Marek Skawiski SOWACKA REFORMA ADMINISTRACYJNA NA ORAWIE Celem niniejszego opracowania jest prezentacja nowego podziau administracyjnego sowackiej

Orawy, bdcego elementem wprowadzanej wanie, kolejnej ju reformy administracyjnej pastwa, a w nawizaniu rwnie analiza struktury przestrzennej sowackiej Orawy. Wstp Cech charakterystyczn dla Sowacji po rozpadzie Korony w. Stefana jest niestabilno struktur administracyjno-terytorialnych, wyranie przeciwstawna wielowiekowej trwaej strukturze dawnego Krlestwa Wgier, ktre zreszt na terenie Republiki Wgierskiej po dzi dzie znajduje swj wyraz. Swoistym wyraz rzeczonej niestabilnoci mo e by choby fakt, e przed paru zaledwie laty wanie na tych amach zosta omwiony, wwczas nowy podzia administracyjny1. Z tej przyczyny charakterystyka uprzednio istniejcych na Orawie struktur zostanie tu ograniczona. Zainteresowanych odsyamy do tamtego tekstu. Przypomnijmy podstawowe fakty. Do 1337 r. Orawa (wg. rva, sow. Orava) wchodzia w skad komitatu lenego z siedzib w Zwoleniu, a w latach 1337-1370 bya czci komitatu turczaskiego. W 1370 r. wyodrbniono komitat orawski2, ktrego granice w XVII wieku ustabilizoway si obejmujc z dobrym przybli eniem dorzecze rzeki Orawy3. Komitat orawski istnia w tych granicach do 1920 r.4 Tradycyjnie, Oraw dzielono na Grn i Doln, lini Magury Orawskiej, poni ej Twardoszyna, a nastpnie Skoruszyn i Osobit. Podzia ten ju w czasach wgierskich nie mia cisego przeo enia na struktury administracyjne5; natomiast do dobrze odzwierciedla podstawowy ukad przestrzenny regionu, bdcy konsekwencj zr nicowania fizycznogeograficznego. Po ustaleniu granicy pastwowej w 1920 r., cz nale ca do Polski w 1925 r. staa si czci powiatu nowotarskiego i jest ni rwnie dzi6. Natomiast Orawa w jej czci poo onej na Sowacji, rwnie w sensie formalnym zanika, ale nieprzerwanie istniejcy podzia powiatowy pozwala dokadnie bd z do dobrym przybli eniem odtworzy granice byego komitatu. Niestabiln bya bowiem przynale no Orawy do jednostek wy szego szczebla7, ale wewntrzny podzia powiatowy wyznaczony w 1923 obowizywa do 1960 roku i prawie w tej samej postaci przywrcony zosta w 1996 roku8, a w latach 1960-1996 niemal caa Orawa stanowia powiat dolnokubiski9. w stabilny
Marek Skawiski, Podzia administracyjny Orawy sowackiej, Rocznik Orawski, R. 2: 1998, s. 109-120. Tam e: szczegowa mapa administracyjna Orawy z podziaem na obce i ich czci oraz nazewnictwem oficjalnym (sowackim), a tak e mapa przegldowa i mapki poszczeglnych podziaw administracyjnych. 2 Tadeusz M. Trajdos, Dzieje i kultura Orawy, Krakw 1993, s. 6. 3 W caym okresie od zaistnienia komitatu orawskiego (wg. rva megye, sow. do 1848 Oravsk stolica, nastpnie Oravsk upa) wchodzi on w skad jednostek wy szego rzdu zaledwie dwa razy: w latach 1785-1790 poczony z Liptowem (N sing. pol. Liptw, wg. Lipt, sow. Liptov) w komitat orawsko-liptowski by czci dystryktu baskobystrzyckiego, a w latach 1850-1860 poczony z Turcem (N sing. pol. Turocz, wg. Turcz, sow. Turiec) w komitat orawsko-turczaski stanowi skadow dystryktu bratysawskiego. Zob.: Atlas Slovenskej Socialistickej Republiky, Bratislava 1980, . IX. 4 Z jednej strony