PROCEDURA OPRACOWANIA RAPORTU CZSTKOWEGO

(integralna cz z arkuszem kalkulacyjnym)

do Raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego

Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego (Dz.U. Z 2010, Nr 83, poz. 540).

Warszawa 2010

Spis treci Wstp ......................................................................................................................... 3 ZAGROENIA ............................................................................................................ 8 ZAPOBIEGANIE ....................................................................................................... 19 PRZYGOTOWANIE .................................................................................................. 22 REAGOWANIE ......................................................................................................... 24 DANE HISTORYCZNE ............................................................................................. 26 WYKAZY .................................................................................................................. 28 WNIOSKI .................................................................................................................. 30 Sowniczek ............................................................................................................ 31

Wstp
Istniejcy akty prawne nakadaj obowizek sporzdzania planw lub raportw dotyczcych bezpieczestwa. Jednym z tych raportw jest Raport o zagroeniach bezpieczestwa narodowego1 opracowywany na potrzeby Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego, gdzie koordynacj przygotowania zapewnia dyrektor Rzdowego Centrum Bezpieczestwa2. Art. 5a. ustawy o zarzdzaniu kryzysowym z dnia 26 kwietnia 2007 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 590) okrela Raport o zagroeniach bezpieczestwa narodowego w nastpujcy sposb: Art. 5a. 1. Na potrzeby Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego, ministrowie kierujcy dziaami administracji rzdowej, kierownicy urzdw centralnych oraz wojewodowie sporzdzaj Raport o zagroeniach bezpieczestwa narodowego, zwany dalej Raportem. 2. Koordynacj przygotowania Raportu zapewnia dyrektor Rzdowego Centrum Bezpieczestwa, a w czci dotyczcej zagroe o charakterze terrorystycznym, mogcych doprowadzi do sytuacji kryzysowej, Szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego. 3. Raport jest dokumentem zawierajcym nastpujce elementy: 1) wskazanie najwaniejszych zagroe przez stworzenie mapy ryzyka; 2) okrelenie celw strategicznych; 3) okrelenie priorytetw w reagowaniu na okrelone zagroenia; 4) wskazanie si i rodkw niezbdnych do osignicia celw strategicznych; 5) programowanie zada w zakresie poprawy bezpieczestwa przez uwzgldnianie regionalnych i lokalnych inicjatyw; 6) wnioski zawierajce hierarchicznie uporzdkowan list przedsiwzi niezbdnych do osignicia celw strategicznych. 4. Raport przyjmuje Rada Ministrw w drodze uchway. 5. Kierunki dziaania wynikajce z wnioskw z Raportu stanowi element Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego oraz s uwzgldniane w planach zarzdzania kryzysowego. 6. Rada Ministrw okreli, w drodze rozporzdzenia, sposb, tryb i terminy opracowywania Raportu, biorc pod uwag konieczno zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczestwa narodowego.

Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 30 kwietnia 2010 r. w sprawie Raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego (Dz.U. Z 2010, Nr 83, poz. 540). 2 Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz. U. 2007 r. Nr 89 poz. 509, art. 5a).

Na podstawie art. 5a ust. 6 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym (Dz.U. Nr 89, poz. 590, z pn. zm.3)) w drodze Rozporzdzenia Rady Ministrw w sprawie Raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego zarzdza si, co nastpuje: 3. 1. W celu sporzdzenia Raportu wykonawcy, w zakresie zgodnym z ich waciwoci, opracowuj raporty czstkowe. 2. Raport opracowany przez kierownika urzdu centralnego jest wczany do raportu ministra, ktremu kierownik podlega lub przez ktrego jest nadzorowany, chyba e minister ten postanowi inaczej. 3. Wykonawcy sporzdzaj raport czstkowy w postaci papierowej i elektronicznej. 4. Raport czstkowy w wersji elektronicznej wykonuje si z wykorzystaniem standardowego oprogramowania komputerowego, umoliwiajcego przenoszenie, kopiowanie i wymian danych, zgodnego z minimalnymi wymaganiami okrelonymi w przepisach rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 11 padziernika 2005 r. w sprawie minimalnych wymaga dla systemw teleinformatycznych (Dz.U. Nr 212, poz. 1766). 5. W przypadku sporzdzenia raportu czstkowego lub jego czci w wersji elektronicznej z wykorzystaniem oprogramowania specjalizowanego, innego ni to, o ktrym mowa w ust.4, wykonawca zobowizany jest dostarczy dyrektorowi Rzdowego Centrum Bezpieczestwa, zwanemu dalej dyrektorem Centrum, konwerter lub przegldark albo wskaza adres w sieci Internet ich nieodpatnego pobrania. Raport czstkowy obejmuje: 4. Raport czstkowy jest dokumentem obejmujcym: 1) wskazanie najwaniejszych zagroe i skutkw ich wystpienia przez stworzenie mapy ryzyka, o ktrej mowa w art.3 pkt 10 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym, obejmujcej wyszczeglnienie rodzajw i charakterystyki zagroe: a) o istotnym wpywie na funkcjonowanie i moliwoci rozwoju pastwa, a w szczeglnoci mogcych mie istotne znaczenie dla bezpieczestwa i midzynarodowej pozycji oraz potencjau ekonomicznego i obronnego, b) ktrych skutki mog: godzi w bezpieczestwo pastwa, jego porzdek konstytucyjny, a w szczeglnoci w suwerenno, niepodlego i nienaruszalno terytorium, zagrozi yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu w znacznych rozmiarach, albo rodowisku na znacznych obszarach, oddziaywa, obok Rzeczypospolitej Polskiej, take na inne pastwa, dotyczy terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo moliwego wystpienia w innym pastwie, c) wystpujcych w rejonach napi, konfliktw i kryzysw midzynarodowych, majcych wpyw na bezpieczestwo pastwa lub ktrych potrzeba monitorowania i eliminacji wynika z podpisanych umw i traktatw midzynarodowych,
3)

Zmiany wymienionej ustawy zostay ogoszone w Dz. U. z 2009 r. Nr 11, poz. 59, Nr 65, poz. 553, Nr 85, poz. 716 i Nr 131, poz. 1076.

d) o charakterze terrorystycznym mogcych doprowadzi do sytuacji kryzysowej; 2) okrelenie celw strategicznych, w szczeglnoci: a) wskazanie celw, jakie naley osign, aby zminimalizowa moliwo wystpienia zagroenia lub jego skutkw, b) hierarchizacj celw wedug kryterium wanoci lub wskazanie celw priorytetowych; 3) wnioski zawierajce hierarchicznie uporzdkowan list przedsiwzi niezbdnych do osignicia celw strategicznych, w szczeglnoci tych, ktrych realizacja wymaga dziaa wykraczajcych poza posiadane kompetencje; 4) wskazanie si i rodkw niezbdnych do osignicia celw strategicznych; 5) programowanie zada w zakresie poprawy bezpieczestwa pastwa przez wskazywanie okrelonych regionalnych i lokalnych inicjatyw, w szczeglnoci: a) wyszczeglnienie programw krajowych, wojewdzkich, powiatowych i gminnych, b) wskazanie realizatorw programw: rzdowych, samorzdowych, pozarzdowych, c) sposoby finansowania programw, d) okresy trwania programw; 6) okrelenie priorytetw w reagowaniu na okrelone zagroenia, w tym ich wpyw na: a) zasady reagowania w przypadku wystpienia zagroenia, b) hierarchizacj dziaa; 7) inne informacje, ktre zdaniem wykonawcy mog by przydatne przy tworzeniu Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego. W celu ujednolicenia informacji przekazywanych przez ministrw kierujcych dziaami administracji rzdowej, kierownikw urzdw centralnych oraz wojewodw do Raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego powstaa Procedura opracowania raportu czstkowego zwana dalej Procedur.

