Wystpienienie na Forum Trendy Transformacyjne 2013 Zespou ds.

Polityki Zagranicznej
Hillary Rodham Clinton
Sekretarz Stanu

The Newseum Waszyngton

29 listopada 2012

Na pocztek chciaabym powiedzie kilka sw o niefortunnej i przynoszcej skutki odwrotne do zamierzonych, wanie przyjtej uchwale Zgromadzenia Oglnego ONZ, poniewa stawia ona dodatkowe przeszkody na drodze do pokoju. Zawsze stalimy jasno na stanowisku, e Palestyczycy i Izraelczycy mog osign pokj, na ktry zasuguj, tylko poprzez bezporednie negocjacje pomidzy stronami: dwa pastwa dla dwch narodw, z suwerenn, prn i niezalen Palestyn yjc w pokoju i bezpieczestwie obok ydowskiego i demokratycznego Izraela. Widz na sali mojego wieloletniego przyjaciela i koleg Ehuda Baraka. Wiem, e zgodziby si z tym, co powiedziaam, zarwno jako najczciej odznaczany onierz w historii Izraela oraz jako wybitny urzdnik pastwowy. Wicej na ten temat powiem pniej, ale chciaam rozpocz od zasygnalizowania wyzwania, w obliczu ktrego trzeba bdzie z pewnoci stan. Chciaabym rwnie serdecznie powita wszystkich Pastwa. Pragn podzikowa za przybycie admiraowi McRavenowi. To wspaniale, e jeste tutaj, Bill, bardzo dzikujemy. Witam take polskiego Ministra Spraw Zagranicznych Radosawa Sikorskiego, dobrego koleg i przyjaciela, ktry otrzyma tytu Top Global Thinker (jeden z najwikszych wspczesnych mylicieli) w peni zasuony z uwagi na wywaone, globalne pogldy, ktre wyraa przez wiele lat cikiej pracy na temat kwestii tak fundamentalnych jak wolno. Ciesz si, e widz na sali wspaniaego koleg i przyjaciela, byego senatora Johna Warnera, ktry przez cae swoje ycie by doskonaym przykadem pracownika suby publicznej wojskowej i cywilnej. Witam te wszystkich naszych kolegw i przyjaci z korpusu dyplomatycznego. Dzikuj te oczywicie Davidowi, Susan, Debby i wszystkim z Dziau Polityki Zagranicznej za zorganizowanie wsplnie z Biurem Planowania Polityki Departamentu Stanu konferencji na temat trendw transformacyjnych. Chc take podzikowa Jakeowi Sullivanowi oraz innym pracownikom Biura Planowania Polityki. Kiedy Jake Sullivan zacz pracowa dla mnie, powiedziaam mojemu mowi o tej niewiarygodnie inteligentnej wschodzcej gwiedzie stypendycie Rhodesa na Uniwersytecie Yale a mj m odpar: C, jeli on kiedy nauczy si gra na saksofonie, to uwaaj. (miech). Kiedy teraz podrujemy razem po caym wiecie i spotykani ludzie mwi, jak si ciesz mogc pozna potencjalnego przyszego prezydenta Stanw Zjednoczonych, to oczywicie maj na myli Jakea. (miech). C, zaczn od tego, co jest oczywiste. yjemy w bardzo szybko zmieniajcym si wiecie, a wiele z czynnikw staych, ktre ksztatoway amerykask polityk zagraniczn przez dziesiciolecia, ulega zmianie. To stawia przed nami nowe wyzwania, ale rwnie stwarza nowe szanse na nasze globalne przywdztwo. Pozwl sobie poda kilka przykadw. Po pierwsze, nasze sojusze z krajami Europy i Azji Wschodniej s silniejsze ni kiedykolwiek. Po czterech latach obcie wynikajcych z prby naprawy sytuacji w Iraku i odpowiadania na pytania dotyczce zaangaowania

Ameryki w dyplomacj, utrzymania pozycji mocarstwa i naszego globalnego przywdztwa, dziaamy kompleksowo w wielu istotnych dla nas wszystkich kwestiach. Jednoczenie jednak wielu naszych sojusznikw boryka si z powanymi wyzwaniami ekonomicznymi i malejcym potencjaem militarnym. Bdzie to mie implikacje dla prb utrzymania globalnego porzdku. Po drugie, pokojowy rozwj Chin jako globalnego mocarstwa staje na rozdrou. Jego przyszy kierunek zostanie zdeterminowany tym, jak Chiny poradz sobie z nowymi wyzwaniami gospodarczymi, rnicami pomidzy nimi a ssiadami oraz obcieniami wynikajcymi z systemu politycznego i gospodarczego. Po trzecie, arabskie rewolucje na Bliskim Wschodzie doprowadziy do zmian w zakresie dynamiki wadzy w regionie. A rewolucja energetyczna na wiecie bdzie prawdopodobnie dalej zmienia sytuacj strategiczn w regionie w nadchodzcych latach. Rosnca niezaleno energetyczna USA bdzie mie dalekosine implikacje nie tylko dla naszej przyszoci gospodarczej, lecz rwnie dla naszych stosunkw pod wzgldem bezpieczestwa na wiecie. Po czwarte, poza bardziej tradycyjnymi formami mocarstwowoci rwnie wzgldy ekonomiczne w coraz wikszym stopniu wpywaj na stosunki midzynarodowe. Wyaniajce si mocarstwa, takie jak Indie i Brazylia zyskuj si przebicia oczywicie dziki swej wielkoci, bardziej jednak dziki wielkoci ich gospodarki ni potdze militarnej, chodzi tu bowiem raczej o potencja ich rynkw ni projekcj tego, co zwyklimy uwaa za mocarstwowo. Tymczasem wiatowy system gospodarczy otwarty, wolny, przejrzysty i sprawiedliwy ktry napdza bezprecedensowy rozwj, jest teraz pod bezprecedensow presj wynikajc z ujemnego bilansu handlowego, nowych form protekcjonizmu, rozwoju kapitalizmu pastwowego oraz paraliujcego dugu publicznego. Na koniec naley zauway, e tradycyjne rda globalnego przywdztwa Ameryki wymagaj odnowienia, co jest zadaniem dla nas wszystkich. Kasandryczne przepowiednie wyolbrzymiy t kwesti, ale prawd jest, e dobra reputacja, ktr budowalimy na caym wiecie w XX wieku nie wystarczy i nie moe wystarczy na zawsze. Nowe pokolenia modziey nie pamitaj onierzy amerykaskich przynoszcych ich ojczynie wolno, nie pamitaj, e amerykaska pomoc rozwojowa zmienia oblicze gospodarki ich kraju czy te dosownie ratowaa cae pokolenia od godu i chorb. S bardziej otwarci na wiat i zaangaowani, ni ich rodzice i dziadkowie mogliby sobie wyobraa, ale musz stawi czoo rosncym wyzwaniom spoecznym i ekonomicznym i nie wykazuj automatycznie postawy proamerykaskiej. Zatem jak powinno wyglda przywdztwo Ameryki w tym zmieniajcym si wiecie? Kiedy spojrzymy w przyszo, na nastpne cztery lata i dalej co powinno by najwaniejsze w naszych planach dziaania? C, jednej rzeczy si nauczyam, i o niej zreszt dyskutujecie cay dzie a mianowicie, e najlepiej opracowane plany szybko staj na gowie wskutek biegu wydarze. I z pewnoci pierwszym zadaniem decydentw w naszym kraju w nastpnych latach bdzie radzenie sobie z duymi kryzysami, bez wzgldu na to, czy bd one zwizane z Iranem, Kore Pnocn, czy te z innym nieoczekiwanym zagroeniem. Ale nie moemy ogranicza si do mylenia schematycznego. Musimy wyj poza utarte schematy i szablonowe rozwizania. Musimy umie jednoczenie odpowiada na problemy naglce, wane i dugoterminowe. Wymieniam pi istotnych kierunkw zmian w sytuacji midzynarodowej, zatem teraz pozwl sobie przedstawi pi bardzo wanych punktw programu, ktre musimy koniecznie dobrze przeanalizowa. Rozpoczn od ustosunkowania si do tego, co czsto nazywane jest nasz misj w regionie Azji i Pacyfiku, najdynamiczniejszej czci naszego szybko zmieniajcego si wiata.

Jak dotd wiele uwagi powicano zwikszaniu zaangaowania militarnego Ameryki w tym regionie. Ale istotne jest, abymy podkrelili rwnie inne elementy naszej strategii. W przemwieniu wygoszonym w Singapurze w ostatnim tygodniu mwiam o wzmocnionym przywdztwie gospodarczym USA w tym regionie, od nowych umw handlowych, takich jak Trans-Pacific Partnership (Partnerstwo Transpacyficzne) po intensyfikowane stopniowo starania na rzecz realizacji amerykaskich interesw. Wizyty Prezydenta w Birmie i na Szczycie Azji Wschodniej pozwoliy na pokrelenie wartoci demokratycznych i zaangaowania dyplomatycznego, ktre s si napdow naszej misji. Nie chodzi w adnym razie o polityk ograniczania wpyww. Wszystko ukierunkowane jest na dziaania na rzecz opartego na prawie porzdku w regionie Azji i Pacyfiku, ktry pomoe w utrzymaniu pokoju i dobrobytu przez nastpne dziesiciolecia. Nawiasem mwic, dlatego musimy jak najszybciej ratyfikowa Konwencj o Prawie Morza, czyli zaatwi kwesti, ktr prowadzi senator Warner. Przez nastpne cztery lata cay region bdzie si przyglda naszym dziaaniom, chcc si upewni, czy Ameryka dokona inwestycji dyplomatycznych, militarnych i gospodarczych dla realizacji tej strategii. To jest dokadnie to, co musimy zrobi. Gdy mwimy o misji, musimy mie na wzgldzie obydwa koce rwnania. Koniec wojny w Iraku i wygaszenie wojny w Afganistanie umoliwi nam wiksze zaangaowanie w Azji. Ale nie oznacza to, e opuszczamy naszych dotychczasowych sojusznikw w innych czciach wiata lub przestajemy interesowa si wanymi kwestiami, kiedy np. trzeba bdzie zwalcza terroryzm i zakoczy zadania w Afganistanie. Bin Laden nie yje, a wysokiej rangi przedstawiciele Al-Kaidy zostali zdziesitkowani. Jednake zagroenie ze strony ich nastpcw w miejscach takich jak Jemen i Afryka Pnocna jest nadal bardzo realne. Zatem w nastpnych latach musimy przyspieszy zintegrowany program przeciwdziaania terroryzmowi, w ktrym zostan wykorzystane wszystkie nasze narzdzia cywilne i militarne, wielostronne i jednostronne, w celu wykrycia rde finansowania terroryzmu, rekrutacji i kryjwek terrorystw; a w efekcie powiza te dziaania z niezwykymi dokonaniami, ktrym przewodzi admira McRaven na rzecz naszych si specjalnych. Kiedy w 2014 r. w Afganistanie przekaemy rzdowi tego kraju pen odpowiedzialno za bezpieczestwo, musimy rwnie pomc Afgaczykom w rozprawieniu si z korupcj, w uzyskaniu samowystarczalnoci ekonomicznej i wyborze nowych wadz w 2014 r., musimy te wspiera dziaania na rzecz pokoju i procesu pojednania oraz tworzenia struktur regionalnych miejmy nadziej, i w konstruktywnej wsppracy z Pakistanem. A w odniesieniu do Europy musimy nadal pracowa nad modernizacj NATO do wymaga obecnej sytuacji na wiecie, w tym zagroe niekonwencjonalnych takich jak wojna cybernetyczna, powinnimy te wspiera UE w uporaniu si z wyzwaniami ekonomicznymi w strefie euro. Skoro staramy si w peni wykorzysta szanse, jakie niesie XXI wiek, rwnie w regionie Azji i Pacyfiku, chcemy mie przy sobie sprawdzonych partnerw, do ktrych zawsze zwracamy si w pierwszej kolejnoci. Mwiam ju o tym dzisiaj w Instytucie Brookings. Mog tylko doda: Ameryka nie przenosi si z Europy do Azji; przenosimy si do Azji wraz z Europ. Zacienilimy i zintensyfikowalimy dialog i wspprac z Europ nad okreleniem sposobu wsplnego dziaania w regionie Azji i Pacyfiku dla osignicia oboplnych korzyci. Drugi punkt programu jest cile zwizany z pierwszym. Musimy umiejtnie prowadzi nasze relacje ze wschodzcymi mocarstwami takimi jak Chiny i Indie. Umiejtne ukadanie relacji midzy Stanami Zjednoczonymi a Chinami jest wyjtkowo wane ale jednoczenie stanowi szczeglne wyzwanie, poniewa jak ju mwiam

przy rnych okazjach, syszc zreszt rwnie moje sowa z ust chiskich przywdcw prbujemy da now odpowied na odwieczne pytanie: co si stanie, gdy mocarstwo o ugruntowanej ju pozycji spotyka si z mocarstwem wschodzcym. Nikt nie powinien mie zudze, e wszystko pjdzie gadko lub atwo. Ale s podstawy ku temu, by mie nadziej, e w nadchodzcych latach uda nam si wytyczy drog, ktra pozwoli unika konfliktw i dziaa na bazie obszarw, gdzie nasze interesy s zbiene. Dla przykadu nawie do mojej majowej wizyty w Chinach. Przyleciaam do Pekinu na czwart rund Dialogu Strategiczno-Ekonomicznego USA-Chiny z przepenionym programem, ktry obejmowa wszystko: od kwestii Morza Poudniowochiskiego poprzez prawa wasnoci intelektualnej a po prowokacje Korei Pnocnej. Ale zamiast tego uwaga wiata bya skupiona na losie niewidomego dysydenta i obrocy praw czowieka, ktry szuka schronienia w Ambasadzie Amerykaskiej. Nagle ju i tak delikatna wizyta staa si kolosalnym testem stosunkw amerykasko-chiskich. To mogo si sta, i wielu tak przewidywao, iskr wzniecajc powany konflikt pomidzy dwoma wielkimi mocarstwami, ktre nie s w stanie sobie zaufa czy zrozumie si nawzajem. Ale nie jest to rok 1912, kiedy tarcia pomidzy sabnc Wielk Brytani a rozwijajcymi si Niemcami stay si zalkiem globalnego konfliktu. Mamy rok 2012, i przewiadczona o swojej misji Ameryka zachcia Chiny do przyjcia wikszej odpowiedzialnoci w instytucjach regionalnych i globalnych. Wypracowalimy te pewne mechanizmy, takie jak Dialog Strategiczno-Ekonomiczny, ktre pomog radzi sobie z nieporozumieniami i budowa zaufanie. W kocu stosunki z Chinami, ktre z takim trudem budowalimy, okazay si bardziej trwae i dynamiczne, ni wiele osb przypuszczao. Oba kraje skupiaj si na wsplnym programie i szczerze si angauj w podejmowanie wielu istotnych kwestii. A wspomniany dysydent studiuje dzi bezpiecznie prawo w Stanach Zjednoczonych. Jeli chodzi o przyszo, musimy budowa na tych fundamentach. Jak zwykam powtarza moim chiskim kolegom, mylenie w kategoriach gry o sumie zerowej prowadzi wycznie do negatywnych konsekwencji. Odnosi si to rwnie do naszych stosunkw z Rosj. Poczynilimy pewne postpy w rozmowach z Moskw na takie tematy, jak redukcja broni nuklearnej, sankcje nakadane na Iran oraz handel. Nadal poszukujemy nowych obszarw, w ktrych moemy wsppracowa. Ale rzeczywisto jest taka, e cigle dziel nas powane rnice w kwestii podejcia do rnych spraw, jak Syria, obrona antyrakietowa, poszerzenie NATO, prawa czowieka itd. Musimy zatem przyj rozumne i wywaone podejcie. Musimy nadal zwiksza zaangaowanie w kontaktach z Rosj, ale nie traci z oczu kwestii, w ktrych musimy powiedzie stop. Musimy rwnie zaangaowa si we wspprac z grup demokratycznych mocarstw wschodzcych, takich jak Brazylia, Meksyk, Indie, Indonezja, Republika Poudniowej Afryki i Turcja, ktre wywieraj coraz wikszy wpyw w swoich regionach i na scenie wiatowej. Strategiczne podstawy tych stosunkw: wsplne wartoci demokratyczne, wsplne priorytety w zakresie gospodarki i bezpieczestwa sprawiaj, e nasze interesy s coraz bardziej zbiene. Znajduje to odzwierciedlenie w szerokim dialogu strategicznym, ktry nawizalimy z tymi mocarstwami. Kluczowe dla przyszoci bdzie zachcenie ich do porzucenia przestarzaej polityki przeszoci i podjcia obowizkw, ktre si wi z globalnym oddziaywaniem, w tym obrony naszych wsplnych wartoci demokratycznych poza granicami ich krajw. Teraz przejd do trzeciego elementu naszego programu, tego, co nazywam economic statecraft [sztuka kierowania pastwem pod ktem gospodarki], pomoe on bowiem z pewnoci w ksztatowaniu naszego zaangaowania w Azji oraz stosunkw z mocarstwami wschodzcymi. Stany Zjednoczone przesuwaj ekonomi na centralne miejsce swej polityki zagranicznej. W odpowiedzi na trendy, ktre wymieniam wczeniej i o ktrych Pastwo ju rozmawiacie, kraje pozyskujce wpywy bardziej wskutek siy gospodarczej ni potgi militarnej oraz

siy rynkowe ksztatujce sytuacje strategiczne s wyran si napdow zmian. Moemy to albo obserwowa, albo rwnie ksztatowa. W ubiegym roku przedstawiam amerykaski program economic statecraft w szeregu przemwie w Waszyngtonie, Hongkongu, San Francisco i Nowym Jorku. Od tego czasu przyspieszylimy proces aktualizowania naszych priorytetw w zakresie polityki zagranicznej w celu szerszego uwzgldnienia w niej ekonomii. Obejmuje to podkrelenie znaczenia regionu Azji i Pacyfiku oraz gospodarek wschodzcych w stosunku do innych regionw, takich jak np. Ameryce aciska, gdzie trafia 40 proc. eksportu USA. Ratyfikowalimy umowy o wolnym handlu z Kolumbi i Panam. Zapraszamy wicej naszych ssiadw, w tym Kanad i Meksyk, do Partnerstwa Transpacyficznego. Uwaamy te za niezbdny dalszy rozwj stosunkw gospodarczych, by w przyszoci objy ca pkul. W Afryce znajduje si siedem z dziesiciu najszybciej si rozwijajcych gospodarek wiata. Kiedy o tym mwi, reakcj jest czsto zdziwienie, a przecie taka jest prawda. Dlatego podchodzimy do Afryki jako kontynentu penego moliwoci i potencjau rozwojowego, a nie miejsca niekoczcych si konfliktw i kryzysu. Na caym wiecie kierujemy si ku rozwizaniom ekonomicznym w odpowiedzi na strategiczne wyzwania, na przykad wykorzystujemy nowe narzdzia finansowe w celu ograniczenia iraskiego programu nuklearnego. Poszerzamy te dyplomacj handlow, ktr zwykam nazywa dyplomacj pracy, w celu zwikszania eksportu USA, otwierania nowych rynkw, obnienia i wyrwnania pola dziaania dla naszych przedsibiorstw. Rozwijamy zdolnoci dyplomatyczne w celu realizacji tego programu, tak aby nasi dyplomaci tam na miejscu promowali nasz program ekonomiczny. Nasze nowe spojrzenie na ekonomi zmienia rwnie sposb podejcia do pomocy rozwojowej na caym wiecie. Prosz zauway, e w latach 60-tych oficjalna pomoc rozwojowa z krajw takich jak Stany Zjednoczone stanowia 70 proc. kapitau napywajcego do krajw rozwijajcych si. Od tego czasu chocia w rzeczywistoci zwikszalimy nasze budety na pomoc rozwojow w zwizku z szybkim wzrostem prywatnych inwestycji i handlu oficjalna pomoc rozwojowa stanowi ju tylko 13 proc. napywajcego kapitau. Dlatego zmieniamy priorytety w naszym podejciu do rozwoju, kadc nacisk na lepsze wykorzystanie si rynkowych i inwestycje sektora publicznego, ktre s katalizatorem rozwoju zrwnowaonego sektora prywatnego. Czwarty punkt programu to kwestia, ktra dzi bardzo czsto zajmuje nasz uwag. Co przyniesie przyszo Wiosny Arabskiej tym, ktrzy jej dowiadczaj oraz nam wszystkim? Jednego dnia widzimy, jak nowy rzd Egiptu wcza si do mediacji majcych na celu zawieszenia broni w Strefie Gazy, nastpnego dnia za budzi obawy wprowadzajc nowy, daleko idcy dekret w sprawie konstytucji. Widzimy terytorium wyzwalajce si spod ucisku reimu Assada, ale opozycja musi odpowiedzie na pytania dotyczce jej wasnej spjnoci i obecnoci ekstremistw w jej szeregach. Libia wybraa w wolnych wyborach przywdcw o umiarkowanych pogldach, ale staa si rwnie krajem dla ekstremistw i plemiennych milicji. Iran obstaje przy swoich ambicjach nuklearnych, gdy w tym samym czasie gospodarka kraju si wali. A dzi wanie wadze Autonomii Palestyskiej, ktre wystrzegay si obranej przez Hamas i inne ugrupowania drogi przemocy, podjy na forum Narodw Zjednoczonych dyplomatyczne dziaania, ktre przynies skutki odwrotne do zamierzonych dla sprawy negocjacji pokojowych. Powiem na ten temat wicej na jutrzejszym Saban Forum w Waszyngtonie, ale dzi chc jeszcze powiedzie jedn rzecz o strategii USA w tym regionie. Nie moemy postrzega adnego z tych wyzwa lub zmian w oderwaniu od siebie. Wszystkie bowiem s ze sob powizane, a nasza strategia musi uwzgldnia punkty wsplne oraz wystpujce relacje.

Na przykad nie mona zrozumie sytuacji w Strefie Gazy bez przeledzenia trasy rakiet z Iranu i odpowiedzi na pytanie, w jaki sposb wrzenie w Syrii i rozwj Bractwa Muzumaskiego w Egipcie wpyny na Hamas, a jednoczenie porozumienie pomidzy Egiptem a Izraelem pozostaje fundamentem pokoju w regionie mimo wszelkich zachodzcych tam zmian. Trzeba te dostrzec, e obawy Izraela dotyczce iraskiego programu nuklearnego ksztatuj jego ogln postaw w zakresie bezpieczestwa. S jeszcze kwestie ekonomiczne dotyczce ruchu granicznego i prawa do poowu ryb, obawy wynikajce z przemytu i rozprzestrzeniania broni, a lista ta jest jeszcze duga. Problemy te wymagaj ze strony Stanw Zjednoczonych opracowania wyjtkowo zoonej strategii, nie za chwilowego zaegnywania kolejnych kryzysw. Amerykascy decydenci musz gra w szachy, nie w warcaby. I cho niektrzy chcieliby odgrodzi nas od pewnych wyzwa, w dzisiejszym wiecie jest to po prostu niemoliwe. To prowadzi mnie do pitego obszaru tematw. Mowa tu o caym zestawie przecinajcych si i powizanych ze sob globalnych wyzwa, ktre nie znaj granic i wymykaj si atwy rozwizaniom: zmiany klimatyczne, ubstwo, gd, choroby, rozprzestrzenianie broni atomowej, handel ludmi, prawa kobiet, terroryzm midzynarodowy, itp. aden kraj nie moe rozwiza adnego z tych problemw w pojedynk. Do kadego potrzebna jest globalna sie partnerw: rzdw, przedsibiorstw, organizacji midzynarodowych i regionalnych, placwek naukowych, grup spoeczestwa obywatelskiego a nawet konkretnych osb indywidualnych, cile ze sob wsppracujcych. Zbudowanie takich koalicji to jeden z najwaniejszych testw dla amerykaskiego przywdztwa. Susznie nazywamy Ameryk pastwem niezastpionym, poniewa tylko Stany Zjednoczone maj potencja i siln wol, by mobilizowa tak rne kraje i narody na rzecz rozwizywania problemw na skal globaln co oczywicie jest dziaaniem rwnie w obronie naszych wasnych interesw, ale stanowi zarazem si napdow wsplnego postpu. Nasza zdolno do mobilizowania i czenia nie ma sobie rwnych. Ale na tym koniec kocw polega przywdztwo w XXI wieku. Dyplomacja i rozwj nie s zawsze takie wspaniae. To tak jak Max Weber powiedzia o polityce: przypomina dugie, powolne wiercenie w twardym materiale. Ale tylko w ten sposb bdziemy w stanie poczy odmienne a czsto nawet sprzeczne interesy, aby kroczy razem w wiecie powizanym wzajemnymi zalenociami. Wspomn teraz o sytuacji, ktra dla mnie jest tego ilustracj. W grudniu 2009 r. spoeczno midzynarodowa zebraa si w Kopenhadze, aby sprbowa wynegocjowa dalszy sposb postpowania w zwizku ze zmianami klimatycznymi. Doszo do zderzenia si sprzecznych interesw, rozmowy przecigay si, puszczay nerwy. Pamitam dobrze jeden wieczr w bardzo maej sali w centrum kongresowym, z bardzo du liczb przywdcw. Wyszlimy po drugiej w nocy, po szczeglnie frustrujcym posiedzeniu. Kady pdzi do drzwi. Samochody podjeday, eby nas poodwozi do hoteli. I kiedy tak stalimy, Nicolas Sarkozy, patrz z rozdranieniem na zimowe duskie niebo, nagle powiedzia: Po czym takim nie chc mi si y. (miech). Myl, e w pewnym stopniu wszyscy czulimy si tak jak on. Ale nie poddawalimy si. I w duej dziki temu, e wraz z prezydentem Obam miaam sporo zabawy przychodzc na spotkanie, na ktre nie bylimy zaproszeni, wypracowalimy porozumienie, ktre, cho dalekie od doskonaoci, przygotowao grunt pod przyszy postp w tej istotnej kwestii. Albowiem poczynajc od Kopenhagi poprzez dalsze rozmowy w Cancun, Durbanie a w tym tygodniu w Doha, dylimy do globalnej umowy, ktra miaaby zastosowanie dla wszystkich znaczcych emitentw, zarwno krajw rozwinitych jak i rozwijajcych si, poniewa tylko w ten sposb mona ruszy naprzd z rozwizaniem tego kryzysu.

