPT Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (1968), Ukad o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej (z 1968 r.) NSA NATO Standardisation Agency, Agencja NATO ds. Standaryzacji NSC NATO Supply Centre, Centrum Zaopatrzenia NATO NSIP NATO Security Investment Programme, Program Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa NATO NSLB NATO Standardisation Liaison Board, Zarzd cznikowy NATO ds. Standaryzacji NSN NATO Stock Number, Numer Magazynowy NATO

NSO NATO Standardisation Organisation, Organizacja NATO ds. Standaryzacji NTG NATO Training Group, Grupa Szkoleniowa NATO NUC NATO-Ukraine Commission, Komisja NATO-Ukraina OCC Operational Capabilities Concept, Koncepcja Zdolnoci Operacyjnych ODIHR Office for Democratic Institutions and Human Rights, Biuro ds. Instytucji Demo-kratycznych i Praw Czowieka OECD Organisation for Economic Cooperation and Development, Organizacja Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju OHR Office of the High Representative (Bosnia), Biuro Wysokiego Przedstawiciela (w Boni) OMIK OSCE Mission in Kosovo, Misja OBWE w Kosowie OPEC Organisation of Petroleum Exporting Countries, Organizacja Pastw Eksportujcych Rop Naftow

464

OPLAN Operational Plan, Plan Operacyjny OSCE Organisation for Security and Cooperation in Europe (formerly CSCE), Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (dawniej KBWE) OTAN Organisation du Trait de lAtlantique Nord, Organizacja Traktatu Pnocnoatlantyckiego (francuska nazwa NATO) PA Division of Political Affairs, Wydzia Zagadnie Politycznych PADREPS Partner Air Defence Representatives, Przedstawiciele Obrony Powietrznej z Pastw Partnerskich PADW Panel on Air Defence Weapons, Panel ds. Uzbrojenia Obrony Przeciwlotniczej PAPS Periodic Armaments Planning System, Okresowy System Planowania Uzbrojenia PARP (PfP) Planning and Review Process, Proces Planowania i Oceny (PdP)

PBEIST Planning Board for European Inland Surface Transport, Zarzd Planowania Europejskiego rdldowego Transportu Wodnego PBOS Planning Board for Ocean Shipping, Zarzd Planowania eglugi Oceanicznej PC Political Committee, Komitet Polityczny PMF Political Military Framework, Ramy polityczno-wojskowe PCC Partnership Coordination Cell, Komrka Koordynacji Partnerstwa PCG Policy Coordination Group, Grupa Koordynowania Polityki PERM REP Permanent Representative (to the NAC), Stay Przedstawiciel (przy Radzie Pnocnoatlantyckiej) PIA Public Information Adviser, Doradca ds. Informacji Publicznej PfP Partnership for Peace, Partnerstwo dla Pokoju (PdP)

465

PIC Peace Implementation Council, Rada Wprowadzania Pokoju PJC Permanent Joint Council (NATORussia), Staa Wsplna Rada (NATO-Rosja) POACCS Portuguese Air Command and Control System, Portugalski System Dowodzenia Lotniczego i Kontroli PMSC Political-Military Steering Committee on Partnership for Peace, Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy Programu Partnerstwo dla Pokoju PMSC/AHG Political-Military Steering Committee/AdHoc Group on Cooperation in Peacekeeping, Polityczno-Wojskowy Komitet Sterujcy/Grupa Ad hoc ds. Wsppracy w Operacji Utrzymania Pokoju PNET Peaceful Nuclear Explosion Treaty (1976), Ukad o Ograniczeniu Eksplozji Jdrowych w Celach Pokojowych (z 1976 r.) PO Private Office, Gabinet
466

PPCG Provisional Policy Coordination Group, Grupa Koordynacyjna ds. Polityki Biecej PSC Principal Subordinate Command/Commander, Gwne Dowdztwo Podlege/Gwny Dowdca Podlegy PSE Partnership for Peace Staff Element, Jednostka Sztabowa Partnerstwa dla Pokoju PST Advisory Panels on Physical and Engineering Sciences and Technology, Panele Doradcze ds. Nauk Fizycznych i Technicznych oraz Technologii PSO Peace Support Operations, Operacja Wspierania Pokoju PTF United Nations International Police Task Force, Midzynarodowa Policyjna Grupa Zadaniowa ONZ PTBT Partial Test Ban Treaty, Ukad o Czciowym Zakazie Prb z Broni Jdrow (z 1963 r.) PWP Partnership Work Programme (PfP), Program Prac Partnerskich (w ramach PdP)

RCB Requirements and Concepts Branch, Wydzia Zapotrzebowania i Projektw R&D Research and Development, Badawczo-Rozwojowy REACT Rapid Expert Assistance and Cooperation Teams, Zesp Szybkiej Pomocy Eksperckiej i Wsppracy RHQ EASTLAND Regional Headquarters, Eastern Atlantic, Dowdztwo Regionalne Wschodni Atlantyk RHQ SOUTHLAND Regional Heaedquarters Southern Atlantic, Dowdztwo Regionalne Poudniowy Atlantyk RHQ WESTLAND Regional Headquarters, Western Atlantic, Dowdztwo Regionalne Zachodni Atlantyk RPC Regional Planning Committee, Regionalny Komitet Planowania RPC WT Regional Planning Committee Working Team, Zesp Roboczy Regionalnego Komitetu Planowania RRF Rapid Reaction Force, Jednostka Szybkiego Reagowania

R&T Research and Technology, Bada i Technologii RTA Research and Technology Agency, Agencja ds. Bada i Technologii RTB Research and Technology Board, Zarzd ds. Bada i Technologii RTO Research and Technology Organisation, Organizacja ds. Bada i Technologii SAC Strategic Air Command, Dowdztwo Lotnictwa Strategicznego SACEUR Supreme Allied Commander Europe, Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa SACLANT Supreme Allied Commander Atlantic, Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Atlantyk SACLANTCEN SACLANT Undersea Research Centre, Centrum Bada Podmorskich SACLANT SALT Strategic Arms Limitation Talks, Rokowania w sprawie Ograniczenia Zbroje Strategicznych
467

SALW Small Arms and Light Weapons, Bro strzelecka i lekka SAM Sanctions Assistance Missions, Misje Egzekwowania Sankcji SAM Surface-to-Air Missile, Pocisk woda-powietrze SATCOM Satellite Communications, czno Satelitarna SC Strategic Commander, Dowdca Strategiczny SCEPC Senior Civil Emergency Planning Committee, Wysoki Komitet Planowania Cywilnego (w sytuacji Zagroenia) SCG Special Consultative Group, Specjalna Grupa Konsultacyjna SCOM Science Committee, Komitet Naukowy SCMM Standing Committee on Military Matters (Bosnian Peace Agreement), Stay Komitet Wojskowy (Porozumienie Pokojowe w Boni)
468

SCP Security Cooperation Programme, Program Wsppracy w dziedzinie Bezpieczestwa SDI Strategic Defence Initiative, Inicjatywa Obrony Strategicznej SEECAP Common Assessment Paper on Regional Security Challenges and Oppotunities, Wsplna Ocena Wyzwa i Moliwoci w Bezpieczestwie Regionalnym SEEGROUP South East Europe Security Cooperation Steering Group, Grupa Sterujca ds. Wsppracy w dziedzinie Bezpieczestwa w Europie PoudniowoWschodniej SEEI South East Europe Initiative, Inicjatywa dla Europy PoudniowoWschodniej SILCEP Security Investment, Logistics & Civil Emergency Planning Division, Pion Inwestycji w dziedzinie Bezpieczestwa, Logistyki i Planowania Cywilnego SFOR Stabilisation Force, Siy Stabilizacyjne SfP Science for Peace, Nauka dla Pokoju

SG Secretary General, Sekretarz Generalny SGP Senior Political-Military Group on Proliferation, Polityczno-Wojskowa Grupa Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji SG PLE Standing Group of Partner Logistic Experts, Staa Grupa Ekspertw ds. Logistyki z Pastw Partnerskich SHAPE Supreme Headquarters Allied Powers Europe, Kwatera Gwna Si Sojuszniczych NATO Europa SHARE Stock Holding and Asset Requirements Exchange, Wymiana zapasw magazynowych oraz udostpnianie informacji o potrzebach w tej dziedzinie SLBM Submarine-Launched Ballistic Missile, Pocisk Balistyczny Wystrzeliwany z Okrtu Podwodnego SLWPG Senior Level Weapons Protection Group, Grupa Wysokiego Szczebla ds. Zapewnienia Bezpieczestwa Broni SNF Short-Range Nuclear Forces, Siy Nuklearne Krtkiego Zasigu

SNLC Senior NATO Logisticians Conference, Konferencja Starszych Logistykw NATO SO Standardisation Objective, Zadanie Standaryzacyjne SOFA Status of Forces Agreements, Ukad w sprawie Statusu Si SPC Senior Political Committee, Wysoki Komitet Polityczny SPC(R) Senior Political Committee (Reinforced), Wysoki Komitet Polityczny (Wzmocniony) SRB Senior Resource Board, Wysoki Urzd ds. Zasobw SST Advisory Panels on SecurityRelated Civil Science and Technology, Grupa Doradcza ds. Nauki i Technologii Cywilnej zwizanych z Problematyk Bezpieczestwa STANAG Standardisation Agreement, Porozumienie o Standaryzacji STANAVFORCHAN Standing Naval Force Channel, Stae Siy Morskie Strefa Kanau La Manche
469

STANAVFORLANT Standing Naval Force Atlantic, Stae Siy Morskie Atlantyk STANAVFORMED Standing Naval Force Mediterranean, Stale Siy Morskie Morze rdziemne START Strategic Arms Reduction Talks, Rokowania w sprawie Redukcji Zbroje Strategicznych STC SHAPE Technical Centre, Centrum Techniczne SHAPE STRIKFLTLANT Striking Fleet Atlantic, Flota Uderzeniowa Atlantyk STRIKFORSOUTH Naval Striking and Support Forces, Morskie Siy Uderzeniowe i Wsparcia Europa Poudniowa TEEP Training and Education Enhancement Programme, Program Rozwoju Szkolenia Edukacji UNHCR United Nations High Commissioner for Refugees, Wysoki Komisarz ONZ ds. Uchodcw UNMIK United Nations Mission in Kosovo, Misja ONZ w Kosowie
470

UNOCHA United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, Biuro ONZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej UNPROFOR United Nations Protection Force, Siy Ochronne Narodw Zjednoczonych UNSC United Nations Security Council, Rada Bezpieczestwa ONZ VCC Verification Coordinating Committee, Komitet Koordynujcy ds. Weryfikacji VERITY NATO Verification database, Baza Danych NATO Dotyczcych Weryfikacji VERITY WCO Western Consultation Office, Zachodnie Biuro Konsultacji WEAG Western European Armaments Group, Zachodnioeuropejska Grupa ds. Uzbrojenia WEU Western European Union, Unia Zachodnioeuropejska WG Working Group, Grupa Robocza

WHO World Health Organisation, wiatowa Organizacja Zdrowia WMD Weapons of Mass Destruction, Bro Masowego Raenia WP Working Party, Jednostka Pracujca YATA Youth Atlantic Treaty Association, Modzieowe Stowarzyszenie Traktatu Pnocnoatlantyckiego

471

ZACZNIK 2

RDA DODATKOWYCH INFORMACJI

ZACZNIK 2
RDA DODATKOWYCH INFORMACJI
Biuro Informacji i Prasy NATO 1110 Bruksela - Belgia Tel.: 32 2 707 4111 Fax: 32 2 707 1252 E-mail: natodoc@hq.nato.int Website: http://www.nato.int Dodatkowe informacje dotyczce Programu Naukowego NATO i dziaa zwizanych z ochron rodowiska mona znale na stronie internetowej: http://www.nato.int/science - http://www.nato.int/ccms

Regionalne Biura Informacji

Biuro Informacji NATO Box 28 121 Rejkiawik Islandia Tel.: 354 561 00 15 Fax: 354 551 00 15 E-mail: infonato@islandia.is Biuro Informacji NATO Ul. Mytnaja 3 117049 Moskwa Rosja Tel.: 7 095 937 3640 7 095 937 3641 7 095 937 3676 Fax: 7 502 937 3809 (linia satelitarna) Fax: 7 095 937 3809 E-mail: nato@garnet.ru

Centrum Informacji i Dokumentacji NATO ul. Melnikova 36/1 Kijw, 254 119 Ukraina Tel.: 380 44 246 86 16 Fax: 380 44 246 86 22

475

Wojskowe Biura Informacji Publicznej Doradca ds. Informacji Publicznej Midzynarodowy Sztab Wojskowy NATO HQ 1110 Bruksela Tel.: 32 2 707 5422 Fax: 32 2 707 5713 E-mail: pia@hq.nato.int dep.pia@hq.nato.int SACLANT 7857 Blandy Road - Suite 100 Norfolk VA 23551-2490, USA Tel.: 1 757 445 3400 Fax: 1 757 445 3234 E-mail: pio@saclant.nato.int http://www.saclant.nato.int Adresy i punkty kontaktowe niej przedstawionych organizacji s wymienione w rozdziale 16: Zgromadzenie Parlamentarne (NATO PA) Stowarzyszenie Traktatu Atlantyckiego (ATA) i afiliowane narodowe Stowarzyszenia, Rady i Komitety Atlantyckie Midzysojusznicza Konfederacja Oficerw Rezerwy (CIOR). SHAPE 7010 SHAPE/Mons - Belgia Tel.: 32 65 44 71 11 Fax: 32 65 44 35 44/74 42 E-mail: shapepio@shape.nato.int http://www.shape.nato.int

Zintegrowany System Danych NATO (NIDS)

Zintegrowany System Danych NATO (NIDS) uatwia dostp komputerowy do informacji prasowych, komunikatw i oficjalnych owiadcze, a take przemwie, drukowanych recenzji ksiek oraz innych dokumentw. Tematem informacji s kwestie polityczne, wojskowe, gospodarcze i naukowe, a take biece dane o roli NATO w realizacji Boniackiego Porozumienia Pokojowego (SFOR) i Midzynarodowych Si Pokojowych w Kosowie. Za porednictwem NIDS wydawany jest take periodyczny "Przegld NATO" oraz inne publikacje zawierajce informacje i analizy dotyczce zagadnie zwizanych z NATO. NIDS zapewnia take dostp do informacji i dokumentw wydawanych przez cywilne i wojskowe agendy NATO oraz inne pokrewne organizacje,
476

takie jak: Zgromadzenie Parlamentarne NATO oraz Rady i Komitety afiliowane przy Stowarzyszeniu Traktatu Atlantyckiego. Sie elektronicznych kontraktw utrzymanych za porednictwem NIDS z ministerstwami spraw zagranicznych i obrony, parlamentami i instytutami akademickimi w pastwach czonkowskich i partnerskich NATO jest stopniowo rozszerzana. Rozwija si take elektroniczna wymiana informacji z innymi organizacjami midzynarodowymi. Informacje dostpne za porednictwem NIDS mona znale na stronie internetowej NATO. S one rwnie dostpne za porednictwem poczty elektronicznej. Aby zamwi materiay dostarczane poczt elektroniczn naley wysa e-mail na adres: listserv@listserv.cc.kuleuven.ac.be, podajc nastpujce odnoniki: SUB NATODATA (ostatnie informacje z NATO oraz agend i dowdztw wojskowych NATO i innych zwizanych tematycznie organizacji midzynarodowych); SUB NATOPRES (materiay adresowane przede wszystkim do dziennikarzy, w tym przemwienia, komunikaty ministerialne i kompendia prasowe); SUB NATOSCI (dane dotyczce Programu naukowego i rodowiskowego NATO).

W kadym przypadku subskrybenci powinni poda swoje imi i nazwisko.

477

ZACZNIK 3

CHRONOLOGIA WYDARZE

CHRONOLOGIA WYDARZE
Chronologia przedstawia gwne wydarzenia w historii NATO na tle najwaniejszych wydarze na wiecie. Odzwierciedla w ten sposb intensywno kontaktw dyplomatycznych i wymiany pogldw w pierwszych latach po zakoczeniu zimnej wojny, a take przedstawia konsultacje, ktre nieustannie tocz si na wysokim szczeblu w kluczowych obszarach polityki Sojuszu. Ze wzgldu na brak miejsca, w Chronologii nie wymieniono licznych wydarze z historii Partnerstwa dla Pokoju oraz Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego, w tym seminariw i konferencji, kursw szkoleniowych, manewrw wojskowych oraz wicze z zarzdzania kryzysowego, wizyt, wymian oraz innych wydarze. Informacje o tych wydarzeniach mona znale w wydawanych przez NATO komunikatach i owiadczeniach prasowych, ktre mona znale na internetowych stronach Zintegrowanej Suby Informatycznej NATO pod adresem: http://www.nato.int Wzmianki o byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii s w chronologii opatrzone gwiazdk (*), ktra odnosi si do nastpujcego przypisu: Turcja uznaje Republik Macedonii pod jej kontynuacyjn nazw.

1945
26 czerwca 6 sierpnia W San Francisco podpisana zostaa Karta Narodw Zjednoczonych. Wybuch bomby atomowej w Hiroszimie.

1946
5 marca Przemwienie Winstona Churchilla w Fulton (Missouri USA), w ktrym uy on sformuowania elazna kurtyna .

1947
19 stycznia 12 marca Popierany przez Zwizek Radziecki komunistyczny Komitet Lubelski (PKWN) przej wadz w Polsce. Prezydent Harry Truman wezwa Kongres USA do udzielenia pomocy wolnym narodom stawiajcym opr prbom zniewolenia przez uzbrojon mniejszo lub skutkiem nacisku z zewntrz (Doktryna Trumana). . W przemwieniu wygoszonym na Uniwersytecie Harvarda Sekretarz Stanu USA George C. Marshall ogosi zarys planu odbudowy gospodarczej Europy. (Plan Marshalla).
481

5 czerwca

22-27 wrzenia

Utworzenia Kominformu, organizacji dziaajcej na rzecz ideologicznej jednoci bloku radzieckiego, po odrzucenia Planu Marshalla przez Zwizek Radziecki i jego sojusznikw.

1948
22 stycznia W przemwieniu wygoszonym w Izbie Gmin brytyjski minister spraw zagranicznych Ernest Bevin zaproponowa utworzenie Unii Zachodnioeuropejskiej. W dniach 27-28 wrzenia ministrowie obrony stron Traktatu Brukselskiego utworzyli Organizacj Obronn Unii Zachodniej. W wyniku zamachu stanu wadz w Czechosowacji przeja partia komunistyczna. Podpisanie Traktatu o Wsppracy Gospodarczej, Spoecznej i Kulturalnej oraz o Wsplnej Obronie (Traktat Brukselski). Aktu tego dokonali w Brukseli ministrowie spraw zagranicznych Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga i Wielkiej Brytanii. Senat USA przyj tzw. Rezolucj Vandenberga stanowic podstaw przyszego uczestnictwa Stanw Zjednoczonych w regionalnych i transatlantyckich strukturach zbiorowego bezpieczestwa. Zwizek Radziecki rozpocz blokad Berlina. Formalne wykluczenie Jugosawii z Kominformu. W Waszyngtonie rozpoczy si rozmowy powicone bezpieczestwu obszaru pnocnoatlantyckiego. Wziy w nich udzia Kanada i USA oraz sygnatariusze Traktatu Brukselskiego. Rada Konsultacyjna Unii Zachodniej ogosia cakowit zgodno pogldw co do zasady paktu obronnego obszaru pnocnoatlantyckiego . Rozpoczcie negocjacji w sprawie podpisania Traktatu Pnocnoatlantyckiego w Waszyngtonie z udziaem przedstawicieli Kanady, USA oraz sygnatariuszy Traktatu Brukselskiego.

22-25 lutego

17 marca

11 czerwca

24 czerwca 28 czerwca 6 lipca

25-26 padziernika

10 grudnia

482

1949
15 marca Pastwa negocjujce Traktat Pnocnoatlantycki zaprosiy: Dani, Islandi, Norwegi, Portugali i Wochy do przystpienia do Traktatu. Pastwa negocjujce Traktat Pnocnoatlantycki odrzuciy radzieckie twierdzenia o jego niezgodnoci z Kart Narodw Zjednoczonych. Podpisanie Traktatu Pnocnoatlantyckiego przez: Belgi, Dani, Francj, Holandi, Islandi, Kanad, Luksemburg, Norwegi, Portugali, USA, Wielk Brytani i Wochy. Stao si to w Waszyngtonie. Strony Traktatu Brukselskiego oraz Dania, Norwegia i Wochy zwrciy si do USA z prob o pomoc wojskow i finansow. 10 pastw uzgodnio w Londynie utworzenie Rady Europy. Inauguracyjne posiedzenie Rady odbyo si w Strasburgu 10 sierpnia. Zniesienie blokady Berlina. Wejcie w ycie Traktatu Pnocnoatlantyckiego. Pierwsze posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej w Waszyngtonie. Prezydent Harry Truman podpisa Ustaw o wzajemnej pomocy obronnej (Mutual Defence Assistance Act of 1949).

2 kwietnia

4 kwietnia

8 kwietnia

4 maja

9 maja 24 sierpnia 17 wrzenia 6 padziernika

1950
27 stycznia Prezydent Truman zatwierdzi plan zintegrowanego systemu obronnego obszaru pnocnoatlantyckiego i przyzna na jego realizacj 900 milionw dolarw w formie pomocy wojskowej. Rzd francuski zaproponowa utworzenie jednolitego organu kontrolujcego produkcj wgla i stali we Francji i w Niemczech, otwartego rwnie na przyjcie innych pastw (Plan Schumana). Siy zbrojne Koreaskiej Republiki LudowoDemokratycznej (KRL-D) zaatakoway terytorium Korei Poudniowej.
483

9 maja

25 czerwca

25 lipca

Pierwsze posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej na szczeblu Staych Przedstawicieli odbyo si w Londynie. Reprezentujcy Stany Zjednoczone, Ambasador Charles M. Spofford zosta wybrany na Staego Przewodniczcego Rady. Premier rzdu francuskiego Ren Pleven przedstawi swj plan powoania zjednoczonych, europejskich si zbrojnych w ramach NATO z udziaem kontyngentw niemieckich. Rada NATO mianowaa generaa Dwighta D. Eisenhowera pierwszym Naczelnym Dowdc Si Sojuszniczych Europa (SACEUR). Strony Traktatu Brukselskiego zdecydoway o poczeniu organizacji wojskowej Unii Zachodniej z NATO.

24 padziernika

19 grudnia

20 grudnia

1951
15 lutego W Paryu rozpocza si konferencja powicona utworzeniu europejskich si zbrojnych, zwoana przez rzd francuski. Dowdztwo Si Sojuszniczych NATO Europa (ACE) rozpoczo dziaalno w Kwaterze Gwnej (SHAPE) w Rocquencourt pod Paryem. Powoanie do ycia Europejskiej Wsplnoty Wgla i Stali przez Belgi, Francj, Holandi, Luksemburg, RFN i Wochy. W skad Rady Pnocnoatlantyckiej wczono Komitet Obrony (Defence Committee) oraz Obronny Komitet Finansowo-Gospodarczy (Defence Financial and Economic Committee). Strony Traktatu Pnocnoatlantyckiego podpisay umow w sprawie statusu swoich si zbrojnych. Pastwa czonkowskie NATO podpisay w Ottawie porozumienie w sprawie statusu NATO, przedstawicieli narodowych i personelu midzynarodowego organizacji (tzw. Civilian Status Agreement).

2 kwietnia

18 kwietnia

3 maja

19 czerwca

20 wrzenia

484

9-11 padziernika

Pierwsze posiedzenie w Paryu Tymczasowego Komitetu Rady (TCC) powoanego przez Rad Pnocnoatlantyck. Zadaniem Komitetu byo pogodzenia wymogw zbiorowego bezpieczestwa z politycznymi i ekonomicznymi moliwociami pastw czonkowskich. W Londynie podpisano protok do Traktatu Pnocnoatlantyckiego w sprawie przyjcia do NATO Grecji i Turcji. Inauguracja dziaalnoci Akademii Obrony NATO w Paryu (NATO Defence College przeniesiona do Rzymu 10 padziernika 1966 r.).

17-22 padziernika

19 listopada

1952
30 stycznia Amerykaski wiceadmira Lynde D. McCormick mianowany zosta pierwszym Naczelnym Dowdc Si Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT). Grecja i Turcja przystpiy Pnocnoatlantyckiego. do Traktatu

18 lutego 20-25 lutego

Rada Pnocnoatlantycka podczas spotkania w Lizbonie zreorganizowaa struktur Sojuszu i NATO zostao sta organizacj z Kwater Gwn w Paryu. Rada NATO powoaa Dowdztwo Strefy Kanau La Manche i mianowaa admiraa Sir Arthura Johna Powera na stanowisko pierwszego Gwnodowodzcego Strefy Kanau La Manche (CINCHAN). Lord Ismay z Wielkiej Brytanii zosta mianowany wiceprzewodniczcym Rady Pnocnoatlantyckiej i Sekretarzem Generalnym NATO. W Norfolk w stanie Virginia w USA ustanowiono Kwater Gwn Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT). Tymczasowa Kwatera Gwna NATO zostaa otwarta w Palais de Chaillot w Paryu. W Paryu odbyo si pierwsze posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej obradujcej w sesji staej.
485

21 lutego

12 marca

10 kwietnia

16 kwietnia 28 kwietnia

27 maja

Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Wochy podpisay w Paryu traktat o utworzeniu Europejskiej Wsplnoty Obronnej. (W zwizku z odmow jego ratyfikacji przez francuskie Zgromadzenie Narodowe 29 sierpnia 1954 roku, traktat nie wszed w ycie.) Pastwa czonkowskie NATO podpisay Protok do Traktatu Pnocnoatlantyckiego o statusie Kwatery Gwnej Si Sojuszniczych.

28 sierpnia

1953
5 marca 23 lipca 8 sierpnia 4-8 grudnia mier Jzefa Stalina. W Panmundonie podpisano zawieszenie broni koczce dziaania zbrojne w wojnie koreaskiej. Zwizek Radziecki wyda komunikat informujcy o posiadaniu bomby wodorowej. Na Bermudach odbya si konferencja szefw rzdw Francji, USA i Wielkiej Brytanii z udziaem Lorda Ismaya jako obserwatora ze strony NATO.

1954
25 stycznia18 lutego 7 maja 17-18 czerwca Berliska konferencja Wielkiej Czwrki na temat zjednoczenia Niemiec zakoczona niepowodzeniem. USA i Wielka Brytania odrzuciy starania ZSRR o przystpienie do NATO. Konferencja zaoycielska Stowarzyszenia Traktatu Atlantyckiego (Atlantic Treaty Association), zorganizowana w Hadze przez Midzynarodowy Komitet Atlantycki (International Atlantic Committee). Francuskie Zgromadzenie Narodowe nie ratyfikowao Traktatu o Europejskiej Wsplnocie Obronnej (EDC). Rozpoczcie Konferencji Manilskiej, ktra zakoczya si podpisaniem traktatu ustanawiajcego Organizacj Paktu Azji Poudniowo-Wschodniej (SEATO)1. W Londynie odbya si Konferencja 9 (z udziaem: Belgii, Francji, Holandii, Kanady, Luksemburga, RFN,

29 sierpnia 6 wrzenia

28 wrzenia3 padziernika
1

Pastwa czonkowskie: Australia, Filipiny, Francja, Nowa Zelandia, Pakistan, Tajlandia, USA, Wielka Brytania.

486

USA, Wielkiej Brytanii i Woch). Uczestniczce w niej pastwa poszukiway alternatywnego rozwizania dla odrzuconego projektu Europejskiej Wsplnoty Obronnej. 23 padziernika Podpisanie Ukadw Paryskich. Republika Federalna Niemiec zostaa zaproszona do przystpienia do NATO. RFN i Wochy przystpiy do Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).

1955
6 maja 14 maja Republika Federalne Niemiec zostaa czonkiem NATO. Zwizek Radziecki zawar Ukad Warszawski z: Albani, Bugari, Czechosowacj, Niemieck Republik Demokratyczn, Polsk, Rumuni i Wgrami. Stao si to w Warszawie. Pierwsza Konferencja Parlamentarzystw NATO (od listopada 1966 r. obraduje ona jako Zgromadzenie Pnocnoatlantyckie) odbya si w Paryu. Zwizek Radziecki zawar z wadzami NRD traktat, na mocy ktrego uzna prerogatywy pastwowe NRD.

18-23 lipca

30 grudnia

1956
14-25 lutego Podczas XX Zjazdu Komunistycznej Partii Zwizku Radzieckiego w Moskwie Chruszczow potpi Stalina w tajnym referacie . Rozwizanie Kominformu. W Poznaniu antyrzdowe. wybuchy protesty i zamieszki

17 kwietnia 28 czerwca 26 lipca 4 listopada 3 grudnia

Egipt ogosi nacjonalizacj Kanau Sueskiego. Zwizek Radziecki stumi wgierskie powstanie. Rada Pnocnoatlantycka przyja zalecenia zawarte w raporcie Komitetu Trzech w sprawie pozawojskowej wsppracy pastw NATO.

1957
25 marca Podpisanie Traktatw Rzymskich ustanawiajcych Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (EURATOM) oraz Europejsk Wsplnot Gospodarcz (EWG).
487

2-3 maja

Spotkanie ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej w Bonn. Rada zdecydowaa si zintensyfikowa wysiki zmierzajce do ponownego zjednoczenia Niemiec w drodze wolnych wyborw. Belg Paul-Henri Spaak zastpi Lorda Ismaya na stanowisku Sekretarza Generalnego NATO. Francja, RFN, USA i Wielka Brytania podpisay w Berlinie deklaracj okrelajc ich polityk w kwestii zjednoczenia Niemiec i bezpieczestwa europejskiego. Zgromadzenie Oglne Narodw Zjednoczonych potpio radzieck interwencj na Wgrzech. Wystrzelenie pierwszego radzieckiego Sputnika. Francja i Wielka Brytania interweniuj w strefie Kanau Sueskiego. Podczas spotkania Rady Pnocnoatlantyckiej w Paryu szefowie rzdw pastw czonkowskich NATO potwierdzili cele i zasady Sojuszu.

16 maja 29 lipca

14 wrzenia 4 padziernik 31 padziernika 16-19 grudnia

1958
1 stycznia 26-29 marca 15-17 kwietnia 10 listopada Wejcie w ycie Traktatw Rzymskich powoujcych EWG i EURATOM. Pierwsze posiedzenie Komitetu Naukowego NATO (NATO Science Committee). Zebrani w Paryu ministrowie obrony pastw NATO potwierdzili defensywny charakter strategii Sojuszu. Nikita Chruszczow oznajmi, e Zwizek Radziecki pragnie rozwizania czterostronnego porozumienia w sprawie statusu Berlina (31 grudnia plan ten zosta odrzucony przez mocarstwa zachodnie). Spotkanie ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej. Rada uznaa za wasne stanowisko Francji, USA i Wielkiej Brytanii w sprawie Berlina oraz potwierdzia prawo mocarstw zachodnich do utrzymywania na jego terytorium wasnych wojsk.

16-18 grudnia

1959
1 stycznia Obalenie reimu Fulgencio Batisty na Kubie przez Fidela Castro.

488

11 czerwca

W Genewie rozpocza si konferencja ministrw spraw zagranicznych Wielkiej Czwrki (Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Zwizek Radziecki) powicona kwestii niemieckiej. Pakt Bagdadzki (podpisany 24 lutego 1955 r.) sta si Organizacj Paktu Centralnego (CENTO). Peni czonkowie: Iran, Irak, Pakistan, Turcja, Wielka Brytania. Czonek stowarzyszony: USA. Siedzib przeniesiono z Bagdadu do Ankary. (Pakt rozwizano 26 wrzenia 1979 r.) Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) zostao powoane do ycia przez: Austri, Dani, Norwegi, Portugali, Szwajcari, Szwecj i Wielk Brytani. Stao si to na konferencji w Sztokholmie2. W Porte Dauphine w Paryu otwarto now Kwater Gwn NATO.

19 sierpnia

20 listopada

15-20 grudnia

1960
15 marca Komitet Rozbrojeniowy ONZ zoony z przedstawicieli 10 pastw NATO i Ukadu Warszawskiego rozpocz negocjacje w Genewie. Pastwa komunistyczne wycofay si 27 czerwca. Amerykaski samolot U-2 zosta zestrzelony nad terytorium ZSRR. Ministrowie spraw zagranicznych Francji, USA i Wielkiej Brytanii poinformowali Rad Pnocnoatlantyck, e 16 maja Zwizek Radziecki wycofa si z obrad paryskiego spotkania na szczycie. Wojskowy zamach stanu w Turcji. Chruszczow uczestniczy w obradach Zgromadzenia Oglnego ONZ w Nowym Jorku. Zebrani w Moskwie przywdcy 81 partii komunistycznych przyjli koncepcj pokojowej koegzystencji przedstawion przez Chruszczowa.

1 maja 19 maja

27 maja 23 wrzenia 10 listopada

Finlandia staa si czonkiem stowarzyszonym EFTA w 1961 roku, Islandia doczya w 1970 roku, Dania i Wielka Brytania wycofay si z EFTA 1 stycznia 1973 roku w zwizku z przystpieniem do EWG. Portugalia wycofaa si z EFTA 1 stycznia 1986 roku.

489

14 grudnia

Konwencja o utworzeniu Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), zastpujcej OEEC, zostaa podpisana przez 18 pastw europejskich oraz USA i Kanad. Natomiast Australia, Nowa Zelandia i Japonia przystpiy do tej organizacji w pniejszym terminie.

1961
12 kwietnia 21 kwietnia 13 sierpnia 13-15 grudnia Pierwszy czowiek, radziecki major Jurij Gagarin odby lot w przestrzeni kosmicznej. Holender Dirk U. Stikker zastpi Paula-Henri Spaaka na stanowisku Sekretarza Generalnego NATO. Pocztek budowy Muru Berliskiego. Na spotkaniu ministerialnym Rady Pnocnoatlantyckiej w Paryu, Sojusz podtrzyma stanowisko w sprawie Berlina, zdecydowanie potpiajc budow muru. Przyjto te propozycj wznowienia kontaktw dyplomatycznych ze Zwizkiem Radzieckim w celu ustalenia, czy istnieje jakakolwiek podstawa do ewentualnych negocjacji. Ogoszono rwnie utworzenie mobilnych si operacyjnych.

1962
8-20 stycznia Posiedzenie Konwencji Sojuszniczej obywateli pastw NATO stao si okazj do zatwierdzenia planw wzmocnienia Sojuszu i Wsplnoty Atlantyckiej zawartych w Deklaracji Paryskiej. Na mocy porozumie z Evian, Algieria staa si niepodlegym pastwem. Powoanie do ycia Europejskiej Organizacji Rozwoju i Budowy Pojazdw Kosmicznych (ELDO), ktrej czonkami zostay: Australia, Belgia, Francja, Holandia, RFN, Wochy i Wielka Brytania. Brytyjski premier Harold Macmillan i prezydent USA John F. Kennedy zaapelowali do Chruszczowa o zawarcie porozumienia o zakazie prb z broni jdrow. Ministrowie spraw zagranicznych i obrony pastw NATO dokonali przegldu okolicznoci, w jakich Sojusz

18 marca 29 marca

10 kwietnia

4-6 maja

490

byby zmuszony do uycia broni nuklearnej (tzw. Wytyczne Ateskie). 14 czerwca Utworzenie Europejskiej Organizacji Bada Kosmicznych (ESRO). Pastwa czonkowskie: Belgia, Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, RFN, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Wochy. (31 maja 1975 r. ELDO i ESRO poczyy si tworzc Europejsk Agencj Kosmiczn ESA.) Czciowa blokada Kuby zarzdzona przez Stany Zjednoczone po ujawnieniu budowy radzieckich stanowisk rakietowych na wyspie. Blokada zostaa zniesiona, gdy Zwizek Radziecki zgodzi si na demonta instalacji rakietowych. Podczas konferencji w Nassau na Wyspach Bahama, prezydent USA Kennedy i premier Wielkiej Brytanii Macmillan postanowili przekaza NATO cz strategicznych si nuklearnych posiadanych przez te pastwa.

22 padziernika20 listopada

18-20 grudnia

1963
16 stycznia Po owiadczeniu przedstawiciela Francji, Sojusz stwierdzi, e z dniem 3 lipca 1962 r. postanowienia Traktatu Pnocnoatlantyckiego przestay mie zastosowanie w stosunku do byych algierskich departamentw Francji. USA i ZSRR podpisay w Genewie porozumienie o stworzeniu gorcej linii pomidzy Moskw a Waszyngtonem. Ukad o Zakazie Prb Jdrowych w Atmosferze, Przestrzeni Kosmicznej i w rodowisku Podwodnym zosta parafowany przez USA, Wielk Brytani i Zwizek Radziecki. Wejcie w ycie Ukadu Moskiewskiego o czciowym zakazie prb z broni jdrow,. podpisanego 5 sierpnia. wiczenia wojskowe pod kryptonimem Big Lift 14.500 amerykaskich onierzy zostao przerzuconych drog powietrzn z USA do RFN, w celu
491

20 czerwca

15-25 lipca

10 padziernika

22-23 padziernika

zademonstrowania zdolnoci Stanw Zjednoczonych do szybkiego wzmocnienia si NATO w Europie w przypadku zagroenia. 22 listopada Prezydent USA J.F. Kennedy zosta zamordowany w Dallas (Teksas, USA).

1964
1 sierpnia 5 padziernika Woch Manlio Brosio zastpi Dirka Stikkera na stanowisku Sekretarza Generalnego NATO. Nikita Chruszczow zosta usunity z funkcji Sekretarza Generalnego KPZR. Zastpi go Leonid Breniew. Premierem zosta Aleksiej Kosygin. Chiny przeprowadziy pierwsz eksplozj bomby atomowej.

16 padziernika

1965
6 kwietnia Stany Zjednoczone umieciy w przestrzeni kosmicznej pierwszego komercyjnego satelit Early Bird. Po przeprowadzeniu testw sta on si fragmentem pierwszego globalnego systemu cznoci telefonicznej, telewizyjnej i telegraficznej. Zwizek Radziecki i NRD zablokoway na tydzie poczenia naziemne z Berlinem podczas sesji wyjazdowej Bundestagu w Berlinie Zachodnim. Zwizek Radziecki umieci w przestrzeni kosmicznej swego pierwszego satelit telekomunikacyjnego. Paryskie spotkanie ministrw obrony NATO powicio szczegln uwag problemowi Grecji i Turcji. Przyjto take propozycj usprawnienia procedur konsultacyjnych i poszerzenia udziau pastw czonkowskich w sojuszniczym planowaniu si nuklearnych. Podczas konferencji prasowej prezydent Charles de Gaulle zapowiedzia, e przed kocem 1969 roku Francja wystpi ze struktur wojskowych NATO. Rada Pnocnoatlantycka zaakceptowaa skorygowane zadania gwnych dowdcw NATO oraz Grupy Planowania Regionalnego Kanada-Stany Zjednoczone (Canada-US Regional Planning Group).

7 kwietnia

23 kwietnia 31 maja1 czerwca

9 wrzenia

20 padziernika

492

14-16 grudnia

Nowe procedury majce usprawni roczny przegld wysikw obronnych pastw czonkowskich i uatwi ustalanie wkadu poszczeglnych Sojusznikw zostay przyjte na sesji ministerialnej Rady Pnocnoatlantyckiej w Paryu.

