Wyklady

dr Pawe M.
Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
Wykad 1. Przedmiot psychologii i jego ewolucja na tle rozwoju dyscypliny jako nauki
1. Pojcie psychologii naukowej na tle definicji nauki: czy mona poda jedn definicj psychologii naukowej?
W wieku XX, w szczeglnoci po eksplozji odkry naukowych, mwic nauka, ma si na myli konkretn dziedzin. W konsekwencji wystpia rwnie tendencja do przekazywania zagadnie filozoficznych naukom szczegowym. Uksztatowao si naukoznawstwo, ktremu pocztki da neopozytywizm, a ktre zaczo funkcjonowa jako wyodrbniona dyscyplina, obejmujca zesp nauk o nauce, w tym psychologi i socjologi nauki, organizacj nauki, itp. Encyklopedia Wiem, http://wiem.onet.pl/wiem/00361b.html (7.10.2003) Wiedza, w szerokim rozumieniu og treci utrwalonych w umyle ludzkim w wyniku kumulowania dowiadczenia oraz uczenia si. Obejmuje wszystkie formy wiadomoci spoecznej: nauk, ideologi, religi, magi. W takim ujciu na wiedz skada si kady typ mylenia - od wyobrae potocznych do twierdze naukowych. Moe by prawdziwa lub faszywa, racjonalna lub irracjonalna. W wszym znaczeniu wiedza stanowi osobisty stan poznania czowieka w wyniku oddziaywania na niego obiektywnej rzeczywistoci. Wyrnia si dwa rodzaje wiedzy: 1) praktyczn (utylitarn), opart na dowiadczeniu i pozwalajc zmienia rzeczywisto, 2) teoretyczn (naukow), opisujc poszczeglne aspekty rzeczywistoci. Encyklopedia Wiem, http://wiem.onet.pl/wiem/00b2c8.html (7.10.2003) NAUKA, w pol. tradycji oraz pot. przyswajanie jakichkolwiek treci (wiedzy), nabywanie umiejtnoci oraz to, czego si uczy lub naucza. W innych jzykach eur. rdosw dyktowa odmienne od pol. koncepcje nauki: angielskie i franc. science wywodzce si z ac. scientia (scio wiem) to wiedza poddana ustalonym wymaganiom treciowym i metodol., ale niekoniecznie przeznaczona do nauczania; w jzykach i kulturach pozaeuropejskich nauka moe mie cakiem inne okrelenia, ktre do nas nie dotary ze wzgldu na bariery kulturowe. Przepyw informacji midzy krajami eur. spowodowa, e pol., tradycyjne rozumienie sowa nauka zostao poszerzone o wyspecjalizowany sens proponowany przez uczonych. Wobec wieloznacznoci pojcia nauki nie da si zbudowa poprawnej i zadowalajcej wszystkich uytkownikw sowa nauka definicji; pomijajc znaczenie potoczne, mona jednak wymieni nastpujce najwaniejsze aspekty nauki: a. Aspekt historyczno-geograficzny. Wyodrbniajcy si przez stulecia zbir problemw poznawczych i prakt., metod ich stawiania i rozwizywania. W eur. tradycji majcej rda gr.-rzym., nauka zawieraa si pocztkowo w filozofii i sztuce (gr. techne, ac. ars), w XVII w. coraz wyraniej autonomizowaa si, w XX w. wyczajc ze swego zakresu filozofi i sztuk; science w krajach anglosaskich i frankofoskich to tylko nauki matematyczne i przyr. o szeroko rozumianej rzeczywistoci; w Niemczech nauk (Wissenschaft) rozumiano szerzej, nie wykluczajc z niej humanistyki; w Polsce jeszcze szerzej nauka to take teologia i nauki praktyczne: inynieryjne, technol., medyczne. W XVIII i XIX w. z nauk pojmowan jako wiedza poddana rygorom metodol. charakterystycznym dla nauk matematyczno-przyrodniczych, wizano nadzieje na rozwizanie najwaniejszych problemw ludzkoci (scjentyzm); wspczenie wiara w moliwoci nauki zostaa w duym stopniu ograniczona. b. Aspekt statyczny. c. Aspekt dynamiczny d. Aspekt treciowy e. Aspekt metodologiczny Cel, tre, metoda s wyznacznikami naukowoci i ich analiza orzeka o zaliczeniu do nauki, paranauki, pseudonauki albo nauki alternatywnej (co jest okreleniem niekonsekwentnym). f. Aspekt strukturalny g. Aspekt jzykowy
dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2
h. Aspekt aksjologiczny i. Aspekt systemowy j. Aspekt psychologiczny k. Aspekt socjologiczny l. Aspekt organizacyjny m. Aspekt prawny n. Aspekt ideologiczny o. Aspekt polityczny p. Aspekt ekonomiczny
2. Psychologia jako dyscyplina spekulatywna

a. Potoczne rozumienie pojcia psychologii b. Literackie rozumienie pojcia psychologii (cytat z Hebba 1983, XXVI, 4, s. 764)1 c. Psychologia filozoficzna, humanistyczna i teologiczna Arystoteles: O duszy
3. Rozumienie psychologii w wietle przedmiotu jej bada oraz odpowiedniej dla niego metody zarys ewolucji psychologii jako nauki
a. Psychologia klasyczna (atomistyczna, strukturalna) i. Wilhelm Wundt (pierwsza pracownia psychologii eksperymentalnej w Lipsku, 1879; pierwsza pracownia psychologii eksperymentalnej Wadysaw Heinrich, Krakw 1903) 1. Dwie psychologie Wundtowskie historyczno-kulturowa (10-tomowa Psychologia ludw 19111920, nieeksperymentalna, antyindywidualistyczna) i eksperymentalna (indywidualistyczna), fizjologiczna (psychofizjologia) (Weber i Fechner, Helmholtz psychofizyka) 2. Przedmiot psychologii indywidualna wiadomo, wziej doznania zmysowe 3. Wyjanienie zwizku midzy bodcami i wiadomoci paralelizm psychofizyczny 4. Metoda bada introspekcja ii. Szkoa wrzburska (Oswald Klpe, Karl Bhler) asocjacjonizm (badania nad myleniem) 1. Przedmiot prawie ten sam 2. Osignicie prawa kojarzenia 3. Metoda taka sama iii. Psychologia aktw (czysta) Franz Brentano, Alexius Meinong, Ernst Mach i in. 1. Przedmiot aktywne, intencjonalne dowiadczenie 2. Osignicie zwrcenie uwagi na dynamik i podmiotowo ycia psychicznego, inspiracja dla fenomenologii Husserla 3. Metoda spekulatywna (autointrospekcja) iv. Psychologia postaci (Gestaltpsychogie) Wolfgang Khler, Kurt Koffka, Max Wertheimer 1. Przedmiot wiadome przeywanie caoci spostrzeeniowych 2. Osignicie teoria percepcji, inspiracja w psychologii poznawczej, spoecznej i in. (Kurt Lewin i in.) 3. Metoda taka sama v. Psychologia funkcjonalna umys w dziaaniu (James Baldwin, Granville S. Hall, William James) 1. Przedmiot strumie wiadomoci 2. Osignicie zastosowanie zasad psychologicznych w praktyce (Watson, pracownia reklamy w 1920, Mnsterberg, psychologia w sdownictwie, wychowaniu, handlu i przemyle), inspiracja np. teorie regulacji psychicznej 3. Metoda introspekcja b. Psychologia behawiorystyczna manifest behawiorystyczny Johna Watsona (1913) i. Behawioryzm radykalny i neobehawioryzm (Burrhus Frededrick Skinner, Edward Tolman, Clark Hull i in.) 1. Przedmiot zachowanie: wiadomo zanegowana czarna skrzynka 2. Osignicie zastosowanie metody eksperymentu z nauk przyrodniczych (biologia, fizyka) w celu uzyskania statusu nauki obiektywnej, teoria uczenia si 3. Metoda eksperyment i obserwacja zachowania, operacyjne definiowanie poj c. Psychologia gbi i. Psychoanaliza (Sigmund Freud) 1. Przedmiot niewiadomo 2. Osignicie odkrycie wanej sfery zjawisk psychicznych (mechanizmy ochronne, konflikty)
3. Metoda analiza marze sennych, wolnych skojarze, pomyek, projekcji ii. Psychologia indywidualna (Alfred Adler) 1. Przedmiot gwnie (lecz nie tylko) niewiadomo 2. Osignicie odkrycie denia do mocy (mechanizmu kompensacji kompleksu niszoci i oglniej motywacji nieuwiadomionej) 3. Metoda analiza danych introspekcyjnych (porednia) iii. Psychologia analityczna (Karl Gustav Jung) 1. Przedmiot niewiadomo zbiorowa (archetypowa) 2. Osignicie teoria symbolu, opis dojrzewania osobowoci (indywiduacji) 3. Metoda analiza treci niewiadomych poprzez dane z introspekcji d. Psychologia humanistyczna (Abraham H. Maslow, Anthony Sutich, Gordon Allport, Carl Rogers) i humanistyczno-egzystencjalna (Viktor E. Frankl, Rollo May) 1. Przedmiot wiadomo i niewiadomo, take zachowanie interpretowane subiektywnie 2. Osignicia wprowadzenie do psychologii problematyki ycia codziennego i niezwykych ludzkich moliwoci (samorealizacja) wzajemna inspiracja midzy naukowcami i terapeutami 3. Metoda dowolna, z przewag spekulacji, namysu filozoficznego i fenomenologicznego e. Psychologia poznawcza czy postbehawioryzm? i. rda psychologia klasyczna (Wundt, Fechner, Hermann Ebbinghaus badanie pamici), psychologia postaci, jzykoznawstwo (Chomsky), teoria informacji (George Miller, Herbert Simon), teoretycy uczenia si (Jerome Brunner, Ulric Neisser Cognitive psychology 1967) i in. 1. Przedmiot wiadomo i niewiadomo, zachowanie, mechanizmy nabywania wiedzy 2. Osignicie synteza zagadnie badanych w behawioryzmie, psychoanalizie i psychologii humanistycznej 3. Metoda eksperymentalne badanie zachowa werbalnych i niewerbalnych f. Podsumowanie podzia nurtw psychologii wg podoa metodologicznego i przedmiotu bada (folia)
Donald O. Hebb (1983[1974], s. 763-764): Istnieje spora grupa ludzi niezadowolonych z kierunku, w ktrym rozwija si wspczesna psychologia, i nale do niej wyznaj to ze smutkiem rwnie niektrzy psychologowie. Ludzie ci nie chc nauki obiektywnej, lecz raczej czego w rodzaju autokontemplacji. Nie chc oni bezkompromisowej introspekcji Titchenera, Kuelpego czy Wundta, lecz czego bardziej nieuchwytnego. Maj oni naturaln skonno do dualizmu i nie lubi tego, co uwaaj za materializm psychologii eksperymentalnej. Ich zdaniem, psycholog nie powinien zajmowa si kotami, mapami i lezjami mzgowymi, nie powinien posugiwa si tachistoskopem ani analiz wariancji. Powinien natomiast bada gbi ludzkich dozna. Powinien, ju teraz, zajmowa si tajemnic egzystencji czowieka. Niektre z tych pogldw s antynaukowe antynaukowe w kadym sensie tego sowa i nimi nie musimy si duej zajmowa. Jednake, jeli kto sdzi, e nauka moe by wycznie w taki sposb uprawiana, to nie mona przej nad tym do porzdku, dziennego. Nauka subiektywna? Nic takiego nie istnieje. Introspekcjonalizm jest dawno przebrzmiaym echem, a sama instrospekcja jest teoretycznie niemoliwa: patrz pogldy Charlesa S. Peirce'a najwikszego filozofa amerykaskiego sprzed 100 lat, Gilberta Ryle'a filozofa z Oxfordu, Garry Boringa Mr. Psychology, i George'a Humphreya wyksztaconego w Ameryce profesora psychologii z Oxfordu. Jeliby kto twierdzi, e introspekcja jest moliwa i uyteczna, to musiaby wykaza faszywo pogldw tych filozofw. A nawet i wtedy (mimo i dotychczas nikt tego nie dokona) nadal nie byoby odpowiedzi na pytanie, dlaczego przy zastosowaniu podejcia introspekcyjnego osignito tak niewiele, skoro jest ono waciwym podejciem do poznania czowieka. Co mona wskaza jako osignicia Wundta lub Titchenera? W jaki sposb przyczynili si oni do poznania psychiki, mylenia lub uczu? Kuelpe osign, w pewnym sensie, nieco wicej, gdy jego prace wskazuj, e uwaa psychologi za nauk obiektywn, a nie subiektywn. Prace Williama Jamesa rwnie nie mog by argumentem dla obrocw introspekcji James przyjmowa na wiar" istnienie introspekcji, ale przegldnijcie jego prace, a znajdziecie niewiele danych, pochodzcych z introspekcji. James introspekcji nie uprawia. A Freud? Bez trudu mona zrozumie, e metoda Freuda bya z definicji obiektywna, gdy bada on niewiadomo, czyli t cz aktywnoci psychicznej, do ktrej introspekcyjnie nie ma dostpu. Metoda Piageta obiektywna, metoda Lashleya w badaniach nad porzdkiem seryjnym i myleniem obiektywna, Lewina nad przywdztwem obiektywna, Harowa nad mioci obiektywna. Co mona wskaza w badaniach introspekcyjnych jako wkad do nauki o takim znaczeniu jak to, co osignito rezygnujc z introspekcji? Tak samo naley spojrze na psychologi humanistyczn. Jaki jest z niej poytek? Co wnosi ona do wiedzy o czowieku? Zgadzam si z tymi, ktrzy uwaaj, e psychologia naukowa na obecnym poziomie rozwoju pozostawia wiele do yczenia pod wzgldem rozumienia czowieka; niewiele ma rwnie do powiedzenia o tym, jak y mdrze i dobrze. Odnosz nawet wraenie, e pod tym wzgldem psychologia naukowa nigdy nie osignie dostatecznej wiedzy. Jednake lekarstwem na to nie moe by prba przeksztacenia psychologii w jedn z dyscyplin humanistycznych. Psychologia humanistyczna dokonaa moim zdaniem pomieszania dwch cakiem odmiennych rzeczy: tego, w jaki sposb pozna czowieka, i tego, jak y z poczuciem wasnej godnoci. Pierwsze pytanie naley do nauki, drugie do literatury piknej. Nauka sama na siebie nakada pewne ograniczenia i rozwija si badajc tylko te problemy, do badania ktrych jest przygotowana pod wzgldem posiadanej wiedzy i dostpnych metod. W cigu ostatniego stulecia psychologia poczynia znaczne postpy i rozwija si coraz szybciej, jednake ma ona swoje ograniczenia i musi je mie, jeli chce si nadal rozwija. Musi by ograniczona pod wzgldem pyta, ktre stawia, lecz pewna, jeli chodzi o uzyskiwane odpowiedzi. Inn drog poznania istot ludzkich jest intuicyjny, artystyczny wgld poetw, pisarzy, historykw, dramaturgw i biografw. To alternatywne w stosunku do psychologicznego poznanie, jest cennym i obfitym rdem wiedzy o czowieku, wiedzy dotyczcej sedna sprawy. Jeli kto powoaby si w dyskusji naukowej na dzieo literackie jako na rdo wiedzy, to zostaby wymiany. W jaki bowiem sposb pisarz lub poeta (zwaszcza poeta!) moe dokonywa odkry? Skd mog oni wiedzie rzeczy, o ktrych nie wie nauka? Nauka jest wynalazkiem wspczesnym, dokonuje odkry posugujc si eksperymentem, kontrolowan obserwacj i analiz wariancji. A jednak czy kilof lub opata s przestarzae tylko dlatego, e mamy do dyspozycji spychacze? Mona nimi zrobi to, czego nie zrobi spychacz; pieszy turysta zobaczy wicej ni turysta zmotoryzowany. Pytam was: pokacie mi tak naukow dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 5
1
psychologiczn analiz charakteru, eby moga stand w zawody z Lordem Jimem Conrada, ze studium Boswella o Johnsonie lub Johnsona o Sa-vage'u? Literatura pikna, a nie psychologia naukowa, udziela wskazwek, jak yd z innymi ludmi, jak kochad, jak nie robid sobie wrogw; uczy, co robi z ludzi nieszczcia, pokazuje, jak mona znosid po stoicku bl lub jak mona, jeli ma si to szczcie, umrzed z godnoci. Z literatury piknej mona dowiedzied si, jaki dewastujcy wpyw moe mied zazdrod lub, jak wadza prowadzi lub nie prowadzi do naduyd. Aby zyskad tak wiedz i takie zrozumienie gatunku ludzkiego, nie sigajcie do mojego Podrcznika psychologii (ani do adnego innego); wecie lepiej do rki Krla Leara, Otella i Hamleta. Oprcz Williama Jamesa czytajcie Henry Jamesa i Jane Austin, i Marka Twaina. Wszystkie te dziea powiedz wam rzeczy, ktrych nie ma w programie psychologii naukowej. Prba przeksztacenia psychologii w taki sposb, aby miaa ona rwnoczenie charakter i naukowy, i humanistyczny (w prawdziwym znaczeniu tego sowa), jest podwjnie szkodliwa. Nauka nie jest skadnikiem podejcia humanistycznego, lecz spenia wobec niego funkcje suebn. czenie podejcia, naukowego i humanistycznego rujnuje obydwa.
dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
Wykad 2. Rnice indywidualne jako rdo osobowoci i religijnoci

1. Geneza rnic indywidualnych
a. Niepowtarzalno kadej ludzkiej istoty mimo identycznego zestawu chromosomw (u osb zdrowych); niepowtarzalno genotypu (z wyjtkiem blinit monozygotycznych) b. wiadome denie ludzi do odrniania si (J. P. Codol i M. Jarymowicz) c. Rnice w dowiadczeniu indywidualnym przypadkowe, wychowanie, samowychowanie
2. Gwne dziedziny rnic indywidualnych badane przez psychologw (psychologia rnicowa). Pionier W. Stern (1910)
a. Inteligencja i zdolnoci b. Temperament c. Osobowo d. Style poznawcze
3. Typ jako kategoria klasyfikacyjna rnic indywidualnych. Typ a cecha

Wg Sterna typ to [] dominujca dyspozycja psychiczna lub psychofizyczna, ktra przysuguje dajcej si wyrni na jej podstawie grupie ludzi, przy czym jednak grupy tej nie mona jednoznacznie i wszechstronnie oddzieli od innych grup. a. Typ jako kategoria klasyfikacyjna (jednostka nie ma typu. lecz naley do typu) b. Typ stoi na pograniczu tego, co oglne i indywidualne (np. pami i treci pamici) c. Typ wzgldnie stae cechy psychiczne, fizjologiczne bd anatomiczne d. Pynne granice midzy typami e. 4 koncepcje typologizowania: i. Biegunowa (ekstrawertyk introwertyk) ii. Modalna (ekstrawertyk typ poredni introwertyk) iii. Szufladkowa (Sangwinik flegmatyk choleryk melancholik) iv. Wymiarowa (ekstrawersja-introwersja oraz zrwnowaenie emocjonalne- neurotyczno) f. Cecha (waciwo, predyspozycja) najpopularniejsza kategoria opisu r. i. i. W teorii osobowoci cecha to wzgldnie trwaa, charakterystyczna dla jednostki, zgeneralizowana tendencja do okrelonych zachowa, przejawiajca si w rnych sytuacjach ii. Latentny charakter cechy (np. lk jako cecha) iii. Opis cechy w kategoriach wymiaru lub czynnika g. Krytyka pojcia cechy interakcjonizm: rnice indywidualne w zachowaniu s zdeterminowane i. Cechami osoby
ii. rodowiskiem iii. Interakcj midzy dwoma powyszymi (nacisk rodowiska moe stumi cech lub zachci do jej ujawnienia)
4. Tradycyjne typologie konstytucjonalne

a. Typologia temperamentw Kretschmera (1921) (FOLIA) i. Schizotymik (typ leptosomatyczny) ii. Cyklotymik (typ pykniczny) iii. Iksotymik lub leptosomatyk (typ lepki, atletyczny) skonno do epilepsji b. Typologia temperamentu Sheldona (1940) (FOLIA) (tzw. somatotypy wg przewagi tkanki z okrelonego listka zarodkowego: endodermy, mezodermy i ektodermy) i. Endomorfik tkanka konstytuujca narzdy wewntrzne, rozwj tkanki tuszczowej - wiscerotonik ii. Mezomorfik tkanka konstytuujca minie somatotonik iii. Ektomorfik tkanka konstytuujca ukad nerwowy cerebrotonik c. Wpyw konstytucji fizycznej na dziaalno na przykadzie twrcw Reformacji, Marcin Luter i Jean Kalwin (FOLIE) 5. Typologie temperamentu oparte na funkcjonowaniu fizjologicznym
a. Typologia klasyczna Hipokrates (IV w. p.n.e.) i Galen (II w. p.n.e.) i. Sangwinik (sanguis krew) ii. Choleryk (chole ) iii. Melancholik (melas czarna, chole ) iv. Flegmatyk (phlegma flegma, luz) b. Typologia nowoczesna (W. Wundt) oparta na dwch wymiarach emocjonalnoci (FOLIA): i. Emocje silne lub sabe ii. Emocje zmienne lub stae iii. Po skrzyowaniu tych wymiarw powstaj temperamenty klasyczne c. Typologia wspczesna (I. Pawow) (FOLIA) i. Typ ukadu nerwowego silny lub saby ii. Typ silny zrwnowaony lub niezrwnowaony iii. Typ silny zrwnowaony ruchliwy lub powolny
6. Spr o genez rnic indywidualnych dziedziczno czy rodowisko?

a. D. Hebb 100% dziedzicznoci i 100% rodowiska (interakcja)
Z = f(G x S)
b. Wariancja (zmienno) fenotypu (iloczyn determinacji genetycznej i rodowiskowej) skada si z: i. Czynnika addytywnego determinacja genetyczna przekazywana z pokolenia na pokolenie ii. Czynnika nieaddytywnego determinacja genetyczna specyficzna dla kadej jednostki skadajca si z dwch rodzajw: 1. Dominacja dotyczy interakcji rnych alleli zajmujcych w chromosomie jednakowe pooenie 2. Epistaza dotyczy interakcji midzy allelami zajmujcymi w chromosomie rne pooenie iii. rodowiska wsplnego iv. rodowiska specyficznego v. Odziedziczalno ta cz wariancji cakowitej (fenotypowej), ktr naley przypisa wariancji genotypu. Wskanik odziedziczalnoci = h2 c. Badania odziedziczalnoci rnic indywidualnych: i. Metaanaliza 111 bada nad dziedziczeniem inteligencji (113 000) par osb o rnym stopniu podobiestwa genetycznego (Bouchard i McGue, 1981), wykazaa e: 1. Blinita MZ wychowywane razem: h2 = 0,86 2. Blinita MZ wychowywane oddzielnie: h2 = 0,72 3. Blinita DZ wychowywane razem: h2 = 0,60 4. Zwyke rodzestwo: h2 = 0,47 5. Diada rodzic-dziecko: h2 = 0,42 ii. Te i inne analizy doprowadziy do wniosku, e czynnik genetyczny to 50% wariancji zdolnoci oglnej (inteligencji) i czynnik rodowiskowy to 50% (rodowisko wsplne 25%, rodowisko specyficzne 15% i bd pomiaru 15%) iii. Badania nad odziedziczalnoci cech osobowoci wynik zaley od analizowanych cech czy wymiarw 1. Temperament (badany za pomoc rnych testw) analiza daa nastpujce wskaniki rednie udziau wariancji (pena = 1): a. Czynnik genetyczny: 0,35 b. Czynnik rodowiskowy specyficzny: 0,63 c. Czynnik rodowiskowy wsplny: 0,02 2. Religijno (fundamentalizm, praca na rzecz kocioa, aktywno religijna, system wartoci religijnych u 500 par blinit MZ i DZ Waller, Kojetin, Bouchard, Lykken i Tellegen, 1990) wykazuje nastpujc odziedziczalno: a. Czynnik genetyczny: ponad 40% b. Czynnik rodowiskowy specyficzny: okoo 50% c. Czynnik rodowiskowy wsplny: minimalny
7. Wymiary osobowoci wg Hansa Eysencka (teoria PEN)

a. Prezentacja modelu (folia) i. Cechy ekstrawersji ii. Cechy introwersji
iii. Cechy neurotyzmu iv. Cechy psychotyzmu b. Uwarunkowania fizjologiczne: Jednostki, u ktrych potencja pobudzeniowy tworzy si powoli i jest saby, hamowanie reaktywne za pojawia si szybko i z du si oraz zanika powoli, maj predyspozycj do ekstrawertywnych wzorcw zachowania; dla introwertykw typowy jest wzorzec przeciwny (Strelau 200, s. 81). Introwertycy maj chronicznie podwyszony poziom aktywacji. c. Zwizek I-E z nastrojem (folia) i preferowanym zachowaniem (E denie do stymulacji, I unikanie stymulacji i. PEN a poziom funkcjonowania E lepiej funkcjonuj w sytuacji wysokiej stymulacji, I lepiej w sytuacji niskiej stymulacji ii. PEN a funkcjonowanie spoeczne E towarzyscy (stymulacja) za I unikaj wielu kontaktw spo. (niska stymulacja) iii. PEN a zachowania seksualne E bardziej aktywni ni I; N (neurotycy) czciej wybieraj sposoby zastpcze (pornografia, masturbacja), P (psychotycy) czciej seks oralny. iv. PEN a wyniki w nauce E maj nisze osignicia w nauce ni I v. PEN a zachowania antyspoeczne I mniej skonni do przestpczoci ni E; E trudniej poddaj si warunkowaniu (trudniej wytworzy reakcj lku przed kar); przestpcy s te czciej neurotykami i psychotykami vi. PEN a zaburzenia psychiczne wicej u N i P
Wykad 3. Gwne dziedziny zainteresowa psychologii rnic indywidualnych: temperament i inteligencja

1. Sposoby rozumienia temperamentu
a. Temperament jako aspekt zachowa emocjonalnych (Allport) b. Temperament jako przejaw cech dziedzicznoci (Diamond) c. Temperament jako przejaw typu ukadu nerwowego (Pawow)
2. Temperament a osobowo wasnoci rnicujce

a. Determinanty rozwoju: czynnik biologiczny vs. czynnik spoeczny b. Stadium rozwoju, w ktrym dane zjawisko wystpuje: Niemowlctwo vs. dziecistwo i doroso c. Populacja, do ktrej zjawisko si odnosi: zwierzta i czowiek vs. tylko czowiek d. Zachowanie nasycone treci: nieobecne vs. obecne e. Funkcje regulacyjne: moderujce vs. centralne
3. Teorie temperamentu
a. Alexander Thomas i Stella Chess: interakcyjna (dziedziczno i rodowisko) teoria temperamentu. Cechy: i. Aktywno ii. Rytmiczno iii. Zblianie si unikanie iv. atwo przystosowania v. Prg reagowania vi. Sia reakcji vii. Jako nastroju viii. Roztargnienie ix. Zasig uwagi i wytrwao b. Pojcie temperamentu trudnego wg Thomasa i Chess styl zachowania nieregularny, jednostka wycofuje si, trudno si przystosowuje, reaguje intensywnie, z przewag negatywnych nastrojw c. Przykady alternatywnych teorii temperamentu: i. Jerome Kagan: temperament zahamowany i niezahamowany (rdo reaktywno UN) ii. Arnold Buss i Robert Plomin: teoria EAS trzy temperamenty: 1. Emocjonalno 2. Aktywno 3. Towarzysko
iii. Marvin Zuckerman: teoria poszukiwania dozna zrnicowanych, nowych, zoonych i intensywnych wrae i dowiadcze oraz gotowo do podejmowania ryzyka fizycznego i spoecznego w celu dostarczenia sobie tego typu dozna (za: Strelau 2000, s. 165). Osi teorii PD jest pojcie optymalnego poziomu aktywnoci ukadw katecholaminowych. Katecholaminy: dopamina i noradrenalina, uczestnicz w regulacji poziomu aktywacji UN, tworzc tzw. ukady aktywacyjne. Czynniki skadowe: 1. Poszukiwanie grozy i przygd 2. Poszukiwanie przey 3. Rozhamowanie 4. Podatno na nud d. Regulacyjna teoria temperamentu Jana Strelaua (RTT): Temperament to podstawowe, wzgldnie trwae cechy osobowoci, odnoszce si do formalnych charakterystyk (energetycznych i czasowych) reakcji i zachowa i. Temperament jest rozumiany w kategoriach poziomu energetycznego i charakterystyki czasowej zachowania 1. Poziom energetyczny obejmuje: a. Reaktywno przejawia si we wraliwoci (zmysowej i emocjonalnej) na jednym kracu i wydolnoci (wytrzymaoci na dziaanie silnej stymulacji) na drugim kracu) b. Aktywno odnosi si do czstoci i intensywnoci dziaa jednostki (w celu zaspokojenia potrzeby stymulacji) 2. Parametry czasowe: a. Szybko
b. Tempo c. Trwao d. Powtarzalno e. Rytmiczno f. Ruchliwo 3. Czynniki testu FCZ-KT Bogdana Zawadzkiego i Jana Strelaua): a. WAWO (W) tendencja do szybkiego reagowania, utrzymywania wysokiego tempa aktywnoci i do atwej zmiany z jednego zachowania (9reakcji) na inne. Odziedziczalno = ok. 0,50 b. PERSEWERACJA (PE) tendencja do kontynuowania i powtarzania zachowa po zaprzestaniu bodca (sytuacji), ktry to zachowanie spowodowa. Odziedziczalno = ok. 0,43 c. WRALIWO SENSORYCZNA (WS) zdolno do reagowania na bodce zmysowe o maej wartoci stymulacyjnej. Odziedziczalno = ok.0,42 d. REAKTYWNO EMOCJONALNA (RE) tendencja do intensywnego reagowania na bodce wywoujce emocje, wyraajca si w duej wraliwoci i niskiej odpornoci. Odziedziczalno = ok. 0,34 e. WYTRZYMAO (WT) zdolno do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagajcych aktywnoci lub w warunkach silnej stymulacji zewntrznej. Odziedziczalno = ok. 0,46 f. AKTYWNO (AK) tendencja do podejmowania zachowa o duej wartoci stymulacyjnej lub do zachowa dostarczajcych silnej stymulacji zewntrznej (z otoczenia). Odziedziczalno = ok. 0,56 e. Temperament i osobowo picioczynnikowa teoria Paula T. Costy i Roberta McCrae (Wielka Pitka, PMO) (folie) i. Pocztek leksykalne badania Allporta i Odberta analiza 18 000 wyrazw opisujcych ludzi oraz badania R. Cattella i innych (w Polsce Szarota); wykrycie podstawowej taksonomii osobowoci (Warren Norman) ii. Lewis Goldberg hipoteza leksykalna: rnice indywidualne midzy ludmi znajduj wyraz w jzyku. Im wiksze znaczenie maj te rnice, tym czciej ludzie bd na nie zwracali uwag i tym czciej bd o nich rozmawia, a w kocu wynajd opisujcy je termin. Najczstsze rozwizania s picioczynnikowe iii. Podejcie psychometryczne Costy i McCrae pomiar piciu czynnikw oparty na zdaniach opisujcych take kontekst zachowania si jednostki 1. Model wyjciowy NEO trzy czynniki uzyskane z redukcji czynnikw 16-czynnikowego Kwestionariusza Osobowoci Cattella: a. Neurotyczno b. Ekstrawersja c. Otwarto na dowiadczenie (intelekt, kultura) 2. Model picioczynnikowy NEOAC: NEO plus d. Ugodowo (A) e. Sumienno (C) 3. Trafno: dowody empiryczne na realne wystpowanie i uniwersalno piciu podstawowych czynnikw osobowoci 4. NEOAC a religijno wg metaanalizy Vassilisa Saroglou (2002) religijno koreluje dodatnio z ugodowoci i sumiennoci (czyli ujemnie z psychotyzmem), a take dodatnio z ekstrawersj. Otwarto na dowiadczenia koreluje ujemnie z fundamentalizmem, za ujemnie z wewntrzn orientacj religijn, cho jednoczenie dodatnio koreluje z religijnoci otwart, dojrza i z duchowoci.
4. Inteligencja trudnoci definicyjne

a. I jako zdolno adaptacyjna do nowych warunkw i zada (Stern) b. I jako charakterystyczna dla jednostki efektywno wykonywania zada c. I jako zdolno uczenia si d. I jako zdolno rozwizywania problemw (Piaget teoria rozwojowa) i. I jako rozwinita forma adaptacji biologicznej ii. Strukturalizm zasada rwnowaenia struktur w danym stadium iii. Asymilacja i akomodacja = adaptacja iv. Stadia operacji umysowych
1. Stadium inteligencji sensomotorycznej 2. Stadium przedoperacyjne 3. Stadium operacji konkretnych 4. Stadium operacji formalnych e. Ukryte teorie inteligencji (prototyp szczeglnie uzdolnionej osoby) f. I jako to, co mierzy test inteligencji (inteligencja psychometryczna) g. Iloraz inteligencji: IQ = (WU : WZ) x 100 (A. Binet, 1912; W. Stern) h. Strelau s. 19: I to konstrukt teoretyczny odnoszcy si do wzgldnie trwaych warunkw wewntrznych czowieka, determinujcych efektywno dziaa wymagajcych udziau typowo ludzkich procesw poznawczych. Warunki te ksztatuj si w wyniku interakcji genotypu, rodowiska i wasnej aktywnoci. i. Teorie inteligencji: i. Teoria Spearmana: czynniki G i S (wiele) ii. Czynnikowa teoria Raymonda Cattella: czynnik G zawiera i. 1. pynn zdolno dostrzegania zoonych relacji midzy symbolami i wykonywania manipulacji na symbolach, niezalenie od dowiadczenia osobniczego i znaczenia owych symboli 2. skrystalizowan dysponowanie wiedz i umiejtnociami wanymi w danym kontekcie kulturowym iii. Teoria czynnikw rwnorzdnych J. P. Guilforda: kada zdolno umysowa odnosi si do okrelonego 1. materiau a. figuralnego b. symbolicznego c. semantycznego d. behawioralnego 2. wymaga uruchomienia procesu poznawczego a. poznawanie (kodowanie informacji) b. operacje pamiciowe c. wytwarzanie dywergencyjne d. wytwarzanie konwergencyjne e. poszukiwanie i ocena rozwizania 3. w celu otrzymania pewnego wytworu a. jednostki b. klasy c. relacje d. systemy e. przeksztacenia f. implikacje iv. Biologiczne koncepcje inteligencji w funkcjonowanie mzgu podczas wykonywania czynnoci umysowych. Skadniki 1. Szybko przewodzenia nerwowego 2. Sprawno mzgu (niezawodno) 3. Wydajno energetyczna mzgu (mniejsze zuycie paliwa) v. Poznawcze koncepcje inteligencji inteligencja jako szybko przetwarzania informacji 1. Roberta Sternberga (1980) komponentowa teoria inteligencji a. Komponenty wykonawcze; np. rozumowanie przez analogi b. Komponenty nabywania wiedzy; strategie przyswajania informacji, ich porzdkowania, np. przez porwnywanie z innymi c. Metakomponenty; strategie planowania i kontroli przebiegu procesu poznawczego 2. Sternberg (1985) triadowa teoria inteligencji a. Subteoria komponentowa b. Subteoria kontekstu sposb dziaania komponentw i. w realnych sytuacjach yciowych (i. praktyczna) c. Subteoria dowiadczeniowa funkcjonowanie komponentw i. w sytuacjach o zrnicowanym stopniu nowoci w stosunku do dotychczasowych dowiadcze jednostki. Wane s dwa czynniki: i. skuteczno dziaania w sytuacjach nowych ii. tempo automatyzowania czynnoci poznawczych
Wykad 4. Metodologia bada psychologicznych zasady pomiaru ilociowego

1. Przedmiot psychologii niedostpno bezporedniej obserwacji (poredni charakter danych psychologicznych) 2. Proces badawczy od teorii do faktw i od faktw do teorii (J. Kmita) 3. Pojcia pomiaru ilociowego i jakociowego 4. Pojcia zmiennej i wskanika
a. Operacjonalizacja definiowanie poj poprzez odnoszenie ich do konkretnych operacji, za pomoc ktrych zdobywamy wiedz o rzeczach (Stevens). Definicje operacyjne: i. pomiarowe (jak mierzy zmienn) ii. eksperymentalne (co zrobi ze zmienn w badaniu) b. Rodzaje zmiennych: i. Dwuwartociowe i wielowartociowe ii. Cige i dyskretne iii. Zalene i niezalene 1. Zmienne niezalene gwne, uboczne i zakcajce (uniwersalne i okazjonalne) 2. Dobr prby: losowo, randomizacja i jej wpyw na kontrolowanie zmiennych niezalenych iv. Klasyfikacja Stevensa: 1. Zmienne nominalne 2. Zmienne porzdkowe 3. Zmienne interwaowe (przedziaowe) 4. Zmienne stosunkowe (ilorazowe) c. Rodzaje wskanikw: i. Empiryczne (czas reakcji, odpowied) ii. Definicyjne (co najmniej 0,15 sekundy) iii. Inferencyjne (nawyk wywoujcy opnienie reakcji)
5. Etapy postpowania badawczego (wg J. Brzeziskiego)

a. Faza pyta o zalenoci zmiennej zalenej Y od zmiennych niezalenych dla niej istotnych b. Faza pyta i hipotez istotnociowych obraz struktury zmiennych: i. s. izolowana ii. s. interakcyjna c. Faza sprawdzania hipotez o zalenociach d. Faza generalizowania rezultatw badania empirycznego
6. Podstawowe pojcia statystyczne

a. Rozkad zmiennej normalny (Gaussa, dzwonowy), skony b. rednie arytmetyczna, mediana, modalna c. Odchylenie standardowe rozkadu zmiennej d. Rozkad zalenoci midzy zmiennymi liniowy, krzywoliniowy (np. U, dwuwierzchokowy) e. Zalenoci dwuzmiennowe i wielozmiennowe f. Korelacja midzy zmiennymi i wspczynniki korelacji (Pearson dwa testy o tych samych jednostkach; test rang Spearmana, test rang wizanych Kendalla) g. Test istotnoci rnic (t Studenta)
7. Testy i ich konstruowanie

a. Rodzaje testw i. T. wiadomoci ii. T. osobowoci iii. T. inteligencji, zdolnoci specjalnych, zainteresowa iv. T. sprawnoci psychomotorycznych v. Skale postaw typu Likerta i typu Thurstonea
b. Warunki dobrego testu: i. Trafno (zewntrzna, teoretyczna) ii. Rzetelno (wewntrzna, powkowa, replikacyjna) iii. Standaryzacja iv. Normalizacja; skale norm testowych: 1. Centylowa 2. Stenowa, tenowa
8. Wariancja jako miara zalenoci midzy zmiennymi

a. Analiza wariancji (rozproszenia wynikw w jednej zmiennej z porwnaniu z inn lub innymi zmiennymi regresja wielokrotna) b. Analiza regresji rozproszenia wynikw wok krzywej obrazujcej zaleno
9. Analiza czynnikowa
a. Macierz korelacji jako podstawa analizy b. Pojcia czynnika i struktury czynnikowej (czynniki pierwszego i drugiego stopnia) c. Procent wyjanianej wariancji, wysycenie czynnikowe
10. Kwestionariusz jako podstawowe narzdzie do pomiaru ilociowego (ankieta) i do wywiadu

a. Rodzaje pyta: i. Otwarte 1. Pena i niewymuszona informacja 2. Konieczno mudnej analizy jakociowej lub (i) klasyfikacji umoliwiajcej przejcie na poziom ilociowy ii. Zamknite 1. Prosty sposb odpowiadania 2. Wymuszony wybr (mog si pojawi nieprzewidziane formy odpowiedzi) iii. Mieszane 1. Potwarte np. dodana moliwo Inne wpisz jakie 2. Moliwo wyboru wicej ni jedna alternatywy iv. Filtrujce v. Skale szacunkowe 1. Numeryczne 2. Graficzne 3. Z wymuszonym wyborem b. Badanie kwestionariuszowe to nie tylko pytania zadawane respondentom, ale caoksztat interakcji badacza z badanym, w okrelonych warunkach spoecznych i. Czci narzdzia kwestionariuszowego do wywiadu: 1. Kwestionariusz; czci a. Tytu b. (opcja) Cz ewidencyjna (wypenia badacz) c. Cz zasadnicza pytania d. Metryczka 2. Instrukcja dla ankietera (ze wzgldu na konieczno standaryzacji) 3. Materiay pomocnicze a. Suce aranacji wywiadu (listy zapowiadajce, wprowadzenie) b. Ilustracje do pyta, teksty objaniajce dla respondentw ii. Zwracanie uwagi na: 1. Kolejno pyta 2. Jasno, jednoznaczno pyta i sposobw odpowiadania 3. Jasno regu przejcia (pytania filtrujce) 4. Dugo kwestionariusza (liczba pyta i czas odpowiadania) 5. Standaryzacja; np. redakcja, ukad graficzny, jednorodno formy pyta (niewskazana pierwsza osoba liczby pojedynczej, np. Jestem religijny ale nie dotyczy testw i skal postaw) i liczby mnogiej w przypadku osobistego zwracania si do o. b. (Prosz okreli swj stosunek do religii, a nie Prosimy o). Musi by ona identyczna dla wszystkich badanych
11. Pojcie kodowania i instrukcji kodowej

a. Kade pytanie jako zmienna (wg numeracji pyta lub wg numeracji dodatkowej w instrukcji) b. Kada alternatywa danego pytania jako odrbny numer kodowy i. Np. Pe: M=1; K=2 ii. Take skategoryzowane pytania otwarte iii. Przeksztacanie jednej zmiennej na ich zbir umoliwia kodowanie alternatyw zerojedynkowo w przypadku dopuszczenia wielu odpowiedzi na jedno pytanie, np.: 1. Czy Pani czyta: a. Ksiki? TAK=1, NIE=2 b. Czasopisma? TAK=1, NIE=2 c. Gazety? TAK=1, NIE=2 d. Inne druki? TAK=1, NIE=2
12. Procedury badawcze

a. Procedura korelacyjna b. Procedura ex post facto (EPF) c. Procedura eksperymentalna i. Manipulacja co najmniej jedn zmienn niezalen gwn ii. Kontrolowanie pozostaych zmiennych, ubocznych i zakcajcych, uznanych przez badacza za istotne dla zmiennej zalenej iii. Dokonywanie pomiaru zmiennoci zmiennej zalenej (zmiennych zalenych), spowodowanej zamierzonym przez badacza oddziaywaniem na ni (na nie) zmiennej (zmiennych) niezalenej gwnej iv. Plany eksperymentalne: 1. Jednogrupowy z pomiarem pocztkowym i kocowym 2. Jednogrupowy bez pomiaru pocztkowego 3. Dwugrupowy z pomiarem pocztkowym i kocowym 4. Plan czterogrupowy Solomona a. Grupa A (eksperymentalna 1) pomiar pocztkowy, manipulacja i pomiar kocowy b. Grupa B (kontrolna 1) pomiar pocztkowy i kocowy, brak manipulacji c. Grupa C (eksperymentalna 2) manipulacja i pomiar kocowy, brak pomiaru pocztkowego) d. Grupa D (kontrolna 2) tylko pomiar kocowy
Wykad 5: Procesy poznawcze jako podstawa procesw uczenia si

1. Umys jako system przetwarzajcy informacj 2. Pojcie procesw poznawczych a. Wskie jako procesy przetwarzania (np. inteligencja jako tempo i zakres przetwarzania informacji b. Szerokie jako procesy rozumienia rzeczywistoci (w tym spoecznej, ale nie laboratoryjnej), np. procesy kategoryzacji, selekcji, schematyzacji wiedzy o wiecie 3. Rnica midzy wraeniami i spostrzeeniami a. Psychofizyka dzia psychologii zajmujcy si pomiarem wrae zmysowych (relacji midzy fizycznymi cechami bodca a jego recepcj sensoryczn b. Receptory podzia (modalnoci zmysowe) i. Eksteroreceptory 1. wzrok 2. such 3. wch ii. Interoreceptory 1. dotyk
2. kinestezja 3. smak iii. Problem receptorw blu c. Progi bodcw i. Prg bodca ta wielko fizyczna, ktra wywouje reakcje jego spostrzegania w 50% prb ii. Prg rnicy ta wielko fizyczna rnicy midzy bodcami, ktra wywouje reakcje spostrzegania tej rnicy w 50% prb d. Prawo Fechnera: aby zwikszy wraenie o pewn jednostk, czyli zgodnie z postpem arytmetycznym, musimy zwiksza wielko bodca w postpie geometrycznym e. Bd Fechnera podstaw pomiaru wrae nie jest ich odbir, lecz zachowanie si osoby badanej i. Detekcja sygnaw w zalenoci od stanu, nastawienia i innych czynnikw indywidualnych badana osoba moe przejawia rn wraliwo na te same bodce (pojcie szumu); reakcja sensoryczn = detekcja bodca + szum) ii. Prg reakcji jako prg decyzyjny 4. Spostrzeganie a. Podejcie wyodrbniania cech doktryna pojedynczego neuronu (scalanie bodca w prostej drodze nerwowej): z dou do gry" b. Podejcie syntezy percepcyjnej tworzenie lub odkrywanie przedmiotu w procesie organizacji percepcyjnej (czenie oczekiwania i zakodowanego dotychczasowego dowiadczenia: z gry na d") c. Bufor sensoryczny: pami sensoryczn lub w przypadku wzroku i suchu - ikoniczna (300 ms); miejsce przechowywania centralne (a nie w czci peryferycznej) d. Powidok lokalizacja peryferyczna (plansza) e. Rola jednostek gnostycznych (Konorski) czyli geonw (Biederman) w rozpoznawaniu przedmiotw (np. figur niekompletnych), poprzez integracj
elementw (caoci Gestalt) f. Stao spostrzegania przedmiotw adaptacyjna funkcja wyodrbnionych cech (atrapa ptaka + kierunek ruchu) g. Podzia pola percepcji na figur i to (folie kropki i iluzoryczny trjkt h. Prawa psychologii postaci: i. Prawo bliskoci ii. Prawo podobiestwa iii. Prawo domykania iv. Prawo dobrej figury" lub dobrej kontynuacji" v. Prawo wsplnej drogi" i. Dwustanowy model percepcji (Helmholtz, Massaro): i. Bodziec ii. Przetwarzanie sensoryczne iii. Wraenie iv. Wnioskowanie (indukcyjne lub dedukcyjne logika percepcji) v. Percepcja vi. Reakcja j. Zudzenia percepcyjne (folie) 5. Uczenie si typy warunkowania a. Pawow - warunkowanie klasyczne (znaczenie dla praktyki uczenia si w szkole) i. wzmocnienie (uatwienie) (proaktywne i retroaktywne) ii. hamowanie (interferencja, utrudnienie) reakcji (proaktywne i retroaktywne) iii. rnicowanie reakcji warunkowych b. Warunkowanie instrumentalne (sprawcze) i. Prawo efektu E. L. Thorndike'a: Zachowanie, ktre w danej sytuacji wywouje odczucie zadowolenia, zostaje skojarzone z t sytuacj i jeli w przyszoci sytuacja ta si powtrzy, to wzrasta prawdopodobiestwo, i powtrzone zostanie take to zachowanie. Jeeli natomiast w danej sytuacji zachowanie wywoa odczucie dyskomfortu, to spada prawdopodobiestwo powtrzenia si tego zachowania w podobnych warunkach w przyszoci. c. B. F. Skinner (zm. 1990) i. wzmocnienie pozytywne (konsekwencja zachowania zwikszajca prawdopodobiestwo jego wystpienia w przyszoci) ii. kara (konsekwencja zachowania zmniejszajca prawdopodobiestwo jego wystpienia w przyszoci) iii. wzmocnienie negatywne (reakcja umoliwiajca uniknicie negatywnych konsekwencji) iv. pomijanie (brak konsekwencji - nagrody - spadek czstoci wykonania reakcji) (wygaszanie) v. rnicowanie reakcji instrumentalnych - wzmacnianie coraz subtelniej szych reakcji sprawczej d. Zwizek warunkowania klasycznego z instrumentalnym: szczur naciskajcy na peda w celu otrzymania pokarmu bdzie bardziej naciska, gdy jednoczenie skojarzymy jego reakcj z zapalon lampk. Jeli jednak zmienimy znaczenie lampki (zacznie zapowiada niedostpno pokarmu), to po pewnym czasie szczur nauczy si nie naciska (bo si nie opaca") dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa
wykady 3
e. Rola kary: i. KARANIE gdy wykonanie reakcji powoduje pojawienie si bodca awersyjnego ii. UCIECZKA gdy wykonanie reakcji powoduje eliminacj bodca awersyjnego iii. UNIKANIE gdy wykonanie reakcji zapobiega pojawieniu si bodca awersyjnego f. Rola i rodzaje rozkadu wzmocnie: i. cigy ii. o staych odstpach czasowych iii. o zmiennych odstpach czasowych iv. o staych proporcjach v. o zmiennych proporcjach g. Uczenie si a pami i zapominanie h. Uczenie si a uwaga i. Uczenie si a strategie mylenia j. Uczenie si a rodzaj wiedzy 6. Wyobraenia pierwsza forma dowiadczania generowanego przez jednostk dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
Wykad 6. Procesy poznawcze i wiadomo. Filtry wiadomoci cenzura (Freud), ja (rola samooceny) i dysonansu poznawczego. Rola samowiadomoci. Pojcia jako instrument poznawczego konstruowania rzeczywistoci
1. wiadomo problem jej definiowania
a. wiadomo percepcyjna (consciousness) i introspekcyjna (awareness) (Ncka) - dotyczca rzeczywistoci zewntrznej" i wewntrznej" (samowiadomo) - rola w przebiegu czynnoci sterowanych centralnie b. Przedwiadomo - przetwarzanie informacji przeduwagowe", automatyczne - rola w przebiegu czynnoci sterowanych lokalnie c. Normalny (dzie, jasno) i zmienione (noc, ciemno) stany wiadomoci i. Stan czuwania, kontroli, przy zautomatyzowaniu i kulturowej filtracji ii. Zmienionym (zdeautomatyzowanym - Deikman) s. . jest taki stan, w ktrym jednostka odczuwa jakociow zmian struktury swego funkcjonowania psychicznego - nie tylko zmian ilociow (pobudzenie, liczba wyobrae), lecz take pewna jako lub jakoci jej procesw psychicznych s zmienione. Dziaaj funkcje umysowe, ktre zazwyczaj nie dziaaj, pojawiaj si jakoci percepcyjne, itd. (Ch. Tart) iii. Cechy zmienionej wiadomoci wg Zimbardo i Rucha: 1. Znieksztacenia procesw percepcji, poczucia czasu, obrazu ciaa 2. Poczucie obiektywnoci i wykroczenia poza granice swego ja 3. Poczucie prawdy nie wymagajce zewntrznego potwierdzenia 4. Pozytywna jako emocjonalna 5. Paradoksalno 6. Niewyraalno 7. Zjednoczenie i zespolenie d. Rola poziomu stymulacji sensorycznej - zmieniona wiadomo a deprywacja i przecienie sensoryczne. Koncepcja Rolanda Fishera. e. Rola substancji farmakologicznych (uspokajajcych i nasennych, psychoaktywnych) LSD i inne narkotyki. Czy to wystarczy do przeywania stanw zmienionych w tym halucynacji i dowiadcze religijnych? f. Rola oczekiwa, cech osobowoci, sytuacji spoecznej, sumy wczeniejszych dowiadcze (np. zesanie Ducha w. u zielonowitkowcw) d. Sen i marzenia senne
a. Fazy snu: NREM (4 stany gbi") i REM (najczciej naprzemiennie z drugim stanem NREM) b. Rnica midzy marzeniami w obu fazach: NREM sny mao dynamiczne, mao wyobrae percepcyjnych, REM marzenia fabularne, realne c. Funkcje marze sennych e. Teorie snw a. Freuda (cenzura obyczajowa) b. Junga (archetypy, prawdziwe ja i zbiorowa niewiadomo) c. Fromma (racjonalno snw) f. Wyniki bada - konsekwencje przerywania fazy REM
2. Dysonans poznawczy (Leon Festinger) jako podstawowy mechanizm motywujcy pogldy i zachowania
DYSONANS POZNAWCZY - POPD SPOWODOWANY POCZUCIEM DYSKOMFORTU, (1) POJAWIAJCEGO SI JAKO KONSEKWENCJA KOLIZJI MIDZY SPRZECZNYMI ELEMENTAMI POZNAWCZYMI ORAZ (LUB) (2) JAKO KONSEKWENCJA ANGAOWANIA SI W DZIAANIE SPRZECZNE Z OBRAZEM SIEBIE JAKO OSOBY PRZYZWOITEJ L ROZSDNEJ
a. Sposoby redukcji dysonansu poznawczego i. Zmiana wasnego zachowania
ii. Uzasadnienie wasnego zachowania poprzez zmian elementw poznawczych tak, aby stay si mniej sprzeczne iii. Uzasadnianie wasnego postpowania poprzez dodanie nowych elementw poznawczych zgodnych z zachowaniem b. Potrzeba uzasadniania wasnego postpowania jako motyw pokonywania dysonansu poznawczego (rola potrzeby ochrony samooceny) i. Racjonalizacja wasnych decyzji (mechanizmy sodkie cytryny" i kwane winogrona" - albo banany) np. kupno samochodu (technika niskiej piki"), przynaleno do NRR, trudna inicjacja, wybr oraz podtrzymywanie opinii dotyczcych wrogw i przyjaci, ii. Uzasadnianie wysiku (podwyszanie wartoci tego, co z trudem zdobyte) iii. Powiedzie, znaczy uwierzy" - uzasadnianie dysonansu za pomoc zmiany wasnych przekona; kiedy si za wyraanie opinii nie zapaci (brak uzasadnienia zewntrznego), trzeba si przekona" samemu (uzasadnienie wewntrzne). Wierzc w nasz racjonalno, jestemy podatni na wzbudzan przez dysonans ch do przekonania o tym samych siebie iv. Manipulacja Bena Franklina -jeli kto wywiadczy drobn przysug, bdzie bardziej skonny do wywiadczania nastpnych (likwiduje dysonans poznawczy wynikajcy ze spostrzegania sprzecznoci z dotychczasow postaw) v. Nienawi do tych, ktrych skrzywdzilimy (dehumanizacja wroga) -inaczej powstaje dysonans z naszym przekonaniem, e dziaamy susznie lub moralnie c. Teoria podtrzymywania wasnej wartoci Abrahama Tessera istniej 3 wane czynniki warunkujce zmniejszenie dysonansu w zadaniowych relacjach interpersonalnych: i. Jak wykonujemy zadania (w porwnaniu z inn osob musimy by lepsi) ii. Jak bliskie kontakty z ni utrzymujemy (musimy si zdystansowa wobec tej osoby) iii. Jakie znaczenie ma to zadanie dla definiowania naszego ja (musimy pomniejszy znaczenie, jakie ma dla nas zadanie, w ktrym inna osoba jest lepsza) d. Teoria autoafirmacji - ludzie likwiduj dysonans wzbudzajcy zagroenie dla ich samooceny poprzez potwierdzanie swej kompetencji w dziedzinie, ktra nie wie si z zagroeniem e. Teoria samopotwierdzania - ludzie maj potrzeb potwierdzania swojego pojcia ja, niezalenie od tego, czy jest ono pozytywne czy nie (dlatego np. wol osoby, ktre nie maj o nich lepszego zdania, ni oni sami, lecz zdanie podobne)
3. Pojcia konstruowanie rzeczywistoci przez czowieka

a. Cechy suce konstruowaniu poj i. Waciwoci wsplne wszystkich egzemplarzy danej klasy (samochd osobowy = 4 koa + silnik) pogld klasyczny. Inny przykad homo sapiens ii. Waciwoci typowe dla danej klasy (latanie u ptakw ale s pingwiny i strusie) pogld probabilistyczny. Inny przykad typowy student iii. Waciwoci jednego lub kilku egzemplarzy pogld egzemplarzowy (Polak to katolik pies to zwierz lice po twarzy) b. Pojcia oglne (Amerykanin) i jednostkowe (papie) c. rdo poj oglnych ekonomia poznawcza (stereotypy) d. Prototypy jako uyteczne formy poj probabilistycznych najczystsze przypadki przynalenoci kategorialnej (poda przykad prawdziwa blondynka, prawdziwy mczyzna, jako ilustracja tendencji do formuowania typu idealnego) e. Pojcia jako indywidualne teorie rzeczywistoci i. Procesy kategoryzacji przypisywania cech, na podstawie ktrych poprzez porwnywanie atrybutw przydziela si konkretny obiekt do danej klasy (zdefiniowanej poprzez jaki rodzaj pojcia) np. Czy X jest studentem? f. Pojcia dotyczce stanw i procesw (zmiennych elementw rzeczywistoci) i. Stan Co to jest sen? ii. Proces Co si dzieje z umysem w REM? g. Koncepcja tworzenia i funkcjonowania poj Maruszewskiego i cigay (1998) i. Trzy rodzaje kodw: 1. Obrazowy odwoywanie si do pogldu egzemplarzowego 2. Werbalny wyjanienie przez pogld prototypowy 3. Abstrakcyjny pojcia jako teorie ii. Tworzenie poj jako przepyw informacji midzy trzema rodzajami kodw np., Co to jest sekta? (FOLIA)
Wykad 7 wiadomo i jej stany. Filtrw" wiadomoci cig dalszy: rola grupy i opinii innych osb konformizm jako mechanizm nacisku spoecznego
1. Konformizm - rda, przejawy i konsekwencje KONFORMIZM ZMIANA W ZACHOWANIU NA SKUTEK RZECZYWISTEGO LUB WYIMAGINOWANEGO WPYWU INNYCH LUDZI
a. Informacyjny wpyw spoeczny (wynikajcy z potrzeby informacji eksperyment z efektem autokinetycznym). b. Potrzeba bycia przekonanym o tym, co jest suszne. i. Przemiany i kryzysy (nawrcenia religijne i ideowe) ii. Kiedy konformizm informacyjny przynosi ze skutki (psychoza tumu)? iii. Kiedy ludzie podporzdkowuj si informacyjnemu wpywowi spoecznemu (niejasno oraz kryzysowy charakter sytuacji i moliwo zasignicia informacji od eksperta)? iv. Opieranie si informacyjnemu wpywowi spoecznemu (wasne zdanie, wartoci, wiadomo mechanizmw wpywu) c. Normatywny wpyw spoeczny (podporzdkowanie si akceptowanym normom spo.): potrzeba bycia zaakceptowanym (eksperyment Ascha) i. Konsekwencje opierania si normatywnemu wpywowi spoecznemu ii. Normatywny wpyw spoeczny w codziennym yciu (np. mody) iii. Bezrefleksyjny konformizm negatywny: dziaanie na zasadzie automatycznego pilota (bez zastanawianiem si nad susznoci norm); bezrefleksyjna moe by np. norma wzajemnoci iv. Kiedy ludzie podporzdkowuj si normatywnemu wpywowi spoecznemu? (Teoria wpywu spoecznego Latan) 1. Gdy grupa liczy 3 osoby lub wicej 2. Gdy zaley nam na grupie 3. Gdy grupa jest jednomylna 4. Gdy wyrastasz w pewnej kulturze 5. Gdy jeste pewnym typem czowieka v. Opieranie si normatywnemu wpywowi spoecznemu (posiadanie sprzymierzeca, posiadanie kredytu zaufania) vi. Wpyw mniejszoci: kiedy kilku ludzi wpywa na wielu i. d. Posuszestwo autorytetowi (eksperymenty Milgrama w roku akad. 1961/62), norma posuszestwa
2. Schematy poznawcze sposoby oszczdzania poznawczych zasobw umysu (Shelley Taylor, Susan Fiske: oszczdno poznawcza)
a. Budowa schematw poznawczych i. Prototypowo skadniki (przykad do omwienia na wykadzie zaatwianie sprawy w urzdzie) 1. Zmienne charakteryzujce egzemplarze schematu (aspekty opisu egzemplarzy) 2. Typowe relacje midzy zmiennymi 3. Prototyp zbir najczciej wystpujcych wartoci zmiennych (nasilenia aspektw) ii. Hierarchiczno kady schemat skada si z podschematw, te za z jeszcze mniejszych jednostek b. Rodzaje schematw poznawczych i. Skrypty - umysowe reprezentacje zdarze, dziaa lub ich cigw (np. spotkanie z dziewczyn jako fragment metaskryptu randka) ii. Schematy osb reprezentacje osb: konkretnych, rodzajw, kategorii, np. stereotypy (przykad na wykadzie: fundamentalista); schematy roli spoecznej (nauczyciel, urzdnik, petent) dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2
iii. Schematy cech np. inteligencji, towarzyskoci, uprzejmoci; pojcie ukrytej teorii osobowoci (UTO) c. Heurystyki wydawania sdw (reguy wnioskowania efektywnego) i. H. dostpnoci (to co przychodzi najpierw na myl) ii. H. reprezentatywnoci (stopie podobiestwa do przypadku typowego) iii. H. zakotwiczenia/dostosowania (branie za dobr monet tego, co si pojawia, pierwsza ocena powoduje, e nastpne nie mog si nadmiernie rni) iv. Wnioskowanie z prb niereprezentatywnych d. Wpyw schematw na przetwarzanie informacji i. Wpyw na uwag i selektywno spostrzegania ii. Wpyw na rozumienie zdarze iii. Wpyw na zapamitywanie zdarze iv. Wpyw na zachowanie
3. Zachowania niewerbalne jako rdo informacji o ludziach (komunikacja niewerbalna)

a. Mimiczne wyrazy emocji (David Ekman). i. Reguy ujawniania (emocji) b. Jzyk ciaa (Michael Argyle) i. Emblematy powszechnie (lecz tylko w pewnym krgu kulturowym) rozumiane gesty, ruchy, itd. c. Rnice pciowe w komunikacji niewerbalnej (inteligencja emocjonalna wysza u kobiet, z wyjtkiem rozkodowywania kamstwa: kobiety gorzej, poniewa )
4. Procesy atrybucji (twrca teorii: Fritz Heider) pojcia obserwatora i aktora (lub wykonawcy); dwa podejcia
a. Podejcie profesjonalnego detektywa b. Podejcie rzeczywiste, znieksztacone w wyniku oddziaywania schematw c. Typy atrybucji i. Atrybucje zewntrzne (gdy nie ma intencji wykonawcy) ii. Atrybucje wewntrzne (gdy wykonawca ma intencj do dziaa) ATRYBUCJA (PROCES ATRYBUCJI, WYJANIANIA LUDZKICH ZACHOWA, ODPOWIADANIA NA PYTANIE DLACZEGO?) PRZYPISYWANIE PRZYCZYN ZDARZE NA PODSTAWIE CECH OSB BD SYTUACJI ISTOTNYCH WEDUG OBSERWATORA W MOMENCIE WYSTPIENIA DANEGO ZDARZENIA
5. Teorie atrybucji typu detektyw

a. Teoria Edwarda Jonesa i Keitha Davisa (correspondent inference theory) wnioskowanie z czynnikw towarzyszcych: wewntrznych atrybucji dotyczcych jakiej osoby dokonujemy gdy (a) istnieje niewiele nietosamych konsekwencji jej zachowania (przykad wybr pracy, gdy tylko jeden czynnik jest nietosamy, np. pisanie reklam papierosw versus reklam na rzecz akcji publicznych), (b) zachowanie jest nieoczekiwane (przykad wybr pracy gorzej patnej: widocznie przyczyn jest jaki wany powd wewntrzny, osobowociowy) b. Teoria Harolda Kelleya model wspzmiennoci: na ile pewne zachowanie powtarza si i jest typowe dla danej osoby, niezalenie od jego okolicznoci (przykad kolega nie chce poyczy samochodu). c. Teoria autoatrybucji Daryla Bema (lubi lody, poniewa je jem, a take i np. wydaj na nie pienidze, wic musz to jako uzasadni pacenie za udzia w eksperymencie, gdzie za pienidze kamay; obserwatorzy dobrze oceniali motywy: jeli kto kamie za ndzne pienidze, to widocznie w to wierzy)
6. Teorie typu znieksztacenia poznawcze, stosowanie stereotypw itp.

a. Podstawowy bd atrybucji tendencja do przeceniania przez obserwatora cech aktora (stosowanie ukrytych teorii osobowoci) a niedocenianie roli sytuacji i. Rola wyrazistoci spostrzeeniowej tej informacji, ktra jest dostpna i uderza czym szczeglnym (Murzyn, syn dyrektora szkoy) ii. Rola kultury tendencja osobowociowa w atrybucji przyczynowej ma charakter Zachodni (Hindusi koncentruj si na czynnikach sytuacyjnych) dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3
iii. Rola motywacji ochrona samooceny, obrona ja, poczucia, e wiat jest bezpiecznym miejscem b. Rnica midzy aktorem a obserwatorem inni: dostrzegamy przyczyny jako skutek ich dyspozycji, w odniesieniu do siebie przyczynami s czciej okolicznoci zewntrzne (szczeglnie w przypadku poraki) . Aktorzy maj wiksz wiedz o sobie (np. e dane zachowanie ma wiele przyczyn, nie tylko dyspozycyjne) c. Asymetria atrybucyjna (Jones i Nisbett wykonawcy (aktorzy) doszukuj si przyczyn swych zachowa bardziej w czynnikach sytuacyjnych, podczas gdy obserwatorzy w dyspozycyjnych. Watson rozrnia 4 moliwe sytuacje: i. Aktorzy czciej wyjaniaj swoje zachowania cechami sytuacji ni cechami wasnej osobowoci ii. Obserwatorzy czciej wyjaniaj cudze zachowania cechami osobowoci wykonawcw ni cechami sytuacji iii. Aktorzy czciej wyjaniaj wasne ni cudze zachowania cechami sytuacji iv. Aktorzy czciej wyjaniaj cudze ni wasne zachowania cechami osobowoci d. Przyczyny asymetrii: i. Wykonawca dysponuje wiksz wiedz o sytuacji, ni obserwator ii. Odmienno perspektywy percepcyjnej wykonawca koncentruje si na sytuacji, obserwator na wykonawcy iii. Wykonawca ocenia teleologicznie, zachowania innych wyjaniamy przyczynowo odwoujc si do ich dyspozycji iv. Zachowania wasne opisujemy czasownikowo (zachowania), cudze przymiotnikowo (cechy osoby zachowujcej si) e. Atrybucje w subie ego gdy zagroona jest samoocena, powiksza si rola znieksztace poznawczych i. Powikszanie korzyci dla samooceny (egotyzm atrybucyjny, w odrnieniu od egocentryzmu atrybucyjnego tendencji do przypisywania sobie wikszej odpowiedzialnoci za wsplnie wykonywan prac, niezalenie od tego, czy jej ocena jest pozytywna, czy negatywna) ii. Rnice w dostpnoci informacji (student ma inn perspektyw ni oceniajcy go profesor) iii. (Solomon, Greenberg, Pyszczynski teoria opanowywania trwogi), Formuowanie atrybucji obronnych tumienie wiadomoci, e jest si miertelnym i podatnym na zranienia; jedna z form nierealistyczny optymizm iv. Melvin Lerner: Wiara w sprawiedliwy wiat v. Strategia obwiniania ofiary (Elaine Walster) gdy jest spostrzegana jako niepodobna do nas f. rda bdw atrybucji zapominanie, e nie znamy zachowa danej osoby w innych sytuacjach, e to, jak ich traktujemy, wpywa na ich zachowanie (samospeniajce si proroctwo)
7. Spoeczna tosamo skd bierze si to, co sdzimy o sobie i kiedy nie wiemy, kim jestemy?
a. Natura Ja (dwoisto tosamoci lub Ja): i. Dwoisto tosamoci 1. Perspektywa podmiotowa 2. Perspektywa przedmiotowa ii. Teoria Williama Jamesa 1. Ja empiryczne (poznawane) a. Ja materialne b. Ja spoeczne c. Ja duchowe 2. Ja poznajce (nieempiryczne) b. Spjno tosamoci poczucie wasnej czy indywidualnej tosamoci to wiadomo wasnej spjnoci w czasie i przestrzeni w rnych okresach ycia, sytuacjach spoecznych i penionych rolach, a take wiadomo wasnej odrbnoci, indywidualnoci i niepowtarzalnoci c. rda informacji o sobie i. Samoobserwacja (introspekcja) ii. Inni ludzie dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 4
iii. Identyfikacja introjekcyjna (niewiadome przypisywanie sobie waciwoci innych osb) d. Tosamo osobista a tosamo spoeczna (identyfikacja z My) i. Oparcie na realnej przynalenoci do grup i kategorii spoecznych ii. Oparcie si na przynalenoci symbolicznej do jakich zbiorowoci (My, patrioci) e. Zaburzenia tosamoci kryzysy tosamociowe (np. kryzys wieku redniego) i. Przyczyny zwizane z macierzystwem (zmiana i zmniejszenie atrakcyjnoci fizycznej) ii. Przyczyny zwizane z ograniczeniem aktywnoci (np. zawodowej, rodzicielskiej) iii. Kryzys wieku dojrzewania (moratorium) iv. Utrata statusu spoecznego v. Przemieszczenie si w przestrzeni fizycznej i spoecznej np. emigracja (status uchodcy, imigranta) vi. mier wanych osb i inne zmiany otoczenia spoecznego vii. Nienaleyte funkcjonowanie spoeczne (poczucie bezwartociowoci, winy) viii. Wewntrzne sprzecznoci w systemie przekona konflikt midzy ja realnym i idealnym f. Poznawanie siebie przez introspekcj teoria samowiadomoci g. Poznawanie siebie poprzez obserwacj wasnego zachowania i. Teoria spostrzegania samego siebie (autoatrybucja D. Bem) ii. Rola motywacji wewntrznej i zewntrznej w ocenie samego siebie i efekt nadmiernego uzasadnienia (odwrotnie ni w teorii atrybucji, spostrzeganie swojego dziaania jako wywoanego czynnikami zewntrznymi i niedocenianie wagi czynnikw wewntrznych) h. Dwuczynnikowa teoria emocji (Stanley Schachter i Jerome Singer) jako wyjanienie motyww naszego dziaania w procesie dwufazowym: i. Faza 1: doznawanie pobudzenia fizjologicznego ii. Faza 2: poszukiwanie odpowiedniego wyjanienia (np. jeli czowiek wyjania pobudzenie tym, e widzi pikn eksperymentatork (Donald Dutton i Arthur Aron), rozpoznaje przyczyn pobudzenia nie jako lk z powodu stania na chybotliwym mocie nad przepaci, lecz jako pobudzenie erotyczne i. Poznawanie siebie poprzez schematy Ja i. Rola pamici autobiograficznej j. Poznawanie siebie poprzez interakcj spoeczn k. Teoria porwna spoecznych Leona Festingera wasne zdolnoci i postawy poznajemy poprzez porwnywanie si z innymi l. Porwnania spoeczne w gr i w d m. Porwnanie si z innymi podany dystans (ludzie chc si rzni od reszty, poza sytuacjami zagroenia)
8. Kierowanie wraeniem wywieranym na innych autoprezentacja

a. Sztuka zyskiwania przewagi (ukazywania si w lepszym wietle ni si naley) b. Strategia harwardzka wykazywanie, e osigamy sukcesy bez wysiku (wrodzone talenty, szczcie) c. Igracjacja schlebianie innym i. Podnoszenie zalet kogo innego ii. Obnianie wartoci wasnej w porwnaniu z kim, komu schlebiamy iii. Konformizm w zakresie zachowa d. Promowanie siebie e. Pawienie si w cudzej chwale f. Kreowanie usprawiedliwie dla moliwej poraki
Wykad 8 - Postawy jako kategoria psychologii spoecznej i psychologii religii. Struktura i cechy postaw, mechanizmy ksztatowania i zmiany postaw. Skale postaw Thurstonea i Likerta
1. Postawy i ich zmiana
POSTAWA (WG S. MIKI) WZGLDNIE TRWAA STRUKTURA PROCESW POZNAWCZYCH, EMOCJONALNYCH I TENDENCJI DO ZACHOWA, W KTREJ WYRAA SI STOSUNEK WOBEC
DANEGO PRZEDMIOTU
a. Komponenty postaw: poznawczy, emocjonalno-oceniajcy, behawioralny (FOLIA) b. Cechy postaw: i. Tre nie ma postawy bez treci (wiedzy o obiekcie postawy) ii. Zakres iii. Znak lub kierunek kontinuum od bieguna ujemnego (postawa negatywna) do dodatniego (postawa pozytywna). Czy jest postawa neutralna punkt zero? iv. Intensywno (sia) v. Zoono vi. Spjno (zwarto) vii. Trwao viii. Miejsce w strukturze postaw (centralno lub peryferyczno)
2. Zmienianie postaw poprzez zmiany w obrbie jednego z komponentw. Rola dysonansu poznawczego
a. Komunikaty perswazyjne i zmiana postaw (warunkowanie postaw klasyczne i instrumentalne) b. Kto mwi, co i do kogo (rola cech nadawcy, cech przekazu i cech odbiorcy)? i. Cechy nadawcy: 1. Wiarygodno nadawcy 2. Atrakcyjno nadawcy ii. Komunikat skuteczny: 1. Robicy wraenie braku intencji wpywu na odbiorcy 2. Rola efektu pierwszestwa i efektu wieoci 3. Jednostronna i dwustronna argumentacja (na kogo dziaa jaka?) iii. Cechy odbiorcy 1. Osobowo ulega podatno na perswazj wiksza 2. Audytorium o rozproszonej uwadze bardziej podatne 3. Mody wiek (18-25 lat)
3. Centralna i peryferyczna strategia perswazji (pierwsza bardziej skuteczna pod pewnymi warunkami jeli chc i mog sucha)
a. Komunikaty wzbudzajce strach (komu emocje, a komu rozum?) b. Zmienianie postaw o rnej sile i rnym pochodzeniu i. Rne rda postaw (pozytywna implikacja zmiana postawy dziki tendencji komponentw do zgodnoci): 1. Postawy oparte na komponencie poznawczym 2. Postawy oparte na komponencie emocjonalnym (Janis zby) 3. Postawy oparte na komponencie behawioralnym (Bem teoria spostrzegania siebie) ii. Sia postawy a jej dostpno iii. Zmiany nage czy stopniowe? dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2
4. Jak uodporni ludzi na zmian postawy?

a. Wzmacnianie wartoci b. Uodpornienie postawy na komunikaty perswazyjne (szczepionka McGuirea) i. Kiedy w perswazji wystpuje efekt bumerangowy? Teoria reaktancji Brehma (zakaz gorszy od agodnej proby) ii. Powody wewntrzne a zewntrzne: efekt naduzasadnienia (zagubienie powodu wewntrznego z powodu siy powodu zewntrznego, efekt zy np. wzrost zainteresowania narkotykami)
5. Kiedy na podstawie postaw mona przewidywa zachowania?

a. Przewidywanie zachowa spontanicznych (LaPiere i przyjmowanie Chiczykw) b. Przewidywanie zachowa zamierzonych (teoria wyrozumowanego dziaania Fishbeina i Ajzena intencja behawioralna, a jej przewidywanie jest oparte na postawach wobec konkretnych zachowa i subiektywne normy ludzi)
6. Skale postaw
a. Skala Thurstonea i. Oglna charakterystyka przydatnoci ii. Procedura konstruowania b. Skala Likerta i. Oglna charakterystyka przydatnoci ii. Procedura konstruowania c. Skale postaw jako testy podstawowe wasnoci psychometryczne na przykadzie skal do pomiaru postawy wobec religii i. Skala postaw wobec Kocioa Thurstonea ii. Skala Postawy Religijnej W. Pryny
7. Procesy grupowe
a. Definicje grupy
GRUPA SPOECZNA: DWIE LUB WICEJ OSB, WSPLNE NORMY, POROZUMIENIE, WSPDZIAANIE, CELE
b. Grupy niespoeczne: skutki fizycznej obecnoci innych i. Facylitacja spoeczna: kiedy obecno innych mobilizuje nas? (karaluchy Zajonca) ii. Prniactwo spo.: kiedy obecno innych uspokaja nas? iii. Facylitacja czy prniactwo - co i kiedy? Prawo Yerkesa-Dodsona: gdy pobudzenie motywacyjne mae, lepiej wykonywa zadania trudne, gdy due - lepiej atwe (znane, stereotypowe) iv. Deindywiduacja: zagubienie w tumie (zmniejszanie roli samowiadomoci, dyfuzja odpowiedzialnoci) c. Grupy spoeczne: jak podejmowane s decyzje? i. Zadania koniunktywne (efekt zaley od najsabszego) ii. Zadania dysjunktywne (efekt zaley od najsilniejszego) iii. Zadania addytywne (efekt zaley od wszystkich) d. Grupowe a indywidualne podejmowanie decyzji e. Mylenie grupowe: wiele gw, jeden umys (burza mzgw, puapka mylenia grupowego) f. Polaryzacja grupy: denie do skrajnoci (atwo podejmowania ryzykownych decyzji) g. Interakcje w grupie: konflikt i wsppraca (teoria Thibaulta i Kelley'a zyskw i strat) i. Konflikt intrapersonalny (denie do dwch sprzecznych celw przez jednostk) ii. Konflikt interpersonalny (sprzeczne cele grupowe) iii. Konflikt o sumie zerowej iv. Zysk obu stron lub brak zysku Dylemat winia"; liczenie si z natur przeciwnika, strategia co za co" Skutki komunikowania si: kompromis, integracja de, ocena skali ustpstwa Negocjacje i przetarg, mediacja, arbitra dr
Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 1
Wykad 9. Podstawowe pojcia psychologii rozwoju czowieka. Prawidowoci rozwoju psychicznego

1. CZYNNIKI ROZWOJU CZOWIEKA a. Dziedziczno b. rodowisko (pojcie urabiania") c. Aktywno podmiotu (autodeterminacja) 2. