TCZOWE MaMy

W S PA R C I E D L A KO B I E T W YC H O W U J C YC H DZIECI W ZWIZKACH JEDNOPCIOWYCH I TRANSPCIOWYCH

SKD POmYS

NA WARSZTATY
Projekt wspfinansowany w ramach programu spoecznego AXA Wspieramy Mamy

dla MaM?
ZAOENIA PROJEKTU

Stowarzyszenie Mediatorw Rodzinnych skupia mediatorw rodzinnych z terenu caej Polski. Czonkami Stowarzyszenia s profesjonalnie wyszkoleni w zakresie prowadzenia mediacji rodzinnych pracownicy poradni rodzinnych, rodzinnych orodkw diagnostyczno-konsultacyjnych, organizacji pozarzdowych i prywatnych orodkw mediacyjnych. Aktualnie SMR posiada blisko 320 czonkw, a ich liczba dynamicznie wzrasta. Stowarzyszenie prowadzi rwnie list rekomendowanych trenerw mediacji rodzinnej oraz list staych mediatorw sdowych. Odbiorcami naszych dziaa s: rodziny (rodzice, opiekunowie, dzieci) mediatorzy rodzinni osoby zajmujce si prac z rodzin w kryzysie: pedagodzy, psychologowie, pracownicy socjalni, etc.

W Polsce yje okoo 2 milionw osb homoseksualnych, z czego 800 tys. to lesbijki. Jak wynika z polskich bada (Sytuacja spoeczna osb LGBT w Polsce, Kampania Przeciw Homofobii, 2007) poowa osb homoseksualnych yje w zwizkach czsto wieloletnich. Osoby LGBT, tak samo jak heteroseksualne, zakadaj rodziny i wsplnie wychowuj dzieci. W Polsce ok. 57 tys. dzieci jest wychowywanych w zwizkach jednopciowych, zamieszkujcych przede wszystkim due aglomeracje miejskie. Zwykle s to dzieci wychowywane przez par kobiet. S one biologicznymi dziemi z poprzedniego zwizku, adopcji lub rodz si ju podczas trwania zwizku np. w wyniku inseminacji, in vitro. Jak pokazuj badania, pary lesbijek nie decyduj si na rodzicielstwo pochopnie: dojrzewaj do tej decyzji rednio pi lat. To, co wstrzymuje matki-lesbijki przed wczeniejszym macierzystwem, to panujca wok nich homofobia i brak akceptacji otoczenia. Lesbijki, tak jak wikszo kobiet, posiadaj instynkt macierzyski i maj prawo spenia si w roli mamy, tak samo jak heteroseksualne kobiety. Coraz wicej matek-lesbijek realizuje swoj potrzeb macierzystwa, ale ze wzgldu na panujce wzorce i stereotypy potrzebuje wsparcia od otoczenia, a w szczeglnoci od innych matek-lesbijek. W Polsce nie istnieje wzorzec matki-lesbijki oraz drugiej matki wspwychowujcej dziecko. Matki-lesbijki, bojc si ocen, krytyki, a czasami wrcz ataku ze strony instytucji pracujcych na rzecz rodziny, nie zwracaj si do nich po pomoc i s zupenie osamotnione w rozwizywaniu swoich problemw. Dlatego samoorganizuj si i wspieraj w grupach nieformalnych oraz na por-

STOWARZYSZENIE MEDIATORW RODZINNYCH ul. Senatorska 24 lok. 3 00-095 Warszawa 502-277-822 (rodaczwartek, godz. 9:0019:00) www.smr.org.pl Na okadce: rysunek 9-letniej Leny, crki Agnieszki i Magdy.