1966
10 marca Prezydent de Gaulle poinformowa oficjalnie o zamiarze wycofania si Francji ze zintegrowanej struktury wojskowej NATO. Komitet Planowania Obrony (Defence Planning Committee) utworzy Komitet do spraw Obrony Nuklearnej (Nuclear Defence Affairs Committee) oraz Grup Planowania Nuklearnego (Nuclear Planning Group).

14 grudnia

1967
18 stycznia 31 marca 6-7 kwietnia 21 kwietnia 14 czerwca Otwarcie Akademii Obrony NATO w Rzymie. Oficjalne otwarcie SHAPE w Casteau pod Mons (Belgia). Pierwsze posiedzenie Grupy Planowania Nuklearnego odbyo si w Waszyngtonie. Wojskowy reim przej wadz w Grecji. Podczas spotkania w Luksemburgu Rada Pnocnoatlantycka przeanalizowaa sytuacj na Bliskim Wschodzie po Wojnie Szeciodniowej pomidzy Izraelem a pastwami arabskimi. Oficjalne otwarcie Kwatery Gwnej NATO w Brukseli. Komitet do spraw Obrony Nuklearnej omwi w Brukseli raport przygotowany przez Grup Planowania Nuklearnego, dotyczcy strategicznych si nuklearnych, rakiet antybalistycznych, taktycznego uycia broni jdrowej oraz uczestnictwa poszczeglnych pastw w sojuszniczym planowaniu nuklearnym. Rada Pnocnoatlantycka przyja Raport Harmela w sprawie przyszych zada Sojuszu. Komitet Planowania Obrony przyj now koncepcj strategiczn, tzw. elastycznego reagowania, i zaakceptowa ustanowienie Staych Si Morskich Atlantyk (STANAVFORLANT).
493

16 padziernika 12 grudnia

13-14 grudnia

1968
19 stycznia Projekt porozumienia w sprawie nierozprzestrzeniania broni jdrowej zosta uzgodniony przez USA i ZSRR podczas konferencji rozbrojeniowej w Genewie. Biece zagadnienia majce wpyw na dostpno drg dojazdowych do Berlina byy przedmiotem posiedzenia ministerialnego Rady Pnocnoatlantyckiej w Rejkiawiku. Rada wystosowaa deklaracj o wzajemnych i zrwnowaonych redukcjach si. Radzieckie, polskie, wschodnioniemieckie, bugarskie i wgierskie wojska dokonay inwazji na Czechosowacj. Albania wypowiedziaa Warszawskiego. Utworzenie EUROGRUP Rada Pnocnoatlantycka potpia radzieckie dziaania w Czechosowacji jako sprzeczne z Kart Narodw Zjednoczonych i wystosowaa ostrzeenie pod adresem Zwizku Radzieckiego. czonkostwo Ukadu

24-25 czerwca

20-21 sierpnia

12 wrzenia 13-14 listopada 15-16 listopada

1969
28 maja 8-10 grudnia Utworzenia Morskich Si Szybkiego Reagowania Obszar rdziemnomorski (NOVOCFORMED). Pierwsze posiedzenie Komitetu ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa (CCMS), ustanowionego przez Rad Pnocnoatlantyck 6 listopada na podstawie wniosku nowo wybranego prezydenta USA Richarda Nixona.

1970
5 marca 20 marca 16 kwietnia Wszed w ycie Ukad o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej (NPT), podpisany 1 lipca 1968 roku. Z Przyldka Kennedyego wystrzelono pierwszego satelit komunikacyjnego NATO. Rozpoczcie amerykasko-radzieckich negocjacji w sprawie ograniczenia zbroje strategicznych (SALT) w Wiedniu.

494

11 czerwca

Spotkanie ministerialne Komitetu Planowania Obrony powicone omwieniu rosncej obecnoci radzieckiej w rejonie Morza rdziemnego. Komitet pozytywnie przyj rozpoczcie funkcjonowania w tym rejonie sojuszniczych si szybkiego reagowania. Podczas spotka ministerialnych Rady i Komitetu Planowania Obrony, Stany Zjednoczone owiadczyy, e nie zamierzaj zmniejsza swej wojskowej obecnoci w Europie, chyba e byoby to czci wzajemnych redukcji midzy Wschodem i Zachodem. Komitet zaakceptowa raport: Obrona Sojuszu w latach 70. 10 pastw europejskich zaakceptoway Program Udoskonalenia Rozwiza Obronnych w Europie (European Defence Improvement Programme).

2-4 grudnia

1971
2 lutego Drugi satelita komunikacyjny NATO zosta wystrzelony z Przyldka Kennedyego. Holender Joseph Luns zastpi Manlio Brosio na stanowisku Sekretarza Generalnego NATO. Byy Sekretarz Generalny NATO Manlio Brosio zosta wyznaczony do przeprowadzenia rozmw sondaowych ze Zwizkiem Radzieckim i innymi zainteresowanymi pastwami w sprawie wzajemnej i zrwnowaonej redukcji si zbrojnych.

1 padziernika

5-6 padziernika

1972
26 maja W Moskwie podpisano tymczasowe porozumienie w sprawie ograniczenia zbroje strategicznych (SALT) oraz systemw obrony przeciwrakietowej (ABM). Podczas spotkania ministerialnego w Bonn, Rada Pnocnoatlantycka wyrazia zgod na rozpoczcie wielostronnych rozmw przygotowawczych do Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie. Pastwa uczestniczce w zintegrowanej strukturze wojskowej NATO zaproponoway podjcie na wielu szczeblach kontaktw sondaowych w sprawie wzajemnej i zrwnowaonej redukcji si zbrojnych (MBFR).
495

30-31 maja

3 czerwca

Czterostronne porozumienie wyjaniajce status prawny Berlina zostao podpisane przez ministrw spraw zagranicznych: Francji, USA, Wielkiej Brytanii i Zwizku Radzieckiego. Otwarcie rokowa SALT II w Genewie. Rozpoczcie w Helsinkach prowadzonych na wielu szczeblach wstpnych rozmw w sprawie KBWE. Ukad zasadniczy pomidzy NRD i RFN zosta podpisany w Berlinie Wschodnim.

21 listopada 22 listopada 21 grudnia

1973
1 stycznia 31 stycznia29 czerwca 11 maja 3-7 lipca 6-24 padziernika 30 padziernika Dania, Irlandia i Wielka Brytania przystpiy do EWG. W Wiedniu toczyy si wielostronne rozmowy sondaowe w sprawie MBFR. Rozpoczcie funkcjonowania Staych Si Morskich Strefa Kanau La Manche (STANAVFORCHAN). Rozpoczcie helsiskich obrad Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie. Wojna arabsko-izraelska Jom Kippur. W Wiedniu rozpoczy si negocjacje w sprawie wzajemnych i zrwnowaonych redukcji si zbrojnych (MBFR).

1974
25 kwietnia 26 czerwca Wojskowy zamach stanu w Portugalii. Szefowie pastw NATO zebrani w Brukseli podpisali Deklaracj w sprawie stosunkw atlantyckich, ktra zostaa przyjta i opublikowana przez Rad Pnocnoatlantyck 19 czerwca w Ottawie. Konstantinos Karamanlis zosta premierem Grecji po ustpieniu wadz wojskowych. Grecja wycofaa swe siy zbrojne ze zintegrowanej struktury wojskowej NATO. Podczas spotkania we Wadywostoku Prezydent USA Gerald Ford i I Sekretarz KPZR Leonid Breniew wyrazili

23 lipca 14 sierpnia 23-24 listopada

496

zgod na podjcie krokw na rzecz ograniczenia strategicznych zbroje nuklearnych USA i ZSRR.

1975
31 maja ELDO i ESRO poczyy si, tworzc Europejsk Agencj Kosmiczn (ESA). Jej pastwa czonkowskie to: Belgia, Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, RFN, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania i Wochy. Akt Kocowy KBWE (Akt Helsiski) zosta podpisany w Helsinkach przez szefw 35 pastw uczestniczcych w Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie. Podczas spotkania Grupy Planowania Nuklearnego w Hamburgu ministrowie obrony pastw NATO omawiali stale rosnce strategiczne moliwoci nuklearne Zwizku Radzieckiego oraz perspektywy stabilizacji poprzez rozmowy SALT. Utworzenia Niezalenej Europejskiej Grupy Programowania (Independent European Programme Group) z udziaem europejskich czonkw NATO, majcej stanowi orodek wsppracy badawczej, rozwojowej i produkcyjnej w dziedzinie wyposaenia obronnego. Na posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej w Oslo, ministrowie spraw zagranicznych pastw NATO dokonali przegldu stosunkw Wschd-Zachd i postpw w realizacji Aktu Kocowego KBWE oraz omwili perspektywy rokowa w sprawie wzajemnej i zrwnowaonej redukcji si konwecjonalnych (MBFR). Rada Pnocnoatlantycka odrzucia sugesti pastw Ukadu Warszawskiego, ktry wezwa j do wyrzeczenia si prawa do pierwszego uycia broni jdrowej (ataku) oraz wprowadzenia ogranicze w przyjmowaniu nowych czonkw Sojuszu. Rada Pnocnoatlantycka wezwaa wszystkie pastwa uczestniczce w procesie KBWE, aby zgodnie z Kart Narodw Zjednoczonych i Aktem Helsiskim wyrzeky si uycia lub groby uycia siy, z wykorzystaniem jakichkolwiek rodzajw broni.
497

31 lipca1 sierpnia

1976
21-22 stycznia

2 lutego

20-21 maja

9-10 grudnia

1977
10-11 maja W Londynie odbyo si posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem nowo wybranego prezydenta USA Jimmyego Cartera oraz innych szefw pastw i rzdw. Zainicjowano wieloletni program obronny. Konferencja przegldowa KBWE w Belgradzie. Utworzenie, w ramach Grupy Planowania Obronnego, Grupy Wysokiego Szczebla z zadaniem modernizacji si nuklearnych pola walki.

4 padziernika 12 padziernika

1978
30-31 maja 31 padziernika11 grudnia 18 listopada 5-6 grudnia Waszyngtoskie posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej na szczeblu szefw pastw i rzdw. W Montreux odbyo si spotkanie ekspertw KBWE w sprawie pokojowego rozwizywania sporw. Z przyldka Canaveral na Florydzie wystrzelono trzeciego satelit komunikacyjnego NATO. Zatwierdzenie Powietrznego Systemu Ostrzegania i Kontroli (AWACS).

1979
3 stycznia6 marca 11 kwietnia Spotkanie ekspertw KBWE powicone wsppracy rdziemnomorskiej w La Veletta. Utworzenie specjalnej grupy studyjnej do omwienia kontroli zbroje w zakresie systemw nuklearnych pola walki. (Grupa zakoczya dziaalno 11 grudnia 1979 roku.) Porozumienie SALT-II zostao podpisane w Wiedniu przez Prezydenta Jimmyego Cartera i Sekretarza Generalnego KPZR Leonida Breniewa. Porozumienie nie zostao ratyfikowane przez USA. Bojownicy islamscy zajli budynek ambasady USA w Teheranie i uwizili 53 zakadnikw. Nadzwyczajne spotkanie ministrw spraw zagranicznych i obrony w Brukseli. Postanowiono traktowa dwutorowo siy nuklearne teatru

18 czerwca

4 listopada 12 grudnia

498

europejskiego. Z jednej strony modernizowa je cznie z rozmieszczeniem systemw Cruise i Pershing II z drugiej podj dodatkowe kroki na , rzecz kontroli zbroje eliminujcej konieczno rozmieszczenia tych pociskw. 25-26 grudnia 29 grudnia Radziecka inwazja na Afganistan. Nadzwyczajne posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej po radzieckiej inwazji na Afganistan.

1980
24 stycznia Czonkowie NATO uczestniczcy w nadzwyczajnym posiedzeniu Rady w dniu 12 grudnia 1979 roku ustanowili Specjaln Grup Konsultacyjn (SCG) do spraw kontroli zbroje w tym nuklearnych si pola walki.

18 luty 3 marca Forum Wsppracy Naukowej KBWE w Hamburgu. 4 maja 31 sierpnia mier prezydenta Jugosawii Josipa Broz-Tito. Podpisanie Porozumie Gdaskich prowadzcych do utworzenia w Polsce oficjalnie uznanego niezalenego zwizku zawodowego Solidarno . W wyniku zamachu stanu przywdcy wojskowi przejli wadz w Turcji. Wybuch wojny iracko-iraskiej. Powrt greckich si zbrojnych do zintegrowanej struktury wojskowej NATO. Pocztek Konferencji Przegldowej KBWE w Madrycie. Ministrowie uczestniczcy w posiedzeniach Rady Pnocnoatlantyckiej oraz Komitetu Planowania Obrony wyrazili zaniepokojenie sytuacj w Polsce oraz przeduajc si radzieck okupacj Afganistanu.

12 wrzenia 22 wrzenia 20 padziernika 11 listopada 9-12 grudnia

1981
1 stycznia 23 lutego 6 padziernika Grecja zostaa dziesitym czonkiem EWG. Nieudana prba w Hiszpanii. wojskowego zamachu stanu

Prezydent Egiptu Anwar As-Sadat zosta zamordowany przez zamachowcw.

499

27 padziernika 18 listopada

Radziecki okrt podwodny osiad na mielinie na szwedzkich wodach terytorialnych. Prezydent Ronald Reagan ogosi nowe inicjatywy w dziedzinie kontroli zbroje, obejmujce negocjacje w sprawie si nuklearnych redniego zasigu (INF) oraz rozmowy w sprawie redukcji zbroje strategicznych (START). W Genewie rozpoczy si amerykasko-radzieckie negocjacje w sprawie si nuklearnych redniego zasigu (INF). Podpisanie protokou akcesyjnego zatwierdzajcego przystpieniu Hiszpanii do NATO. Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce.

30 listopada

10-11 grudnia 13 grudnia

1982
11 stycznia Szefowie dyplomacji pastw NATO zebrani na nadzwyczajnej sesji ministerialnej Rady Pnocnoatlantyckiej wydali deklaracj w sprawie wydarze w Polsce. Konflikt falklandzki. Hiszpania zostaa szesnastym czonkiem NATO. Spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej na szczeblu szefw pastw i rzdw w Bonn zakoczyo si wydaniem deklaracji zawierajcej sojuszniczy program dla pokoju w wolnoci . Rokowania w sprawie redukcji zbroje strategicznych rozpoczy si w Genewie (START).

2 kwietnia14 czerwca 30 maja 10 czerwca

30 czerwca

1983
23 marca Prezydent Reagan ogosi wszechstronny program badawczy, ktrego celem bya eliminacja zagroe stwarzanych przez strategiczne rakiety nuklearne. (Inicjatywa Obrony Strategicznej Strategic Defence Initiative). Zakoczenie stanu wojennego w Polsce. Nowe ustawodawstwo umacniao kontrol rzdu nad yciem publicznym kraju.

22 lipca

500

1 wrzenia

Poudniowokoreaski samolot pasaerski z 269 osobami na pokadzie zosta zestrzelony przez radzieck obron przeciwlotnicz u wybrzey Sachalinu. Zakoczenie w Madrycie. Konferencji Przegldowej KBWE

9 wrzenia 25 padziernika 25 padziernika11listopada

Wojskowa interwencja na Grenadzie dokonana przez USA i pastwa wschodnich Karaibw. W Helsinkach odbyo si spotkanie przygotowawcze do Sztokholmskiej Konferencji w sprawie Bezpieczestwa, rodkw Budowy Zaufania i Rozbrojenia w Europie (CDE). Decyzja z Montebello Ministrowie obrony . zgromadzeni na spotkaniu Grupy Planowania Nuklearnego NATO w Montebello (Kanada) ogosili wycofanie z Europy dalszych 1400 gowic nuklearnych. Liczba gowic wycofanych od 1979 r. zostaa w ten sposb zwikszona do 2400. Dostawa do Wielkiej Brytanii komponentw systemu Cruise (GLCM) rozpocza wprowadzanie do Europy natowskich si nuklearnych redniego zasigu (INF). Zwizek Radziecki zerwa toczce si w Genewie negocjacje w sprawie nuklearnych si redniego zasigu (INF).

27 padziernika

23 listopada

8 grudnia

Zamknicie genewskiej rundy amerykaskoradzieckich rokowa w sprawie redukcji zbroje strategicznych (START). Strona radziecka nie okrelia daty ich wznowienia. Rada Pnocnoatlantycka obradujca na sesji ministerialnej wydaa Deklaracj Brukselsk wyraajc wol wypracowania zrwnowaonych i konstruktywnych stosunkw ze Wschodem oraz wzywajc Zwizek Radziecki i pastwa Ukadu Warszawskiego do podjcia tej inicjatywy. W Turcji utworzono rzd cywilny. Byo to moliwe dziki przyjciu nowej konstytucji i przeprowadzeniu wyborw parlamentarnych.
501

8-9 grudnia

13 grudnia

1984
17 stycznia Konferencja w sprawie Bezpieczestwa, rodkw Budowy Zaufania i Rozbrojenia w Europie (CDE) rozpocza obrady w Sztokholmie. W Atenach odbyo si spotkanie ekspertw KBWE powicone pokojowemu rozwizywaniu sporw. Ministrowie spraw zagranicznych pastw NATO wydali w Waszyngtonie owiadczenie w sprawie stosunkw Wschd-Zachd. Szczyt w Londynie. Szefowie pastw i rzdw siedmiu najbardziej uprzemysowionych pastw wiata wydali deklaracj w sprawie stosunkw Wschd-Zachd oraz kontroli zbroje. W Paryu, ministrowie spraw zagranicznych siedmiu pastw Unii Zachodnioeuropejskiej zdecydowali o ponownym uaktywnieniu UZE. Brytyjczyk Lord Carrington zastpi Josepha Lunsa na stanowisku Sekretarza Generalnego NATO. W Wenecji odbyo si seminarium KBWE w sprawie wsppracy gospodarczej, naukowej i kulturalnej. Ministrowie spraw zagranicznych i obrony UZE opublikowali Deklaracj Rzymsk obwieszczajc decyzj o zacienieniu wsppracy wewntrz tej organizacji. Duczyk Per Markussen otrzyma od Sekretarza Generalnego NATO Nagrod Atlantyck za jego wieloletni wkad w realizacj celw Sojuszu. Markussen by pierwszym laureatem tej nagrody.

21 marca30 kwietnia 31 maja

7-9 czerwca

12 czerwca

25 czerwca 16-26 padziernika 26-27 padziernika

7 grudnia

1985
11 marca 12 marca Michai Gorbaczow zosta Sekretarzem Generalnym KPZR po mierci Konstantina Czernienki. Stany Zjednoczone i Zwizek Radziecki rozpoczy w Genewie nowe rokowania rozbrojeniowe obejmujce kwesti wojen gwiezdnych , strategicznych si nuklearnych i si nuklearnych redniego zasigu.

502

26 kwietnia

Traktat o Przyjani, Wsppracy i Wzajemnej Pomocy z 1955 r., ustanawiajcy Ukad Warszawski, zosta przeduony na kolejne 20 lat przez wszystkich siedmiu przywdcw pastw czonkowskich. Spotkanie ekspertw KBWE w Ottawie powicone prawom czowieka. Forum Kulturalne KBWE w Budapeszcie. Profesor van der Beugel z Holandii zosta drugim laureatem Nagrody Atlantyckiej za wybitne zasugi dla NATO. Obradujcy na Szczycie Genewskim Prezydent USA Ronald Reagan i Sekretarz Generalny KPZR Michai Gorbaczow osignli porozumienie w sprawie zasad pidziesicioprocentowej redukcji strategicznych si nuklearnych oraz tymczasowego porozumienia INF . Na nadzwyczajnym spotkaniu Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem szefw pastw i rzdw, prezydent Reagan zoy sprawozdanie ze swego genewskiego spotkania z Gorbaczowem.

7 maja17 czerwca 15 padziernika25 listopada 12 listopada

19-21 listopada

21 listopada

1986
1 stycznia 12 marca Hiszpania i Portugalia przystpiy do EWG. W referendum ogoszonym przez premiera Felipe Gonzaleza Hiszpanie opowiedzieli si za dalszym czonkostwem ich kraju w NATO, bez udziau w zintegrowanej strukturze wojskowej Sojuszu. W odpowiedzi na przypisywane Libii ataki terrorystyczne, Stany Zjednoczone zaatakoway cele w Trypolisie i Benghazi. Spotkanie ekspertw KBWE midzyludzkich w Bernie. ds. stosunkw

15 kwietnia

15 kwietnia26 maja 26 kwietnia 29-30 maja

Awaria w elektrowni atomowej w Czarnobylu. Ministrowie spraw zagranicznych, zebrani na posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej w Halifax (Kanada), zaapelowali do Zwizku Radzieckiego
503

o przyczenie si do nowych miaych przedsiwzi na rzecz promowania pokoju, bezpieczestwa i konstruktywnego dialogu. Utworzono rwnie Grup Wysokiego Szczebla w sprawie Kontroli Zbroje Konwencjonalnych (High Level Task Force on Conventional Arms Control). 22 wrzenia Zakoczenie Sztokholmskiej Konferencji w sprawie rodkw Budowy Bezpieczestwa i Zaufania oraz Rozbrojenia w Europie (CDE). Dokument kocowy (datowany na 19 wrzenia) przedstawia obowizkowe rodki w zakresie notyfikacji, obserwacji oraz inspekcji na miejscu. Dziaania te maj by prowadzone podczas manewrw wojskowych pastw-sygnatariuszy. W trakcie nadzwyczajnej sesji Rady Pnocnoatlantyckiej w Brukseli, na szczeblu ministrw spraw zagranicznych i obrony, sekretarz stanu USA George Schultz poinformowa Rad o niepowodzeniu amerykaskoradzieckiego spotkania na szczycie w Rejkiaviku, w dniach 11-13 padziernika. Ministerialne spotkanie Grupy Planowania Nuklearnego w Gleneagles w Szkocji. Ministrowie obrony pastw NATO wyrazili poparcie dla programu kontroli zbroje prezydent Reagana. W Wiedniu rozpocza Przegldowa KBWE. si trzecia Konferencja

13 padziernika

21-22 padziernika

4 listopada

24 listopada

Profesor Karl Kaiser z Niemiec zosta trzecim laureatem Nagrody Atlantyckiej za zasugi dla Sojuszu. Ministrowie spraw zagranicznych pastw NATO wydali Deklaracj Brukselsk w sprawie kontroli zbroje konwencjonalnych, wzywajc do negocjacji w sprawie rwnowagi konwencjonalnych si zbrojnych w celu usunicia nierwnoci istniejcych w tym zakresie od Atlantyku po Ural i stworzenia rwnowagi konwencjonalnej na niszych poziomach liczbowych. Deklaracja zawieraa take apel o dalsz budow zaufania i bezpieczestwa.

11 grudnia

504

1987
26 stycznia Hiszpania wznowia negocjacje ze swymi partnerami w Sojuszu w celu okrelania przeszej roli hiszpaskich si zbrojnych w NATO. W Wiedniu rozpoczy si rozmowy pomidzy NATO i Ukadem Warszawskim w sprawie mandatu do rokowa na temat konwencjonalnych si zbrojnych w Europie od Atlantyku do Uralu. Po nadzwyczajnym spotkaniu Sekretarz Generalny NATO zaofiarowa swe usugi rozjemcze sporu grecko-tureckiego na Morzu Rady Pnocnej, Lord Carrington, w celu rozwizania Egejskim.

17 lutego

27 marca

4 czerwca

Parlament RFN formalnie popar propozycj wzywajc do wyeliminowania rakiet redniego (INF) oraz krtkiego (SRINF) zasigu w Europie. Rzd kanadyjski powiadomi o decyzji przeniesienia zobowiza w kwestii wzmocnienia obrony Europy z rejonu Pnoc do Centrum. Kanclerz RFN Helmut Kohl zaproponowa utworzenie poczonej francusko-niemieckiej brygady, jako pierwszego elementu przyszych, wsplnych europejskich jednostek bojowych. W nawizaniu do amerykasko-radzieckiego Ukadu INF, przywdca radziecki Michai Gorbaczow poinformowa o gotowoci ZSRR do eliminacji wszystkich rodzajw broni nuklearnej redniego zasigu, w tym pociskw rozmieszczonych w 1987 roku na obszarze azjatyckiej czci Zwizku Radzieckiego. Negocjatorzy radzieccy przedoyli w Genewie propozycj akceptujc zasad podwjnej opcji zerowej to znaczy eliminujc w wymiarze globalnym , amerykaskie i radzieckie pociski redniego zasigu (LRINF i SRINF) bazowane na ldzie. Na spotkaniu w Hadze eksperci UZE rozwaali podjcie wsplnej akcji w Zatoce Perskiej w celu zapewnienia swobody eglugi i transportu ropy naftowej w tym regionie.
505

5 czerwca

19 czerwca

22 lipca

23 lipca

20 sierpnia

28-30 sierpnia

Amerykascy inspektorzy byli obecni podczas manewrw wojskowych w okolicach Miska. Bya to pierwsza tego rodzaju inspekcja dokonana zgodnie z postanowieniami Dokumentu Sztokholmskiego z wrzenia 1986 roku. Inspektorzy radzieccy byli obecni podczas manewrw wojskowych NATO w Turcji. Bya to pierwsza tego rodzaju inspekcja dokonana na terytorium pastw czonkowskiego Sojuszu zgodnie z postanowieniami Dokumentu Sztokholmskiego z wrzenia 1986 roku. Platforma Haska w sprawie Europejskich Interesw Bezpieczestwa zostaa przyjta przez ministrw spraw zagranicznych i obrony siedmiu pastw UZE. Belg Pierre Harmel, autor Raportu Harmela z 1967 roku, otrzyma Nagrod Atlantyck za zasugi dla NATO. Ronald Reagan i Michai Gorbaczow rozpoczli 3-dniowe spotkanie w Waszyngtonie od podpisania Ukadu INF eliminujcego wszystkie pociski redniego , zasigu bazowane na ldzie. USA i ZSRR osigny porozumienie w sprawie rodkw umoliwiajcych wzajemne monitorowanie eksplozji jdrowych na swych poligonach testowych. Na zakoczenie trzydniowego waszyngtoskiego szczytu, Reagan i Gorbaczow zobowizali si do znacznych redukcji zbroje strategicznych oraz do zlecenia negocjatorom w Genewie przygotowania porozumienia zgodnego z Ukadem ABM z 1972 roku. Rada Pnocnoatlantycka obchodzia 20. rocznic Raportu Harmela. Sekretarz Stanu USA oraz ministrowie spraw zagranicznych: Belgii, Holandii, RFN, Woch i Wielkiej Brytanii podpisali dwustronne ukady w sprawie wprowadzenia w ycie Ukadu INF i przewidzianych w nim procedur inspekcyjnych i weryfikacyjnych.

5-7 padziernika

7 padziernika

25 listopada

8 grudnia

9 grudnia

10 grudnia

11 grudnia

1988
22 stycznia Rzdy Francji i RFN utworzyy poczon Rad Bezpieczestwa. Podpisano take porozumienie

506

w sprawie utworzenia francusko-niemieckiej brygady ldowej. 2-3 marca Podczas spotkania na szczycie Rady Pnocnoatlantyckiej zostaa wyraona jedno Sojuszu oraz potwierdzone wsplne cele i zasady, a take trwao polityki NATO. W owiadczeniu o kontroli zbroje konwencjonalnych Rada wezwaa do postpu w negocjacjach w sprawie usuwania braku rwnowagi w konwencjonalnych siach zbrojnych. Pocztek wycofywania z Afganistanu. wojsk radzieckich

15 maja 26-27 maja

Ministrowie obrony pastw NATO zlecili Wykonawczej Grupie Roboczej dokonanie analizy rl, wystpujcych zagroe i obszarw odpowiedzialnoci pastw czonkowskich w kontekcie ich stara o utrzymanie wiarygodnoci i skutecznoci bezpieczestwa zbiorowego i obrony. Podczas piciodniowego Szczytu Moskiewskiego prezydent Reagan i sekretarz Gorbaczow wymienili dokumenty zawierajce postanowienia wykonawcze do ratyfikowanego ostatnio Traktatu INF z grudnia 1987 r. oraz podpisali szereg porozumie dwustronnych midzy innymi w sprawie prb jdrowych. W czasie pierwszego, odbywanego w Madrycie spotkania ministerialnego Rady Pnocnoatlantyckiej, ministrowie spraw zagranicznych dokonali przegldu postpw w stosunkach Wschd-Zachd osignitych podczas Szczytu Moskiewskiego i z zadowoleniem przyjli rozwj hiszpaskiego wkadu do wsplnej obrony. Komunikat o utworzeniu Poczonych Si Zbrojnych NATO w celu wzmocnienia obrony pnocnej Norwegii w okresie napi i konfliktw. Siy te miay zastpi brygad kanadyjsk przeniesion zgodnie z planami rzdu w Ottawie do regionu Centrum. Odbywajce si w Moskwie XIX Plenum KPZR uruchomio program polityczny, konstytucyjnych i prawnych reform w ZSRR.
507

31 maja

9-10 czerwca

24 czerwca

28 czerwca1 lipca

1 lipca

Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner, byy minister obrony RFN, zastpi Lorda Carringtona na stanowisku Sekretarza Generalnego NATO. Zawieszenie broni w wojnie iracko-iraskiej, weszo w ycie zgodnie z Rezolucj nr 598 Rady Bezpieczestwa ONZ. Portugalia i Hiszpania podpisay ukad o przystpieniu do Unii Zachodnioeuropejskiej. Paul Nitze, doradca prezydenta Reagana do spraw kontroli zbroje, otrzyma Nagrod Atlantyck za rok 1988. Podczas wystpienia na forum Zgromadzenia Oglnego ONZ Michai Gorbaczow zapowiedzia jednostronn redukcj radzieckich si konwencjonalnych. Potne trzsienie ziemi w Armenii zniszczyo kilka miast i spowodowao bardzo wiele ofiar miertelnych.

20 sierpnia

14 listopada

5 grudnia

7 grudnia

8 grudnia

Ministrowie spraw zagranicznych pastw NATO z zadowoleniem powitali radzieck redukcj si konwencjonalnych i opublikowali owiadczenie zawierajce propozycje Sojuszu na zbliajce si negocjacje na temat broni konwencjonalnej i rodkw budowy zaufania.

1989
7-11 stycznia W Paryu odbya si Konferencja w sprawie broni chemicznej, w ktrej uczestniczyli przedstawiciele 149 pastw. Michai Gorbaczow poda dalsze szczegy, zapowiedzianej 7 grudnia w ONZ, redukcji radzieckich si konwencjonalnych. Wedug Gorbaczowa, wydatki na obron miay si zmniejszy o 14,2 %, a na produkcj zbrojenia i sprztu wojskowego o 19,5 %. Zakoczenie w Wiedniu Konferencji Przegldowej KBWE. Przyjto Dokument Kocowy zawierajcy upowanienie do dalszych negocjacji w sprawie redukcji konwencjonalnych si zbrojnych w Europie (CFE) oraz rodkw budowy zaufania (CSBM).

18 stycznia

19 stycznia

508

23-27 stycznia

Rzdy Bugarii, Czechosowacji, NRD, Polski i Wgier ogosiy zamiar redukcji swoich si zbrojnych i budetw obronnych. Pastwa NATO przyjy wiadomo z zadowoleniem, jako wkad w usuwanie asymetrii ukadu si konwencjonalnych w Europie. Spotkanie koczce negocjacje wiedeskie w sprawie MBFR. Komitet Centralny Wgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej zatwierdzi stopniowe i cige przechodzenie do systemu wielopartyjnego. Zgodnie z planem przedstawionym przez Gorbaczowa, Zwizek Radziecki zakoczy wycofywanie swych oddziaw z Afganistanu. Ministrowie spraw zagranicznych pastw KBWE rozpoczli w Wiedniu nowe rokowania w sprawie konwencjonalnych si zbrojnych w Europie (CFE). Uczestniczyy w nich 23 pastwa NATO i Ukadu Warszawskiego. Odbyy si take negocjacje w sprawie rodkw budowy zaufania, z udziaem wszystkich 35 pastw KBWE. W ZSRR odbyy si pierwsze wybory do Rady Najwyszej, w ktrej do jednego mandatu wystawiono wicej ni jednego kandydata. Przyniosy one porak wielu oficjalnych kandydatw KPZR. Z okazji 40. rocznicy podpisania Traktatu Pnocnoatlantyckiego odbya si specjalna sesja Rady Pnocnoatlantyckiej oraz zorganizowano inne uroczystoci w Kwaterze Gwnej NATO i w stolicach pastw czonkowskich. Porozumienia podpisane w Warszawie przez negocjatorw rzdu i opozycji na temat reform politycznych w Polsce obejmoway postanowienia o przeprowadzeniu wolnych wyborw i ponownej legalizacji zwizku zawodowego Solidarno . Forum Informacyjne KBWE w Londynie. Prezydent George Bush zaproponowa zawarcie Traktatu o Otwartych Przestworzach w celu zwikszenia zaufania
509

2 lutego 11 lutego

15 lutego

6 marca

26 marca

4 kwietnia

5 kwietnia

18 kwietnia23 maja 12 maja

i jawnoci w odniesieniu do dziaa wojskowych. Propozycja przewidywaa wzajemne otwarcie przestrzeni powietrznej oraz zgod uczestnikw porozumienia na przeloty nad wasnym terytorium jednostek powietrznych innych pastw-stron Traktatu. 29-30 maja Brukselskie spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem szefw pastw i rzdw. Prezydent Bush ogosi nowe wane inicjatywy w sprawie redukcji si konwencjonalnych w Europie. Przyjto rwnie wszechstronn koncepcj kontroli zbroje i rozbrojenia oraz opublikowano deklaracj kocow. Pierwsze spotkanie Konferencji ds. Ludzkiego Wymiaru KBWE w Paryu. Podczas wizyty w RFN prezydent Bush zaproponowa wspieranie wolnych wyborw i pluralizmu w Europie Wschodniej oraz obalenie Muru Berliskiego. Przywdcy chiscy uyli si zbrojnych do tumienia masowych pokojowych demonstracji prowadzonych przez studentw na rzecz demokracji. Interwencja spowodowaa wiele ofiar miertelnych, niepokoje w innych miastach Chin, liczne aresztowania, czystki i amanie praw czowieka. W Polsce odbyy si wolne wybory do Senatu i czciowo wolne do Sejmu, zakoczone wielkim sukcesem Solidarnoci . Spotkanie ministerialne Komitetu Planowania Obrony powicone analizie wpywu zachodnich propozycji w sprawie redukcji si konwencjonalnych w Europie na planowanie obronne. W Budapeszcie odbyy si ponowne uroczystoci pogrzebowe Imre Nagya, przywdcy powstania wgierskiego z 1956 roku, ktry zosta stracony przez powieszenie w 1958 roku. Ponowne otwarcie rozmw o redukcji zbroje strategicznych START w Genewie. mier wieloletniego ministra spraw zagranicznych i byego przewodniczcego Rady Najwyszej ZSRR Andrieja Gromyki.

30 maja3 czerwca 31 maja

3-4 czerwca

4 i 18 czerwca

8-9 czerwca

16 czerwca

19 czerwca 2 lipca

510

9 sierpnia

Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO w sprawie mniejszoci tureckiej w Bugarii. W imieniu pastw sprzymierzonych wezwa on rzd w Sofii do pozytywnej odpowiedzi na apele o wypenianie zobowiza wynikajcych z uczestnictwa Bugarii w procesie KBWE. Tadeusz Mazowiecki zosta premierem pierwszego od 40 lat niekomunistycznego rzdu w Polsce. Rzdzca do tej pory Polsk Zjednoczona Partia Robotnicza zatrzymaa cztery teki ministerialne. Wgry otworzyy granic zachodni, umoliwiajc uchodcom z NRD wyjazd na Zachd. Po zawarciu przez Bonn porozumienia z rzdem w Berlinie zezwalajcego na wyjazd 6390 obywateli NRD przybywajcych w ambasadach pastw zachodnich w Pradze (co dokonao si 1 padziernika), okoo 20 tysicy emigrantw z NRD zgromadzio si w ambasadach RFN w Pradze i Warszawie. Michai Gorbaczow wezwa do przeprowadzenie reform w NRD. Okazj do tego by udzia Gorbaczowa w odbywajcej si w Berlinie Wschodnim paradzie z okazji czterdziestolecia NRD. Spotkanie KBWE na temat ochrony rodowiska odbyo si w Sofii. Erich Honecker, ktry od 1971 roku sprawowa funkcj Sekretarza Generalnego Socjalistycznej Partii Jednoci Niemiec, zosta zastpiony przez Egona Krenza. W tym czasie obywatele NRD demonstrowali na rzecz reform politycznych, a due grupy uchodcw nadal opuszczay NRD przez Prag i Budapeszt. Nowa konstytucja przyjta 18 padziernika przez parlament wgierski ustanowia Republik Wgier jako wolne, demokratyczne, niepodlege pastwo prawa i otworzya drog do wielopartyjnych wyborw, ktre odbyy si w 1990 roku. Dymisja rzdu NRD wymuszona przez masowe wiece protestacyjne w wielu miastach, podczas ktrych domagano si wolnych wyborw i zniesienia monopolu wadzy komunistw. Powodem dymisji byy
511

24 sierpnia

10 wrzenia 3 padziernika

6-7 padziernika

16 padziernika 18 padziernika

23 padziernika

7 listopada

take wewntrzpartyjne apele o przeprowadzenie powanych zmian na najwyszym szczeblu. Decyzja ta doprowadzia nastpnego dnia do wsplnej dymisji Biura Politycznego. 9-10 listopada Otwarcie przejcia w murze berliskim. W atmosferze niepewnoci i kryzysu wadzy w Berlinie Wschodnim, berliczycy z obu czci miasta obalili mur, by witowa rozpoczcie procesu zjednoczenia. W obliczu oglnokrajowych demonstracji i da reform politycznych, wadze NRD zniosy ograniczenia dotyczce podry na Zachd i otworzyy nowe przejcia graniczne. Todor iwkow, przywdca Bugarskiej Partii Komunistycznej od 1954 roku, zosta usunity ze wszystkich stanowisk. Po jego odejciu przyprowadzono gbokie zmiany w kierownictwie partii. Parlament wschodnioniemiecki wybra Hansa Modrowa na stanowisko premiera rzdu NRD. Portugalia i Hiszpania podpisay traktaty akcesyjne z UZE. 17 listopada Rozproszenie si demonstracji studentw w Pradze wyzwolio masowe protesty antyrzdowe. Utworzone zostao Forum Obywatelskie, ktremu przewodzi Wacaw Havel. Masowe demonstracje w Lipsku bdce wyrazem powszechnej woli zjednoczenia Niemiec. Dymisja kierownictwa Komunistycznej Partii Czechosowacji. Nowy Sekretarz Generalny KPCz, Karel Ubranek rozpocz rozmowy z Forum Obywatelskim. Dymisja nowo powoanego Biura Politycznego i Komitetu Centralnego NRD, w atmosferze ujawniania bdw w rzdzeniu i korupcji przywdcw komunistycznych. Podczas szczytu NATO w Brukseli prezydent Bush poinformowa partnerw o wynikach spotkania z Gorbaczowem na Malcie w dniach 2-3 grudnia.

