1

Inynieria Chemiczna Funkcje zespolone

Teoria

Dziaania na liczbach zespolonych, pierwiastki z liczb zespolonych,
funkcje zespolone zmiennej rzeczywistej i funkcje zmiennej zespolonej.

y i x z + = - liczba zespolona y i x z = - liczba sprzona do liczby z
z x Re = - cz rzeczywista liczby z z y Im = - cz urojona liczby z

2 2
| | y x z + = - modu liczby zespolonej z Jeeli liczb z interpretujemy jako punkt na
paszczynie o wsprzdnych (x,y), to |z| jest odlegoci tego punktu od punktu (0,0)
Argumentem liczby zespolonej z nazywamy kt jaki tworzy promie wodzcy tego punktu z osi Ox.
Jeeli zaoymy e 0 < 2 to nazywamy argumentem gwnym liczby z (ozn = arg z ). Jeli jest
argumentem liczby z, to liczba = + 2k ( k = 1, 2, ...) take jest argumentem liczby z (ozn. = Arg
z)
(Liczbie z = 0 nie przypisujemy adnego argumentu)
( ) sin cos i r z + = - posta trygonometryczna liczby zespolonej , | | z r = ,
r
y
r
x
= = sin ; cos
(podawany niekiedy wzr
x
y
arctg = nie jest prawdziwy, gdy liczba zespolona ley w drugiej lub trzeciej
wiartce !!!)
Niech z
1
= x
1
+ i y
1
i z
2
= x
2
+ i y
2

Suma (rnica) liczb zespolonych: z
1
z
2
= (x
1
x
2
) + i(y
1
y
2
)
Iloczyn liczb zespolonych: Liczby zespolone mnoymy tak jak dwumiany, pamitajc, e i
2
= -1
Dzielenie liczb zespolonych:
z
z
z z
z z
1
2
1 2
2 2
=

Po wymnoeniu licznika i podzieleniu przez mianownik, ktry

jest liczb rzeczywist otrzymujemy wynik dzielenia.
Jeeli liczby dane s w postaci trygonometrycznej, tzn, z
1
= r
1
(cos
1
+ i sin
1
) , a z
2
= r
2
(cos
2
+ i sin
2
)
wtedy z
1
z
2
= r
1
r
2
( cos(
1
+
2
) + i sin(
1
+
2
)),
z
z
r
r
1
2
1
2
= (cos(
1

2
) + i sin(
1

2
))
Wzr Moivrea: Jeli z = r(cos

+ i sin) to z
n
= r
n
(cos n + i sin n)
Pierwiastkiem n-tego stopnia z liczby w nazywamy kad liczb z
i
, speniajc rwnanie w z
n
k
=
Jeeli ( ) sin cos i r w + = , to
|

\
|
+
+
+
=
n
k
i
n
k
r z
n
k
2
sin
2
cos k = 0, 1, ..., n1
Funkcja wykadnicza zmiennej zespolonej: ) sin (cos y i y e e e
x iy x z
+ = =
+

Wzory Eulera:
2
cos
ix ix
e e
x

+
= ,
i
e e
x
ix ix
2
sin

=
Funkcja zespolona zmiennej rzeczywistej: z(t) = x(t) + i y(t) dla t R
Pochodna funkcji : = + z t x t i y t ( ) ( ) ( ) Caka funkcji:

+ =
b
a
b
a
b
a
dt t y i dt t x dt t z ) ( ) ( ) (
Cig liczb zespolonych z
n
jest zbieny do g ( limz g
n
n
= ), gdy dla kadej liczby > 0 istnieje taka liczba
N, e dla kadej liczby n > N zachodzi nierwno | z
n
g | < .
Cig z
n
= x
n
+ i y
n
jest zbieny wtedy i tylko wtedy gdy zbiene s cigi x
n
oraz y
n

2
Szereg


=

=
+ =
1 1 1 n
n
n
n
n
n
y i x z jest zbieny wtedy i tylko wtedy gdy szeregi

=1 n
n
x i

=1 n
n
y s zbiene.
Szereg

=1 n
n
z jest zbieny bezwzgldnie , jeeli zbieny jest szereg z
n
n=

1

Funkcje elementarne zmiennej zespolonej:
Ln z = ln |z| + i (2k + arg z), gdzie k - dowolna liczba cakowita. Jeli k = 0 to logarytm nazywamy
logarytmem gwnym i oznaczamy ln z.
sin z =
( )
1
2i
e e
iz iz

; cos z =
( )
1
2
e e
iz iz
+


Kad funkcj zespolon mona przedstawi w postaci f(z) = u(x,y) + i v(x,y), gdzie u(x,y) i v(x,y) s
funkcjami rzeczywistymi dwch zmiennych. Funkcj u(x,y) nazywamy czci rzeczywist f(z) (ozn. re f(z)),
a funkcj v(x,y) - czci urojon funkcji f(z) (ozn. im f(z))

Pochodna funkcji zmiennej zespolonej, rwnania Cauchy - Riemanna.
Caka funkcji zespolonej.
Szeregi potgowe zmiennej zespolonej. Szereg Taylora.

