You are on page 1of 15

POLITECHNIKA WARSZAWSKA

INSTYTUT MASZYN ELEKTRYCZNYCH


Zakad Konstrukcji Urzdze Elektrycznych

Badanie wyadowczych rde wiata

Laboratorium Elektrotechniki w Inynierii Komunalnej Warszawa 2003

1. Zakres wiczenia
wiato elektryczne mona wytwarza dwoma podstawowymi sposobami: poprzez ogrzanie odpowiednich staych cia do wysokiej temperatury umoliwiajcej powstanie promieniowania wietlnego lub przez spowodowanie promieniowania luminescencyjnego. Urzdzenie przetwarzajce energi elektryczn na promieniowanie wietlne nazywamy oglnie rdem wiata. Celem wiczenia jest poznanie wasnoci wybranych rde wiata: wietlwki, lampy rtciowej, lampy sodowej, W ramach wiczenia zostan wykonane pomiary parametrw elektrycznych rde przy rnych wartociach napicia zasilajcego. Pomiary dotycz: napicia zaponu, napicia ganicia (dla lampy rtciowej czas powtrnego zaponu), napicia i prdu lampy, mocy lampy, mocy ukadu lampa-dawik, Przedmiotem bada s: wietlwka o mocy 40W LF10 lampa rtciowa LRF400 o mocy 400W lampa sodowa

2. Wprowadzenie 2.1. Promieniowanie wietlne


Istot wiata jest promieniowanie elektromagnetyczne o naturze falowej, rozchodzce si kulicie ze swego rda. Promieniowanie takie w granicach pasma widzialnego, a wic w zakresie 380 do 780nm, nazywa si widmem wietlnym (skrajne granice widma wietlnego podane s w liczbach zaokrglonych). Przy widzeniu oczy pobieraj energi wietln . Nasilenie wraenia wietlnego zaley nie tylko od absorbowanej przez oko iloci energii widzialnego promieniowania, ale i od dugoci fali tego promieniowania, czyli od barwy wiata. Mona zatem powiedzie e wzrok reaguje rnie na te same iloci energii wietlnej, zalenie od barwy wiata. Wzgldna skuteczno wietlna promieniowania (o jednej czstotliwoci lub dugoci fali V = f ( ) ) wyraa wraliwo przecitnego, normalnego oka na ca gam barw w zalenoci od dugoci fali . Rysunek 1 przedstawia wykres ilustrujcy wzgldn skuteczno wietln dla widzenia fotopowego (czyli przy wietle dziennym lub silnym wietle sztucznym).

skotopowe

fotopowe

1,0 0,8 0,6

(V )

V max

0,4 0,2 0 400 500 600 510 555 700


[ nm ]

Rys. 1. Wzgldna skuteczno wietlna dla widzenia fotopowego i skotopowego

Jak wida z przedstawionego wykresu najsilniejszym bodcem wietlnym przy widzeniu fotopowym jest promieniowanie monochromatyczne - zielonozte o dugoci fali =555nm, natomiast przy widzeniu skotopowym jest promieniowanie zielone o dugoci fali =510nm. Najwikszy kontrast barw zachodzi midzy wyej wymienionymi barwami a barwami skrajnymi w widmie. Promieniowanie nadfioletowe-(ultrafioletowe) jest promieniowaniem niewidzialnym w zakresie fal od 10 380nm. Promieniowanie nadfioletowe wykorzystywane jest w praktyce w rdach wiata, w ktrych zachodzi zjawisko luminescencji. Luminescencja w wietlwce jest wic zjawiskiem pobudzania falami o dugoci =254nm, emitowanymi przez pary rtci, skadnikw tzw. luminoforw, w ktrych to niewidzialne promieniowanie UV, zmienia si na promieniowanie widzialne. Taka transformacja dugoci fali stosowana jest w wietlwkach oraz lampach rtciowych o skorygowanej barwie wiata.

2.2. Podstawowe wielkoci wietlne i ich jednostki 2.2.1. Strumie wietlny ()


Strumie wietlny jako wielko fizyczna odnosi si zarwno do samodzielnych rde wiata jak i do opraw owietleniowych. Jest to moc promieniowania widzialnego oceniona wedug wielkoci wraenia wietlnego w oku przystosowanym do jasnoci. Jednostk strumienia jest lumen [lm]. Strumie wietlny mona wyrazi wzorem:
780

380

Fe1 k d 680

F
380

780

e1

[lm]

(2.1)

gdzie:
Fe1 V k

- moc promieniowania monochromatycznego [W]


lm W

- wzgldna skuteczno wietlna [

- skuteczno wietlna promieniowania - dugo fali [nm].