Wymagane informacje uwzgldnione w procedurze obejmuj cztery gwne obszary tematyczne, ktrych algorytm przedstawia si nastpujco:

Procedura opracowania raportu czstkowego ma na celu ujednolicenie przekazywanych informacji, dlatego te prosz o dostarczanie informacji zgodnie z zaczonymi tabelami stanowicymi formularz do wprowadzania danych. Formularz dostarczony jest w wersji elektronicznej z rozszerzeniem *.xls i zawiera siedem arkuszy: ZAGROENIA, ZAPOBIEGANIE, PRZYGOTOWANIE, REAGOWANIE, DANE HISTORYCZNE, WYKAZY oraz WNIOSKI.

Kady powyszy arkusz jest dokadnie omwiony w ramach procedury odnonie informacji/danych jakie naley uwzgldni/przekaza. Dodatkowo, w formularzu s podpowiedzi co do zakresu informacji w danej kolumnie po najechaniu na nagwek teje kolumny. W niektrych kolumnach naley przedstawi informacje w formie opisowej, natomiast niektre pola naley wypeni poprzez pola wyboru, tj. wybranie waciwej informacji z rozwijanej listy. Dane naley zestawia zgodnie ze wzorem zawartym w tabelach w arkuszu kalkulacyjnym. Nie naley dodawa kolumn. Naley rozpatrywa tylko te zagroenia, ktrych rdo bd skutki s bezporednio zwizane z obszarem zadaniowym/kompetencyjnym danej instytucji oraz majce negatywny wpyw na funkcjonowanie danego obszaru zadaniowego/kompetencyjnego. Zagroenia te maj mie bezporedni lub poredni wpyw na bezpieczestwo pastwa (struktur pastwa i jego obywateli). W raporcie czstkowym naley wskaza potencjalne zagroenia bezpieczestwa pastwa, a nie zdarzenia rutynowe cakowicie obsugiwane na poziomach samorzdowych i niewykraczajce poza ich teren.

ZAGROENIA
Celem gwnym tego etapu jest:
Wskazanie najwaniejszych zagroe przez stworzenie mapy ryzyka, o ktrej mowa w art.3 pkt 10 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarzdzaniu kryzysowym, obejmujcej wyszczeglnienie rodzajw i charakterystyki zagroe: a) istotnym wpywie na funkcjonowanie i moliwoci rozwoju pastwa, a w szczeglnoci mogcych mie istotne znaczenie dla bezpieczestwa i midzynarodowej pozycji oraz potencjau ekonomicznego i obronnego, b) ktrych skutki mog: godzi w bezpieczestwo pastwa, jego porzdek konstytucyjny, a w szczeglnoci w suwerenno, niepodlego i nienaruszalno terytorium, zagrozi yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu w znacznych rozmiarach, albo rodowisku na znacznych obszarach, oddziaywa, obok Rzeczypospolitej Polskiej, take na inne pastwa, dotyczy terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo moliwego wystpienia w innym pastwie, c) wystpujcych w rejonach napi, konfliktw i kryzysw midzynarodowych, majcych wpyw na bezpieczestwo pastwa lub ktrych potrzeba monitorowania i eliminacji wynika z podpisanych umw i traktatw midzynarodowych, d) o charakterze terrorystycznym mogcych doprowadzi do sytuacji kryzysowej.

Identyfikacja zagroe odpowiada na pytanie: Co zego i gdzie moe si sta? Naley podkreli, e w raporcie czstkowym identyfikacji podlegaj wszystkie bez wyjtku rodzaje zagroe w ramach opisywanego obszaru zadaniowego/kompetencyjnego. Zatem jeli w kompetencji danego ministra kierownika urzdu centralnego lub wojewody jest przeciwdziaanie lub/i zwalczanie kilku rodzajw zagroe, to naley wskaza je wszystkie. Zagroenia te maj odpowiada kryteriom Raportu czstkowego. Naley take wskaza te zagroenia, ktre jeszcze nie miay miejsca w kraju, a ktrych wystpienie jest przewidywalne, biorc pod uwag obserwowane procesy takie jak: zmiany demograficzne (np. starzenie si spoeczestwa), zmiany klimatyczne, postpujcy rozwj technologiczny (np. stopniowa rezygnacja z posugiwania si pienidzem materialnym na rzecz wirtualnego, wzrost znaczenia systemw transmisji danych), trwajce konflikty midzynarodowe, ekstremizm, zmiany w wiatowej gospodarce (np. konieczno ograniczenia emisji spalin, stopniowy wzrost wymaga w zakresie ochrony rodowiska naturalnego), itp. Zagroenia mog by take identyfikowane poprzez analiz danych historycznych i/lub statystycznych.

Arkusz: ZAGROENIA

Dziaania jakie naley uwzgldni w zdobywaniu danych do zidentyfikowania zagroe to midzy innymi: a) analiza danych statystycznych4, b) analiza danych historycznych, c) szacowanie eksperckie, d) badania terenowe, e) ocena sytuacji midzynarodowej, f) modelowanie matematyczne, g) analiza danych z systemw monitorowania zagroe, h) analiza trendw5, i) badanie przypadkw (case study), j) rozpoznanie rodowiskowe6, itp. Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - ZAGROENIA w elektronicznym formularzu *.xls:

Statystyki dotycz przeszoci, wykorzystywane s przede wszystkim do dokonywania porwna, pokazuj trendy i ewentualne efekty przyjtych przedsiwzi. 5 trend [ang.], tendencja rozwojowa, oglny kierunek zmian zjawisk () w dugim okresie; trendy bada si za pomoc metod statystycznych (np. szeregw chronologicznych), eliminujc zjawiska cykliczne, sezonowe i nieregularne. 6 rozpoznanie rodowiskowe jest procesem poznawczym danego obszaru zadaniowego/ kompetencyjnego, ktrego celem jest nie tylko identyfikacja zagroenia, lecz jego ocena. Proces ten skada si z przede wszystkim ze zbierania informacji z rnych rde (czasami przypadkowych) oraz ich oceny, a take analizy wiarygodnoci i przydatnoci. Arkusz: ZAGROENIA

Wymagany jest nastpujcy zakres informacji: nr jest to numer kolejny opisywanego zagroenia. Domylnie, formularz zosta przygotowany na 20 zagroe bezpieczestwa narodowego. Natomiast, jeli jest taka konieczno to prosz doda kolejne wiersze zmieniajc numer zagroenia. dzia administracji naley okreli, w ramach jakiego dziau administracji rzdowej moe wystpi dane zagroenie. Dziay administracji rzdowej to7: budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa, budet, finanse publiczne, gospodarka, gospodarka morska, gospodarka wodna, instytucje finansowe, informatyzacja, integracja europejska, kultura i ochrona dziedzictwa narodowego, kultura fizyczna i sport, czno, nauka, obrona narodowa, owiata i wychowanie, praca, rolnictwo, rozwj wsi, rozwj regionalny, rynki rolne, rybowstwo, Skarb Pastwa, sprawiedliwo, szkolnictwo wysze, transport, turystyka, rodowisko, sprawy rodziny, sprawy wewntrzne, wyznania religijne oraz mniejszoci narodowe i etniczne, zabezpieczenie spoeczne, sprawy zagraniczne, zdrowie. Organy i/lub instytucje podlege bezporednio Premierowi, wpisuj w tej rubryce: inne. Wojewoda identyfikujc zagroenia przypisuje je do odpowiedniego dziau administracji rzdowej. oglna charakterystyka zagroenia - naley wskaza, w jakim obszarze lub obszarach moe wystpi dane zagroenie, (czyli jeli wystpi to, na ktry z poniszych obszarw wpynie): a) o istotnym wpywie na funkcjonowanie i moliwoci rozwoju pastwa, a w szczeglnoci mogcych mie istotne znaczenie dla bezpieczestwa i midzynarodowej pozycji oraz potencjau ekonomicznego i obronnego, b) ktrych skutki mog: b1 - godzi w bezpieczestwo pastwa, jego porzdek konstytucyjny, a w szczeglnoci w suwerenno, niepodlego i nienaruszalno terytorium, b2 - zagrozi yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu w znacznych rozmiarach, albo rodowisku na znacznych obszarach, b3 - oddziaywa, obok Rzeczypospolitej Polskiej, take na inne pastwa, b4 - dotyczy terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo moliwego wystpienia w innym pastwie, c) wystpujcych w rejonach napi, konfliktw i kryzysw midzynarodowych, majcych wpyw na bezpieczestwo pastwa lub ktrych potrzeba monitorowania i eliminacji wynika z podpisanych umw i traktatw midzynarodowych, d) zwizanych z midzynarodowym terroryzmem godzcym w istotne interesy Rzeczypospolitej Polskiej, w tym w funkcjonowanie infrastruktury krytycznej oraz ycie i zdrowie jej obywateli;

Ustawa z dnia 4 wrzenia 1997 r. o dziaach administracji rzdowej (Dz. U. 1997 r. Nr 141, poz. 943) art. 5.

10
Arkusz: ZAGROENIA

zagroenie naley wskaza wszystkie niekorzystne czynniki zewntrzne lub wewntrzne zakcajce/uniemoliwiajce wykonywanie zada przypisanych do obszaru zadaniowego (kompetencyjnego). Naley wybra zagroenia, ktre nale do kompetencji danej instytucji lub organu zgodnie z aktami prawymi lub te, na ktre dana instytucja ma wpyw biorc pod uwag bezpieczestwo pastwa. numer scenariusza w ramach danego zagroenia - naley pamita, e dla kadego zagroenia moe powsta kilka rnych scenariuszy, co jest zwizane z rnymi formami rozchodzenia si, rozprzestrzeniania zagroe. Dla kadego zagroenia trzeba wskaza te scenariusze. Konieczne jest wyszczeglnienie wszystkich scenariuszy (domylnie tabela zawiera miejsce na opis 20 zagroe oraz w ramach kadego z nich po 5 scenariuszy. W przypadku braku miejsca na nastpne zagroenia lub/i scenariusze, naley doda kolejne wiersze). opis scenariusza naley wskaza, jak doszo do powstania zdarzenia, uszkodzenia, dysfunkcji, zakcenia funkcjonowania, itp. w ramach danego zagroenia. Zagroenie moe mie kilka postaci/drg rozchodzenia si lub rozprzestrzeniania. Konieczne jest wyszczeglnienie wszystkich scenariuszy (w przypadku braku miejsca na nastpne scenariusze, naley doda kolejne wiersze). Zagroenie moe rozprzestrzenia si na rne sposoby, np.: w zalenoci od szybkoci reagowania sub, stray i inspekcji, form uwolnienia, miejsca i czasu, pogody, przygotowania danej instytucji do prowadzenia dziaa zwizanych z koordynacj, kierowaniem lub wspomaganiem, zadziaaniem systemw zabezpieczajcych, itp. potencjalne miejsca wystpienia naley wskaza, gdzie moe wystpi opisywane zagroenie. Miejsce mona wymienia posugujc si dokadnym adresem, opisem terenu, opisem miejsc najbardziej zagroonych, opisem infrastruktury lub obszaru, itp. przyczyny wystpienia zagroenia naley wskaza potencjalne przyczyny, np.: bd ludzki, bd organizacyjny, bd techniczny, nieprzestrzeganie przepisw, nie podpisanie umw, sytuacja midzynarodowa, brak nadzoru, brak podstaw prawnych, wiadome lub niewiadome wprowadzenie (czynnika patogennego), terroryzm, frustracje ludzkie, sabota, warunki meteo, kradziee lub uszkodzenie elementw przesyowych, samorzutnie, konflikt midzynarodowy, wypadek, itp. typ zagroenia dla kadego scenariusza naley zidentyfikowa typ zagroenia wprowadzajc nastpujcy podzia: Zagroenia, ktre nale do kompetencji (za ktre odpowiada) i nie wykraczaj swoim oddziaywaniem poza obszar zadaniowy danego ministra kierujcego dziaami administracji rzdowej, kierownika urzdu centralnego lub wojewody, (zagroenie wewntrzne).

Arkusz: ZAGROENIA

11

Zagroenia z innych obszarw zadaniowych (kompetencyjnych). Czyli zagroenia, ktre nie le w zakresie kompetencji sporzdzajcego raport, a ktre maj wpyw na obszar zadaniowy (kompetencyjny) opisywany w Raporcie czstkowym, (zagroenie przychodzce). Zagroenia dla innych obszarw zadaniowych (kompetencyjnych). Czyli zagroenia, ktre rozpatrywany obszar zadaniowy (kompetencyjny) moe spowodowa/wywoa dla/w innych obszarach zadaniowych (kompetencyjnych), (zagroenie wychodzce). funkcja instytucji/organu naley wskaza, jak funkcj bdzie penia dana instytucja/organ w przypadku wystpienia i/lub zwalczania danego scenariusza. Wyboru naley dokona spord nastpujcych funkcji: Instytucja wiodca instytucja (organ), ktra w swoich ustawowych kompetencjach ma przypisane przeciwdziaanie i zwalczanie danego rodzaju zagroenia. Jest to zazwyczaj instytucja wykonawcza, jeli chodzi o podjcie dziaa majcych na celu obnienie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystpienia danego zagroenia. Instytucja koordynujca instytucja (organ), ktrej zadaniem jest koordynacja dziaa kilku podmiotw w sytuacji wystpienia zagroenia, gdzie wymagana jest integracja dziaa niezalenych podmiotw ratowniczych bd pomocniczych. Instytucja pomocnicza - instytucja (organ), ktra nie jest instytucj wiodc w danym rodzaju zagroenia, ale ze wzgldu na swj charakter uczestniczy w dziaaniach majcych na celu obnienie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystpienia danego zagroenia. wspdziaanie naley okreli, czy dana instytucja/organ w ramach konkretnego scenariusza bdzie samodzielnie zwalcza zagroenie czy te bdzie wcza instytucje nadzorowane i podlege. ludno - analiza skutkw naley okrela, jakie skutki w ramach danego scenariusza mog wystpi w odniesieniu do ludnoci potencjalnie objtej zasigiem danego scenariusza. Poprzez ocen i analiz skutkw naley wskaza szkodliwo dla ludnoci. W opisie skutkw dla ludnoci naley uwzgldni midzy innymi takie elementy jak: podatnoci, stopie ochrony, stopie przygotowania ludnoci do danego scenariusza, poziom edukacji spoecznej, samopomoc, wiadomo spoeczn, odlego od rda, przygotowanie sub, stray i inspekcji do pomocy ludnoci poszkodowanej, przygotowanie zaplecza medycznego, przygotowanie zaplecza logistycznego, przygotowanie pomocy doranej (zaspokajajce podstawowe potrzeby ludnoci), przygotowanie do ewakuacji, itp. Naley pamita, e skutki mog by bezporednie (konsekwencje odczuwalne s od razu) lub porednie (konsekwencje s odoone w czasie). Naley wyszczeglnia i przeprowadzi analiz dla kadego rodzaju. gospodarka - analiza skutkw naley okrela, jakie skutki w ramach danego scenariusza mog wystpi dla gospodarki. Poprzez ocen i analiz skutkw naley wskaza zakcenia

Arkusz: ZAGROENIA

12

w gospodarce. Rozwj niektrych zagroe moe powodowa wystpowanie stref/zasigw/obszarw mwicych o zmieniajcych si niekorzystnych skutkach np.: wraz z odlegoci od rda lub w zalenoci od podatnoci, ochrony, itp. Przy opisie skutkw naley bra pod uwag fakt, e skutki mog by krtkotrwae (przywrcenie do stanu pierwotnego nastpuje do szybko lub dugotrwae (czyli takie, gdzie zakcenie wywoane w gospodarce wymaga czasu na przywrcenie do poprzedniego lub zmodernizowanego stanu). O ile to moliwe strefy/zasigi/obszary naley wyszczeglnia i przeprowadzi analiz dla kadej z nich. mienie, w tym infrastruktura - analiza skutkw naley okrela, jakie skutki w ramach danego scenariusza mog wystpi w mieniu, infrastrukturze. Poprzez ocen i analiz skutkw naley wskaza zakcenia lub zniszczenia jakie mog wystpi. Analizujc skutki w mieniu naley zwrci uwag na skutki bezporednie i porednie (efekt domina), lub skutki odoone w czasie. O ile jest to moliwe naley szacowa koszty strat oraz koszty odbudowy. rodowisko - analiza skutkw naley okrela, jakie skutki w ramach danego scenariusza mog wystpi dla rodowiska. Analiza skutkw ma odnosi si do zniszcze lub szkodliwo dla rodowiska. Naley take wskaza, ktre skutki s odwracalne/odnawialne, a ktre powoduj cakowite zniszczenie/degradacj rodowiska. Przy opisie tych skutkw wane jest wskazanie przypuszczalnych przedziaw czasowych. Czy dany scenariusz wpywa na funkcjonowanie infrastruktury krytycznej? naley odpowiedzie tak lub nie. wpywu na infrastruktur krytyczn jeli dany, rozpatrywany scenariusz wpywa na funkcjonowanie infrastruktury krytycznej to naley dokadnie wskaza (opis) na ktry z jej systemw i w jakim zakresie (opis). Przez infrastruktur krytyczn naley rozumie systemy oraz wchodzce w ich skad powizane ze sob funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urzdzenia, instalacje, usugi kluczowe dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli oraz suce zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organw administracji publicznej, a take instytucji i przedsibiorcw. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy: zaopatrzenia w energi i paliwa, cznoci i sieci teleinformatycznych, finansowe, zaopatrzenia w ywno i wod, ochrony zdrowia, transportowe i komunikacyjne, ratownicze, zapewniajce cigo dziaania administracji publicznej, produkcji, skadowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwrczych, w tym rurocigi substancji niebezpiecznych.

Arkusz: ZAGROENIA

13

dane graficzne i tabelaryczne jeli jest taka moliwo, to prosz doczy (w formie zacznika) wykresy z programw, schematy, tabele lub inne dane z programw symulacyjnych na podstawie ktrych zostao przeprowadzone prognozowanie danego scenariusza. mapa jeli jest taka moliwo, to prosz doczy (w formie zacznika) map rastrow i/lub wektorow z wykresem z programu przedstawiajca strefy/zasigi zagroenia dla danego scenariusza.
Kolejn czci przygotowania raportu czstkowego jest ustalenie kryteriw oceny ryzyka. Powyej analizie opisowej (jakociowej) poddane zostay wszystkie scenariusze dla wszystkich zagroe, a co najwaniejsze opisane zostay skutki dla ludzi, mienia, gospodarki i rodowiska. Przeprowadzenie powyszej analizy daje podstaw do okrelenia pewnych kryteriw opisowych, ktre mona skategoryzowa. Dla potrzeb raportu czstkowego stosowana jest metoda matrycy ryzyka (5-stopniowa), gdzie istotne jest prawidowe okrelenie kategorii prawdopodobiestw i kategorii potencjalnych strat w stosunku do skali analizowanych scenariuszy dla zagroe. Metoda matryc ryzyka wykorzystuje dwa podstawowe czynniki wpywajce na warto okrelanego ryzyka: prawdopodobiestwo wystpienia zagroenia (konkretnego scenariusza), skutki (konsekwencje) takiego zagroenia (konkretnego scenariusza). Czynniki te stopniuje si w skali umownej i dobiera si te, najblisze rzeczywistoci.

prawdopodobiestwo dla prawdopodobiestwa wprowadza si nastpujc skal jakociow (opisow):

Tabela 1: Jakociowy opis skali prawdopodobiestwa Skala prawdopodobiestwo opis bardzo rzadkie Moe wystpi tylko wyjtkowych okolicznociach. Moe wystpi raz na 1 piset lub wicej lat. rzadkie Nie oczekuje si, e si moe zdarzy i/lub nie jest w ogle 2 udokumentowana nie istnieje w przekazach ludzi i/lub zdarzenia nie wystpiy w podobnych organizacjach, urzdzeniach, spoecznociach i/lub istnieje maa szansa, powd, czy te inne okolicznoci aby zdarzenia mogy wystpi. Mog one wystpi raz na sto lat. moliwe Moe zdarzy si w okrelonym czasie i/lub mao, rzadko przypadkowo 3 zdarzenia, e s udokumentowane lub czstkowo przekazywane w formie ustnej i/lub bardzo mao zdarze i/lub jest pewna szansa, powd, czy te urzdzenia powodujce, e zdarzenie moe wystpi. Moe zdarzy si raz na dwadziecia lat. prawdopodobne Jest prawdopodobne, e wystpi w wikszoci okolicznociach i/lub 4 zdarzenia s systematycznie dokumentowane i przekazywane s w formie ustnej i/lub wystpuje znaczna szansa, powd, lub urzdzenia pozwalajce na jego wystpienie. Moe zdarzy si raz na pi lat. bardzo Oczekuje si, e zdarzy si w wikszoci okolicznociach i/lub zdarzenia te 5 prawdopodobne s bardzo dobrze udokumentowane i/lub funkcjonuj one wrd mieszkacw i przekazywane s w formie ustnej. Moe wystpi raz na rok lub czciej. Uwaga: Kategorie te naley wpisa do arkusza zagroenia. Arkusz: ZAGROENIA

14

skutki dla skutkw trzeba zastosowa ponisz skal jakociow (opisow), z ktrej naley dobiera parametry najblisze rzeczywistoci w kategoriach: Z ycie i zdrowie, M mienie wraz z infrastruktur, S rodowisko. Uwaga: 1. Jeli rozpatrywane (szacowane) skutki dla okrelonego scenariusza s zgodne z wszystkim kategoriami (Z, M, S) w ramach jednej skali to wstawiamy dan skal, tj. A, B, C, D lub E. 2. Jeli rozpatrywane (szacowane) skutki dla okrelonego scenariusza nie s zgodne z wszystkim kategoriami w ramach jednej skali to wstawiamy skal, z ktrej pochodz dwie kategorie, tj. A, B, C, D lub E. Przykad: Jeli kategoria S mieci si w skali C, a Z i M w skali B to wybieramy skal B. 3. Jeli rozpatrywane (szacowane) skutki dla okrelonego scenariusza nie s zgodne z wszystkim kategoriami w ramach jednej skali, a kada kategoria pochodzi z innej skali to wstawiamy skal zgodn z kategori Z. Przykad: Jeli kategoria S mieci si w skali C, Z mieci si w skali B, a M w skali A to wybieramy skal B. Naley pamita, e w przypadku, gdy kada kategoria pochodzi z innej skali to wstawiamy skal zgodn z kategori ycia i zdrowia - Z. Wartociowanie ma nastpujc kolejno: Z ycie i zdrowie, M mienie wraz z infrastruktur, S rodowisko.

Arkusz: ZAGROENIA

15

Tabela 2: Klasyfikacja skutkw i ich charakterystyka

skutki skala (Z ycie i zdrowie, M mienie, S rodowisko) nieistotne
Z

kat

Opis

Nie ma ofiar miertelnych i rannych. Nikt lub maa liczba ludzi zostaa przemieszczona na krtki okres czasu (do 2 godzin). Nikt lub niewielka liczba osb wymaga pomocy (nie finansowej lub materialnej). Praktycznie bez zniszcze. Brak wpywu lub bardzo niewielki na spoeczno lokaln. Brak lub niewielkie straty finansowe. Niemierzalny efekt w rodowisku naturalnym. Maa liczba rannych lecz bez ofiar miertelnych. Wymagana pierwsza pomoc. Konieczne przemieszczenia ludzi (mniej ni na 24 godziny). Cz ludzi potrzebuje pomocy. Wystpuj pewne zniszczenia. Wystpuj pewne utrudnienia (nie duej ni 24 godziny). Niewielkie straty finansowe. Nie wymagane dodatkowe rodki. Niewielki wpyw na rodowisko naturalne o krtkotrwaym efekcie. Potrzebna pomoc medyczna lecz bez ofiar miertelnych. Niektrzy wymagaj hospitalizacji. Potrzebne dodatkowe miejsca w szpitalach oraz dodatkowy personel medyczny. Przebywanie ewakuowanych ludzi w wyznaczonych miejscach z moliwoci powrotu w cigu 24 godzin. Ustalenie miejsc zniszcze, ktre wymagaj rutynowej naprawy. Normalne funkcjonowanie spoecznoci z niewielkimi niewygodami. Spore straty finansowe. Pewne skutki w rodowisku naturalnym lecz krtkotrwae lub mae skutki o dugotrwaym efekcie. Mocno poranieni, duo osb hospitalizowanych, dua liczba osb przemieszczonych (wicej ni na 24 godziny). Ofiary miertelne. Potrzeba szczeglnych zasobw do pomocy ludziom i do usuwania zniszcze. Spoeczno czciowo nie funkcjonujca, niektre suby s nieosigalne. Due straty finansowe. Potrzebna pomoc z zewntrz. Dugotrwae efekty w rodowisku naturalnym. Dua liczba powanie rannych. Dua liczba hospitalizowanych. Oglne i dugotrwae przemieszczenie ludnoci. Dua liczba ofiar miertelnych. Wymagana dua pomoc dla duej liczby ludzi. Rozlege zniszczenia. Niemono funkcjonowania spoecznoci bez istotnej zewntrznej pomocy. Duy wpyw na rodowisko naturalne i /lub stae zniszczenia.