Pochodna funkcji zmiennej zespolonej =


f z
f z f z
z z z z
( ) lim
( ) ( )
0
0
0 0
Wzory rachunkowe i
wasnoci s identyczne jak dla funkcji rzeczywistych.
Rwnania Cauchy - Riemanna. Jeeli funkcja f(z) = u(x,y) + i v(x,y) ma w punkcie z
0
= x
0
+ i y
0

pochodn, to spenione s w tym punkcie rwnania: ( ) ( )
0 0 0 0
, , y x
y
v
y x
x
u

=
( ) ( )
0 0 0 0
, , y x
x
v
y x
y
u

=
Jeeli funkcje u(x,y) i v(x,y) s cige i maj cige pochodne czstkowe w punkcie (x
0
, y
0
) speniajce
rwnania Cauchy-Riemanna, to funkcja f(z) = u(x,y) + i v(x,y) ma w punkcie z
0
= x
0
+ i y
0
pochodn.
Funkcj f (z) nazywamy holomorficzn w punkcie z
0
jeli posiada pochodn w jego otoczeniu.
Funkcj pierwotn funkcji holomorficznej f(z) w obszarze D nazywamy funkcj F(z) speniajc
rwnanie F(z) = f(z)
Jeeli krzywa K regularna ley w obszarze jednospjnym D i funkcja f(z) jest w tym obszarze
holomorficzna i punkt z
0
jest punktem pocztkowym krzywej, a punkt z
1
punktem kocowym to
) ( ) ( ) (
2 1
z F z F dz z f
K
=

Jeeli krzywa K ma rwnanie z = (t) t
0
t t
1
to

=
1
0
) ( )) ( ( ) (
t
t K
dt t t f dz z f
Jeeli funkcja f(z) jest holomorficzna w jednospjnym obszarze D i jeeli krzywa K regularna bez punktw
wielokrotnych zamknita i skierowana dodatnio ley w obszarze D i punkt z
0
jest dowolnym punktem
lecym wewntrz obszaru ograniczonego krzyw K to prawdziwy jest wzr cakowy Cauchyego:
z d
z z
z f
i
z f
K

=
0
0
) (
2
1
) (

. Std mona policzy ) ( 2

) (
0
0
z f i dz
z z
z f
K
=

Przy analogicznych zaoeniach prawdziwy jest wzr okrelajcy n-t pochodn funkcji holomorficznej

+

=
K
n
n
dz
z z
z f
i
n
z f
1
0
0
) (
) (
) (
2
!
) (

. I podobnie: ) (
!
2
) (
) (
0
) (
1
0
z f
n
i
dz
z z
z f
n
K
n

=

+

Szeregi funkcyjne zmiennej zespolonej.

3
Kryterium Weierstrassa: Jeeli szereg liczbowy

=1 n
n
a jest zbieny i a
n
> 0 dla kadego n i jeeli dla
kadego n speniona jest w obszarze D nierwno | f
n
(z)| a
n
to szereg

=1
) (
n
n
z f jest w obszarze D
zbieny.
Jeeli dany jest szereg potgowy

=0 n
n
n
z a i jeeli istnieje granica
R a
a
n
n
n
1
lim
1
=
+

(mona rwnie
rozpatrywa granic
R
a
n
n
n
1
lim =

) to liczb R nazywamy promieniem zbienoci szeregu
potgowego. (Z T DEFINICJ MONA DYSKUTOWA) Oglniej:
Jeeli dany jest szereg potgowy (*)

=

0
0
) (
n
n
n
z z a , to istnieje liczba R (0R) taka, e szereg (*) jest
zbieny dla |zz
0
|<R, a rozbieny dla |zz
0
|>R (jeeli R=0, szereg jest zbieny tylko w punkcie z=z
0
, a jeeli
R=, to szereg jest zbieny dla dowolnego skoczonego z). Tak liczb R nazywamy promieniem
zbienoci szeregu potgowego (*). Na okrgu |zz
0
|=R mog istnie zarwno punkty, w ktrych szereg (*)
jest zbieny, jak i punkty, w ktrych jest on rozbieny. Promie zbienoci szeregu potgowego (*) mona
wyznaczy ze wzoru (**) R=1/g, gdzie
n
n
n
a g | | sup lim

= (tzw. granica grna cigu, tzn. najwiksza z
granic podcigw posiadajcych granic, ktre mona utworzy z danego cigu). Jeeli istnieje granica
n
n
n
a g | | lim

= , to oczywicie rwnie g a
n
n
n
=

| | sup lim i wzr (**) na promie zbienoci szeregu
potgowego (*) pozostaje w mocy. Jeeli wszystkie a
n
s rne od zera, to mona wykorzysta rwnie
granic
n
n
n
a
a
g
1
lim
+

= , o ile istnieje. (Problem: czy wzr (**) jest prawdziwy rwnie dla granicy grnej
n
n
n a
a
g
1
sup lim
+

= o ile ma ona sens, tzn. o ile wszystkie a
n
s rne od zera?)
Jeeli funkcja f (z) jest holomorficzna w punkcie z
0
to w otoczeniu tego punktu jest rozwijalna w szereg
Taylora:

=
=
0
0
) (
) (
!
) (
) (
n
n
n
z z
n
z f
z f . Promie zbienoci tego szeregu jest rwny odlegoci punktu
z
0
od najbliszego punktu osobliwego funkcji f(z).

Zera i bieguny. Szereg Laurenta. Residua. Caki z funkcji zespolonych po
konturach.

Jeli funkcja f(z) jest w punkcie z
0
okrelona i f (z
0
) = 0 to punkt z
0
nazywamy zerem funkcji f (z).
Jeli funkcja f(z) jest w punkcie z
0
holomorficzna i f (z
0
)=0 oraz f
(i)
(z
0
)=0 dla i = 1,2,...,k i f
(k+1)

(z
0
) 0

to punkt z
0
nazywamy k-krotnym zerem funkcji f (z).
Jeli funkcja f(z) jest holomorficzna w ssiedztwie punktu z
0
i nie jest holomorficzna w punkcie z
0
, to punkt
z
0
nazywamy punktem osobliwym odosobnionym funkcji f(z).
Jeli istnieje g z f
z z
=

) ( lim
0
i funkcja

=
0
0
) (
) (
z z g
z z z f
z h jest holomorficzna w otoczeniu punktu z
0
,
to punkt z
0
nazywamy punktem o osobliwoci usuwalnej (pozornie osobliwym)
Jeli istnieje granica niewaciwa lim ( )
z z
f z

=
0
to punkt z
0
nazywamy biegunem funkcji f(z).

4
Jeeli z
o
jest biegunem funkcji f(z) i istnieje ( ) 0 ) ( lim
0
0

z f z z
k
z z
to punkt z
0
jest k-krotnym
biegunem.
Jeeli z
o
jest k-krotnym biegunem funkcji f(z) to punkt z
0
jest k-krotnym zerem funkcji
) (
1
z f
.
Jeeli punkt z
0
jest punktem osobliwym funkcji
) (
) (
) (
z h
z g
z f = ( g(z) i h(z) s holomorficzne w z
0
) i
jeeli punkt z
0
jest m-krotnym zerem funkcji g(z) i n-krotnym zerem funkcji h(z) to:
jeeli mn 0, to punkt z
0
jest punktem o osobliwoci usuwalnej;
jeeli mn < 0, to punkt z
0
jest biegunem o krotnoci k = nm.
Jeeli punkt z
0
jest punktem osobliwym funkcji f(z) holomorficznej w ssiedztwie tego punktu i jeeli nie
jest punktem pozornie osobliwym ani biegunem, wtedy punkt z
0
jest punktem istotnie osobliwym.
Szereg Laurenta. Jeeli funkcja f(z) jest holomorficzna w piercieniu P(z
0
, r,R) o rodku w punkcie z
0
i
promieniach r < R, to rozwija si ona w tym piercieniu w szereg

=
n
n
z z a z f ) ( ) (
0
zwany
szeregiem Laurenta. Wspczynniki szeregu dane s za pomoc wzoru
+

=
K
n n
dz
z z
z f
i
a
1
0
) (
) (
2
1

(n=0,1,2,...), gdzie K jest dowolnym okrgiem o rodku w punkcie z
0
, zawartym w piercieniu P(z
0
, r,R)
i skierowanym dodatnio. Szereg Laurenta mona zapisa w postaci:


=

0
0
1
0
) (
) (
n
n
n
n
n
n
z z a
z z
a
.
Pierwszy szereg nazywamy czci gwn szeregu Laurenta, drugi - czci regularn.
Jeeli punkt z
0
jest punktem regularnym funkcji f(z) lub punktem o osobliwoci usuwalnej, to a
n
= 0 dla
n =1,2,... (cz gwna jest rwna zeru). Jeeli punkt z
0
jest k-krotnym biegunem funkcji f (z) to a
n
= 0
dla n = k+1, k+2,... i a
k
0. Jeeli punkt z
0
jest punktem istotnie osobliwym funkcji f(z) holomorficznej
w jego ssiedztwie, to w czci gwnej istnieje nieskoczenie wiele wyrazw rnych od zera.
Residuum funkcji w punkcie z
0
nazywamy liczb:

=
=
K
z z
dz z f
i
z f ) (
2
1
) ( res
0
, gdzie K jest krzyw
regularn zamknit skierowan dodatnio obejmujc punkt z
0
. Inaczej
1
) ( res
0

=
= a z f
z z
, gdzie a
-1
jest
odpowiednim wspczynnikiem rozwinicia funkcji w szereg Laurenta.
jeeli z
0
jest punktem regularnym funkcji f(z) lub punktem o osobliwoci usuwalnej to 0 ) ( res
0
=
=
z f
z z

jeeli z
0
jest jednokrotnym biegunem funkcji f(z) to ( ) | | ) ( lim ) ( res
0
0 0
z f z z z f
z z z z
=
=

jeeli z
0
jest k-krotnym biegunem funkcji f(z) to ( ) | | ) ( lim
)! 1 (
1
) ( res
0
1
1
0 0
z f z z
dz
d
k
z f
k
k
k
z z z z

=

Jeeli w obszarze ograniczonym krzyw zamknit L skierowan dodatnio funkcja f(z) jest holomorficzna z
wyjtkiem punktw z
1
, z
2
,..., z
n
to

=
=
=
n
k
z z
L
z f i dz z f
k
1
) ( res 2 ) (








5
Zadania

Dziaania na liczbach zespolonych, pierwiastki z liczb zespolonych
funkcje zespolone zmiennej rzeczywistej i funkcje zmiennej zespolonej
Pochodna funkcji zmiennej zespolonej, rwnania Cauchyego - Riemanna.

