Studium planu strategicznego Polski przeciw Niemcom Kutrzeby i Mossora.

1. Posta autorw, ycie, dokonania. Tadeusz Kutrzeba ur.15.kwietnia 1886r. W Krakowie. W wieku 10.lat wstpi do austriackiej szkoy kadetw w Wiedniu. W Wiedniu w latach 1903-1906 studiowa w Wojskowej Akademii Technicznej, ktr ukoczy w stopniu podporucznika saperw. Nastpnie przez 4.lata peni sub w 9.batalionie saperw w Krakowie. W 1910r. rozpocz studia wojskowe w wiedeskiej Akademii Sztabu Generalnego. W cigu trzech lat odby kurs wyszy kurs inynierii i po jego ukoczeniu otrzyma przydzia do szefostwa inynierii w Sarajewie. Podczas I Wojny wiatowej bra udzia w walkach na froncie serbskim, gdzie od lutego 1915r. by szefem sztabu brygady inynierii, a od maja, oficerem cznikowym w sztabie niemieckiego XXIV korpusu. Oddelegowany na front woski by min. Szefem sztabu inspektoratu inynierii w dowdztwie grupy w Tyrolu. Latem 1916r. obj podobne stanowisko w dowdztwie wojsk austriackich w Siedmiogrodzie, a nastpnie zosta oficerem cznikowym przy dowdztwie niemieckiej 9. Armii walczcej w Rumunii. Wiosn 1917r. przeniesiony na front rosyjski, by zastpcom szefa ekspozytury 4. Armii austriackiej przy dowdztwie niemieckiej grupy dziaajcej na Woyniu. Od marca 1918r. do rozpadu Austro - Wgier zajmowa stanowisko szefa sztabu bazy austriackiej nad Dunajem. W stopniu kapitana zakoczy sub w armii zaborczej i w listopadzie 1918r. wstpi do powstajcego Wojska Polskiego i skierowany do Naczelnego Dowdztwa. Od stycznia 1919r.by szefem sekcji planw i z-c szefa Oddziau I (organizacyjnego) Naczelnego Dowdztwa. Jesieni 1919r. otrzyma nominacj na szefa sztabu 1.Dywizji Piechoty Legionw, a nastpnie w grupie operacyjnej gen. Edwarda Rydza migego. W kwietniu 1920 jako szef sztabu 3. Armii pod tym samym dowdztwem bra udzia w wyprawie na Kijw. Jako szef sztabu pozosta do koca wojny: w 2. Armii na froncie Pd-Wsch, rodkowym i w Bitwie Warszawskiej. W opinii Gen. migego, podpukownik Sztabu Generalnego Tadeusz Kutrzeba, w okresie od listopada 1919r. do grudnia 1920r.przyczyni si w duej mierze do sukcesw 2. Armii. Po zakoczeniu wojny by wykadowca taktyki oglnej w Szkole Sztabu Generalnego. Od 1921r. by szefem sekcji planw, szefem oddziau IIIa (operacyjnego) Biura cisej Rady Wojennej. 1925 1926r. szef Biura i II zastpca szefa Sztabu Generalnego, a od 1926r. zastpca i w 1927 awansowany na stopie generaa brygady. W 1928r. Komendant Wyszej Szkoy Wojennej. Od 1935r. bra udzia w pracach Inspektoratu Si Zbrojnych, od 1939 jako genera dywizji Inspektor Armii. Stefan Rowecki oceni go w maju 1939r. jako wybitnego operatora, wyrniajcego si inteligencj i bystroci umysu, majcego wszelkie zadatki na dowdc Armii, bez dowiadczenia osobistego w dowodzeniu, ktry powinien dobra sobie szefa sztabu, ktry mgby pohamowa go w rzucaniu pomysw i zrealizowaniu ostatecznym jednego z nich.

W kampanii wrzeniowej 1939r. dowodzi Armi Pozna w bitwie nad Bzur, Potem dowodzi armiami Pozna i Pomorze. Po przebiciu si do Warszawy zosta z - c dowdcy Armii Warszawa. 28. wrzenia 1939r. o godz. 13.15, w imieniu dowdcy podpisa akt kapitulacji. Do 1945r. przebywa w niewoli niemieckiej, a po uwolnieniu wyjecha do Londynu, gdzie by przewodniczcym Komisji Historycznej Kampanii Wrzeniowej. Zmar na obczynie w 1947r., a 10. Lat pniej jego prochy spoczy w Alei Zasuonych na Powzkach. Biograf generaa, Marian Krwawicz, tak go scharakteryzowa w Polskim Sowniku Biograficznym- .... by jednym z najbardziej wyksztaconych operacyjnie polskich wyszych dowdcw, mia dugoletni sta pracy sztabowej zarwno w czasie wojny jak i pokoju. Jako komendant WSWoj. by inicjatorem wicze sztabowych uwzgldniajcych nowoczesne pogldy w zakresie sztuki wojennej, tj. wykorzystania wojsk pancernych i lotnictwa. Wywar decydujcy wpyw na wyksztacenie i ksztatowanie postawy oficera dyplomowanego II Rzeczypospolitej, jako dobrze przygotowanego do suby pracownika sztabu. Przyczyni si do rozwoju wyszego szkolnictwa wojskowego, min. Wyszej Szkoy Lotniczej. By autorem publikacji z dziedziny taktyki, organizacji wojsk, regulaminw, obszernych prac wojskowo-historycznych: Bitwa nad Niemnem, wrzesie padziernik 1920, Wyprawa kijowska, wspomnienia pt. Bitwa nad Bzur. Stefan Mossor ur. 23. padziernika 1896r. w wieku 18. lat wstpi w 1914r do Legionw Polskich. Suy w 2.puku piechoty, a nastpnie w 2.puku uanw II Brygady. Po kryzysie przysigowy w 1917r peni sub w tym samym puku, w Polskim Korpusie Posikowym. W lutym 1918r. jako austriacki poddany, wcielony do 6.puku uanw dowodzc szwadronem. W 1920r. przeszed do rezerwy i podj studia na Wydziale Lenym Politechniki Lwowskiej. Wcielony ponownie do wojska w 1922r. przez 6 lat suy w 3.puku szwoleerw w Suwakach. W 1927r. rozpocz studia w WSWoj. w Warszawie, a po ukoczeniu I roku z I lokat skierowany do Parya na francuskiej szkoy gdzie studiowa w latach 1928-1930. Wg opinii z tego okresu by zakwalifikowany do grona najlepszych suchaczy ze wszystkich oficerw cudzoziemcw. W latach 1932-1933 wykadowca taktyki oglnej w WSWoj, kierowanej przez gen. Kutrzeb. Nastpnie przez ptora roku odbywa sta liniowy w jako zastpca dowdcy 10.puku strzelcw konnych w acucie. Ponownie wraca do WSWoj jako wykadowca taktyki oglnej starszego rocznika. Opinia w tym okresie: odznacza si zdolnoci logicznego i cisego rozumowania. Wybitny zmys syntezy. We wrzeniu 1937r. zosta I oficerem sztabu generaa, do prac przy GISZ. W marcu 1939r. w myl Planu Mobilizacyjnego mia by szefem sztabu Armii Pozna. Stanowiska nie obj. Zoy bowiem, szefowi Sztabu Gwnego, gen. Stachiewiczowi, Raport o pooeniu strategicznym, w ktrym krytycznie odnis si do zdolnoci wojskowej armii Polskiej, oceniajc samodzielny opr armii polskiej przeciwko Niemcom zaledwie na dwa tygodnie. Uwaa wic za niezbdne przygotowanie baz dla lotnictwa radzieckiego w rejonie Brzecia oraz udzielenia prawa przemarszu przez terytorium Rzeczypospolitej wojskom pancernym Armii Czerwonej w celu uderzenia na Prusy Wschodnie. Raport zosta potraktowany jako przejaw defetyzmu i zosta
2

