Professional Documents
Culture Documents
Nie odczuwaj - bo to, co czujesz za bardzo boli lub jest zbyt przeraajce. Nie ufaj - bo wielokrotnie skadane obietnice byy amane. Nie ma wic nic pewnego, nic na czym mgby si oprze. Nie mw wic innym o problemie ktry wprowadza chaos w rodzinie, ani o tym co czujesz i co mylisz na ten temat. Nie mw o tym, co dzieje si w domu i o konsekwencjach wynikajcych z picia lub innego problemu rodziny. W ten sposb zanika komunikacja nie tylko wewntrz
1
rodziny, ale i w relacjach "ze wiatem zewntrznym". Tworzy si swoistego rodzaju "tabu", rodzinna tajemnica, ktrej dzieci usilnie strzeg w poczuciu wstydu, lku i nadziei, e moe w kocu bdzie lepiej. Wszystko to sprawia, i dziecko zaczyna przyjmowa postaw obronn i zamknit wobec otaczajcej rzeczywistoci. Dzieci w rodzinie dysfunkcyjnej odgrywaj cztery podstawowe role: -
Bohaterem jest zazwyczaj najstarsze dziecko w rodzinie, ktre przejmuje na siebie obowizki dorosych i robi wszystko co moe, by naprawi istniejc sytuacj i utrzyma rodzin w normie. Jest odpowiedzialne, troszczy si o rodzestwo, zajmuje si caym domem, przestrzega regu, zawsze koczy zadan prac w wyznaczonym terminie. Stara si by perfekcyjne we wszystkim co robi. Bohater yje w staym napiciu, wpada w panik w spontanicznych, nie dajcych si przewidzie sytuacjach. Kozio ofiarny odwraca uwag od rzeczywistych problemw rodzinnych, stajc si wcieleniem rodzinnych frustracji. Wdaje si w bjki, wchodzi w konflikt z prawem, ucieka z domu. W grupie jest najbardziej przeszkadzajcym dzieckiem. Kozom ofiarnym trudno jest funkcjonowa w ukadach spoecznych. Zachowujc si w sposb nieakceptowany przez innych, cigle spotykaj si z dezaprobat. Dziecko maskotka odwraca uwag od rodzinnego problemu skupiajc j na sobie, zgrywajc si, przymilajc, baznujc. Jego rola polega na tym, by uly rodzinie w cikiej sytuacji, rozweselajc j swoim humorem i artami. Maskotka nie cofnie si przed niczym, byle tylko rozweseli innych. W yciu spoecznym maskotki s dusz towarzystwa, ale pac za to wysok cen - nikt nie traktuje ich powanie. Dziecko niewidzialne pozostaje z boku rodziny, nigdy nie sprawiajc najmniejszych kopotw. Odizolowane od rodziny, yje we wasnym wiecie, w poczuciu samotnoci i krzywdy. Jest to dziecko nie dostrzegane, o ktrym nikt nie pamita. Uczestnictwo w pracy zespoowej moe sprawia mu trudno. Na zewntrz niemiae i pene rezerwy, dziecko niewidzialne jest niezdolne do stawiania czoa problemom. Dziecko czasami moe podejmowa wicej ni jedn rol i zachowa si rnie w zalenoci od sytuacji, w jakiej si znalazo. Czasami zdarza si, e z chwil odejcia z domu bohatera rodzinnego (co nie jest czste, bo bohater jest mocno zwizany z rodzin swoim poczuciem obowizku opiekowania si innymi) kozio ofiarny przejmuje jego zadania i sam wchodzi w rol bohatera. Dotychczasowa czarna owca w rodzinie staje si jej podpor. Potwierdza to fakt, e role s niewiadom prb odpowiedzi na sytuacj rodzinn, prb przystosowania si do "chorego" ukadu rodzinnego i utrzymania go w rwnowadze.