1) Przedstawi w postaci trygonometrycznej liczby zespolone:
a) 1 + i 3 b) 1 + i c) 2i + 2 d) 3 i e) 1 i f) i g) 1 h) i i) sin +i
cos j) (cos 1)+i sin (Wsk: wyrazi poprzez funkcje kta /2).
Odp.: a) 2(cos /3 + i sin /3) b)
|

\
|
+
4
3
sin
4
3
cos 2

i c)
|

\
|
+
4
sin
4
cos 2 2

i
d)
|

\
|

6
sin
6
cos 2

i (argument=/6 lub argument gwny 2/6, czyli 11/6); e)
|

\
|

4
sin
4
cos 2

;
f) itp.
|

\
|
+
|

\
|
|

\
|
+
|

\
|

2
3
sin
2
3
cos ,
2
sin
2
cos ,
2
sin
2
cos

i i i ; g) sin cos i +
2) Policzy a)
6
) 3 1 ( i ,
25
) 3 1 ( i ,b)
3 1
) 1 (
10
i
i

+
, c)
2
3
3
2
) 2 (
) 2 1 (
) 2 1 (
) 2 (
i
i
i
i

+
+

+
; d) i 40 9 + .
Odp.: a) 64; ) 3 1 ( 2
24
i ; d) ) 5 4 ( i +
3) Obl.
8 8 6 6 4 4 3 3
1 , 1 , 1 , 1 , 1 , 1 , , 1 i (zast. wzory powk. i symetri), )
4 12
3 8 8 , 1 i +
Odpowiedzi: (o tym, ktra odpowied jest do ktrego zadania, mona z grubsza zorientowa si po iloci
pierwiastkw)
i z i z z
2
3
2
1
,
2
3
2
1
, 1
2 1 0
= + = = ; i z z i z
2
3
2
1
, 1 ,
2
3
2
1
2 1 0
= = + = ;
1,i,1,i; i
2
2
2
2
;
i z i z z i z i z z
2
3
2
1
,
2
3
2
1
, 1 ,
2
3
2
1
,
2
3
2
1
, 1
5 4 3 2 1 0
+ = = = + = + = =
i z i z i z i z i z i z
2
1
2
3
,
2
1
2
3
, ,
2
1
2
3
, ,
2
1
2
3
5 5 4 3 2 0
+ = = = + = = + =
i z i z i z z i z i z i z z
2
2
2
2
, ,
2
2
2
2
, 1 ,
2
2
2
2
, ,
2
2
2
2
, 1
7 6 5 4 3 2 1 0
= = = = + = = + = =
i z
2
2 2
2
2 2
6 , 4 , 2 , 0
+

= , i z
2
2 2
2
2 2
7 , 5 , 3 , 1

+
= ; pierwiastki 12 stopnia z 1 wzi
wszystkie pierwiastki 6 stopnia z 1 i 1 (wszystkie razem s umieszczone na okrgu jednostkowym tak jak
cyfry na tarczy zegara); ) 3 ( ), 3 1 ( i i + (pierwiastek czwartego stopnia mona obliczy m.in. jako
pierwiastek kwadratowy z pierwiastka kwadratowego)

4) Rozwiza rwnania zespolone (w przypadku rwna kwadratowych o dowolnych wspczynnikach
zespolonych stosuje si analogiczne wzory jak te znane w przypadku rzeczywistym, przy czym dla niezerowej
delty istniej dwa zespolone pierwiastki kwadratowy z delty, rnice si tylko znakiem; bierzemy jeden z tych
pierwiastkw i raz odejmujemy, raz dodajemy tak e otrzymujemy dwa pierwiastki rwnania kwadratowego,
liczc krotnoci lecz nie cztery pierwiastki); wymagane jest wykonanie do koca dzielenia
a b 2 przez ) ( m

6
a) z
4
+ z
2
+ 1 = 0 b) (1+i)z
2
(6+2i)z + 14 2i = 0 c) z
2
+ (3i 1)z (i + 2) = 0
d) z
2
+ z i + 1 = 0 e) z
2
(1+ i )z 2 i = 0 d) z
2
(1 + i)z + 2 + 2i = 0 e) z
8
= 1
5) Poda geometryczn interpretacj nastpujcych zbiorw liczb zespolonych:
a) | z i | 4 0 argz /2 b) | 2z + 3 | > 4 c) | z +1 i | < 2 d) | z 4 | > | z | e) | z | Re z
f) | z | > 2 , | z | < 3, /4 argz /2 g) | z |
2
Re z + Im z, /4 argz 3/4.
Odp. Np. w przyp. a) zbir tych punktw z pierwszej wiartki, ktre le w kole o rodku i i promieniu 4
(natychmiast z geometrycznej interpretacji odejmowania oraz moduu jako dugoci wektora) d) punkty, ktre
le po jednej prawej stronie symetralnej odcinka o kocach ) i 4 na paszczynie zespolonej, czyli zbir
{z:Re z > 2}; ...
6) Wyrazi sin3 i cos5 za pomoc sin i cos. (Wskazwka: skorzysta ze wzoru Moivrea, a take z
dwumianu Newtona; np.
5 4 3 2
2 3 4 5
5
) sin ( ) sin ( cos 5 ) sin ( cos 10
) sin ( cos 10 ) sin ( cos 5 cos
) sin (cos sin 5 cos



i i i
i i
i i
+ + +
+ + + =
= + = 5 +
;
wystarczy rozwin i przyrwna do siebie cz rzeczywist i cz urojon lewej i prawej strony.
7) Zbada zbieno cigw:
a)
i n
i n n
z
n
2
2 1 2
+
+
= b) z
i
n
n
=
2
c) ( ) i z
n
n
1 1 + = d)
n
i
z
n
+ = 2 e)
2
n
i
n z
n
+ = f)
n
n
i
z
|

\
|
+
=
2
1
g) ( ) ( )i z
n n n
1 5
3 1 + + = h)
i
i
z
n
n
n

+
=
2
2
i)
i n
in
z
n
+
+
=
1
j)
n
n
i z
|

\
|
+ =
3
1
Odp.: b) zbieny do 0; c) rozbieny; e) rozbieny do nieskoczonoci; f) zbieny do 0; h)
zbieny do 1; i) zbieny do i; j) rozbieny do nieskoczonoci
8) Zbada zbieno szeregw:
a)

=
|

\
|
+
1
2
sin cos
n
n
n i n
b)

=
|

\
|

1
2
3
2
n
n
i
; c)

=
|

\
|
+
1
2
2
n
n
i n
; d)

=
|
|

\
|
+
+
1
3 2
3
n
n
i
i
;
e)

=
|

\
|
+
1
2
1
n
n
i
f)
( )

=
|
|

\
|
1 ! n
n
n
i e n
n
; g)

=
|

\
|
+

1 1
2 3
n n
i
; h) ( )

=
|

\
|
+
1
2
3
1
1
n
n
n
i
n
.
Odp (niektre): Zbieny bezwzgl. przez porwnanie z szeregiem 1/n
2
; b) zb. bezwzgl. c) rozbieny, bo szereg
czci rzeczywistych jest rozbieny; d), e) zbieny jako szereg geometr. o ilorazie co do moduu mniejszym
od jednoci; g) rozbieny h) zbieny, bo cz rzeczywista i cz urojona s szeregami zbienymi.
9) Obliczy pochodne funkcji (dokadniej - zespolonych funkcji argumentu rzeczywistego):
a) i e t t z
t 2
sin 2 ) ( + = b) ( )
t
e t i t z
2 2
) ( + = c)
t t
te i e t z
2 2
2 ) ( + = ; d) ( )
t
e t i t z

= cos ) (
Odp.: a)
t
ie t
2
2 cos 2 + ; b)
t t t
e t t i e t i te
2 2 2 2 2
) ( 2 ) ( 2 2 + + = + + itd.
10) Obliczy caki:
a) ( ) | |

+ +
2
0
2
1 1 dt t i b) ( )

1
1
1 dt i e
t
c) ( )

2
1
0
sin cos dt t i t
Odp.: a) ...
3
8
) 1 ( 2 = + + i c) 1+i
11) Znale cz rzeczywist i urojon funkcji:
a) 1 ) (
2
+ = z z w b)
1
1
) (

+
=
z
z
z w c)
2
1
1
) (
z
z w
+
=
Odp.: a) Jeeli z=x+iy, to w(z)=x
2
y
2
+1+2xyi, wic Re w = u(x,y) = x
2
y
2
+1, Im w = v(x,y) = 2xy.

7
b) Jeeli z=x+iy, to
1 2
2
1 2
1
) (
2 2 2 2
2 2
+ + +

+
+ + +
+
=
y x x
y
i
y x x
y x
z w , wic
1 2
2
) ( Im ,
1 2
1
) ( Re
2 2 2 2
2 2
+ + +
=
+ + +
+
=
y x x
y
z w
y x x
y x
z w itd.
12) Przedstawi w postaci wykadniczej liczb
a) i z 3
2
1
2
1
+ = ; b) i z
2
1
2
1
= ; c) z = 2 + 2i; d) z = 3 + i; e) z = 1; f) z = i.
13) Znale cz rzeczywist i urojon liczb:
a) cos(1 i) b) sin(1 + 2i) c) 3e
i
d) e
2 i
e) Ln(i) f) Ln( 1)
g) Ln(1 + i) h) cos(2 + i) i) sin i j) cos (1+ i) k)
i
e

; l)
i
e

2 .
Odp.: a) ( ) ( ) ) 1 sin 1 (cos ) 1 sin 1 (cos
2
1
) (
2
1
2
1
) 1 cos(
1 1 ) 1 ( 1 ) 1 ( ) 1 (
i e i e e e e e i
i i i i i i
+ + = + = + =
+ +

1 sin
1
2
1
1 cos
1
2
1
|

\
|
+
|

\
|
+ =
e
e
e
e itp.
14) Zbada, czy funkcja f(z) jest funkcj holomorficzn. Jeli tak, to obliczy jej pochodn.
a) f(z) = z
2
; b) z z f = ) ( ; c) f(z) = z Re z; d) f(z) = | z | e) f(z) = z Im z
f) f(z) = z
2
; g)
z
e z f = ) ( ; h) f(z) = ln z; i) z z z f = ) ( ; j)
2
1
) (
z
z f = ; k)
z
z f
1
) ( = .
Odp.: a), g) h) j) k s, reszta nie.
15) Znale funkcj holomorficzn f(z), gdy dana jest jej cz rzeczywista u(x,y) lub urojona v(x,y):
a) u(x,y) = x
2
y
2
+ xy b) u(x,y) = 2 e
x
sin y c) u(x,y) = x
2
y
2
+ 2x
d) u(x,y) = e
x
cos y + y e) v(x,y) = 2x
2
2y
2
+ x f) v(x,y) = arctg (y/x), x > 0
g) v(x,y) = e
2x
sin 2y + x
2
y
2
h) v(x,y) = 4x
3
y 4 xy
3
+ 1 (Wsk.: Rwnania Cauchy Riemanna)

Punkty osobliwe. Residuum funkcji. Liczenie caek.