mo na kres jego istnienia okreli na 1918 rok., kiedy na terenie Orawy zaczy powstawa struktury dwch pastw tj. Polski i Czechosowacji. Pierwszym dwustronnym faktem polityczno-prawnym sankcjonujcym podzia komitatu byo porozumienie z 31. grudnia 1918 r. w Chy nem okrelajce lini demarkacyjn midzy Polsk a Czechosowacj, nastpnie traktat z Wgrami zawarty w Trianon 4. lipca 1920 r. oraz decyzja Rady Ambasadorw o rozgraniczeniu na lsku Cieszyskim, Orawie i Spiszu podjta w Spa 28. lipca 1920 r., a konsekwencj powy szych faktw, wczenie odpowiednich czci Orawy w struktury administracyjne Polski i Czechosowacji, rzecz jasna inne ni Wgier, tj. czstki polskiej do powiatu nowotarskiego i woj. krakowskiego, a powiatw orawskich na Sowacji do powstaej wwczas w Czechosowacji jednostki wy szego rzdu, tzw. wielkiej upy. Z drugiej strony formalny zanik Orawy jako struktury administracyjnej w Czechosowacji nastpi w 1922 roku, a w Polsce dopiero w 1925 gdy zlikwidowano powiat spisko-orawski. 5 Poo ony ju na Grnej Orawie Twardoszyn by stolic powiatu Zamki Orawskie. Poza tym miastem wszak e mo na przyj, e reszta obszaru powiatu zamkowego, a tak e powiat dolnokubiski obejmoway Doln Oraw, za powiaty: trzciaski i namiestowski oraz m. Twardoszyn Grn Oraw, por. Marek Skawiski, Podzia , s. 109, 110, 115. O zale nociach midzy warunkami naturalnymi, struktur przestrzenn Orawy a zr nicowaniem ruchu i struktur ludnoci zob. szerzej: Marek Skawiski, Zr nicowanie ruchu i struktur ludnoci a podstawowe czynniki podziau sowackiej Orawy, Rocznik Orawski, R. 4: 2002 (wyd. 2003), s. 71-94. 6 Tj. po likwidacji powiatu spisko-orawskiego. Na zmian tego stanu rzeczy nie wpyna korekta granicy na korzy Polski w 1938 roku, za w czasie przejciowego zaniku powiatw w latach 1975-1998 podziaami specjalnymi i przynale noci rejonow (od 1990 r.) Orawa Polska cigle zwizana bya z Nowym Targiem. W okresie okupacji sowackiej (1939-1945) caa Orawa Polska, podobnie jak w czasach wgierskich nale aa do pow. trzciaskiego. Sformuowanie Orawa Polska oznacza przynale no pastwow. W sensie etnicznym polsk jest rwnie du a cz Orawy nale cej do Sowacji. 7 1920/23-1928: upa XVII Powaska (siedz. Turczaski w. Marcin), 1928-1938 kraj Sowacja (bezporednio), 1938-1949 upa Podtatrzaska (siedz. Ru omberk), 1949-1960 kraj yliski, 1960-1990 kraj rodkowosowacki (siedz. Baska Bystrzyca), 1990-1996 Republika Sowacka (bezporednio), od 1996 kraj yliski. 8 Z wyj. Dbrowy Wooskiej od 1949 roku powizanej administracyjnie z Liptowem (Liptowskim Mikuaszem bd Ru omberkiem) i faktu, e siedzib powiatu to samego w ksztacie z pow. trzciaskim z lat 1923-1960 i 1996-2003 by Twardoszyn zamiast Trzciany. Podstawa prawna reformy z 1996 roku: Zkon Nrodnej Rady Slovenskej republiky z 3. jla 1996 o z1

podzia oglnie, owszem, ale w pewnej mierze nie nawizuje do tradycyjnych poj Grnej i Dolnej Orawy, a jest raczej podziaem funkcjonalnym bdcym konsekwencj obecnego ksztatu terytorialnego sowackiej Orawy i, jak si wydaje, rwnie znaczenia jakie odgrywaj Twardoszyn i Namiestw. Najoglniej rzecz biorc, powiat namiestowski to cz sowackiej Orawy poo ona na pnoc od grzbietu Magury Orawskiej, za w czci le cej na poudnie od tego pasma, powiat twardoszyski stanowi obszar od Podbieli w gr dorzecza Orawy10, a powiat dolnokubiski od Krzywej w d dorzecza. Reforma administracyjna W najnowszej reformie administracyjno-terytorialnej obok, rzecz jasna jej charakteru ustrojowego, interesujce jest to, e nie zmienia ona podziau na jednostki wy szego szczebla lecz zmienia i ustrj i ksztat terytorialny szczebla redniego. Przypomnijmy zatem, e na Sowacji, niezmiennie od czasw wgierskich jednostkami szczebla podstawowego s obce tj. gminy jednowioskowe i miasta. Jest to zasadnicza r nica w porwnaniu z Polsk, gdzie od 1933 r. nieprzerwanie istniej gminy zbiorowe11. Kompetencyjnie, obce odpowiadaj wprawdzie polskim gminom, potencjaem bardziej s zbli one do soectw. Przejciowo na Sowacji istniay tzw. strediskov obce odpowiadajce naszym wsiom gminnym, a obecnie pojawia si szereg inicjatyw oddolnych polegajcy na zrzeszaniu si obc w grupy stanowice namiastk gmin zbiorowych. W zwizku z istnieniem gmin jednowioskowych, powiaty tak wgierskie jrsok, jak i sowackie okresy do 1960 roku i od 1996 roku byy swym potencjaem mniejsze od swych polskich odpowiednikw, a gdy byy zbli one (1960-1996), wprowadzano jednostki pomocnicze ni szego rzdu w postaci bd to strediskovch obc bd obvodov do dobrze naladujcych sie powiatow wgiersk i sowack sprzed 1960 r.12 Obecna reforma administracyjna wprowadzana jest w ycie ju od 2001 roku. Wtedy, obok rzdowych krajov w liczbie omiu (powoanych do ycia w wyniku poprzedniej reformy w 1996 roku), utworzono osiem samorzdowych wy szych jednostek terytorialnych (vyie zemn celky - VC) to samych w ksztacie z krajami rzdowymi, co zreszt nie byo przesdzone, bowiem pierwotny projekt przewidywa utworzenie dwunastu VC13, do czego jednak ostatecznie nie doszo. Kolejnym etapem reformy jest likwidacja powiatw. Organizacj pastwa zwizan z likwidacj powiatw reguluje uchwalona przez sowacki parlament 5. listopada 2003 r. z moc od 1. stycznia 2004 r. stosowna ustawa i jej zapisy stan si przedmiotem dalszego omwienia14. Ustawa znosi powiaty, a ich kompetencje przenosi na nowopowoane urzdy administracji pastwowej, gwnie tzw. obvodn rady, a tak e urzdy wojewdzkie (krajsk) oraz, okrelone odrbnymi przepisami terenowe urzdy administracji pastwowej15. W porwnaniu z 79 powiatami liczba obvodov zostaa obni ona do 50. Ksztat terytorialny obwodw okrelono, pozostawiajc je w ksztacie byego powiatu, najczciej jednak agregujc dwa do piciu byych powiatw16. Nowe urzdy obwodowe bd miay swoje filie w 64 miejscowociach,
emnom a sprvnom usopriadan Slovenskej republiky (Z. z. . 221/1996); Zkon Nrodnej Rady Slovenskej republiky z 4. jla 1996 o organizcii miestnej ttnej sprvy a o zmene a doplnen niektorch zkonov. (Z. z. . 222/1996); Nariadenie vldy Slovenskiej republiky z 13. augusta 1996, ktorm sa vydva Zoznam obc a vojenskch obvodov tvoriacich jednotliv okresy (Z. z. . 258/1996) 9 Z wyj. Dbrowy Wooskiej (zob. przyp. 8) 10 Tu wanie tkwi r nica midzy pojciem Grnej Orawy, a zasigiem nowego obwodu namiestowskiego. Ot , nale ce do b. pow. twardoszyskiego wsie: Ni na, Podbiel, Biay Potok, Chabwka i Zuberzec s wsiami dolnoorawskimi. Nawiasem, dotyczy to rwnie czci samego Twardoszyna , poo onych poza waciwym miastem, tj. Medvedzia i Krsnej Hrki. 11 Ewentualnie mniejsze, ale rwnie noszce charakter jednostek zbiorowych gromady w latach 1954-1972. 12 Gdy Orawa tworzya jeden powiat dolnokubiski, obok miast, naturalnie penicych t funkcj, strediskovmi obcami byy jeszcze: Klin Zakamienny i Duga nad Oraw, zob.: Slovensk socialistick republika. Sprvne rozdelenie, Bratislava 1984. Bya to zatem, w porwnaniu z polskimi gminami zbiorowymi cigle jeszcze rzadka sie, jak na obszar zamieszkany ju wwczas przez ponad 100 tys. osb na powierzchni ok. 1 660 km2. Z kolei obwodw byo na sowackiej Orawie cztery: dolnokubiski, twardoszyski, trzciaski i namiestowski, zob.: Opatrenie Ministerstva vntra Slovenskej republiky z 1. decembra 1995. ktorm sa uverejuje Zoznam obc tvoriacich zemn obvody obvodnch radov v okresoch Slovenskej republiky (Z. z. . 102/1996). cznie na Sowacji byo ich 120. Nie nale y ich myli z obwodami powoanymi w miejsce powiatw z dniem 1. stycznia 2004 r., o ktrych mowa w dalszej czci artykuu. 13 Wizaoby si to raczej z dostosowaniem do nich rwnie ksztatu krajw. Powiaty Orawy znale si miay w jednym VC z powiatami Liptowa i Turca, a siedzib tej upy, bowiem taka nazw rwnie brano pod uwag dla VC, mia by Martin lub, co mniej prawdopodobne Ru omberk. 14 Zkon o krajskch radoch a obvodnch radoch a o zmene a doplnen niektorch zkonov (Z. z. . 515/2003) 15 Wytworzya si zatem sytuacja poniekd zbli ona do ustroju obowizujcego w Polsce do 1998 roku, kiedy nie istniay powiaty, ale funkcje szczebla redniego speniay urzdy wyspecjalizowane, a ksztat terytorialny tego szczebla w Polsce by okrelony przez szereg tzw. podziaw specjalnych, zreszt niespjnych, a w latach 1990-1998 organami administracji rzdowej szczebla redniego byy urzdy rejonowe i to do nich stosunkowo najbli ej nowopowoanym sowackim urzdom obwodowym. 16 W jednym tylko przypadku (Nowe Zamki) dawny powiat zastpiy dwa obwody. Agregacja oznacza, e b. powiaty nie stay si przedmiotem podziau, co niewtpliwie jest praktyczne dla wprowadzenia reformy w ycie. Inaczej byo w Polsce w 1975 roku, kiedy nowe wojewdztwa nie powstay w drodze prostej agregacji znoszonych powiatw, lecz b. czsto ich podziau, co dodatkowo skomplikowao i tak t kontrowersyjn i nieprzemylan reform.

przy czym w 33 bd to filie stae17. Urzdami wyspecjalizowanymi szczebla obwodowego bd natomiast: urzd pracy, spraw socjalnych i rodziny (w liczbie 46 + 86 filii), urzd transportu drogowego i komunikacji naziemnej (46); urzd rodowiska naturalnego (46); urzd gospodarki gruntami (44); urzd leny (39). Powy sze urzdy wyspecjalizowane na szczeblu wojewdzkim maj po osiem placwek, zgodnie z podziaem na kraje. Ponadto na szczeblu wojewdzkim powoano urzdy szkolne i budowlane18. Struktura terytorialna sowackiej Orawy W tej czci zaprezentowany zostanie gwny podzia terytorialny i podziay specjalne na obszarze Orawy oraz analiza struktury przestrzennej sowackiej Orawy. Orawa dotychczas podzielona bya na trzy powiaty liczce odpowiednio: dolnokubiski 24, namiestowski 24 i twardoszyski 15 obc. Jedna wie, a mianowicie Dbrowa Wooska19 nale aa do powiatu ru omberskiego. Caa Orawa nale y do samorzdowo-rzdowego (tj. VC i kraju) yliskiego. Ta przynale no wojewdzka pozostaje niezmieniona w odniesieniu do wszystkich nowych obwodw, a tak e obwodw urzdw wyspecjalizowanych. W nowym podziale wie Dbrowa Wooska, zarwno w podstawowym na obwody, jak rwnie w podziaach specjalnych podlega urzdom obwodowym w Ru omberku. Pozostay obszar Orawy, w granicach podanych wy ej trzech powiatw, wedug nowego ustroju administracyjnego zorganizowany bdzie jak nastpuje. Obwody terytorialne urzdw obwodowych (podzia podstawowy): 1. Dolny Kubin (obszar b. powiatu Dolny Kubin) 2. Namiestw (obszar b. powiatw: Namiestw, Twardoszyn) filie: - Twardoszyn (staa) - Trzciana20 Siedziby urzdw pracy, spraw socjalnych i rodziny: 1. Dolny Kubin 2. Namiestw filie: - Twardoszyn - Trzciana Obwody terytorialne urzdw transportu drogowego i komunikacji naziemnej: 1. Dolny Kubin (obszar b. powiatw: Dolny Kubin, Namiestw, Twardoszyn) Obwody terytorialne urzdw rodowiska naturalnego: 1. Dolny Kubin (obszar b. powiatw: Dolny Kubin, Namiestw, Twardoszyn) Obwody terytorialne urzdw gospodarki gruntami: 1. Namiestw (obszar b. powiatw: Dolny Kubin, Namiestw, Twardoszyn) Obwody terytorialne urzdw lenych: 1. Dolny Kubin (obszar b. powiatw: Dolny Kubin, Namiestw, Twardoszyn) Zaprezentowany podzia jasno odzwierciedla struktur przestrzenn i hierarchi orodkw miejskich. Z jednej strony jest potwierdzeniem dosy oczywistego faktu zwartoci terytorialnej Orawy, ktrej granice historyczne21 pozostaj granicami w sensie funkcjonalnym tzn. dobrze pokrywaj si z zasigiem oddziaywa b. orodkw powiatowych, a zwaszcza Dolnego Kubina na tym poziomie. O znaczcym oddziaywaniu miast powiatowych spoza Orawy mo na mwi w przypadku Dbrowy Wooskiej (co zostao usankcjonowane w 1949 roku wczeniem do pow. ru omberskiego), ewentualnie Krlewian poo onych na styku oddziaywania Dolnego Kubina, Ru omberku i Martina, za odwrotnie, o poo eniu w zasigu oddziaywania Twardoszyna trzech (skdind polskich) wsi na Liptowie: Hut, Wielkiego Borowego i Maego Borowego. Caa sowacka Orawa, na poziomie, ktry mo na okreli mianem subwojewdzkiego ci y ku Martinowi, a na poziomie wojewdzkim ku ylinie. W obrbie Orawy, jak ju bya mowa w przywoanym tu artykule z 1998 r. istnieje funkcjonalny podzia na trzy obszary, ktrych granice odpowiadaj granicom powiatowym z lat 1923-1960 i od 1996 r. Nowy podzia
Zkon , prloha . 2A, 2B. Nawizuje to, odpowiednio: do sieci obvodov ni szego rzdu (zob. przyp. 12) i sieci wanie likwidowanych powiatw, oczywicie z modyfikacjami. 18 Oryg.: (obvodn, krajsk) rad prce socilnych vec a rodiny; rad pre cestn dopravu a pozemn komunikcie, rad ivotnho prostredia; pozemkov rad; lesn rad; krajsk kolsk rad; krajsk stavebnn rad. Zob.: o bud robi nov rady a kde bud sdli , Sme, 30. decembra 2003, http://www.sme.sk/clanok-1216395.html 19 sow. Valask Dubov 20 W wersji sowackiej miasta te nosz nazwy: Doln Kubn, Nmestovo, Tvrdon, Trsten. 21 Chodzi tu o granice w obrbie Sowacji tj. zachodni od strony b. komitatw: Trenczyn (wg. Trencsn, sow. Trenn) i Turocz oraz poudniow z Liptowem.