talach i forach internetowych. Uprzedzenia dotyczce homoseksualizmu oraz brak moliwoci formalizacji tzw. zwizkw partnerskich powoduj, e sytuacja matek-lesbijek jest duo trudniejsza ni matek heteroseksualnych. Niech wobec mam-lesbijek wynikaja przede wszystkim z uprzedze zwizanych z ich orientacj seksualn, a nie z macierzystwem. Wyniki wielu bada wskazuj jednoznacznie, e homoseksualizm nie jest jednostk chorobow i nie prowadzi do psychopatologii. W zwizku z tym, e badania udowodniy, i orientacja seksualna nie wie si z zachowaniami dysfunkcyjnymi ani chorobami psychicznymi, ju w 1973 roku Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne wykrelio homoseksualizm z podrcznika zaburze psychicznych DSM-II. Z kolei w 2002 roku Amerykaskie Towarzystwo Psychiatryczne ogosio swoje stanowisko w sprawie rodzicielstwa i adopcji przez pary homoseksualne, w ktrym stwierdza: Wiele bada prowadzonych przez ostatnie trzy dekady w sposb konsekwentny i spjny pokazao, e dzieci wychowywane przez rodzicw o orientacji homoseksualnej wykazuj ten sam poziom emocjonalnego, poznawczego, spoecznego i seksualnego funkcjonowania co dzieci wychowywane przez rodzicw o orientacji heteroseksualnej. Badania wskazuj, e dla optymalnego rozwoju dziecka nie ma znaczenia orientacja seksualna rodzicw, ale stabilna wi z oddanymi i dbajcymi o dziecko opiekunami. Badania pokazuj rwnie, e bez wzgldu na orientacj seksualn rodzicw dzieci, ktre maj dwoje rodzicw, radz sobie lepiej. Jak trafnie zauwaa dr Przemysaw Tomalski w raporcie KPH 2011 Tczowe rodziny: Mona zaoy, e dziecko takich rodzicw te czciej naraone jest na przeladowanie ze wzgldu na to, kim s jego rodzice, a take w niektrych przypadkach nie tylko ze wzgldu na cechy rodzicw. Mimo to w Polsce wci uywa si tego argumentu, przenoszc tym samym odpowiedzialno z osb dyskryminujcych czy te z pastwa, ktre powinno chroni swoich obywateli przed przemoc, na ofiary teje przemocy i dyskryminacji. To osoby homoseksualne s w spoecznym odczuciu nieodpowiedzialne i winne potencjalnemu nieszczciu swoich dzieci, a nie osoby, ktre do tego ewentualnego nieszczcia doprowadzaj, uywajc przemocy i dyskryminacji wobec gejw i lesbijek bd te ich dzieci. Podobnego argumentu uywano wobec kobiet, ktre paday ofiar gwatu e przecie same sprowokoway agresora, wic s same sobie winne. Jak wyznaje jedna z bohaterek ksiki Kiedy kobieta kocha kobiet autorstwa Alicji Dugockiej, Agaty Engel-Bernatowicz, Agnieszki Kramm i Agnieszki Weseli: Mamy-lesbijki, decydujc si na dziecko, stoj zawsze przed trudnym wyborem. Istniejemy, czy si o nas mwi, czy nie. Wychowujemy dzieci, kochamy je, dbamy o nie, przekazujemy im nasz wizj wiata. Rodzimy je mimo wtpliwoci. Zadaj sobie pytanie: do jakiego wiata zapraszam moje dziecko? Jak mu wytumacz sowa pene nienawici, ktre nieraz usyszy na temat swojej rodziny, siebie? Czy dam mu si, mio tak du, e zdolne bdzie pokona lk i zranienie, ktre podaruje mu wiat? Bycie matk-lesbijk w Polsce jest bardzo trudnym wyzwaniem. Nie jest im oferowane adne zewntrzne wsparcie instytucjonalne i spoeczne. W zwizku z tym matki-lesbijki potrzebuj znacznie wicej pomocy ni matki heteroseksualne. Zakadamy, e wzajemne wsparcie, bezpieczna przestrze i pomoc specjalistw oferowane w ramach projektu wzmocni je w realizowaniu si w roli mamy. Powyej: rysunek 6-letniego Alka, syna Agnieszki i Magdy

KILKA SW
Zanim doszo do naszego spotkania z grup Tczowych Mam, przez kilka lat miaymy okazj pracowa jako mediatorki rodzinne w Komitecie Ochrony Praw Dziecka i Rodzinnym Orodku DiagnostycznoKonsultacyjnym, a Tamara Pocent rwnie jako pedagog w Orodku, pomagajc rozwizywa konflikty w rodzinach lesbijek wychowujcych maoletnie dzieci. W mediacjach uczestniczyy partnerki, lesbijki z ojcami swoich dzieci (mami lub poprzednimi partnerami) albo ze swoimi rodzicami (dziadkami). Konflikty te, jak w kadej rodzinie, wynikay zwykle z nieprawidowych relacji w zwizku lub w relacji wewntrzrodzinnej, a take z trudnoci w komunikacji czy z problemw we wzajemnym zrozumieniu potrzeb, ktre wymaga otwartoci i tolerancji. Orientacja psychoseksualna, wbrew pozorom, jest jedynie wtrn, a nie rdow przyczyn konfliktw. Z wielu naszych dowiadcze oraz dowiadcze innych osb wynika, e w rodzinach, w ktrych s prawidowe, bliskie relacje, silne wizi uczuciowe dajce wsparcie i poczucie bezpieczestwa wszystkim ich czonkom, osoby o orientacji homoseksualnej nie maj problemu z funkcjonowaniem spoecznym; potrafi te wychowa swoje dzieci w penej akceptacji dla siebie i swojej rodziny oraz wyposay je w niezbdne umiejtnoci do samodzielnego, satysfakcjonujcego ycia. Wiele kobiet-lesbijek, ktre nie maj takiego zaplecza w rodzinach generacyjnych, dopiero w swoich zwizkach partnerskich wyrwnuje ten deficyt, zyskuje wsparcie i si do znalezienia swojego rwnoprawnego miejsca wrd innych rodzin, do spenienia si w swoim rodzicielstwie oraz przygotowania yciowego startu swoim dzieciom. Tczowe Mamy potwierdzaj tylko wnioski z naszych wczeniejszych dowiadcze jako rodzice maj one takie same radoci i troski, jak inni, a ich pragnieniem jest wychowa szczliwe dzieci. I dysponuj wszystkimi niezbdnymi do tego rodkami. S te czciej bardziej wiadome, lepiej przygotowane do swojego macierzystwa, majc m.in. wiksz wiedz na temat potrzeb swoich dzieci. Trudnoci, jakich dowiadczaj i jakich si obawiaj, pochodz zwykle z zewntrz: od osb bliskich, rodowiska, spoeczestwa. W grupie Tczowych Mam, z jak miaymy okazj i przyjemno pracowa przez kilka miesicy, byy Mamy w rnej sytuacji yciowej i z rnymi dowiadczeniami: te, ktre wychowyway dzieci z poprzednich zwizkw heteroseksualnych, i te, ktrych dzieci pochodz z ich obecnych zwizkw jednopciowych; byo te maestwo Grety, lesbijki, i Ani, osoby transpciowej, ktre dopiero spodziewa si dziecka; a take Marta studentka, ktra nie jest jeszcze rodzicem, a swoje macierzystwo w zwizku jednopciowym ma dopiero w dalszych planach. Uczestniczya ona w zajciach grupy, poniewa chciaa pozna inne Tczowe Mamy i skorzysta z ich dowiadcze, aby w przyszoci mc podj wiadom decyzj o swoim rodzicielstwie.

OD TRENEREK
Dzikujemy wszystkim Tczowym Mamom za wsplnie spdzony czas. Jak wynika z Waszych informacji zwrotnych, by on dla Was wany. By rwnie wany dla nas prowadzcych te zajcia, bo wzbogaciycie nasz wiedz i dowiadczenie, co pomoe nam w dalszej pracy ze wszystkimi rodzicami, bez wzgldu na ich orientacj psychoseksualn. Dzikujemy, e skorzystaycie z naszego zaproszenia oraz, e mimo i czasem nie byo to atwe, dzieliycie si z nami swoimi dowiadczeniami, uczuciami, obawami, ale te optymizmem i marzeniami. Nasza grupa, dziki Waszej bogatej rnorodnoci, indywidualnoci, dowiadczeniom yciowym i zawodowym, ale te uczuciom, ktre wybrzmieway w naszych spotkaniach, bya naprawd tczowa. Dziki temu wiemy, e jestecie wspaniaymi rodzicami. Trudno oprze si refleksji, e gdyby dzieci w kadej rodzinie dostay od swoich rodzicw tyle mioci, uwagi, troski, ile Wasze dzieci dostaj od Was na wiecie byyby same szczliwe dzieciaki. Pamitajcie, e odpowied na jedno z wanych pyta, ktre stawiaycie podczas naszych dyskusji, brzmi: to od Was przede wszystkim zaley, jak bdzie wygldao ycie Waszych dzieci, jakimi bd osobami. Jeli dacie im si, wynikajc z Waszych wizi, szacunku, bezwarunkowej akceptacji, otwartoci i wiadomoci, e zawsze mog liczy na Wasze wsparcie, poradz sobie z rnymi trudnociami, ktre s nieuchronne w yciu kadego czowieka. Czy nie jest to jednak wiedza uniwersalna dla wszystkich rodzicw?

Dzikujemy Ali za zorganizowanie i poprowadzenie ciekawych zaj dla dzieci, co pozwolio ich Mamom spokojnie uczestniczy w spotkaniach naszej grupy. Dzikujemy Dynamo Cafe za udostpnienie swojej przestrzeni na dziecice zabawy. Dzikujemy Programowi AXA Wspieramy Mamy za dofinansowanie projektu oraz Pani Renacie Aderek-Zieliskiej za yczliwe zainteresowanie naszymi dziaaniami. Serdecznie dzikujemy Kasi Szustow oraz Pawowi Nowickiemu za inicjatyw, cenne profesjonalne wskazwki i osobiste zaangaowanie w prace nad wydaniem naszej broszury. Dzikujemy dzieciom: Natanowi, Lenie, Laurze i Alkowi za pikne, artystyczne prace, ktre t broszur ubarwiy tczowymi kolorami. TRENERKI: Agata Jarzyna & Tamara Pocent