1) Znale miejsca zerowe funkcji f(z) i zbada ich krotno:
a) f(z) = (z
3
+ 1)
2
z
4
; (0 zero czterokrotne; i zera dwukrotne) b) f(z) = z(e
i z
1); (z=0 zero
dwukrotne; 2ki, gdzie k0 zera jednokrotne; c) f(z) = (z
2
+ 1)
3
(z + i) (i zero trzykrotne, i zero
czterokrotne) d) f(z) = sin z (e
i z
1) z=2k zera dwukrotne, z=(2k+1) zera jednokrotne;
e) ) (
2
1
) (
z z
e e z z f

+ = z=0, z=(/2+k)i zera jednokrotne.
2) Wyznaczy punkty osobliwe skoczone funkcji f(z), zbada ich rodzaj i w przypadku biegunw znale
ich krotno:
a) f(z) =
1
1
2
+ z
(i bieguny jednokr. ) b) f(z) =
z
e
1
; (0 pkt istotnie odobl.) c) f(z) =
z
z sin
; 0 osobliwo usuwalna); d) f(z) =
( ) ( )z z z
z
1 1
2
3
+
+
; (0, 1 bieguny jednokrotne; 1 biegun
trzykrotny) e) f(z) =
z sin
1
; (k bieguny jednokrotne) f) f(z) = tg
2
z (/2+k bieguny jednokr.)
g) f(z) =
z
z
e
e
+

1
1
[(2k+1) bieg. jednokr.) h) f(z) =
( )
3
2
1
1
+ z
(z=i bieguny trzykrotne) i) f(z) =
( )
3
2
4 + z
ze
z
(z=i bieguny trzykrotne); j) f(z) =
1
2

z
e
z
(z=2k bieguny pojedyncze) k) f(z) =

8
2 2
sin
z
z
(z = bieguny pojedyncze) l) f(z) =
1
1
2

z
z
e
e
(z=2ki punkty o osobliwoci usuwalnej;
z=(2k+1)i bieguny jednokrotne)
3) Wyznaczy promie zbienoci szeregu potgowego:
a)
( ) 2
2
1
n
n
z
n
n
n
!
=

b)
n z
n
n
n
3
1
2
=

c)
( ) 3
3
1
n
n
z
n
n
n
!
=

d)
( )
n n
n n
z
n
n
n
3 3
1
2 ! !
=

e)
n z
n
n
n
!
5
1 =

f)
z
n
n
n
2
1 =

4) Znale rozwinicie funkcji w szereg Laurenta:
a) f(z) =
( )
1
1
1
2
2
z
z

w piercieniu 0 < | z 1 | < 1

b) f(z) =
1 1
3
1
1 z z z
+

w piercieniu 1 < | z | < 3 3 < | z | <

c) f(z) =
( )( )
1
1 2 z z
w piercieniu 2 < | z | < 0 < | z1 | < 1 1 < | z 1 | <
d) f(z) =
1 1
1
1
2
2
z
z z
+

w piercieniu 0 < | z | < 1 1 < | z | < 2 2 < | z | <

Odp.: a) 1 | 1 | 0 , ) 1 (
) 1 (
1
0
2
< < +

=
z z
z
n
n
;
b) 3 | | 1 ,
1
3
2 0
1
< <


=

=
+
z
z
z
n
n
n
n
n
; < <

=
+
| | 3 ,
1 3 1
1
1
z
z z
n
n
n
;
c)

=
+
>

0
1
2 | | ,
1 2
n
n
n
z
z
; 1 | 1 | 0 , ) 1 (
1
1
0
< < +

=
z z
z
n
n
; < <

=
| 1 | 1 ,
) 1 (
1
2
z
z
n
n
;
d) 1 | | 0 , 1
2
1 1
0
1 2
< <
|

\
|
+ +

=
+
z z
z
n
n
n
; 2 | | 1 ,
2
1 1
0
1
2
1
< < +


=
+

=
+
z
z
z z
n
n
n
n
n
;
< <
+

=
+
| | 2 ,
1 2 2 2
2
1 2
z
z z z
n
n
n
;


5) Obliczy residua w punktach osobliwych:
a) f(z) =
2
1
2

+
z
z
; b) f(z) =
i z
z

cos
; c) f(z) =
( )
2
2
2
1 + z
z
; d) f(z) =
z
z
e
1
+
(nietryw. poza programem);
e) f(z) =
z
1
cos f) f(z) =
5 3
1
z z

g) f(z) =
( )( )
2
2 1 z z
z
h) f(z) =
z
e
z
+ 1

i) f(z) =
( )
2
1
1
+
z
e
; res
(2k+1)i
= 1;
j)
z z
z f
sin
1
) ( = ; res
0
f(z)=0, res
k
f(z)=
k
k
1
) 1 ( ; k)
2
2
) 1 (
) (

=
z
z
z f ; res
1
f(z)=2;
l)
1
1
) (
2
+
+
=
z
z
z f ; 2 / ) 1 ( ) ( res i z f
i
m =

; m)
2 2
) (
+
=
z
e
z f
z
; res

f(z)=

i/(2);

9
n)
z z
z f
cos
1
) (
2
= ; res
0
f(z)=0, res
/2+2k
f(z) = 1;
o)
1
1
) (

+
=
z
z
e
e
z f ; res
2ki
f(z)=2; p)
1
) (
2

=
z
e
z f
z i
; res
z=1
= 1/2
r)
z
z
z f
tg
) ( = ; z=0 pkt o osobliwoci usuwalnej;
( )
( ) 2 / 1
1
) ( res
2 / 1
+
=
+ =
k
z f
k z
;
s)
) /( 1
) (
iz
e z f

= ; res
z=0
f(z)=1/(i) (punkt istotnie osobliwy, rozwin w szereg potgowy i odczyta a
1
).