mae

rednie

S Z

due

katastrofalne

Uwaga: Kategorie te naley wpisa do arkusza zagroenia.

Arkusz: ZAGROENIA

16

warto ryzyka poniej przedstawiona zostaa matryca ryzyka pokazujca zaleno midzy prawdopodobiestwem oraz skutkami. Matryca ryzyka stanowi element niezbdny do okrelenia wartoci ryzyka dla kadego scenariusza. Kolorami oznaczono wartoci ryzyka: minimalne (kolor niebieski), mae (kolor zielony), rednie (kolor ty), due (kolor czerwony), ekstremalne (kolor brunatny).

5 PRAWDOPODOBIESTWO 4 3 2 1 A SKUTKI B C D E

Rysunek 1: Matryca ryzyka Uwaga: Kategorie te naley wpisa do arkusza zagroenia.

akceptacja ryzyka poziom ryzyka akceptowalnego dla scenariusza w ramach okrelonego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego) podlegego odpowiedniemu ministrowi kierujcemu dziaami administracji rzdowej, kierownikowi urzdu centralnego lub wojewodzie wyznaczany jest przez subiektywn ocen osb zajmujcych si bezpieczestwem, a jego parametry powinny by zaakceptowane przez osob kierujc danym obszarem zadaniowym. Jest to zgodne z zasad zarzdzania kryzysowego jednoosobowego kierowania i odpowiedzialnoci. Dlatego te, dla zobrazowania akceptacji ryzyka wprowadza si 4 kategorie kryteriw akceptacji ryzyka:

Arkusz: ZAGROENIA

17

ryzyko akceptowane (A) - nie wymagane s adne dodatkowe rodki bezpieczestwa, akceptowane s aktualne rozwizania i przypisane im siy i rodki, dziaania monitorujce, ryzyko tolerowane (dopuszczalne) (T) - naley dokona oceny alternatyw czy wprowadzenie niewielkich zmian organizacyjnych, prawnych bd funkcjonalnych nie przyczyni si do poprawy bezpieczestwa lub jego poczucia, ryzyko warunkowo tolerowane (WT) - naley wprowadzi dodatkowe rodki bezpieczestwa w terminie 6 miesicy, naley ulepszy stosowane rozwizania. ryzyko nieakceptowane (N) - naley podj natychmiastowe dziaania w celu zwikszenia bezpieczestwa, wprowadzi dodatkowe/ nowe rozwizania.

uzasadnienie akceptacji - poniewa poziom akceptowalnego ryzyka wyznaczany jest subiektywnie, niezbdne jest wprowadzenie uzasadnienia (czyli co ono oznacza dla osb zarzdzajcych bezpieczestwem w ramach okrelonego obszaru zadaniowego/kompetencyjnego. Zatem naley wskaza, jakie rozwizania, struktury, formy dziaania s akceptowane, tolerowane, a jakie powinny by rozwizywane w drodze natychmiastowych dziaa. Uzasadnienie naley szczegowo uzupeni uwzgldniajc wewntrzne kryteria i parametry stosowane/wykorzystywane w danej instytucji.

Zebrane dane oraz wprowadzone parametry pozwalaj na okrelenie wartoci ryzyka oraz jego akceptacji, a tym samym przypisanie ich odpowiednim scenariuszom. Reasumujc, ten etap stanowi kluczow cz do dalszej analizy i przygotowania si na zagroenia.

Czy dany scenariusz jest ju ujty w resortowym/branowym/wojewdzkim planie zarzdzania kryzysowego? naley wstawi tak lub nie. Czy dany scenariusz poza ujciem w resortowym /branowym/wojewdzkim planie zarzdzania kryzysowego powinien znale si w Krajowym Planie Zarzdzania Kryzysowego? naley wstawi tak lub nie.

Arkusz: ZAGROENIA

18

ZAPOBIEGANIE
Celem gwnym tego etapu jest:

a) okrelenie celw strategicznych, w szczeglnoci: a. wskazanie celw, jakie naley osign, aby zminimalizowa moliwo wystpienia zagroenia lub jego skutkw, b. hierarchizacj celw wedug kryterium wanoci lub wskazanie celw priorytetowych, c. wnioski zawierajce hierarchicznie uporzdkowan list przedsiwzi niezbdnych do osignicia celw strategicznych, a szczeglnie tych, ktrych realizacja wymaga dziaa wykraczajcych poza posiadane kompetencje, d. inne informacje, ktre zdaniem wykonawcy mog by przydatne przy tworzeniu Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego. b) wskazanie si i rodkw niezbdnych do osignicia celw strategicznych.

Po przeprowadzonej analizie dotyczcej identyfikacji zagroe i ocenie ryzyka dla zagroe naley wskaza cele strategiczne (arkusz: ZAPOBIEGANIE) w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego) podlegego odpowiedniemu ministrowi kierujcemu dziaami administracji rzdowej, kierownikowi urzdu centralnego lub wojewodzie. W przypadku, gdy celw tych jest kilka, naley dokona ich hierarchizacji wedug kryterium wanoci poprzez wskazanie celw priorytetowych. Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - ZAPOBIEGANIE w elektronicznym formularzu *.xls:

Arkusz: ZAPOBIEGANIE

19

Wymagany jest nastpujcy zakres informacji: nr jest to numer kolejny opisywanego zagroenia, ktry musi by identyczny jak w arkuszu ZAGROENIA. Natomiast, jeli jest taka konieczno to prosz doda kolejne wiersze zmieniajc numer zagroenia. zagroenie jest to informacja o zagroeniu, ktre zostao opisane w arkuszu ZAGROENIA. Informacja ta kopiuje si automatycznie do wszystkich arkuszy. Zatem, jeli wystpuje konieczno zmiany w opisie konkretnego zagroenia to prosz zmian wprowadzi tylko i wycznie w pierwszym arkuszu ZAGROENIA. Zmiana take automatycznie zostanie wprowadzona w innych formularzach. cel strategiczny dla danego zagroenia w ramach jednego zagroenia moe wystpowa kilka celw strategicznych. Domylnie przypisano po 5 celw. Jeli jest taka konieczno to mona doda kolejne wiersze. opis celu - cel strategiczny dla zagroenia polega na wskazaniu jakimi metodami, sposobami lub innymi formami dziaa mona wyeliminowa dane zagroenie, nie dopuci do jego powstania bd te ograniczy prawdopodobiestwo i/lub skutki tego zagroenia. Opis ten musi zawiera oglne scharakteryzowanie podjtych lub proponowanych dziaa majcych na celu obnienie ryzyka wystpienia zagroenia. Naley wskaza cele strategiczne dla danego zagroenia w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego) podlegego odpowiedniemu ministrowi kierujcemu dziaami administracji rzdowej, kierownikowi urzdu centralnego lub wojewodzie. Czy realizacja celu ma wpyw na zmniejszenie prawdopodobiestwa? naley okreli czy proponowane lub podjte dziaania wpyn lub wpywaj na prawdopodobiestwo wystpienia zagroenia. Naley wskaza tak lub nie. Czy realizacja celu ma wpyw na zredukowanie skutkw? naley okreli czy proponowane lub podjte dziaania wpyn lub wpywaj na skutki (konsekwencje) wystpienia zagroenia obniajc tym samym jego szkodliwo. Naley wskaza tak lub nie. Przedsiwzicia niezbdne do osignicia celw strategicznych (hierarchicznie uporzdkowana) okrelenie celw strategicznych dla kadego z zagroe ma na celu ich realizacji. W zwizku z tym, naley wskaza jakie przedsiwzicia naley podj, aby zrealizowa dany cel strategiczny. Przedsiwzicia mog mie charakter: prawny, organizacyjny, proceduralny, wykonawczy, funkcjonalny, koordynacyjny, rozpoznawczy, strategiczny, itp. Przedsiwzicia naley okreli hierarchicznie.

20
Arkusz: ZAPOBIEGANIE

siy i rodki okrelajc cele strategiczne, a nastpnie przedsiwzicia do ich realizacji, konieczne jest wskazanie, jakimi siami i rodkami cele, a co za tym idzie przedsiwzicia bd realizowane. Siy i rodki to: osoby (ludzie), systemy, elementy wykonawcze, urzdzenia, programy, projekty, sprzt, finanse, itp. Przedsiwzicia, ktrych realizacja wymaga dziaa wykraczajcych poza posiadane kompetencje naley wskaza takie przedsiwzicia, ktrych realizacja wie si ze wspdziaaniem, wspprac z organami, instytucjami, podmiotami (w tym z gospodarczymi) niepozostajcymi w podlegoci organizacyjnej lub/i subowej w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego). Naley zatem wskaza, wszystkie przedsiwzicia wykraczajce poza zakres kompetencji sporzdzajcego raport czstkowy. inne informacje, ktre mog by przydatne przy tworzeniu Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego naley wskaza inne informacje lub dane odnoszce si do opisywanego celu strategicznego wane z punktu widzenia Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego. kryterium wanoci jeli celw strategicznych do danego zagroenia jest kilka, to naley nada im kryterium wanoci, tj. kolejnoci realizacji. Dla kryterium wanoci wprowadzona zostaje nastpujca skala od najwaniejszego: cel priorytetowy, bardzo wany, wany, redni, may.

Arkusz: ZAPOBIEGANIE

21

PRZYGOTOWANIE
Celem gwnym tego etapu jest okrelenie:

programowania zada w zakresie poprawy bezpieczestwa pastwa przez wskazywanie okrelonych regionalnych i lokalnych inicjatyw, w szczeglnoci:

a) wyszczeglnienie programw krajowych, wojewdzkich, powiatowych i gminnych, b) wskazanie realizatorw programw:

rzdowych, samorzdowych, pozarzdowych,

c) sposoby finansowania programw, d) okresy trwania programw;

Prosz poda wszystkie (od 2005 roku) zadania, tj. przedsiwzicia, programy, projekty i inicjatywy krajowe, wojewdzkie, powiatowe, gminnych, rzdowe, samorzdowe, pozarzdowe, regionalne i lokalne majce wpyw na popraw bezpieczestwa uwzgldniajcy edukacj dla bezpieczestwa realizowanych w ramach danej jednostki w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego). Dziaania te maj take by przypisane do zagroe okrelonych w pierwszym etapie, tj. ZAGROENIA. Dodatkowo, prosz poda ich sposb finansowania oraz okres trwania. Prosz poda take propozycje lub planowane inicjatywy na okres najbliszych 5 lat, tj. do 2015. Etapowi temu odpowiada jeden arkusz PRZYGOTOWANIE w elektronicznym formularzu *.xls:

Arkusz: PRZYGOTOWANIE

22

Wymagany jest nastpujcy zakres informacji: nr jest to numer kolejny opisywanego zagroenia, ktry musi by identyczny jak w arkuszu ZAGROENIA. Natomiast, jeli jest taka konieczno to prosz doda kolejne wiersze zmieniajc numer zagroenia. zagroenie jest to informacja o zagroeniu, ktre zostao opisane w arkuszu ZAGROENIA. Informacja ta kopiuje si automatycznie do wszystkich arkuszy. Zatem, jeli wystpuje konieczno zmiany w opisie konkretnego zagroenia to prosz zmian wprowadzi tylko i wycznie w pierwszym arkuszu ZAGROENIA. Zmiana take automatycznie zostanie wprowadzona w innych formularzach. program /zadanie w ramach jednego zagroenia moe wystpowa lub by planowanych kilka zada w zakresie poprawy bezpieczestwa pastwa. Domylnie przypisano po 5 zada. Jeli jest taka konieczno to mona doda kolejne wiersze. zadanie - program, przedsiwzicie, projekt na rzecz bezpieczestwa naley poda wykonane, wykonywane bd planowane do wykonania (do 2015 roku) zadania w zakresie poprawy bezpieczestwa pastwa, tj. przedsiwzicia, programy, projekty i inicjatywy krajowe, wojewdzkie, powiatowe, gminnych, rzdowe, samorzdowe, pozarzdowe, regionalne i lokalne majce wpyw na popraw bezpieczestwa. poziom realizowania naley wskaza, na jakim poziomie (gdzie) byo/ jest/ bdzie to zadanie realizowane. Moliwoci wyboru to poziomy: krajowy, wojewdzki, powiatowy, gminny. szczebel gwnych wykonawcw naley oglnie wskaza, przez ktry szczebel realizowane jest danie zadanie. Moliwoci wyboru to: samorzdowy, pozarzdowy, rzdowy/pozarzdowy, rzdowy/samorzdowy, samo-/pozarzdowy, wszystkie powysze. wykonawcy/ realizatorzy naley poda nazwy (nazwy wasne) wykonawcw/ realizatorw danego zdania. sposb/ rdo finansowania naley wskaza, kto pokrywa koszty zwizane z realizacj danego zadania. Jeli rde finansowania jest kilka to prosz wskaza wszystkie podajc przybliony udzia procentowy. okres trwania naley poda dat, okres trwania zadania. Dla zada planowanych prosz poda proponowane przedziay czasowe.

Arkusz: PRZYGOTOWANIE

23

REAGOWANIE
Celem gwnym tego etapu jest:

okrelenie priorytetw w reagowaniu na okrelone zagroenia, w tym ich wpyw na: a) zasady reagowania w przypadku wystpienia zagroenia, b) hierarchizacj dziaa.

Etapowi temu odpowiada jeden arkusz REAGOWANIE w elektronicznym formularzu *.xls:

Wymagany jest nastpujcy zakres informacji:

nr jest to numer kolejny opisywanego zagroenia, ktry musi by identyczny jak w arkuszu ZAGROENIA. Natomiast, jeli jest taka konieczno to prosz doda kolejne wiersze zmieniajc numer zagroenia. zagroenie jest to informacja o zagroeniu, ktre zostao opisane w arkuszu ZAGROENIA. Informacja ta kopiuje si automatycznie do wszystkich arkuszy. Zatem, jeli wystpuje konieczno zmiany w opisie konkretnego zagroenia to prosz zmian wprowadzi tylko w pierwszym arkuszu ZAGROENIA. Zmiana take automatycznie zostanie wprowadzona w innych formularzach.

Arkusz: REAGOWANIE

24

zasady reagowania w przypadku wystpienia zagroenia naley wskaza czy istniej zasady reagowania w przypadku wystpienia danego zagroenia. Jeli TAK to prosz wyszczeglni te zasady/ procedury. hierarchizacja dziaa jeli w ramach reagowania na dane zagroenie istnieje potrzeba wykonania, przeprowadzenia kilka rnych zada, to naley dokona hierarchizacji tych dziaa.

