Paragraf pierwszy SYN BOY STA SI CZOWIEKIEM I. Dlaczego Sowo stao si ciaem?

456 Odpowiadajc na to pytanie, wyznajemy w Credo Nicejsko-Konstantynopolitaskim: Dla nas ludzi i dla naszego zbawienia zstpi z nieba. I za spraw Ducha witego przyj ciao z Maryi Dziewicy". 457 Sowo stao si ciaem, aby nas zbawi i pojedna z Bogiem. Bg sam nas umiowa i posa Syna swojego jako ofiar przebagaln za nasze grzechy" (1 J 4, 10). Ojciec zesa Syna jako Zbawiciela wiata" (1 J 4, 14). On si objawi po to, aby zgadzi grzechy" (1 J 3, 5). Nasza chora natura wymagaa uzdrowienia; upada - potrzebowaa podniesienia, martwa - wskrzeszenia. Utracilimy posiadanie dobra, trzeba byo je nam przywrci. Bylimy zamknici w ciemnociach, trzeba byo przynie nam wiato. Bdc w niewoli, oczekiwalimy Zbawiciela; jako winiowie potrzebowalimy pomocy, jako niewolnicy wyzwoliciela. Czy te powody byy bez znaczenia? Czy nie zasugiway one na wzruszenie Boga, na to, by zniy si a do poziomu naszej ludzkiej natury i nawiedzi j, skoro ludzko znajdowaa si w tak opakanym i nieszczliwym stanie?71

458 Sowo stao si ciaem, abymy poznali w ten sposb mio Bo: W tym objawia si mio Boga ku nam, e zesa Syna swego Jednorodzonego na wiat, abymy ycie mieli dziki Niemu" (1 J 4, 9). Tak bowiem Bg umiowa wiat, e Syna swego Jednorodzonego da, aby kady, kto w Niego wierzy, nie zgin, ale mia ycie wieczne" (J 3, 16). 459 Sowo stao si ciaem, by by dla nas wzorem witoci: Wecie moje jarzmo na siebie i uczcie si ode Mnie..." (Mt 11, 29). Ja jestem drog i prawd, i yciem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie" (J 14, 6). Na Grze Przemienienia Ojciec daje polecenie: Jego suchajcie" (Mk 9, 7)72. Jest On rzeczywicie wzorem bogosawiestw i norm nowego Prawa: To jest moje przykazanie, abycie si wzajemnie miowali, tak jak Ja was umiowaem" (J 15, 12). Mio ta zakada rzeczywist ofiar z siebie w pjciu za Nim73. 460 Sowo stao si ciaem, by uczyni nas uczestnikami Boskiej natury" (2 P 1, 4). Taka jest racja, dla ktrej Sowo stao si czowiekiem, Syn Boy Synem Czowieczym: aby czowiek, jednoczc si ze Sowem i przyjmujc w ten sposb synostwo Boe, sta si synem Boym"74. Istotnie, Syn Boy sta si czowiekiem, aby uczyni nas Bogiem"75. Unigenitus Dei Filius, suae divinitatis volens nos esse participes, naturam nostram assumpsit, ut homines deos faceret factus homo - Jednorodzony Syn Boy, chcc uczyni nas uczestnikami swego Bstwa, przyj nasz natur, aby stawszy si czowiekiem, uczyni ludzi bogami"76. II. Wcielenie 461 Opierajc si na sowach w. Jana (Sowo stao si ciaem", J 1, 14), Koci nazywa Wcieleniem" fakt, e Syn Boy przyj natur ludzk, by dokona w niej naszego zbawienia. Koci opiewa misterium Wcielenia w hymnie przytoczonym przez w. Pawa: To denie niech was oywia; ono te byo w Chrystusie Jezusie. On, istniejc w postaci Boej, nie skorzysta ze sposobnoci, aby na rwni by z Bogiem, lecz ogooci samego siebie, przyjwszy posta sugi, stawszy si podobnym do ludzi. A w zewntrznym przejawie uznany za czowieka, uniy samego siebie, stawszy si posusznym a do mierci - i to mierci krzyowej (Flp 2, 5-8)77. 462 O tej samej tajemnicy mwi List do Hebrajczykw: Przeto przychodzc na wiat, mwi (Chrystus): Ofiary ani daru nie chciae, ale Mi utworzy ciao; caopalenia i ofiary za grzech nie podobay si Tobie. Wtedy rzekem: Oto id... abym spenia wol Twoj, Boe (Hbr 10, 5-7, cytujc Ps 40, 7-9 LXX).
71 w. Grzegorz z Nyssy, Oratio catechetica, 15: PG 45, 48 B. 72 Por. Pwt 6, 4-5. 73 Por. Mk 8, 34. 74 w. Ireneusz, Adversus haereses, III, 19, 1. 75 w. Atanazy, De incarnatione, 54, 3: PG 25, 192 B. 76 w. Tomasz z Akwinu, Opuscuum 57 in fest o Corporis Christi, 1. 77 Por. Liturgia Godzin, Kantyk w I Nieszporach niedzieli.