2.2.2 wiato (I)


W danym kierunku jest to stosunek strumienia wietlnego d wysyanego przez rdo wiata w nieskoczenie maym stoku obejmujcym dany strumie, do kta przestrzennego d tego stoka. Jednostk wiatoci jest kandela [cd]. wiato mona przedstawi wzorem:
I= d d [cd ]

(2.2)

gdzie:

- strumie w [lm] - miara kta przestrzennego w [srd].

2.2.3 Luminancja (L)


Jest to wielko decydujca o subiektywnym wraeniu wietlnym. Wyraona jest jako stosunek wiatoci w danym kierunku elementarnego pola powierzchni otaczajcej dany punkt powierzchni rda do pola rzutu tej powierzchni na paszczyzn prostopad do danego kierunku. Luminancja moe odnosi si do samodzielnych rde wiata oraz powierzchni odbijajcych wiato. Luminancj wyraamy w trzech jednostkach: Nit [nt]; Stilb [sb]; Apostilb [asb];
1nt = 1 1sb = 1 cd m2 cd 1nt = asb

cm 2 1 10 4 1asb = nt = sb ;

Apostilb jest jednostk luminancji, ktr posugujemy si zwykle przy wietle odbitym od powierzchni matowych czyli rozpraszajcych. Stosownie do podanej wyej definicji luminancj L wyraa wzr:
L = dI ds cos

(2.3)

gdzie:

ds cos - jest rzutem elementarnej powierzchni ds na paszczyzn prostopad do kierunku patrzenia obserwatora.

2.2.4 Natenie owietlenia (E)


Jest to wielko okrelajca w pewnym sensie intensywno owietlenia. Natenie owietlenia w danym punkcie powierzchni owietlanej jest to stosunek strumienia wietlnego d, padajcego na elementarne pole powierzchni ds. do tego pola, czyli:
E= d ds [lx]

(2.4)

Jednostk natenia owietlenia jest luks [lx]. Wprowadzajc poznane wczeniej wielkoci wietlne, natenie owietlenia mona wyrazi rwnie nastpujcym wzorem:

E=

I r2

cos

[lx]

(2.5)

gdzie:
I

- wiato w danym kierunku [cd] odlego oprawy od powierzchni owietlanej [m]

r-

- kt midzy padajcym promieniem wiata a normaln do owietlanej powierzchni.

Powyszy wzr wyraa jednoczenie w postaci oglnej PRAWO ODWROTNOCI KWADRATW, zwane czsto gwnym prawem fotometrycznym, ktre jest podstaw do obliczania nate owietlenia ze wiatoci oprawy owietleniowej.

2.2.5. Ilo wiata (Q)


Ilo wiata jest to iloczyn strumienia wietlnego wysyanego przez samodzielne rdo wiata i czasu wiecenia. Mona t wielko okreli wzorem:
Q = dt
0

(2.6)

gdzie: t - jest czasem, lub jeeli strumie wietlny jest niezmienny w czasie, wzorem:
Q = t

(2.7)

Jednostk iloci wiata jest lumenosekunda [lms], wzgldnie lumenogodzina [lmh].

2.3. Elektryczne rda wiata


Jak ju zauwaono na wstpie, elektrycznym rdem wiata nazywa si urzdzenia do przetwarzania energii elektrycznej na energi wietln. rda wiata przeznaczone do owietlenia dzielimy na nastpujce kategorie: I. rda o temperaturowym wytwarzaniu wiata: a) arwki. II. rda wyadowcze o luminescencyjnym wytwarzaniu wiata: a) lampy fluorescencyjne niskoprne, b) lampy wyadowcze wysokoprne. III. rda elektroluminescencyjne.

