PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W.1. DIODY I PROSTOWNIKI

w. 1 Diody i prostowniki
1. Cel wiczenia

Celem wiczenia jest badanie diod pprzewodnikowych i opartych na nich prostownikw stosowanych w zasilaczach.

2.

Wymagane informacje

Obsuga programu MultiSIM, podstawowe informacje o materiaach pprzewodnikowych (rodzaje, noniki prdu, waciwoci), budowa diody pprzewodnikowej.

3.

Wprowadzenie teoretyczne

Dioda jest to elektroniczny element pprzewodnikowy zawierajcy jedno zcze p-n. Zcze jest to obszar pprzewodnika zawierajcy dwa graniczce ze sob typy pprzewodnika w jednej strukturze krystalicznej (Rys.1).

Rys.1. Budowa i symbol diody pprzewodnikowej.

Prd w funkcji napicia diody w najprostszym przyblieniu jest opisywany rwnaniem: U V e T 1 I = I0 gdzie: I0 prd wsteczny zcza, VT potencja elektrokinetyczny, ktry dla temperatury 300 K wynosi okoo 26 mV. Charakterystyka diody jest nieliniowa i asymetryczna (Rys.2) i dlatego element ten moe by wykorzystany jako prostownik.

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 1

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W .1. DIODY I PROSTOWNIKI

Rys.2. Charakterystyka prdowo-napiciowa diody prostowniczej.

4.

Wykonanie wiczenia

4.1. Charakterystyka prdowo-napiciowa diody. Charakterystyk prdowo-napiciow diody badamy w ukadzie pokazanym na Rys.3. Wykorzystywane elementy to: dwa rda napicia staego (DC) o wartoci 1 V, potencjometr, rdo napicia sterowane napiciem, dwa multimetry (XMM1-amperomierz, XMM2-woltomierz) oraz badana dioda (np. BAS19). Cz zasilajca pozwala na uzyskanie napi z zakresu od 1 do +1 V. Biec warto napicia regulujemy potencjometrem krok zmian ustawi na 5%. Wartoci napicia i prdu diody odczytujemy z miernikw. Uzyskane wartoci naley zanotowa a charakterystyk zamieci w sprawozdaniu.

Rys.3. Ukad do badania charakterystyki prdowo-napiciowej diody.

4.2. Prostownik jednopowkowy Analiz prostownika jednopowkowego zaczniemy od schematu pokazanego na Rys.4. Znajduj si na nim: rdo napicia sinusoidalnego o wartoci skutecznej (RMS) 230 V, transformator NLT_PQ_4_10, badana dioda (np. BAS19) i rezystor (kady zesp bada inny) pracujcy jako obcienie prostownika. W tej czci wiczenia naley zaobserwowa i przerysowa (lub zapisa w pliku) uzyskane przebiegi napi przed i za diod. W celu dokadniejszego zaobserwowania wartoci napi mona zmienia w oscyloskopie podstaw czasu (funkcja Y/T) i skal napi (volt/dziak V/Div).

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 2

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W.1. DIODY I PROSTOWNIKI

Rys.4. Prostownik jednopowkowy.

Przebieg napicia zaobserwowany na odbiorniku (za diod) skada si tylko z co drugiej powki napicia zasilania. Aby go wyprostowa stosuje si filtry. W najprostszej postaci filtrem jest jeden kondensator (Rys.5). Naley take doda amperomierz i woltomierz. Dla porwnania z poprzednim ukadem naley zaobserwowa i przerysowa (lub zapisa w pliku) przebieg napicia za diod. Dokadne wartoci napicia i prdu obcienia wskazuj mierniki. Wartoci te powinno si odczyta dla multimetrw mierzcych zarwno w trybie stao jak i zmiennoprdowym (napiciowym). Wartoci DC odpowiadaj redniemu napiciu i prdowi obcienia, natomiast wartoci AC wskazuj skuteczne wartoci ttnie tych wielkoci.

Rys.5. Prostownik jednopowkowy z filtrem.

4.3. Prostownik dwupowkowy z mostkiem Graetza Podobnie jak poprzednio naley najpierw zaobserwowa i przerysowa (lub zapisa w pliku) przebiegi napi przed i po prostowaniu, zgodnie z Rys.6. Wykorzystywane elementy to: rdo napicia sinusoidalnego o wartoci skutecznej (RMS) 230 V, transformator NLT_PQ_4_10, mostek Graetza np. 1B4B48 (skadajcy si z czterech odpowiednio poczonych diod) i rezystor
KATEDRA ELEKTRONIKI AGH STRONA 3

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W .1. DIODY I PROSTOWNIKI

(o wartoci takiej jak w poprzedniej czci wiczenia) pracujcy jako obcienie prostownika. W celu dokadniejszego zaobserwowania wartoci napi mona zmienia w oscyloskopie podstaw czasu i skale napi (volt/dziak V/Div). Kolejnym krokiem jest porwnanie tych przebiegw z wykresami otrzymanymi z ukadu z Rys.7. Naley take zanotowa wartoci AC (skuteczne) i DC odczytane z miernikw.