Przez ostatnie cztery lata Administracja Obamy zawieraa rwnie porozumienia z przedsibiorstwami brany motoryzacyjnej, aby do 2025 r. zwikszy niemal dwukrotnie ekonomiczno zuycia paliwa. Udao si nam podwoi produkcj czystej energii, dokonalimy historycznych inwestycji w przeomowe technologie, zapocztkowalimy nowe midzynarodowe partnerstwa, takie jak Koalicja na Rzecz Klimatu i Czystego powietrza w celu redukcji zanieczyszcze takich jak czarny wgiel i metan, ktre s odpowiedzialne za ponad 30 proc. obecnego globalnego ocieplenia. Zaczo si od szeciu krajw, teraz s to ju ponad dwa tuziny pastw. Jestemy zdecydowani kontynuowa to trudne, powolne wiercenie w twardym, by podj praktyczne i skuteczne dziaania niezbdne do walki ze zmianami klimatycznymi. Koncentrujemy si na wynikach nie zaley nam na dobrej prasie, ale na dobrych trendach. Dymy do tego, co sprawdza si w dziaaniu. Jeli to bdzie konieczne, bdziemy nadal wykorzystywa kad moliwo, by posuwa si naprzd krok po kroku. To modelowy przykad tego, jak dzi nastpuj zmiany: od wspierania pokoju na Bliskim Wschodzie i zapewnienie praw kobiet po powstrzymywanie rozprzestrzeniania broni nuklearnej. Krok po kroku, dzie po dniu. Tak jak nic nie zastpi tej cikiej pracy i dziaa dyplomatycznych, tak nie ma te alternatywy dla amerykaskiego przywdztwa. Z pewnoci jest jeszcze wiele do zrobienia w nastpnych latach, by program ten zrealizowa. Bdziemy musieli uy wszystkich narzdzi z naszego arsenau. Oznacza to instytucjonalizacj inteligentnej siy, wykorzystywanie technologii XXI wieku od serwisw spoecznociowych poczwszy a na ekologicznych piecykach kuchennych skoczywszy, budowanie sieci partnerstw z innymi rzdami w celu zwalczania terroryzmu i AIDS oraz z sektorem prywatnym w celu zwikszania bezpieczestwa ywnociowego i wiedzy o finansach, itd. Oznacza to rwnie zwikszenie stara w zakresie dobrej, staromodnej dyplomacji. Zakrawa na ironi, e w dzisiejszych czasach, kiedy moemy by wszdzie wirtualnie, ludzie bardziej ni kiedykolwiek pragn, abymy pojawiali si faktycznie. Ktrego dnia kto mi powiedzia: Przejrzaem twoj tras podry. Dlaczego Togo? Dlaczego Wyspy Cooka? aden Sekretarz Stanu nigdy nie by w Togo, a kraj ten jest czonkiem Rady Bezpieczestwa ONZ. Udanie si tam, poczynienie pewnej inwestycji osobistej, ma realny cel strategiczny. To samo odnosi si do malekich wysp na Oceanie Spokojnym. Kiedy patrzy si na przyszo Azji, dostrzega si dynamik wyborcz w kluczowych instytucjach midzynarodowych i zaczyna si rozumie, jak wane jest przykadanie wagi do tych miejsc. W ostatnich miesicach kolejny raz przypomniano nam, e amerykaska dyplomacja z samej swej natury jest czsto uprawiana i tak by musi w niebezpiecznych miejscach. Mczyni i kobiety, ktrzy su naszemu krajowi za granic, reprezentuj najlepsze tradycje odwanego i wielkodusznego narodu. Nieobce im niebezpieczestwo. Od Teheranu i Bejrutu po Afryk Wschodni i Arabi Saudyjsk, a ostatnio w Bengazi oraz w wielu innych miejscach, widzielimy dyplomatw i ekspertw ds. pomocy rozwojowej gotowych suy pokojowi, ktrzy staj si celem terrorystw gotowych zadawa mier. Dlatego wanie podejmujemy natychmiastowe dziaania w celu zwikszania bezpieczestwa i stopnia gotowoci w naszych misjach na caym wiecie. Wysalimy ju poczone zespoy z Departamentw Stanu i Obrony dla przegldu placwek wysokiego ryzyka i okrelenie potrzeby wprowadzenia zmian z uwagi na postpujcy wzrost zagroe. Jednak opakujc naszych zabitych przyjaci takich jak ambasador Chris Stevens, ktry by nieustraszony w swoim oddaniu dla dyplomacji, nie pozwolimy si zastraszy. Nasi ludzie nie mog mieszka w bunkrach, jeli maj wykonywa swoje zadania. Zatem postpimy tak jak zawsze: wemiemy si w gar, wycigniemy

stosowne wnioski i bdziemy dziaa lepiej, poniewa wanie dziki temu Ameryka staje si silniejsza i bardziej pewna siebie. I niech nikt nie bdzie w bdzie to, co robimy naprawd zmienia wiat. Choby wanie dlatego Chris Stevens by w Bengazi. Kiedy spogldamy w przyszo i mylimy nad przyszoci globalnego przywdztwa USA, pamitajmy, o co tak naprawd toczy si gra. Niezrwnana potga militarna Ameryki bdzie zawsze niezmiernie istotna i jestemy bardzo wdziczni za kadego onierza, ktry suy w naszych siach zbrojnych. Kluczowa bdzie te nasza potga gospodarcza. Dlatego musimy dokona trudnych wyborw ju teraz, aby doprowadzi nasz wasn gospodark do podanego stanu. Ale globalne przywdztwo Ameryki wykracza poza to. Jest naprawd gboko zakorzenione w naszych wartociach, ktre staramy si szerzy oraz w ideaach i aspiracjach, ktre przedstawiamy reszcie wiata. Jak zwyk mwi mj m, wpyw Ameryki wynika bardziej z siy dawanego przez nas przykadu ni z demonstracji naszej siy. Jednak pami jest krtka i nie moemy spocz na laurach. Zatem naszym zadaniem jest ukaza po-irackiemu pokoleniu modych ludzi na caym wiecie przywdztwo USA, ktre kieruje si zasadami. Midzy innymi dlatego przebyam tak wiele mil przez ostatnie cztery lata, jedc na konferencje organizowane przez 112 krajw, odbywajc otwarte spotkania z modymi ludmi od Tunisu po Tokio, ukazujc w penym wietle obawy mniejszoci religijnych i etnicznych od chrzecijan koptyjskich w Egipcie po muzumanw Rohingya w Birmie, opowiadajc si za wolnoci w Internecie, apelujc do Rady Praw Czowieka ONZ o obron praw i ycia lesbijek, gejw, osb biseksualnych i transseksualistw na caym wiecie, promujc nowe podejcie do rozwoju, ktre na pierwszym miejscu stawia godno czowieka i zapewnienie samowystarczalnoci, a prawa i szanse kobiet czynic jedn z kluczowych kwestii w podejmowanych dziaaniach dyplomatycznych. Mnstwo przykadw dowodzi, e adne pastwo nie osignie podanego postpu, jeeli poowa ludnoci jest wyczona z uczestnictwa. Dane ekonomiczne s przytaczajce; nie moemy rezygnowa z energii i talentw, jakie kobiety wnosz do naszych gospodarek i spoeczestw. Tam z kolei, gdzie kobiety nie s wykluczane z uczestnictwa, spoeczestwo jest bardziej stabilne, mniej podatne na konflikty i eksport terroryzmu. Zatem mamy duo do zrobienia w zakresie ksztatowania naszego globalnego przywdztwa, a nastpnie wykorzystania go do stworzenia wiata, jakiego pragniemy dla naszych dzieci. Stany Zjednoczone powinny sta na czele rosncego szeregu demokratycznych pastw, zawsze poszerzajc granice wolnoci i moliwoci, pokoju, dobrobytu i postpu. Oto kim jestemy jako Amerykanie. Mamy to w genach i wanie to czyni nas wyjtkowym krajem. Chciaabym wszystkim Pastwu podzikowa. Kiedy si rozgldam po sali, widz mnstwo znajomych osb, ktre przez wiele lat i zawsze w pierwszych szeregach pomagay w definiowaniu, ocenie i realizacji amerykaskiej polityki zagranicznej i polityki bezpieczestwa narodowego. Potrzebujemy Was. Pracujcie tak nadal, i wci mylcie nieszablonowo. W czekajcych nas latach bdzie nam potrzebna caa mdro i perspektywa, jakie uda si nam zgromadzi. Jestem cakowicie pewna, e Ameryka ma to, co potrzebne do dalszego przewodzenia wiatuecie, niezalenie od tego, co napotkamy na swej drodze. Z wasz pomoc, z pomoc wielu obywateli naszego kraju i podobnie mylcych osb na caym wiecie, Ameryka pozostanie najwiksz si na rzecz pokoju i postpu, jak zna wiat. wiat to zrozumie i we wsppracy z nami bdzie zmierza ku takiej przyszoci, na jak wszyscy zasugujemy.