17

mo e nie tyle wprowadza, co odzwierciedla, czy te uwypukla po pierwsze nadrzdn jednak, cho nie absolutnie dominujc rol Dolnego Kubina na Orawie, jak rwnie fakt, e podstawow lini dzielc Oraw jest linia podziau na dwie czci, tj. b. powiat, a obecny obwd dolnokubiski z jednej strony i b. powiaty twardoszyski z namiestowskim (obecnie obwd namiestowski). Jest to administracyjnie odzwierciedlenie faktu, w strukturze przestrzennej widocznego od dawna, ale z upywem czasu zaznaczajcego si coraz bardziej, a mianowicie istnienia ukadu dychotomicznego na sowackiej Orawie, w ksztacie nastpujcym: 1. du y orodek w Dolnym Kubinie (19 948 mieszkacw) z niewielkim, ale poo onym na gwnej osi regionu obszarem oddziaywania w postaci b. pow. (obecnie obwodu) dolnokubiskiego liczcego cznie 39 364 mieszkacw na obszarze 490,30 km2 zo onego poza siedzib z 23 stosunkowo niewielkich liczebnie miejscowoci liczcych cznie 19 416 osb22 (r. 844 mieszk.), na powierzchni 435,24 km2. 23 2. aglomeracja miejska Namiestowa-Twardoszyna-Trzciany (cznie 25 140 mieszk.) z rozlegym obszarem oddziaywania w grnej i rodkowej czci dorzecza Orawy (do ujcia Zimnej Wody Orawskiej), w du ej mierze peryferyjnym komunikacyjnie24, w postaci b. powiatw twardoszyskiego i namiestowskiego (ob. obwd namiestowski), liczcego 91 115 mieszkacw na obszarze 1 169,24 km2 zo onego, poza orodkami miejskimi z ludnego zaplecza w postaci 39 miejscowoci liczcych cznie 65 975 mieszkacw (r. 1 663 osoby) na powierzchni 1 005,77 km2.25 Umacnianie si tego ukadu, a zatem relatywny spadek znaczenia Dolnego Kubina (przy zachowaniu wszake jego naczelnej roli na Orawie), znajduje swe odzwierciedlenie w relacji liczby ludnoci tak orodkw (Namiestw-Twardoszyn-Trzciana a Dolny Kubin), jak rwnie obu obszarw26. Mimo i w 1960 r. zniesiono powiaty: namiestowski i trzciaski, zachowujc t rol administracyjn tylko dla Dolnego Kubina, relacja ta nie tylko nie ulega obni eniu27 ale nieco wzrosa, dla orodkw z 1,23 w 1970 roku do 1,26 w 2001 roku, a dla caych obszarw odpowiednio z 2,16 do 2,32.28 Aglomeracja Namiestowa-Twardoszyn-Trzciany rwnie jest dwudzielna. W jej ramach odrbnym organizmem miejskim jest Namiestw liczcy 8 135 mieszkacw, a obok Namiestowa istnieje dobrze zintegrowany ukad dwch ssiednich miast tj. Twardoszyn-Trzciana, liczcy cznie 17 005 mieszkacw, przy czym orodkiem wa niejszym jest wzowy Twardoszyn (9 544 mieszk.) nieco wikszy od Trzciany (7 461 mieszk.)29. Obszar oddziaywania Namiestowa to samy z b. powiatem namiestowskim liczy 690,57 km2 i 56 053 mieszkacw (poza siedzib 516,10 km2 i 47 918 mieszkacw). Ta cz Orawy poo ona jest wprawdzie poza gwn osi regionu, jednak e le y na osi alternatywnej czcej Namiestw przez nisk prze. Przysop z Dolnym Kubinem, a przez Bobrw/Winiarczykwk ze stolic polskiej Orawy - Jabonk. Mimo, e zesp miejski Twardoszyn-Trzciana jest ludnociowo dwukrotnie wikszy od Namiestowa, to jednak jego obszar oddziaywania, pokrywajcy si z pow. twardoszyskim jest znacznie mniejszy i liczy cznie 478,67 km2 z 35 062 mieszkacw, z czego samo zaplecze pomijajc jego centrum czyli wspomniane dwa miasta, stanowi 359,67 km2 zamieszkane przez 18 057 osb. Bezporednio do Twardoszyna ci : ssiedni Stefanw oraz miejscowoci poo one poni ej miasta do ujcia Zimnej Wody Orawskiej (Ni na, Podbiel) i dalej w gb Zimnej Doliny (Biay Potok, Chabwka, Zuberzec). Natomiast w zasigu oddziaywania Trzciany znajduj si wsie w dorzeczu Orawicy czyli Zabidw, Brzezowica, Lesek, Czymhowa, Witanowa, Godwka i Sucha Gra. W tym przypadku zachodzi zgodno, polegajca na tym, e zaplecze Twardoszyna, podobnie jak samo miasto jest nieco wiksze od miasta i zaplecza Trzciany. Jednakowo wyrane podobiestwo z Dolnym Kubinem, a r nica w stosunku do Namiestowa wynika z faktu, e zaplecza Twardoszyna i Trzciany ludnociowo s mniej wicej rwne wasnym orodkom centralnym, podczas gdy Namiestw, cho ludnociowo zbli ony do

A zatem jedynie rwnego orodkowi centralnemu. Dane wg stanu na 26. maja 2001. Opr. na podst.: tatistick lexikn Slovenskej republiky 2002, Bratislava 2003, s. 15, 20, 125, 126, 135, 136, 141. 24 Sytuacj t zmienia otwarcie kolejnych drogowych przej granicznych z Polsk, na drogach wylotowych z Orawy, tj. obok przejcia w Trzcianie/Chy nem na gwnej osi regionu, przej w Suchej Grze/Chochoowie, Pgrze/Korbielowie i Nowoci/prze. Glinne oraz rwnolegle do Trzciany/Chy nego przejcia w Bobrowie/Winiarczykwce. 25 Orawice, za podanym rdem, zaliczono w skad Witanowej. Szerzej, zob.: Marek Skawiski, Podzia , s. 114. 26 Analiz przestrzennego zr nicowania ruchu i struktur ludnoci oraz zale noci z kryteriami spoecznymi zob.: Marek Skawiski, Zr nicowanie . 27 W takich przypadkach, zwaszcza w warunkach ustrojowych socjalizmu typowym jest znaczny odpyw do gwnego orodka administracyjnego. Istotnie, najpewniej mia on miejsce, na co wskazuje bezporednio i porednio szereg faktw, ale nastpia jak wida kompensacja straty migracyjnej, zwaszcza we wsiach Grnej Orawy. 28 Opracowanie wasne na podst. danych rdowych z: Historick lexikn Slovenskej republiky 1970-2001, Bratislava 2003, s. 16, 382, 388, 391. 29 W podziale na powiaty z lat 1923-1960 to Trzciana bya miastem powiatowym, bya bowiem wiksza, a do 1918/20 roku posiadaa du e zaplecze w postaci polskiej Orawy. Szybki rozwj Twardoszyna, uzyskanie wikszej liczby ludnoci przypad na lata siedemdziesite, a budowa Zbiornika Orawskiego jeszcze ponad dwadziecia lat wczeniej sprawia, e Twardoszyn w miejsce Trzciany sta si lokalnym wzem drogowym w kierunkach na Dolny Kubin i Namiestw.
23

22

tych dwch miast oddziauje na wyranie wyodrbniony w ramach Orawy obszar liczcy prawie sze razy wicej ludnoci ni sam orodek centralny. Zakoczenie Nowy ustrj administracyjny Sowacji i zwizana z nim reforma organizacji terytorialnej pastwa umo liwiaj lepsze powizanie penionych przez poszczeglne orodki funkcji administracyjnych z ich rzeczywistym znaczeniem, ni prosty podzia trjstopniowy. Czy mo liwo ta zostaa waciwie wykorzystana, trudno oceni. Wymagaoby to pogbionej analizy, uwzgldnienia elementw innych jeszcze ni w niniejszym opracowaniu, ktre ma zaledwie charakter przyczynku. Przykad Orawy pokazuje jednak, e tak jest. Stoeczna rola Dolnego Kubina koresponduje z jego funkcj obwodow i udziaem jako siedziby w podziaach specjalnych. Zarysowujcy si ukad dwudzielny (Dolny Kubin a Namiestw-Twardoszyn-Trzciana) znalaz odzwierciedlenie w podziale na obwody. Nie tylko wielko, ale rwnie poo enie i posiadane zaplecze pozwalaj za waciw uzna decyzj o lokalizacji urzdu obwodowego i jednego z urzdw specjalnych w Namiestowie. Uwzgldniono rwnie rol, ale te niewielk, istniejc jednak r nic w pozycji Twardoszyna (staa filia) i Trzciany. Analiza struktury terytorialnej regionu po reformie wykazuje zgodno ze struktur przestrzenn i hierarchi orodkw.