Rys.6. Prostownik z mostkiem Graetza.

Rys.7. Prostownik z mostkiem Graetza z filtrem.

4.4. Prostownik dwupowkowy z dzielonym uzwojeniem wtrnym T cz wiczenia naley wykona analogicznie do dwch poprzednich. Elementy znajdujce si na schematach (Rys.8 i 9) to: rdo napicia sinusoidalnego o wartoci skutecznej (RMS) 230 V, transformator z dzielonym uzwojeniem wtrnym TS_PQ4_10, 2 diody (np. BAS19), rezystor oraz kondensator i dwa multimetry mierzce prd i napicie (AC i DC).
KATEDRA ELEKTRONIKI AGH STRONA 4

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W.1. DIODY I PROSTOWNIKI

Rys.8. Prostownik dwupowkowy.

Rys.9. Prostownik dwupowkowy z filtrem.

4.5. Diody wiecce (LED) Rnego rodzaju ukady elektroniczne powinny przekaza czowiekowi pewn informacj czy to o stanie samego urzdzenia, czy wynik przetwarzania danych. Jednym ze sposobw wykonania tej czynnoci jest wykorzystanie diod wiccych i wywietlaczy siedmiosegmentowych. W tej czci wiczenia zapoznamy si z metod sterowania diodami wiccymi i porwnamy charakterystyki rnych diod. Ukad z Rys.10 suy do automatycznego badania i porwnywania charakterystyk dwch diod. Oczywicie ukad ten mona poszerzy. Elementy wykorzystane w tym ukadzie to: badana dioda LED (rne kolory oraz dioda pracujca w podczerwieni), rezystor 330 , oscyloskop, rdo napicia sterowane prdem oraz rdo napicia, ktrego warto jest okrelana odcinkami liniowymi (PieceWise Linear voltage source PWL) sposb wstawienia tego elementu jest zobrazowany na Rys.11. Poprzez dwukrotne kliknicie na tym elemencie otwiera si okno (Rys.12), w ktrym moemy wpisa dane punkty (czas, napicie), np.:
KATEDRA ELEKTRONIKI AGH STRONA 5

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W .1. DIODY I PROSTOWNIKI

Tab.1. Przykadowe wartoci punktw dla rda PWL.

Czas [s] 0 0.01

Napicie [V] -1 5

rdo napicia sterowane prdem pozwala na zamian wartoci prdu na napicie, co umoliwia jego obserwacje na oscyloskopie. W tym wiczeniu w menu podstawy czasu oscyloskopu naley wybra opcje B/A rysowanie wartoci odczytanej z kanau B oscyloskopu w funkcji wartoci z kanau A, czyli w naszym przypadku charakterystyki prdu diody od jej napicia. Naley odczyta z oscyloskopu przyblione wartoci progowe napi, dla ktrych zaczynaj wieci poszczeglne diody LED i wartoci te umieci w sprawozdaniu.

Rys.10. Ukad do badania diod LED.

Rys.11. Sposb wstawienia rda PWL.

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 6

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W.1. DIODY I PROSTOWNIKI

Rys.12. Ustawienia rda PWL.

Wywietlacz siedmiosegmentowy to zespl diod uoonych w sposb umoliwiajcy wywietlanie cyfr od 0 do 9 i kilku liter. Rys.13 przedstawia ukad sterowania takiego wywietlacza wykonany na przecznikach (aby na schemacie umieci przecznik naley z menu gwnego wybra opcj Place Component). Na ekranie ukae si okno wyboru elementw Component Browser. W polu Family wybieramy SWITCH, a nastpnie w polu Component znajdujemy element SPDT). Poszczeglne segmenty wywietlacza s nazwane literami A, B, ..., G i takie te klawisze mona przyporzdkowa odpowiednim przecznikom. Z tej czci wiczenia w sprawozdaniu naley zobrazowa sposb wywietlania dowolnej cyfry lub litery. Mona take umieci rysunek wywietlacza siedmiosegmentowego z poprawnie podpisanymi segmentami.

Rys.13. Schemat do badania wywietlacza siedmiosegmentowego.

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 7

PODSTAWY ELEKTRONIKI MSIB

W .1. DIODY I PROSTOWNIKI

5.

Opracowanie wynikw
W sprawozdaniu z wiczenia naley: narysowa schematy badanych ukadw, wykreli zebran charakterystyk prdowo-napiciowa diody, umieci zaobserwowane przebiegi oscyloskopowe napi wejciowych i wyjciowych badanych prostownikw, porwna dziaanie poszczeglnych prostownikw, wycign wnioski.

6.
[1] [2]

Literatura
U. Tietze, Ch. Schenk Ukady pprzewodnikowe, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1996, Rozdzia 3 Diody (s. 40-45), 18 Ukady zasilajce (s.562-568) P. Horowitz, W. Hill Sztuka elektroniki. Cz 1., Wydawnictwa Komunikacji i cznoci, Warszawa 1995, Rozdziay 1.25-1.28 (s. 55-60)

KATEDRA ELEKTRONIKI AGH

STRONA 8