KIm S................
Sylwia: jestem kobiet po trzydziestce, szczliw mam cudownej creczki, kobiet z wzajemnoci kochajc swoj drug powk. Zbudowaymy zwizek oparty na partnerstwie, szacunku i zaufaniu. Jestem spenionym zawodowo pedagogiem, wacicielk obka. Mam akceptujc moje ycie i wybory rodzin. Jasne, e by to proces i nie od razu byli z tego zadowoleni, ale przy kolejnych wsplnych spotkaniach rodzinnych od ktrych nikt nie stroni przekonali si, e nasz zwizek nikogo nie krzywdzi, e moja crka dogaduje si z partnerk, a typowa dziecica zazdro powoli mija. Dziki ujawnieniu si w rodzinie ycie stao si prostsze. Spdzamy razem wita, imieniny i inne uroczystoci rodzinne, za co im dzikuj, i ciesz si, e mam akceptujcych, tolerancyjnych i otwartych ludzi wok siebie. Wrd przyjaci, znajomych nastpio pewne przesianie zostali Ci, ktrzy akceptuj mnie za to, kim jestem, jak jestem osob, i z nimi czuj si NORMALNIE. W kwestii stricte zawodowej nie przewiduj wydania owiadczenia o swej orientacji, gdy wedug mnie nie powinno to nikogo interesowa, poniewa nie ma to adnego wpywu na moj prac. Niestety, zdaj sobie spraw, e kto moe mie odmienne zdanie i poczu si zagroony tym, e w wychowywaniu jego dziecka bierze udzia lesbijka. To jest zmiana w myleniu, na ktr z niecierpliwoci czekam aby ocenia czowieka za jego fachowo, dowiadczenie, za to, jakimi ludmi jestemy, a nie za to, jak mamy orientacj. Mama Em: jestem kobiet po trzydziestce, w kilkuletnim zwizku z partnerk wsplnie wychowujemy syna. Wzajemnie si wspierajc, staramy si jak najlepiej prowadzi dom, rwnolegle z rozwijaniem naszych zainteresowa oraz pasji. Na co dzie yjemy w wielkim miecie, ale wykazujemy zdecydowan tendencj do ucieczek w zielon prowincj, gdzie od kilku lat mieszkamy w towarzystwie naszej licznej, zwierzcej rodziny. Zawodowo od blisko dekady jestem zwizana z formacj mundurow, ktra poprzez brak akceptacji jakiejkolwiek mniejszoci oraz presj sztywnego podporzdkowania si narzucanym reguom i zasadom niezmiennym od lat skutecznie zniechca do ujawniania swojej orientacji, prezentowania indywidualnoci, jak rwnie do domagania si moliwoci korzystania z przywilejw i praw nalenych wszystkim ludziom tworzcym spoeczestwo. Z racji wiadomoci hermetycznoci oraz nietolerancji panujcej w moim rodowisku zawodowym, na co wskazuje moje, kilkuletnie dowiadczenie, licz na zmian przepisw prawa, ktre dadz nam wiksze poczucie ochrony prawnej, a w konsekwencji w przyszoci pozwol nam na ycie na skal tak, jaka nalena jest kademu czowiekowi, niezalenie od orientacji seksualnej czy innych kryteriw wyznaczajcych mniejszoci.

TCZOWE MaMy

....?

Mama Di: mam 30 lat, jestem w kilkuletnim zwizku z synem pocztym wiadomie w homorodzinie. Wraz z partnerk staramy si sprosta codziennoci, nie popadajc w szaleczy wycig szczurw. Dzielimy swoje pasje i marzenia: mio do zwierzt i przyrody, zainteresowanie nowymi technikami, ktrymi interesuje si nasz syn. Ja pracuj na co dzie w bankowoci, jednak moj drug prac, a zarazem najwiksz pasj jest stylizacja. Zajmuj si zarwno zmian wizerunku ludzi, jak i zwierzt. Swoje pasje mog realizowa dziki penemu wsparciu partnerki i syna. Ogromn podpor naszej rodziny jest, dajca nam wsparcie i akceptacj, moja Mama, ktra traktuje moj partnerk jak crk. Nasz syn nie ma problemw z powodu naszej orientacji ani w szkole, ani wrd rwienikw: zapewne z racji tego, i nigdy jej nie ukrywaymy. Zarwno moi wsppracownicy, jak i nasi znajomi oraz ssiedzi doskonale wiedz, e yjemy razem, wychowujc syna. Nigdy nie staraam si ukrywa przed ludmi swojej orientacji, poniewa uwaam, e jeli o czym mwi si wprost i otwarcie, przestaje to stanowi temat TABU, a tym samym problem zwizany z nieznajomoci tematu. Wiele razy syszaam od zagorzaych homofobw, e ich wiatopogld cakowicie zmienio poznanie naszej rodziny bo przecie yjemy tak jak Oni: mamy swoje troski i radoci, i nic nas nie rni oprcz tego, e kochamy t sam pe. Moim marzeniem jest mc dumnie nazywa swoja partnerk on, rozlicza wsplnie podatki, a co najwaniejsze, mie takie same prawa rodzicielskie do Naszego syna. Greta: wkrtce bd mam, mam 38 lat. Wraz z on Ani tworzymy kirow rodzin (nie wymylono jeszcze takiej kategorii, by mona byo nas nazwa) i oczekujemy synka, Ignasia. Przez cae ycie, do niedawna, mylaam, e podobaj mi si tylko genetyczne kobiety. Nie mogam uwierzy, e podoba mi si Ania. Pikna kobieta, ale ciaem to facet. Jednak teraz nie wyobraam ju sobie innego zwizku. Zawodowo i z zamiowania pracuj w Fundacji Trans-Fuzja, fundacji na rzecz osb transpciowych. Zaley mi, aby przeamywa stereotypy dotyczce pci, szczeglnie tosamoci i ekspresji pciowej. ycie w zwizku z osob trans to cige psucie istniejcego porzdku, w ktrym wiadomo, kto jest kim i co ma robi. To wywrotowy element, dziki ktremu wydostaam si z biegunowoci i zobaczyam, e jest jeszcze duo tzw. pomidzy. Teraz ju wiem, e nie musi by binarnych podziaw: kobieta-mczyzna, hetero-homo, wszystko jest pynne. Moja rodzina rnie przyjmuje mj styl ycia. Jedni s bardzo akceptujcy, inni nie. Nie jest atwo, ale eby by sob nie mona ulega innym, trzeba walczy o siebie. Dlatego te od lat, samoistnie przeprowadza si selekcja osb, z ktrymi mam kontakt, czy to wrd rodziny, czy znajomych. Czasem przychodz bolesne rozczarowania, ale czasem te

zaskakujca rado samo ycie. Razem z on yjemy troch na wieczniku, udzielamy wywiadw mediom, czujemy tak potrzeb, bo mamy co wanego do przekazania. Czasem ponosimy z tego powodu nieprzyjemne konsekwencje, ale to i tak lepsze ni regua rbcie w domu po kryjomu. Poza tym, jeli wszyscy bdziemy siedzie cicho, to transfobiczne i homofobiczne postawy spoeczestwa nigdy si nie zmieni. Nie chc by przez cae ycie zakadniczk oczekiwa spoecznych jeli chc, eby byo mi lepiej, to sama musz si o to postara. Agnieszka: jestem dojrza kobiet, ktra wybraa, jak i z kim chce y. Mam pen akceptacj i wsparcie ze strony mojej rodziny. Szanuj moj decyzj i darz sympati moj partnerk. Nie ukrywam mojego zwizku ani wrd znajomych, ani w pracy. Po rozwodzie kilkoro z moich bliskich znajomych nie zaakceptowao mojej decyzji i nasze drogi rozeszy si. Teraz w najbliszym mi otoczeniu, wrd ludzi, z ktrymi przebywam, nigdy nie spotkaam si z niechci. Agnieszka: jestem trzydziestoczteroletni kobiet, przedsibiorc, Mam, Cioci crki mojej partnerki. Magda: jestem trzydziestoletni, szczliw kobiet, realizujac si w yciu rodzinnym, w swoich pozazawodowych zainteresowaniach (moj pasj s sporty kynologiczne, ktrym powicam wikszo wolnego czasu) i w yciu towarzyskim. Jeli chodzi o ycie zawodowe pracuj w korporacji, w dziale marketingu. Ukoczyam SGH, uwaan za uczelni yuppies, jednak z t czci swojego ycia za bardzo si nie identyfikuj. Praca to dla mnie przede wszystkim rdo utrzymania. Ania: jestem jedyn osob transpciow (M/K) w grupie, tak mniejszoci w mniejszoci :-). Biologicznie jestem mczyzn, a psychicznie kim pomidzy pciami, cho ona traktuje mnie jak kobiet, a ja te wol tak form mylenia o sobie. W pracy funkcjonuj jako facet, natomiast w yciu prywatnym raczej jako trans-kobieta mona wic rzec, e prowadz podwjne ycie :-). Niemniej te dwa wiaty nie s cakiem rozczne, gdy mam za sob publiczny coming-out, a poza tym, po prostu wida to po mnie no tak nie wygldaj mczyni, nawet metroseksualni :-). Osobnym tematem jest rodzina akceptuje moj inno, ale postrzega mnie raczej w rodzaju mskim. Tu decyduje jednak sia przyzwyczajenia (ujawniam si dopiero w wieku dorosym). Pochodz ze wsi, z wyksztacenia jestem inynierem, pracuj jako meneder i wanie zbliam si do czterdziestki. Od kilku lat mieszkam w stolicy i dopiero tutaj zapaam wiatr w agle. O ile Internet umoliwi mi poznanie podobnych ludzi i zrozumienie siebie, a w efekcie samoakceptacj, to wanie w duym miecie znalazam przestrze do swobodnego wyraania siebie. A take do pomocy innym wsplnie z paroma osobami zaoylimy fundacj TransFuzja, wspierajc osoby trans. Dwa lata temu polubiam Gret i po pewnym czasie dojrzaymy do dziecka. Chcemy je mie, pomimo rnych trudnoci, jakie si z tym wi. A zapewne bdzie ich niemao, gdy kulturowe wzorce bazuj na binarnym modelu pci z wyranie zarysowanymi rolami, ktrych przekraczanie nie jest atwe. Wierzymy jednak, e damy rad :-).

Powyej: rysunek 7-letniej Laury

SylWIa

MaMa dI

AGNIESZKA

MaGda

EdyTa

MaGda

MaMa EM

GRETa

AGNIESZKA

ANIA

MaRTa

mAGOSIA

Powyej: rysunek 9-letniego Natana, syna Mamy Di i Mamy Em

DLACZEGO WZIAm UDZIA W GRUPIE?

Sylwia O grupie dla Tczowych Mam poinformowaa mnie przyjacika, normalna heteryczka, mama trjki dzieci, mwic, e sama chtnie by posza, ale niestety nie jest tczowa. Na pierwsze spotkanie przyszam z du ciekawoci poznania innych kobiet, mam oraz rodzin o takim samym modelu, jak moja. Liczyam na wsparcie merytoryczne, na wiedz i dowiadczenie innych. Mama Di I Mama Em O grupie i projekcie Tczowe mamy dowiedziaymy si od koleanki z zaprzyjanionej spoecznoci, ktr tworz dzieci i ich Les Mamy. Zdecydowaymy si na udzia, chcc pozna inne kobiety zmagajce si z blaskami i smutkami wychowywania dzieci w trudnej teraniejszoci, dodatkowo skomplikowanej przez ich orientacj seksualn. Chciaymy, aby nasz syn pozna inne dzieciaki majce dwie mamy, by utwierdzi w sobie przekonanie, e nie jest jednostk, ktra musi rezygnowa z czegokolwiek lub wstydzi si tego, e ma kochajc rodzin skadajc si z dwch mam. W grupie szukaymy rwnie fachowego wsparcia zarwno ze strony prowadzcych psychologw, jak i innych uczestnikw w kwestii wychowania, wyraania swoich emocji w rodzinie oraz trudnej sztuki rozmowy. Nasze codzienne problemy niczym si przecie nie rni od spraw nurtujcych rodziny hetero. Dziki zajciom miaymy moliwo skonfrontowa nasze pogldy i problemy ze zdaniem i dowiadczeniem innych uczestnikw. Podczas naszych spotka odbyway si rwnie spotkania dzieciakw, ktre pod czujnym okiem zaprzyjanionej animatorki poznaway siebie, dzieliy si dowiadczeniami, a przede wszystkim wietnie bawiy we wasnym towarzystwie. Projekt ten zapocztkowa te grup internetow, zainicjowa wsplne spotkania plenerowe, a take pozwoli nawiza nowe, wykraczajce poza charakter oficjalnych, cotygodniowych spotka, kontakty z innymi rodzinami. Greta Jak tylko dowiedziaam si, e powstaje taka grupa wiedziaam, e musimy uczestniczy w zajciach. Zawsze czuam potrzeb przebywania z ludmi, ktrzy s podobni do mnie i brakowao mi kontaktu z osobami z dziemi. Zdaj sobie spraw z tego, i moje rodzicielstwo bdzie trudniejsze ni czowieka nie zwizanego ze rodowiskiem LGBT. Dlatego te prbuj przygotowa si jak najlepiej. Agnieszka O grupie dowiedziaam si z facebookowego profilu portalu Kobiety Kobietom. Chciaam pozna inne rodziny podobne do mojej, dowiedzie, jak radz sobie w polskiej rzeczywistoci i co chyba najwaniejsze pokaza dzieciom, e takich jak one jest wicej. Przekona je, e posiadanie dwch mam nie jest ani niczym dziwnym, ani nienormalnym.