10 listopada

14 listopada

20 listopada 24 listopada

3 grudnia

4 grudnia

512

Podczas moskiewskiego spotkania przywdcw pastw Ukadu Warszawskiego ogoszono wsplne owiadczenie potpiajce inwazj na Czechosowacj w 1968 roku i tzw. doktryn Breniewa mwic o ograniczonej suwerennoci. 7 grudnia Dymisja prezydenta Gustava Husaka i powoanie rzdu koalicyjnego w Czechosowacji. Nagrod Atlantyck za rok 1989 otrzyma Sir Michael Howard, prezes i wspzaoyciel Midzynarodowego Instytutu Studiw Strategicznych (IISS). 11 grudnia Masowe demonstracje w Bugarii doprowadziy do zapowiedzi przeprowadzenia wolnych wyborw i odrzucenia kierowniczej roli partii komunistycznej. Spotkanie ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej w Brukseli. Ministrowie spraw zagranicznych dokonali analizy coraz szybciej narastajcych przemian w Europie rodkowej i Wschodniej. Radziecki minister spraw zagranicznych Eduard Szewardnadze odwiedzi Kwater Gwn NATO, gdzie odby rozmowy z Sekretarzem Generalnym NATO Manfredem Woernerem i staymi przedstawicielami pastw czonkowskich. Bya to pierwsza taka wizyta ministra rzdu z Europy rodkowej lub Wschodniej. Wojsko i policja otworzyy ogie do tysicy uczestnikw antyrzdowej demonstracji w Timisoarze w Rumunii. Upadek rzdu Ceausescu w Rumunii. Nicolae Ceausescu i jego ona Elena zostali aresztowani przez wojsko, a 25 grudnia przeprowadzono ich egzekucj. Wadz w kraju obj Front Ocalenia Narodowego kierowany przez Iona Iliescu, ktry zapowiedzia rozpisanie wolnych wyborw. Polski parlament znis zapis o kierowniczej roli partii komunistycznej i przywrci dawn nazw pastwa: Rzeczpospolita Polska. Wacaw Havel Czechosowacji. zosta wybrany na prezydenta
513

14-15 grudnia

19 grudnia

20 grudnia

22 grudnia

29 grudnia

1990
15 stycznia Rzd bugarski znis trwajcy przez 44 lata monopol partii komunistycznej na wadz w pastwie. Nastpnego dnia rozpoczy si rozmowy z opozycj na temat zmian politycznych w pastwie. Seminarium KBWE powicone doktrynom wojskowym w Wiedniu, z udziaem 35 pastw. W bezprecedensowym przemwieniu wygoszonym podczas plenum KC KPZR Michai Gorbaczow przedstawi gwne aspekty swego programu reform, w tym odrzucenie kierowniczej roli partii komunistycznej oraz wprowadzenie pluralizmu politycznego. Szefowie dyplomacji pastw NATO i Ukadu Warszawskiego oraz obserwatorzy z innych pastw uczestniczcych w procesie KBWE spotkali si w Ottawie na konferencji o otwartych przestworzach . Przy okazji konferencji w Ottawie ministrowie spaw zagranicznych Francji, USA, Wielkiej Brytanii, Zwizku Radzieckiego i obu pastw niemieckich zdecydowali o podjciu negocjacji w formule 2 + 4 na temat zewntrznych aspektw zjednoczenia Niemiec. Ministrowie spraw zagranicznych z NATO i Ukadu Warszawskiego zgodzili si rwnie podj kroki, ktre miay umoliwi podpisanie Traktatu CFE w 1990 r. Minister spraw zagranicznych Czechosowacji Jii Dienstbier zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO, gdzie prowadzi rozmowy z Sekretarzem Generalnym Manfredem Woernerem. Na posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem kanclerza Helmuta Kohla podjto konsultacje w sprawie stosunku rzdu RFN do rozwoju wydarze w Niemczech i zwizanej z tym problematyki bezpieczestwa. Parlament Litwy proklamowa deklaracj niepodlegoci i wystpienie ze Zwizku Radzieckiego. Zebrani w Pradze ministrowie spraw zagranicznych pastw Ukadu Warszawskiego poparli ide dalszego

16 stycznia5 lutego 6 lutego

12-14 lutego

13 lutego

3 marca

8 marca

11 marca 17 marca

514

funkcjonowania Warszawskiego. 18 marca

zarwno

NATO

jak

Ukadu

W pierwszych od 40 lat wolnych wyborach parlamentarnych obywatele NRD przyznali przytaczajce zwycistwo konserwatywnej koalicji Sojusz na rzecz Niemiec co stanowio istotny krok na , drodze do zjednoczenia. Konferencja KBWE w Bonn w sprawie wsppracy gospodarczej w Europie. Minister spraw zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej Krzysztof Skubiszewski odwiedzi Kwater Gwn NATO, gdzie przeprowadzi rozmowy z Manfredem Woernerem i staymi przedstawicielami pastw czonkowskich w Radzie. Rzd czechosowacki zarzdzi demonta instalacji granicznych wzdu granic z Austri i RFN. Hiszpania i Portugalia formalnie wstpiy do UZE, po zakoczeniu procedury ratyfikacyjnej traktatw akcesyjnych. Wybory parlamentarne na Wgrzech przyniosy zdecydowane zwycistwo centroprawicowemu ugrupowaniu o nazwie: Wgierskie Forum Demokratyczne. Koalicyjny rzd NRD opowiedzia si za zjednoczeniem z RFN na mocy Artykuu 23 konstytucji RFN oraz za czonkostwem zjednoczonych Niemiec w Sojuszu Pnocnoatlantyckim. Prezydent Bush odwoa programy modernizacji stanowisk artylerii jdrowej w Europie i rakiet nuklearnych krtkiego zasigu LANCE. Zaapelowa, by niedugo po podpisaniu Traktatu CFE rozpocz amerykasko-radzieckie negocjacje w sprawie pociskw jdrowych krtkiego zasigu. Parlament otwy ogosi niepodlego tej byej republiki batyckiej. Parlament Estonii zmieni nazw pastwa i konstytucj oraz przywrci przedwojenn flag i hymn pastwowy.
515

19 marca11 kwietnia 21 marca

26 marca 27 marca

7 kwietnia

12 kwietnia

3 maja

4 maja 8 maja

9-10 maja

Ministrowie obrony pastw NATO zebrani na posiedzeniu Grupy Planowania Nuklearnego w Kananaskis (Kanada) omwili skutki zmian zachodzcych w Europie dla polityki bezpieczestwa Sojuszu. W wyniku wyborw parlamentarnych w Rumunii byy czonek komunistycznych rzdw, Ion Iliescu zosta wybrany na prezydenta, pomimo oskare o nieprawidowoci w przebiegu wyborw. Front Ocalenia Narodowego zdoby wikszo gosw w parlamencie. Ministrowie obrony pastw NATO podczas posiedzenia Komitetu Planowania Obrony ocenili skutki zmian zachodzcych w Europie dla polityki bezpieczestwa Sojuszu i rozpoczli rewizj strategii wojskowej NATO. Premier rzdu wgierskiego, Josef Antall oznajmi o zamiarze wycofania si Wgier z Ukadu Warszawskiego po odbyciu negocjacji.

20 maja

22-23 maja

30 maja

W trzeciej rundzie wyborw Borys Jelcyn zosta wybrany na prezydenta Rosji. Amerykasko-radziecki szczyt w Waszyngtonie. Ministrowie spraw zagranicznych 35 pastw uczestniczcych w drugiej Konferencji Kopenhaskiej w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE, przyznali Albanii status obserwatora. Spotkanie ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej w Turnberry (Szkocja). Ministrowie spraw zagranicznych pastw NATO ogosili Posanie z Turnberry w ktrym wyrazili wol wykorzystania , szans stwarzanych przez zmiany zachodzce w Europie i wycignli do przyjani i wsppracy do Zwizku Radzieckiego i wszystkich pozostaych pastw europejskich. Wybory parlamentarne w Czechosowacji przyniosy Forum Obywatelskiemu i partiom wsppracujcym wikszo w Zgromadzeniu Federalnym.

30 maja-2 czerwca 5 czerwca

7-8 czerwca

8 czerwca

516

10 i 17 czerwca 18 czerwca

Wybory parlamentarne w Bugarii zakoczyy si zwycistwem Bugarskiej Partii Socjalistycznej. NATO poinformowao o przyznaniu 70 stypendiw badawczych na rok akademicki 1990/91. Po raz pierwszy 55 stypendiw na badania instytucji demokratycznych przyznano obywatelom zarwno pastw NATO jak i Europy rodkowej i Wschodniej. Na Konferencji w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE w Kopenhadze, ministrowie spraw zagranicznych pastw Europy Wschodniej (z wyjtkiem Albanii, ktra przystpia do procesu KBWE w czerwcu 1991 roku) zobowizali si do przestrzegania wielopartyjnej demokracji parlamentarnej i rzdw prawa. Minister spraw zagranicznych Wgier, Geza Jeszensky zosta przyjty w Kwaterze Gwnej NATO przez Sekretarza Generalnego Manfreda Woernera. Ustanowienie unii monetarnej pomidzy RFN i NRD. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyj w Kwaterze Gwnej NATO ministra spraw zagranicznych Japonii Taro Nakayam. Zebrani w Londynie szefowie pastw i rzdw NATO opublikowali Deklaracj Londysk na temat przeksztacenia Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. Deklaracja zawieraa propozycj rozwoju wsppracy z pastwami Europy rodkowej i Wschodniej w szerokim spektrum dziaa politycznych i wojskowych. Wsppraca miaa obejmowa regularne kontakty dyplomatyczne pomidzy tymi pastwami a NATO. Kwater Gwn NATO odwiedzi minister spraw zagranicznych NRD Markus Meckel. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Moskw na zaproszenie ministra spraw zagranicznych Szewardnadze w celu odbycia rozmw z przywdcami radzieckimi na temat Deklaracji Londyskiej. Kanclerz Kohl i prezydent Gorbaczow porozumieli si w sprawie dziaa umoliwiajcych Niemcom odzyskanie penej suwerennoci i wykorzystanie prawa do zachowania penego czonkostwa w NATO.
517

28 czerwca

29 czerwca

2 lipca

6 lipca

10 lipca 13-17 lipca

16 lipca

17 lipca 18 lipca 2 sierpnia

Zakoczenie paryskiej konferencji 2 + 4 w sprawie zjednoczenia Niemiec. Premier Wgier Josef Antall odwiedzi Kwater Gwn NATO. Wojska irackie zajy Kuwejt w wyniku sporu pomidzy tymi dwoma pastwami o prawa do eksploatacji z ropy naftowej w Zatoce Perskiej. Rada Bezpieczestwa ONZ jednogonie uchwalia szerokie sankcje wobec Iraku, dajc wycofania wojsk irackich z okupowanego terytorium Kuwejtu. Rada Bezpieczestwa ONZ stwierdzia bezprawno deklaracji Iraku o przeprowadzonej de facto aneksji Kuwejtu. Nadzwyczajne spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej na szczeblu ministrw spraw zagranicznych powicone konsultacjom i wymianie informacji o sytuacji w Zatoce Perskiej. Wschodnioniemieckie Zgromadzenie Prawodawcze przegosowao zjednoczenie NRD i RFN, ustalajc dat zjednoczenia na 3 padziernika 1990 roku i wyrazio zgod na przeprowadzenie wyborw w zjednoczonym pastwie 2 grudnia 1990 roku. Dziewi pastw czonkowskich UZE ustalio wytyczne koordynowania operacji morskich w rejonie Zatoki Perskiej w celu zaostrzenia midzynarodowego embarga naoonego na Irak. Pastwa UZE i inne kraje wysay w ten rejon jednostki wojskowe. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Czecho-Sowack Republik Federacyjn, gdzie spotka si z prezydentem, premierem i przewodniczcym parlamentu. Na forum Rady Pnocnoatlantyckiej trway konsultacje w sprawie rozwoju wydarze politycznych, gospodarczych i wojskowych w Zatoce Perskiej. Celem konsultacji byo zharmonizowanie polityki pastw sprzymierzonych i zobowizanie ich do dziaania na rzecz wdraania rezolucji ONZ dotyczcej kryzysu w Zatoce Perskiej.

6 sierpnia

8 sierpnia

10 sierpnia

22 sierpnia

4 wrzenia

5-8 wrzenia

7 wrzenia

518

10 wrzenia

Sekretarz Stanu USA James Baker poinformowa Rad Pnocnoatlantyck obradujc na sesji ministerialnej o wynikach amerykasko-radzieckiego spotkania na szczycie w sprawie kryzysu w Zatoce Perskiej. W owiadczeniu wydanym przy okazji podpisania w Moskwie Traktatu 2 + 4 Sojusz przyj , z zadowoleniem to historyczne porozumienie otwierajce drog do zjednoczenia Niemiec i przywrcenia im penej suwerennoci. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Polsk. W przemwieniu wygoszonym w Sejmie zwrci uwag na historyczn szans stworzenia trwaego porzdku pokojowego i dobrobytu w Europie, opartych na przyjani i wsppracy. Pastwa NATO rozpoczy konsultacje w ramach Specjalnej Grupy Konsultacyjnej, powicone przyszym negocjacjom w sprawie broni jdrowej krtkiego zasigu, do ktrych wezwano w Deklaracji Londyskiej. W owiadczeniu potpiajcym wtargnicie onierzy irackich do rezydencji przedstawicielstw pastw NATO w Kuwejcie, Sojusz wezwa Irak do uwolnienia osb aresztowanych przy tej okazji i powstrzymania dalszych aktw przemocy.

12 wrzenia

13-15 wrzenia

14 wrzenia

24 wrzenia19 padziernika 1-2 padziernika

W Palma de Mallorca odbyo si spotkanie KBWE w sprawie regionu rdziemnomorskiego. Nowojorska konferencja ministrw spraw zagranicznych KBWE potpia irack agresj na Kuwejt. W dniu zjednoczenia Niemiec, Rada Pnocnoatlantycka na specjalnym posiedzeniu powitaa zjednoczone pastwo jako penoprawnego czonka Sojuszu. Michai Gorbaczow zosta laureatem Pokojowej Nagrody Nobla. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyj w Kwaterze Gwnej NATO premiera Rumunii Petre Romana.
519

3 padziernika

15 padziernika 23 padziernika

25-26 padziernika

Pierwszy zastpca ministra obrony i szef sztabu generalnego ZSRR genera M. A. Moisejew odwiedzi Kwater Gwn NATO. Minister obrony Wgier dr Lajos Fur odwiedzi Kwater Gwn NATO. Minister spraw zagranicznych Bugarii Luben Gocev zosta przyjty w Kwaterze Gwnej NATO przez Sekretarza Generalnego Manfreda Woernera. Negocjatorzy KBWE przyjli Dokument Wiedeski w sprawie rodkw Budowy Zaufania (CBSM). W ramach spotkania KBWE na szczycie w pastwa NATO i Ukadu Warszawskiego Traktat o Konwencjonalnych Siach w Europie (CFE) i ogosiy wspln o nieagresji. Paryu, 22 podpisay Zbrojnych deklaracj

26 padziernika 15 listopada

17 listopada 19 listopada

21 listopada

Podczas paryskiego spotkania szefw pastw i rzdw KBWE ogoszono Parysk Kart Nowej Europy i zatwierdzono przyjcie Dokumentu Wiedeskiego w sprawie CBSM. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner zoy wizyt na Wgrzech. Zgromadzenie Pnocnoatlantyckie przyznao na londyskiej sesji status obserwatora parlamentarzystom z Bugarii, Czecho-Sowacji, Polski, Wgier i Zwizku Radzieckiego. W Brukseli odbyo si ministerialne spotkanie Komitetu Planowania Obrony i Grupy Planowania Nuklearnego. Ministrowie obrony poparli Rezolucj ONZ nr 678 dajc wycofania wojsk irackich z Kuwejtu do stycznia 1991 roku. Omwili take postp w tworzeniu nowej koncepcji strategicznej NATO oraz inne dziaania podejmowane w celu przystosowania si NATO do nowych warunkw strategicznych w Europie. Lech Wasa zosta wybrany na prezydenta RP . Po 45 latach dyktatury monopartyjnej albaska partia komunistyczna ogosia legalizacj opozycyjnych partii politycznych.

22-25 listopada 26-28 listopada

6-7 grudnia

9 grudnia 11 grudnia

520

13 grudnia 15 grudnia

Rumuski sekretarz obrony genera Vasile Ionel odwiedzi Kwater Gwn NATO Podczas szczytu rzymskiego przywdcy Wsplnoty Europejskiej dokonali otwarcia Midzyrzdowych Konferencji w sprawie Unii Ekonomicznej i Monetarnej oraz Unii Politycznej. Podczas spotkania Rady Pnocnoatlantyckiej w Brukseli ministrowie spraw zagranicznych pastw NATO omwili postpy osignite od lipcowego szczytu w realizacji zaoe Deklaracji Londyskiej oraz wydali owiadczenie na temat kryzysu w Zatoce Perskiej. Skadajc dymisj ze stanowiska ministra spraw zagranicznych ZSRR, Eduard Szewardnadze ostrzeg przed grob odnowienia dyktatury w Zwizku Radzieckim.

17-18 grudnia

20 grudnia

1991
2 stycznia Sojusz rozmieci jednostki latajce Si Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (AMF) do poudniowo-wschodniej Turcji, w celu wypeniania zada operacyjnych. Oddziay radzieckie zostay rozmieszczone wok Wilna z zadaniem przeprowadzenia przymusowego poboru do wojska. Podczas spotkania z szefem dyplomacji amerykaskiej w Genewie, minister spraw zagranicznych Iraku ponownie odmwi wycofania wojsk irackich z Kuwejtu. NATO wydao owiadczenie wzywajce Zwizek Radziecki do powstrzymania si od stosowania siy i prb zastraszenia wobec pastw batyckich. Eksperci KBWE zaproponowali ustanowienie mechanizmu rozwizywania sporw. Okazj do tego byo spotkanie w La Valetta powicone pokojowemu rozwizywaniu sporw. Siy koalicji rozpoczy ataki powietrzne na Irak po wyganiciu ultimatum ONZ w sprawie wycofania wojsk irackich z Kuwejtu, zgodnie z rezolucj Rady Bezpieczestwa.
521

8 stycznia

9 stycznia

11 stycznia

15 stycznia 8 lutego

17 stycznia

9 lutego

85 procent obywateli Litwy uczestniczcych w referendum wypowiedziao si za deniem do niepodlegoci. Sekretarz Generalny UZE Wim van Eekelen zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO i rozmawia z Sekretarzem Generalnym Manfredem Woernerem w ramach staych konsultacji odnonie do Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony. Omawiano rwnie wspprac NATO i UZE. Jedenastogodzinny radziecki plan pokojowy, ktrego celem byo zaegnanie wybuchu wojny w Zatoce Perskiej nie spenia da koalicji antyirackiej dotyczcych bezwarunkowego wycofania irackich si zbrojnych z Kuwejtu. Siy koalicji antyirackiej rozpoczy ofensyw ldow w Kuwejcie. Przedstawiciele szeciu pastw czonkowskich Ukadu Warszawskiego spotkali si w Budapeszcie, aby ogosi rozwizanie struktur wojskowych Ukadu. Rozwizaniu ulegy: Doradczy Komitet Polityczny, Zjednoczone Dowdztwo Si Zbrojnych oraz Rady: Wojskowa, Naukowa i Techniczna. Minister spraw zagranicznych Czecho-Sowacji Jii Dienstbier zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Siy koalicyjne wyzwoliy Kuwejt. Prezydent Bush zawiesi operacje wojskowe koalicji antyirackiej. Irak przyj bezwarunkowo wszystkie 12 rezolucji ONZ w sprawie wycofania wojsk irackich z Kuwejtu. Prawie 77 % obywateli Estonii i 73 % obywateli otwy opowiedziao si w referendach za niepodlegoci tych pastw. Rada Najwysza Zwizku Radzieckiego ratyfikowaa traktat zezwalajcy na zjednoczenie Niemiec, kadc formalnie kres zawartym po II wojnie wiatowej, czterostronnym porozumieniom w kwestii niemieckiej. Siy Szybkiej Dyslokacji Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (AMF) zostay wycofane z Turcji po zakoczeniu wojny w Zatoce Perskiej.

18 lutego

19 lutego

24 lutego 25 lutego

27 lutego 28 lutego

3 marca

4 marca

5 marca

522

13-26 marca

Zakoczenie wycofywania z Europy si nuklearnych redniego zasigu w zwizku z postanowieniami Ukadu INF . Prezydent Czecho-Sowacji Wacaw Havel zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO, gdzie wygosi przemwienie na posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej. Formalne rozwizanie struktur wojskowych Ukadu Warszawskiego. Rozpoczcie dziaalnoci Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR), utworzonego w celu wspierania demokracji i gospodarki rynkowej w Europie Wschodniej i Zwizku Radzieckim. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, genera Vigleik Eide zoy wizyt w Czecho-Sowacji. W Pradze odbya si konferencja powicona przyszoci bezpieczestwa europejskiego, sponsorowana wsplnie przez ministra spraw zagranicznych Czecho-Sowacji i Sekretarza Generalnego NATO. Doroczna Nagroda Atlantycka zostaa przyznana pomiertnie woskiemu senatorowi Giovanniemu Malagodi. Premier Bugarii Dimitar Popow i minister obrony genera Mutafczew zoyli wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Minister obrony Jugosawii poinformowa, i jego kraj znajduje si w stanie wojny domowej. Zgodnie z Ukadem INF Zwizek Radziecki zlikwidowa , pozostae rakiety SS-20. Izba Reprezentantw Kongresu USA wezwaa do redukcji amerykaskich si zbrojnych w Europie z 250 tysicy do 100 tysicy onierzy do 1995 roku. Rada Najwysza Zwizku Radzieckiego wydaa ustaw liberalizujc przepisy emigracyjne i regulacje dotyczce podry zagranicznych obywateli ZSSR.
523

21 marca

31 marca 15 kwietnia

23-24 kwietnia 25-26 kwietnia

29 kwietnia

30 kwietnia

7 maja 12 maja 21 maja

23 maja 28-29 maja

Minister obrony narodowej RP Piotr Koodziejczyk zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Spotkania ministerialne Komitetu Planowania Obrony NATO i Grupy Planowania Nuklearnego. Ministrowie uzgodnili midzy innymi now struktur si zbrojnych Sojuszu. W Krakowie odbyo si Sympozjum KBWE na temat Dziedzictwa Kulturowego. Przedstawiciele USA i ZSRR poinformowali o rozwizaniu utrzymujcych si do tej pory rozbienociach w kwestii Traktatu CFE. Zebrani w Kopenhadze ministrowie spraw zagranicznych NATO wydali owiadczenie w sprawie partnerstwa z pastwami Europy rodkowej i Wschodniej, podstawowych funkcji NATO w dziedzinie bezpieczestwa w nowej Europie oraz rozwizywania problemw zwizanych z Traktatem CFE. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner zoy oficjaln wizyt w Bugarii. Albania zostaa 35 pastwem czonkowskim KBWE. Berliskie posiedzenie Rady KBWE. Ministrowie spraw zagranicznych przyjli, na wniosek 13 pastw, procedur zezwalajc na zwoywanie spotka wyszych urzdnikw w trybie przyspieszonym. Zatwierdzili rwnie Raport z La Valetty w sprawie pokojowego rozwizywania sporw. Parlament niemiecki podj decyzj ponownego ustanowienia stolicy pastwa w Berlinie. Parlamenty Chorwacji i niepodlego tych pastw. Rozwizanie RWPG. Formalne rozwizanie Ukadu Warszawskiego zgodnie z protokoem wzywajcym do przejcia do struktur oglnoeuropejskich . Sowenii ogosiy

28 maja 7 czerwca 1 czerwca

6-7 czerwca

12-14 czerwca 19 czerwca 19-20 czerwca

20 czerwca 25 czerwca 28 czerwca 1 lipca

524

1-19 lipca 3 lipca 4-5 lipca 30 lipca 30-31 lipca

W Genewie odbyo si spotkanie ekspertw KBWE powicone problemowi mniejszoci narodowych. Prezydent RP Lech Wasa zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Rumuni. Prezydent Rosji Borys Jelcyn podpisa traktat uznajcy niepodlego Litwy. Prezydenci USA i Zwizku Radzieckiego ogosili dwudniowy Szczyt Moskiewski pocztkiem nowej ery w stosunkach dwustronnych i podpisali ukad START o redukcji strategicznej broni nuklearnej. W wyniku zamachu stanu prezydent Gorbaczow zosta usunity z urzdu i zastpiony przez Komitet Stanu Wyjtkowego. Zebrana na nadzwyczajnym posiedzeniu Rada NATO ostrzega Zwizek Radziecki przed powanymi konsekwencjami w razie odstpienie od reform. Zawieszono programy zachodniej pomocy dla Zwizku Radzieckiego. Prezydent Rosji Borys Jelcyn wezwa do strajku generalnego. Oddziay pancerne, lojalne wobec wadz Rosji, zajy pozycje wok gmachu rosyjskiego parlamentu, wywieszajc flagi rosyjskie. Obradujca na szczeblu ministrw Rada Pnocnoatlantycka dokonaa przegldu sytuacji politycznej w Zwizku Radzieckim, wydaa owiadczenie potpiajce sprzeczne z konstytucj pozbawienie wadzy prezydenta Gorbaczowa oraz wezwaa do przywrcenia demokratycznych reform w pastwie. Po nieudanej prbie zamachu stanu i aresztowaniu jego przywdcw Gorbaczow powrci do Moskwy. Zachodni przywdcy pozytywnie ocenili zachowanie prezydenta Jelcyna w czasie zamachu stanu. Przywrcono pomoc zachodni dla Rosji. Rumuski premier Adrian Nastase zoy wizyt w siedzibie NATO.

19 sierpnia

21 sierpnia

25 sierpnia

Zwizek Radziecki poinformowa o masowych czystkach w najwyszym dowdztwie si zbrojnych. Prezydent Gorbaczow zaproponowa rozwizanie partii
525

komunistycznej i zrezygnowa Sekretarza Generalnego. 26 sierpnia

ze

stanowiska

Gorbaczow da do zrozumienia, e nie mona si duej opiera daniom uzyskania niepodlegoci przez pastwa batyckie. Pastwa Wsplnoty Europejskiej zgodziy si na ustanowienie stosunkw dyplomatycznych z trzema pastwami batyckimi. Prezydent Gorbaczow mianowa byego ambasadora w Czechosowacji Borysa Pankina na stanowisko ministra spraw zagranicznych. Ponadto Gorbaczow rozwiza oddziay KGB i nakaza ledztwo w sprawie dziaa tej agendy. Rada Najwysza Zwizku Radzieckiego zawiesia dziaalno KPZR. Rada Najwysza Zwizku Radzieckiego przekazaa swe gwne uprawnienia poszczeglnym republikom, a nastpnie si rozwizaa.

28 sierpnia

29 sierpnia

5 wrzenia

10wrzenia 4 padziernika W Moskwie odbya si trzecia Konferencja w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE. Estonia, Litwa i otwa doczyy do procesu KBWE. Estonia, Litwa i otwa zostay przyjte do ONZ. Prezydent Bush ogosi znaczn redukcj amerykaskiej broni nuklearnej i wezwa Zwizek Radziecki do uczynienia podobnego kroku. Redukcje oznaczay midzy innymi zniszczenie naziemnych pociskw taktycznych oraz demonta pociskw Cruise rozmieszczonych na okrtach wojennych, w tym odziach podwodnych. Podczas spotkanie w Krakowie prezydenci CzechoSowacji, Polski i Wgier wyrazili wol swych pastw uczestniczenia w dziaaniach NATO. Prezydent Gorbaczow ogosi plan demontau radzieckich pociskw nuklearnych krtkiego zasigu oraz usunicia caej taktycznej broni jdrowej z okrtw podwodnych, okrtw nawodnych oraz lotnictwa morskiego bazowanego na ldzie.
526

17 wrzenia 27 wrzenia

6 padziernika

17 padziernika

Podczas spotkania w Taorminie we Woszech ministrowie obrony pastw NATO ogosili redukcj o okoo 80 % zapasw substrategicznej broni jdrowej bdcej w posiadaniu NATO w Europie. Wiceminister spraw zagranicznych ZSRR Dieriabin odwiedzi Kwater Gwn NATO. W Kwaterze Gwnej NATO z udziaem przedstawicieli pastw NATO oraz Europy rodkowej i Wschodniej odbyo si seminarium powicone cywilnowojskowej koordynacji ruchu lotniczego Premier Wgier Josef Antall odwiedzi Kwater Gwn NATO. W Madrycie pod wsplnym przewodnictwem USA i Zwizku Radzieckiego rozpocza si pierwsza konferencja w sprawie pokoju na Bliskim Wschodzie. W Oslo odbyo si seminarium ekspertw KBWE powicone instytucjom demokratycznym. Podczas spotkania Rady Pnocnoatlantyckiej zebrani w Rzymie szefowie pastw i rzdw ogosili now Koncepcj Strategiczn NATO oraz Deklaracj Rzymsk w sprawie pokoju i wsppracy. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyj w Kwaterze Gwnej NATO ministra spraw zagranicznych RP Krzysztofa Skubiszewskiego. Minister spraw zagranicznych Estonii Lennart Meri zosta przyjty w Kwaterze Gwnej NATO. Minister spraw zagranicznych Bugarii Stojan Ganew odwiedzi Kwater Gwn NATO.

21 padziernika

24-25 padziernika

28 padziernika

30 padziernika

4-15 listopada

7-8 listopada

11 listopada

13 listopada

14 listopada

Prezydent Bugarii eliu elew odwiedzi Kwater Gwn NATO. Minister obrony Rumunii genera Nicolae Spiroiu odwiedzi Kwater Gwn NATO. W referendum na Ukrainie 90 % gosujcych opowiedziao si za niezalenoci od Zwizku Radzieckiego.
527

25 listopada

1 grudnia

8 grudnia

Wsplnota Niepodlegych Pastw zostaa proklamowana w Misku przez przedstawicieli byych republik radzieckich: Biaorusi, Rosji i Ukrainy w miejsce Zwizku Radzieckiego. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Maastricht szefowie pastw i rzdw Wsplnoty Europejskiej przyjli Traktat o Unii Ekonomicznej i Monetarnej oraz Traktat o Unii Politycznej. Podczas posiedzenia UZE w Maastricht pastwa Unii Europejskiej zostay zaproszone do przyjcia czonkostwa lub statusu obserwatora w UZE. Pozostaym europejskim czonkom NATO zaoferowano status czonka stowarzyszonego z UZE.

9-10 grudnia

12-13 grudnia

Spotkanie ministerialnego Komitetu Planowania Obrony. Ministrowie dokonali przegldu gwnych zmian w strukturze si zbrojnych Sojuszu zaproponowanych w nowej Koncepcji Strategicznej. Zmiany obejmoway midzy innymi znaczc redukcj wyposaenia i liczebnoci si. Pierwszy zastpca premiera Rosji Giennadij Burbulis odwiedzi Kwater Gwn NATO, gdzie rozmawia z Manfredem Woernerem o sytuacji w byym Zwizku Radzieckim po proklamowaniu Wsplnoty Niepodlegych Pastw przez Biaoru, Rosj i Ukrain. Podczas prowadzonych w Moskwie rozmw prezydenci Gorbaczow i Jelcyn zgodzili si, e przeksztacenie Zwizku Radzieckiego w WNP nastpi z kocem grudnia 1991 roku. Ministrowie spraw zagranicznych uczestniczcy w brukselskim posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej potpili akty przemocy w Jugosawii oraz sprecyzowali inicjatywy podjte na listopadowym spotkaniu na szczycie (m.in. w sprawie pomocy humanitarnej dla Zwizku Radzieckiego). Inauguracyjne spotkanie Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC) z udziaem ministrw spraw zagranicznych i przedstawicieli 16 czonkw NATO oraz 9 pastw z Europy rodkowej i Wschodniej. Tego

13 grudnia

17 grudnia

19 grudnia

20 grudnia

528

samego dnia wydarzenia w Moskwie pooyy faktyczny kres istnieniu Zwizku Radzieckiego. 21 grudnia Porozumienie o powoaniu w miejsce ZSRR Wsplnoty Niepodlegych Pastw (WNP) zostao podpisane podczas spotkania w Ama-Acie przez przedstawicieli 11 republik byego Zwizku Radzieckiego. Gorbaczow ustpi ze stanowiska prezydenta Zwizku Radzieckiego i podpisa dekret o zrzeczeniu si funkcji naczelnego dowdcy si zbrojnych ZSRR.

25 grudnia

1992
1 stycznia Egipcjanin Boutros Boutros-Ghali zosta wybrany na Sekretarza Generalnego ONZ, zastpujc na tym stanowisku Peruwiaczyka Javiera Pereza de Cuellara. NATO uczestniczyo w ustaleniach dotyczcych przetransportowania drog powietrzn pomocy humanitarnej dla Moskwy i Petersburga dostarczonej przez rzdy Kanady i RFN. W Pradze odbyo si spotkanie wyszych urzdnikw KBWE. Na pierwszym nieformalnym spotkaniu Grupy Wysokiego Szczebla stworzonej przez Rad Pnocnoatlantyck do przeprowadzenia dyskusji na temat ratyfikacji i wdraania Traktatu CFE, osignito porozumienie co do etapowego wprowadzania w ycie postanowie Traktatu. W Waszyngtonie odbya si zorganizowaa przez USA midzynarodowa konferencja w sprawie koordynacji pomocy midzynarodowej dla byego Zwizku Radzieckiego z udziaem Manfreda Woernera i przedstawicieli innych organizacji midzynarodowych oraz reprezentantw 47 pastw. W raporcie o stanie pastwa prezydent Bush zaproponowa nowe inicjatywy w dziedzinie kontroli zbroje i rozbrojenia. Prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn uczestniczy w pierwszym spotkaniu na szczycie 15 pastw czonkowskich Rady Bezpieczestwa.
529

7-8 stycznia

8-10 stycznia 10 stycznia

22-23 stycznia

28 stycznia

30 stycznia

30-31 stycznia

Praskie spotkanie Rady Ministrw Spraw Zagranicznych KBWE uznao Federacj Rosyjsk za prawnego sukcesora Zwizku Radzieckiego i przejo w swe szeregi 10 pastw byego ZSRR. Premier Azerbejdanu Gasanov odwiedzi Kwater Gwn NATO. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Rumuni i otworzy w Bukareszcie nowe Centrum Euroatlantyckie. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Ukrain. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Rosj. Rzd kanadyjski poinformowa Sojusz o anulowaniu planw utrzymania w Europie po 1994 roku 1100 swoich onierzy, potwierdzajc jednoczenie zamiar wypeniania innych zobowiza wobec NATO i jego zintegrowanej struktury wojskowej. Rada Pnocnoatlantycka w owiadczeniu na temat Jugosawii zaapelowaa do wszystkich stron konfliktu o przestrzeganie porozumie w sprawie zawieszenia broni, w celu umoliwienia wprowadzenia si pokojowych ONZ.

19 lutego 21 lutego

22-23 lutego 24-25 lutego 26 lutego

5-6 marca

Ministrowie spraw zagranicznych Danii, Estonii, Finlandii, Litwy, otwy, Norwegii, Polski, RFN, Rosji i Szwecji podczas spotkania w Kopenhadze poinformowali o utworzeniu Rady Pastw Morza Batyckiego. Nadzwyczajne spotkanie Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC). Ministrowie spraw zagranicznych i przedstawiciele pastw NACC opublikowali Plan Prac dla Dialogu, Partnerstwa i Wsppracy (NACC Work Plan). Prezydent Woch Francesco Cossiga odwiedzi Kwater Gwn NATO. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner podczas wizyty w Polsce otworzy Seminarium na temat bezpieczestwa w Europie Centralnej.

10 marca

11 marca 11-12 marca

530

13-16 maca

Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi Estoni, Litw i otw, na zaproszenie rzdw tych pastw. W Helsinkach otwarto czwart Konferencj Przegldow KBWE. Chorwacja, Gruzja i Sowenia przystpiy do KBWE. Podpisanie Traktatu o Otwartych Przestworzach zezwalajcego, na zasadzie wzajemnoci, na przeloty obcych samolotw nad wasnym terytorium. Misja ekspertw sponsorowana przez Medyczn Grup Robocz waszyngtoskiej konferencji w sprawie pomocy dla Wsplnoty Niepodlegych Pastw odwiedzia 10 miast w celu dokonania oceny potrzeb medycznych. Eksperci podrowali samolotem natowskim typu Boeing 707.

24 marca

1 kwietnia

Ministrowie obrony pastw NATO spotkali si z szefami resortw obrony pastw partnerskich i okrelili zakres dalszej wsppracy w kwestiach dotyczcych obronnoci. Kolokwium Ekonomiczne NATO powicone midzynarodowym stosunkom gospodarczym pastw Europy rodkowej i Wschodniej. Pierwsze posiedzenie Komitetu Wojskowego NATO obradujcego w sesji wsppracy z szefami obrony i szefami sztabw generalnych pastw w Europie rodkowej i Wschodniej. NOVOCFORMED zostay zastpione prze Stae Siy Morskie Morze rdziemne (STANAVFORMED). Japoski minister obrony Sohei Miyashita odwiedzi Kwater Gwn NATO. W Kwaterze Gwnej NATO rosyjski Sekretarz Stanu Giennadij Burbulis spotka si z penicym obowizki Sekretarza Generalnego NATO Amedeo de Franchisem. Ministrowie spraw zagranicznych Estonii, Litwy i otwy zoyli wizyt w Kwaterze Gwnej NATO.
531

8-10 kwietnia

10 kwietnia

30 kwietnia

4 maja

7 maja

11 maja

11-12 maja

Seminarium Komitetu do spraw Koordynacji Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (CEAC) z udziaem przedstawicieli pastw partnerskich, powicone cywilno-wojskowej koordynacji zarzdzania i organizacji ruchu powietrznego. W Taszkiencie na pitym szczycie pastw WNP przywdcy pastw czonkowskich podpisali porozumienie o rozoeniu praw i obowizkw wynikajcych z Traktatu CFE pomidzy siebie (8 byych republik radzieckich). Seminarium NATO w sprawie konwersji przemysu zbrojeniowego z udziaem pastw partnerskich. W Kwaterze Gwnej NATO odbyo si pierwsze formalne spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej z Rad UZE. Na spotkaniach ministerialnych Grupy Planowania Nuklearnego i Komitetu Planowania Obrony omawiano kwestie pomocy NATO dla przedsiwzi pokojowych KBWE. W Oslo ministrowie spraw zagranicznych pastw NATO ogosili gotowo do warunkowego i rozpatrywanego indywidualnie wspierania operacji pokojowych KBWE. Wydali take owiadczenie o kryzysach w byej Jugosawii i w Grskim Karabachu. Ministrowie spraw zagranicznych i przedstawiciele pastw uczestniczcych w NACC spotkali si w Oslo w celu omwienia spraw dotyczcych konfliktw regionalnych i innych waniejszych kwestii zwizanych z bezpieczestwem. Albania i Gruzja zostay czonkami NCC, a Finlandia uczestniczya w obradach jako obserwator. W dokumencie przyjtym na zakoczenie specjalnej konferencji w Oslo sformuowano zobowizania w ramach Traktatu CFE dla 8 pastw byego ZSRR w odniesieniu do obszaru stosowania traktatu. Seminarium z udziaem pastw partnerskich na temat Traktau CFE zorganizowane przez Komitet koordynujcy ds. Weryfikacji NATO

15 maja

20-22 maja 21 maja

26-27 maja

4 czerwca

5 czerwca

11-12 czerwca

532

16 czerwca

Prezydenci Bush i Jelcyn osignli porozumienie w sprawie redukcji gowic nuklearnych w balistycznych rakietach strategicznych, ktre dalece przekroczyo limity ukadu START. Ministrowie spraw zagranicznych i obrony pastw UZE, zebrani w Petersbergu koo Bonn, wydali deklaracj okrelajc kierunki rozwoju tej organizacji. W Kwaterze Gwnej NATO odbyo si seminarium na temat polityki obronnej i zarzdzania, w ktrym uczestniczyli urzdnicy wysokiego szczebla z 30 pastw NATO i partnerskich. USA powiadomiy sojusznikw o zakoczeniu wycofywania z Europy przechowywanych na ldzie amerykaskich pociskw artylerii jdrowej oraz gowic pociskw LANCE i jdrowych bomb gbinowych, a take caej taktycznej broni nuklearnej rozmieszczonej na okrtach podwodnych i nawodnych. Kroki te byy zgodne z inicjatyw zgoszon 27 wrzenia 1991 roku. Parlament Kazachstanu ratyfikowa START.

