Adenaurowski Cud Telewizyjny

W swoim czasie gony nie tylko w Niemczech by spr midzy rzdem Adenauera a rzdami poszczeglnych krajw niemieckich o kompetencje w sprawie radia i telewizji.Poniewa sprawy te nie zostay okrelone zupenie jednoznacznie w konstytucji NRF,rzd Republiki chcia na sprawy radia i telewizji rozcign przepis konstytucji o centralnym kierowaniu poczt i telekomunikacj, podczas gdy przedstawiciele rzdw krajw powoywali si na inny przepis teje konstytucji, mwicy o pozostawieniu w gesti krajw problemw dziaalnoci kulturalnej. Doszo wwczas do spotkania Adenauera z premierami rzdw krajowych, ktre jednak nie przynioso podanego przez kanclerza skutku, jako e premierzy energicznie reprezentowali stanowisko, e radio musi pozosta spraw krajw. Taka sytuacja radia i telewizji nie jest spraw przypadkow.W pierwszych latach powojennych zarwno alianci jak i demokratyczne siy w samych Niemczech dobrze pamitali czasy Hitlera ,kiedy to radio byo monopolem pastwowym, gwnym narzdziem dziaania osawionego ministra propagandy, Goebbelsa.Uniezalenienie radia od rzdu centralnego byo wycigniciem pewnych konsekwencji z tamtych dowiadcze. Rozgonie radiowe z biegiem czasu przejy te programy telewizyjne.Pierwszy program telewizyjny redagowany jest wsplnie przez poszczeglne rozgonie krajowe,ktre posia-

daj wsplny organ naczelny-ARD (Arbeitsgemainschaft der Rundfunkanstalten Deutschlands). Na czele rozgoni radiowo-telewizyjnych stoj intendenci.Wan role odgrywaj jednak przy tym rne gremia:rady rozgoni, rady programowe, rady administracyjne. Wybieraj one i samego intendenta, i dyrektora programowego, a czsto nawet zatwierdzaj take waniejszych wsppracownikw.W praktyce wic intendent musi respektowa opinie i dania tych rad, musi podporzdkowa sie ich sugestiom politycznym.W znakomitej wikszoci wypadkw ozncza to podporzdkowanie programu daniom parti, ktra rzdzi,a wiec w praktyce-rzdu, na czele ktrego sta niegdy Adenuer, a obecnie Erhard. Oto jak charakteryzuje t sytuacje Gert von Paczensky, ktry jako niewygodny dla rzdzcej parti usunity zosta niedawno z uchodzcej za lewicow rozgoni Nord-Deutscher Rundfunk: Na og znane s wypadki, w ktrych krytycy, szczeglnie nieprzyjemni dla rzdu, oddalani byli z rozgoni radiowych, albo co najmniej przytumiano ich gosy.Szczeglnie rozgonia bawarska ma w tym wzgldzie do zanotowania smutny rekord (zwolniono tam m.in. dziennikarzy Cubego, Guggenheimera, Szczesnego).O tym, aby zwalniano komentatorw antyespedowskich-nic nikomu nie wiadomo. Pomimo wszelkich lamentw CDU z powodu lewicowych intelektualistw w telewizji,w rzeczywistoci jest ich bardzo niewielu i prawie nie znajduj si na wanych placwkach redaktorskich. Obserwatorzy i znawcy stosunkw panujcych w Niemieckiej Republice Federalnej nieraz ju zastanawiali sie nad paradoksalnoci sytuacji radia i telewizji w tym kraju.Jeeli bowiem jest przecie rzecz znan, e w licznych stosunkowo rzdach krajw opozycyjna (przynajmniej formalnie) wobec rzdu partia SPD posiada wiekszo, dlaczego wiec nie usiuje podporzdkowa sobie tych choby tylko rozgoni, by wpywa za ich porednictwem na opinie publiczn w podanym przez siebie kierunku. Odpowied na to pytanie nie jest zupenie prosta, eby jednak zrozumie sytuacje, naley raz jeszcze cofn si do wydarze ery adenauerowskiej. Kiedy nie uday si prby bezporedniego podporzdkowania rzdowi federalnemu radia i telewizji, Adenuer postanowi zorganizowa wasn rozgoni telewizyjn, ktra w kadej chwili bez zastrzee suya by rzdowi.Rzdy krajw o wikszoci SPD-owskiej zaprotestoway, przypominajc o obowizujcych ustaleniach kompetencyjnych w tych sprawach.Mimo tych protestw stary kanclerz zaoy razem z wczesnym ministrem sprawiedliwoci Schaefferem i ministrem spraw wewntrznych Schroederem towarzystwo telewizyjne. Rzdy krajowe (te SPD-owskie) zoyy skarg do Trybunau Konstytucyjnego i ...wygray sprawe. Wyrok Trybunau popar teori odmawiajc rzdowi centralnemu kompetencji w dziedzinie telewizji. W tej sytuacji mogo si wydawa e opinia publiczna w NRF otrzymywa bdzie programy, w ktrych sprawy publiczne omawiane bd z rnych stron.Poniewa pierwszy program TV montowany jest wsplnie przez wszystkie dziewi rozgoni zachodnioniemieckich i w oglnym bilansie musi ulega presji wikszoci CDU/CSU, musi uwzgldnia interesy rzdu i rzdzcej

parti, byoby w interesie telewidzw zachodnioniemieckich, eby drugi program by nieco odmienny,co wane by mogo przede wszystkim dla opozycji rzdzcej w niektrych krajach.Ale stao sie inaczej.Raz jeszcze oddajmy gos cytowanemu ju Paczenskyemu: Do cudw ery Adenauera naley take cud telewizyjny.Bardzo szybko po klsce rzdu federalnego w konstytucyjnej wojnie o telewizje, SPD zrezygnowaa z owocw tego zwycistwa i z wasnego programu.Zdecydowaa si na zadziwiajcy, jak na partie opozycyjn, krok: podarowaa w ostatecznoci kanclerzowi to, czego odmwi mu sd konstytucyjny, mianowicie rzdow telewizje.Statut Drugiego Programu Niemieckiego TVbowiem zredagowany zosta tak, e zapewni wikszo i przewage CDU Te i inne podobne obserwacje s oczywicie suszne.Niesuszne jest tylko zdziwienie wobec tych spraw. Prawdziwa opozycja zostaa, formalnie przynajmniej zlikwidowana w NRF ju dawno. Wraz z delegalizacj KPD zakneblowano usta wszystkim samodzielnie mylcym demokratom, straszc ich nagonk antykomunistyczn.Jeeli wic dzi wyraa si zdziwienie, dlaczego opozycja nie chce mie swojej telewizji, trzeba odpowiedzie czsto spotykanym w jzyku niemieckim zwrotem:erst haben,czyli: trzeba najpierw mie. czy moe cilej: trzeba najpierw pozwoli w ogle egzystowa prawdziwej opozycji.