SPOECZNA WYSZA SZKOA PRZEDSIBIORCZOCI I ZARZDZANIA

Wojciech NOWAK i Eugeniusz NOWAK

PODSTAWY LOGISTYKI W SYTUACJACH KRYZYSOWYCH Z ELEMENTAMI ZARZDZANIA LOGISTYCZNEGO

d Warszawa 2009

Recenzent: prof. dr hab. Romuald Makowski

Skad i amanie tekstu: Ilona Marczak

Projekt okadki: Marcin Szadkowski

ISBN: 978-83-60230-69-5

Druk i oprawa: Drukarnia Green, Plac Komuny Paryskiej 4 90007 d, tel./fax 042 632 27 13, 0 604 507 082 e-mail: wydawnictwo@post.pl

Spis treci
Wstp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Rozdzia 1. ewolucja zada logistyki, czyli od logistyki
wojskowej i logistyki cywilnej do logistyki sytuacji kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

1.1. Prekursorzy logistyki sytuacji kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.1.1. Misja i zadania logistyki wojskowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 1.1.2. Misja i zadania logistyki cywilnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 1.2. Misja i zadania logistyki w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . 27

Rozdzia 2. potrzeby logistyczne i medyczne ludnoci

poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych

. . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

2.1. Oglne waciwoci okrelania potrzeb logistycznych i medycznych ludnoci poszkodowanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 2.2. Potrzeby zaopatrzeniowe ludnoci poszkodowanej . . . . . . . . . . . . . 2.2.1. Zapotrzebowanie na dostawy wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2. Zapotrzebowanie na dostawy ywnoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2.1. Oglne potrzeby ywnociowe ludzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.2.2. Potrzeby ywnociowe ludnoci poszkodowanej . . . . . . . 2.2.3. Zapotrzebowanie na dostawy artykuw powszechnego uytku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2.4. Zapotrzebowanie na dostawy innych rodzajw zaopatrzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3. Usugi logistyczne wiadczone ludnoci poszkodowanej . . . . . . . . 2.3.1. Usugi specjalistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.2. Usugi gospodarczo-bytowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3.3. Inne usugi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4. Usugi medyczne wiadczone ludnoci poszkodowanej . . . . . . . . 2.4.1. Pierwsza pomoc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.2. Kwalifikowana pierwsza pomoc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.3. Medyczne czynnoci ratunkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4.4. Pomoc lekarska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 38 47 47 54 59 60 60 60 61 62 62 62 63 63 64

Rozdzia 3. procedury organizacji zabezpieczenia

logistycznego ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

3.1. Uwarunkowania zabezpieczenia logistycznego ludnoci poszkodowanej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 3.2. Zasady zabezpieczenia logistycznego ludnoci poszkodowanej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 3.3. Potencja wykorzystywany do zabezpieczenia logistycznego ludnoci poszkodowanej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.1. Potencja logistyczny waciwoci oglne . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.2. Zasoby ludzkie i ich predyspozycje do realizacji zada logistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.3. Potencja zaopatrzeniowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.3.4. Potencja usugowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 73 74 82 86

3.4. Specyfika organizacji zabezpieczenia logistycznego ludnoci poszkodowanej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 3.5. Organizacja dostaw zaopatrzenia dla ludnoci poszkodowanej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.1. Organizacja dostaw wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.2. Organizacja dostaw ywnoci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.3. Organizacja dostaw artykuw powszechnego uytku . . . . . 3.5.4. Organizacja dostaw innych rodzajw zaopatrzenia . . . . . . . . 91 91 94 96 97

3.6. Organizacja usug logistycznych dla ludnoci poszkodowanej . . 97 3.6.1. Organizacja usug transportowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 3.6.2. Organizacja usug remontowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 3.6.3. Organizacja usug gospodarczo-bytowych . . . . . . . . . . . . . . . 108 3.6.4. Organizacja innych usug logistycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111

Rozdzia 4. procedury organizacji usug medycznych dla

ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . 114

4.1. Zasady wiadczenia usug medycznych ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 4.2. Oglne waciwoci udzielania pomocy medycznej rannym . . . 115 i chorym w sytuacjach kryzysowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 4.3. Organizacja przedsiwzi leczniczo-ewakuacyjnych . . . . . . . . . 117

4.4. Organizacja przedsiwzi sanitarnohigienicznych . . . . . . . . . . . . 122 4.5. Organizacja przedsiwzi przeciwepidemicznych . . . . . . . . . . . . 124

Rozdzia 5. organizacja zarzdzania logistycznego

w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

5.1. Istota i zakres zarzdzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125 5.2. Specyfika zarzdzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 5.2.1. Waciwoci oglne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 5.2.2. Struktura organizacyjna grup logistycznych ZZK . . . . . . . . . . . . 131 5.2.2.1. W gminie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 5.2.2.2. W powiecie i wojewdztwie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 5.2.2.3. Na szczeblu centralnym (w pastwie) . . . . . . . . . . . . . . . . 132 5.3. Funkcjonowanie grup logistycznych zespow zarzdzania kryzysowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 5.3.1. W stanie normalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132 5.3.2. W sytuacji kryzysowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 5.3.3. W stanach nadzwyczajnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

Rozdzia 6. procedury zarzdzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

142

6.1. Udzia grup logistycznych zespow zarzdzania kryzysowego w procesie zarzdzania kryzysowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 6.1.1. Waciwoci oglne organizacji procesu decyzyjnego szefa zespou zarzdzania kryzysowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 6.1.2. Udzia grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej ustalenie pooenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 6.1.3. Udzia grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej planowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 6.1.4. Udzia grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej stawianie zada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 6.1.5. Udzia grup logistycznych ZZK w fazie decyzyjnej kontrola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 6.2. Dokumentacja wykorzystywana w procesie zarzdzania logistycznego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

6.2.1. Zasady opracowania dokumentw logistycznych . . . . . . . . . 153 6.2.2. Informacje logistyczne i medyczne zamieszczane w dokumentach zarzdzania kryzysowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 6.2.3. Dokumenty logistyczne i medyczne opracowywane przez grupy logistyczne zespow zarzdzania kryzysowego . . . . . 156

zaczniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykaz RysunkW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykaz tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wykaz liteRatuRy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

158 203 204 205

Logistyka sytuacji kryzysowych dostarcza rozwiza teoretycznych sprzyjajcych ksztatowaniu, sterowaniu i kontroli procesw zaopatrzeniowych i usugowych realizowanych w acuchach logistycznych organizowanych na rzecz ludnoci poszkodowanej.

wSTp
Logistyka w sytuacjach kryzysowych, w prezentowanym podrczniku, postrzegana jest przez pryzmat dziaa logistycznych podejmowanych na rzecz ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych spowodowanych zagroeniami o charakterze niemilitarnym. Jest ona skadow teorii (zajmuje si ni logistyka sytuacji kryzysowych) i praktyki (jest ni zabezpieczenie logistyczne ludnoci poszkodowanej).

Misj dziaa logistycznych podejmowanych w sytuacjach kryzysowych jest ratowanie ycia i zdrowia rannym i chorym oraz zapewnienie wszystkim osobom potrzebujcym warunkw niezbdnych do przetrwania w tych sytuacjach. Natomiast celem dziaa logistycznych jest organizacja dostaw podstawowych rodkw zaopatrzenia oraz usug logistycznych i medycznych i dotarcie z nimi do wszystkich osb poszkodowanych w moliwie krtkim czasie (tak szybko jak to bdzie moliwe). Jak wynika z powyszego, w sytuacjach kryzysowych, do dziaa logistycznych autorzy podrcznika wczyli rwnie usugi medyczne, mimo e suba zdrowia jest organizacj samodzieln (autonomiczn). Jednak rozwizanie takie jest celowe (wiadome), a w sytuacjach kryzysowych wrcz konieczne z uwagi na potrzeb zapewnienia dziaaniom logistycznym wysokiej skutecznoci, ktra moliwa jest poprzez integracj pionu logistycznego z pionem medycznym i denie do uzyskania tzw. sumy synergicznej. Takie podejcie do tego problemu potwierdza praktyka reagowania kryzysowego. Wynika z niej, e realizacja przedsiwzi medycznych wymaga cigego wsparcia transportowego, kwaterunkowego, gospodarczo-bytowego itp., ktre moe by zapewnione tylko w systemie logistycznym.  Logistyka w sytuacjach kryzysowych zajmuje si nie tylko problematyk zaopatrzenia i wiadczenia usug specjalistycznych i gospodarczo-bytowych na rzecz ludnoci poszkodowanej, ale rwnie zabezpieczeniem logistycznym podmiotw (ekip, jednostek, instytucji) prowadzcych dziaania ratownicze i dziaania prewencyjne, a take aspektami logistycznymi dziaa zwizanych z odbudow obiektw infrastruktury krytycznej, obiektw infrastruktury transportowej itp. Jednak problematyka ta postrzegana jest z innego (ni zabezpieczenie logistyczne ludnoci poszkodowanej) logistycznego punktu widzenia i towarzysz jej inne (specyficzne) procedury.  Do zagroe kryzysowych o charakterze niemilitarnym zaliczono: katastrofy naturalne, awarie techniczne, niepokoje spoeczne oraz zdarzenia terrorystyczne.


wstp
Logistyka sytuacji kryzysowych dostarcza rozwiza teoretycznych sprzyjajcych ksztatowaniu, sterowaniu i kontroli procesw zaopatrzeniowych i procesw usugowych realizowanych w acuchach logistycznych organizowanych na rzecz ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych. Ukierunkowana jest na: wszystkich poszkodowanych, ratowanie ycia i zdrowia rannych i chorych, zaspokojenie elementarnych potrzeb logistycznych ludnoci poszkodowanej, zapewnienie (zabezpieczenie) dotarcia rodkw zaopatrzenia i usug logistycznych, a take usug medycznych do wszystkich potrzebujcych oraz minimalizacj czasu realizacji zada logistycznych. Powszechnie przyjmuje si, e zaopatrzenie oraz usugi logistyczne i usugi medyczne (niezbdne ludnoci poszkodowanej dla ratowania zdrowia i ycia oraz do przetrwania sytuacji kryzysowej) realizowane s skutecznie, jeeli docieraj do wszystkich odbiorcw: we waciwym czasie, we waciwe miejsce, we waciwej postaci bd waciwej kondycji orazwewaciwych (niezbdnych) ilociach. Zabezpieczenie logistyczne ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych obejmuje dostawy podstawowych rodkw zaopatrzenia oraz usugi logistyczne i usugi medyczne organizowane przez organy logistyczne (grupy robocze grup zabezpieczenia logistycznego oraz grup opieki zdrowotnej i pomocy socjalno-bytowej) zespow zarzdzania kryzysowego (ZZK) powoywanych na poszczeglnych szczeblach administracji publicznej. rodki zaopatrzenia dostarczane ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych to gwnie: woda do picia, ywno, artykuy powszechnego uytku (odzie, rodki higieny osobistej, pociel, sprzt gospodarstwa domowego, rodki czystoci, zastpcze rda wiata), noniki energii (opa, paliwa pynne, gaz, energia elektryczna itp.). Usugi logistyczne i usugi medyczne wiadczone ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych dziel si na usugi specjalistyczne i usugi gospodarczo-bytowe, a take pomoc socjaln. Usugi specjalistyczne to przede wszystkim: przedsiwzicia leczniczo-ewakuacyjne, przedsiwzicia sanitarnohigieniczne, przedsiwzicia przeciwepidemiczne, usugi transportowe oraz usugi remontowe. Usugi gospodarczo-bytowe to: usugi gastronomiczne (przygotowanie i dostarczanie posikw), wypiek i dostarczanie chleba, usugi kwaterunkowe (zapewnienie tymczasowych miejsc zakwaterowania), usugi kpielowe i pralnicze, usugi szewsko-krawieckie, usugi fryzjerskie, usugi handlowe itp. Pomoc socjalna to zwykle pomoc finansowa (wypata zapo-

wstp
mg pieninych) i pomoc rzeczowa (wydawanie paczek ywnociowych, wydawanie rodkw czystoci) dla osb, ktre maj trudnoci z przezwycieniem trudnych sytuacji losowych wasnymi rodkami i moliwociami. Zabezpieczenie logistyczne ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych organizowane i realizowane jest pod presj. Stanowi j oczekiwania spoeczestwa (ludnoci poszkodowanej) formuowane jako dania zapewnienia im warunkw przetrwania na wypadek zaistnienia sytuacji kryzysowej, a ponadto zagroenia i wynikajce z nich ryzyko utraty zdrowia, ycia oraz zniszczenia rodowiska naturalnego. Sprawna i skuteczna realizacja zada logistycznych oraz medycznych, na rzecz ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych wymaga organizacji zarzdzania logistycznego. Jest ono skadow zarzdzania kryzysowego. Zarzdzanie logistyczne w sytuacjach kryzysowych, takich jak inne rodzaje zarzdzania, obejmuje: formuowanie strategii dziaania, planowanie, inicjowanie i sterowanie oraz kontrol procesu realizacji zada logistycznych (i medycznych) w caym acuchu dostaw (zaopatrzenia i usug) organizowanym na rzecz ludnoci poszkodowanej. Za zarzdzanie logistyczne odpowiadaj grupy logistyczne (grupa zabezpieczenia logistycznego oraz grupa opieki zdrowotnej i pomocy socjalno-bytowej) ZZK. Za podstaw w proponowanych procedurach zarzdzania logistycznego w sytuacjach kryzysowych autorzy podrcznika przyjli najnowsze trendy postrzegania logistyki (jako dyscypliny naukowej) w jej trzech podstawowych aspektach: funkcjonalnym, gdzie logistyka jest prezentowana jako oglny proces zarzdzania (kierowania) obejmujcy planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolowanie; przedmiotowym, w ktrym logistyka przedstawiana jest jako dziedzina wiedzy o fizycznych przepywach materiaw (czytaj rodkw zaopatrzenia), usug logistycznych i informacji midzy dostawcami i odbiorcami; oraz ocenowym, w ktrym logistyka traktowana jest jako dyscyplina naukowa dostarczajca rozwiza zapewniajcych wysok efektywno procesw gospodarczych zorientowanych na zaspokojenia potrzeb klienta (czytaj odbiorcy). Natomiast logistyka sytuacji kryzysowych, ktrej prekursorami s logistyka wojskowa (ang. Military Logistics) i logistyka gospodarcza (ang. Business Logistics), traktowana jest przez autorw podrcznika jako specjalno naukowa; to suma wszystkich dziaa organw kierowania i podmiotw (jednostek) wykonawczych realizujcych zadania logistyczne (i medyczne), dziki ktrym dokonuje si kszta-

10

wstp
towanie, sterowanie i kontrola procesw zaopatrzeniowych i usugowych w acuchach logistycznych organizowanych w sytuacjach kryzysowych. Poprzez integracj i synchronizacj dziaa logistycznych niezbdnie konieczne zaopatrzenia oraz usugi logistyczne i usugi medyczne powinny dotrze do ludnoci poszkodowanej we waciwym czasie, we waciwe miejsca, we waciwych (podanych, niezbdnych) ilociach oraz o waciwej jakoci (we waciwej kondycji). Podstawowym celem niniejszego podrcznika jest uatwienie zrozumienia i przyswojenia przez studentw najbardziej istotnych zagadnie zwizanych z organizacj zabezpieczenia logistycznego ludnoci poszkodowanej w sytuacjach kryzysowych spowodowanych zagroeniami o charakterze niemilitarnym. Prezentowane w podrczniku treci s zgodne z zapisami Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590). Zasadniczym zadaniem prezentowanego wydawnictwa jest zapewnienie jednolitej interpretacji definicji, poj i terminw z zakresu logistyki w sytuacjach kryzysowych stosowanych w praktyce dydaktycznej na studiach na kierunku bezpieczestwo narodowe.Jestonoprzeznaczone dla nauczycieli akademickich oraz studentw studiw dziennych i niestacjonarnych Spoecznej Wyszej Szkoy Przedsibiorczoci i Zarzdzania.