wyznaczony na dowdc 6.puku strzelcw konnych. Podczas wojny obronnej 1939r. dowodzi tym pukiem, ktry przydzielono do Armii d. 11.wrzenia wraz z resztkami puku wzity do niewoli. W styczniu 1945r. odmwi ewakuacji na zachd z obozu jenieckiego na Pomorzu (Oflag IID Grossborn - Raderitz). W lutym 1945r. wraz z 1200 oficerami polskimi i 560 jugosowiaskimi wita w m. Borne na Pomorzu, pododdziay 18.puku I Armii WP. Wstpi do LWP i pocztkowo peni funkcj z cy szefa sztabu 1.Armii WP, nastpnie z-cy dowdcy 12.dywizji piechoty do spraw liniowych. W czerwcu przeniesiony do Sztabu Generalnego na zastpc szefa oddziau i jednoczenie mianowany przewodniczcym Komisji Weryfikacyjnej WP. We wrzeniu obj stanowisko szefa gabinetu MON, w lutym 1946r. zastpca szefa Sztabu Generalnego. Jednoczenie z t funkcj, peni urzd szefa sztabu Pastwowego Komitetu Bezpieczestwa. Przez okres trzech miesicy w 1948r. by przewodniczcym Midzynarodowej Komisji Wojskowej przy Konferencji Pokojowej w Paryu, a nastpnie delegatem Polski w ONZ. W 1947r. gen. Mossor by penomocnikiem rzdu dla akcji Wisa oraz dowdc grupy operacyjnej, ktra zlikwidowaa ukraiskie podziemie nacjonalistyczne na poudniowym wschodzie Polski. 1948-1949 dowdca Okrgu Wojskowego w Krakowie, a nastpnie szef Biura Studiw przy MON. Niesusznie oskarony, aresztowany w maju 1950r., skazany w 1951 na doywotnie wizienie, zwolniony i zrehabilitowany po piciu latach, w 1956r. powrci do czynnej suby wojskowej. Zmar w Warszawie w 1957r. Znany jako teoretyk wojskowy, a jego gwne dzieo: Sztuka wojenna w warunkach nowoczesnej wojny, wydawane byo trzykrotnie (1938, 1945, 1986). 2. rda wiedzy /metodologia/ - ocena sytuacji dokonana w oparciu o wiedz i umiejtnoci autorw. Studium Planu Strategicznego Polski przeciw Niemcom znane w historiografii jako Memorandum gen. Tadeusza Kutrzeby.(str.10 Studium planu..........). Studium... stwierdzao: przygotowania Niemiec wiadcz o agresywnych celach i deniu Ich do ekspansji w Europie; Niemcy najpierw dokonaj Anschlusu Austrii, a potem opanuj pnocn cz Czechosowacji w celu rozszerzenia podstawy strategicznej przeciw Polsce; Niemcy zamierzaj wojn prowadzi na dwa fronty, bijc najpierw Polsk, potem Francj; prawdopodobne terminy rozpoczcia wojny polsko-niemieckiej to: rok 1939 Niemcy osign w przygotowaniu rezerw osobowych, podwojenie stanu dywizji piechoty w stosunku do lat 1937-1938; lub 1944r. wyganicie terminu polsko-niemieckiego paktu o nieagresji; porwnanie potencjaw wojennych stron, stwierdzio o tym, e Polska nie jest zdolna do prowadzenia wojny z Niemcami jako rwnorzdny partner; (bdzie zmuszona podj narzucon wojn w obronie niepodlegoci;
3

 dla zmniejszenia dysproporcji potencjaw, Polska powinna zapewni sobie pomoc z zewntrz; brak zaufania do sojusznikw, aczkolwiek wyraa wiksze oczekiwania i nadzieje na pomoc Francji, mimo, e w decydujcym momencie o jej pomocy moga zawie; Polska przez pierwsze 6 8 tygodni bdzie zdana na wasne siy pomimo udzielenia przez Francj pomocy; wyklucza czynn pomoc militarn Zwizku Radzieckiego, natomiast nie bez znaczenia byaby ewentualna pomoc techniczno-wojskowa i przemysowa ze strony tego mocarstwa, ktra mogaby w duej mierze uzupeni braki w pomocy francuskiej lub stanowi asekuracj w przypadku braku tej pomocy; ssiad czechosowacki mgby krpowa strategiczn swobod dziaania Wermachtu na poudniu i stanowi zaplecze przemysu Polskiego na Dolnym lsku; Rumunia powinna spenia rol obszaru tranzytowego dla ewentualnych dostaw materiaowych od strony Morza Czarnego; Istniao prawdopodobiestwo, e Litwa mogaby sta si sojusznikiem Niemiec; wojna z Niemcami bdzie miaa charakter wojny totalnej, a to oznaczao, konieczno opracowania jednolitego planu dla wszystkich gazi przemysu w Polsce; pocztkowa faza wojny, to wojna manewrowa, a pniej stabilizacja frontw i w zwizku z tym zakada wojn dugotrwa. Wyklucza Blietzkrieg, ale zakada, e wojn rozpoczn Niemcy i dy bd do uzyskania w pocztkowej fazie maksymalnych korzyci; kierunki dziaa wojsk niemieckich to kierunek Warszawy po obu stronach Wisy oraz z rejonu Wrocawia przez Kalisz na d; pierwsze zadnie wojsk polskich to zapewnienie strategicznych i operacyjnych do przyszych dziaa przez: sobie podstaw

utrzymanie Wielkopolski po to, aby rozdzieli siy niemieckie; osona koncentracji caoci si operacyjnych; stworzenie podstawy wyjciowej do dziaa zaczepnych w kierunku Prus Wschodnich i Dolnego lska. dla umoliwienia koncentracji wojsk polskich utworzy na granicy zachodniej formacj typu Korpus Ochrony pogranicza; plan koncentracji o charakterze obronnym i w tym celu zabezpieczy j stworzeniem odpowiedniego systemu fortyfikacji umoliwiajcy zaoszczdzenie si i przetrwanie pierwszego kryzysu strategicznego;

 usytuowanie umocnie powinno obejmowa gwne kierunki przypuszczalnej ofensywy niemieckiej, tj. trjkt rzek Note i Wisa, Pozna, linia Kalisz-Katowice oraz przedpola Warszawy; 3. Konstrukcja dziea Konstrukcja Studium planu strategicznego Polski przeciw Niemcom Kutrzeby i Mossora skada si z trzech czci: 1. Cz I Oglne warunki strategiczne Polski i Niemiec. I. Oglne warunki przyszej wojny w ktrym autorzy stwierdzaj: ...chcc znale trafne wnioski dla sposobu przygotowania wojny, trzeba wpierw oglnie wydedukowa, jaki bdzie przypuszczalny charakter wojny. Jako podstaw przyjto przebieg I Wojny wiatowej i wojny polsko bolszewickiej. Stwierdzono, e ujemne skutki pociga za sob niewaciwe lub przestarzae nastawienie w stosunku do prowadzonej wojny. Wojna wiatowa, po wyczerpaniu si moliwoci manewrowych przybraa charakter wojny materialnej tzn. adne z pastw uczestniczcych nie zebrao wystarczajcych zasobw do przeprowadzenia wojny dugotrwaej. Niemcy nie zgromadziy wystarczajcego potencjau broni, amunicji, i wszelkich materiaw wojennych. Nie przygotowano zapasw dla ludnoci cywilnej. Nie wykorzystano w peni zgromadzonych najmodszych rezerw osobowych do prowadzenia operacji wstpnych (maa gboko ich prowadzenia. Wojna polsko bolszewicka prowadzona bez waciwego jej przygotowania bez adnych rodkw do jej prowadzenia, organizowanie wojny w toku jej trwania. Bdne nastawienie ogu dowdcw do wobec nowego zjawiska wojny, tzn. stanwszy wobec koniecznoci prowadzenia wojny maymi siami na duych przestrzeniach, a wic wojny manewrowej, pozostawaa nadal pod psychicznym wpywem wojny materialnej, na cigych, okopanych frontach. Moliwo manewru si nie wyczerpaa. Odwoanie do teorii: generaa von Seeckta doktryna rozstrzygania wojny przy pomocy niewielkiej, kadrowej, ale bardzo nowoczenie uzbrojonej armii. Genera Douhet doktryna wojny lotniczej defensywa na ldzie i morzu, a ofensywa na w powietrzu. ...stworzenie duej i silnej armii powietrznej, ktra by natychmiast po wybuchu wojny zbombardowaa wszystkie orodki ycia i centra mobilizacyjne przeciwnika, niszczc go fizycznie i moralnie, zanim zdoa on zebra si i rozpocz wojn. Jednak zgodnie z tym taka wojna jest moliwa przeciwko krajowi maemu i sabemu (Czechosowacja, otwa lub Belgia). W stosunku do innych jest to niecelowe poniewa due pastwo posiada wiele ywotnych orodkw. Jednake pomimo tego, e jest to bardzo kosztowne, to jednak zdolnoci manewru w wojnie naley upatrywa w armii zmodernizowanej. Dostrzega si przeamujc (czogi), niszczc (lotnictwo) i manewrow (kawaleria i wojska zmotoryzowane) zostan
5

zuyte na pocztku wojny. Potem wskutek wzrostu dowiadczenia w walce z tymi broniami oraz udoskonalenia broni je zwalczajcej oraz wskutek zuycia kosztownego sprztu, zdolno armii moe si wyczerpa. W zwizku z tym, autor uwaa, e: pierwszy okres wojny moe mie charakter manewrowy. Wyrane denie do skrcenia czasu mobilizacji, nawet drog tajnych zarzdze wyprzedzajcych, do przyspieszenia koncentracji przez rozbudow komunikacji, rozpoczcia wojen bez jej wypowiedzenia. To wszystko raczej wskazuje, e pastwa bd chciay zapewni sobie moliwo zdyskontowania w jak najkrtszym czasie ogromnych rodkw woonych w przygotowania wojenne, e bd chciay na wypadek wojny wymusi szybkie rozstrzygnicie, zanim zaistnieje rwnowaga si, a w lad za ni groba wojny materialnej. Oznaki zaczepnego charakteru przygotowa wojennych, wywouj reakcj: pastwa fortyfikuj swoje granice, zmieniaj charakter swojej osony w kierunku jej wzmocnienia i natychmiastowej gotowoci, a to pogotowie przeciw-manewrowe i moliwo szybkiego zuycia broni szybkich ka si liczy z prawdopodobiestwem wyczerpanie si okresu manewrowego przyszej wojny, o ile nie nastpi w nim rozstrzygnicie. Jeeli rozstrzygnicie szybko nie nastpi....., to moe zaistnie wzgldna rwnowaga si i rodkw oraz rwnowaga intelektualna wodzw, a poniewa sia nowoczesnego ognia zmusza wojsko w kadym zatrzymaniu do niewaciwego okopania si przeto rwnowaga si zawsze doprowadzi do krtszej lob duszej stabilizacji. Bdzie to drugi moliwy okres wojny ruchowej, czy te rozstrzygnicie nastpi na drodze wyczerpania (wyniszczenia) co ju bdzie kwesti talentu wodzw i siy moralnej oraz materialnej ich krajw. Tak czy inaczej, trzeba bdzie liczy si z dugotrwaym przebiegiem wojny....., a przede wszystkim z udziaem w niej wszystkich si i rodkw kadego kraju. W zwizku z tym: ...przygotowania wojenne, ktre dawniej obejmoway tylko wojsko, rozszerzyy si obecnie na wszystkie dziay pokojowego ycia pastwa i objy: przygotowania wojskowe, polityczne, gospodarcze o moralne.

II. Rozrost zagadnie strategicznych: a. Strategia przed rokiem 1914;

Plany strategiczne sprzed wojny wiatowej obejmoway niemal wycznie czysto wojskowe (operacyjne) przewidywania wojenne, wynikajce z nich przygotowania zapewniay siy i rodki do przeprowadzenia krtkiej, kilkumiesicznej kampanii. Istnieje potrzeba dla prowadzenia przyszych wojen wsparcia przygotowa do wojny, prowadzeniem waciwej polityki zagranicznej, wewntrznej i gospodarczej przez osoby majce wpyw na ycie
6

caoci pastwa w tym przez naczelnych wodzw. Tak to obserwuje si w wikszoci pastw europejskich. b. Strategia wspczesna: Strategia nowoczesna bdzie musiaa obj skadniki siy wojennej pastwa i jego przeciwnikw, czyli, e bdzie musiaa uwzgldni w swych przewidywaniach, planach i przygotowaniach wojennych cao potencjau wojennego stron walczcych, a nie tylko jego siy zbrojnej. Dla decyzji strategicznej nie wystarczy porwna stosunek si Polski i jej przeciwnika, zbada teren z punktu widzenia operacyjnego, ale trzeba rwnie obj: moliwoci wasnego potencjau wojennego dla dugotrwaej wojny, czyli mono rozbudowy wojennej armii, przemysu, wydajnoci rolniczej i surowcw przemysowych, mono podniesienia nasilenia komunikacyjnego; moliwoci przetrwania duszej wojny zarwno pod wzgldem wojskowym, jak gospodarczym i moralnym; zbada rozmieszczenie w kraju wasnym jak i nieprzyjacielskim wszystkich si i zasobw skadajcych si na potencja wojenny (przemys, wydajne rolnictwo, najlepszy element rezerw ludzkich); rozway moliwo podniesienia wasnego potencjau wojennego zarwno przez rozwinicie wewntrz kraju, jak i przez ewentualne zapewnienie sobie pomocy z zewntrz (gospodarczej lub militarnej);

III. Warunki wojny z Niemcami: A. Oglne porwnanie potencjaw wojennych Niemiec i Polski 1. Porwnanie si zbrojnych: (Piechota, Artyleria, Kawaleria, Bro pancerna, Lotnictwo, wnioski oraz wnioski oglne z porwnania si zbrojnych.

Piechota - Niemcy w 1939 roku s w stanie wystawi 72 dywizje penowartociowe pod wzgldem wyszkolenia rezerw. W 1941r. 100 dywizji a w 1943/44 106 dywizji penowartociowych. Polska w 1939r. 40 dywizji. Artyleria - Na 10 pukw polskiej artylerii cikiej przypada 13 pukw niemieckiej artylerii korpunej, przy porwnywalnej sile artylerii najciszej. Jednak w miar upywu czasu stosunek bdzie ulega znacznemu pogorszeniu na korzy Niemiec. Kawaleria - Jedyna bro w ktrej Polska ma przewag 38 pukw kawalerii na 14 pukw niemieckich jednak o sile wikszej (struktura brygadowa) ni puk polski, czyli 38 do 28. Bro pancerna - Niemcy 3 dywizje pancerno motorowe, 1 brygada rozpoznawcza i 4 samodzielne puki czogw. Polska 1 baon czogw, 2 samodzielne kompanie Vickersw i 3 kompanie przestarzaych Renault. Stosunek w tej broni bdzie si systematycznie pogarsza ze wzgldu na wiksza wydajno przemysu zbrojeniowego Niemiec. Lotnictwo - Lotnictwo rozpoznawcze parametry techniczne prdko lotu mniejsza od Niemieckich samolotw. Lotnictwo myliwskie 5 dyonw na 10 niemieckich i na przestarzaych P11. Lotnictwo rozpoznawcze i myliwskie tylko na szczeblu armii. Podstawa kalkulacji lotnictwo bombardujce. Niemcy 25 dyonw 1887 sztuk, do wiosny 1939 wzrost liczby samolotw do 2237, co daje jednorazowy tona bomb ok. 800. Polskie praktycznie stan zerowy. Eskadry liniowe przy armii penice jednoczenie rol lotnictwa rozpoznawczego nie naley traktowa jako lotnictwo bombardujce (P23). Nierealne jest zwikszenie liczby uzbrojenia i dorwnania potencjaem Niemcom. 2. rodki komunikacyjne. - Kolejowa zdolno przewozowa Niemiec w stosunku do Polski bardzo wysoka. rodki samochodowe pozwalaj Niemcom przewie jednorazowo 20 dywizji i pozostanie jeszcze zapas na inne potrzeby jak: zaopatrzenie , dowodzenie remonty. (ok.3mln rodkw transportowych). Szczupy tabor samochodowy Polski z trudem zaspokoi potrzeby zaopatrzenia. Przewz wojsk niewielki odwody taktyczne i to sporadycznie. Armia niemiecka jest strategicznie i operacyjnie ruchliwsza od polskiej. 3. Porwnanie przemysw wojennych (Kalkulacja czasu, Kalkulacja wydajnoci, wnioski.) - Przemys wojenny Niemiec pracujcy na potrzeby rozbudowywanej armii jest ju nastawiony na produkcj wojenn. Pene przejcie nastpi w cigu kilku tygodni.

Czas potrzebny na przejcie na produkcj wojenn przy zaoeniu, e nie ma brakw w personelu i posiadamy rodki do produkcji wynosi: dla uzbrojenia ok. 5 miesicy, lotnictwa 3 miesice, bro pancerna ok. 5 miesicy. Wydajno Polskiego przemysu wojennego od 1940 roku, w zakresie produkcji pociskw dziaowych 17 razy mniejsza; produkcja dzia od 54 do 80 razy mniejsza; Produkcja polska wystarczy z trudem na zaspokojenie poowy potrzeb 40 dywizji. Moliwoci produkcyjne samolotw bojowych: Niemcy miesicznie od 800 do 1000, Polska 110 przy czym tylko 50 silnikw pozostay musz by zakupione za granic. 4. Budety wojskowe. Wydatki na armi w Niemczech s 15 razy wikszy od budetu armii polskiej. 5. Przemys oglny. - Pooenie Polski wzgldem jest bardzo niekorzystne. Naley zapewni dopyw surowcw z zewntrz i nie mona dopuci do opanowania przez Niemcw polskich okrgw przemysowych. 6. Rolnictwo. - Jest to jedyny dzia w ktrym pooenie Niemiec jest gorsze ni Polski. Produkcja rolna Niemiec jest niewystarczajca dla potrzeb kraju. W sytuacji przeduania si wojny Niemcy mog trafi na due trudnoci w wyywieniu wojska i ludnoci cywilnej. 7. Potencja moralny. - Poparcie narodu dla wojny w Niemczech jest due i nie obserwuje si oznak sprzeciwu. 8. Oglne porwnanie potencjaw wojennych Niemiec i Polski.

1. Potencja wojenny samej Polski jest w porwnaniu do Niemiec tak niky, e trzeba uzna Polsk jako niezdoln do samodzielnej wojny z Niemcami. Jestemy zdolni do narzuconej nam wojny w obronie niepodlegoci. 2. Dla osignicia wikszej rwnowagi potencjau wojennego Polski naley zapewni sobie pomoc z zewntrz. B. Moliwoci pomocy z zewntrz: a) Francja Pomoc francuskiego potencjau mogaby by cenna w okresie pokoju pomoc materialna oraz w czasie wojny pomoc militarna. Naley liczy si z trudnociami wystpienia zaczepnego Francji w odniesieniu do Niemiec (wzgldy wewntrzpolityczne). Niepewno sojusznicza. Czynna pomoc Francji, jeli nastpi moe by odczuwalna po 6-8 tygodniach, natomiast materialna jeszcze pniej. b) Rosja Ewentualna techniczna i przemysowa pomoc Rosji mogaby wyrwna przewag materialna Niemiec. Nie mona dopuci do przymierza Rosji z Niemcami bo doprowadzi to do zgniecenia Polski.;
9

 c) Czechosowacja mogaby dla Polski stanowi poprzez swoje pooenie i stan jej przemysu pewne odcienie strategiczne, pod warunkiem, e nie sprzymierzy si z Niemcami, czego wykluczy nie mona; d) Rumunia gwna warto tego pastwa polega moe na traktowaniu jej jako obszaru tranzytowego dla ewentualnych dostaw materialnych od strony morza Czarnego;

