Tam bylimy wycieczka do Narodowego Centrum Bada Jdrowych w wierku

Moe nie kady wie, i niedaleko Warszawy w Otwocku, w Narodowym Centrum Bada Jdrowych w wierku znajduje si jedyny w Polsce dziaajcy reaktor jdrowy. We wtorek 11 grudnia 2012 r. uczniowie klas IV Technikum mieli przyjemno wzi udzia w zajciach edukacyjnych organizowanych na terenie NCBJ. W ramach tej wizyty wysuchalimy wykadu o wpywie promieniowania jonizujcego na rodowisko oraz ludzi i o podstawowych zagadnieniach zwizanych ze zjawiskiem promieniotwrczoci. Zwiedzilimy rwnie Pracowni Bada Dozymetrycznych. Jednak najwikszym przeyciem dla wszystkich uczestnikw tej wycieczki byo zobaczenie jedynego w Polsce reaktora jdrowego. Na cze synnej polskiej noblistki Marii Skodowskiej-Curie reaktor nazwano MARI. MARIA jest reaktorem badawczym i dowiadczalno produkcyjnym. Surowe przepisy bezpieczestwa, kilkakrotnie wydawane przepustki, a pniej druty kolczaste przypominay nam, e znajdujemy si w miejscu wymagajcym szczeglnej ochrony. W kocu po przejciu wszystkich niezbdnych procedur bezpieczestwa dostalimy biae fartuchy i niebieskie ochraniacze na buty, w ktre obowizkowo musielimy si ubra. Tak przygotowani do spotkania z reaktorem MARIA weszlimy najpierw do duego hollu. W nim obejrzelimy ma makiet caego reaktora i cakiem du makiet jego rdzenia. To jedyna szansa, by zobaczy jak wyglda rdze reaktora, bo ten prawdziwy pozostaje niemal cakiem zakryty wod i pytami umoliwiajcymi wchodzenie na jego szczyt. Na kocu hollu za oszklonymi cianami wida intrygujce pomieszczenie z wielk liczb guzikw, przyciskw i ekranem umoliwiajcym podgld hali reaktora. To pomieszczenie to STEROWNIA, w ktrej pracownicy Instytutu Energii Atomowej czuwaj nad prawidow prac reaktora. Jest to swoiste centrum dowodzenia, bez ktrego MARIA nie mogaby funkcjonowa. Po przejciu przez luz, strzeon przez par grubych drzwi znalelimy si w ogromnej okrgej hali, penej przewodw i zaworw. O tym, e jestemy w samym centrum reaktora informowa nas migoccy neon "REAKTOR MARIA - PENA MOC". Po pokonaniu kilkunastu schodkw znalelimy si w kocu nad samym rdzeniem. Wanie w tym miejscu s produkowane izotopy promieniotwrcze wykorzystywane przede wszystkim w medycynie. Gwnym produktem powstajcym w MARII jest jod- 123, sucy do diagnostyki tarczycy oraz technet- 99 izotop najczciej wykorzystywany do diagnostyki organw wewntrznych. MARIA jest jednym z siedmiu reaktorw na wiecie, w ktrych produkuje si tego typu izotopy. W reaktorze umieszcza si rwnie bezbarwne krysztay topazw, ktre pod wpywem napromieniowania neutronami zmieniaj barw na niebieskaw. Takie topazy poszukiwane s przez przemys jubilerski. 1

Nasz uwag przykuy rwnie prty sterczce nad rdzeniem reaktora, tzw. prty sterujce, ktre decyduj o jego pracy. "Reaktor uruchamia si sam, wystarczy tylko podnie do gry widoczne nad rdzeniem prty. Im wyej je podnosimy, tym wysz moc osiga reaktor" - wyjania nasz przewodnik. W przypadku ewentualnej awarii prty opadaj na d uniemoliwiajc zachodzenie reakcji rozczepienia uranu. Oznacza to, e wraz z opadniciem prtw reaktor sam si wycza. Ochron przed promieniowaniem powstajcym podczas pracy reaktora zapewnia nam kilkumetrowa warstwa wody, ktra wypenia jego rdze. Dodatkowo budynek ma grub obudow bezpieczestwa, ktra - gdyby zawiody wszystkie inne zabezpieczenia - nie wypuci promieniowania na zewntrz. Tym, co chyba najbardziej nas zaintrygowao byo tajemnicze niebieskawe wiato przebijajce przez wypeniajc reaktor wod. Wida je dziki niewielkiej, prostoktnej szybce, przez ktr podgldalimy to, co kryje si w rdzeniu. To wiato - widoczne we wszystkich reaktorach jdrowych - to tzw. promieniowanie Czerenkowa, nazwane tak na cze naukowca, ktry zaobserwowa je jako pierwszy. Poniewa dla czowieka jest ono zupenie niegrone, bez obaw zagldalimy do wntrza rdzenia. Na koniec naszej wycieczki do reaktora musielimy jeszcze sprawdzi czy nikt z nas nie zosta napromieniowany. Ustawilimy si, wic posusznie w kolejce, kady z nas podchodzi do specjalnej maszyny licznika Geigera-Mllera (ktry mierzy poziom promieniowania jonizujcego) i wkada obie donie do znajdujcych si w jej wntrzu wnk. Na szczcie wszyscy bylimy czyci". Moglimy odda fartuchy, zdj niebieskie ceratki z butw i wrcilimy do Warszawy.
Agata nieciska Nauczyciel fizyki