2
Role odgrywane przez dzieci peni wan funkcj w rodzinie, tzn. rodzina (jako cao) oczekuje od poszczeglnych dzieci wanie takich zachowa i wzmacnia je. Dziki nim rodzina moe przetrwa. Jednak poza rodzin penienie tych rl traci swoj funkcjonalno. Nie przynosz ju takich korzyci, a wrcz przeciwnie - zaczynaj dziaa na szkod dzieci. Z kadym kolejnym rokiem, kiedy sytuacja w rodzinie nie zmienia si, a uzalenienie rozwija si, mechanizmy obronne dzieci utrwalaj si, doprowadzajc do coraz wikszych niepowodze w wiecie zewntrznym. Ostatecznie dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, cierpi jako doroli z powodu zachowa, ktre przestay peni ju swoj pierwotn funkcj, nastawion na przetrwanie. Doroli bohaterowie zatracaj si w pracy, gubic z pola widzenia wasne potrzeby, staj si zaleni od "bycia potrzebnym" i od oceny innych osb. Kozio ofiarny czsto zostaje spoecznym wyrzutkiem, odtrcanym przez innych ludzi. Zagubione dziecko staje si odludkiem, stroni od kontaktw z ludmi i od okazji towarzyskich. Maskotki, dowcipnisia na yczenie, nikt nie traktuje powanie. Dzieci z rodzin dysfunkcyjnych prezentuj opisane wyej zachowania rwnie na terenie szkoy. Czsto sprawiaj wiele trudnoci wychowawczych np. trudno integruj si z rwienikami lub przyjmuj role negatywnych liderw, s nieufne wobec nauczycieli, czsto kami po to aby ukry prawd o dramacie swojej rodziny, maj niskie poczucie wasnej wartoci i dlatego ich motywacja do pokonywania trudnoci jest czsto bardzo saba. Szczeglnie dzieci wychowywane w rodzinach z problemem alkoholowym, nie majc odpowiedniego wsparcia w osobach dorosych, rzadko s odpowiednio przygotowane do lekcji maj nie odrobione zadania, nie przynosz do szkoy podrcznikw i zeszytw, a czasami po prostu ich nie maj. Czsto zdarzaj si im niekontrolowane wybuchy agresji, zachowania naogowe, w tym upijanie si lub zaywanie innych rodkw uzaleniajcych (co moe wynika z modelu domu i atwoci w dostpie do tych rodkw).
tych czynnikw, daje szans na moliwie pen ocen sytuacji i zaplanowanie kierunkw dziaa i kolejnoci ich realizacji. Udzielajc pomocy dziecku wychowujcemu si w rodzinie alkoholowej, zwaszcza tej gdzie wystpuje nasilona przemoc i zaniedbanie, wychowawca powinien nawiza kontakt z innymi instytucjami, jak pomoc spoeczna, policja, kurator, poradnia psychologiczno - pedagogiczna, pedagog szkolny, punkt konsultacyjny. Wsppraca pomidzy nimi i skoordynowanie podejmowanych dziaa moe przyczyni si do poprawy sytuacji dziecka oraz zwikszenia skutecznoci interwencji podejmowanych wobec pozostaych czonkw rodziny, zwaszcza w aspekcie motywowania rodzicw do podjcia terapii i rozwizania problemw osobistych. Pomoc dziecku powinna by zawsze zintegrowana z pomoc rodzinie.
2.
Warto nawiza indywidualn relacj pomidzy dzieckiem a osob wspierajc. Dzieciom yjcym w rodzinach dysfunkcyjnych, zwaszcza w rodzinach czynnych alkoholikw, bardzo potrzebne jest wsparcie w przetrwaniu. Naley pomc dziecku w radzeniu sobie w rnych trudnych czy niebezpiecznych sytuacjach rodzinnych np. gdy ojciec jest agresywny, dzieci zostaj same w domu bez opieki, matka ley pijana i nie daje znaku ycia itp. Mona wsplnie z dzieckiem opracowa takie strategie zachowania, ktre umoliwi mu zachowanie adekwatne do danej sytuacji. Osoba wspierajca moe te budowa wsplnie z dzieckiem system wsparcia zewntrznego, a wic poszukiwa bezpiecznych miejsc i osb, na pomoc ktrych dziecko moe liczy (np.: dziadkowie, ciocia, ssiadka). Wane, by pomc dziecku w zrozumieniu tego, co dzieje si w rodzinie oraz w radzeniu sobie z lkiem, blem, samotnoci, poczuciem winy czy innymi trudnymi uczuciami. Trzeba to robi ostronie, by nie narusza wizi dziecka z rodzicami. Edukacja dotyczca uzalenienia moe by zagraajca dla dziecka, ktrego rodzice nie lecz si. Podjcie tego tematu moe spowodowa uruchomienie u dziecka mechanizmw obronnych i w konsekwencji wycofanie. Dlatego nawizujc kontakt naley by uwanym we wchodzeniu w sytuacj i problemy dziecka. Warto czujnie otwiera przestrze kontaktu, nie przyspieszajc na si swoich dziaa (jeli nie s to dziaania interwencyjne). W kontakcie z dzieckiem naley zwraca uwag na kontakt emocjonalny, niewerbalny on moe duo wicej wyraa ni wypowiadane przez dziecko sowa.
Opracowanie: Penomocnik Prezydenta Katowic ds. Rozwizywania Problemw Uzalenie Na podstawie: - B.Robinson, J.Rhoden Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholikw. Warszawa 2000r. - W. Skrzypczak "Dzieci alkoholikw - zdarzenia traumatyczne". d 2000r. - www.parpa.pl