e) Litwa jako ewentualny sojusznik Niemiec naley liczy si z czasow utrat caej Wileszczyzny, a po Grodno Nowogrdek. Jednak nie naley powica znacznych si do operacji przeciw Litwie. f) oglna oceny pomocy zewntrznej w oparciu o istniejce stosunki polityczne w Europie, stwierdza si, e aden z moliwych sojusznikw Polski nie moe by traktowany jako zupenie pewny. Stosunkowo najpewniejsza jest Francja. Warto nastpnych sojusznikw jest hipotetyczna ze wzgldw politycznych (Rosja, Czechosowacja), z powodu mniejszej wartoci znaczenia ich pomocy (Czechosowacja, Rumunia). Z tego wzgldu naley dooy wszelkich stara aby podnie wasn sil wojskow i gospodarcz i chocia czciowo uniezaleni si od pomocy z zewntrz. IV. Zaoenia Planu Strategicznego. Autorzy przyjli do rozwaa nastpujce zaoenia, wynikajce z aktualnego pooenia kraju: Podstaw planu jest sojusz Polski i Francji, przy czym zaoono, e Czechosowacja pozostanie yczliwie neutraln, Litwa natomiast wystpi czynnie po stronie Niemiec. Rosj przyjto jako neutraln z tym, e zapewnia Polsce moliwo zakupu surowcw. W rozwaaniach uwzgldnia si rwnie ponisze hipotezy, tj.: Francja zawodzi Polsk jako czynny sojusznik, natomiast wystpuj czynnie inny sojusznicy (Rosja, Czechosowacja); rozszerzaj si podstawy wojny (Wochy, Austria, Wgry wystpuj po stronie Niemiec, po stronie Polski oprcz Francji wystpuje Rosja i Maa Entanta; Nikt nie wystpuje militarnie po stronie Polski, moe ona liczy tylko na pewn pomoc w wyrobach przemysowych i surowcach. 2. Cz II Projekt Decyzji Strategicznej strategicznego Polski przeciw Niemcom) (do studium planu

Projekt decyzji strategicznej okrela zamiar przeprowadzenia dziaa wojennych przeciw Niemcom w 2 okresach; I okres obrona strategiczna, II okres przejcie caoci si do dziaa zaczepnych; Projekt operacji wstpnej (obrony przeciwstrategicznej) zawiera myl przewodni, zarys wykonania (granice podstaw

10

strategicznych, wyjcia z tych obszarw do dziaa zaczepnych, zamknicie najwaniejszych kierunkw dla przeciwnika uniemoliwiajce wdarcie si jego si na podstawy strategiczne si Polskich, obrona operacyjna kierunkw ktre dla przeciwnika stanowi kierunki pomocnicze, odwody strategiczne i obszary ich zgromadzenia; 3. Cz II Elementy decyzji strategicznej projekt planu strategicznego i operacji wstpnej A. Cele wojny: 1. Polska - Z powodu wybitnie niekorzystnego stosunku si Polska nie posiada moliwoci uzyskania inicjatywy w wyborze momentu rozpoczcia wojny (str. 71 Wnioski) 2. Niemcy - Swoboda Niemiec w wyborze chwili rozpoczcia wojny wyraa si w: Moliwoci zaistnienia sytuacji, e Polska pozostanie sama jako przeciwnik; Moliwoci przygotowania dogodnych obszarw wyjciowych pod pozorem wicze, przygotowania bliszych baz lotniczych, zmagazynowania zapasw wojennych, zgromadzenia floty w Prusach wschodnich; Wczeniejsza gotowo potencjau wojennego Niemiec; B. Sia osony strategicznej: 1. Polska od zachodu i od pnocy przeciwnik natrafi na bardzo mikki opr, ktry bdzie twardnia daleko od granic i kosztem zuycia wielkich jednostek osonowych stanu czynnego. Dla poprawy stanu osony koncentracji naley zamieni Stra graniczn na formacje wojskowe silnie wyposaone technicznie i oparte na o przygotowane zniszczenia polowe i fortyfikacje, pozwoli to odciy siy dla potrzeb prowadzenia zasadniczych operacji. 2. Niemcy system osony granic i osony koncentracji zwizkw operacyjnych zosta ju zapocztkowany. Osona strategiczna pozwala na spokojne uruchomienie caego potencjau wojennego. Nie moliwoci zagroenia z naszej strony ywotnym orodkom potencjau Niemiec. Brak potencjau lotnictwa bombardujcego z naszej strony. Dziaania wschodu i zachodu mogyby utrudni przeprowadzenie przygotowa mobilizacyjnych Niemiec. ; C. Warunki koncentracji: 1. Mobilizacja termin osignicia gotowoci mobilizacyjnej obu stron mniej wicej jednakowy; 2. Koncentracja wzgldny zysk przez Polsk w czasie mobilizacji jej si gwnych zmaleje bardzo szybko i zniknie w okresie koncentracji z powody wikszej wydajnoci komunikacyjnej Niemiec. Nasza gotowo wojenna bdzie duo pniejsza od niemieckiej i nie mona w chwili opracowywania planu strategicznego tego wyeliminowa. Bdzie mona zmniejszy to

11

pniej poprzez: silniejsza oson granicy przeciw dziaaniom z ziemi (przygotowanie zniszcze i fortyfikacji, wzmocnienie si i rodkw obrony przeciwpancernej) oraz wzmocnienie osony przeciwlotniczej przez rozbudow wasnego lotnictwa bombardujcego lub zapewnienie sobie wspdziaania takiego lotnictwa obcego. D. Operacyjne moliwoci nieprzyjaciela - Zawiera cztery zagadnienia: moliwoci uycia si gwnych niemieckich, kierunki gwnego wysiku, hipotezy o moliwociach nieprzyjaciela, przypuszczalny podzia si nieprzyjaciela. E. operacyjna i strategiczna ocena obszaru wojennego Polsko Niemieckiego - Zawiera ocen terenu z punktu widzenia operacyjnego, uwzgldniajc: ukad granic i operacyjn warto obszaru Poznaskiego niedogodno ukadu granic (klin poznaski i opasowujce go od pnocy i poudnia ramiona Prus Wschodnich i lska niemieckiego. Pnoc stwarza zagroenie dla Warszawy i gwnych mostw na Wile. Poudnie zagraa okrgom wglowo przemysowym kraju. W planie stwierdzono, e takie usytuowanie klina mona wykorzysta jako podstaw uderzenia na siy niemieckie albo na pnoc albo na poudnie. Obszar ten rozdziela siy niemieckie i pozwala wojskom polskim na zastosowanie manewru po liniach wewntrznych, co sabszych si polskich jest korzystne. Warto tego rejonu wzronie gdy w okresie dziaa rozstrzygajcych uda si uci jedno z ramion si niemieckich na tym kierunku. Obszar poznaski powinien by utrzymany dla powodzenia pniejszych dziaa przy zaoeniu, e Francja przystpia do wojny. I odcignito z frontu polskiego cz si niemieckich. W przeciwnym przypadku siy niemieckie bd dysponoway dwukrotn przewag na tym kierunku. Utrzymanie obszaru poznaskiego dogodne do prowadzenia dziaa zaczepnych jak i obronnych. Ze wzgldu na wysunicie obszaru poznaskiego w gb niemieckiej strefy operacyjnej, utrzymanie go jest moliwe przy pomocy stworzenia systemu zniszcze i silnych fortyfikacji. Duy wydatek na fortyfikacje jest konieczny w kadym rozwizaniu okresu wstpnego (obrona strategiczna, ofensywa wyprzedzajca na Prusy lub lsk) poniewa szczupe nasz siy bd musiay jeszcze przed ukoczeniem przypuszczalnie opnionej koncentracji wytrzyma naopr przewaajcych si. Wydatek ten jest bardzo opacalny pod wzgldem strategicznym, poniewa zaoszczdzi siy wojsk wasnych przed dziaaniami rozstrzygajcymi, powanie wyszczerbi siy niemieckie str.97 Operacyjn warto Pomorza warto Pomorza polega na tym, e rozdziela Prusy Wschodnie od Rzeszy. Linie komunikacyjne ldowe pomidzy tymi obszarami s dla Niemcw niekorzystne, a droga morska jest dugotrwaa, co daje przewag si polskim. Jednake moe spowodowa zamknicie poowy si w tym pasie. Rozwizanie - skrci gboko pasa Pomorza i oprze j na przedmociu Nako Bydgoszcz i rejonu Grudzidz Brodnica. Stanowi to bdzie stae zagroenie dla linii komunikacyjnych si niemieckich oraz stanowi bdzie dogodn podstaw do pniejszych dziaa zaczepnych.

12

Kierunek Olsztyn Warszawa- zagroenie dla Warszawy poniewa nie posiada naturalnych przeszkd terenowych. Rozwizanie zdobycie Prus Wschodnich lub obrona operacyjna tego kierunku na przedpolu Wisy i Bugu. Pierwsze rozwizanie wymaga angaowania znacznych si (ok. poowy) i usunie zagroenie z ziemi dla Warszawy, ale nie wyeliminuje zagroenia z powietrza dla stolicy. Kierunek Wrocaw d, Opole Czstochowa i Cosel (Kole) Katowice kierunki zagroe dla poudniowego skrzyda si polskich. Wszystkie kierunki wyprowadzajce ze lska na poudniowe skrzydo polskie, nie s zamknite adn jednolit przeszkod, natomiast na ich drodze znajduje si do dua ilo drobnych przeszkd, a wic bagien, lasw i osiedli, poczonych na pewnych odcinkach Wart, rodkow Prosn, potem grnym dorzeczem Warty. Teren ten nadaje si w wielu miejscach do ufortyfikowania i zastosowania zniszcze, ale ze wzgldu na jego szeroko i brak wielkich przeszkd jego obrona wymaga do duych si str. 100. Wnioski oglne wynikajce z analizy tego kierunku to: Szerokie skrzydo poudniowe bdzie trudne do obrony i wymaga jednolitego dowdztwa, bardzo starannej organizacji i do duych si. Byoby bardzo podanym, aby te kierunki byy odcione przez niepewne dla Niemiec stanowisko Czechosowacji.... W pierwszym okresie wojny nie zechcemy prawdopodobnie wizi na poudniu za wielu si naszych, tote trzeba bdzie liczy si z interwencj na tych kierunkach naszych odwodw strategicznych str.100 Komunikacja niemiecka sie komunikacyjna (koleje i samochodowa) daje Niemcom przewag ruchliwoci operacyjnej. Bdzie to miao szczeglne znaczenie w I okresie wojny, kiedy Niemcy mog z jednej strony do atwo pni nasz koncentracj przy pomocy intensywnego bombardowania naszej rzadkiej sieci kolejowej, a z drugiej strony szybko zwie swoje wojska do rejonw koncentracji str.100. Rozwizanie to: w celu osabienia ruchliwoci operacyjnej w I okresie wojny poprzez rozbudow wasnego lotnictwa bombardujcego lub zapewnienie sobie wspdziaania obcego lotnictwa. Ruchliwo operacyjn Niemiec w toku dziaa, zmniejszy poprzez niedopuszczenie do skrcenia drg zaopatrzenie (utrzymanie obszaru poznaskiego). Wzmc nasz ruchliwo operacyjn poprzez budow drg rokadowych na kierunkach oraz budowa dodatkowych mostw na Wile........ str. 101. II. strategiczna ocena wntrza kraju. (szkice 9 18) Wszystkie wojny najnowsze, ......., trwaj dugo, bo od 8 miesicy do 4 lat. Na tak dugi przecig wojny jest rzecz wan, aby nie tylko przygotowa wojsko do wstpnych operacji, lecz przysposobi cay kraj do dugotrwaej wojny. Sadz wic, e jest rzecz wan zbada rozmieszczenie wszystkich rde ycia armii i kraju, aby zda sobie spraw, jaki obraz kraju jest niezbdny do prowadzenia wojny i jako taki powinien by uznawany za nienaruszalny dla nieprzyjaciela. Wane tu bd:

13

 rda rezerw ludzkich o ja najwikszym procencie polskim i jak najmniejszym procencie analfabetw;

rda najwydajniejszej produkcji rolnej;

okrgi przemysu wojennego i przemysu oglnego, zwizanego z potrzebami wojennymi. str. 102. f) ocena wasnych moliwoci okres wojny 2 3 miesicy, zawieraa: ofensywa na Prusy Wschodnie: siy Prus Wschodnich, potrzebne siy polskie, termin gotowoci si polskich;

ofensywa na lsk; obrona strategiczna ......pierwszym naszym zadaniem w razie wybuchu wojny z Niemcami bdzie zabezpieczy sobie podstawy strategiczne i operacyjne do dziaa rozstrzygajcych, ........... wobec przewagi niemieckiej...... str. 114.

G. Projekt planu strategicznego: I. Myl przewodnia: zawiera zamiar prowadzenia dziaa wojennych przeciwko Niemcom w dwch okresach: I okres obrona strategiczna umoliwiajca ..... koncentracje wszystkich si i rodkw potrzebnych do prowadzenia wojny, a wic zebra wasne zgrupowania operacyjne na miejscach ich przeznaczenia....., zapocztkowa tworzenie nowych formacji, uruchomi przemys wojenny, przeprowadzi mobilizacj przemysu oglnego, produkcji rolnej i rodkw transportowych, uregulowa dowozy z zewntrz, przeprowadzi ewakuacj obszarw zagroonych str.115. II okres przejcie caoci si do dziaa zaczepnych celem uzyskania rozstrzygnicia. II. zarys wykonania:
A.

operacja wstpna zawiera cele I okresu wojny poprzez realizacj obrony strategicznej oraz jej cele;

B. okres dziaa rozstrzygajcych okrela moment rozpoczcia okresu dziaa rozstrzygajcych poprzez spenienie nastpujcych warunkw: wszystkie siy operacyjne bd skoncentrowane na miejscach swojego przeznaczenia; przemys wojenny bdzie uruchomiony i cznie z zapewnionym dowozem z zewntrz bdzie w stanie zaspokaja cakowicie potrzeby armii walczcej; ewentualna czynna pomoc z zewntrz da si odczu w ten czy inny sposb lub okae si definitywnie, e na adn pomoc liczy nie mona str. 116 117.