C O DA A m I G R U PA CO JA DAAm GRUPIE?
Ania Zdecydowanie wicej otrzymywaam. Gwnie suchaam. Tak si zoyo, e nie mam wielu znajomych z dziemi, wic od razu nastawiam si na odbir. Chciaam pozna na ywo Tczowe Mamy, dowiedzie si, kim s, jak wygldaj, jakie maj problemy, jak sobie radz z innoci. Po tych kilkunastu spotkaniach odniosam wraenie, e wikszo poruszanych tematw jest uniwersalna, dotyczy par zarwno homo i hetero, jak i pojedynczych rodzicw. Problemy nietolerancji oczywicie te istniej i byy omawiane, ale na pewno nie zdominoway caoci. I to jest chyba dobra wiadomo oznacza, e ycie tczowej rodziny to niekoniecznie totalna konspiracja. Sylwia Myl, e najlepszymi okreleniami dotyczcymi grupy s: ZROZUMIENIE, WSPARCIE. Podczas naszych spotka poznaam inne rodziny, takie jak moja. Miaam szans dowiedzie si, jak inne mamy radz sobie w naszym spoeczestwie, wypowiedzie nasze wsplne cele i oczekiwania: aby nasze dzieci miay szans y szczliwie. Mogymy wymieni si dowiadczeniami dotyczcymi trudnoci spoeczno-wychowawczych. Dziki tym spotkaniom upewniam si, e zmiany w Polsce nastpuj powoli, ale s coraz bardziej zauwaalne. Magda wiadomo istnienia rodzin podobnych do mojej daje poczucie wsplnoty i siy. Moliwo wymiany dowiadcze i pogldw: na temat wychowania dzieci, rozwizywania problemw w szkole i w bliskim otoczeniu dzieci, podejcia do relacji dziecko-ojciec. I wreszcie, daje szans na nawizanie kontaktw towarzyskich z tczowymi rodzinami. Dla mnie to przede wszystkim wsparcie dla dzieci, ktre mogy usankcjonowa istnienie ich modelu rodziny w spoeczestwie. Wierz, e te kontakty stan si podwalin budowania ich pewnoci siebie w dalszych etapach rozwoju. Agnieszka Grupa daa mi poczucie, e nie jestem z moj rodzin sama. Wanym elementem byo porwnywanie dowiadcze dotyczcych wychowania dzieci, funkcjonowania w spoeczestwie, moliwo podzielenia si swoimi refleksjami. Greta W tej grupie te byam w mniejszoci, ale pomimo tego bardzo si ciesz, e spotkaam podobne do siebie osoby, ktre w sumie maj zblione problemy i radoci ycia. Przekonaam si, e oprcz niektrych, specyficznych spraw ycie jest wartoci uniwersaln. Bardzo skorzystaam z naszych spotka, bo poznaam osoby, z ktrymi mog podzieli si rnymi przemyleniami, dla ktrych moje sprawy nie s inne. Na pewno wykorzystam duo z tego, czego si dowiedziaam. Agnieszka Grupa daje mi nadziej na przyszo. Dziki pozytywnym dowiadczeniom innych Mam mam wiksz wiar w jutro.

CZEGO POTRZEBUJEmY OD OTOCZENIA I SPECJALISTW? CZEGO POTRZEBUJEmY DL A NASZYCH DZIECI? ? Sylwia Od otoczenia potrzebujemy przede wszystkim zrozumienia i akceptacji tego, e jestemy czci spoeczestwa. Od specjalistw oczekujemy niezalenego od posiadanych pogldw profesjonalizmu rozumianego jako wspieranie nas oraz pomoc w sprawach, z ktrymi si zgaszamy. Od nauczycieli ksztatujcych nowe pokolenia rozmw o tolerancji, wielokulturowoci, rnorodnoci wyzna i pogldw oraz o szacunku dla rolin, zwierzt i ludzi. Informacji o prawach, jakie przysuguj dzieciom, a take o miejscach, gdzie mog szuka pomocy. Reakcji na wszelkie przejawy dyskryminacji w szkole. Dla naszych dzieci potrzebujemy zmian w myleniu duej grupy ludzi, z ktrymi musz mie one kontakt, tzn. pracownikw obkw, przedszkoli, przychodni, szk, lokalnego rodowiska. Jeli nauczyciel swoj prac dydaktyczno-wychowawcz zmieni pogldy choby kilku osb, i jeli zmiany spoeczne, ktrych oczekujemy, nastpi szybciej, wwczas naszym dzieciom bdzie si yo lepiej, spokojniej i BEZPIECZNIEJ. Wwczas bd szczliwe, a na tym jak wikszoci rodzicw zaley nam najbardziej. Agnieszka Od otoczenia potrzebujemy zrozumienia i zaakceptowania faktu, e jestemy penoprawn czci spoeczestwa. Od specjalistw powanego traktowania, szanowania naszych praw. Dla naszych dzieci rodowiska, w ktrym nie bd dyskryminowane ze wzgldu na rodzin, w ktrej s wychowywane; mdrych wychowawcw, nauczycieli; innych rodzicw koleanek i kolegw naszych dzieci ktrzy swoim dzieciom nie bd przekazywali negatywnych emocji zwizanych z nieheteronormatywnoci. Magda Potrzebujemy zrozumienia, e tak jak heteroseksualna wikszo, wrd ktrej funkcjonujemy na co dzie, jestemy rwnoprawnymi czonkami spoeczestwa, o podobnych potrzebach emocjonalnych i spoecznych. Chcemy y i mwi o swojej rodzinie bez obaw o bezpieczestwo i komfort psychiczny nasz i naszych dzieci. Od specjalistw oczekuj przede wszystkim niesienia kaganka owiaty wrd heteroseksualnej wikszoci. Przykad akceptacji dla tczowych rodzin zarwno tych posiadajcych dzieci, jak i bezdzietnych powinien i z gry, od specjalistw w swoich dziedzinach. To oni maj szans wpywa na zmiany spoeczne w Polsce, choby miay to by zmiany malutkie, dokonujce si tylko na ich maym podwrku, i obejmujce niewielkie grupy ich klientw/odbiorcw. Czekam na chwil, kiedy Tczowe Rodziny zostan uznane przez spoeczestwo i bd otrzymyway wsparcie instytucjonalne od pastwa jak wszystkie rodziny wychowujce dzieci. Greta Od wszystkich oczekuj jednego zrozumienia, akceptacji i podchodzenia z yczliwoci. Chocia prby zrozumienia sytuacji, w jakiej si znajdujemy. Agnieszka Od otoczenia oczekuj akceptacji i zrozumienia. Chcemy by traktowane jak reszta spoeczestwa. Potrzebujemy akceptacji dla siebie i naszych dzieci, aby y i nie musie czu innoci.
WARSZAWA

G D Z I E m O N A U Z YS KA W S PA R C I E ?
Trenerki grupy Tczowych Mam mediatorki Stowarzyszenia Mediatorw Rodzinnych (SMR) Agata Jarzyna psycholog, terapeutka, mediatorka, trenerka mediacji i komunikacji Komitet Ochrony Praw Dziecka, ul. Oleandrw 6, III pitro 22 626 94 19; 0 604 090 774 Tamara Pocent pedagog, mediatorka, trenerka mediacji i komunikacji, biegy sdowy w sprawach rodzinnych, coach ICC Gabinet Psychologiczno-Pedagogiczny Remedio ul. Nowickiego 3, lok. 9, 0 508 073 698 mediatorzy.pl (dawniej klinika konfliktu) ul. Wsplna 54a lok. 10, www.mediatorzy.pl, biuro@mediatorzy.pl, 22 226 78 44 TRJMIASTO BEZ TABU Poradnia Zdrowia Psychoseksualnego ul. Grottgera 19/3, Gdask-Oliwa 0 723 081 060, www.beztabu.org WROCAW Towarzystwo Rozwoju Rodziny indywidualna terapia dla osb trans i ich bliskich psycholoka Agnieszka Nomejko ul. Zelwerowicza 4 71 349 39 11, centrum.babyvita@gmail.com www.trr.info.pl TUTAJ ZNAJDZIESZ WICEJ INFORMACJI: Tczowa rewolucja, Rozmowy Les/Gej/Bi/Trans, red. Mariusz Kurc, Krzysztof Tomasik, AdPublik , Warszawa 2011. Tczowe rodziny w Polsce. Prawo a rodziny lesbijskie i gejowskie. Raport 2009, red. Monika Zlma, Kampania Przeciw Homofobii, Warszawa 2010. Przemysaw Tomalski, Nietypowe rodziny. O parach lesbijek i gejw oraz ich dzieciach z perspektywy teorii przywizania, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007. ARTykUy: Tomasz Kwaniewski, Dwie mamy Jasia, Wysokie obcasy. (www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,53581,3831826.html?as=13&startsz=x) Anna Napirkowska, Mam dwie mamy, a ty dwch tatw, Wysokie obcasy. (www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/1,53663,8083123,Mam_dwie_mamy__a_ty_dwoch_tatow.html) LITERATURA DLA DZIECI: Linda de Haan, Stern Nijland, Krl i krl, AdPublik, Warszawa 2010. Grzegorz Kasdepke, Anna Onichimowska, Gdybym bya chopcem, gdybym by dziewczynk, ilustracje i oprac. graficzne Ola Cielak, Muchomor, Warszawa 2011. Pija Lindenbaum, Igor i lalki, Zakamarki, d 2009. Aleksandra Maxeiner, To wszystko rodzina!, Czarna Owca, Warszawa 2012. Peter Parnell, Justin Richardson, Z Tango jest nas troje, Adpublik, Warszawa 2009. W JEZYKU ANGIELSKIM: www.parentbooks.ca/Gay_&_Lesbian_Parenting.html www.lgbtqparentingconnection.ca www.proudparenting.com www.coparenting.com www.alternativefamilylaw.co.uk www.familyequality.org Strona www.teczowirodzice.pl powstaa z myl o tczowych rodzinach, o rodzicach wychowujcych dzieci w zwizkach jednoi transpciowych. Chcemy, by staa si ona miejscem wymiany dowiadcze i dialogu midzy rodzicami. Ma by swojego rodzaju wsparciem dla tych, ktrzy poszukuj wiedzy, informacji, kontaktw z innymi rodzicami oraz specjalistami.

Kampania Przeciw Homofobii ul. Solec 30A 22 423 64 38 www.kph.org.pl Centrum Integracji Psychicznej TOP ul. Mistrzowska 15 22 498 07 40 www.psychointegracja.pl WGP Warszawska Grupa Psychologiczna Karolina Budzik psycholog, psychoterapeuta, seksuolog kliniczny ul. Czerska 18 lok. 130 oraz ul. Fabryczna 4a lok. 25 22 402 88 89, 0 508 124 540 www.wgp.org.pl POZNA Stowarzyszenie Kobiet Konsola ul. Fredry 7, pok. 5, 61 670 82 14, telefon zaufania: 61 670 82 14 (wtorki 14.0018.00) terapia indywidualna: psycholoka dr Dorota Hdzelek, candeo@interia.pl, 0 796 062 403, www.konsola.org.pl

TCZOWE MaMy