6) Obliczy cak wzdu krzywej C: (z
1
pocztek krzywej, z
2
(lub z
3
)

koniec krzywej).
(Wskazwka oglna: jeeli pod cak wystpuje funkcja analityczna co na og zdarza si, gdy wystpuj tam
znane funkcje elementarne zmiennej zespolonej, natomiast nie wystpuje znak Re, Im, modu to cak
liczymy podobnie do caek funkcji zmiennej rzeczywistej, znajdujc (zespolon) funkcj pierwotn F(z), ktra
formalnie ma zapis podobny jak analogiczna funkcja pierwotna w dziedzinie rzeczywistej, i liczc F(b)F(a),
gdzie a i b pocztek i koniec konturu cakowania. W pozostaych, nietypowych przypadkach trzeba
sparametryzowa krzyw cakowania i zamieni cak na cak oznaczon funkcji zespolonej por. przykady
a), b), d), g), i), j), k) w biecym zadaniu. Wreszcie, jeeli kontur cakowania jest krzyw zamknit, to
jeeli na tej krzywej i w obszarze ograniczonym t krzyw funkcja podcakowa nie ma adnych osobliwoci, to
caka jest rwna zeru; w przeciwnym przypadku caka jest rwna 2i razy suma residuw funkcji
podcakowej lecych w tym obszarze; szczeglnym przypadkiem tego ostatniego jest wzr cakowy
Cauchyego i wzr na n-t pochodn funkcji holomorficznej; zastosowania tych wzorw wystpuj w zad. 7,
za przykady na oglne zastosowanie wzoru z residuami w zad. 8; residua w punktach bdcych biegunami
liczy si atwo, jeeli znana jest krotno tego bieguna istnieje odpowiedni wzr; w punktach istotnie
osobliwych mona tylko mie nadziej, e da si znale rozwinicie Laurenta, a przynajmniej jego wyraz a
1
.)
a)

C
dz z Re C - odcinek z
1
= 0, z
2
= 1 + i; Odp.: (1+i)/2
b)

C
dz z C - krzywa z = e
t i
, zmienia si od do 0 (Odp.: 2 ??.)
c)

C
dz z z sin C - krzywa regularna z
1
= 0, z
2
= i;
d)

C
dz z Im C - odcinek z
1
= 0, z
2
= 2 + i;
e)

C
z
dz e C - krzywa regularna z
1
= 0, z
2
= i; f)

C
z i
dz e C - krzywa regul. z
1
= i, z
2
= 0;
g)

C
dz z C - odcinek z
1
= i, z
2
= i; h)

C
dz z cos C - krzywa regul. z
1
= 0, z
2
= /2;
i)

C
z
dz e C - amana z
1
= 0, z
2
= 1, z
3
= 1 + i
j)

C
z
dz
C - odcinek z
1
= 1, z
2
= i; Odp.: /2 (Uwaga: w II t. zbioru zada
Stankiewicza, zad. 401 str. 222, caka ta jest bdnie policzona podaje si tam wynik 3/2. Prawidow
odpowied mona otrzyma gdy uwzgldni si, jak zmienia si argument wyraenia t(1i)+1, gdy t zmienia
si od 0 do 1. Wspomniane wyraenie zmienia si przy tym od 1 do i oczywicie rwnie po odcinku
czcym te punkty (1 oraz i). Wida wic, e przyrost argumentu wynosi /2 (jeeli za argument 0 przyjmie
si 0, to za argument i trzeba przyj /2, aby argument zmienia si w sposb cigy, gdy punkt przebiega
odcinek od i do 0 tak wic przyrost argumentu wynosi 0 (/2) = /2; caka jest za rwna
Arg(/2) Arg(0) = /2.)
k)

C
dz z sin C - amana zamknita o wierzchokach z
1
= 0, z
2
= , z
3
= + i , skier. dodatnio;

10
l)

+
C
dz
z
z
1
2
C - uk paraboli y = x
2
, z
1
= 0, z
2
= 1 + i;
m)

C
z
dz e C - uk okrgu | z | = 1, y 0 o pocztku w z
1
= 1 i kocu w z
2
= 1.
7) Korzystajc ze wzoru cakowego Cauchyego wzgldnie ze wzoru na odpowiedni pochodn funkcji
holomorficznej obliczy caki (zob. przykad na kocu):
a)
( )

C
dz
z
z
2
2
9
sin
C - okrg | z 2 | = 2 skierowany dodatnio (Odp.:
2
i/6);
b)
( )

C
z
i z z
dz e
2
C - okrg | z 3i | = 2, skierowany dodatnio;
c)
( )

C
i z
dz z
3
cos
C - dowolny kontur zawierajcy punkt z = i, skierowany dodatnio;
d)

C
i z
dz z
2
2
C - okrg o rodku w pocztku ukadu i promieniu 3, skierowany ujemnie;
e)

+
C
z
dz
9
2
C - okrg o rodku w punkcie 2i i promieniu 2, skierowany dodatnio;
f)
( )

+ C z
dz
2
2
9
C - okrg o rodku w punkcie 2i i promieniu 2, skierowany ujemnie;
g)
( )

+
C
z
z
dz e
4
2
C - dowolny kontur zawierajcy punkt z = 2, skierowany dodatnio;
h)

+
C
z
dz
2
1
C - okrg | z | = 2, skierowany ujemnie;
i)

C
z
z
dz e
4
C - amana skierowana dodatnio o wierzchokach: 1, i, 1, i;
j)
( )

+
C
z
i z
dz ze
2

C - okrg | z | = 2, skierowany dodatnio;

k)

+
C
z
z
dz ze
1
2
2
C - amana zamknita skierowana dodatnio o wierzchokach : 0, 1 + 2i, 1 + 2i;
l)