19 czerwca

1-3 lipca

2 lipca

8 lipca 10 lipca

Prezydent Ukrainy Leonid Krawczuk odwiedzi Kwater Gwn NATO. Na zakoczenie Helsiskiej Konferencji Przegldowej KBWE na najwyszym szczeblu, przywdcy 51 pastw przyjli dokument pod nazw Wyzwania czasu przemian zawierajcy midzy innymi poparcie NATO , i innych organizacji midzynarodowych dla dziaa pokojowych KBWE. Podpisano Akt Kocowy negocjacji w sprawie stanw osobowych konwencjonalnych si zbrojnych w Europie (CFE-1A). Rada Pnocnoatlantycka obradujca w Helsinkach na szczeblu ministerialnym wyrazia zgod na operacj morsk NATO w rejonie Adriatyku prowadzon we wsppracy i w koordynacji z operacj UZE. Celem operacji byo monitorowanie przestrzegania sankcji naoonych na Serbi i Czarnogr zgodnie z rezolucjami Rady Bezpieczestwa ONZ nr 713 i 757.
533

16 lipca

Przedstawiciele pastw czonkowskich UZE spotkali si w Rzymie z przedstawicielami Danii, Grecji, Islandii, Irlandii, Norwegii i Turcji, w celu omwienia kwestii zwizanych z rozszerzeniem tej organizacji. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner zoy oficjaln wizyt na Wgrzech. Prowizoryczne wejcie w ycie Traktatu CFE podpisanego 19 listopada 1990 roku. Dziki temu moliwe stao si stosowanie procedur weryfikacyjnych. Konferencja londyska w sprawie Jugosawii. Porozumienie w sprawie koordynacji powietrznej pomidzy Hiszpani a NATO. obrony

16-18 lipca 17 lipca

26-28 sierpnia 28 sierpnia 2 wrzenia

Rada Pnocnoatlantycka wyrazia zgod na przyjcie rozwiza umoliwiajcych wykorzystanie zasobw Sojuszu do wsparcia wysikw pokojowych ONZ, KBWE i Wsplnoty Europejskiej w byej Jugosawii, wczajc w to rodki ochrony dostaw pomocy humanitarnej i monitorowanie cikiego uzbrojenia. Woski samolot z pomoc humanitarn dla Boni i Hercegowiny zosta zestrzelony na zachd do Sarajewa. Minister spraw zagranicznych Czecho-Sowacji Jozef Morawczik odwiedzi Kwater Gwn NATO. ONZ rozpocza monitorowanie cikiego uzbrojenia w Boni i Hercegowinie. NATO wyrazio gotowo wsparcia tego przedsiwzicia. W Wiedniu odbyo si inauguracyjne posiedzenie Forum Wsppracy w dziedzinie Bezpieczestwa KBWE, stworzonego na szczycie w Helsinkach w lipcu 1992 roku. Zgromadzenie Oglne ONZ wykluczyo Serbi i Czarnogr ze swego grona i zdecydowao, e Belgrad musi zoy wniosek o przyjcie do Organizacji Narodw Zjednoczonych.

3 wrzenia

8 wrzenia 12-13 wrzenia

22 wrzenia

23 wrzenia

Prezydent Litwy Vytautas Landsbergis zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO.

534

29 wrzenia

Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner przyj w Kwaterze Gwnej NATO ministra spraw zagranicznych Szwecji Margareth af Ugglas, a take ministra spraw zagranicznych Argentyny Guido di Tella. Senat USA ratyfikowa ukad START redukujcy o 1/3 amerykaskie i rosyjskie siy nuklearne. Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) Genera John Shalikashvili zainaugurowa w Bielefeld (RFN) nowy Korpus Szybkiego Reagowania (ARRC) Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa. Premier RP Hanna Suchocka zoya wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Staa Rada UZE spotkaa si na szczeblu ambasadorw z przedstawicielami omiu pastw Europy rodkowej i Wschodniej. Rada Pnocnoatlantycka zezwolia na uycie si Powietrznego Systemu Ostrzegania i Kontroli NATO (AWACS) w celu monitorowania zakazu lotw w Boni i w Hercegowinie.

1 padziernika 2 padziernika

7 padziernika 14 padziernika

20-21 padziernika

Ministrowie obrony NATO obradujcy w ramach Grupy Planowania Nuklearnego (NPG) w Gleneagles (Szkocja) omwili skutki zaangaowania Sojuszu w operacje pokojowe dla wsplnego planowania obronnego NATO. Przyjto rwnie nowe polityczne wskazania odnonie do zmniejszenia zalenoci od broni nuklearnej. Prezydent Finlandii Mauno Koivisto spotka si w Brukseli z Sekretarzem Generalnym NATO Manfredem Woernerem. Bugarski Klub Atlantycki, jako pierwszy w pastwach partnerskich, otrzyma status obserwatora w Stowarzyszeniu Pnocnoatlantyckim. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner zoy wizyty na Biaorusi oraz w Kazachstanie i Kirgistanie. Gubernator Bill Clinton (kandydat Partii Demokratycznej) zwyciy w wyborach prezydenckich w USA.
535

28 padziernika

30 padziernika

1-5 listopada 3 listopada

6 listopada

NATO dostarczyo Siom Ochronnym NZ w Boni i Hercegowinie kwater operacyjn, w tym 100osobowy sztab, wyposaenie i pocztkow pomoc finansow. Traktat CFE wszed w ycie po ratyfikacji przez 29 sygnatariuszy. SACEUR Genera John Shalikashvili odwiedzi Ukrain i spotka si z prezydentem Leonidem Krawczukiem. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner po raz pierwszy zosta zaproszony na spotkanie ministerialne UZE w Rzymie. Grecja otrzymaa propozycj zostania dziesitym czonkiem UZE; Danii i Irlandii przyznano status obserwatorw, a Islandia, Norwegia i Turcja stay si czonkami stowarzyszonymi. Siy morskie NATO i UZE operujce na Adriatyku rozpoczy egzekwowanie midzynarodowych sankcji, rozszerzajc dotychczasowy zakres monitoringu. Prezydent Estonii Lennart Meri odwiedzi Kwater Gwn NATO. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner odwiedzi jednostki rosyjskie stacjonujce na terytorium byej NRD. Ministrowie obrony europejskich pastw NATO rozwizali Niezalen Europejsk Grup Planowania (IEPG) i przekazali jej funkcje Unii Zachodnioeuropejskiej. Ministrowie obrony zebrani na posiedzeniu Komitetu Planowania Obrony owiadczyli, i wsparcie udzielone operacjom pokojowym ONZ i KBWE powinno by zaliczone do zada Si Sojuszniczych i Kwatery Gwnej NATO. Sojusz upamitni 25. rocznic opublikowania tzw. Raportu Harmela. Sekretarz Generalny ONZ Boutros Boutros-Ghali zwrci si z prob o dostp do planw awaryjnych NATO dotyczcych moliwych dziaa wojskowych w byej Jugosawii takich jak: narzucenie stref zakazu

9 listopada 16 listopada

20 listopada

22 listopada

25 listopada 27 listopada

4 grudnia

11 grudnia

14 grudnia 15 grudnia

536

lotw w Boni i Hercegowinie, stworzenie azylw bezpieczestwa dla ludnoci cywilnej w Boni i wypracowanie metod zapobiegania rozszerzeniu si konfliktu na obszar byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii*. 16 grudnia Prezydent Albanii Sali Berisha spotka si z Sekretarzem Generalnym NATO Manfredem Woernerem w Kwaterze Gwnej NATO. Szefowie dyplomacji zebrani na ministerialnej sesji Rady. Pnocnoatlantyckiej poinformowali o gotowoci wsparcia dalszych akcji ONZ w byej Jugosawii i zgodzili si na rozszerzenie midzysojuszniczej koordynacji w dziedzinie operacji pokojowych, a take na opracowanie praktycznych sposobw zwikszenia wkadu Sojuszu w tej dziedzinie. Ministrowie spraw zagranicznych i przedstawiciele NACC wyrazili zgod na wymian dowiadcze i knowhow w dziedzinie prowadzenia operacji pokojowych i dziaa pokrewnych oraz ogosili Plan Prac NACC na rok 1993.

17 grudnia

18 grudnia

1993
1 stycznia Republika Czeska i Sowacja stay si niepodlegymi pastwami. W Moskwie prezydenci Bush i Jelcyn podpisali ukad START II, przewidujcy dalsze ograniczenia amerykaskich i rosyjskich strategicznych zbroje ofensywnych, poprzez wyeliminowanie wszystkich znajdujcych si w ich posiadaniu wielogowicowych midzykontynentalnych pociskw balistycznych oraz zniszczenie 2/3 zapasw nuklearnych. W Paryu podpisano Konwencj o Broni Chemicznej (CWC), zakazujc uywania, produkcji, skadowania i handlu tego rodzaju broni. Konwencj podpisao 127 pastw. Pastwa Sojuszu wyraziy zgod na wymuszanie zakazu lotw nad Boni i Hercegowin, jeli ONZ wystpi z tak prob.
537

3 stycznia

13 stycznia

14 stycznia

21 stycznia

Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) podpisa z ministrami obrony Francji i Niemiec porozumienie o wykorzystaniu Eurokorpusu w ramach NATO. Komitet Koordynujcy ds. Weryfikacji NATO zorganizowa seminarium z przedstawicielami pastw partnerskich powicone sprawie wdroenia Traktatu CFE. Po raz pierwszy od czasu przeniesienia biur UZE do Brukseli (18 stycznia), w Kwaterze Gwnej NATO odbyo si spotkanie Sekretarza Generalnego UZE Willema van Eekelena z Sekretarzem Generalnym NATO Manfredem Woernerem. Omawiano praktyczn wspprac obu organizacji. Prezydent Kazachstanu Nursutan Nazarbajew spotka si z Sekretarzem Generalnym NATO Manfredem Woernerem w Kwaterze Gwnej Sojuszu. Biaoru ratyfikowaa ukad START I. Prezydent Rumunii Ion Iliescu spotka si z Sekretarzem Generalnym NATO Manfredem Woernerem w Kwaterze Gwnej NATO. Premier Sowacji Vladimir Meczair zoy oficjaln wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Pierwsze posiedzenie Komitetu ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa odbywajce si w sesji formalnej z udziaem przedstawicieli pastw partnerskich. Omwiono midzy innymi problemy zanieczyszcze rodowiska, ktre przekraczaj granice pastw.

26-27 stycznia

27 stycznia

1 lutego

4 lutego 17 lutego

23 lutego

24 lutego

Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie popierajce decyzj USA o podjciu zrzutw z pomoc humanitarn dla wschodniej Boni. zakresie

25 lutego-4 marca NATO przeprowadzio wiczenia w rozwizywania kryzysw (NATO CMX 93). 26 lutego

W Kwaterze Gwnej NATO odbyo si nadzwyczajne ministerialne posiedzenie Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem nowego sekretarza stanu USA Warrena Christophera.

538

1-3 marca

Podczas wizyty w USA Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner spotka si z prezydentem USA Clintonem, Sekretarzem Stanu Christopherem i Sekretarzem Obrony Aspinem oraz czoowymi przywdcami Kongresu. Prezydent Woch Oscar Luigi Scalfaro odwiedzi Kwater Gwn NATO. Premier Grecji Konstantin Mitsotakis odwiedzi Kwater Gwn NATO. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, marszaek polny Sir Richard Vincent zoy oficjaln wizyt w Albanii. Premier Bugarii Lyuben Berov odwiedzi Kwater Gwn NATO. Minister spraw zagranicznych Republiki Czeskiej Josef Zieleniec odwiedzi Kwater Gwn NATO. Minister spraw zagranicznych RP Krzysztof Skubiszewski zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO.

4 marca 8 marca 8-9 marca

9 marca

10 marca

Rada Pnocnoatlantycka zlecia wadzom wojskowym NATO opracowanie opcji awaryjnych umoliwiajcych realizacj planu pokojowego ONZ dla Boni i Hercegowiny. Korea Pnocna wydalia inspektorw Midzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA) i poinformowaa o zamiarze wycofania si z Ukadu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej (NPT). Wochy, jako pierwsze pastwo NATO, dokonay w Rumunii inspekcji w ramach Traktatu CFE wsplnie z pastwami partnerskimi: Azerbejdanem, Polsk i Wgrami. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner zoy oficjaln wizyt w Albanii. Minister obrony Republiki Czeskiej Antonin Baudys spotka si w Kwaterze Gwnej NATO z Sekretarzem Generalnym i Przewodniczcym Komitetu Wojskowego NATO.
539

15 marca

16 marca

18-20 marca 26 marca

29 marca

Spotkanie ministrw obrony pastw NATO i pastw partnerskich. Omwiono postp we wsppracy w kwestiach zwizanych z obron i wymieniono pogldy na tematy bezpieczestwa. Rada Pnocnoatlantycka polecia Naczelnemu Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa podjcie krokw przygotowawczych do realizacji Rezolucji nr 816 ONZ, zezwalajcej na wymuszenie przestrzegania strefy ograniczonego ruchu powietrznego nad Boni i Hercegowin. W Vancouver odbyo si pierwsze spotkanie na szczycie prezydentw Clintona i Jelcyna. Rozpoczcie operacji NATO majcej na celu wymuszenie respektowania zakazu lotw nad Boni i Hercegowin zgodnie z decyzj Rady Pnocnoatlantyckiej z 8 kwietnia i Rezolucj Rady Bezpieczestwa ONZ nr 816. Uczestniczyy w niej samoloty myliwskie i obserwacyjne pastw Sojuszu oraz Si Powietrznych NATO Wczesnego Ostrzegania (NAEWF). Amerykaskie jednostki ratownicze i poszukiwawcze uczestniczyy w amerykasko-rosyjskich wiczeniach przeprowadzonych na Syberii. Po raz pierwszy od zakoczenia II wojny wiatowej takie wiczenia odbyy si na ziemi rosyjskiej. W Brukseli Sekretarz Generalny ONZ Boutros BoutrosGhali omwi z Sekretarzem Generalnym NATO Manfredem Woernerem sytuacj w byej Jugosawii, rol Sojuszu w dziaaniach pokojowych oraz stosunki ONZ-NATO. W Kwaterze Gwnej NATO odbyo si spotkanie Komitetu Wojskowego na szczeblu szefw sztabw z udziaem przedstawicieli pastw partnerskich. Sekretarz stanu USA Warren Christopher odwiedzi Kwater Gwn NATO w celu przedyskutowania problemw zwizanych z kryzysem w Boni. Minister spraw zagranicznych Wgier dr Jeszensky odwiedzi Kwater Gwn NATO. Geza

2 kwietnia

3-4 kwietnia 12 kwietnia

19 kwietnia

22 kwietnia

28 kwietnia

6 maja

17 maja

540

Boniaccy Serbowie odrzucili plan pokojowy Vancea Owena. 22 maja Czonkowie Rady Bezpieczestwa ONZ (Francja, Hiszpania, Rosja, USA, Wielka Brytania) ogosili Wsplny Program Dziaania w sprawie Boni i Hercegowiny. Jego celem byo powstrzymanie walk i okrelenie warunkw tzw. stref bezpieczestwa. Ministrowie obrony EUROGRUP przekazali NATO dziaalno szkoleniow i medyczn EUROGRUP. Dziaalno EUROGRUP zwizan z komunikowaniem publicznym i obiegiem informacji przekazano UZE. Na spotkaniu ministerialnym Grupy Planowania Nuklearnego Komitetu Planowania Obrony w Kwaterze Gwnej NATO przedyskutowano midzy innymi implikacje, jakie dla planowania obronnego moe mie wsparcie udzielone operacjom pokojowym ONZ i KBWE oraz aspekty obronne rozprzestrzeniania broni masowego raenia. Rada Pnocnoatlantycka i Rada UZE zaakceptoway na poczonej sesji jednolite rozwizania w dziedzinie dowodzenia i kontroli dla wsplnych operacji morskich NATO-UZE na Adriatyku, prowadzonych w celu wymuszenia przestrzegania embarga naoonego na Serbi i Czarnogr. Na spotkaniu ministerialnym Rady Pnocnoatlantyckiej w Atenach, szefowie dyplomacji zaoferowali moliwo udzielenia ochrony powietrznej Siom Ochronnym Narodw Zjednoczonych (UNPROFOR) wypeniajcym swj mandat w Jugosawii, jeli zwrci si o to ONZ. Podczas spotkania w Atenach ministrowie spraw zagranicznych NACC ogosili program wsppracy w przygotowaniach wsplnych operacji pokojowych wspierajcych ONZ i KBWE oraz opublikowali raport grupy roboczej NACC do spraw wsppracy w operacjach ldowych. Rada Bezpieczestwa ONZ zaakceptowaa rozmieszczenie 300 amerykaskich onierzy w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii*, ktrzy mieli doczy do 700 onierzy ONZ przebywajcych na tym
541

24 maja

25-26 maja

8 czerwca

10 czerwca

11 czerwca

18 czerwca

terenie. Ich zadaniem byo zapobieganie rozprzestrzenianiu si konfliktu boniackiego na powierzonym im obszarze. 23 czerwca Prezydent i przewodniczcy parlamentu Gruzji Eduard Szewardnadze zoy oficjaln wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO marszaek polny Sir Richard Vincent zoy wizyt w Republice Czeskiej. W Pradze odbyo si seminarium NACC powicone operacjom pokojowym, wspierajce prac grupy roboczej NACC do spraw wsppracy w operacjach pokojowych. W Kwaterze Gwnej NATO odbyo si Kolokwium Ekonomiczne na temat: Perspektywy rozwoju gospodarczego w pastwach partnerskich z wojskowego punktu widzenia . 22 lipca Zgodnie z Protokoem Lizboskim z 1992 roku do ukadu START I, Biaoru przystpia do NPT jako pastwo nieposiadajce broni nuklearnej. Na specjalnym posiedzeniu powiconym sytuacji w Boni, Rada Pnocnoatlantycka poinformowaa o podjciu natychmiastowych przygotowa do powaniejszego zaangaowania si w rozwizywanie konfliktu. Zapowiedziano ataki powietrzne przeciwko winnym naruszenia postanowie oglnych, jeli oblenie Sarajewa bdzie kontynuowane i stawiane bd przeszkody transportom pomocy humanitarnej. Rada Pnocnoatlantycka przyja opcje operacyjne dla atakw powietrznych w Boni i Hercegowinie, zgodnie z zapowiedzianym 2 sierpnia wdraaniem ich realizacji z upowanienia Rady Bezpieczestwa ONZ. Po mierci krla Belgw Baudouina I (31 lipca), na tron wstpi Albert II. 16-18 sierpnia Marszaek polny Sir Richard Vincent, przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, zoy oficjaln wizyt w Modawii i Rumunii.

28-30 czerwca

30 czerwca2 lipca

2 sierpnia

9 sierpnia

542

31 sierpnia 1 wrzenia

Rosja zakoczya wycofywanie wojsk z Litwy. Podczas spotkania w Genewie Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner i Sekretarz Generalny ONZ Boutros Boutros-Ghali omwili perspektywy pokojowego rozwizania konfliktu w Boni i Hercegowinie oraz roli NATO we wspieraniu dziaa pokojowych ONZ, a take kwestie rozwoju bliszych kontaktw pomidzy obydwiema organizacjami. Minister spraw zagranicznych Ukrainy Anatolij Zenko odwiedzi Kwater Gwn NATO. Przedstawiciele NACC, podczas spotkania w Kwaterze Gwnej NATO, wydali owiadczenie wzywajce do zakoczenia walk w Gruzji i potpiajce naruszenia zawieszenia broni przez wojska abchaskie. Minister obrony Republiki Czeskiej, genera Jii Nekvasil odwiedzi Kwater Gwn NATO. Prezydent Rosji Borys Jelcyn zawiesi parlament i zapowiedzia rozpisanie 11-12 grudnia nowych wyborw. Wiceprezydent Aleksander Ruckoj i przewodniczcy parlamentu Rusan Chasbuatow wezwali siy zbrojne do oporu przeciwko tym decyzjom i razem z innymi twardogowymi podjli okupacj gmachu parlamentu.

18 wrzenia 20 wrzenia

21 wrzenia

22 wrzenia

Wspprzewodniczcy Midzynarodowej Konferencji w sprawie byej Jugosawii Thorvald Stoltenberg i Lord Owen odwiedzili Kwater Gwn NATO w celu przedyskutowania realizacji planu pokojowego dla Boni i Hercegowiny z Sekretarzem Generalnym i Przewodniczcym Komitetu Wojskowego. Prezydent Turkmenistanu Saparmurad Niyazow zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Siy wierne prezydentowi Jelcynowi zdobyy, przy uyciu czogw i ostrzau z karabinw maszynowych, budynek rosyjskiego parlamentu, odbierajc go z rk twardogowych opozycjonistw sprzeciwiajcych si programowi reform Jelcyna. Rada Bezpieczestwa ONZ przyznaa mandat siom pokojowym ONZ w Boni i Chorwacji na okres 6
543

29 wrzenia 4 padziernika

miesicy. Siy pokojowe w Chorwacji upowaniono do wykorzystania niezbdnych rodkw, w tym uycia siy zbrojnej dla zapewnienia wasnego bezpieczestwa i swobody przemieszczania si . 6-7 padziernika Podczas wizyty w USA, Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner spotka si w Waszyngtonie z prezydentem Clintonem, a Boutrosem-Ghalim w Nowym Jorku Sekretarzem Generalnym ONZ. Premier Estonii Mart Laar zoy oficjaln wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. W Travemnde (Niemcy) odbyo si spotkanie ministrw obrony pastw NATO. Nieformalnie przedyskutowano kwestie zwizane z przygotowywanym programem Partnerstwa dla Pokoju oraz koncepcj Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF), a take kwestie rozprzestrzeniania broni masowego raenia. Podczas wizyty w Bugarii przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, marszaek polny Sir Richard Vincent spotka si z prezydentem eliu elewem. Prezydent Sowacji Micha Kovacz zoy oficjaln wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Komitet Koordynujcy do spraw Weryfikacji NATO przeprowadzi w Kwaterze Gwnej seminarium z udziaem przedstawicieli pastw partnerskich NACC, powicone weryfikacji i implementacji warunkw kontroli zbroje, w tym Traktatu CFE. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner wygosi przemwienie na forum Rady Ministrw KBWE w Rzymie. Podczas spotkania ministerialnego Rady Pnocnoatlantyckiej przedyskutowano koncepcj Partnerstwa dla Pokoju i zwizane z ni propozycje na szczyt w styczniu 1994 r. Na spotkaniu ministerialnym NACC przyjto drugi raport grupy roboczej do spraw wsppracy w operacjach pokojowych oraz Plan Pracy NACC na rok 1994.

18 padziernika 20-21 padziernika

2-3 listopada

4 listopada 15-17 listopada

30 listopada

2 grudnia

3 grudnia

544

7 grudnia

Ministrowie EUROGRUP poinformowali, e poszczeglne jej agendy wejd w skad NATO lub UZE, a EUROGRUP przestanie istnie z dniem 1 stycznia 1994 roku. Ministrowie obrony pastw NATO zebrani w Brukseli na posiedzeniu Grupy Planowania Nuklearnego Komitetu Planowania Obrony, przedyskutowali nowe zadania obronne Sojuszu, w tym wsparcie udzielane operacjom pokojowym ONZ i KBWE oraz koncepcje CJTF Ministrowie wyrazili zdecydowane poparcie dla . programu Partnerstwa dla Pokoju. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner spotka si w Brukseli z Borysem Jelcynem. W Rosji odbyy si pierwsze od 1817 roku wielopartyjne wybory parlamentarne. Nowa konstytucja, przyznajca wiksze uprawnienia prezydentowi, zostaa przyjta wikszoci 58,4 % gosw. Rada Pnocnoatlantycka i Rada UZE obradoway na wsplnej sesji na szczeblu ambasadorw w Kwaterze Gwnej NATO.

8-9 grudnia

9 grudnia 12 grudnia

14 grudnia

1994
10-11 stycznia Na szczycie NATO w Brukseli szefowie pastw i rzdw pastw czonkowskich przyjli program Partnerstwa dla Pokoju i zaprosili do udziau w nim chtnych partnerw z NACC i KBWE. Ogoszono Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Poparto koncepcj CJTF oraz inne sposoby wspierania Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony. Prezydenci Rosji, Ukrainy i USA podpisali w Moskwie trjstronne porozumienie precyzujce procedury przekazywania ukraiskiej broni jdrowej Rosji i zwizane z tym kompensacje oraz gwarancje bezpieczestwa. Prezydenci Bill Clinton i Borys Jelcyn podpisali porozumienie, zgodnie z ktrym od 30 maja 1994 roku adne pociski dalekiego zasigu nie miay ju by wymierzone wzajemnie w terytoria ju nie wrogich wobec siebie pastw.
545

14 stycznia

18 stycznia 20 stycznia 24-27 stycznia

Wybory do rosyjskiej Dumy day wiele miejsc w parlamencie przeciwnikom prezydenta Jelcyna. Prezydent Boni i Hercegowiny Alija Izetbegovi odwiedzi Kwater Gwn NATO. Druga Midzynarodowa Konferencja Komitetu ds. Wyzwa Wspczesnego Spoeczestwa na temat roli wojska w ochronie warstwy ozonowej. Uczestnicy konferencji zobowizali si do realizacji terminw ustalonych przez Protok Montrealski w sprawie substancji zmniejszajcych warstw ozonu. Minister spraw zagranicznych Rumunii Teodor Melescanu przyby do Kwatery Gwnej NATO w celu podpisania Dokumentu Ramowego Partnerstwa dla Pokoju. Prezydent Litwy Algirdas Brazauskas zoy oficjaln wizyt w Kwaterze Gwnej NATO w celu podpisania Dokumentu Ramowego Partnerstwa dla Pokoju. W Moskwie podpisano program wsppracy wojskowej pomidzy NATO i Rosj, przewidujcy wymian wizyt wyszych dowdcw i ekspertw wojskowych oraz wsplne szkolenia i manewry.

26 stycznia

27 stycznia

1 lutego

Sergio Silvio Balanzino z Woch zastpi ambasadora Amedeo de Franchisa na stanowisku Zastpcy Sekretarza Generalnego NATO. Premier Waldemar Pawlak w imieniu rzdu RP podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Minister spraw zagranicznych Estonii Jurij Luik podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Parlament Ukrainy uchyli warunki zwizane z ratyfikowanym wczeniej ukadem START I z 18 stycznia 1993 roku upowaniajce rzd do wymiany dokumentw ratyfikacyjnych.

2 lutego

3 lutego

6 lutego

Po ataku modzierzowym na zatoczony bazar w Sarajewie i ofiarach miertelnych Sekretarz Generalny ONZ Boutros Boutros-Ghali zwrci si do

546

NATO z prob o przygotowanie atakw lotniczych na pozycje artylerii serbskiej wok tego miasta. 8 lutego Minister spraw zagranicznych Wgier dr Geza Jeszensky podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Tego samego dnia uczyni to rwnie minister spraw zagranicznych Ukrainy Antolij Zenko. Rada Pnocnoatlantycka potpia przeduajce si oblenie Sarajewa i oznajmia, e cikie uzbrojenie pozostajce po 20 lutego w promieniu 20 kilometrw od centrum miasta bdzie, w porozumieniu z Sekretarzem Generalnym ONZ i zgodnie z decyzjami Rady Pnocnoatlantyckiej z 2 i 9 sierpnia, przedmiotem atakw powietrznych si NATO. Premier Sowacji Vladimir Meczar podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. 14 lutego Prezydent Bugarii eliu elew i premier rzdu otewskiego Vladis Birkavs podpisali w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Zgodnie z Protokoem Lizboskim z 1992 roku do ukadu START I, Kazachstan przystpi do NPT jako pastwo nieposiadajce broni jdrowej. 14-15 lutego Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, marszaek polny Richard Vincent zoy wizyt w Polsce. Rosja i Wielka Brytania porozumiay si w sprawie takiego przeprogramowania gowic swych pociskw, eby od 30 maja 1994 r. nie byy wymierzone w cele na terytorium partnera. W zwizku z wyganiciem 9 lutego terminu wycofania cikiego uzbrojenia z rejonu Sarajewa, Sekretarz Generalny NATO poinformowa, e warunek ten jest dotrzymywany i wadze NATO oraz ONZ zaleciy nie wprowadza w tej fazie konfliktu si powietrznych.
547

9 lutego

15 lutego

21 lutego

23 lutego

Prezydent Albanii Sali Berisha podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Cztery samoloty bojowe, ktre naruszyy stref zakazu lotw nad Boni i Hercegowin, zostay zestrzelone przez siy Sojuszu. Pierwszy transport ukraiski 60 gowic nuklearnych dotar do Rosji, zgodnie z warunkiem trjstronnego porozumienia Rosji, Ukrainy i USA z 14 stycznia 1993 r. Premier Republiki Czeskiej Vaclav Klaus podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, marszaek polny Richard Vincent zoy oficjaln wizyt w Estonii, na Litwie i na otwie, w celu przedyskutowania programu wsppracy NATO oraz omwienia interesw bezpieczestwa poszczeglnych pastw. Prezydent Modawii Mircea Snegur podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Minister spraw zagranicznych Gruzji Aleksander Czikvaidze podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Premier Sowenii Janez Drnovsek podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. W zwizku z prob dowdztwa si pokojowych ONZ, siy powietrzne NATO zapewniy bezporednie wsparcie lotnicze personelowi ONZ w Gorade. Brytyjski odrzutowiec uczestniczcy w natowskiej operacji, polegajcej na ochronie si UNPROFOR w Boni i Hercegowinie, zosta zestrzelony przez jedn ze stron konfliktu. W odpowiedzi na prob Sekretarza Generalnego ONZ z 18 kwietnia, Rada Pnocnoatlantycka podja kolejne decyzje uycia si powietrznych dla ochrony personelu ONZ i wydzielonych stref bezpieczestwa. Rada

28 lutego

4 marca

10 marca

14-17 marca

16 marca

23 marca

30 marca

10 kwietnia

16 kwietnia

22 kwietnia

548

zezwolia take na podjcie atakw lotniczych, jeli cae cikie uzbrojenie Serbw boniackich nie zostanie wycofane do 27 kwietnia z 20-kilometrowej strefy wok Sarajewa. Decyzja dotyczya take uycia cikiego uzbrojenia w innych strefach ochronnych ONZ. 25 kwietnia Polski minister obrony narodowej Piotr Koodziejczyk przedoy w Kwaterze Gwnej NATO polski Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Rada Pnocnoatlantycka dokonujc przegldu swych decyzji z 22 kwietnia w sprawie sytuacji wok Gorade i w innych strefach bezpieczestwa w Boni, stwierdzia oglne przestrzeganie terminu kocowego. Komitet Wojskowy NATO spotka si na szczeblu szefw sztabu generalnego z przedstawicielami pastw partnerskich w Kwaterze Gwnej NATO. W Budapeszcie odbyo si seminarium NACC na temat planowania i kierowania programami obrony narodowej. Ceremonia otwarcia Komrki Koordynacyjnej Partnerstwa dla Pokoju ulokowanej przy SHAPE w Mons (Belgia). Minister obrony Rumunii Gheorghe Tinca przedoy w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. 4 maja Prezydent Azerbejdanu Gajdar Alijew podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Ministrowie spraw zagranicznych: Szwecji Baronowa Margaretha af Ugglas i Finlandii Heikki Haavisto, zoyli wizyt w Kwaterze Gwnej NATO, w celu podpisania Dokumentu Ramowego Partnerstwa dla Pokoju. Podczas spotkania Rady UZE na szczeblu ministrw spraw zagranicznych i obrony w Kirchbergu (Luksemburg), Bugaria, Estonia, Litwa, otwa, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Sowacja i Wgry otrzymay status partnerw stowarzyszonych z UZE. Finlandia i Szwecja przedoyy NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.
549

27 kwietnia

27-29 kwietnia

28 kwietnia

9 maja

10 maja

Wicepremier Turkmenistanu Borys Szikmuradow podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. 11-14 maja Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, marszaek polny Richard Vincent odwiedzi Rosj i Sowacj, gdzie w ramach NACC odby spotkania z wyszymi urzdnikami cywilnymi i wojskowymi. Republika Czeska przedoya NATO Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Dokument

17 maja 24 maja

Na spotkaniu ministerialnym Grupy Planowania Nuklearnego Komitetu Planowania Obrony omwiono skutki programu Partnerstwa dla Pokoju, koncepcji CJTF oraz dziaa na rzecz nieproliferacji i wysikw pokojowych. Minister obrony Rosji Pawe Graczow poinformowa w Kwaterze Gwnej NATO o nowej doktrynie obronnej Federacji Rosyjskiej. Ministrowie obrony NATO wsplnie z ministrami obrony i przedstawicielami pastw partnerskich, w tym po raz pierwszy Finlandii, Szwecji i Sowenii, spotkali si w ramach PdP aby omwi wspprac , w zakresie obrony, dotyczc midzy innymi dziaa pokojowych. Sowacja i Ukraina przedoyy NATO Dokumenty Reprezentacyjne PdP .

25 maja

26-27 maja

W Paryu odbya si konferencja inauguracyjna Paktu Stabilnoci w Europie. Ministrowie spraw zagranicznych omwili t inicjatyw, majc na celu zapobieganie konfliktom granicznym i kryzysom zwizanym z naruszaniem praw mniejszoci, a takze promowanie stosunkw dobrossiedzkich w Europie rodkowej i Wschodniej oraz wzmacnianie instytucji demokratycznych i wsppracy regionalnej. Minister spraw zagranicznych Kazachstanu Kanet Saudabajew podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Prezydent Kirgistanu Askar Akajew podpisa w Kwaterze Gwnej NATO Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju.

27 maja

1 czerwca

550

3 czerwca

Zastpca Sekretarza Generalnego Sergio Balanzino formalnie otworzy biura dla przedstawicieli pastw partnerskich w skrzydle Kwatery Gwnej NATO, nazwanym imieniem Manfreda Woernera. Bugaria i Wgry przedoyy NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Ministrowie spraw zagranicznych NATO zebrani w Stambule przeanalizowali postpy wdraania decyzji Szczytu Brukselskiego i odnotowali, e 20 pastw przystpio ju do Partnerstwa dla Pokoju. Ministrowie zatwierdzili rwnie oglne stanowisko Sojuszu wobec proliferacji broni masowego raenia. W Stambule odbya si sesja ministerialna NACC. Wydano trzeci raport w sprawie operacji pokojowych opracowany przez Doran Grup ds. Wsppracy w Operacjach Pokojowych. W spotkaniu uczestniczyli take szefowie dyplomacji: Finlandii, Szwecji i Sowenii. Litwa przedoya NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.

6 czerwca 9 czerwca

10 czerwca

22 czerwca

Minister spraw zagranicznych Rosji Andriej Kozyriew przyby do Kwatery Gwnej NATO w celu podpisania Dokumentu Ramowego Partnerstwa dla Pokoju i odbycia rozmw z Rad Pnocnoatlantyck. Wydano zbir wnioskw z tej dyskusji. Genera George Joulwan (SACEUR) odwiedzi Moskw w celu przedyskutowania udziau Rosji w Partnerstwie dla Pokoju oraz omwienia konkretnego programu wsppracy NATO-Rosja. Specjalny wysannik Sekretarza Generalnego ONZ w byej Jugosawii, Yasushi Akashi, dowdca UNPROFOR genera broni Bertrand de Lapresle i dowdca UNPROFOR w Boni i Hercegowinie genera broni Michael Rose, odwiedzili Kwater Gwn NATO i spotkali si z Zastpc Sekretarza Generalnego Sergio Balanzino.

26-28 czerwca

29 czerwca

29 czerwca - 1 lipca Doroczne Kolokwium Ekonomiczne NATO powicone prywatyzacji przemysu obronnego.
551

5 lipca

Przyjcie polskiego Indywidualnego Partnerstwa (IPP) z NATO.

Programu

Rosja przedoya Dokument Reprezentacyjny PdP . 8 lipca 11 lipca Estonia przedoya NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Rada Pnocnoatlantycka powtrzya wol Sojuszu uczestniczenia we wdraaniu Porozumienia Pokojowego w Boni i Hercegowinie. Rada zgodzia si, e kroki przewidziane w planie ogoszonym 5 lipca w Genewie powinny doprowadzi do przyjcia przez Sojusz nowych zada w byej Jugosawii, zgodnie z wol ONZ. Trybuna Konstytucyjny RFN wyjani konstytucyjne podstawy uycia niemieckich si zbrojnych poza granicami pastwa, usuwajc ustawowe przeszkody dla udziau wojsk niemieckich w operacjach pokojowych ONZ, NATO i UZE. Minister spraw zagranicznych Uzbekistanu Saidmukhtar Saidkasimow i minister obrony Rustam Ahmedow przebywali w Kwaterze Gwnej NATO, gdzie podpisali Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. otwa przedoya NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Sowenia przedoya NATO Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Dokument

12 lipca

13 lipca

18 lipca 20 lipca 5 sierpnia

Na prob UNPROFOR siy powietrzne NATO zaatakoway cel w strefie bezpieczestwa wok Sarajewa po zajciu przez Serbw broni skadowanej w ONZ-towskim punkcie odbioru uzbrojenia niedaleko Sarajewa. Sekretarz Generalny NATO Manfred Woerner zmar w Brukseli. Dotychczasowy zastpca Sergio Balanzino przej tymczasowo obowizki Sekretarza Generalnego. Na specjalnym posiedzeniu Rada Pnocnoatlantycka oddaa hod zmaremu Sekretarzowi Generalnemu Manfredowi Woernerowi.

13 sierpnia

18 sierpnia

552

22 sierpnia 31 sierpnia 1 wrzenia 2-10 wrzenia

Formalnie zaakceptowano szwedzki Indywidualny Program Partnerstwa. Ostatnie jednostki rosyjskie opuciy Estoni, koczc wycofywanie si z trzech pastw batyckich. Wojska rosyjskie opuciy Berlin, koczc tym samym wycofywanie si z Niemiec. Pierwsze wsplne amerykasko-rosyjskie manewry odbyte na terytorium Rosji koncentroway si na wiczeniach w prowadzeniu operacji pokojowych. Modawia przedoya NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju. Francja, USA i Wielka Brytania wycofay swe ostatnie jednostki z Berlina. Pierwsze wsplne wiczenia wojskowe w ramach Partnerstwa dla Pokoju pod kryptonimem Cooperative Bridge odbyy si w Polsce, koo Poznania. Uczestniczyy w nich oddziay z 13 pastw czonkowskich i partnerskich Sojuszu. Genera John Sheehan zosta mianowany Naczelnym Dowdc Si Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT). Formalnie zaakceptowano rumuski Indywidualny Program Partnerstwa dla Pokoju. Na prob UNPROFORM zoon po ataku na pojazd si pokojowych, siy NATO ostrzelay z powietrza czog serbski. Albania przedoya NATO Dokument Reprezentacyjny Partnerstwa dla Pokoju.

6 wrzenia 8 wrzenia 12-16 wrzenia

13 wrzenia 14 wrzenia 22 wrzenia

28 wrzenia 7 padziernika

29 wrzenia

W rejonie Cieniny Skagerrak na Morzu Pnocnym odbyy si wiczenia pod kryptonimem Cooperative Venture. Bray w nich udzia jednostki pastw uczestniczcych w Partnerstwie dla Pokoju. wiczono operacje pokojowe i humanitarne, poszukiwawcze i ratunkowe. Rada Pnocnoatlantycka, zebrana na szczeblu ministrw spraw zagranicznych w Nowym Jorku, zwrcia si do Willy Claesa, ministra spraw
553

zagranicznych Belgii, o przyjcie funkcji Sekretarza Generalnego NATO. 29-30 wrzenia Ministrowie obrony i przedstawiciele 16 pastw czonkowskich Sojuszu podczas spotkania w Sewilli nieformalnie omwili biece sprawy, w tym sytuacj w byej Jugosawii, kwestie operacji pokojowych, koncepcj Zespou Zadaniowego Poczonych Rodzajw Wojsk (CJTF), wspprac w dziedzinie obrony z pastwami Europy rodkowej i Wschodniej (w tym Partnerstwa dla Pokoju) oraz bezpieczestwa w regionie rdziemnomorskim. Minister spraw zagranicznych Armenii Vahan Papazian podpisa Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. W Brukseli odbyo si Seminarium na temat zarzdzania kryzysowego w kontekcie operacji pokojowych. Uczestniczyy w nim delegacje 38 pastw oraz przedstawiciele innych organizacji midzynarodowych. Konferencja przegldowa KBWE w Budapeszcie. Formalnie zatwierdzono Partnerstwa Finlandii. Indywidualny Program

5 padziernika

5-7 padziernika

10 padziernika2 grudnia 12 padziernika

Prezydent RFN Roman Herzog zoy oficjaln wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. 17 padziernika Willy Claes, byy minister spraw zagranicznych Belgii, zostal nastpc Manfreda Woernera na stanowisku Sekretarza Generalnego. W Danii odbyy si wiczenia Korpusu Szybkiego Reagowania Dowdztwa Si Sojuszniczych NATO Europa (ARRC). Z udziaem 12 pastw odbyy si w Holandii pierwsze na terytorium Sojuszu wiczenia w ramach Partnerstwa dla Pokoju (Cooperative Spirit). NATO i ONZ wyday wsplne owiadczenie w sprawie uycia si powietrznych NATO w Boni i Hercegowinie, popierajce zwizane z tym rezolucje ONZ.

17 padziernika8 listopada

21-28 padziernika

28 padziernika

554

Sekretarz Generalny NATO Willy Claes wygosi przemwienie podczas odbywajcego si w Hadze 40. Zgromadzenia Oglnego Stowarzyszenia Sojuszu Pnocnoatlantyckiego. 4 listopada 7 listopada Prezydent Rumunii Ion Iliescu zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Specjalne poczone posiedzenie narodowych dyrektorw ds. uzbrojenia powicone implikacjom operacji pokojowych w odniesieniu do sprztu i wyposaenia. Sekretarz Generalny NATO Willy Claes wyda owiadczenie w zwizku z ogoszeniem ograniczenia udziau USA w operacji Sharp Guard. Spotkanie Rady Ministrw UZE z udziaem ministrw spraw zagranicznych i obrony dziewiciu partnerw stowarzyszonych. Opublikowanie Deklaracji z Noordwijk popierajcej, midzy innymi, wstpne wnioski polityczne w sprawie sformuowania wsplnej europejskiej polityki obronnej. Minister spraw zagranicznych Wgier Laszlo Kovacs i minister obrony Gyoergy Keleti odwiedzili Kwater Gwn NATO. Formalnie przyjto wgierski Indywidualny Program Partnerstwa. Siy powietrzne NATO, na prob i w cisej koordynacji z UNPROFOR, zaatakoway lotnisko Udbina w zajtej przez Serbw czci Chorwacji. Bya to odpowied na majce swe rdo w tym miejscu serbskie ataki na cele znajdujce si w okolicach Bihacia w Boni i Hercegowinie. W zwizku z ogoszonymi wczeniej zasadami samoobrony, po atakach na siy powietrzne NATO, wojska sojusznicze zaatakoway serbskie wyrzutnie rakietowe na poudnie od Otoka. Formalnie przyjto sowacki Indywidualny Program Partnerstwa. 24 listopada Rada Pnocnoatlantycka wydaa owiadczenie potpiajce ataki Serbw i Serbw Kraiskich na strefy bezpieczestwa ONZ w okolicach Bihacia.
555

11 listopada

14 listopada

15 listopada

21 listopada

23 listopada

Poinformowano take o rodkach podjtych w celu wsparcia wysikw negocjacyjnych Organizacji Narodw Zjednoczonych. 25 listopada Czeski wiceminister spraw zagranicznych Aleksander Vondra i wiceminister obrony tego pastwa Jii Pospisil odwiedzili Kwater Gwn NATO. Formalnie przyjto czeski Indywidualny Program Partnerstwa. Bugarski wiceminister spraw zagranicznych Todor Tchourov zoy wizyt w siedzibie NATO. Formalnie zatwierdzony zosta bugarski Indywidualny Program Partnerstwa. 30 listopada Litewski sekretarz stanu do spraw zagranicznych Albinas Januska odwiedzi Kwater Gwn NATO. Formalnie przyjto litewski Indywidualny Program Partnerstwa. W Brukseli odbyo si posiedzenie ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem ministra spraw zagranicznych Rosji Andrieja Kozyriewa. Podczas szczytu KBWE w Budapeszcie prezydent Ukrainy Leonid Kuczma podpisa Ukad o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej (NPT). W Budapeszcie odbyo si spotkanie szefw pastw i rzdw KBWE z udziaem Sekretarza Generalnego NATO Willyego Claesa. Zmieniono nazw Konferencji na Organizacj Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE). Opublikowano Dokument Budapeszteski 1994 zatytuowany: W stron rzeczywistego partnerstwa .

1 grudnia

5 grudnia

5-6 grudnia

1995
1 stycznia W Boni rozpoczo si czteromiesiczne zawieszenie broni. Austria, Finlandia i Szwecja stay si czonkami Unii Europejskiej. Powoano wiatow Organizacj Handlu (WTO), ktra zastpia GATT.
556

11 stycznia

Minister spraw zagranicznych Biaorusi Uladzmir Syanko odwiedzi Kwater Gwn NATO i podpisa Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Konwencja ONZ w sprawie Broni Chemicznej nie wesza w ycie, bowiem ratyfikowao j zaledwie 20 pastw, przy wymaganym minimum 65 pastw. Rada Pnocnoatlantycka ustalia Program Standaryzacji NATO, ktrego zadaniem byo usprawnienie koordynacji sojuszniczej polityki i programw standaryzacji w zakresie materiau wojskowego oraz kwestii technicznych i operacyjnych. Wiceminister spraw zagranicznych Albanii Arjan Starova oraz wiceminister obrony Alfred Moisiu odwiedzili Kwater Gwn NATO i zawiadomili o przyjciu albaskiego Indywidualnego Programu Partnerstwa. Rada Pnocnoatlantycka postanowia Organizacj NATO do spraw Standaryzacji. powoa

13 stycznia

18 stycznia

23 stycznia

24 stycznia 31 stycznia

Stany Zjednoczone zawiadomiy o przedueniu o rok jednostronnego moratorium na dowiadczenia z broni jdrow. Minister obrony otwy Janis Trapans odwiedzi Kwater Gwn NATO i zadeklarowa przyjcie otewskiego Indywidualnego Programu Partnerstwa. NATO przyjo plan bezporedniego dialogu z Egiptem, Izraelem, Mauretani, Marokiem i Tunezj, ktrego celem miao by pokonywanie zagroe ze strony fundamentalizmu islamskiego.

8 lutego

9 lutego 10 lutego

Gwn Kwater NATO odwiedzi premier Wgier Gyula Horn. Austriacki minister spraw zagranicznych Alois Mock odwiedzi Gwn Kwater NATO i podpisa Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Minister obrony Ukrainy Walery Szmarow odby spotkanie z przewodniczcym Komitetu Wojskowego NATO i podpisa protok o wsppracy midzy NATO a Ukrain.
557

14-21 lutego

16 lutego

Wiceprezydent Federacji Muzumasko-Chorwackiej zatwierdzi midzynarodowy plan zawieszenia sankcji gospodarczych wobec Serbii w zamian za uznanie Boni i Chorwacji, pod warunkiem cakowitego zamknicia granicy boniacko-serbskiej. Biaoru zawiesia program niszczenia naruszajc w ten sposb Traktat CFE. broni,

23 lutego 24 lutego

NATO rozpoczo w Brukseli rozmowy z Marokiem, Egiptem, Mauretani, Tunezj i Izraelem na temat bezpieczestwa w Afryce Pnocnej. Ministrowie obrony: Estonii, Litwy i otwy podpisali porozumienie o wsppracy wojskowej obejmujcej polityk zagraniczn i kwestie logistyki. Wiceprezydent USA Al Gore zoy wizyt w siedzibie NATO.

27 lutego

1 marca

Kierujc si zasadami sojuszniczej wsppracy w dziedzinie uzbrojenia, Stany Zjednoczone, Francja, Niemcy i Wochy uzgodniy stworzenie Systemu Obrony Powietrznej o rednim Zakresie (MEADS). W lad za czonkostwem w Partnerstwie dla Pokoju z 1994 roku, Estonia podpisaa indywidualny program wsppracy wojskowej z NATO.

6 marca

Chorwacja zawara sojusz wojskowy z boniack Federacj Muzumasko-Chorwack. Oddziay UNPROFOR pozostay w Chorwacji. Sekretarz Generalny NATO Willy Claes i prezydent Stanw Zjednoczonych Bill Clinton spotkali si w Waszyngtonie i omwili moliwoci wycofania si pokojowych ONZ z Chorwacji i Boni. Sowacja i Wgry zawary porozumienie w sprawie traktatu o prawach mniejszoci narodowych. W Paryu zebraa si Paneuropejska Konferencja Bezpieczestwa. W obradach uczestniczyli reprezentanci 50 pastw. Przyjto plan stabilizacyjny, eliminujcy niebezpieczestwo kryzysu w Europie oraz seri rodkw dotyczcych granic i praw mniejszoci etnicznych.

8 marca

16 marca 18-20 marca

558

30-31 marca

Rada OBWE przedyskutowaa Wsplny i Kompleksowy Model Bezpieczestwa w XXI wieku ogln koncepcj bezpieczestwa opracowan z myl o wsplnych korzyciach wszystkich uczestniczcych pastw. Rada Bezpieczestwa ONZ przyja rezolucj nr 984 gwarantujc pomoc pastwom nieposiadajcym broni nuklearnej, ktre podpisay Ukad o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej z 1968 roku (NPT), w sytuacji ataku lub zagroenia atakami jdrowymi. Wicepremier i minister spraw zagranicznych Malty, profesor Guido de Marco podpisa Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. (Malta wycofaa si pniej z PdP .) Obchody 50. rocznicy zakoczenia II wojny wiatowej. Na zasadzie konsensusu przeduono na czas nieokrelony wano Ukadu o Nierozprzestrzenianiu Broni Jdrowej. Zebrani w Lizbonie ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obrony UZE omwili perspektywy stosunkw midzy UZE a NATO. Na prob ONZ samoloty NATO zaatakoway skad amunicji boniackich Serbw w okolicach Pale. Podobny atak przeprowadzono rwnie nastpnego dnia. Rada Pnocnoatlantycka zadaa od boniackich Serbw wstrzymania atakw na strefy bezpieczestwa ONZ i podporzdkowania si ultimatum UNPROFOR w sprawie usunicia cikiego uzbrojenia ze strefy wyczonej Sarajewa lub przekazania go pod kontrol ONZ. Potpiono przypadki zabjstw i zatrzymania onierzy si pokojowych ONZ. W Noordwijk w Holandii spotkali si ministrowie spraw zagranicznych NATO oraz NACC. Podczas specjalnego posiedzenia z udziaem rosyjskiego ministra spraw zagranicznych Kozyriewa, Rosja formalnie przyja Indywidualny Program Partnerstwa w ramach Partnerstwa dla Pokoju, a take dokument
559

11 kwietnia

26 kwietnia

7 maja 11 maja

15 maja

25 maja

27 maja

30-31 maja

zatytuowany: Obszary poszukiwania szerokiego i wzmocnionego dialogu i wsppracy midzy NATO a Rosj . W owiadczeniu na temat sytuacji w byej Jugosawii Rada Pnocnoatlantycka potpia eskalacj przemocy ze strony uczestnikw konfliktu oraz ataki na personel ONZ. 1 czerwca 28-30 czerwca Prezydent Ukrainy Leonid Kuczma odwiedzi Kwater Gwn NATO. Podczas zorganizowanego przez NATO Kolokwium Ekonomicznego z udziaem przedstawicieli Sojuszu i pastw partnerskich omawiano stan reform ekonomicznych w pastwach partnerskich. Najpotniejsze bombardowanie artyleryjskie Srebrenicy od czasu ogoszenia miasta bezpieczn stref pod opiek ONZ. Midzynarodowy Trybuna Karny ds. Zbrodni Wojennych w byej Jugosawii formalnie oskary Radovana Karadzicia i generaa Mladicia, zarzucajc im ludobjstwo i zbrodnie przeciw ludzkoci. Samoloty NATO zaatakoway cele w okolicach Srebrenicy w Boni i Hercegowinie. Rada Pnocnoatlantycka zdecydowanie potpia ataki boniackich Serbw na stref bezpieczestwa wok Srebrenicy. Izba Reprezentantw Stanw Zjednoczonych uchylia embargo na dostawy broni do Boni. Lotnictwo i artyleria NATO rozpoczy operacj Deliberate Force atakujc pozycje serbskie w odpowiedzi na ostrza Sarajewa. 30 sierpnia 1 wrzenia Samoloty NATO zaatakoway pozycje boniackich Serbw w pobliu Sarajewa. Samoloty NATO wznowiy bombardowanie pozycji boniackich Serbw. Serbowie odpowiedzieli ostrzaem artyleryjskim Sarajewa. Samoloty NATO zaatakoway cele boniackich Serbw koo Pale.
560

2 lipca

11 lipca 12 lipca

1 sierpnia

NATO zawiesio operacj Deliberate Force, kiedy boniaccy Serbowie zgodzili si wycofa cikie uzbrojenie z 20-kilometrowej strefy wyczonej wok Sarajewa. W Nowym Jorku podpisano porozumienie w sprawie rozwiza konstytucyjnych dla Boni i Hercegowiny. 2 wrzenia Rada Pnocnoatlantycka upowania dowdcw wojskowych do wznowienia atakw lotniczych na pozycje boniackich Serbw za kadym razem, kiedy bdzie to potrzebne dla zapobieenia kolejnym aktom agresji przeciwko strefom bezpieczestwa ONZ. Jednostki powietrzne NATO wznowiy ataki na cele wojskowe Serbw boniackich. W Hadze opracowano ramy Porozumienia z Wassenaar, ktre zastpio COCOM. Dotyczy ono kontroli nad eksportem okrelonych broni konwencjonalnych oraz technologii o cywilnomilitarnym przeznaczeniu. Grecja i bya Jugosowiaska Republika Macedonii* podpisay porozumienie o nawizaniu stosunkw dyplomatycznych i gospodarczych. Na specjalnym posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem ministra spraw zagranicznych Ukrainy Gennadija Udowenko omwiono kwesti rozszerzenia stosunkw midzy NATO a Ukrain. Przywdcy podpisali cikiego wyczonej 20 wrzenia polityczni i wojskowi Serbw boniackich porozumienie w sprawie wycofania uzbrojenia z 20-kilometrowej strefy wok Sarajewa.

5 wrzenia 12 wrzenia

14 wrzenia

Spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem przedstawicieli Rosji na temat wprowadzenia w ycie Traktatu CFE. Ambasadorowie pastw Sojuszu przyjli Studium na temat rozszerzenia NATO okrelajce wymagania , wobec pastw ubiegajcych si o czonkostwo. W Wiedniu rozpocza si konferencja przegldowa ONZ w sprawie broni konwencjonalnej.
561

21 wrzenia

25 wrzenia

26 wrzenia

NATO przedstawio rosyjskiemu ambasadorowi Czurkinowi projekt Politycznych ram stosunkw midzy NATO a Rosj . Sojusz przedstawi wnioski ze Studium na temat rozszerzenia NATO pastwom nalecym do Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC) oraz Partnerstwa dla Pokoju. Chorwaci i Serbowie uzgodnili, e Wschodnia Sawonia zostanie po okresie przejciowym przekazana pod administracj chorwack. Samoloty NATO zaatakoway trzy stanowiska serbskich pociskw przeciwlotniczych. W Boni weszo w ycie zawieszenie broni.

28 wrzenia

2 padziernika

5-6 padziernika 12 padziernika 13 padziernika

Ministrowie obrony pastw NATO spotkali si w Williamsburgu w USA. Prezydent Albanii Sali Berisha odwiedzi Kwater Gwn NATO. Konferencja ONZ na temat broni konwencjonalnej zakoczya si bez osignicia porozumienia w sprawie globalnego zakazu stosowania min przeciwpiechotnych. Rada Pnocnoatlantycka spotkaa si z przedstawicielem Rosji, eby omwi plany wprowadzenia pokoju w Boni. Willy Claes zrezygnowa ze stanowiska Sekretarza Generalnego NATO. NATO i UZE podpisay porozumienie umoliwiajce bezporednie i uproszczone kontakty midzy obydwoma organizacjami. Kofi Annan, specjalny reprezentant Sekretarza Generalnego ONZ oraz specjalny wysannik do NATO, odwiedzi siedzib Sojuszu.

19 padziernika 21 padziernika 27 padziernika

1 listopada

W Dayton w stanie Ohio rozpoczy si rokowania pokojowe w sprawie Boni. Podpisano porozumienie o reintegracji Wschodniej Sawonii z Chorwacj. Rada Bezpieczestwa ONZ zawiesia sankcje wobec byej Jugosawii.

562

8 listopada

Amerykaski sekretarz obrony William Perry i rosyjski minister obrony genera Pawe Graczow odwiedzili Kwater Gwn NATO, w celu przedyskutowania udziau wojsk rosyjskich w IFOR. Komisja spraw zagranicznych i komisja rodzajw wojsk senatu Stanw Zjednoczonych zablokoway ratyfikacj Konwencji o Broni Chemicznej. Ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obrony pastw UZE potwierdzili na spotkaniu w Madrycie gotowo przeksztacenia UZE w narzdzie umacniania europejskiego filaru NATO. Prezydent byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii* Branko Crvenkovski odwiedzi Kwater Gwn NATO, deklarujc, e jego kraj przystpuje do Partnerstwa dla Pokoju. Kwater Gwn NATO odwiedzili prezydent Finlandii Martti Aktisaari oraz przewodniczcy OBWE Lazlo Kovacs. Obywatele 14 pastw czonkowskich Sojuszu zostali nagrodzeni medalami za sub w byej Jugosawii. Unia Europejska oraz 12 pastw rdziemnomorskich podpisao w Barcelonie porozumienie o przyszej wsppracy politycznej i gospodarczej. Javier Solana Madariaga Generalnym NATO. zosta Sekretarzem

13 listopada

14 listopada

15 listopada

22 listopada

27 listopada

28 listopada

1 grudnia

5 grudnia

Spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej na szczeblu ministerialnym. Ministrowie spraw zagranicznych i obrony 16 pastw potwierdzili wol kontynuowania stara Sojuszu o przywrcenie pokoju w Boni i Hercegowinie. NATO formalnie zatwierdzio rozmieszczenie 60 tysicy onierzy w Boni. Parlament niemiecki przegosowa wysanie 4 tysice onierzy. Prezydenci Boni i Hercegowiny oraz Chorwacji i Serbii podpisali w Paryu oglne porozumienie ramowe w sprawie pokoju w Boni i Hercegowinie.
563

Do Tuzli przybyy oddziay amerykaskie. ONZ przekazao NATO dowodzenie operacjami wojskowymi w Boni. Dowdca NATO, admira Leighton Smith odrzuci danie przewodniczcego Zgromadzenia Serbw boniackich, Momcilo Krajisnika, odroczenia o co najmniej dziewi miesicy terminu przekazania pod administracj muzumask serbo-boniackich dzielnic Sarajewa. Francja ogosia wznowienie czonkostwa w Komitecie Wojskowym NATO. Francuski minister obrony mia te regularnie uczestniczy w spotkaniach Komitetu Planowania Obrony oraz w innych posiedzeniach. 7-8 grudnia W Budapeszcie zebraa si Rada Ministrw OBWE i zatwierdzia wytyczne modelu bezpieczestwa, a take okrelia sw rol w konflikcie w Boni i Hercegowinie. Prezydent Serbii Slobodan Miloszewi, prezydent Boni i Hercegowiny Alija Izetbegovi oraz prezydent Chorwacji Franjo Tudman podpisali w Paryu porozumienie pokojowe w sprawie Boni. Rada Bezpieczestwa ONZ przyja rezolucj nr 1031 powoujc Midzynarodowe Wojskowe Siy Implementacyjne (IFOR). Rozpoczcie rozmieszczania kierowanych przez NATO Si Implementacyjnych (IFOR) w Boni. 28 pastw podpisao Porozumienie z Wassenaar o kontroli eksportu uzbrojenia i technologii. Siy pokojowe ONZ (UNPROFOR) przekazay prowadzenie operacji wojskowych w Boni kierowanym przez NATO Siom Implementacyjnym (IFOR).

14 grudnia

15 grudnia

16 grudnia

19 grudnia

20 grudnia

1996
3 stycznia Amerykaski sekretarz obrony William Perry przylecia do Sarajewa, aby odby rozmowy z oficerami NATO i z przywdcami boniackimi.

564

4 stycznia

Pod auspicjami OBWE w Wiedniu rozpoczy si negocjacje na temat rodkw budowy zaufania i kontroli zbroje w Boni. Strony porozumienia pokojowego podpisay kolejne dokumenty prowadzce do zwikszenia wzajemnego zaufania, zmniejszenia ryzyka konfliktu, ograniczenia si zbrojnych i zapocztkowania wsppracy politycznej. Parlament Rosji przegosowa wysanie wojsk rosyjskich do Boni w ramach kierowanej przez NATO misji pokojowej. Dowodzenie i kontrol nad oddziaami rosyjskimi wchodzcymi w skad IFOR reguluj specjalne uzgodnienia. Jordaski ksi El-Hassan Bin Talal odby rozmow z Sekretarzem Generalnym Javierem Solan na temat Dialogu rdziemnomorskiego NATO. Rozpoczcie rozmieszczania oddziaw rosyjskich wchodzcych w skad IFOR w Boni. Rada Bezpieczestwa ONZ zezwolia na wysanie do Wschodniej Sawonii si liczcych 5000 onierzy wspieranych przez lotnictwo NATO. Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Polski Aleksander Kwaniewski oraz administrator Mostaru z ramienia Unii Europejskiej, Hans Koschnik. Kwater Gwn NATO odwiedzi Richard Goldstone, prokurator Trybunau Haskiego. Genera George Joulwan (SACEUR) odwiedzi Rosj, gdzie przeprowadzi rozmowy z ministrem obrony i szefem sztabu generalnego. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Estonii Tiit Vhi. Rosja zostaa przyjta do Rady Europy. Senat USA ratyfikowa traktat START II ograniczajcy poziom rosyjskich i amerykaskich strategicznych pociskw nuklearnych.

5 stycznia

11 stycznia

13 stycznia 15 stycznia

17 stycznia

19 stycznia 23 stycznia

24 stycznia 26 stycznia

29 stycznia

Sekretarz Generalny OBWE rozpocz dwudniow wizyt w byej Jugosawii, aby przygotowa, po
565

zakoczeniu dziaa wojennych, przeprowadzenie wolnych wyborw nadzorowanych przez OBWE. 12 lutego Sekretarz Generalny NATO odwiedzi Mostar. Wadze Boni zgodziy si przekaza w rce Trybunau Haskiego dwch oficerw pochodzcych z si Serbw boniackich. 26 lutego Wicekanclerz Austrii Wolfgang Schssel odwiedzi Kwater Gwn NATO. Austria podpisaa Indywidualny Program Partnerstwa. Stali Reprezentanci odwiedzili Sarajewo. Rady Pnocnoatlantyckiej

8 marca 13 marca 15 marca

Rosja podpisaa porozumienia o udziale w IFOR oraz przejciu czci kosztw operacji. Amerykaski sekretarz stanu Warren Christopher odwiedzi SHAPE i spotka si z generaem Georgem Joulwanem (SACEUR). Omawiano problemy przestrzegania podpisanego w Dayton porozumienia pokojowego w sprawie Boni oraz kwestie rozszerzenia NATO. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana przyby do Moskwy na rozmowy powicone stosunkom NATO z Rosj. Spotka si z prezydentem Borysem Jelcynem, przewodniczcym Dumy Giennadijem Selezniewem oraz innymi politykami najwyszego szczebla. W Moskwie podpisano porozumienie o wsppracy NATO z Rosj w sytuacjach specjalnych. W Moskwie spotkali si ministrowie spraw zagranicznych grupy kontaktowej w sprawie byej Jugosawii. Prezydent Bugarii elew odwiedzi Kwater Gwn NATO. Kwater Gwn NATO. Odwiedzili: premier Biaorusi Michai Chygir, prezydent otwy Guntis Ulmanis oraz prezydent Estonii Lennard Meri. Kwater Gwn NATO odwiedzili: prezydent Gruzji Eduard Szewardnadze oraz prezydent Armenii Levon Ter Petrossjan.

20-21 marca

20 marca 23 marca

25 marca 26 marca

23 kwietnia

566

24 kwietnia

Kwater Gwn NATO odwiedzi wicepremier i minister spraw zagranicznych Malty, profesor Guido de Marco. Kwater Gwn NATO odwiedzi krl Hiszpanii Juan Carlos. Rada Pnocnoatlantycka ocenia, e w cigu czterech miesicy istnienia oddziay IFOR zapewniy bezpieczestwo w Boni i Hercegowinie. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana i Sekretarz Generalny UZE Jos Cutileiro podpisali porozumienie na temat bezpieczestwa. Porozumienie to ustala procedury ochrony tajnych informacji i materiaw udostpnianych przez kad ze stron. W Birmingham spotkali si ministrowie spraw zagranicznych i ministrowie obrony pastw UZE. Kwater Gwn NATO odwiedzi Carl Bildt, wysoki przedstawiciel odpowiedzialny za koordynacj cywilnych aspektw porozumienia pokojowego w byej Jugosawii. SHAPE i Trybuna Haski uzgodnili memorandum okrelajce praktyczne aspekty zatrzymywania i przekazywania osb oskaronych o zbrodnie wojenne. W Wiedniu odbya si pierwsza konferencja przegldowa traktatu CFE. Uzgodniono porozumienie na temat przyszych negocjacji zwizanych z traktatem. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana oraz Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa, genera George Joulwan, odwiedzili Banja Luk. Przedstawiciele NATO i pastw partnerskich spotkali si w pobliu Bonn i przedyskutowali oglnowiatowe starania prowadzce do rozmontowania i zniszczenia zapasw broni chemicznej, jdrowej oraz uzbrojenia konwencjonalnego. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Sowenii Janez Drnovsek.
567

26 kwietnia

29 kwietnia

2 maja

7 maja

8 maja

9 maja

15-31 maja

16 maja

19-21 maja

21 maja

3 czerwca

W Berlinie spotkali zagranicznych NATO. w ramach NATO Bezpieczestwa i Obrony transformacji Sojuszu.

si ministrowie spraw Postanowiono stworzy Europejsk Tosamo jako element wewntrznej

12 czerwca 13 czerwca 14-15 czerwca 18 czerwca 26-28 czerwca

Bya Jugosowiaska Republika Macedonii* podpisaa Indywidualny Program Partnerstwa. Spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej na szczeblu ministrw obrony. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedzi Zagrzeb i Sarajewo. Po wyganiciu embarga ONZ na dostawy broni do byej Jugosawii zawieszono operacj Sharp Guard. Zorganizowane przez NATO kolokwium na temat rozwoju gospodarczego i reform w pastwach partnerskich. Powoanie nowej Agencji NATO do spraw Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (C3). Borys Jelcyn zosta ponownie prezydentem Rosji. Admira Leighton Smith zosta udekorowany medalem NATO w uznaniu jego roli na stanowisku dowdcy IFOR i naczelnego dowdcy Regionu Poudniowego. Rada Pnocnoatlantycka zatwierdzia oglny Program Standaryzacji NATO zawierajcy 50 zada harmonizacyjno-standaryzacyjnych. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana i amerykaski sekretarz stanu Warren Christopher omawiali w Brukseli kwesti wyborw w Boni, problemy rozszerzenia NATO oraz stosunki z Rosj. Podpisano wynegocjowane przez specjalnego wysannika Rosji, generaa Aleksandra Lebiedzia, porozumienie koczce trwajcy od 1995 roku konflikt w Czeczenii. Oddziay IFOR zapewniaj bezpieczestwo nadzorowanym przez OBWE wyborom w Boni i Hercegowinie.

1 lipa 3 lipca 17 lipca

19 lipca

13 sierpnia

27 sierpnia

14 wrzenia

568

16 wrzenia 20 wrzenia

Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Wgier Arpad Gncz. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana spotka si w Wiedniu z ministrem spraw zagranicznych Rosji Primakowem. Chiny, Francja, Rosja, Wielka Brytania i Stany Zjednoczone podpisay Ukad o Cakowitym Zakazie Prb z Broni Jdrow CTBT. Ministrowie obrony pastw NATO spotkali si nieoficjalnie w Bergen w Norwegii, eby przedyskutowa przebieg operacji pokojowych w Boni. Rada UZE postanowia zakoczy Dunajsk Operacj Wymuszania Embarga wymierzon w Federaln Republik Jugosawii. Kwater Gwn NATO odwiedzi sekretarz Rady Bezpieczestwa Federacji Rosyjskiej, genera Aleksander Lebied. Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Litwy Algirdas Brazauskas. Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Sowacji Micha Kovacz. Prezydent Borys Jelcyn zwolni wieo mianowanego sekretarza Rady Bezpieczestwa Pastwa Aleksandra Lebiedzia i na jego miejsce powoa przewodniczcego Dumy Iwana Rybkina. Malta ogosia zamiar wycofania si z programu Partnerstwa dla Pokoju. Reelekcja prezydenta USA Billa Clintona. Kwater Gwn NATO Uzbekistanu Islam Karimow. odwiedzi prezydent

24 wrzenia

25-26 wrzenia

2 padziernika

7 padziernika

16 padziernika 17 padziernika 19 padziernika

29 padziernika 5 listopada 13 listopada 14 listopada 27 listopada

Parlament Hiszpanii zatwierdzi udzia tego pastwa w nowej wojskowej strukturze NATO. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Finlandii Paavo Lipoonen.
569

2-3 grudnia

Obradujcy w Lizbonie szczyt OBWE powicony problemom bezpieczestwa europejskiego przyj deklaracj na temat Wsplnego i Powszechnego Modelu Bezpieczestwa Europy w XXI wieku. Kanclerz Niemiec Helmut Kohl i prezydent Francji Jacques Chirac podpisali porozumienie o wsplnym bezpieczestwie i obronie. W Kwaterze Gwnej NATO w Brukseli zebraa si na szczeblu ministerialnym Rada Pnocnoatlantycka, eby potwierdzi gotowo Sojuszu do utworzenia i prowadzenia Si Stabilizacyjnych SFOR w Boni i Hercegowinie pod warunkiem, e NATO otrzyma odpowiedni mandat ONZ. Ogoszono rwnie o podjciu dalszych dziaa prowadzcych do wewntrznej i zewntrznej transformacji Sojuszu w ramach przygotowa do zapowiedzianego na lipiec 1997 roku szczytu NATO w Madrycie. Ponadto wydano owiadczenie na temat stacjonowania si nuklearnych. Podczas spotkania z Rad Pnocnoatlantyck Szwajcaria podpisaa Dokument Ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Kofi Annan zosta Sekretarzem Generalnym ONZ. Kwater Gwn NATO odwiedzi sutan Brunei. Siy Implementacyjne (IFOR) w Boni zastpione przez Siy Stabilizacyjne (SFOR). zostay

9 grudnia

10 grudnia

11 grudnia

17 grudnia 18 grudnia 20 grudnia

1997
16-17 stycznia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedzi Austri, gdzie rozmawia z kanclerzem federalnym Franzem Vranitzkym oraz czoowymi przywdcami politycznymi pastwa. Richard C. Holbrooke otrzyma pierwszy medal Manfreda Woernera za wysiki zmierzajce do osignicia pokoju w byej Jugosawii. Pierwsza runda rokowa Sekretarza Generalnego NATO Javiera Solany z ministrem spraw zagranicznych Rosji Jewgienijem Primakowem w Moskwie na temat wsplnego dokumentu NATO-Rosja.