W tej czci rwnie zawarty jest opis piciu wariantw prowadzenia dziaa rozstrzygajcych w formie hipotez, mianowicie:
14

najprawdopodobniejszej, bardzo prawdopodobnej uwzgldniajca zdobycie pnocnych Czech, mniej prawdopodobnej, mao prawdopodobnej i moliwej. F. projekt operacji wstpnej: I. Myl przewodnia; II. Zarys wykonania zawiera okrelenie granic podstaw strategicznych; obszary, rejony i przedmocia wyj do pniejszych dziaa zaczepnych; zamknicie najwaniejszych kierunkw zamknicia ofensywy niemieckiej; oson kierunkw mniej wanych; zasadniczy podzia si (operacyjnych do obrony strategicznej, osony granicy tylko KOP i jego odwody z rezerw) wraz z zadaniami dla si; III. Zmiany planu w czasie pokoju lub we wstpnej fazie wojny zawiera informacj dotycz w zakresie dyspozycji odwodw strategicznych. 4. Cz III - przygotowanie planu strategicznego i operacji wstpnej w czasie pokoju gdzie jak zaznaczono we wstpie do tej czci pracy, jej celem jest kalkulacja czasu potrzebnego do przygotowania planu strategicznego i operacji wstpnej. Autorzy zaoyli, e takie kalkulacje przeprowadz po rozpatrzeniu nastpujcych problemw: jakie prace przygotowawcze musz by wykonane, aby plan by gotw do realizacji w chwili wybuchu wojny;

ile czasu potrzeba na wykonanie tych prac; czy przypuszczalny najbliszy termin wybuchu wojny daje ten czas potrzebny na przygotowanie planu. Jako konieczno w strategicznego uznano: przygotowanie strategicznej; zakresie przygotowania do realizacji planu

zabezpieczenie granicy; osony koncentracji operacyjnej i mobilizacji

organizacja i przygotowanie wyszych dowdztw operacyjnych; przygotowanie zniszcze i fortyfikacji; rozbudowa komunikacji. Priorytet nadano fortyfikacji kraju jako konieczno suc oszczdzaniu si operacyjnych w celu nie osabiania podstaw strategicznych w toku obrony strategicznej czy te dla potrzeb koncepcji wstpnej ofensywy. Jak podkrelono posuy to oparciu sabej siy ywej o bardzo silne fortyfikacje. Plan strategiczny obejmowa zagadnienia: przygotowania militarne przygotowanie wojny pod wzgldem wojskowym cz A (osona granic, osona koncentracji operacyjnej, koncentracje operacyjn, organizacj dowdztw: (dowdztwa osony granic, rejon koncentracji; dowdztwa operacyjne; dowdztwa rodzjw wojsk), doktrynalne przygotowanie dowdztw i wojsk, organizacyjne

15

przygotowanie wojska; cz B przygotowanie operacji wstpnej w zakresie: rozdziau konkretnych zada, pasw dziaania, si; uzgodnienia inspekcyjne, wyszkoleniowe i dowdcze; zazbianie przygotowania w zakresie osony granic, osony koncentracji, wykonania zada; ustalenie sieci dowodzenia; przygotowanie terenu; przygotowanie zapasowych pozycji i osony przeciw Litwie; przygotowanie dziaa odwodw strategicznych; sie dowodzenia strategicznego w operacji wstpnej; zapotrzebowanie. Przemysowe przygotowanie wojny; Rolnicze przygotowanie wojny; Rozmieszczenie wadz pastwowych o komunikacja; Finansowe przygotowanie wojny; Zewntrzne przygotowanie wojny obejmujce braki militarne i materialne; ich ewentualne uzupenienie z zewntrz; uzgodnienie wspdziaania militarnego; moralne przygotowanie do wystpienia zaczepnego; plan dowozw materialnych i plan wspdziaania gospodarki w czasie pokoju.

Moralne przygotowanie wojny; Uzgodnienie planw zachd wschd; Oglny plan pastwowy uzgodnienie wszystkich potrzeb; Kalkulacja czasu przygotowa obejmujcy przypuszczalny termin wojny; czas prac konkretnych; czas planowania; termin decyzji oglnej; rozwj przygotowa planu strategicznego oraz rozwj oglnego planu pastwowego.
4.

Tezy strategiczne w formie wnioskw wynikajcych z rozpatrzonego

zagadnienia umieszczone w czci III Wnioski oglne z przeprowadzonych rozwaa: Wojskowe przygotowanie wojny: osona granic dla bezpieczestwa koncentracji si naley zamkn granice, przynajmniej przeciw zagroeniom naziemnym poprzez stworzenie na granicy zachodniej formacji KOP. Ich organizacja, wyszkolenie i uzbrojenie powinno gwarantowa moliwoci do maych oddziaw wypadowych na miejscu, zwalczanie i niszczenie w gbi strefy przygranicznej grup szybkich oraz twardego opniania duych si piechoty. Do realizacji tych moliwoci (zada) potrzebne bdzie posiadanie silnych odwodw pieszych i zmotoryzowanych. Odwody te na niszych szczeblach powinny istnie w czasie pokoju, natomiast na szczeblach wyszych czciowo skadrowane i formowane w trybie alarmowym z miejscowych rezerwistw. Formacje KOP powinny by oparte o system przygotowanych umocnie polowych, zniszcze i zaleww. Organizacja KOP powinna pokrywa si z podziaem operacyjnym wojsk czynnych. Jednym z zada dodatkowych KOP mogoby by przeprowadzenie szybkiej ewakuacji stref przygranicznych pod wzgldem personalnym,

16

materialnym i rolniczym. Formacje KOP powinny posiada doskona kadr zawodow, wysoki poziom wyszkolenia, uzbrojenia. Osona koncentracji operacyjnej utworzenie systemu fortyfikacji, ktre s wanym rodkiem do zaoszczdzenia si gwnych. Odcinki umocnie obsadzi lokalnymi oddziaami w trybie alarmowym. Oddziay te powinny by oddziaami skadrowanymi. Przeprowadzenie koncentracji stworzy i przeprowadzi plan rozbudowy linii komunikacyjnych kolejowych i drogowych oraz przesunicia pocze brzegowych Wisy i zagszczenia ich na poudniu. Utworzy poczenia rokadowe. Zwikszy stopie zmotoryzowania kraju oraz ulepszy stan drg. Przygotowa plan ewakuacji wadz pastwowych z Warszawy i przemieszczenia ich do przygotowanych pomieszcze pod wzgldem cznoci do trjkta bezpieczestwa. Przygotowa plany opl duych skupisk ludnoci cywilnej oraz ewakuacji ludnoci z duych miast do miejscowoci pobliskich oraz stopniowego ewakuowania na poudnie kraju. Przygotowanie wojska oraz ludnoci cywilnej do przyjcia informacji, e zniszczenie Warszawy nie oznacza nieuchronnoci klski. Oceniajc stopie przygotowanych si oraz gotowo do realizacji powyszego, autorzy stwierdzili e gdyby udao si to przygotowa w cigu kilku lat to przeprowadzenie koncentracji i operacji wstpnej miaoby spokojny przebieg wbrew potnemu przeciwdziaaniu niemieckiemu. Organizacja dowdztw na tle stanu wyjciowego faktycznego. Inicjatywa rozpoczcia wojny, gsta sie komunikacyjna, silne szybkie rodki interwencji znajduj si po stronie Niemiec. To powoduje bardzo trudna sytuacj. Istniej przesanki do tego, e wystpi (sytuacja w pierwszych tygodniach wojny) nastrj gorczkowoci i nieporzdku spowodowany szybkimi i niespodziewanymi ciosami. Brak kierownictwa, ktre zapanowaoby nad ta sytuacj poniewa: siy osony granicy dowdcy stray granicznej nie s zdolni do opracowania i przeprowadzenia planowej operacji osony i ewakuacji stref przygranicznych, nie s zdolni do wsppracy z dowdcami operacyjnymi, gdy przerastaj one ich umiejtnoci fachowe. Osona koncentracji operacyjnej jest nie przygotowana, bdzie improwizowana, co zaabsorbuje dowdcw operacyjnych. Dowdcy operacyjni bd musieli wzi na siebie kierowanie oson granicy, oson koncentracji, przeprowadzenie koncentracji i przygotowania operacji wstpnej. Dowdcy operacyjni to aktualnie pracujcy w charakterze Inspektorw i generaw do prac i scentralizowani w Warszawie z dala od terenu dziaa. Sztaby ich s szczupe i aden dzia sztabu nie funkcjonuje w rzeczywistej strukturze, nie jest przygotowany do przejcia na prac wojenn. adne dowdztwo broni nie jest czynne w sztabach operacyjnych, brak przygotowania rodkw cznoci, sieci dowodzenia, rodkw komunikacyjnych, wyznaczonych lokalizacji kwater gwnych.

Doktrynalne przygotowanie planu strategicznego ...taktyka i pojcie operacyjne powinny by z jednej strony przystosowane do charakteru i uzbrojenia wasnego wojska, a z drugiej strony powinny uwzgldnia trzy czynniki: - z jakim przeciwnikiem wojsko bdzie walczy; - w jakim

17

terenie; - jakie przede wszystkim zadania przewiduje dla wojska plan jego uycia strategicznego str.141. Wojsko nasze nie jest doktrynalnie dobrze przygotowane do twardej walki z tym przeciwnikiem str.141. ....taktyk nasz stosowana popularnie na wiczeniach cechuje wielka pynno manewrowa wywodzca si psychicznie z dowiadcze roku 1920 i wwczas bardzo skuteczna, ale mao celowa wobec zwartego i odpornego na oskrzydlenie nieprzyjaciela, ktrego cech charakterystyczn jest dziaanie gwatown si, wyraajce si w formowaniu na wszystkich szczeblach mocnych punktw cikoci" str.141. Przeciw takiemu przeciwnikowi skuteczny jest manewr operacyjny......, natomiast przerost manewru na nisze szczeble taktyczne nie tylko bdzie nieuyteczny, ale moe doprowadzi do zbdnej bieganiny taktycznej, gdy bi si nie bdzie komu.- str.141/142. To samo dotyczy taktyki obrony, ktra grzeszy bardzo czsto zbytni pytkoci, a wic brakiem dostatecznej trwaoci wobec silnego technicznie i brutalnie uderzajcego przeciwnika str.142. Jestem dalej zdania, e taktyk nasz powinna cechowa wiksza elastyczno, zdolna nie tylko do manewrowania, ale i do mocnych dobrze przygotowanych natar oraz do zacitej obrony. Uwaam za niebezpieczne dyskredytowanie obrony staej...." str.142. przygotowania organizacyjne Jedn z naturalnych konsekwencji planu strategicznego bdzie plan organizacyjnego przygotowania armii do jego wykonania.... str. 143. Oznaczao to, e armia polska organizacyjnie nie bya w peni przygotowana do wprowadzenia zaoe planu w ycie. Gospodarcze przygotowanie wojny najwaniejsz rzecz jest zapewnienie armii na cay (prawdopodobnie dugi) czas wojny amunicji, sprztu uzbrojenia, cznoci, saperskiego, materiaw fortyfikacyjnych, wybuchowych itd., wyczerpanie ktrych jest w obecnych warunkach i w najlepszym nawet pooeniu operacyjnym rwnoznaczne z przegraniem wojny. str.144. W tym celu jedn z konsekwencji planu strategicznego powinien by by plan rozbudowy przemysu wojennego, idcy w kierunkach nastpujcych: - zwikszenia iloci fabryk; - rozmieszczenie ich zgodnie z wymaganiami planu strategicznego; - przeprowadzenie jak najkrtszego terminu przejcia przemysu wojennego na stop produkcji wojennej; - zapewnienie mu dostaw surowcw; - zabezpieczenia powietrznego i naziemnego okrgw przemysowych oraz ich sieci komunikacyjnej. str.145. wzrost siy pastwa moe wpyn na przesunicie niebezpieczestwa wojny i podnie rwnoczenie ogln si pastwa.... str. 151 Przygotowanie wojny pod wzgldem rolniczym wymaga opracowania osobnych planw, dotyczcych.....: organizacji zaopatrywania armii walczcej i ludnoci cywilnej, rygorystycznej ewakuacji rolnej obszarw przygranicznych,.... str. 151.
18

 Polityczne przygotowanie wojny ....polityczne przygotowanie wojny obejmuje dwa dziay: - zapewnienie pomocy zewntrznej, materialnej i ewentualnie militarnej; - przygotowanie moralne wasnej ludnoci do wojny. Str.152. Przypuszczalny termin moliwoci wojny polsko niemieckiej autorzy swe przypuszczenia oparli na terminie gotowoci wojennej Niemiec oraz okresu trwania paktu o nieagresji i stwierdzili, ......przez porwnanie obu tych przesanek dochodz do wniosku, e do koca roku 1943 niebezpieczestwo wojny jest mniejsze, natomiast od stycznia roku 1944 trzeba si liczy z wszelkim prawdopodobiestwem wybuch .... str.154. Oglna kalkulacja czasu przygotowania wojny Opierajc si oglnie na wyej ustalonych terminach, dziel nasze przygotowania wojenne na dwa okresy: - okres osignicia wstpnej gotowoci wojennej (od chwili powzicia decyzji strategicznej do koca roku 1941); - okres osignicia penej gotowoci wojennej (od koca roku 1941 do koca roku 1943) str. 155. W zakoczeniu autorzy zasugerowali, aby dla wykonania ogromu prac zwizanych z wykonaniem licznych planw przygotowania, ....celowym byoby stworzenie przy Panu Marszaku jakiego biura planowania oglnego, zoonego z kilku oficerw dyplomowanych i uniezalenionego od zachodnich i wschodnich prac operacyjnych oraz od waciwych agend Sztabu Gwnego czy Ministerstwa Spraw Wojskowych str. 160.

Opracowa: ppk dypl. Jerzy GROMISKI

19