463 Wiara w prawdziwe Wcielenie Syna Boego jest znakiem wyrniajcym wiar chrzecijask: Po tym poznajecie Ducha Boego: kady duch, ktry uznaje, e Jezus Chrystus przyszed w ciele, jest z Boga" (1 J 4, 2). Takie jest od samego pocztku radosne

przekonanie Kocioa, gdy sawi wielk tajemnic pobonoci" - Chrystusa, ktry objawi si w ciele" (1 Tm 3, 16). III. Prawdziwy Bg i prawdziwy czowiek 464 Jedyne i cakowicie wyjtkowe wydarzenie Wcielenia Syna Boego nie oznacza, e Jezus Chrystus jest czciowo Bogiem i czciowo czowiekiem, ani e jest ono wynikiem niejasnego pomieszania tego, co Boskie, i tego, co ludzkie. Syn Boy sta si prawdziwie czowiekiem, pozostajc prawdziwie Bogiem. Jezus Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym czowiekiem. Koci musia broni tej prawdy wiary i wyjania j w pierwszych wiekach, odpowiadajc na herezje, ktre j faszoway. 465 Pierwsze herezje negoway nie tyle Bstwo Chrystusa, ile raczej Jego prawdziwe czowieczestwo (doketyzm gnostycki). Od czasw apostolskich wiara chrzecijaska kada nacisk na prawdziwe Wcielenie Syna Boego, ktry przyszed w ciele"78. W trzecim wieku Koci na synodzie w Antiochii musia orzec przeciw Pawowi z Samosaty, e Jezus Chrystus jest Synem Boym przez natur, a nie przez przybranie (adopcj). Pierwszy sobr powszechny w Nicei w 325 r. wyznaje w swoim Credo, e Syn Boy jest zrodzony, a nie stworzony, wspistotny Ojcu" (homousios), i potpia Ariusza, ktry przyjmowa, e Syn Boy pochodzi z nicoci"79 i z innej substancji ni Ojciec"80. 466 Herezja nestoriaska widziaa w Chrystusie osob ludzk poczon z Osob Bosk Syna Boego. Przeciwstawiajc si tej herezji, w. Cyryl Aleksandryjski i trzeci sobr powszechny w Efezie w 431 r. wyznali, e Sowo, jednoczc si przez uni hipostatyczn z ciaem oywianym dusz rozumn, stao si czowiekiem"81. Czowieczestwo Chrystusa nie ma innego podmiotu ni Boska Osoba Syna Boego, ktry przyj je i uczyni swoim od chwili swego poczcia. Na tej podstawie Sobr Efeski ogosi w 431 r., e Maryja staa si prawdziwie Matk Bo przez ludzkie poczcie Syna Boego w swoim onie: (Nazywa si J Matk Bo) nie dlatego, e Sowo Boe wzio od Niej swoj Bosk natur, ale dlatego e narodzio si z Niej wite ciao obdarzone dusz rozumn, z ktrym Sowo zjednoczone hipostatycznie narodzio si, jak si mwi, wedug ciaa"82.
78 Por. 1 J 4, 2-3; 2 J 7. 79 Sobr Nicejski I: DS 130. 80 Tame, 126. 81 Sobr Efeski: DS 250. 82 Sobr Efeski: DS 251.

467 Monofizyci twierdzili, e natura ludzka jako taka przestaa istnie w Chrystusie, gdy zostaa przyjta przez Bosk Osob Syna Boego. Przeciwstawiajc si tej herezji, czwarty sobr powszechny w Chalcedonie w 451 r. wyzna: Idc za witymi Ojcami, uczymy jednogonie wyznawa, e jest jeden i ten sam Syn, nasz Pan Jezus Chrystus, doskonay w Bstwie i doskonay w czowieczestwie, prawdziwy Bg i prawdziwy czowiek, zoony z duszy rozumnej i z ciaa, wspistotny Ojcu co do Bstwa, wspistotny nam co do czowieczestwa, we wszystkim... z wyjtkiem grzechu" (Hbr 4, 15). Przed wiekami zrodzony z Ojca jako Bg, w ostatnich czasach narodzi si dla nas i dla naszego zbawienia jako czowiek z Maryi Dziewicy, Boej Rodzicielki.

Jeden i ten sam Chrystus Pan, Syn Jednorodzony, ma by uznany w dwch naturach bez pomieszania, bez zamiany, bez podziau i bez rozczenia. Nigdy nie zostaa usunita rnica natur przez ich zjednoczenie, lecz waciwoci kadej z nich s zachowane i zjednoczone w jednej osobie i w jednej hipostazie83. 468 Po Soborze Chalcedoskim niektrzy uwaali ludzk natur Chrystusa za jaki rodzaj podmiotu osobowego. Pity sobr powszechny w Konstantynopolu w 553 r. wyzna przeciw nim o Chrystusie: Jest tylko jedna hipostaza (czyli osoba), ktr jest nasz Pan Jezus Chrystus, Jeden z Trjcy witej'84. Wszystko w czowieczestwie Chrystusa powinno wic by przypisywane Jego Osobie Boskiej jako waciwemu podmiotowi85, nie tylko cuda, lecz take cierpienia86, a nawet mier: Nasz Pan Jezus Chrystus, ktry w swoim ciele zosta ukrzyowany, jest prawdziwym Bogiem, Panem chway i Jednym z Trjcy witej"87. 469 Koci wyznaje w ten sposb, e Jezus jest niepodzielnie prawdziwym Bogiem i prawdziwym czowiekiem. Jest On prawdziwie Synem Boym, ktry sta si czowiekiem, naszym bratem, nie przestajc przez to by Bogiem, naszym Panem: Niezmienny w swoim Bstwie, przyj to, co ludzkie" - piewa liturgia rzymska88. Liturgia w. Jana Chryzostoma gosi i piewa: O Synu Jedyny i Sowo Boga, bdc niemiertelny, raczye dla naszego zbawienia przyj ciao ze witej Boej Rodzicielki i zawsze Dziewicy Maryi. Bez adnej odmiany stae si czowiekiem i zostae ukrzyowany. O Chryste Boe, ktry przez swoj mier zniweczye mier, ktry jeste Jednym z Trjcy witej, uwielbiony z Ojcem i Duchem witym, zbaw nas!"89
83 Sobr Chalcedoski: DS 301-302. 84 Sobr Konstantynopolitaski II: DS 424. 85 Por. Sobr Efeski: DS 255. 86 Por. Sobr Konstantynopolitaski II: DS 424. 87 Tame, 432. 88 Liturgia Godzin, I, Antyfona do pieni Zachariasza z Jutrzni 1 stycznia; por. w. Leon Wielki, Sermones, 21, 2-3: PL 54, 12 A. 89 Liturgia bizantyjska, troparion O Monoghenis.

IV. W jaki sposb Syn Boy jest czowiekiem? 470 Poniewa w tajemniczym zjednoczeniu Wcielenia przybrana natura nie ulega zniszczeniu"90, Koci doszed w cigu wiekw do wyznania penej rzeczywistoci ludzkiej duszy Chrystusa, z jej dziaaniami rozumu i woli, oraz Jego ludzkiego ciaa. Rwnoczenie jednak za kadym razem musia przypomina, e ludzka natura Chrystusa naley na wasno do Boskiej Osoby Syna Boego, przez ktr zostaa przyjta. Wszystko to, kim On jest, i to, co czyni w niej, naley do Jednego z Trjcy". Syn Boy udziela wic swojemu czowieczestwu swojego osobowego sposobu istnienia w Trjcy. Zarwno w swojej duszy, jak w swoim ciele Chrystus wyraa wic po ludzku Boskie ycie Trjcy91: Syn Boy... ludzkimi rkoma pracowa, ludzkim myla umysem, ludzk dziaa wol, ludzkim sercem kocha, urodzony z Maryi Dziewicy, sta si prawdziwie jednym z nas, we wszystkim do nas podobnym oprcz grzechu92. Dusza ludzka i ludzkie poznanie Chrystusa

471 Apolinary z Laodycei przyjmowa, e w Chrystusie Sowo zastpio dusz lub ducha. Przeciw temu bdowi Koci wyzna, e wieczny Syn przyj take rozumn dusz ludzk93. 472 Dusza ludzka, ktr przyj Syn Boy, jest wyposaona w prawdziwe ludzkie poznanie. Jako takie nie mogo by ono nieograniczone; realizowao si w warunkach historycznych Jego istnienia w czasie i przestrzeni. Dlatego Syn Boy, stajc si czowiekiem, mg wzrasta w mdroci, w latach i w asce" (k 2, 52), a take zdobywa wiadomoci o tym, czego, bdc czowiekiem, trzeba uczy si w sposb dowiadczalny94. Odpowiadao to rzeczywistoci Jego dobrowolnego unienia w postaci sugi" (Flp 2, 7). 473 Rwnoczenie jednak to prawdziwe ludzkie poznanie Syna Boego wyraao Boskie ycie Jego Osoby95. Ludzka natura Syna Boego, nie sama przez si, ale przez swoje zjednoczenie ze Sowem, poznawaa i ukazywaa w sobie wszystko, co przysuguje Bogu"96. Przede wszystkim odnosi si to do wewntrznego i bezporedniego poznania Ojca przez Syna Boego, ktry sta si czowiekiem97. Syn ujawnia take w swoim ludzkim poznaniu Bosk zdolno przenikania myli ukrytych w ludzkich sercach98.
90 Sobr Watykaski II, konst. Gaudium et spes, 22. 91 Por. J 14, 9-10. 92 Sobr Watykaski II, konst. Gaudium et spes, 22. 93 Por. Damazy I, List do biskupw wschodnich: DS 149. 94 Por. Mk 6, 38; 8, 27; J 11, 34 i in. 95 Por. w. Grzegorz Wielki, list Sicut aqua: DS 475. 96 w. Maksym Wyznawca, Quaestiones et dubia, 66: PG 90, 840 A. 97 Por. Mk 14, 36; Mt 11, 27; J 1, 18; 8, 55. 98 Por. Mk 2, 8; J 2, 25; 6, 61.