C
z
dz z z
1
sin
4

C - amana zamknita skierowana dodatnio o wierzchokach:

0, 2 + i, 2 i 0, 2 + i, 2 i 0, 1 2i, 1 2i.
Przykad St., Wojt. t. II zad. 404 str. 223.
Obliczy cak

+
|

\
|
K
dz
z
iz
3 2
) 4 (
6
1
sin
, gdzie K jest elips ) Im , Re ( 1
4
) 2 (
1
2 2
z y z x
y x
= = =

+ .
Niech
3
) 2 (
6
1
sin
) (
i z
iz
z f
+
|

\
|
=

na mocy wzoru cakowego Cauchyego dla n=2, wystarczy obliczy ) 2 ( ' ' i f i .
Mamy:

11
6
2 3
) 2 (
) 2 ( 3
6
1
sin ) 2 (
6
1
cos
6
1
) ( '
i z
i z iz i z iz i
z f
+
+
|

\
|
+
|

\
|
=

, czyli
6
) 2 ( 6
6
1
sin 18 ) 2 (
6
1
cos
) ( '
i z
iz i z iz i
z f
+
|

\
|
+
|

\
|
=

.
Z kolei
8
3
8
4
) 2 ( 6
) 2 ( 4
6
1
sin 18 ) 2 (
6
1
cos
) 2 ( 6
) 2 (
6
1
cos 3
6
1
cos ) 2 (
6
1
sin
6
1
) ( ' '
i z
i z iz i z iz i
i z
i z iz i iz i i z iz i i
z f
+
+ |

\
|
|

\
|
+
|

\
|

+
+
+ |

\
|
|

\
|

\
|
+ +
|

\
|

+ =



lub
5
5
) 2 ( 6
4
6
1
sin 18 ) 2 (
6
1
cos
) 2 ( 6
) 2 (
6
1
cos 3
6
1
cos ) 2 (
6
1
sin
6
1
) ( ' '
i z
iz i z iz i
i z
i z iz i iz i i z iz i i
z f
+
|

\
|
|

\
|
+
|

\
|

+
+
+ |

\
|
|

\
|

\
|
+ +
|

\
|

+ =



W punkcie i z 2 = odpowiednie sinusy s rwne
2
3
, za kosinusy
2
1
, wic

=
=

+ +

=
=

+
|
|

\
|
+ =
3 9 3
3
3
2 3
1
3 36 8 4
3
3 4
2 6
1
4 ) 3 9 2 ( 4
2
3
2
1
3
3
) 4 ( 6
1
) 2 ( ' '
2
9
2
10
2
5



i
i
i i i i
i
i f

wic
| | 3 27 9 3
2 3
) 2 ( ' '
2
9 2
+ =

i if .
Powysze obliczenie jest kuriozalnie mudne, bardzo atwo si pomyli. Znacznie atwiej liczy si, jeeli ) (z f
przedstawi w postaci
|

\
|
+ =
+
|

\
|
=

iz i z
i z
iz
z f

6
1
sin ) 2 (
) 2 (
6
1
sin
) (
3
3
. Wtedy
|

\
|
+ +
|

\
|
+ =

iz i z i iz i z z f
6
1
cos ) 2 (
6
1
6
1
sin ) 2 ( 3 ) ( '
3 4
,

12
|

\
|
+ +
|

\
|
+
+
|

\
|
+
|

\
|
+ =


iz i z iz i z i
iz i z i iz i z z f


6
1
sin ) 2 (
36
1
6
1
cos ) 2 (
2
1
6
1
cos ) 2 (
2
1
6
1
sin ) 2 ( 12 ) ( ' '
3 2 4
4 5
,
wic
i
i
i i i
i
i
i f
9 9
2
2 9 3
2
4 5
2
3 3
2
1
3 2
3
) 4 ( 72
3
) 4 ( 2
1
) 4 (
3 6
) 2 ( ' ' =

=


i w konsekwencji | | 3 27 9 3
2 3
) 2 ( ' '
2
9 2
+ =

i if , jak poprzednio.

8) Policzy caki (korzystajc ze wzoru wyraajcego cak poprzez odpowiednie residua):
a)

C
z
zdz
2
2
1
sin
C - okrg | z | = 2 skierowany dodatnio
b)

+
C
z
dz
1
4
C - okrg | z 1 | = 1 skierowany dodatnio (czy mona policzy
take metod z poprzedniego zadania?)
c)
( ) ( )

+
C
z z
dz
1 1
2 2
C - okrg | z 1 i | = 1 skierowany dodatnio
d)

+
C
dz
z 1
1
3
C - okrg | z + 1 | = 1 skierowany dodatnio
e)
( )
dz
z
z
C

2
1
C - okrg | z 1 | = 2 skierowany dodatnio (Odp.: 2i)
f)
( )

+
C
z
dz
z z
e
1
2
C - okrg | z + i | = 1 skierowany dodatnio
g)

+
C
z
z
dz e
9
2
C - okrg | z | = 4 skierowany dodatnio
h)

C
z
dz
e
z
1
sin
C - okrg | z 4i | = 5 skier. dodatnio (Odp.: 2 sinh(2).)
i)

C
dz
z
1
sin C okrg | z | = 1 skier. dodatnio (Odp.: 2i; residuum w punkcie
z=0 oblicza si, rozwijajc funkcj podcakow w szereg Laurenta i
odczytujc wspczynnik a
1
w tym rozwiniciu: a
1
=1)