2.3.1. Lampy wyadowcze fluorescencyjne (wietlwki)


wietlwki nale do rde o fluorescencyjnym sposobie wytwarzania wiata. Ze wzgldu na sw konstrukcj dziel si na: a) wietlwki o gorcej katodzie(podgrzewanej przed zawieceniem) b) wietlwki o zimnej katodzie. wietlwka o gorcej katodzie, podgrzewanej przy zawiecaniu, zbudowana jest z rury wykonanej z przezroczystego szka o dugoci 0.5 1.2 m. Na jej obu kocach wbudowane s elektrody, nagrzewane przy zaponie do temperatury okoo 1000C. Elektrody wykonane s zwykle w formie skrtek wolframowych, pokrytych substancj emitujc elektrony. Wntrze rury powleczone jest cienk warstw luminoforw, a wic substancji chemicznych o waciwociach fluorescencyjnych. Przez odpowiedni dobr luminoforw mona otrzyma

dowoln barw wiata, a w szczeglnoci rne odcienie wiata biaego. Rura po wypompowaniu powietrza wypeniona jest naturalnym gazem z zawartoci kropli rtci. Wskutek przepywu pomidzy wolframowymi elektrodami gaz-argon i rt silnie si nagrzewaj: rt zmienia si w par i, poza sabym jarzeniem, silnie emituje promienie nadfioletowe o dugoci =254[nm]. Luminofory przetwarzaj niewidzialne promieniowanie UV na promieniowanie widzialne. Na rysunku 2 zostaa przedstawiona charakterystyka ukadu wietlwka-statecznik.
U

Rys. 2. Charakterystyka prdowo-napiciowa wietlwki

Zapon wietlwki wymaga pewnego udaru napicia i maego prdu, przy pracy za jest odwrotnie - napicie jest nisze, a prd wikszy. Wraz ze wzrostem prdu maleje oporno rury, ktra jako odbiornik energii elektrycznej ma charakter rezystancji. Wczenie wietlwki bezporednio do sieci doprowadzioby do gwatownego wzrostu prdu i spalenia elektrod rury. Zapobiega temu dodatkowy opr, stabilizujcy proces wyadowania, czyli ograniczajcy wzrost prdu. Oporno t moe stanowi dawik (stabilizator indukcyjny), kondensator (stabilizator pojemnociowy) ewentualnie oporno czynna (stabilizator rezystancyjny). W celu zawiecenia rury o gorcej podgrzewanej przy zaponie katodzie naley w obwd rury wczy tzw. zaponnik. Najczciej stosowanym zaponnikiem jest zaponnik lampowy. Zasadnicz jego czci jest maa lampka tlca, zwana neonwk, o jednej elektrodzie sztywnej i drugiej bimetalowej, ktra odgina si pod wpywem i zwiera z pierwsz. Gdy ukad jest wyczony, obwd zaponnika jest otwarty. Po wczeniu wietlwki wystpi na elektrodach lampki zaponnika cakowite napicie sieci, co spowoduje w niej wyadowanie elektryczne. Wskutek wytworzonego przy tym wyadowaniu ciepa, elektroda bimetalowa rozginajc si zewrze obwd zaponnika. Wwczas prd o wartoci okoo 1,5 razy wikszej od prdu roboczego popynie w obwodzie przedstawionym na rysunku 3. Pod jego wpywem rozgrzewaj si skrtki wietlwki i midzy kocami kadej z elektrod nastpi jonizacja i lekkie wiecenie.

C1

Z
C2
w ie tl w k a

Rys. 3. Schemat zaponnika lampowego i ukad pocze pojedynczej wietlwki

W tym samym czasie lampka zaponnika (ktrej elektrody s zwarte) stopniowo stygnie i po krtkiej chwili obwd zostaje nagle przerwany. Zmiana natenia prdu w czasie elektromotoryczna ( L
di dt di dt

jest przy

tym bardzo wielka, dlatego te w dawiku o indukcyjnoci L wystpi znaczna sia ), a wywoana przez to fala przepiciowa (o napiciu okoo 700V) spowoduje przeskok uku midzy elektrodami wietlwki oraz jej zawiecenie. Cay przebieg zaponu trwa okoo 1 3s. Zaponnik jest tak skonstruowany e napicie jakie teraz na nim wystpi nie wystarczy do jego zawiecenia. W czasie wiecenia wietlwki prd pynie wic w obwodzie zaponnika tylko przez kondensator C1. Kondensator ten jest doczony rwnolegle do lampki zaponnika i suy do tumienia zakce radiowych oraz zmniejszenia iskrzenia na elektrodach zaponnika. W ukadzie podanym na rysunku 3 poza omawianym ju statecznikiem i zaponnikiem rwnolegle wczony jest kondensator C2, ktry suy do kompensacji mocy biernej pobranej przez wietlwk stabilizowan indukcyjnie, poprawiajc niski wspczynnik mocy o wartoci okoo 0,5 do okoo 0,9. Jak ju zaznaczono na wstpie, barwy wietlwek zwizane s cile z doborem odpowiednich receptur substancji fluorescencyjnych. Do oglnych celw owietleniowych stosowane s barwy wietlwek o odcieniu biaym. Barwy te scharakteryzowane s poprzez tzw. temperatury barwowe. wietlwki mog by z dobrym przyblieniem rozpatrywane jako liniowe rda wiata. Krzywe rozsyu wiatoci wietlwki bez odbynika w dwu paszczyznach w stosunku do jej osi poprzecznej i podunej przedstawia rysunek 4.

a) 210 240 270

b) 180 150 120 90 60 330 0 30 240 270


I

210

180

150 120 90 60

300

300 330 0 30

Rys. 4. Krzywe rozsyu wiatoci w dwu paszczyznach wzgldem osi wietlwki : a) poprzecznej, b) podunej

Luminancja wietlwki jest niewielka najwyej 0.5 0.6 sb. Luminancja tego rzdu nie razi co prawda wzroku, ale moe wywoa olnienie, szczeglnie jeeli wzrok jest przystosowany do niskich poziomw luminancji. Wpyw napicia roboczego na zmiany parametrw elektrycznych i wietlnych pokazuje wykres na rysunku5.

(%) 140
parametry elektryczne i swietlne swietlowki

(%) 140 130


1 3 2 1 - pobor mocy 2 - natezenie pradu 3 - moc samej rury 4 - strumien swietlny 5 - skutecznosc swietlna

130 120 110 100 90 80


3 2 4 5

120 110 100 90 80

4 5

1 70 70 60 60 90 92 94 96 98 100 102 104 106 108 110 napiecie robocze (%)

Rys. 5. Wpyw napicia roboczego na wzgldne zmiany parametrw elektrycznych i wietlnych wietlwki

Z przedstawionego wyej wykresu wynika, i naley dy do utrzymania napicia roboczego w pobliu wartoci znamionowej (230V), gdy s to optymalne warunki pracy tego rda wiata.

Istotnym elementem wystpujcym przy eksploatacji wietlwek jest zjawisko stroboskopowe tzn. zjawisko pulsacji wiata. Zjawisko to polega na tym i lampa przygasa 2 razy w okresie zmiany prdu, czyli przy czstotliwoci znamionowej 50Hz, 100 razy na sekund. Jest to mczce dla wzroku, a nawet moe by niebezpieczne, jeeli w pomieszczeniu znajduj si maszyny wirujce. Powstajce wwczas zudzenia optyczne mog wywoa wraenie pozostawania elementw wirujcych w bezruchu. Efekt stroboskopowy ogranicza si przy oprawach jednorurowych i przy instalacji trjfazowej doczajc ssiadujce lampy do rnych faz, wwczas migotanie ich jest przesunite w fazie i znacznie zagodzone. Istniej rwnie inne sposoby ograniczania tego zjawiska przy stosowaniu ukadw dwu i wicej rurowych zasilanych jednofazowo. Na rysunku 6 pokazano przykady rnych ukadw pocze wietlwek.

a) Z

b) L1

Z L2 Z L3 230V N Z

Rys. 6. Ukady pocze wietlwek: a) ukad agodzcy efekt stroboskopowy, b) ukad gwiazdowy zasilany trjfazowo

2.3.2. Lampy wyadowcze rtciowe


Lampa rtciowa stanowi wyadowcze rdo wiata, w ktrym wyadowanie powstaje gwnie wskutek wzbudzenia atomw rtci przy cinieniu w granicach okoo 1atm dla lamp rednioprnych, od kilkunastu do 100atm dla lamp wysokoprnych. rdem wiata w lampie rtciowej jest jarznik wykonany ze szka kwarcowego w formie rurki, na kocach ktrej wtopione s dwie elektrody wolframowe. Do zawiecenia suy dodatkowa elektroda zaponowa umieszczona w pobliu elektrody pierwszej i poczona przez opornik zaponowy z elektrod drug. Schemat budowy i poczenia lampy rtciowej przedstawia rysunek 7.

a rg o n i rte c E1

R J E2

D C

230V

Rys. 7. Schemat budowy i ukadu pocze wysokoprnej lampy rtciowej, - oznaczenia J jarznik; E1,E2 elektrody; R opornik; D dawik(statecznik) ; C kondensator.

Jarznik lampy rtciowej wypeniony jest gazem-argonem oraz zawiera pynn rt. Umieszczony jest w zewntrznej bace ze szka przezroczystego lub matowego, ktra chroni go od zewntrznych uszkodze oraz stanowi izolacj ciepln. Dawik wczony szeregowo z jarznikiem jest stabilizatorem indukcyjnym, natomiast kondensator suy podobnie jak przy wietlwce do indywidualnej kompensacji mocy biernej pobieranej przez lamp . Po przyczeniu lamp do sieci midzy elektrod gwn E1 i ssiadujc z ni elektrod pomocnicz e (konstrukcje lamp rtciowych dopuszczaj rwnie drug elektrod pomocnicz przy elektrodzie E2), wytwarza si pole elektryczne wystarczajce do powstania wyadowania ukowego midzy tymi elektrodami dziki obecnoci w jarzniku argonu, w ktrym pocztkowo odbywa si wyadowanie. Wyadowanie to daje stopniowy wzrost temperatury wewntrz jarznika, przy czym metaliczna rt paruje powodujc zmniejszenie si opornoci midzy elektrodami gwnymi E1 i E2. W momencie, gdy oporno ta staje si mniejsza od opornoci opornika zaponowego R, wyadowanie przenosi si midzy elektrody gwne. Wyadowanie pomocnicze ganie. Napicie uku midzy elektrodami gwnymi szybko wzrasta a do ustalenia si w jarzniku temperatury okoo 600C i cinienia pary rtci do okoo 20atm (dla lamp wysokiej prnoci). Cakowity proces zaponu trwa w lampie rtciowej okoo 3 5min. Wyadowanie w parach rtci ma tutaj miejsce przy duym cinieniu, dziki czemu sup wyadowczy w jarzniku sam jest rdem promieniowania widzialnego. Zbdny jest zatem luminofor. Barwa wiata wyadowania na pocztku jest niebieska, potem staje si biao-niebieska. Na skutek bardzo maego udziau promieni czerwonych wiato to jest nieprzyjemne dla oka i powoduje znieksztacenia w odtwarzaniu barw owietlanych przedmiotw. Ta cecha jest najwiksz wad lampy rtciowej. Po zgaszeniu lampa rtciowa nie od razu zawieca si po ponownym wczeniu do sieci. Zapon nastpuje dopiero po ostygniciu jarznika i po obnieniu prnoci pary rtci(ok.5min). Naley to tumaczy faktem, i zapon moe nastpi tylko przy odpowiednio niskim cinieniu pary rtci (przy wysokim cinieniu potrzebne jest napicie zaponu wysze od napicia sieci).

10

Podstawow zalet lampy rtciowej jest duy strumie wietlny i znaczna skuteczno wietlna ( =

). Efekt stroboskopowy, czyli migotanie wiata jest wikszy ni przy P

wietlwkach ze wzgldu na brak luminoforu (stosowany w bakach luminofor nie usuwa tego zjawiska, ale go znacznie agodzi). Na rysunku 8 przedstawiony zosta wpyw napicia na zmiany parametrw elektrycznych i wietlnych lampy.

(%) 140 130 120 110 100 90 80 70 60 50 3


parametry elektryczne i swietlne lampy rteciowej

(%) 140 1 130 2 120 4 110 100 90 80 70 60 50 95 100 105 110 115 120
napiecie robocze (%) 1 - pobor mocy 2 - natezenie pradu 3 - strumien swietlny 4 - skutecznosc swietlna

4 2 1 3 80 85 90

Rys. 8. Wpyw napicia roboczego na zmiany parametrw elektrycznych i wietlnych lampy rtciowej W celu poprawy barwy wiata stosowane s czsto lampy wyadowcze rtciowe z powok luminoforow. S to tzw. lampy o skorygowanej barwie wiata. Warstwa luminoforu na bace zewntrznej nie tylko polepsza barw wiata, ale rwnie zmienia luminancj jarznika powodujc powstawanie zjawiska olnienia. Lampy wyadowcze rtciowe o skorygowanej barwie wiata maj w zasadzie bardzo podobn budow do opisanych ju wczeniej zwykych lamp wyadowczych rtciowych, dlatego nie bd bliej omawiane. Istotn cech wszystkich lamp wyadowczych jest ich trwao znamionowa mierzona w liczbie godzin pracy w trybie cigym. Dla wietlwki LF40 trwao znamionowa wynosi ok.7500h, natomiast dla lampy rtciowej ok.4000h. Trwao lampy uzaleniona jest midzy innymi od napicia zasilajcego (maleje przy przekraczaniu wartoci znamionowej) oraz od liczby wcze. Im czciej wczana jest lampa, tym mniejsza cakowita liczba godzin poprawnej pracy.

11

3. Badania lamp fluorescencyjnych i wyadowczych 3.1. Badanie wietlwki 3.1.1. Napicie zaponu oraz napicie ganicia
Napicie zaponu i napicie ganicia mierzymy w ukadzie jak na rysunku9. Wyniki pomiaru umieci w tablicy1. Pomiar powtrzy czterokrotnie.

LF 10 40

Rys. 9. Ukad do pomiaru napicia zaponu i napicia ganicia

3.1.2. Pozostae wielkoci elektryczne napicie na zaciskach lampy, natenie prdu, moc
Pozostae wielkoci elektryczne mierzymy w ukadzie jak na rysunku 10. Pomiary naley wykonywa po ustabilizowaniu si rda, czyli po ponad 6 minutach od chwili zaponu lub po okoo 2 minutach od chwili zmiany napicia zasilania. Zmiany napicia od kilku woltw powyej napicia zaponu do 210V - co okoo 15V, od 210V do okoo 240V - co 5V. Pomiary naley wykona dwukrotnie: z kondensatorem C i bez. Kondensator wczony jest rwnolegle wzgldem autotransformatora (linia przerywana na schemacie).

D
A

W1

W2

V1

V2

Rys. 10. Ukad pomiarowy do badania wietlwki LF-40

12

3.2. Badanie lampy rtciowej 3.2.1. Napicie zaponu oraz napicie ganicia
Napicie zaponu i napicie ganicia mierzymy w ukadzie jak na rysunku 9. Zamiast wietlwki wczamy lamp rtciow. Pomiar wykonujemy jednokrotnie, a wic mierzymy napicie zaponu, nastpnie ganicia i po ponownym przyoeniu napicia (penego) mierzymy czas, po ktrym nastpi powtrny zapon. Wyniki wpisujemy do tablicy 2.

3.2.2. Pozostae wielkoci elektryczne napicie na zaciskach lampy, natenie prdu, moc
Mierzymy w ukadzie jak na rysunku 10 (zamieniamy wietlwk na lamp rtciow). Pomiary wykonujemy po ustabilizowaniu si rda, czyli po okoo 20min. pracy lampy po zaponie lub okoo 4 minut po zmianie napicia zasilania. Zmiany napicia zasilajcego - jak w przypadku wietlwki. Wyniki wpisujemy do tablicy2.

3.3. Wyniki pomiarw


Tablica 1 Tabela wynikw pomiarw dla wietlwki

Dane znamionowe wietlwki: Napicie zaponu: 1. 2. 3. 4. Ukad bez kondensatora

Napicie ganicia: 1. 2. 3. 4.

U1

U2

P1

P2

S=U1 I

cos =

P1 U1 I

R=

U2 I

Tablica 2 Tabela wynikw pomiarw dla lampy rtciowej

Dane znamionowe lampy rtciowej: Napicie zaponu: Napicie ganicia: Czas ponownego zaponu:

U1

U2

P1

P2

S=U1 I

cos =

P1 U1 I

R=

U2 I

Opracowanie wynikw pomiarw:


Opracowa wyniki wedug zalenoci podanych w tablicach 1 i 2. Przedstawi graficznie nastpujce przebiegi: napicia na zaciskach lampy, prdu lampy, mocy czynnej, biernej i pozornej ukadu, oporu lampy, wspczynnika mocy, w funkcji napicia zasilania U1 regulowanego przy pomocy autotransformatora. Wartoci zmiennych niezalenych przedstawi w jednostkach wzgldnych (%) przyjmujc za 100% wartoci zmiennej dla warunkw znamionowych (U1=230V). Wszystkie przebiegi dla kadej lampy z osobna (oddzielnie take dla wietlwki z kondensatorem i bez kondensatora) przedstawi na wsplnym wykresie.
13