Arkusz: REAGOWANIE

25

DANE HISTORYCZNE
Na podstawie dostpnych informacji, naley wskaza (zgodnie ze wzorem w arkuszu DANE HISTORYCZNE zdarzenia niekorzystne w obszarze zadaniowym (kompetencyjnym), ktre ju wystpiy, a mogy bd miay wpyw bezporedni lub poredni na bezpieczestwo pastwa (od 1999 roku po reformie administracyjnej pastwa, ale jeli jest to moliwe prosz o wskazanie zdarze wczeniejszych). W raporcie czstkowym nie naley uwzgldnia zdarze niekorzystnych lokalnych, w ktrych uczestniczyy tylko lokalne suby, strae i inspekcje, ale zdarzenia majce wpyw na dany obszar kompetencyjny/zadaniowy dla poziomu rozpatrywanego w ramach Raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego. Informacje te naley pozyska w ramach danej instytucji lub z instytucji podlegych przeprowadzajc analiz caociow. Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - DANE HISTORYCZNE w elektronicznym formularzu *.xls.

Wymagany jest nastpujcy zakres informacji: lp. jest to kolejny numer zagroenia, ktre wystpio w przeszoci. Jeden wiersz odpowiada opisowi jednego zdarzenia. data lub przedzia czasowy naley wskaza, kiedy zdane zagroenie wystpio. Mona wskaza konkretn dat, jak i przedzia czasowy wystpowania. miejsce/obszar wystpienia naley skaza, gdzie wystpio opisywane zagroenie. Miejsce mona wymienia posugujc si dokadnym adresem, opisem terenu, opisem miejsc najbardziej zagroonych, opisem infrastruktury lub obszaru, itp.

26
Arkusz: DANE HISTORYCZNE

krtki opis naley wskaza, jak doszo do powstania zdarzenia, uszkodzenia, dysfunkcji, zakcenia funkcjonowania, itp. w ramach danego zagroenia i jaki by przebieg tego zdarzenia bior pod uwag kluczowe elementy, takie jak: szybko reagowania sub, stray i inspekcji, formy uwolnienia, miejsce i czas, pogoda, przygotowanie danej instytucji do prowadzenia dziaa zwizanych z koordynacj, kierowaniem lub wspomaganiem, zadziaanie systemw zabezpieczajcych, itp. skutki/straty/konsekwencje naley wskaza, jakie skutki w wystpiy w stosunku do ludnoci, mienia, infrastruktury, rodowiska i gospodarki. Dodatkowo, prosz opisa skutki dla infrastruktury krytycznej. Poprzez ocen i analiz skutkw naley wskaza zakcenia lub zniszczenia jakie wystpiy. Analizujc skutki naley zwrci uwag na skutki bezporednie i porednie (efekt domina), lub skutki odoone w czasie. O ile jest to moliwe naley okreli straty oraz koszty odbudowy. funkcja instytucji/organu naley wskaza, jak funkcj penia dana instytucja/organ w zwalczaniu danego zagroenia. Wyboru naley dokona spord nastpujcych funkcji: Instytucja wiodca instytucja (organ), ktra w swoich ustawowych kompetencjach ma przypisane przeciwdziaanie i zwalczanie danego rodzaju zagroenia. Jest to zazwyczaj instytucja wykonawcza, jeli chodzi o podjcie dziaa majcych na celu obnienie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystpienia danego zagroenia. Instytucja koordynujca instytucja (organ), ktrej zadaniem jest koordynacja dziaa kilku podmiotw w sytuacji wystpienia zagroenia, gdzie wymagana jest integracja dziaa niezalenych podmiotw ratowniczych bd pomocniczych. Instytucja pomocnicza - instytucja (organ), ktra nie jest instytucj wiodc w danym rodzaju zagroenia, ale ze wzgldu na swj charakter uczestniczy w dziaaniach majcych na celu obnienie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystpienia danego zagroenia.

Arkusz: DANE HISTORYCZNE

27

WYKAZY
Kolejny etap raportu czstkowego to opracowanie wykazu kluczowych jednostek nadzorowanych i/lub podlegych oraz innych niezalenych podmiotw (w tym podmiotw gospodarczych) odgrywajcych rol w zapewnieniu bezpieczestwa w czasie danego zagroenia (pozostajcego w kompetencjach danego organu bd instytucji w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego). Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - WYKAZY w elektronicznym formularzu *.xls:

Wymagany jest nastpujcy zakres informacji: nr jest to numer kolejny opisywanego zagroenia, ktry musi by identyczny jak w arkuszu ZAGROENIA. Natomiast, jeli jest taka konieczno to prosz doda kolejne wiersze zmieniajc numer zagroenia. zagroenie jest to informacja o zagroeniu, ktre zostao opisane w arkuszu ZAGROENIA. Informacja ta kopiuje si automatycznie do wszystkich arkuszy. Zatem, jeli wystpuje konieczno zmiany w opisie konkretnego zagroenia to prosz zmian wprowadzi tylko i wycznie w pierwszym arkuszu ZAGROENIA. Zmiana take automatycznie zostanie wprowadzona w innych formularzach. lp. jest to kolejny numer instytucji lub kluczowej jednostki nadzorowanej i/lub podlegej lub innego niezalenego podmiotu (w tym gospodarczego).

28

nazwa podmiotu (w tym podmiotw gospodarczych) naley wskaza nazw wasn danej instytucji lub podmiotu. zakres przypisanych zada i kompetencji naley wskaza, jaki zakres zada i kompetencji przypisany jest do danej instytucji lub podmiotu (w tym gospodarczego) w ramach konkretnego zagroenia. rodzaj instytucji trzeba okreli, do ktrego z czterech rodzajw instytucji dana instytucja lub podmiot naley: prywatna, pozarzdowa, samorzdowa, rzdowa. osoba kontaktowa i/lub odpowiedzialna w ramach danej instytucji naley wskaza osob kontaktow lub merytorycznie odpowiedzialn za kontakty w razie wstpienia danego zagroenia.

Arkusz: WYKAZY

29

WNIOSKI
Dodatkowo, prosz wskaza inne informacje, spostrzeenia i wnioski dotyczce bezpieczestwa narodowego w ramach rozpatrywanego obszaru zadaniowego (kompetencyjnego) podlegego odpowiedniemu ministrowi kierujcemu dziaami administracji rzdowej, kierownikowi urzdu centralnego lub wojewodzie, a odnoszce si do zagroe: a) o istotnym wpywie na funkcjonowanie i moliwoci rozwoju pastwa, a w szczeglnoci mogcych mie istotne znaczenie dla bezpieczestwa i midzynarodowej pozycji oraz potencjau ekonomicznego i obronnego, b) ktrych skutki mog: godzi w bezpieczestwo pastwa, jego porzdek konstytucyjny, a w szczeglnoci w suwerenno, niepodlego i nienaruszalno terytorium, zagrozi yciu lub zdrowiu duej liczby osb, mieniu w znacznych rozmiarach, albo rodowisku na znacznych obszarach, oddziaywa, obok Rzeczypospolitej Polskiej, take na inne pastwa, dotyczy terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub jej obywateli, mimo moliwego wystpienia w innym pastwie, c) wystpujcych w rejonach napi, konfliktw i kryzysw midzynarodowych, majcych wpyw na bezpieczestwo pastwa lub ktrych potrzeba monitorowania i eliminacji wynika z podpisanych umw i traktatw midzynarodowych, d) o charakterze terrorystycznym mogcych doprowadzi do sytuacji kryzysowej, oraz inne informacje, ktre zdaniem wykonawcy mog by przydatne przy tworzeniu Raportu o zagroeniach bezpieczestwa narodowego oraz Krajowego Planu Zarzdzania Kryzysowego. Etapowi temu odpowiada jeden arkusz - WNIOSKI w elektronicznym formularzu *.xls:

Arkusz: WNIOSKI

30

Sowniczek
Efekt domino - okrela sytuacj, w ktrej jedno zdarzenie niekorzystne powoduje szereg nastpujcych po sobie, wynikajcych jedno z drugiego zdarze niekorzystnych. Sformuowania tego uywa si zazwyczaj w odniesieniu do procesw gwatownych, destrukcyjnych, niemoliwych do opanowania, po tym, gdy ju zostan zainicjowane. Obecno wtrnych obiektw moe powodowa wystpienie tego efektu. Wpyw efektu domino charakteryzuje si zwikszeniem prawdopodobiestwa wystpienia danego scenariusza. Infrastruktura krytyczna - naley przez to rozumie systemy oraz wchodzce w ich skad powizane ze sob funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urzdzenia, instalacje, usugi kluczowe dla bezpieczestwa pastwa i jego obywateli oraz suce zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organw administracji publicznej, a take instytucji i przedsibiorcw. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy: zaopatrzenia w energi i paliwa, cznoci i sieci teleinformatycznych, finansowe, zaopatrzenia w ywno i wod, ochrony zdrowia, transportowe i komunikacyjne, ratownicze, zapewniajce cigo dziaania administracji publicznej, produkcji, skadowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwrczych, w tym rurocigi substancji niebezpiecznych. Instytucja wiodca instytucja (organ), ktra w swoich ustawowych kompetencjach ma przypisane przeciwdziaanie i zwalczanie danego rodzaju zagroenia. Jest to zazwyczaj instytucja wykonawcza, jeli chodzi o podjcie dziaa majcych na celu obnienie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystpienia danego zagroenia. Instytucja koordynujca instytucja (organ), ktrej zadaniem jest koordynacja dziaa kilku podmiotw w sytuacji wystpienia zagroenia, gdzie wymagana jest integracja dziaa niezalenych podmiotw ratowniczych bd pomocniczych. Instytucja pomocnicza - instytucja (organ), ktra nie jest instytucj wiodc w danym rodzaju zagroenia, ale ze wzgldu na swj charakter uczestniczy w dziaaniach majcych na celu obnienie poziomu ryzyka lub reagowanie w sytuacji wystpienia danego zagroenia. Mapa zasadnicza - nazywana rwnie Podstawow Map Kraju to podstawowe opracowanie geodezyjno-kartograficzne wykonywane w danym kraju. Powinno obejmowa swoim zasigiem obszar caego pastwa. Suy celom ewidencyjnym, gospodarczym, planistycznym i strategicznym. Tre mapy zasadniczej obejmuje dane o: ewidencji gruntw i budynkw (katastrze); zagospodarowaniu terenu (ulice, drzewa, obiekty uytecznoci publicznej); podziemnym, naziemnym i nadziemnym uzbrojeniu terenu; uksztatowaniu terenu (wysokoci szczegw sytuacyjnych, formy uksztatowania terenu). Mapa ryzyka - naley przez to rozumie map lub opis przedstawiajcy potencjalnie negatywne skutki oddziaywania zagroenia na ludzi, rodowisko, mienie i infrastruktur.

31

Mapa zagroenia - naley przez to rozumie map przedstawiajc obszar geograficzny objty zasigiem zagroenia z uwzgldnieniem rnych scenariuszy zdarze. Niekorzystne zdarzenie - zdarzenie, ktre wpywa niekorzystnie na ycie, zdrowie, mienie lub rodowisko. Ryzyko prawdopodobiestwo wystpienia niekorzystnego zdarzenia wraz z jego skutkami w okrelonym czasie. Sytuacja kryzysowa - naley przez to rozumie sytuacj wpywajc negatywnie na poziom bezpieczestwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub rodowiska, wywoujc znaczne ograniczenia w dziaaniu waciwych organw administracji publicznej ze wzgldu na nieadekwatno posiadanych si i rodkw. Zagroenie zdarzenie, ktre moe wpywa niekorzystnie na ycie, zdrowie, mienie lub rodowisko. Zagroeni to midzy innymi: powane zakcenia w telekomunikacji, powane przerwy w zasilaniu w energi, wod, gaz, powane zakcenia w transporcie, masowa migracja do Polski, epidemie chorb ludzi, silne wiatry i huragany, demonstracje i zamieszki, skaenie chemiczne, skaenia biologiczne, powodzie, epizoocje, inwazje szkodnikw zwierzt oraz rolin, gwatowne wahania temperatur, wojna, trzsienia ziemi, osunicia gruntu, gwatowne opady atmosferyczne, susze, poary, gste mgy, smog, skaenie radiacyjne, terroryzm, itp. Zagroenia mona podzieli je na dwie grupy8: potencjalne wymagajce dziaa profilaktycznych, cile powizanych z polityk bezpieczestwa, kinetyczne wymagajce podjcia akcji ratowniczej, natychmiastowych dziaa likwidujcych i ograniczajcych skutki ich wystpienia. Zagroenia o charakterze potencjalnym i staym, majcych potencjalne moliwoci negatywnego oddziaywania na ludzi, otoczenie cywilizacyjne i/lub rodowisko naturalne nazywamy zagroeniami potencjalnymi lub rdami ryzyka. Mona do nich zaliczy zagroenia, ktre wynikaj z normalnej eksploatacji urzdze, linii technologicznych, procesw itp. i znajduj si pod kontrol do chwili wystpienia zdarzenia niekorzystnego (np. powodujcego wyciek masy i/lub energii). Zagroenia o charakterze zwizanym z uwolnieniem masy i/lub energii negatywnie wpywajcej na ludzi, otoczenie cywilizacyjne i/lub rodowisko naturalne nazywamy zagroeniami kinetycznymi. Takim zagroeniem jest midzy innymi poar, przesuwajcy si toksyczny obok lub przepyw fali powodziowej. Ze wzgldu na czsto pojawiania si zdarze niepodanych, zagroenia wystpujce na danym terenie lub bdce w kompetencji danego ministra kierujcego dziaami administracji rzdowej, kierownika urzdu centralnego lub wojewody mona podzieli na: sporadyczne, stae. Zagroenia sporadyczne to zagroenia krtkotrwae, bdce skutkiem rzadkich niekorzystnych zdarze pojawiajcych si losowo. Zagroenia sporadyczne wystpuj na skutek niewtpliwych zdarze niepodanych mogcych pojawi si w rozwaanym okresie (np. roku), mimo e
8

J. Wolanin, "Zarys teorii bezpieczestwa obywateli". Warszawa : DANMAR, ISBN 83-88777-12-2, 2005.

32

prawdopodobiestwo ich wystpienia jest mae bd bardzo mae, ale ich poziom czyli skutki s wysokie. Zdarzeniami niepodanymi dla tej grupy zagroe mog by: katastrofy techniczne (jdrowe, budowlane, przemysowe), anomalie pogodowe (huragany, powodzie, upay), epidemie i pandemie bakteryjne i wirusowe (BSE9, SARS10,), ataki terrorystyczne, itd. 11 Zagroenia stae to zagroenia, ktre wystpuj na danym obszarze od dugiego czasu, a ich poziom nie zmienia si w istotny sposb w kolejnych okresach, np. latach. W przypadku tych zagroe staych znajduje si zwykle stosunkowo duo informacji i danych statystycznych o przyczynach i skutkach tych zagroe, co uatwia modelowanie poziomw tych zagroe. Mona je podzieli na: cige, dyskretne. Zagroenia stae cige s obecne w kadej chwili i wystpuj wskutek midzy innymi: skaenia rodowiska (zdarzenie niechciane), wystpowania w rodowisku naturalnym drobnoustrojw chorobotwrczych (zdarzenie niechciane), itp. Zagroenia stae dyskretne wystpuj w dyskretnych chwilach i z du czstotliwoci. Wywoywane s wskutek midzy innymi: wypadkw drogowych, wypadkw domowych, wypadkw przy pracy, lokalnych poarw, itp. Zarzdzanie kryzysowe - dziaalno organw administracji publicznej bdca elementem kierowania bezpieczestwem narodowym, ktra polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych dziaa, reagowaniu w przypadku wystpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutkw oraz odtwarzaniu zasobw i infrastruktury krytycznej.

BSE (ang. Bovine Spongiform Encephalopathy) , czyli gbczasta encefalopatia byda (popularnie nazywana "chorob szalonych krw") 10 SARS (od ang. Severe Acute Respiratory Syndrome Zesp ostrej cikiej niewydolnoci oddechowej) rodzaj nietypowego zapalenia puc 11 T. Szopa, Mapy terytorialnego rozkadu ryzyka, Warszawa 2004.

33