17 stycznia

19-21 stycznia

570

21 stycznia 22 stycznia 28 stycznia 29 stycznia

W Wiedniu rozpoczy si rokowania nad nowelizacj traktatu CFE z 1990 roku. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Norwegii Thorbjrn Jagland. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana spotka si w Paryu z prezydentem Francji Jacquesem Chiraciem. Kwater Gwn NATO odwiedzili: prezydent Bugarii Petar Stojanow i prezydent Rumunii Emil Constantinescu. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wystpi w Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy. W ordziu o stanie pastwa prezydent USA Bill Clinton zapowiedzia, e bdzie dy do rozszerzenia NATO przed kocem 1999 roku i jednoczenie do ustanowienia stabilnego partnerstwa z Rosj. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana spotka si w Ankarze z prezydentem Turcji Sulejmanem Demirelem i premierem tego pastwa- Necmettinem Erbakanem. Rozmowy dotyczyy spraw zwizanych z rozszerzeniem NATO, a take kwestii zwizanych z rol Turcji w Europie. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedzi Modawi, Gruzj, Armeni i Azerbejdan, gdzie spotka si z przywdcami tych pastw. Byy przywdca partyzancki Asam Maschadow zosta zaprzysiony jako prezydent Czeczenii. Nowy amerykaski Sekretarz Stanu pani Madeleine Albright uczestniczya po raz pierwszy w spotkaniu ministrw spraw zagranicznych NATO w Brukseli. Zaproponowaa utworzenie staej brygady zoonej z oddziaw NATO i rosyjskich. Kwater Gwn NATO odwiedzi Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej w Boni Carl Bildt. NATO zaproponowao powane zmiany w traktacie CFE ograniczajcym siy konwencjonalne w Europie. Obecnie Sojusz przyjmuje zasad ograniczenia arsenaw nie regionw, lecz poszczeglnych pastw.
571

30 stycznia 4 lutego

5-6 lutego

10-14 lutego

12 lutego 18 lutego

19 lutego 20 lutego

Sojusz zgada si rwnie na rosyjsk propozycj terytorialnego, a nie narodowego ograniczenia rozmieszczenia wojsk, ktre skutecznie nie dopuci do zmasowania wojsk NATO w rejonie ssiadujcym z granicami Rosji. 21 lutego 23 lutego Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Polski Wodzimierz Cimoszewicz. W Moskwie odbya si druga runda rozmw Sekretarza Generalnego NATO Javiera Solany z rosyjskim ministrem spraw zagranicznych Jewgienijem Primakowem powicona wypracowaniu dokumentu NATO-Rosja. Amerykaski sekretarz obrony William Cohen odwiedzi po raz pierwszy Kwater Gwn NATO. W Moskwie odbya si trzecia runda rozmw Sekretarza Generalnego NATO Javiera Solany z rosyjskim ministrem spraw zagranicznych Jewgienijem Primakowem powicona wypracowaniu normy dla stosunkw NATO-Rosja. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedzi pastwa partnerskie w Azji rodkowej: Kazachstan, Kirgizj, Uzbekistan i Turkmenistan. Konferencja UZE w Atenach powicona problemom bezpieczestwa w wietle planowanego rozszerzenia NATO i Unii Europejskiej. Ministrowie spraw zagranicznych pastw Unii Europejskiej spotkali si w Apeldoorn w Holandii, by omwi problemy zwizane z rozszerzeniem Unii. Prezydenci Stanw Zjednoczonych Bill Clinton i Rosji Borys Jelcyn spotkali si w Helsinkach, by omwi przyszo stosunkw NATO-Rosja. Nie wydano wsplnego komunikatu na temat planw rozszerzenia NATO na wschd, ale podpisano oglne owiadczenie o stanie bezpieczestwa europejskiego. Kwater Gwn NATO odwiedzi krl Belgw Albert II. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana i Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa, genera George A. Joulwan (SACEUR) odwiedzili by

7 marca 9-10 marca

10-15 marca

11 marca

16 marca

20-21 marca

21 marca 24-25 marca

572

Jugosowiask Republik Macedonii* oraz Republik Boni i Hercegowiny. 2 kwietnia Ministrowie obrony pastw batyckich spotkali si w stolicy Litwy Wilnie, eby omwi utworzenie wsplnego batalionu si pokojowych (BALTBAT) oraz wsplnej eskadry okrtw wojennych (BALTRON). Sekretarz generalny NATO Javiera Solana omwi z amerykaskim sekretarzem stanu, pani Madeleine Albright, perspektywy stosunkw NATO-Rosja, a take odwiedzi Kanad. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana konferowa w Moskwie z rosyjskim ministrem spraw zagranicznych Jewgienijem Primakowem. Bya to czwarta runda rozmw na temat wsplnego dokumentu o przyszoci stosunkw NATO-Rosja. Na lotnisku w Tiranie wyldoway pierwsze oddziay 6tysicznego, dowodzonego przez Wochy, midzynarodowego kontyngentu si bezpieczestwa. Zadaniem Operacji Alba jest ochrona dostaw pomocy humanitarnej dla ludnoci Albanii. Czonkowie UZE uznali, e Turcja i Norwegia, ktre nie nale do Unii, mog bra udzia w operacjach UZE prowadzonych przy wykorzystaniu rodkw NATO. 17 kwietnia Polska ogosia, e zmniejszy w cigu siedmiu lat swoje siy zbrojne z 220 tysicy do 180 tysicy onierzy i oficerw, eby dostosowa je do standardw NATO. Senat USA przyj Konwencj o broni chemicznej przewidujc globalny zakaz Broni Chemicznej (Konwencja wesza w ycie 29 kwietnia). Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odby w Luksemburgu pit rund rozmw z rosyjskim ministrem spraw zagranicznych Jewgienijem Primakowem na temat dokumentu NATO-Rosja. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedzi Ukrain i spotka si z Prezydentem Leonidem Kuczm. Otworzy rwnie Orodek Informacji i Dokumentacji NATO w Kijowie.
573

9-11 kwietnia

15 kwietnia

24 kwietnia

6 maja

7 maja

12-13 maja

Ministrowie spraw zagranicznych i obrony 28 pastw Europy spotkali si w Paryu pod auspicjami UZE dla przedyskutowania stanu bezpieczestwa europejskiego. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odby w Moskwie szst rund rozmw z rosyjskim ministrem spraw zagranicznych Jewgienijem Primakowem na temat wsplnego dokumentu o przyszoci stosunkw NATO-Rosja. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana i rosyjski minister spraw zagranicznych Jewgienij Primakow uzgodnili tekst wsplnego dokumentu Akt Stanowicy o Stosunkach Wzajemnych, Wsppracy i Bezpieczestwie pomidzy NATO a Federacj Rosyjsk. Prezydent Rosji Borys Jelcyn zdymisjonowa ministra obrony Igora Rodionowa i mianowa na jego miejsce Wiktora Samsonowa. W Paryu odbyo si spotkanie na szczycie NATORosja. Podpisano Akt Stanowicy o Stosunkach Wzajemnych, Wsppracy i Bezpieczestwie pomidzy NATO a Federacj Rosyjsk. Przy okazji spotkania ministrw spraw zagranicznych pastw NATO w Sintrze (Portugalia), Sekretarz Generalny Solana i minister spraw zagranicznych Ukrainy Udowenko parafowali Kart Szczeglnego Partnerstwa midzy NATO a Ukrain. W Sintra w Portugalii zakoczyo si spotkanie Pnocnoatlantyckiej Rady Wsppracy (NACC) oraz inauguracyjne posiedzenie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). Ministrowie spraw zagranicznych NATO i pastw partnerskich zatwierdzili Podstawowy Dokument EAPC. Rumunia i Ukraina podpisay ukad o przyjani i wsppracy. W Brukseli zebrali si na dorocznym spotkaniu wiosennym ministrowie obrony pastw NATO. Szczyt Rady Europejskiej w Amsterdamie przyj nowy dokument Unii, ale nie poczyni adnych znaczcych krokw w kierunku sformuowania zasad wsplnej

13-14 maja

14 maja

22 maja

27 maja

29 maja

30 maja

2 czerwca 12-13 czerwca 16-17 czerwca

574

obrony. UZE pozostaje niezalenym ciaem, ktrego zadaniem jest prowadzenie w imieniu Unii Europejskiej operacji humanitarnych i pokojowych oraz rozwizywanie sytuacji kryzysowych. 16-27 czerwca W ramach Partnerstwa dla Pokoju na wodach Polski i Niemiec odbyy si morskie wiczenia Baltic Operations 1997 (BALTOPS) w prowadzeniu poszukiwa i akcji ratowniczych, obserwacji wybrzea oraz przeciwdziaaniu przemytowi. W wiczeniach bray udzia jednostki: USA, Danii, Estonii, Finlandii, Holandii, Litwy, otwy, Niemiec, Norwegii, Polski, Rosji, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Rosja doczya do szczytu G-7 ktry sta si od tego , momentu G-8 . Zorganizowane przez NATO kolokwium na temat rozwoju gospodarczego pastw partnerskich. Genewska konferencja rozbrojeniowa postanowia przeama impas i rozpocz globalne negocjacje w sprawie stopniowej eliminacji min ldowych. Przedstawiciele 61 pastw wybrali australijskiego ambasadora, Johna Campbella, jako specjalnego koordynatora konferencji. Rwnolegle w Brukseli toczyy si oddzielne negocjacje w sprawie powszechnego zakazu stosowania min zorganizowane z inicjatywy Kanady. W Madrycie odbyo si spotkanie na szczycie Rady Pnocnoatlantyckiej. Szefowie pastw i rzdw pastw NATO postanowili zaprosi Republik Czesk, Polsk i Wgry do rozmw na temat przystpienia do Sojuszu po zakoczeniu procesu ratyfikacyjnego w kwietniu 1999 roku. Potwierdzono zasad, e zgodnie z artykuem 10 Traktatu Pnocnoatlantyckiego, Sojusz jest otwarty dla nowych czonkw. Ustalono, e przegld procesu ich przyjmowania zostanie dokonany w 1999 roku. Formalnie podpisano Kart Szczeglnego Partnerstwa midzy NATO a Ukrain. Szefowie pastw i rzdw pastw NATO wydali specjalne owiadczenie w sprawie Boni
575

20-22 czerwca 25-27 czerwca 26 czerwca

8 lipca

i Hercegowiny, w ktrym potwierdzono determinacj NATO do wprowadzenia w ycie postanowie ukadu pokojowego i przeksztacenia Boni i Hercegowiny w stabilne, wielonarodowe pastwo demokratyczne. 9 lipca Pod egid Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) odbyo si spotkanie szefw pastw i rzdw NATO i pastw partnerskich. Omawiano sposoby wykorzystania EAPC jako skutecznego instrumentu zapewnienia bezpieczestwa i stabilizacji. Genera armii amerykaskiej Wesley Clark zastpi generaa G. Joulwana na stanowisku Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa SACEUR. Na prob rzdu polskiego rozpoczto organizacj pomocy dla ofiar powodzi w Polsce w ramach polityki pomocy NATO dla ofiar katastrof ywioowych. W Brukseli odbyo si pierwsze posiedzenie Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja na szczeblu ambasadorw. Uzgodniono kwestie organizacyjne i proceduralne. UZE wydaa owiadczenie w sprawie zada Unii oraz jej stosunkw z Uni Europejsk i NATO. Delegacja Wgier rozpocza rokowania w sprawie przystpienia tego pastwa do Sojuszu. W ramach Partnerstwa dla Pokoju na Ukrainie rozpocza si operacja Kozacki Step 97Wziy w niej . udzia jednostki NATO, Polski i Ukrainy. wiczenia obejmoway rozwizanie pozorowanego konfliktu etnicznego. Delegacja Polski rozpocza z NATO rokowania w sprawie przystpienia tego pastwa do Sojuszu. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Szwecji Gran Persson. Delegacja Republiki Czeskiej rozpocza z NATO rokowania w sprawie przystpienie do Sojuszu. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier otwy Guntars Krasts.

11 lipca

16 lipca

18 lipca

22 lipca 10 wrzenia 15 wrzenia

16 wrzenia 22 wrzenia 23 wrzenia 24 wrzenia

576

26 wrzenia

Ministrowie spraw zagranicznych pastw czonkowskich Sojuszu i Rosji spotkali si na pierwszym posiedzeniu Staej Wsplnej Rady NATORosja na szczeblu ministerialnym. Przyjto plan dziaania przewidujcy konsultacje w sprawie budowy rodkw zaufania w ramach kontroli zbroje, operacji pokojowych w Boni oraz w sprawie obecnoci przedstawicieli wojskowych Rosji w Kwaterze Gwnej NATO. Ministrowie obrony pastw NATO spotkali si nieoficjalnie w Maastricht w Holandii. W trakcie dwudniowych rozmw przedyskutowano problemy przyjcia do Sojuszu nowych czonkw, przeduenie mandatu NATO w Boni oraz kwestie dotyczce zmian w strukturze dowodzenia NATO. Minister obrony Rosji Igor Siergiejew spotka si z ministrami obrony pastw NATO. Rosja zgodzia si przysa wkrtce oficera cznikowego, ktry mia rezydowa przy Gwnej Kwaterze NATO. Po naruszeniach zawartych uzgodnie, na prob Wysokiego Przedstawiciela w Boni, oddziay SFOR podjy akcj przeciwko serbskim nadajnikom radiowym i telewizyjnym.

30 wrzenia

1 padziernika

2-8 padziernika

Na zaproszenie bugarskiego Klubu Atlantyckiego w Sofii zebrao si Zgromadzenie Oglne Stowarzysze Atlantyckich. Kwater Gwn NATO odwiedzili: Wysoki Przedstawiciel w Boni Carlos Westendorp oraz ambasador Robert H. Frowick. Ukraina i Wgry jako pierwsze pastwa nienalece do NATO otworzyy swe przedstawicielstwa dyplomatyczne przy Kwaterze Gwnej NATO. W Bukareszcie odbya si 43. doroczna sesja Zgromadzenia Pnocnoatlantyckiego. W lad za wizyt szefa rosyjskiego sztabu generalnego generaa Kwasznina w Kwaterze Gwnej NATO w dniu 23 padziernika, uczestnicy trzeciego posiedzenia Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja na szczeblu ambasadorw wydali owiadczenie wyraajce
577

8 padziernika

9 padziernika

13 padziernika 24 padziernika

zadowolenie z faktu powoania generaa broni Zawarzina na przedstawiciela wojskowego Rosji przy NATO. 16 listopada Mieszkacy Wgier zdecydowan wikszoci gosw (85 %) opowiedzieli si w referendum za przystpieniem ich pastwa do NATO. W Erfurcie w Niemczech spotkali si ministrowie spraw zagranicznych i obrony UZE. Postanowiono zharmonizowa przewodnictwo w UZE z przewodnictwem w Unii Europejskiej. Rosyjski przedstawiciel wojskowy przy Kwaterze Gwnej NATO genera broni Wiktor Zawarzin spotka si po raz pierwszy oficjalnie z przewodniczcym Komitetu Wojskowego NATO Klausem Naumannem. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Polski Jerzy Buzek. Pierwsze spotkanie Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja na szczeblu ministrw obrony. Spotkali si rwnie szefowie sztabw 44 pastw nalecych do Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego. Ministrowie obrony 15 pastw NATO uczestniczyli w posiedzeniu Grupy Planowania Nuklearnego i Komitetu Planowania Obrony. Przedstawiciele 16 pastw Sojuszu zebrali si nieco pniej na posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej. Posiedzenie Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja na szczeblu szefw sztabw. NATO i Ukraina podpisay porozumienie na temat planowania pomocy w sytuacjach specjalnych oraz przeciwdziaania skutkom katastrof ywioowych. W obecnoci ministrw spraw zagranicznych Republiki Czeskiej, Polski i Wgier, ministrowie spraw zagranicznych NATO podpisali protokoy przystpienia tej trjki pastw do Sojuszu. Zgromadzenie Oglne OBWE zatwierdzio wytyczne do opracowania Karty Bezpieczestwa Europejskiego.

18 listopada

25 listopada

27 listopada

2-3 grudnia

4 grudnia

16 grudnia

16-17 grudnia

18-19 grudnia

578

1998
14 stycznia Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) opublikowaa Plan Dziaa na lata 1998-2000. Wizyt w NATO zoya Sadako Ogata, Wysoki Przedstawiciel ONZ ds. Uchodcw. 26 stycznia 4 lutego Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Modawii Petra Lucinschi. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii* Branko Crevenkowski. W Naukowym Instytucie Informacji Nauk Spoecznych (INION) w Moskwie otwarto uroczycie Orodek Dokumentacyjny Problemw Bezpieczestwa Europejskiego NATO. W organizowanych przez NATO dorocznych wiczeniach rozwizywania sytuacji kryzysowych uczestniczyli po raz pierwszy przedstawiciele pastw partnerskich Sojuszu. NATO ogosia gotowo do zorganizowania i poprowadzenia midzynarodowych si w Boni i Hercegowinie po wyganiciu mandatu SFOR w czerwcu 1998 roku. Siy takie zostay utworzone na podstawie mandatu Rady Bezpieczestwa ONZ. Kwater Gwn NATO odwiedzi Turkmenistanu Saparmurat Niyazow. prezydent

11 lutego

12-18 lutego

20 lutego

23 lutego 25 lutego

Sekretarz Generalny NATO powita z uznaniem zawarcie porozumienia midzy Sekretarzem Generalnym ONZ a Irakiem w sprawach dyplomatycznych zwizanych z kryzysem irackim. Podkreli przy tym konieczno wypenienia rezolucji Rady Bezpieczestwa ONZ i udzielenia szybkiego i bezwarunkowego dostpu inspektorom UNSCOM. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja omwia problemy wsppracy dwustronnej w siach SFOR w wietle przeduenia obecnoci midzynarodowych oddziaw w Boni po wyganiciu obecnego mandatu SFOR w czerwcu 1998 roku.
579

4 marca

Rada Pnocnoatlantycka wyrazia uznanie dla rezolucji nr 1154 Rady Bezpieczestwa ONZ dotyczcej Iraku i daa wyraz swemu poparciu dla woli ONZ zmuszenia Iraku do zastosowania si do tej rezolucji. W wydanym owiadczeniu Rada Pnocnoatlantycka daa wyraz zaniepokojeniu z powodu niedawnych aktw przemocy w Kosowie i wezwaa wszystkie strony do podjcia natychmiastowych stara dla zmniejszania napicia. Rada popara rwnie starania misji OBWE w Chorwacji dotyczce ponownego osiedlania uchodcw i osb wypdzonych oraz przypomniaa Chorwacji o jej obowizkach wynikajcych z porozumienia pokojowego w Boni.

5 marca

11 marca

Ambasadorowie i przedstawiciele pastw EAPC omawiali niebezpieczn sytuacj w Kosowie i okrelili warunki osignicia rozwizania pokojowego. Uroczyste otwarcie skrzyda Kwatery Gwnej NATO w Brukseli, w ktrym mieci si bd misje dyplomatyczne pastw partnerskich Sojuszu. Budynek otrzyma imi Manfreda Woernera. Stali reprezentanci w Radzie Pnocnoatlantyckiej odwiedzili Boni i Hercegowin. Towarzyszyli im Sekretarz Generalny Javier Solana oraz przewodniczcy Komitetu Wojskowego, genera Naumann. Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Litwy Valdas Adamkus. Seminarium EAPC w Bratysawie na temat demokratycznej kontroli nad wydatkami obronnymi. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Republiki Czeskiej Josef Tosovsky. Rada Pnocnoatlantycka potpia decyzj Indii dotyczc przeprowadzenia prbnego wybuchu nuklearnego. Podczas posiedzenia Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja w Luksemburgu NATO i Rosja potpiy prbne eksplozje jdrowe przeprowadzone przez Indie i Pakistan.

7 kwietnia

20 kwietnia

23 kwietnia 27-28 kwietnia 28 kwietnia 20 maja

28 maja

580

Ministrowie spraw zagranicznych NATO zebrani na posiedzeniu Rady Pnocnoatlantyckiej wydali owiadczenie wyraajce zaniepokojenie sytuacj w Kosowie oraz przedstawili dziaania podejmowane dla powstrzymania kryzysu i osignicia rozwizania pokojowego. 29 maja Pod egid EAPC powoano Euroatlantycki Orodek Koordynacji Reagowania w przypadku Klsk ywioowych (EADRCC), ktry mieci si w Kwaterze Gwnej NATO. Sekretarz Generalny NATO potpi przeprowadzone przez Pakistan kolejne prbne eksplozje jdrowe i wezwa Indie oraz Pakistan do wstrzymania prb z adunkami nuklearnymi i pociskami, do podpisania ukadu NPT i CTBT oraz do rozpoczcia rokowa prowadzonych do zagodzenia napicia w stosunkach dwustronnych. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja na szczeblu ministrw obrony postanowia kontynuowa wspprac NATO i Rosji w ramach SFOR oraz potpia Belgrad za uycie siy w Kosowie, jak rwnie ekstremistw za odwoanie si do aktw przemocy. W Albanii oraz w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii* odbyy si wiczenia lotnicze NATO pod nazw Determined Falcon uzgodnione z rzdami obu pastw. Podczas posiedzenia Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja obie strony potwierdziy wol dopomoenia w midzynarodowych staraniach znalezienia pokojowego rozwizania kryzysu w Kosowie. W Lublanie w Sowenii odbyo si Kolokwium Ekonomiczne NATO na temat rozwoju gospodarczego i referendum w pastwach partnerskich. W Sarajewie odbyo si seminarium informacyjne NATO, ktrego zadaniem byo upowszechnienie dowiadcze demokratycznych w Boni i Hercegowinie. Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Bugarii Petar Stojanow.
581

30 maja

12 czerwca

15 czerwca

18 czerwca

17-19 czerwca

2-3 lipca

10 lipca

24 lipca 12 sierpnia

Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Wgier Wiktor Orban. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyrazi gbokie zaniepokojenie przeduaniem si aktw przemocy w Kosowie i przypomnia, e Rada Pnocnoatlantycka omwia plany wojskowe dotyczce moliwoci zakoczenia konfliktu i stworzenia warunkw dla negocjacji. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wezwa wszystkie strony do wykazania dobrej woli i stworzenia warunkw dla przywrcenia pokoju i stabilnoci w Albanii. Minister spraw zagranicznych Francji Hubert Vdrine obj stanowisko Przewodniczcego Rady Pnocnoatlantyckieji3. Rada Pnocnoatlantycka zatwierdzia wydanie ostrzeenia przewidujcego zastosowanie w Kosowie ograniczonej opcji lotniczej lub etapowej kampanii powietrznej. W Vilamoura w Portugalii odbyo si nieoficjalne spotkanie ministrw obrony NATO. Podczas posiedzenia Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja omawiano kwestie dotyczce wsppracy obu stron w ramach SFOR oraz wyraono zaniepokojenie humanitarn sytuacj w Kosowie. Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Sowenii Milan Kucan. Kwater Gwn NATO odwiedzili: premier Republiki Czeskiej Milos Zeman i premier Bugarii Iwan Kostow. NATO i Rosja wyraziy pene poparcie dyplomatycznych stara zmierzajcych do znalezienia politycznego rozwizania kryzysu w Kosowie oraz podkreliy potrzeb natychmiastowego, penego przestrzegania postanowie rezolucji nr 1160 i 1199 Rady Bezpieczestwa ONZ.

14 wrzenia

18 wrzenia

24 wrzenia

24-25 wrzenia 30 wrzenia

5 padziernika 7 padziernika 9 padziernika

Ta honorowa funkcja przypada kolejno ministrom spraw zagranicznych pastw czonkowskich.

582

13 padziernika

Z uwagi na nieprzestrzeganie przez Federaln Republik Jugosawii postanowie rezolucji nr 1199 Rady Bezpieczestwa ONZ, Rada Pnocnoatlantycka dokonaa przegldu sytuacji w Kosowie i wydaa polecenie przeprowadzenia, po upywie okoo 96 godzin, ograniczonych atakw lotniczych oraz etapowej kampanii powietrznej w Jugosawii. Pod egid Komitetu Obrony Powietrznej NATO w tureckiej bazie lotniczej Kayseri odbyy si pierwsze wiczenia, w ramach ktrych przeprowadzono strategiczn operacj zaadowania mobilnego radaru obrony powietrznej NATO na pokad cikiego rosyjskiego transportowca I-76. Zadaniem wicze byo przygotowanie si do ewentualnych wsplnych akcji wspierajcych operacje pokojowe. Kwater Gwn NATO odwiedzili: prezydent otwy Guntis Ulmanis oraz premier RP Jerzy Buzek. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedzi Belgrad. Towarzyszyli mu: Przewodniczcy Komitetu Wojskowego genera Naumann oraz Naczelny Dowdca Sojuszniczych Si Zbrojnych NATO Europa (SACEUR) gen. Clark. Celem wizyty byo skonienie prezydenta Miloszewicia do natychmiastowego i penego przestrzegania postanowie rezolucji Rady Bezpieczestwa ONZ nr 1119 w sprawie Kosowa. Podpisano porozumienie w sprawie weryfikacji z powietrza sytuacji w Kosowie.

13-15 padziernika

15 padziernika

16 padziernika

Rada Pnocnoatlantycka postanowia utrzyma gotowo do przeprowadzania operacji lotniczych przeciwko Jugosawii i przeduya termin wykonania atakw lotniczych do 27 padziernika. Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR), genera Clark, omwi w Belgradzie z przywdcami serbskimi problemy kryzysu w Kosowie. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Rumunii Radu Vasile. Kwater Gwn NATO odwiedzi Carlos Westendorp, Wysoki Przedstawiciel odpowiedzialny za koordynacj dziaalnoci organizacji i agencji cywilnych w Boni i Hercegowinie. Konferowa z Sekretarzem
583

20 padziernika

21 padziernika

Generalnym NATO oraz wystpi podczas posiedzenia Rady Pnocnoatlantyckiej. Podczas posiedzenia Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja na szczeblu ambasadorw przedyskutowano sytuacj w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie. NATO i Rosja wyraziy poparcie dla wysikw majcych na celu znalezienie pokojowego rozwizania kryzysu w Kosowie w oparciu o cise przestrzeganie rezolucji nr 1160 oraz 1199 Rady Bezpieczestwa ONZ. 22 padziernika Kwater Gwn NATO odwiedzi premier byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii Branko Crvenkovski. Przewodniczcy Komitetu Wojskowego NATO, genera Naumann, oraz Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR), genera Clark, powrcili do Belgradu, eby ponownie omwi kryzys w Kosowie z przywdcami serbskimi. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyda owiadczenie, w ktrym zwrci uwag na popraw bezpieczestwa i warunkw humanitarnych w Kosowie po decyzjach podjtych 13 padziernika przez Rad Pnocnoatlantyck. Solana potwierdzi przy tym konieczno penego przestrzegania postanowie rezolucji nr 1199 oraz nr 1203 Rady Bezpieczestwa ONZ, utrzymanie przez NATO instrukcji w odniesieniu do ograniczonych operacji lotniczych, w zalenoci od oceny i decyzji Rady Pnocnoatlantyckiej, oraz utrzymanie instrukcji odnonie do etapowej kampanii powietrznej. Solana wezwa te Albaczykw mieszkajcych w Kosowie do przestrzegania postanowie rezolucji Rady Bezpieczestwa ONZ. Kwater Gwn NATO odwiedzi prezydent Estonii Lennart Meri. Kwater Gwn NATO odwiedzi premier Sowacji Mikulas Dzurinda. Uczestnicy posiedzenia Komisji NATO-Ukraina przyjli informacj o zatwierdzonym niedawno programie wsppracy z NATO oraz omwili inne kwestie, w tym

24-25 padziernika

27 padziernika

4 listopada 8 listopada 11 listopada

584

spraw stacjonowania dwch oficerw cznikowych NATO w Kijowie, ktrych zadaniem bdzie uatwianie udziau Ukrainy w programie Partnerstwa dla Pokoju. 16 listopada Sekretarz Generalny NATO uczestniczy w spotkaniu ministerialnym Unii Zachodnioeuropejskiej, ktre odbyo si w Rzymie. Sekretarz Generalny NATO spotka si w Nowym Jorku i w Waszyngtonie z Sekretarzem Generalnym ONZ Kofi Annanem oraz z wyszymi rang przedstawicielami administracji i Senatu USA. Pierwsze spotkanie Wsplnej Komisji NATO-Rosja ds. Wsppracy Naukowej i Technicznej w Moskwie. Rada Pnocnoatlantycka wyrazia zaniepokojenie pogarszajc si sytuacj w Kosowie. Jej przedstawiciele z naciskiem stwierdzili, i wszystkie strony musz w peni podporzdkowa si odpowiednim rezolucjom Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych. 25 listopada 26 listopada Prezydent Rumunii, dr Emil Constantinescu zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO. Sekretarz Generalny i Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa zoyli wizyt w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii*, aby omwi sytuacj w Kosowie z prezydentem Kiro Gligorovem i przedstawicielami rzdu. Midzyministerialna Komisja Pastwowa Ukrainy przybya z wizyt do NATO, aby przedstawi ukraiski program wsppracy z NATO (1999-2001). Premier Sowacji Mikulas Dzurinda zoy wizyt w siedzibie NATO. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja omwia wspprac pomidzy NATO i Rosj w ramach SFOR w Boni i Hercegowinie oraz sposoby przyszej wsppracy w zakresie wpierania midzynarodowej misji weryfikacyjnej w Kosowie. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyda owiadczenie w sprawie zatrzymania przez onierzy
585

18-20 listopada

19 listopada

26-27 listopada

27 listopada 30 listopada

2 grudnia

SFOR gen. Radislava Krstica o dokonanie zbrodni wojennych.

podejrzanego

Bya Jugosowiaska Republika Macedonii* wyrazia zgod na stacjonowanie na jej terytorium oddziaw NATO, ktre w razie potrzeby miay przeprowadzi ewakuacj midzynarodowego personelu biorcego udzia w misji weryfikacyjnej OBWE w ssiednim Kosowie. 3 grudnia Premier Albanii, w siedzibie NATO. Pandeli Majko zoy wizyt

7 grudnia

Premier byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii* Ljubco Georgievski zoy wizyt w siedzibie NATO. Rada Pnocnoatlantycka odbya spotkanie na szczeblu ministrw spraw zagranicznych z udziaem trzech nowo zaproszonych pastw: Republiki Czeskiej, Wgier i Polski. Ministrowie omwili przygotowania do Szczytu Waszyngtoskiego w kwietniu 1999 roku, dokonali przegldu sytuacji w Boni i Hercegowinie oraz omwili przyszo SFOR i konsultowali si wzajemnie w sprawie sytuacji w Kosowie. Przeanalizowali rwnie postpy w zakresie midzynarodowej adaptacji NATO oraz zaktualizowania Koncepcji Strategicznej Sojuszu. W imieniu 19 rzdw wydano oddzielne owiadczenie w sprawie adaptacji traktatu CFE. Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego odbya spotkanie na szczeblu ministrw spraw zagranicznych. Ministrowie omwili przysze wyzwania dla bezpieczestwa oraz wspprac NATOpastwa partnerskie w kontekcie EAPC i Partnerstwa dla Pokoju, ze szczeglnym uwzgldnieniem sytuacji w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie. Dokonali oni take przegldu postpw we wdraaniu Podstawowego Dokumentu EAPC oraz przyjli zaktualizowany Plan Dziaa EAPC na lata 1998-2000. Minister spraw zagranicznych Austrii, Wolfgang Schssel, sprawujcy funkcj przewodniczcego Rady Unii Europejskiej odby spotkanie z Sekretarzem Generalnym NATO w celu przeprowadzenia nieformalnej wymiany pogldw w kwestiach

8 grudnia

586

bdcych przedmiotem wsplnej troski, wczajc sytuacj w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie. 9 grudnia Staa Wsplna Rada NATO-Rosja odbya spotkanie na szczeblu ministrw spraw zagranicznych. Ministrowie ocenili wdraanie Programu Prac PJC na rok 1998. Z radoci stwierdzili postpy w zakresie rozwijania silnego, stabilnego partnerstwa oraz podkrelili uyteczno PJC w promowaniu konsultacji, koordynacji i wsplnego dziaania. Odbyo si posiedzenie Komisji NATO-Ukraina na szczeblu ministrw spraw zagranicznych. Ministrowie ocenili wdraanie Karty NATO-Ukraina i przyjli program prac na rok 1999. Podpisano wstpne porozumienie w sprawie mianowania dwu oficerw cznikowych NATO w Kijowie. Ministrowie NATO z radoci powitali ogoszenie ukraiskiego Pastwowego Programu Wsppracy z NATO do roku 2001 . 10 grudnia Sekretarz Generalny NATO w towarzystwie Generaa Wesleya K. Clarka (SACEUR) zoy wizyt w Boni i Hercegowinie. Rada Pnocnoatlantycka spotkaa si na szczeblu ministrw obrony z udziaem trzech zaproszonych pastw; Republiki Czeskiej, Wgier i Polski. Ministrowie ocenili wprowadzanie w ycie decyzji Szczytu Madryckiego w dziedzinie obrony, omwili zdolnoci obronne NATO oraz przygotowania do Szczytu Waszyngtoskiego. Zapoznali si take z sytuacj w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie. Odbyo si spotkanie ministerialne Komitetu Planowania Obrony oraz Grupy Planowania Nuklearnego. Ministrowie przyjli wskazania Ministerialne z roku 1998, przedstawiajce wskazwki polityczne skierowane do wadz wojskowych Sojuszu na okres a do 2006 r. i lata nastpne. Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie wzywajce Prezydenta Saddama Husajna do penego podporzdkowania si zobowizaniom Iraku oraz wznowienia wsppracy z Komisj Specjaln Narodw Zjednoczonych ds. Rozbrojenia (UNSCOM).
587

17 grudnia

18 grudnia

Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego odbya posiedzenie na szczeblu ministrw obrony w celu omwienia przyszych wyzwa dla bezpieczestwa oraz przeanalizowania wsppracy NATO-Partnerzy, w kontekcie EAPC oraz Partnerstwa dla Pokoju, z punktu widzenia obrony. Ministrowie wymienili take pogldy na temat sytuacji w Boni i Hercegowinie oraz pokrelili potrzeb szybkiego wynegocjowania sposobu zakoczenia kryzysu w Kosowie. Ministrowie NATO z radoci przyjli wol partnerw w zakresie przyczyniania si do dowodzonej przez NATO lotniczej misji weryfikacyjnej w Kosowie. Komisja NATO-Ukraina odbya spotkanie na szczeblu ministrw obrony, aby omwi dziaania zwizane z obron i wspprac wojskow pomidzy NATO i Ukrain. Funkcja honorowa sprawowana rotacyjnie przez ministrw spraw zagranicznych pastw czonkowskich NATO.

1999
1 stycznia Program Naukowy NATO zosta poddany rewizji i zrestrukturalizowany, tak aby ukierunkowa wsparcie na projekty zakadajce wspprac pomidzy naukowcami z NATO i pastw partnerskich. Wsplna europejska waluta euro, zostaa przyjta przez 11 pastw czonkowskich Unii Europejskiej. Sekretarz Generalny NATO zoy wizyt w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii*, aby spotka si z ministrem spraw zagranicznych Aleksandrem Dimitrovem oraz ministrem obrony Nikol Kljuszevem. Sekretarz Generalny odwiedzi take Komrk Koordynujc ds. Weryfikacji (KVCC) w Kumanovie oraz Siy Ewakuacyjne NATO. Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie w sprawie nieudanej akcji przeprowadzonej przez francuskich onierzy SFOR, ktrej celem byo aresztowanie oskaranego o zbrodnie wojenne Dragana Gagovicia. Akcja zakoczya si zastrzeleniem poszukiwanego. Sekretarz Generalny NATO w imieniu Rady Pnocnoatlantyckiej potpi masakr kosowskich

7 stycznia

9 stycznia

17 stycznia

588

Albaczykw dokonan przez wojska serbskie w Raczaku oraz wezwa wadze jugosowiaskie do penej wsppracy z Trybunaem Haskim zgodnie z rezolucjami i postawienia przed sdem osb odpowiedzialnych za zbrodnie. 18 stycznia Generaowie NATO Wesley Clark Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa oraz Klaus Naumann Przewodniczcy Komitetu Wojskowego udali si do Belgradu, aby uwiadomi prezydentowi Jugosawii Slobodanowi Miloszewiciowi powag sytuacji w Kosowie. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja przeanalizowaa pogarszajc si sytuacj w Kosowie i potwierdzia swoje pene poparcie dla misji weryfikacyjnej OBWE. NATO i Rosja wezway wszystkie strony do zakoczenia aktw przemocy i otwarcia drogi do wynegocjowania porozumienia. Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie popierajce propozycje Grupy Kontaktowej, ktra zaoferowaa si w okrelonych ramach czasowych podj mediacje w sprawie zawarcia tymczasowego porozumienia politycznego w Kosowie. NATO zdecydowao si zwikszy swoj gotowo wojskow, aby zapewni spenianie da wsplnoty midzynarodowej. Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan odwiedzi siedzib NATO i wygosi przemwienie przed Rad Pnocnoatlantyck. Dyskusja skoncentrowaa si na sytuacji w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie. Obejmujca przedstawicieli 6 pastw Grupa Kontaktowa ds. byej Jugosawii wezwaa rzd Federalnej Republiki Jugosawii i reprezentantw kosowskich Albaczykw do rozpoczcia negocjacji w Rambouillet, we Francji. 30 stycznia Rada Pnocnoatlantycka wyrazia zgod na ataki powietrzne na terytorium Federalnej Republiki Jugosawii i scedowaa uprawnienia w zakresie wdraania tej decyzji na Sekretarza Generalnego NATO, w przypadku gdyby nie zostay spenione dania wsplnoty midzynarodowej. Rada ogosia,
589

20 stycznia

28 stycznia

e stosowne rodki zostan podjte, jeli kosowscy Albaczycy odmwi podporzdkowania si ustaleniom. Sekretarz spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii Robin Cook polecia do Belgradu, aby wyda ostrzeenia skierowane do prezydenta Miloszewicia, wzywajce do powstrzymania zabjstw w Kosowie. Alternatyw miay by naloty powietrzne NATO przeciwko pozycjom Serbw odpowiedzialnych za represje w Kosowie 3 lutego W Kwaterze Gwnej NATO odbyo si wsplne seminarium z zakresu zarzdzania kryzysowego NATOUZE w sprawie budowy Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony (ESDI). Rozpoczcie rozmw pokojowych pomidzy Serbami i przedstawicielami kosowskich Albaczykw w Rambouillet we Francji. Wgierski parlament przytaczajc wikszoci gosw opowiedzia si za czonkostwem w NATO. Przedstawiciele Komitetu Politycznego NATO zoyli wizyt na Ukrainie w celu przeprowadzenia rozmw z wyszymi rang przedstawicielami rzdu w sprawie wdraania postanowie Karty NATO-Ukraina. Wraz ze zblianiem si terminu zakoczenia negocjacji w sprawie Kosowa w Rambouillet, Rada Pnocnoatlantycka powtrzya swoje wczeniejsze dania i podkrelia, e siy Sojuszu byy gotowe do podjcia wszelkich krokw niezbdnych do zapobieenia katastrofie humanitarnej i zmierzajcych do politycznego rozwizania konfliktu. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja omwia sytuacj w Boni i Hercegowinie, podkrelajc znaczenie rozmw pokojowych w Rambouillet i pilnie wzywajc strony do podjcia odpowiedzialnych i intensywnych dziaa w celu osignicia tymczasowego porozumienia politycznego. Obie izby polskiego parlamentu przytaczajc wikszoci gosw opowiedziay si za czonkostwem Polski w NATO.
590

7 lutego

9 lutego 10-12 lutego

12 lutego

17 lutego

18-19 lutego

Wizyty Sekretarza Generalnego NATO oraz Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa Wesleya Clarka w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii*, a take w Boni i Hercegowinie. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyda owiadczenie apelujce do stron zaangaowanych w kosowskie rozmowy pokojowe o przyjcie w caoci planu pokojowego Grupy Kontaktowej. Ambasadorzy NATO i przedstawiciele pastw czonkowskich Dialogu rdziemnomorskiego spotkali si po raz pierwszy na Konferencji w Walencji, aby omwi przysze dziaania w zwizku z Dialogiem rdziemnomorskim NATO. Rada Pnocnoatlantycka przychylia si do wnioskw o aktywacj kwater gwnych w nowej strukturze dowodzenia wojskowego NATO. Specjalni wysannicy Stanw Zjednoczonych i Unii Europejskiej w Kosowie, Ambasador Christopher Hill oraz Wolfgang Petritsch, zoyli sprawozdanie Radzie Pnocnoatlantyckiej. Sekretarz Generalny NATO z radoci przyj owiadczenie Niezalenego Arbitra Roberta Owena w sprawie przyszego neutralnego statusu Brcka. Sekretarz Generalny wezwa wszystkie strony konfliktu do honorowania tej decyzji gwarantujcej wszystkim mieszkacom Boni i Hercegowiny prawo do swobodnego przemieszczania si przez okrg Brcka. Sekretarz Generalny NATO wyrazi swoje poparcie dla decyzji Wysokiego Przedstawiciela Carlosa Westendorpa, ktry zgodnie z upowanieniami udzielonymi mu na mocy Oglnego Ramowego Porozumienia Pokojowego Boni i Hercegowiny usun Nikol Poplasena ze stanowiska prezydenta Republiki Serbskiej.