474 Na mocy zjednoczenia z Bosk mdroci w Osobie Sowa Wcielonego ludzkie poznanie Chrystusa w peni uczestniczyo w znajomoci wiecznych zamysw, ktre przyszed objawi99. Jezus wprawdzie stwierdza, e nie zna tych zamysw100, ale w innym miejscu wyjania, e nie otrzyma polecenia, by to objawi101. Ludzka wola Chrystusa 475 W podobny sposb Koci wyzna na szstym soborze powszechnym102, e Chrystus posiada dwie wole i dwa dziaania naturalne, Boskie i ludzkie, nie przeciwstawne, ale wspdziaajce. Sowo, ktre stao si ciaem, chciao wic po ludzku - w posuszestwie swemu Ojcu - tego wszystkiego, co w sposb Boski razem z Ojcem i Duchem witym zdecydowao dla naszego zbawienia103. Ludzka wola Chrystusa idzie za Jego wol Bo, nie sprzeciwiajc si jej ani nie opierajc, ale raczej podporzdkowujc si tej Boskiej i wszechmocnej woli"104. Prawdziwe ciao Chrystusa 476 Poniewa Sowo stao si ciaem, przyjmujc prawdziwe czowieczestwo, przyjo take jego ograniczenia105. Na tej podstawie ludzkie oblicze Jezusa moe by przedstawiane"106. Na sidmym soborze powszechnym Koci uzna za dozwolone ukazywanie go na witych obrazach107.

477 Rwnoczenie Koci zawsze twierdzi, e w ciele Jezusa Bg, bdc niewidzialny, ukaza si naszym oczom"108. Indywidualne cechy ciaa Chrystusa rzeczywicie wyraaj Bosk Osob Syna Boego. Uczyni On swoimi rysy swojego ludzkiego ciaa do tego stopnia, e namalowane na witym obrazie mog by otaczane kultem, poniewa wierzcy, ktry czci Jego obraz, czci osob, ktr obraz przedstawia"109.
99 Por. Mk 8, 31; 9, 31; 10, 33-34; 14, 18-20. 26-30. 100 Por. Mk 13, 32. 101 Por. Dz 1, 7. 102 Sobr Konstantynopolitaski III (681). 103 Por. Sobr Konstantynopolitaski III: DS 556-559. 104 Tame, 556. 105 Por. Synod Lateraski (649): DS 504. 106 Por. Ga 3, 1. 107 Sobr Nicejski II (787): DS 600-603. 108 Msza Rzymski, II Prefacja o Narodzeniu Paskim. 109 Sobr Nicejski II (787): DS 601.

Serce Sowa Wcielonego 478 Jezus w czasie swego ziemskiego ycia, swojej agonii i swojej mki pozna i umiowa nas wszystkich i kadego z osobna oraz wyda si za kadego z nas: Syn Boy... umiowa mnie i samego siebie wyda za mnie" (Ga 2, 20). Umiowa nas wszystkich ludzkim sercem. Z tego powodu Najwitsze Serce Jezusa, przebite za nasze grzechy i dla naszego zbawienia110, jest uwaane za znak i wyjtkowy symbol tej mioci, ktr Boski Odkupiciel miuje nieustannie Wiecznego Ojca i wszystkich ludzi bez wyjtku"111. W skrcie 479 W czasie ustalonym przez Boga wcieli si Jedyny Syn Ojca, wieczne Sowo, to znaczy Sowo i substancjalny Obraz Ojca; nie tracc natury Boskiej, przyj natur ludzk. 480 Jezus Chrystus jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym czowiekiem w jednoci swojej Osoby Boskiej; z tej racji jest On jedynym Porednikiem midzy Bogiem i ludmi. 481 Chrystus ma dwie natury, Bosk i ludzk, nie pomieszane, ale zjednoczone w jednej Osobie Syna Boego. 482 Chrystus, bdc prawdziwym Bogiem i prawdziwym czowiekiem, ma ludzki rozum i wol, doskonale zgodne oraz podporzdkowane Jego Boskiemu rozumowi i woli, ktre posiada wsplnie z Ojcem i Duchem witym. 483 Wcielenie stanowi wic tajemnic przedziwnego zjednoczenia natury Boskiej i natury ludzkiej w jedynej Osobie Sowa.