4. Wykonanie sprawozdania
Sprawozdanie powinno zawiera (obok opracowania wynikw pomiarw): komentarz na temat narysowanych wykresw, wnioski praktyczne dotyczce charakteru omawianych przebiegw uwzgldnienie pojemnoci C w ukadzie wietlwki), dyskusj na temat poboru mocy ukadu lampa-dawik i samej lampy,

(szczeglne

5. Pytania sprawdzajce i zadania


1) 2) 3) 4) W jaki sposb wytwarza si wiato elektryczne? Jaki rodzaj promieniowania wykorzystywany jest w wyadowczych rdach wiata? Poda definicje: wiatoci, strumienia wietlnego, luminancji i natenia owietlenia. W jakich jednostkach mierzone s wielkoci fizyczne z pytania 3? Ktra z nich jest jedn z podstawowych ukadu SI? 5) Poda tre gwnego prawa fotometrycznego. 6) Z jakich elementw zbudowane s : a)wietlwka b)lampa rtciowa? Od czego zaley trwao lamp wyadowczych? 7) Do czego su zaponnik i statecznik? Jakie s konsekwencje wczenia lampy wyadowczej bez statecznika? 8) Na czym polega efekt stroboskopowy i jak naley mu zapobiega? 9) Jak rol peni kondensator: a)wczony rwnolegle do zaciskw neonowej lampki zaponnika b)wczony rwnolegle do zaciskw rda napicia zasilajcego obwd lampy wyadowczej? 10) Natenie owietlenia zmierzone przy powierzchni stou w pracowni wynosio E, (rys.a) gdy oprawa owietleniowa umocowana bya przy suficie. Podczas remontu pomieszczenia w miejsce oprawy sufitowej zainstalowano opraw identycznej konstrukcji, lecz umieszczon na ramieniu o dugoci l = r obniajcym jej pooenie wzgldem powierzchni stou (rys. b) Czy natenie owietlenia powierzchni stou ulegnie zmianie? Jeli tak, to ile razy wzronie lub zmaleje? Wymiary rda wiata pomin.
1 5

a)a)

a)
r r

b) b)

b)

1 r 5

1 r 5 1 r 5

Literatura:
1) 2) 3) 4) Miedziski B. Elektrotechnika. Podstawy i instalacje elektryczne PWN 2000 Nikoajew A. Zbir zada z techniki owietlenia Wyd. Politechniki Biaostockiej 1991 Golik W. Laboratorium z techniki wietlnej Wyd. Politechniki Poznaskiej 1987 Grabowski Z., Szypowski T. Owietlenie elektryczne PWN 1965

14

SPIS TRECI

1. Zakres wiczenia................................................................................................................2 2. Wprowadzenie....................................................................................................................2 2.1. Promieniowanie wietlne..................................................................................................2 2.2. Podstawowe wielkoci wietlne i ich jednostki................................................................3 2.2.1. Strumie wietlny ().....................................................................................................3 2.2.2. wiato (I) ..................................................................................................................4 2.2.3. Luminancja (L) .............................................................................................................4 2.2.4. Natenie owietlenia (E) .............................................................................................4 2.2.5. Ilo wiata (Q) ............................................................................................................5 2.3. Elektryczne rda wiata................................................................................................5 2.3.1. Lampy wyadowcze fluorescencyjne (wietlwki) ......................................................5 2.3.2. Lampy wyadowcze rtciowe........................................................................................9 3. Badania lamp fluorescencyjnych i wyadowczych...........................................................12 3.1. Badanie wietlwki.........................................................................................................12 3.1.1. Napicie zaponu oraz napicie ganicia...................................................................12 3.1.2. Pozostae wielkoci elektryczne napicie na zaciskach lampy, natenie prdu, moc..................................................................................................12 3.2. Badanie lampy rtciowej................................................................................................13 3.2.1. Napicie zaponu oraz napicie ganicia...................................................................13 3.2.2. Pozostae wielkoci elektryczne napicie na zaciskach lampy, natenie prdu, moc..................................................................................................13 3.3. Wyniki pomiarw ..........................................................................................................13 4. Wykonanie sprawozdania..................................................................................................14 5. Pytania sprawdzajce i zadania.........................................................................................14

15

You might also like