23 lutego

24-26 lutego

1 marca

3 marca

5 marca

12 marca

Zgodnie z Artykuem 14 Traktatu Pnocnoatlantyckiego ministrowie spraw zagranicznych Polski, Republiki Czeskiej i Wgier zdeponowali w Bibliotece Trumana w Independence, Missouri dokumenty akcesyjne
591

swoich pastw, ktre miay by doczone do Traktatu Waszyngtoskiego. 15 marca 16 marca Wznowienie w Paryu negocjacji dotyczcych Tymczasowego Porozumienia Pokojowego w Kosowie. W Kwaterze Gwnej NATO odbya si ceremonia wzniesienia na maszt flag nowych pastw czonkowskich na znak przystpienia do NATO Polski, Republiki Czeskiej i Wgier. Podczas posiedzenia Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja ambasadorowie prowadzili dalsze konsultacje w sprawie kryzysu w Kosowie i podkrelili znaczenie negocjacji paryskich. Zawieszenie negocjacji paryskich w sprawie Tymczasowego Porozumienia w Kosowie spowodowane decyzj Federalnej Republiki Jugosawii o odmowie podpisania Tymczasowego Porozumienia Pokojowego. W zwizku z zawieszeniem negocjacji paryskich 19 marca oraz w odpowiedzi na nieprzejednan postaw Belgradu, Rada Pnocnoatlantycka upowania Sekretarza Generalnego NATO do zdecydowania po przeprowadzeniu dalszych konsultacji o podjciu szerokiej gamy operacji powietrznych zmierzajcych do zakoczenia przeladowa w Kosowie. Podczas spotkania Komisji NATO-Ukraina ambasadorzy omwili pogarszajc si sytuacj bezpieczestwa w Kosowie, pilnie wzywajc Federaln Republik Jugosawii do przyjcia Tymczasowego Porozumienia podpisanego przez delegacj kosowskich Albaczykw. Czonkowie NATO docenili ofert Ukrainy, ktra zobowizaa si wnie wkad do powietrznej operacji weryfikacyjnej w Kosowie oraz uczestniczy w ewentualnych kierowanych przez NATO siach pokojowych. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana poleci Generaowi Wesleyowi Clarkowi (SACEUR) rozpoczcie operacji powietrznych w Federalnej Republice Jugosawii. Celem tych dziaa miao by powstrzymanie przemocy i doprowadzenie do zakoczenia kryzysu humanitarnego w Kosowie,

17 marca

19 marca

22 marca

23 marca

592

zapobieenie rozprzestrzenianiu si niestabilnoci w tym regionie oraz zapewnienie politycznego rozwizania konfliktu. 24 marca Sekretarz Generalny NATO Javier Solana ogosi, e zamiarem NATO byo podjcie dziaa wojskowych przeciwko Federalnej Republice Jugosawii w wyniku zaamania si negocjacji politycznych zmierzajcych do zakoczenia kryzysu w Kosowie. Solana podkreli, e celem dziaa NATO jest zapobieenie dalszym cierpieniom ludzkim i aktom przemocy oraz niedopuszczenie do rozszerzenia si niestabilnoci w tym regionie, a dziaania te s wymierzone przeciwko represyjnej polityce przywdcw Serbii. Rozpoczy si naloty powietrzne NATO na cele wojskowe. Sekretarz Generalny NATO poleci Naczelnemu Dowdcy Si Sojuszniczych (SACEUR) zainicjowanie szerokiego zakresu operacji powietrznych w Federalnej Republice Jugosawii oraz zintensyfikowanie dziaa przeciwko jugosowiaskim siom zbrojnym. Rada Pnocnoatlantycka upowania zwierzchnika Korpusu Szybkiego Reagowania w Dowdztwie Si Sojuszniczych NATO Europa, Generaa Sir Michaela Jacksona do koordynowania wysikw humanitarnych NATO w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii*, z wykorzystaniem wszystkich si NATO stacjonujcych w tym regionie. W Kwaterze Gwnej NATO odbyo si spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej z przedstawicielami pastw czonkowskich Unii Europejskiej, przewodniczcym OBWE, Wysokim Komisarzem Narodw Zjednoczonych ds. Uchodcw oraz przedstawicielami Rady Europy i Unii Zachodnioeuropejskiej. Celem spotkania byo skoordynowanie wysikw zwizanych z bardzo gbokim kryzysem humanitarnym spowodowanym dziaaniami si serbskich w Kosowie. Zastpca Sekretarza Generalnego NATO, Ambasador Sergio Balanzino odwiedzi Rumuni, Bugari, by Jugosowiask Republik Macedonii* oraz Albani i spotka si z wadzami tych pastw. Odwiedzi take
593

27 marca

3 kwietnia

4 kwietnia

5-7 kwietnia

onierzy NATO stacjonujcych w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii* i dokona bezporedniej oceny sytuacji uchodcw w tym regionie. 6 kwietnia Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyda owiadczenie odrzucajce, jako niewystarczajce, zawieszenie broni zaproponowane przez Federaln Republik Jugosawii. Solana podkreli, e dania wsplnoty midzynarodowej musz by spenione zanim bdzie mona rozway wprowadzenie zawieszenia broni. Minister spraw zagranicznych Aleksander Dimitrov oraz minister obrony Nikola Kljuszev z byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii* odbyli spotkanie z Rad Pnocnoatlantyck w Kwaterze Gwnej NATO. Przedstawiciele pastw sprzymierzonych potwierdzili swoj wysok ocen roli odgrywanej przez to pastwo w zakresie rozwizywania kryzysu uchodcw. Docenili take ogromne konsekwencje konfliktu, jakie poniosa sama bya Jugosowiaska Republika Macedonii*. Nadzwyczajne spotkanie ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej. Ministrowie spraw zagranicznych wystosowali formalne owiadczenie na temat sytuacji w Kosowie i okolicznych regionach. Potwierdzili solidarno Sojuszu dziaajcego z upowanienia wsplnoty midzynarodowej w celu zakoczenia konfliktu. Wymienili rwnie pi warunkw, ktre musz by spenione przez przywdcw Jugosawii (zakoczenie dziaa wojskowych i przeladowa; wycofanie wszystkich si serbskich; zaakceptowanie midzynarodowej obecnoci wojskowej; powrt uchodcw; wola podjcia negocjacji zmierzajcych do osignicia rozwizania politycznego opartego na Porozumieniach z Rambouillet). Wysoki Komisarz Narodw Zjednoczonych ds. Uchodcw Pani Sadako Ogata zoya wizyt w siedzibie NATO. Premier Bugarii Ivan Kostov zoy wizyt w Kwaterze Gwnej NATO.

9 kwietnia

12 kwietnia

14 kwietnia

21 kwietnia

594

23 kwietnia 23-25 kwietnia

Otwarcie Biura cznikowego NATO w Kijowie. Szczyt Waszyngtoski Rady Pnocnoatlantyckiej. Przywdcy Sojuszu witowali 50. rocznic powstania Sojuszu i potwierdzili swoj zdecydowan wol zakoczenia polityki przeladowa prowadzonej przez reim jugosowiaski w Kosowie oraz wol kontynuowania kampanii powietrznej a do czasu, spenienia piciu warunkw postawionych przez wsplnot midzynarodow. Rozpoczcie prac zmierzajcych do wdroenia serii inicjatyw majcych przygotowa NATO na wyzwania XXI wieku. Przywdcy NATO ogosili Deklaracj Waszyngtosk. Zapowiedzieli take przyjcie zaktualizowanej Koncepcji Strategicznej oraz inicjatyw zmierzajcych do: poprawy zdolnoci obronnych; odniesienia si do zagroe stwarzanych przez bro masowego raenia; przyspieszenia procesu tworzenia Europejskiej Tosamoci w dziedzinie Bezpieczestwa i Obrony w ramach Sojuszu; wzmocnienia operacyjnego wymiaru Partnerstwa dla Pokoju oraz konsultacji i wsppracy w ramach EAPC; rozwoju Dialogu rdziemnomorskiego NATO; a take pomocy pastwom aspirujcym do czonkostwa w NATO za porednictwem Planu Dziaa na rzecz Czonkostwa. Spotkanie przywdcw Sojuszu z przedstawicielami pastw ssiadujcych z Federaln Republik Jugosawii, ktrego celem jest omwienie wpywu trwajcego kryzysu w Kosowie i regionach do przylegych. Przywdcy Sojuszu zaproponowali rodki zmierzajce do wzmocnienia bezpieczestwa regionalnego i promowania wsppracy regionalnej w Europie Poudniowo-Wschodniej. Szefowie pastw i rzdw 19 pastw czonkowskich Sojuszu oraz Ukrainy spotkali si po raz pierwszy podczas szczytu, aby omwi wdraanie Karty Szczeglnego Partnerstwa; sytuacj w Kosowie; wyzwania dla bezpieczestwa euroatlantyckiego; dostosowywanie Sojuszu; a take rol Ukrainy w zakresie zapewnienia stabilnoci w Europie. Spotkanie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego w ramach Szczytu w Waszyngtonie. Przywdcy EAPC
595

poparli raport Polityczno-Wojskowego Komitetu Sterujcego Programu Partnerstwa dla Pokoju (W kierunku partnerstwa w XXI wieku wzmocnione i bardziej operacyjne Partnerstwo). 28 kwietnia Rada Pnocnoatlantycka przeduya do koca 1999 roku misj zespou ekspertw z NATO i pastw partnerskich polegajc na szkoleniu albaskich wojskowych w rozbrajaniu niewypaw. Rosyjski wysannik na Bakanach, Wiktor Czernomyrdin przyby do Waszyngtonu po zoeniu wizyt w Rzymie, Bonn i Belgradzie, aby spotka si z prezydentem Clintonem i Sekretarzem Generalnym Narodw Zjednoczonych Kofi Annanem w kontekcie inicjatyw zmierzajcych do znalezienia dyplomatycznego rozwizania kryzysu w Kosowie. Wizyta prezydenta Clintona w Kwaterze Gwnej NATO powicona sytuacji w Kosowie. Europejscy ministrowie obrony i spraw zagranicznych zgodzili si wsppracowa w celu wypracowania wsplnej zdolnoci obronnej, ktra umoliwiaby rozwizywanie kryzysw, takich jak konflikt na Bakanach. Wysoki Komisarz Narodw Zjednoczonych ds. Praw Czowieka, Mary Robinson potpia etniczne czystki w Kosowie. Przywdca Demokratycznej Ligi Kosowa, dr Ibrahim Rugova zoy wizyt w siedzibie NATO. Wizyta w siedzibie NATO woskiego Premiera Massimo DAlemy. DAlema wyda owiadczenie, w ktrym zaproponowa przerwanie bombardowania Jugosawii na trzy dni, co miao umoliwi osignicie porozumienia pomidzy czonkami NATO i Rosj w sprawie projektu rezolucji Rady Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych. Wizyta w NATO Przewodniczcego Rzdu Krlestwa Hiszpanii, Jos Marii Aznara. Wizyta premiera Albanii Pandeliego Majko w Kwaterze Gwnej NATO.
596

3 maja

4 maja 10 maja

14 maja

18 maja 20 maja

25 maja

1 czerwca

Program Wsppracy Badawczej NATO-EAPC 19992001 ogosi nazwiska stypendystw. Wizyta premiera Sowenii w Kwaterze Gwnej NATO. Janeza Drnovseka

4 czerwca

Sekretarz Generalny NATO Javier Solana zosta wyznaczony na nowo utworzone stanowisko Wysokiego Przedstawiciela Unii Europejskiej ds. Wsplnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczestwa. Po 78 dobach nieustannych nalotw Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyda owiadczenie o zawieszeniu operacji powietrznych po tym jak prezydent Miliszevi wyrazi zgod na wycofanie swoich oddziaw z Kosowa. Rada Bezpieczestwa Narodw Zjednoczonych autoryzowaa rozmieszczenie Midzynarodowych Si Pokojowych w Kosowie (KFOR) w Kosowie, ktrych gwny rdze stanowio NATO, zgodnie z warunkami Wojskowego Porozumienia Technicznego podpisanego przez dowdc KFOR, generaa Sir Michaela Jacksona i przedstawicieli wadz jugosowiaskich. Rosyjskie oddziay weszy do Prisztiny poprzedzajc onierzy KFOR. Podczas nadzwyczajnego spotkania ministrw spraw zagranicznych i obrony Rady Pnocnoatlantyckiej w siedzibie NATO wydane zostao kolejne owiadczenie zatytuowane Sytuacja w Kosowie i przylegych regionach . Sekretarz Generalny NATO ogosi, e wszystkie jugosowiaskie siy policji i wojska opuciy Kosowo zgodnie z Wojskowym Porozumieniem Technicznym. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana zoy wizyt w Kosowie. Wizyta w siedzibie NATO prezydenta Armenii Roberta Koczariana.

10 czerwca

11 czerwca

18 czerwca

20 czerwca

23 czerwca

29 czerwca

Otwarcie pierwszego Centrum Szkolenia Partnerstwa dla Pokoju w stolicy Turcji, Ankarze.
597

12 lipca

Byy wicepremier Serbw Boniackich Radislav Brdjanin stan przed ONZ-owskim Trybunaem Kryminalnym dla byej Jugosawii. Wizyta w siedzibie NATO Bernarda Kouchnera, Specjalnego Przedstawiciela ONZ w Kosowie. Wizyta w siedzibie NATO prezydenta Sowacji Rudolfa Schustera.

13 lipca

23 lipca

Owiadczenie Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja w sprawie sytuacji bezpieczestwa w Kosowie, potwierdzajce zobowizanie do penego wdroenia postanowie i celw Rezolucji 1244 Rady Bezpieczestwa ONZ. Powoanie do ycia Paktu Stabilnoci dla Europy Poudniowo-Wschodniej zostao uzgodnione na spotkaniu Rady Ministrw Unii Europejskiej w Kln, Niemcy. Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO Javiera Solany w sprawie dziaa SFOR przeciwko Radomirowi Kovaciowi, podejrzanemu o dokonanie zbrodni wojennych. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana ogosi, e Lord George Robertson, minister obrony Wielkiej Brytanii zostanie nastpnym Sekretarzem Generalnym NATO. Stany Zjednoczone i Rosja potwierdziy, e traktat z 1972 roku zakazujcy uycia systemw obrony rakietowej jest kamieniem wgielnym stabilnoci strategicznej pomidzy tymi dwoma pastwami. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana odwiedzi Kosowo. Wizyta w siedzibie NATO Wysokiego Przedstawiciela Wolfganga Petrischa odpowiedzialnego za koordynowanie pracy organizacji cywilnych w Boni i Hercegowinie. Komisja NATO-Ukraina z radoci przyja osignicia KFOR i zatwierdzia przyszy udzia Ukrainy w Midzynarodowych Siach Pokojowych w Kosowie.

30 lipca

2 sierpnia

4 sierpnia

19 sierpnia

6 wrzenia 8 wrzenia

9 wrzenia

598

9-11 wrzenia

Otwarcie nowej siedziby Akademii Obrony NATO w Rzymie w obecnoci staych przedstawicieli Rady Pnocnoatlantyckiej. Mianowanie gen. armii niemieckiej dr Klausa Reinharda na stanowisko dowdcy KFOR w miejsce generaa Sir Michaela Jacksona. Przywdcy ponad 20 pastw pooonych nad Morzem Czarnym i Morzem Batyckim spotkali si w ukraiskiej Jacie, aby omwi kwestie integracji europejskiej. onierze z Niemiec, Polski, Danii, Rumunii i Litwy uczestniczyli w wiczeniach wojskowych, ktre odbyway si w rodkowej Litwie. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja omwia sytuacj w Kosowie i regionach przylegych oraz wspprac NATO-Rosja w ramach midzynarodowej obecnoci si bezpieczestwa w Kosowie. Sekretarz Generalny NATO Javier Solana wyrazi rado w powodu stwierdzenia KFOR, e Armia Wyzwolenia Kosowa podporzdkowaa si nakazowi rozbrojenia. Nieformalne spotkanie ministrw obrony NATO w Toronto. Unia Europejska powitaa zakoczenie akcji rozbrajania Armii Wyzwolenia Kosowa oraz utworzenia wielonarodowego Kosowskiego Korpusu Ochrony. Rosyjskie samoloty wojskowe rozpoczy akcj bombardowania obszarw wok zbuntowanej prowincji Grozny eskalacja konfliktu w Czeczenii. Wizyta Prezydenta Federalnej Republiki Niemiec Johannesa Raua w siedzibie NATO. NATO i Ukraina podpisay porozumienie w sprawie organizacji szkolenia cywilnego dla emerytowanych oficerw armii ukraiskiej. NATO wydao owiadczenie w sprawie programw badawczych, rozwojowych i handlowych zwizanych z broni o maej skutecznoci raenia.
599

10 wrzenia

10-11 wrzenia

13 wrzenia

15 wrzenia

21 wrzenia

21-22 wrzenia 23 wrzenia

24 wrzenia

6 padziernika 11 padziernika

13 padziernika

14 padziernika

Lord Robertson obj stanowisko Sekretarza Generalnego NATO, zastpujc Javiera Solan, ktrego kadencja zakoczya si 6 padziernika. Prezydent Czarnogry Milo Djukanovi spotka si z Sekretarzem Generalnym NATO Lordem Robertsonem, aby omwi sytuacj w Czarnogrze i regionie Bakanw. Sekretarz Generalny podkreli potrzeb wsppracy wszystkich przywdcw w regionie Bakanw w celu stabilizacji i demokratyzacji. V Konferencja Bezpieczestwa w Kwaterze Gwnej NATO. NATO-Japonia

15 padziernika

19 padziernika

Sekretarz Generalny NATO oraz Stali Przedstawiciele w Radzie Pnocnoatlantyckiej zoyli wizyt w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie i byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii*. Wizyta premiera Wgier Viktora Orbana w siedzibie NATO.

21 padziernika 26 padziernika 27 padziernika

Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson ogosi redukcj SFOR. Wizyta Prezydenta otwy Pani Vairy Vike-Freiberga w siedzibie NATO. Podczas spotkania Staej Wsplnej Rady na szczeblu ambasadorw NATO i Rosji omwiono sytuacj w Kosowie i przylegajcych terenach oraz wspprac NATO-Rosja w ramach midzynarodowej obecnoci si bezpieczestwa w Kosowie. NATO ogosio nominacj generaa si powietrznych USA Josepha W. Ralstona na stanowisko Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR) w miejsce generaa Wesleya K. Clarka. Nadzwyczajna debata Rady Europy w sprawie ofensywy rosyjskiej w Czeczenii. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja na szczeblu ambasadorw podkrelia zaangaowanie w pen realizacj Rezolucji 1244 Rady Bezpieczestwa ONZ i potwierdzia wol NATO i Rosji nawizania bliskiej wsppracy majcej zapewni ochron mniejszoci

3 listopada

4 listopada 17 listopada

600

w Kosowie oraz stworzenie wielonarodowego demokratycznego, spoeczestwa. 18-19 listopada Szczyt OBWE w Stambule. 54 pastwa podpisay now Kart Bezpieczestwa Europejskiego oraz zaktualizowany Traktat o konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE). Posiedzenie sesji ambasadorw Komisji NATOUkraina. Wizyta Wysokiego Przedstawiciela Wolfganga Petritscha odpowiedzialnego za koordynacj dziaa organizacji i agencji cywilnych w Boni i Hercegowinie. 1 grudnia Minister spraw zagranicznych Irlandii David Andrews zoy wizyt w siedzibie NATO i podpisa dokument ramowy Partnerstwa dla Pokoju. Irlandia staa si 25. czonkiem programu Partnerstwa dla Pokoju. Sesja Ministrw Obrony Wsplnej Komisji NATOUkraina. Sesja Ministrw Euroatlantyckiego. 6 grudnia Obrony Rady Partnerstwa

29 listopada

3 grudnia

Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO Lorda Robertsona w sprawie raportu OBWE o Kosowie, potwierdzajcego, e serbskie siy bezpieczestwa prowadziy tam wczeniej zaplanowan systematyczn akcj przeladowania ludnoci pochodzenia albaskiego. ONZ, OBWE i Rada Europy wyday wspln deklaracj wzywajc Rosj do przestrzegania praw czowieka w Czeczenii. Turcja staa si oficjalnie kandydatem do czonkostwa w Unii Europejskiej. Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO Lorda Robertsona z radoci przyjmujce wyniki posiedzenia Rady Europejskiej w Helsinkach i decyzj Rady o wzmocnieniu roli Europy w dziedzinie bezpieczestwa i obrony. Ministrowie spraw zagranicznych NATO spotkali si w Brukseli, aby omwi wyniki posiedzenia Rady
601

8 grudnia

10 grudnia 13 grudnia

15-16 grudnia

Europejskiej w Helsinkach, kierowane przez NATO operacje wojskowe w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie, a take stosunki z Rosj i sytuacj w Czeczenii. 16 grudnia 31 grudnia Przyjcie przez Rad Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) Planu Dziaa na lata 2000-2002. Borys Jelcyn ogosi swoj rezygnacj ze stanowiska prezydenta Rosji i do czasu wyborw w 2000 roku przekaza sprawowanie tej funkcji Premierowi Wadimirowi Putinowi.

2000
19 stycznia Prokurator generalny Midzynarodowego Trybunau Kryminalnego dla byej Jugosawii (ICTY), Carla del Ponte zoya wizyt w siedzibie NATO. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja potwierdzia wol obu stron zaprowadzenia bliskiej wsppracy w celu zapewnienia ochrony mniejszoci narodowych w Kosowie. 25 stycznia Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wyda owiadczenie w zwizku z zatrzymaniem Mitara Vasiljevicia oskaronego o popenienie zbrodni wojennych w Boni i Hercegowinie. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wyda owiadczenie w zwizku z atakami przeciwko oddziaom KFOR w Kosowskiej Mitrovicy. Wizyta premiera Chorwacji Ivicy Racana w siedzibie NATO. Opublikowanie wsplnego owiadczenia z okazji wizyty Sekretarza Generalnego NATO Lorda Robertsona w Moskwie, potwierdzajce intencje NATO i Rosji w zakresie intensyfikacji dialogu i wsppracy. Publikacja owiadczenia po zakoczeniu pierwszego posiedzenia Komisji NATO-Ukraina w Kijowie. Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO Lorda Robertsona, odnonie do zatrzymania Dragoljuba Prcaca oskaronego o dokonanie zbrodni wojennych w Boni i Hercegowinie.

14 lutego

15 lutego 16 lutego

1 marca 5 marca

602

8 marca

Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO Lorda Robertsona po spotkaniu Rady Pnocnoatlantyckiej. W owiadczeniu tym Robertson potpi kolejne akty przemocy w Mitrovicy. Algieria zostaa kolejnym rdziemnomorskiego NATO. czonkiem Dialogu

14 marca 15 marca

Staa Wsplna Rada NATO-Rosja potwierdzia wol obu stron intensyfikacji wzajemnego dialogu i wsppracy. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson opublikowa swj osobisty raport przedoony Radzie Pnocnoatlantyckiej z okazji rocznicy interwencji wojskowej Sojuszu podczas konfliktu w Kosowie (Kosowo rok pniej: Osignicia i wyzwania). Premier Estonii Maart Laar zoy wizyt w siedzibie NATO. Wadimir Putin zosta wybrany na prezydenta Federacji Rosyjskiej. Przedstawiciele szeciu pastw czonkowskich Grupy Kontaktowej dla byej Jugosawii spotkali si w celu przeanalizowania sposobw przyspieszenia procesu pokojowego w Kosowie. Lord Robertson pogratulowa Wadimirowi Putinowi z okazji wyboru na stanowisko Prezydenta Rosji i podkreli gotowo NATO do wzmocnienia wsppracy z Rosj. Midzynarodowi ofiarodawcy zobowizali si wspomc Pakt Stabilnoci dla Bakanw kwot 2,4 milionw euro. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wyda owiadczenie w sprawie aresztowania Momcilo Krajisnika, doradcy byego przywdcy Serbw Radovana Karadzica. Naczelny Dowdca Si Sojuszniczych NATO Europa, genera Wesley Clark otrzyma od Sekretarza Generalnego Lorda Robertsona, medale NATO w uznaniu jego zasug w byej Jugosawii i Kosowie.
603

21 marca

22 marca 26 marca 28 marca

28 marca

31 marca

3 kwietnia

12 kwietnia

13 kwietnia

Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson zoy wizyt w Midzynarodowym Trybunale Kryminalnym dla byej Jugosawii (ICTY). Duma Pastwowa (nisza izba parlamentu rosyjskiego) ratyfikowaa rosyjsko-amerykaski Traktat o Redukcji Broni Strategicznej (START II). Rada Federacji (wysza izba parlamentu rosyjskiego) ratyfikowaa Traktat START II. Genera amerykaskich si zbrojnych Joseph Ralston zastpi generaa Wesleya Clarka na stanowisku Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Europa (SACEUR). Wizyta w Petrischa, dzialnego organizacji siedzibie NATO ambasadora Wolfganga Wysokiego Przedstawiciela odpowieza koordynowanie dziaa cywilnych i agencji w Boni i Hercegowinie.

14 kwietnia

19 kwietnia 2 maja

4 marca

5 maja 9 maja 22 maja 24 maja

Wizyta w siedzibie NATO prezydenta Republiki Woch Carlo Azeglio Ciampi. Premier Chorwacji Ivica Racan zoy wizyt w siedzibie NATO. Wizyta premiera w siedzibie NATO. Ukrainy Wiktora Juszczenko

Spotkanie ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej we Florencji. Ministrowie spraw zagranicznych NATO omwili postpy dziaa SFOR i KFOR oraz inne procesy i wydarzenia zachodzce w byej Jugosawii. Pozostaymi tematami posiedzenia byo wdraanie Inicjatywy Zdolnoci Obronnych (DCI), przyszo dialogu z Uni Europejsk oraz inne obszary polityki Sojuszu. Spotkanie ministerialne we Florencji Staej Wsplnej Rady NATO-ROSJA omwio postpy w zakresie wsppracy oraz sytuacj w byej Jugosawii. Ponadto przyjto Program Prac Staej Wsplnej Rady na pozosta cz roku 2000. Podczas posiedzenia Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) na szczeblu ministrw spraw zagranicznych we Florencji omwiono cay wachlarz kwestii dotyczcych bezpieczestwa, w tym Inicjatyw

25 maja

604

dla Europy Poudniowo-Wschodniej, a take wydarzenia w Kosowie oraz Boni i Hercegowinie. Chorwacja staa si 46. czonkiem Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) i przystpia do Partnerstwa dla Pokoju. Spotkanie na szczeblu ministerialnym Komisji NATOUkraina we Florencji. Omwiono postpy nawizywania partnerstwa pomidzy NATO i Ukrain oraz sytuacj w Kosowie i inne kwestie regionalne. Dr Aleksander Juszczenko z Pastwowej Politechniki w Charkowie, otrzyma stypendium imienia Manfreda Woernera za rok 2000. 7 czerwca NATO potpio ostatnie ataki wymierzone przeciwko oddziaom pogranicznym w byej Jugosowiaskiej Republice Macedonii*. Ministrowie Obrony NATO zebrani na ministerialnej sesji Rady Pnocnoatlantyckiej w Brukseli wydali owiadczenie w sprawie Inicjatywy Zdolnoci Obronnych NATO oraz sytuacji na Bakanach. Podczas posiedzenia Komitetu Planowania Obrony oraz Grupy Planowania Nuklearnego, ministrowie obrony NATO przyjli nowe Cele Si Sojuszniczych NATO obejmujce okres do roku 2006. Sesja Komisji NATO-Ukraina. Podczas tego spotkania omwiono wspprac NATO-Ukraina w ramach KFOR, uczestnictwo Ukrainy w Partnerstwie dla Pokoju, plany Ukrainy odnonie do restrukturyzacji si zbrojnych oraz inne aspekty partnerstwa. 9 czerwca Uczestnicy sesji ministrw obrony Rady Pnocnoatlantyckiej z radoci przyjli opracowanie pierwszego penego zestawu celw Partnerstwa oraz przyjli Raport Zbiorczy Procesu Planowania i Oceny Partnerstwa dla Pokoju (PARP). Obradujca na szczeblu ministerialnym Staa Wsplna Rada NATO-Rosja powitaa kroki zmierzajce do wzmocnienia konsultacji i wsppracy, omwia sytuacj w byej Jugosawii oraz przeanalizowaa wojskowo-obronne priorytety dialogu NATO-Rosja.
605

8 czerwca

13 czerwca

NATO ogosio przyznanie 54 stypendiw badawczych NATO-EAPC obywatelom pastw czonkowskich EAPC. Podczas spotkania Rady Unii Europejskiej w Feira (Portugalia) przyjto propozycj utworzenia czterech doranych grup roboczych do spraw wsppracy NATO-Unia Europejska. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wyda owiadczenie w sprawie zatrzymania przez siy SFOR Dusko Sikiricy, oskaronego przez Midzynarodowy Trybuna Kryminalny dla byej Jugosawii (ICTY). Wizyta prezydenta Kazachstanu Nazarbajeva w siedzibie NATO. Nursutana

19-20 czerwca

25 czerwca

27 czerwca

28 czerwca

Mianowanie generaa broni amerykaskich si zbrojnych Kernana na stanowisko Naczelnego Dowdcy Si Sojuszniczych NATO Atlantyk (SACLANT). Poczwszy od wrzenia 2000 roku Kernan zastpi na tym stanowisku admiraa Gehmana. Wizyta prezydenta Chorwacji Stipe Mesicia w Kwaterze Gwnej NATO. Misja Rady Pnocnoatlantyckiej na Bakanach, ktrej celem byo poznanie i sprawdzenie faktw. Genera Walery Manilow, pierwszy zastpca szefa sztabu generalnego rosyjskich si zbrojnych, zoy Staej Wsplnej Radzie NATO-Rosja krtkie wyjanienie odnonie do doktryny wojskowej Rosji oraz rosyjskiego punktu widzenia na Koncepcj Strategiczn Sojuszu. W norweskim Centrum ds. Obrony Midzynarodowej w Sessvollmoen (Norwegia) odbyo si seminarium powicone oglnemu zarysowi programu wsppracy w zakresie bezpieczestwa pomidzy NATO a Boni i Hercegowin. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wyda owiadczenie popierajce wspln deklaracj z Airlie House zoon przez wysokich rang przedstawicieli kosowskich Albaczykw i Serbw. Robertson stwierdzi, e deklaracja jest wanym krokiem

17 lipca

17-19 lipca

24 lipca

24-29 lipca

27 lipca

606

w kierunku pojednania narodowociowych w Kosowie. 10 sierpnia

wszystkich

grup

Mianowanie generaa broni Thorsteina Skiakera z norweskich si zbrojnych na stanowisko Dowdcy KFOR. Skiaker mia obj to stanowisko poczwszy od wiosny 2001 roku. NATO zoyo kondolencje Rosji w zwizku ze mierci zaogi okrtu podwodnego Kursk. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson wyda owiadczenie w sprawie decyzji amerykaskiej o kontynuowaniu testw i prac nad stworzeniem ograniczonego systemu Narodowej Obrony Rakietowej. Roberson podkreli znaczenie kontynuowania konsultacji z pozostaymi sojusznikami. Genera armii amerykaskiej Michael L. Dodson zastpi generaa amerykaskiego Ronalda E. Adamsa na stanowisku gwnodowodzcego SFOR. Premier Sowenii w siedzibie NATO. Andrei Bajuk zoy wizyt

22 sierpnia 1 wrzenia

8 wrzenia

13 wrzenia

Specjalny wysannik Organizacji Narodw Zjednoczonych na Bakanach Carl Bildt zoy krtki raport Radzie Pnocnoatlantyckiej w Kwaterze Gwnej NATO. 18 wrzenia Minister spraw zagranicznych Grecji George Papandreou zosta honorowym przewodniczcym Rady Pnocnoatlantyckiej zastpujc na tym stanowisku Joschk Fischera, ministra spraw zagranicznych Niemiec. Podczas pierwszego spotkania Rady Pnocnoatlantyckiej oraz Tymczasowego Komitetu ds. Polityki i Bezpieczestwa Unii Europejskiej omwiono postpy prac doranych grup roboczych Unia Europejska-NATO, ktre miay sprecyzowa ustalenia odnonie do udostpniania Unii Europejskiej wsplnych zasobw NATO oraz stworzenia staych mechanizmw konsultacji pomidzy NATO a Uni Europejsk.
607

19 wrzenia

20-29 wrzenia

W ramach Partnerstwa dla Pokoju oraz planu prac NATO-Ukraina zorganizowano wiczenia w zakresie zapobiegania skutkom katastrof naturalnych Transcarpathia 2000 Podczas tych wicze, ktre . odbyy si w zachodniej Ukrainie, pozorowano sytuacj wielkiej powodzi. W wiczeniach brao udzia 350 osb z jednostek ratownictwa z 11 pastw czonkowskich EAPC. Premier byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii* Kjubco Georgievski zoy wizyt w siedzibie NATO w celu przeprowadzenia rozmw z Sekretarzem Generalnym Lordem Robertsonem. Przedstawiciele Komitetu Politycznego NATO zoyli wizyt na Ukrainie. Wizyta Sekretarza Generalnego ONZ Kofi Annana w siedzibie NATO. Celem wizyty byo omwienie wyzwa dla bezpieczestwa na Bakanach oraz roli NATO w ONZ-owskich misjach utrzymania pokoju. Spoeczno midzynarodowa uznaa wybr lidera demokratycznej opozycji w Serbii Vojislava Kosztunicy na stanowisko nowego prezydenta Jugosawii. Kosztunica uzyska to stanowisko w wyniku wygranej w wyborach 24 wrzenia. Zakwestionowanie wynikw tych wyborw doprowadzio do wybuchu protestw w Belgradzie oraz do okupacji budynku parlamentu federalnego. Ostatecznie byy prezydent Slobodan Miloszevi zosta zmuszony do ustpienia z urzdu. Podczas nieformalnego spotkania ministrw obrony NATO w Birmingham w Wielkiej Brytanii Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson powita demokratyczne przemiany zachodzce w Federalnej Republice Jugosawii oraz zaoferowa przyja mieszkancom tego pastwa. Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO Lorda Robertsona w sprawie przeprowadzonej przez SFOR operacji aresztowania Janko Janjicia oskaronego o popenienie zbrodni wojennych. W Lublanie (Sowenia) odbyo si seminarium w sprawie polityczno-wojskowych metod

27 wrzenia

4-6 padziernika 5 padziernika

6 padziernika

10 padziernika

13 padziernika

13-14 padziernika

608

zapobiegania konfliktom, zorganizowane w ramach Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC) oraz programu Partnerstwa dla Pokoju (PdP). 16 padziernika Genera Carlo Calsigiosu z Woch zastpi generaa Juana Ortuno z Hiszpanii na stanowisku Gwnodowodzcego KFOR. Spotkanie w siedzibie NATO Grupy Roboczej NATOUkraina ds. Wsppracy Naukowej i Ochrony rodowiska. Carla Del Ponte, prokurator generalny Midzynarodowego Trybunau Kryminalnego dla byej Jugosawii (ICTY), wygosia przemwienie na posiedzeniu Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego w siedzibie NATO. 30 padziernika Owiadczenie Lorda Robertsona w sprawie udanego przebiegu wyborw lokalnych w Kosowie. Wybory te odbyy si 28 padziernika. OBWE ogosia zwycistwo w wyborach lokalnych dr Ibrahima Rugovy, przywdcy Demokratycznej Ligi Kosowa. 31 padziernika3 listopada Zgromadzenie Oglne Stowarzyszenia Atlantyckiego w Budapeszcie. Traktatu

18 padziernika

1-10 listopada

W Lucernie (Szwajcaria) odbyy si wiczenia o kryptonimie Cooperative Determination W . wiczeniach wzio udzia 9 pastw-czonkw Sojuszu oraz 11 pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju, a take organizacje midzynarodowe, midzy innymi, Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya oraz Wysoka Komisja ONZ ds. Uchodcw. Celem wicze byo zapoznanie uczestnikw z procedurami operacji utrzymania pokoju. Przedstawiciele Wierchownej Rady (parlamentu ukraiskiego) oraz Zgromadzenia Parlamentarnego NATO spotkali si w Kwaterze Gwnej NATO w Brukseli, aby omwi wspprac NATO-Ukraina.
609

2-3 listopada

9 listopada

Rada Pnocnoatlantycka spotkaa si z Tymczasowym Komitetem ds. Polityki i Bezpieczestwa Unii Europejskiej. George Soros zoy wizyt w siedzibie NATO, aby omwi z Sekretarzem Generalnym NATO Lordem Robertsonem, moliw wspprac w zakresie wzmacniania spoeczestw demokratycznych w Europie Poudniowo-Wschodniej oraz w Azji rodkowej.

10 listopada

Jugosawia zostaa przyjta do Organizacji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE) jako jej 55. czonek. Wybory powszechne w Boni i Hercegowinie. W ich wyniku znacznie umocnia si pozycja partii nacjonalistycznych reprezentujcych interesy wszystkich trzech grup etnicznych. Obradujca w Marsylii Rada Ministrw Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) podja decyzj o przekazaniu funkcji operacyjnych UZE Unii Europejskiej. Przyjto rwnie uzgodnienia dotyczce pozostaych funkcji i struktur NATO, ktre miay by utrzymane. Przedstawiciele Komitetu Wojskowego NATO zoyli wizyt w Boni i Hercegowinie oraz w Kosowie. Wierchowna Rada (parlament Ukrainy) ratyfikowaa Ukad o Cakowitym Zakazie Prb z Broni Jdrow (CTBT). Premier Bugarii Ivan Kostov zoy wizyt w siedzibie NATO. Podczas Konferencji Zdolnoci Obronnych, ktra odbya si w Brukseli, ministrowie obrony Unii Europejskiej oraz pastw partnerskich, zobowizali si do udostpnienia znacznych si, tak aby zapewni zdolnoci wojskowe, ktre umoliwi spenienie Celu Strategicznego Unii Europejskiej uzgodnionego w Helsinkach w grudniu 1999 roku (Headline Goal). Zgodnie z planami Unia Europejska miaa by do roku 2003 zdolna do rozmieszczenia si wojskowych liczcych 60 tysicy onierzy na potrzeby operacji zarzdzania kryzysowego.

11 listopada

13 listopada

15-17 listopada 16 listopada

20 listopada 21 listopada

610

22 listopada

Wizyta kanclerza Republiki Federalnej Gerharda Schrdera w siedzibie NATO. Wizyta premiera w siedzibie NATO. Sowacji Mikulasa

Niemiec

24 listopada

Dzurindy

28 listopada

Wizyta prezydenta otwy Pani Vairy Vike-Freiberga w siedzibie NATO. Wizyta prezydenta Polski Aleksandra Kwaniewskiego w siedzibie NATO.

29 listopada

Owiadczenie Sekretarza Generalnego Lorda Robertsona w sprawie gwatownego nasilenia aktw przemocy w poudniowej Serbii blisko granicy z Kosowem. Spotkanie na szczeblu ministrw obrony Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja. Obie strony podkreliy wol budowy silnego i stabilnego partnerstwa NATORosja, ktrego celem bdzie wzmacnianie stabilnoci i bezpieczestwa w regionie Euroatlantyckim. Rada omwia take sytuacj w byej Jugosawii, postpy wsppracy pomidzy oficerami wojskowymi NATO i Rosji w SHAPE, wsppracy pomidzy siami NATO i Rosji w ramach SFOR i KFOR, moliwoci rozwoju przyszej wsppracy oraz otworzenie Wojskowego Biura cznikowego NATO w Moskwie. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson ogosi, e rozmowy podejmowane przez Grecj iTurcj w ramach rodkw Budowy Zaufania doprowadziy do porozumienia pomidzy tymi dwoma pastwami. Obie strony zgodziy si z wyprzedzeniem powiadamia siebie nawzajem o planach przeprowadzenia wicze narodowych. Szczyt Unii Europejskiej w Nicei. Przywdcy Unii przyjli dalsze ustalenia zmierzajce do wzmocnienia Europejskiej Polityki Bezpieczestwa i Obrony oraz uzgodnili mechanizmy konsultacji i wsppracy pomidzy NATO i Uni Europejsk. Boris Trajkovski, prezydent byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii*, zoy wizyt w siedzibie NATO.
611

5 grudnia

6 grudnia

7 grudnia

14 grudnia

Ministrowie obrony NATO spotkali si w Brukseli, aby dokona przegldu planw obrony narodowej na lata 2001-2005 oraz przyj picioletni plan rozwoju si, ktry odpowiadaby wymogom przyszego rodowiska bezpieczestwa. Przyjto rwnie nowe Wskazania Ministerialne przedstawiajce ramy planowania obronnego NATO i pastw czonkowskich na czas do roku 2008. George W. Bush otrzyma nominacj na stanowisko prezydenta elekta Stanw Zjednoczonych w wyniku decyzji Sdu Najwyszego USA, ktry wyda decyzj korzystn dla republikaskiego kandydata na prezydenta. Spotkanie ministerialne Komisji NATO-Ukraina w Brukseli. Ministrowie spraw zagranicznych powitali pozytywny rozwj wsppracy w wielu dziedzinach pomidzy NATO i Ukrain oraz przyjli ambitny Plan Prac na rok 2001. Ministrowie spraw zagranicznych dokonali przegldu stanu wsppracy na Bakanach, Partnerstwa dla Pokoju, kontaktw parlamentarnych, planowania cywilnego, reformy sektora obronnego oraz rodkw zapobiegajcych rozprzestrzenianiu broni masowego raenia. Ministrowie wyrazili uznanie w zwizku z decyzj o zamkniciu elektrowni jdrowej w Czarnobylu.

15 grudnia

Spotkanie ministerialne EAPC. Ministrowie spraw zagranicznych dokonali przegldu sytuacji w byej Jugosawii oraz przeanalizowali inne aspekty wsppracy, wczajc przysz rol EAPC oraz jej wkad do inicjatyw wsppracy regionalnej. Opublikowano Plan Dziaa EAPC do roku 2002. Spotkanie Ministerialne Rady Pnocnoatlantyckiej. ministrowie spraw zagranicznych dokonali oceny postpw w szerokim zakresie dziaalnoci Sojuszu, wczajc dialog NATO z Uni Europejsk oraz stwarzanie mechanizmw wsppracy NATO-Unia Europejska w kontekcie ESDI. NATO opublikowao raport o opcjach w zakresie rodkw budowy zaufania i bezpieczestwa (CSBM), weryfikacji, nierozprzestrzeniania, kontroli zbroje i rozbrojenia.

612

Spotkanie ministerialne Staej Wsplnej Rady NATORosja. Ministrowie spraw zagranicznych przeanalizowali sytuacj w byej Jugosawii, z radoci podkrelajc pokojowe przemiany demokratyczne, ktre dokonay si w Federalnej Republice Jugosawii. Ministrowie ocenili rwnie postpy wsppracy NATO-Rosja w odniesieniu do dyskusji o strategii i doktrynie, kontroli zbroje, proliferacji, infrastruktury wojskowej, broni jdrowych oraz ponownego szkolenia personelu wojskowego i ratownictwa morskiego. Ministrowie spraw zagranicznych wymienili listy potwierdzajce ustanowienie Biura Informacji NATO w Moskwie, ktrego zadaniem miao by upowszechnianie wiedzy o rozwijajcych si stosunkach NATO-Rosja

2001
10 stycznia Wizyta ministra spraw zagranicznych Federalnej Republiki Jugosawii Gorana Svilanovicia w siedzibie NATO. Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO na temat zastosowania na Bakanach amunicji wykorzystujcej zuboony uran. 12 stycznia Powoanie Tymczasowego Komitetu NATO ds. Zuboonego Uranu. Komitet ten mia dziaa jako centrum wymiany informacji oraz koordynacji dziaa w tej sprawie. Zwierzchnictwo wojskowe nad kierowanymi przez NATO Midzynarodowymi Siami Pokojowymi w Kosowie (KFOR) zostao przekazane z Kwatery Gwnej Si Sojuszniczych NATO Europa (SHAPE) do Si Sojuszniczych NATO Europa Poudniowa (AFSOUTH) stacjonujcych w Neapolu. Wizyta premiera Rumunii Adriana Nastase w siedzibie NATO. Ogoszenie midzynarodowego konkursu architektonicznego na projekt nowej Kwatery Gwnej NATO. Podczas spotkania Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja, ambasadorzy zgodzili si przyj postanowienia
613

18 stycznia

24 stycznia

zmierzajce do wdroenia Programu Prac PJC na rok 2001. 25 stycznia Pod kierunkiem Agencji NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA), NATO oraz pastwa Partnerskie zaczy realizacj inicjatywy humanitarnej zmierzajcej do wspomoenia Albanii w zakresie niszczenia skadowanych min przeciwpiechotnych. Wizyta w siedzibie NATO byego Specjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego Narodw Zjednoczonych w Kosowie Bernarda Kouchnera. Wizyta w siedzibie NATO premiera Litwy Rolandasa Paksasa. Pierwsze spotkanie Rady Pnocnoatlantyckiej oraz Komitetu ds. Polityki i Bezpieczestwa Unii Europejskiej na szczeblu ambasadorw w ramach nowych staych mechanizmw konsultacji NATO-Unia Europejska. Dyskusje skoncentroway si na stosunkach NATO-Unia Europejska oraz na wkadzie obu organizacji do zarzdzania kryzysowego w zachodniej czci Bakanw. Wizyta w siedzibie NATO Ruuda Lubbersa, nowo mianowanego Wysokiego Komisarza Narodw Zjednoczonych ds. Uchodcw. W siedzibie Komitetu Koordynujcego ds. Weryfikacji odbyo si doroczne seminarium powicone wdraaniu aspektw Traktatu o Konwencjonalnych Siach Zbrojnych w Europie (CFE). W seminarium uczestniczyli przedstawiciele trzydziestu pastw stron Traktatu. Wicepremier Serbii Nebojsza Czowi oraz minister spraw zagranicznych Jugosawii przedstawili sprawozdanie Radzie Pnocnoatlantyckiej na temat nowej inicjatywy zmierzajcej do poszukiwania pokojowego rozwizania konfliktw w Poudniowej Serbii. NATO przeprowadzio doroczne wiczenia w zakresie zarzdzania kryzysowego (CMX 2001). Po raz pierwszy

30 stycznia

31 stycznia 5 lutego

6 lutego

14-16 lutego

15 lutego

15-21 lutego

614

w wiczeniach tych wzili udzia przedstawiciele 14 pastw nalecych do Partnerstwa dla Pokoju. 16 lutego Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie potpiajce atak na autobus niedaleko Podujeva w Kosowie. W wyniku ataku ranni i zabici zostali cywilni mieszkacy Serbii. Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO potpiajce eskalacj aktw przemocy w poudniowej Serbii. Oddziay Si Sojuszniczych Morskich NATO Atlantyk przeprowadziy wiczenia w zakresie pomocy humanitarnej na Morzu Karaibskim. Celem wicze byo sprawdzenie zdolnoci do zapewnienia pomocy humanitarnej po katastrofie wywoanej tropikalnymi burzami i huraganami. Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson otworzy nowe Biuro Informacji NATO w Moskwie. Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie, w ktrym z radoci odnotowa stworzenie w Boni i Hercegowinie nowego rzdu z udziaem si umiarkowanych. NATO i Ukraina podpisay porozumienie w sprawie praktycznego wdraania Programu NATO-Ukraina w roku 2001 odnonie do przeszkalania zwalnianych lub oczekujcych na zwolnienie onierzy ukraiskich. Sesja ministrw spraw zagranicznych Rady Pnocnoatlantyckiej z udziaem Sekretarza Stanu USA Colina Powella. Przedstawiciele Narodw Zjednoczonych, Unii Europejskiej, OBWE, UNHCR oraz NATO spotkali si w Kwaterze Gwnej NATO w Brukseli, aby omwi narastajce napicia w dolinie Preszevo. Uczestnicy spotkania skoncentrowali si na metodach koordynacji wysikw, tak aby ograniczy liczb zbrojnych incydentw oraz zapobiec rozprzestrzenianiu si aktw przemocy w tym regionie.
615

18 lutego

19-22 lutego

20 lutego

23 lutego

26 lutego

27 lutego

Rada Pnocnoatlantycka ponownie potwierdzia swoje zaniepokojenie sytuacj w poudniowej Serbii i potpia utrzymujce si akty przemocy. W kontekcie Partnerstwa dla Pokoju NATO wydao raport o szczegach planowania prowadzonego przez Agencj NATO ds. Zabezpieczenia Technicznego i Zaopatrzenia (NAMSA). Celem tej inicjatywy byo zapewnienie pomocy i szkolenia rzdowi Modawii w zakresie niszczenia przeciwpiechotnych min ldowych oraz innych rodzajw amunicji. 28 lutego Wizyta Specjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego Narodw Zjednoczonych w Kosowie, Hansa Haekkerupa, w siedzibie NATO. Staa Wsplna Rada NATO-Rosja omwia rozwj wypadkw w Federalnejj Republice Jugosawii oraz wspprac NATO-Rosja w Kosowie (KFOR). Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson ogosi gotowo NATO do wdraania stopniowej i warunkowej redukcji ldowej strefy bezpieczestwa na granicy Kosowa oraz wyznaczy osobistego przedstawiciela w tym regionie, ktry mia pomc w wypracowaniu pokojowego rozwizania konfliktu. 2 marca Sekretarz Generalny NATO wyda owiadczenie potpiajce akty przemocy w rejonie przygranicznym z by Jugosowiask Republik Macedonii*. W wyniku porozumienia pomidzy NATO i rzdem Jugosawii, jugosowiaskie oddziay weszy na teren Ldowej Strefy Bezpieczestwa w piciokilometrowym pasie poudniowej Serbii graniczcym z Kosowem. Siy jugosowiaskie znalazy si tam po raz pierwszy od ich wycofania z Kosowa w czerwcu 1999 roku. Prezydent Bugarii Petar Stojanov zoy wizyt w siedzibie NATO. Rada Pnocnoatlantycka ogosia decyzje wobec poudniowej Serbii oraz byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii*, w tym midzy innymi stopniow redukcj Ldowej Strefy Bezpieczestwa.

4 marca

5 marca 8 marca

616

9 marca

Wizyta ministra spraw zagranicznych byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii* Srgjana Kerima w siedzibie NATO NATO powitao opublikowanie przez Program Ochrony rodowiska Narodw Zjednoczonych (UNEP) raportu o moliwych zagroeniach dla zdrowia zwizanych z wykorzystaniem w Kosowie amunicji zawierajcej zuboony uran. Wizyta Wysokiego Przedstawiciela ds. Boni i Hercegowiny Wolfganga Petritscha w siedzibie NATO. Eksperci zatrudnieni w sponsorowanym przez NATO Orodku Pogbionych Studiw w Budapeszcie przeanalizowali naukowe i techniczne kwestie zwizane z wdraaniem protokou do Konwencji o Zakazie Broni Biologicznej i Toksyn (BTWC). Rada Pnocnoatlantycka przyja dalsze kroki zmierzajce do wzmocnienia stabilnoci w poudniowym regionie Bakanw. Rada wyrazia take swoje poparcie dla rzdu w Skopie. Dowodem tego byo midzy innymi mianowanie ambasadora Hansa-Joerga Eiffa na stanowisko starszego rang cywilnego przedstawiciela NATO w Skopie. Posiedzenie Rady Partnerstwa Euroatlantyckiego (EAPC). Ambasadorzy wyrazili poparcie dla rzdu byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii*, potpili akty przemocy dokonywane przez ekstremistw oraz z radoci powitali rodki zmierzajce do wzmocnienia bezpieczestwa granic. Wizyta prezydenta Midzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzya Jakoba Kellenbergera w siedzibie NATO.

13 marca

19 marca 20-29 marca

21 marca

26 marca

Sekretarz Generalny NATO Lord Robertson oraz Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej Javier Solana zoyli wizyt w Skopie, aby potwierdzi poparcie dla rzdu byej Jugosowiaskiej Republiki Macedonii* oraz z pen moc wezwa do zachowania umiaru wobec obecnego kryzysu. Posiedzenie Staej Wsplnej Rady NATO-Rosja. Ambasadorzy omwili sytuacj na Bakanach oraz wspprac NATO-Rosja w ramach KFOR, a take
617

28 marca

z radoci powitali midzynarodowe zmierzajce do zapobieenia eskalacji etnicznych w tym regionie. 29 marca

wysiki napi

Owiadczenie Sekretarza Generalnego NATO w sprawie ataku modzierzowego w okolicy Krivenika w Kosowie. Atak spowodowa ofiary miertelne oraz zranienia wrd cywilw.

618

SCHEMATY GRAFICZNE

Cywilna i wojskowa struktura NATO Najwaniejsze komitety NATO Gwne instytucje partnerskiej wsppracy i dialogu Sekretariat Midzynarodowy NATO Piony Sekretariatu Midzynarodowego Struktura wojskowa NATO Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowdztwa Europa Struktura wojskowa Sojuszniczego Dowdztwa Atlantyk Midzynarodowy Sztab Wojskowy

Cywilna i wojskowa struktura NATO

Wadze Narodowe

RADA NOORDPNOCNOATLANTISCHE ATLANTYCKA (NAC)

GRUPA PLANOWANIA NUKLEARNEGO PLANNINGGROEP (NPG) (NPG)

Przedstawiciele wojskowi przy NATO

KOMITET PLANOWANIA DEFENSIE PLANNING OBRONY COMITE (DPC) (DPC)

KOMITET MILITAIRE WOJSKOWY COMMISSIE (MC) (MC)

KOMITETY COMITES PODPORZDKOWANE ONDERGESCHIKT AAN RADZIE, DPC I NPG de RAAD, DPC en NPG
SEKRETARZ SECRETARISGENERALNY GENERAAL

Midzynarodowy Sztab Wojskowy

Sekretariat Midzynarodow

Dowdztwa Strategiczne

SOJUSZNICZE GEALLIEERD DOWDZTWO EUROPEES EUROPA COMMANDO

SOJUSZNICZE GEALLIEERD DOWDZTWO ATLANTISCH ATLANTYK COMMANDO

GRUPA PLANOWANIA CANADA-VS REGIONALNEGO REGIONALE KANADA-USA PLANNINGGROEP

621

622

Najwaniejsze komitety NATO

RADA NOORDPNOCONOATLANTYCKA1 RAAD 1
GRUPA PLANOWANIA NUKLEARNEGO GROEP
KOMITET WOJSKOWY 2

KOMITET PLANOWANIA OBRONY COMITE

WYKONAWCZA GRUPA ROBOCZA KOMITET NATO DS. OBRONY POWIETRZNEJ

ZESP ZADANIOWY WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. KONTROLI ZBROJE KONWENCJONALNYCH POCZONY KOMITET DS. PROLIFERACJI3

POLITYCZNOWOJSKOWY KOMITET STERUJCY PdP (PMSC/PfP)

ZARZD 4 NATO C3

ORGANIZACJA NATO DS. ZARZDZANIA (ACCS) GRUPA DORADCZA DS. POLITYKI ATLANTYCKIEJ KOMITET POLITYCZNY GRUPA WSPPRACY RODZIEMNOMORSKIEJ

KOMITET POLITYCZNY WYSOKIEGO SZCZEBLA 5

WYSZA POLITICZNOWOJSKOWA GRUPA DS. PROLIFERACJI

KOMITET KOORDYNACYJNY DS. WERYFIKACJI KOMITET PRZEGLDU OBRONNEGO

GRUPA KOORDYNACJI POLITYKI

KONFERENCJA KRAJOWYCH DYREKTORW DS. UZBROJENIA

KOMITET NATO DS. STANDRYZACJI

KOMITET DS. INFRASTRUKTURY

WYSOKI KOMITET DS. PLANOWANIA CYWILNEGO KOMITET NAUKOWY

KONFERENCJA STARSZYCH LOGISTYKW NATO KOMITET DS. WYZWA WSPCZESNEGO SPOECZESTWA

KOMITETY BUDETU CYWILNEGO I WOJSKOWEGO

WYSOKI URZD DS. ZASOBW

WYSZA GRUPA OBRONNA DS. PROLIFERACJI KOMITET EKONOMICZNY

GRUPA WYSOKIEGO SZCZEBLA

KOMITET DS. INFORMACJI I KONTAKTW KULTURALNYCH

KOMITET DS. OPERACJI I WICZE

KOMITET NATO DS. ZARZDZANIA RUCHEM LOTNICZYM

ORGANIZACJA ZARZDZANIA NAFTOCIGIEM RODKOWOEUROPEJSKIM (Rada Dyrektorw))

KOMITET NATO DS. NAFTOCIGW

KOMITET NATO DS. BEZPIECZESTWA

KOMITET SPECJALNY

KOMITET NATO DS. ZASOBW ARCHIWALNYCH

(1) Wikszo wyej przedstawionych komitetw podlega Radzie Pnocnoatlantyckiej. Niektre odpowiadaj przed Komitetem Planowania Obrony lub Grup Planowania Nuklearnego. Cz komitetw to instytucje cywilno-wojskowe, ktre podlegaj zarwno Radzie (albo Komitetowi Planowania Obrony, albo Grupie Planowania Nuklearnego), jak i Komitetowi Wojskowemu. (2) Komitet Wojskowy jest podporzdkowany Radzie Pnocnoatlantyckiej i Komitetowi Planowania Obrony, ale ma specjalny status jako wysoka rang wadza wojskowa NATO. Rola Komitetu Wojskowego jest przedstawiona w Rozdziale 11. (3) Polityczno-Wojskowa Grupa na Wysokim Szczeblu ds. Proliferacji oraz Grupa Obronna Wysokiego Szczebla ds. Proliferacji. (4) Zarzd ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli (5) W razie potrzeby uzupeniany o ekspertw.

Gwne instytucje partnerskiej wsppracy i dialogu

RADA PARTNERSTWA EUROATLANTYCKIEGO (EAPC)1

STAA WSPLNA RADA NATO-ROSJA (PJC)KOMISJA NATO-UKRAINA (NUC)

KOMISJA NATO-UKRAINA (NUC)

GRUPA RDZIEMNOMORSKIEJ 2 (MCG)

(1) Wiele komitetw NATO odbywa posiedzenia w formacie EAPC lub Partnerstwa dla Pokoju (patrz tabela Gwne Komitety NATO). (2) Uzupenieniem spotka w gronie pastw czonkowskich s spotkania Grupy Wsppracy rdziemnomorskiej z przedstawicielami pastw uczestniczcych w Dialogu rdziemnomorskim NATO.

623

624

Sekretariat Midzynarodowy NATO

SEKRETARZ GENERALNY
ZASTPCA SEKRETARZA GENERALNEGO DIRECTEUR VANGABINETU DYREKTOR PRZEWODNICZCY VOORZITTER MIDZYNARODOWEGO ZARZDU RAAD VAN (1) REWIDENTW AUDITEURS (1)

PRZEWODNICZCY WYSOKIEGO URZDU DS. (1) ZASOBW(1)

PRZEWODNICZCY KOMITETW BUDETU CYWILNEGO BUDGETI WOJSKOWEGO (1) (1) COMITES

ASYSTENT SEKRETARZA GENERALNEGO DS. WSPARCIA OBRONY ASYSTENT SEKRETARZA ADJUNCTGENERALNEGO DS. POLITYKI

ASYSTENT SEKRETARZA ADJUNCTGENERALNEGO DS. PLANOWANIA OBRONNEGO I OPERACJI

ASYSTENT SEKRETARZA ADJUNCTGENERALNEGO DS. INWESTYCJI W DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA, LOGISTYKI I PLANOWANIA CYWILNEGO NOODPLANNING

ADJUNCTASYSTENT SEKRETARZA GENERALNEGO DS. NAUKI I OCHRONY RODOWISKA

DYREKTOR DIRECTEUR DS. INFORMACJI INFORMATIE & IPERS PRASY KONTROLER FINANCIEEL FINANSOWY CONTROLEUR

SEKRETARZ UITVOEREND WYKONAWCZY SECRETARIS

DYREKTOR DIRECTEUR BIURA BEZPIECZESTWA NATO NATO

DYREKTOR DIRECTEUR DS. ZARZDZANIA

(1) Te stanowiska nie s zajmowane przez czonkw Sekretariatu Midzynarodowego. Przewodniczcy s mianowani przez Rad.

Piony Sekretariatu Mi
EN OPERATIES PION AFDELING OBRONY WSPARCIA DEFENSIEONDERSTEUNING AFDELING VEILIGHEIDSBEZPIECZESTWA, INVESTERINGEN, LOGISTYKI I PLANOWANIA LOGISTIEK & CIVIELE CYWILNEGO NOODPLANNING
ZARZD INWESTYCJI PION INWESTYCJI W DZIEDZINIE

PION POLITYCZNY AFDELING POLITIEKE ZAKEN AFDELING PION NAUKI I OCHRONY RODOWISKA WETENSCHAPPELIJKE & MILIEUZAKEN PROGRAM WETENSCHAPPELIJK NAUKOWY PROGRAMMA STYPENDIA WETENNAUKOWE SCHAPPELIJKE

PION PLANOWANIA AFDELING OBRONNEGO I DEFENSIE, PLANNING OPERACJI

ZARZD POLITYCZNY POLITIEK DIRECTORAAT DIRECTORAAT VEILIGW DZIEDZINIE BEZPIECZESTWA HEIDSINVESTERINGEN

ZARZD POLITYKI DIRECTORAAT OBRONNEJ DEFENSIEBELEID & I PLANOWANIA STRIJDKRACHTENSI ZBROJNYCH PLANNING Polityka obronna Planowanie si Defensiebeleid Zbrojnych Strijdkrachtenplanning DIRECTORAAT, ZARZD PLANOWANIA PROGRAMW BEWAPENINGSI POLITYKI PLANNING, UZBROJENIA PROGRAMMAS & BELEID
Planowanie i polityka Planning & Beleid Uzbrojenie lotnicze Uzbrojenie si ldowych Luchtbewapening Uzbrojenie si morskich Landbewapening

WYZWANIA UITDAGINGEN VAN WSPCZESNEGO SPOECZESTWA MODERNE MAATSCHAPPIJ RODOWISKO I MILIEU & SPOECZESTWO MAATSCHAPPIJ
Badania nad:

Kontrola programw Programmecontrole Zdolno do Duurzaamheid przetrwania Signalen czno Mobiliteit Mobilno

NARA 1 NARA 1 POPS 2 POPS 2 EEPS3 EEPS3 EPAC 4 EPAC 4 CSCM 5 CSCM 5 CARC6 CARC6 WMDC7 WMDC7 Zeebewapening
ZARZD OBRONY POWIETRZNEJ I DIRECTORAAT ZARZDZANIA PRZESTRZENI LUCHTDEFENSIE POWIETRZN

ZARZD DIRECTORAAT PLANOWANIA CIVIELE CYWILNEGO NOODPLANNING

VERENIGINGEN WSPPRACA NAUKOWOCOOPERATIE TECHNICZNA WETENSCHAP & TECHNOLOGIE Orodki Pogbionych

ZARZD EKONOMICZNY ECONOMISCH DIRECTORAAT LOGISTYKA (ISLOGISTIEK ELEMENT) (IS Element)

ZARZD DS. ZARZDZANIA DIRECTORAAT KRYZYSOWEGO CRISISBEHEER & I OPERACJI OPERATIES Zarzdzanie Crisisbeheer kryzysowe Vredeshandhaving Operacje pokojowe Operaties van de Raad Operacje Rady & RUIMTEVAARTBEHEER Zarzdzanie Przestrzeni Powietrzn Ruimtevaartbeheer Obrona Powietrzna Luchtverdediging

ANALIZY EKONOMICZNE ECONOMISCHE I WSPPRACA ANALYSE & SAMENWERKING Ekonomia Obrony Defensie-economie
SZTAB KONSULTACJI, DOWODZENIA I KONTROLI KWATERY NATO HQ C3 STAF8 8 GWNEJ NATO

Studies over: Zagadnieniami zwizanymi z obron. Defensie Studiw Kontrol Geavanceerde Zaawansowane gerelateerde themas zanieczyszcze onderzoeksinstellingen Zagroeniami dla Warsztaty Badawcze Vervuilingscontrole Stypendia Geavanceerde zdrowia i Gezondheid & Wsppracy problemami onderzoeksworkshops Technologische Wymiana rozwoju risicos Collaboratieve Specjalistw technologicznego toelagen Levenskwaliteit Jakoci ycia Deskundigenbezoeken WSPARCIE INFRASTRUKTURY ONDERSTEUNING BADAWCZEJ ONDERZOEKS-

ZARZD DS. DIRECTORAAT PARTNERSTWA DEFENSIEPARTNERSHIP I WSPPRACY & SAMENWERKING

JEDNOSTKA DS. POLITYKI COORDINATIEZARZDZANIA EENHEID ZASOBAMI MIDDELENBELEID

INFRASTRUCTUUR

ZARZD POLITYKI DIRECTORAAT NUKLEARNEJ NUCLEAIR BELEID

BIURO STANDARYZACJI DIENST NATO NATO STANDAARDISERING

Stypendia na rozwj infrastruktury Toelagen sieciowej netwerkinfrastructuur Nauka i technologie Wetenschap & Polityka Szkolenia Technologie Nauka i Technologie

(1) Sekcja NATO ds. problemw wielostronnych i regionalnych (2) Sekcja NATO ds. planowania polityki i pisania tekstw wystpie (3) Sekcja NATO ds. partnerstwa z pastwami Europy Wschodniej (4) Sekcja NATO ds. partnerstwa i wsppracy euroatlantyckiej (5) Sekcja NATO ds. bezpieczestwa kooperatywnego i politycznych aspektw zarzdzania kryzysowego (6) Sekcja NATO ds. kontroli zbroje konwencjonalnych i weryfikacji (7) Centrum BMR

BIURO DS. BADA TECHNICZNYCH DIENST TECHNOLOGISCHE I KOORDYNACJI STUDIES EN CORDINATIE AGENCJI DS. BADA I VAN HET AGENTSCHAP TECHNOLOGII VOOR ONDERZOEK & (RTA) TECHNOLOGIE (RTA)

Training wetenschap en technologie NAUKA DLA POKOJU WETENSCHAP Wspieranie Bada VOOR VREDE Naukowych i Rozwoju Ondersteuning toegepast R&D-project
(8) Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa Kwatery Gwnej (C3) jest kierowany wsplnie przez Dyrektora Midzynarodowego Sztabu Wojskowego i Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Wsparcia Obrony.

625

626

Struktura wojskowa NATO

KOMITET WOJSKOWY (MC) MIDZYNARODOWY SZTAB WOJSKOWY (IMS) BRUKSELA BELGIA

NACZELNY DOWDCA SI SOJUSZNICZYCH NATO EUROPA (SACEUR) SHAPE, CASTEAU BELGIA

NACZELNY DOWDCA SI SOJUSZNICZYCH NATO ATLANTYK (SACLANT) NORFOLK, VIRGINIA USA

GRUPA PLANOWANIA REGIONALNEGO KANADA-USA (CUSRPG) ARLINGTON USA

Struktura wojskowa
SZNICZEGO DOWDZTWA EUROPA

NACZELNY DOWDCA SI SOJUSZNICZYCH EUROPA NATO EUROPA 1 (SACEUR) (SACEUR) 1

CASTEAU CASTEAU BELGIE BELGIA,

GWNODOWODZCY SI SOJUSZNICZYCH NATO STRIJDKRACHTEN EUROPA POUDNIOWA ZUID-EUROPA (CINCSOUTH) 22 NEAPOL WOCHY

GWNODOWODZCY SI SOJUSZNICZYCH NATO STRIJDKRACHTEN EUROPA PNOCNA NOORD-EUROPA (CINCNORTH) 22 (CINCNORTH) BRUNSSUM HOLANDIA NEDERLAND

(1) Dowdca Strategiczny (2) Dowdca Regionalny

627

628

Struktura wojskowa
SOJUSZNICZEGO DOWDZTWA ATLANTYK

NACZELNY DOWDCA SI SOJUSZNICZYCH NATO ATLANTYK (SACLANT)

NORFOLK, VIRGINIA USA

CENTRUM BADA PODWODNYCH SACLANT (SACLANCEN) LA SPEZIA WOCHY LA SPEZIA ITALIE

DOWDZTWO REGIONALNE WSCHODNI ATLANTYK (RHQ EASLANT) WIELKA NORTHWOOD BRYTANIA K NORFOLK, VIRGINIA USA

DOWDZTWO REGIONALNE POUDNIOWY ATLANTYK (RHQ SOUTHLANT) OREIAS PORTUGALIA

DOWDZTWO REGIONALNE ZACHODNI ATLANTYK (RHQ WESTLANT)

FLOTA UDERZENIOWA ATLANTYK (STRIKFLTLANT) NORFOLK, VIRGINIA USA

DOWDZTWO SI SOJUSZNICZYCH PODWODNYCH ATLANTYK (SUBACLANT) NORFOLK, VIRGINIA USA

Midzynarodowy Sztab Wojskowy

DYREKTOR (DIMS)
KOORDYNATOR UITVOEREND WYKONAWCZY COORDINATOR BIURO KADR SITCEN
1

KONTROLER FINANSOWY (FC)

DORADCA DS. INFORMACJI ADVISEUR PUBLIEKE PUBLICZNEJ (PIA)

DORADCA PRAWNY

DZIAANIA POMOCNICZE

PION DS. WYWIADU

PION AFDELING OPERACYJNY OPERATIES

PION PLANOWANIA I POLITYKI PION WSPPRACY I BEZPIECZESTWA REGIONALNEGO

PION LOGISTYKI, UZBROJENIA I ZASOBW

SZTAB DS. KONSULTACJI, DOWODZENIA I KONTROLI DOWDZTWA NHQC3S (NHQC3S)

ODDZIA DS. OCENIANIA

ODDZIA PLANOWANIA OPERATIONELE TAK OPERACYJNEGO PLANNEN

ODDZIA DS. POLITYKI I KONCEPCJI STRATEGICZNYCH ODDZIA DS. POLITYKI WSPPRACY

ODDZIA LOGISTYKI

ODDZIA DS. ZAPOTRZEBOWANIA TAK VEREISTEN & I PROJEKTW CONCEPTEN ODDZIA DS. TAK INTEROPERACYJNOCI ODDZIA UZBROJENIA

ODDZIA WYWIADU BIECEGO & I OSTRZEGANIA

ODDZIA POLITYKI NUKLEARNEJ, BIOLOGICZNEJ I CHEMICZNEJ

ODDZIA OPERACJI TAK BIECYCH OPERATIES MLO/ UKRAINA W KIJOWIE 4

ODDZIA PUBLIKACJI I ARCHITEKTURY & WYWIADU

ODDZIA DS. OPERACJI TAK INFORMATIEINFORMACYJNYCH I OPERATIES & OBRONY POWIETRZNEJ

ODDZIA PLANOWANIA OBRONY I SI ZBROJNYCH

PRZEDSTAWICIELE PASTWCZONKW PARTNERSTWA DLA POKOJU (PSE)

ODDZIA ZASOBW

ODDZIA DS. ZARZDZANIA TAK CZSTOTLIWOCIAMI

ODDZIA

ODDZIA TAK WICZE DS. I SZKOLENIA & OEFENINGEN TRAINING

KONTROLA ZBROJE ZACHODNIE BIURO KONSULTACJI 5

MAU/NDMAA 6

TAKDS. SYSTEMW INFORMATIEINFORMATYCZNYCH SYSTEMEN & I TECHNOLOGII ODDZIA SYSTEMW CZNOCI, & NAWIGACJII IDENTYFIKACJI

629

(1) Centrum Sytuacyjne (SITCEN) podlega Asystentowi Sekretarza Generalnego ds. Planowania Obrony i Operacji, ale jest na co dzie zarzdzane przez Dyrektora Midzynarodowego Sztabu Wojskowego. (2) ODDZIA ds. Systemw Informatycznych i Technologii obsuguje zarwno Sekretariat Midzynarodowy jak i Midzynarodowy Sztab Wojskowy. (3) Sztab ds. Konsultacji, Dowodzenia i Kontroli Dowdztwa Kwatery Gwnej (C3) jest kierowany wsplnie przez Dyrektora Midzynarodowego Sztabu Wojskowego i Asystenta Sekretarza Generalnego ds. Wspierania Obrony. (4) MLO - Wojskowe Biuro cznikowe (5) WCO - Zachodnie Biuro Konsultacji (6) Management Adivsory Unit /NATO Defence Manpower Authority - Jednostka Doradcza ds. Zarzdzania/Zarzd NATO ds. Kadry Obrony

TRAKTAT PNOCNOATLANTYCKI
sporzdzony w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 87, poz. 970) Strony niniejszego traktatu potwierdzaj sw wiar w cele i zasady Karty Narodw Zjednoczonych oraz pragnienie ycia w pokoju ze wszystkimi narodami i wszystkimi rzdami. S zdecydowane ochrania wolno, wsplne dziedzictwo i cywilizacj swych narodw, oparte na zasadach demokracji, wolnoci jednostki i rzdw prawa. D do umacniania pnocnoatlantyckim. stabilizacji i dobrobytu na obszarze

S zdecydowane poczy swe wysiki w celu zbiorowej obrony oraz zachowania pokoju i bezpieczestwa. W zwizku z Pnocnoatlantycki: powyszym uzgadniaj one niniejszy Traktat

ARTYKU 1 Strony zobowizuj si, zgodnie z postanowieniami Karty Narodw Zjednoczonych, zaatwia wszelkie spory midzynarodowe, w ktre mogyby zosta zaangaowane, za pomoc rodkw pokojowych w taki sposb, aby pokj i bezpieczestwo midzynarodowe oraz sprawiedliwo nie zostay naraone na niebezpieczestwo, jak rwnie powstrzymywa si w swych stosunkach midzynarodowych od uycia lub groby uycia siy w jakikolwiek sposb niezgodny z celami Narodw Zjednoczonych. ARTYKU 2 Strony bd przyczyniay si do dalszego rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunkw midzynarodowych przez umacnianie swych wolnych instytucji, przez przyczynianie si do lepszego zrozumienia zasad, na jakich opieraj si te instytucje, oraz przez rozwijanie warunkw dla stabilizacji i dobrobytu. Bd one dyy do usuwania konfliktw w prowadzonej przez nie midzynarodowej polityce gospodarczej i bd popieray wspprac gospodarcz midzy wszystkimi Stronami lub czci z nich.
631

ARTYKU 3 Dla skuteczniejszego osignicia celw niniejszego traktatu, Strony, kada z osobna i wszystkie razem, poprzez sta i skuteczn samopomoc i pomoc wzajemn, bd utrzymyway i rozwijay swoj indywidualn i zbiorow zdolno do odparcia zbrojnej napaci. ARTYKU 4 Strony bd si wsplnie konsultoway, ilekro, zdaniem ktrejkolwiek z nich, zagroone bd integralno terytorialna, niezaleno polityczna lub bezpieczestwo ktrejkolwiek ze Stron. ARTYKU 5 Strony zgadzaj si, e zbrojna napa na jedn lub wicej z nich w Europie lub Ameryce Pnocnej bdzie uznana za napa przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzaj si, e jeeli taka zbrojna napa nastpi, to kada z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykuu 51 Karty Narodw Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadnitym, podejmujc niezwocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, dziaania, jakie uzna za konieczne, cznie z uyciem siy zbrojnej, w celu przywrcenia i utrzymania bezpieczestwa obszaru pnocnoatlantyckiego. O kadej takiej zbrojnej napaci i o wszystkich podjtych w jej wyniku rodkach zostanie bezzwocznie powiadomiona Rada Bezpieczestwa. rodki takie zostan zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczestwa podejmie dziaania konieczne do przywrcenia i utrzymania midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. ARTYKU 61 W rozumieniu artykuu 5 uznaje si, e zbrojna napa na jedn lub wicej Stron obejmuje zbrojn napa: na terytorium ktrejkolwiek ze Stron w Europie lub Ameryce Pnocnej, na algierskie departamenty Francji2, na terytorium Turcji lub na wyspy znajdujce si pod jurysdykcj ktrejkolwiek ze Stron na obszarze pnocnoatlantyckim na pnoc od Zwrotnika Raka;

De definitie van de gebieden waarop Artikel 5 van toepassing is, werd gewijzigd ingevolge Artikel 2 van het Protocol bij het Noord-Atlantisch Verdrag in verband met de toetreding van Griekenland en Turkije. Op 16 januari 1963 stelde de Raad vast, dat voor zover het de Algerijnse departementen van Frankrijk betrof de relevante bepalingen van het Verdrag met ingang van 3 juli 1962 hadden opgehouden van toepassing te zijn.

632

na siy zbrojne, okrty lub statki powietrzne ktrejkolwiek ze Stron znajdujce si na tych terytoriach lub nad nimi albo na jakimkolwiek innym obszarze w Europie, na ktrym w dniu wejcia w ycie traktatu stacjonoway wojska okupacyjne ktrejkolwiek ze Stron, lub te na Morzu rdziemnym czy na obszarze pnocnoatlantyckim na pnoc od Zwrotnika Raka. ARTYKU 7

Niniejszy traktat nie narusza i nie bdzie interpretowany jako naruszajcy w jakikolwiek sposb ustanowione w Karcie prawa i obowizki Stron bdcych czonkami Narodw Zjednoczonych ani te nie narusza gwnej odpowiedzialnoci Rady Bezpieczestwa za utrzymanie midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. ARTYKU 8 Kada Strona owiadcza, e adne z wicych j obecnie zobowiza midzynarodowych z ktrkolwiek ze Stron lub z jakimkolwiek pastwem trzecim nie stoi w sprzecznoci z postanowieniami niniejszego traktatu, oraz zobowizuje si do niewizania si z jakimkolwiek zobowizaniem midzynarodowym sprzecznym z niniejszym traktatem. ARTYKU 9 Niniejszym Strony ustanawiaj Rad, w ktrej kada z nich bdzie reprezentowana w celu rozpatrywania spraw dotyczcych realizacji niniejszego traktatu. Rada bdzie zorganizowana w taki sposb, eby moga zbiera si szybko w kadym czasie. Rada utworzy takie organy pomocnicze, jakie oka si potrzebne; w szczeglnoci utworzy ona natychmiast komitet obrony, ktrego zadaniem bdzie zalecanie rodkw w celu realizacji artykuw 3 i 5. ARTYKU 10 Strony mog, za jednomyln zgod, zaprosi do przystpienia do niniejszego traktatu kade inne pastwo europejskie, ktre jest w stanie realizowa zasady niniejszego traktatu i wnosi wkad do bezpieczestwa obszaru pnocnoatlantyckiego. Kade pastwo zaproszone w ten sposb moe sta si stron traktatu, skadajc Rzdowi Stanw Zjednoczonych Ameryki dokument przystpienia. Rzd Stanw Zjednoczonych Ameryki powiadomi kad ze Stron o zoeniu kadego takiego dokumentu przystpienia.

633

ARTYKU 11 Niniejszy traktat podlega ratyfikacji, a jego postanowienia zostan wprowadzone w ycie przez Strony zgodnie z ich procedurami konstytucyjnymi. Dokumenty ratyfikacji zostan zoone tak szybko, jak to jest moliwe Rzdowi Stanw Zjednoczonych Ameryki, ktry o kadym zoeniu powiadomi wszystkich innych sygnatariuszy. Traktat wejdzie w ycie w stosunkach midzy pastwami, ktre go ratyfikoway, gdy tylko zostan zoone dokumenty ratyfikacji przez wikszo sygnatariuszy, wczajc w to ratyfikacje Belgii, Francji, Kanady, Luksemburga, Niderlandw, Stanw Zjednoczonych i Zjednoczonego Krlestwa, a w stosunku do innych pastw - z chwil zoenia ich dokumentw ratyfikacji.3 ARTYKU 12 Po upywie dziesiciu lat obowizywania traktatu lub kiedykolwiek po upywie tego okresu Strony, na danie ktrejkolwiek z nich, skonsultuj si wsplnie w celu dokonania przegldu traktatu, uwzgldniajc czynniki, ktre w tym czasie bd mogy mie wpyw na pokj i bezpieczestwo na obszarze pnocnoatlantyckim, w tym rozwj zarwno powszechnych, jak i regionalnych porozumie przyjtych zgodnie z Kart Narodw Zjednoczonych, majcych na celu utrzymanie midzynarodowego pokoju i bezpieczestwa. ARTYKU 13 Po upywie dwudziestu lat obowizywania traktatu kada ze Stron moe przesta by stron traktatu po upywie roku od notyfikacji o wypowiedzeniu, skierowanej do Rzdu Stanw Zjednoczonych Ameryki, ktry poinformuje rzdy innych Stron o zoeniu kadej notyfikacji o wypowiedzeniu. ARTYKU 14 Niniejszy traktat, ktrego teksty angielski i francuski s jednakowo autentyczne, zostanie zoony w archiwach Rzdu Stanw Zjednoczonych Ameryki. Naleycie uwierzytelnione kopie traktatu przekazane zostan przez ten rzd rzdom innych sygnatariuszy. Na dowd czego niej podpisani penomocnicy podpisali niniejszy traktat. Sporzdzono w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r.

Het Verdrag trad in werking op 24 augustus 1949 na indiening van de ratificatie door alle staten die het hadden ondertekend.

634

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NOTATKI

NATO Office of Information and Press / Bureau de linformation et de la presse de lOTAN 1110 Brussels / Bruxelles Belgium / Belgique Web site: www.nato.int Site web: www.otan.nato.int E-mail: natodoc@hq.nato.int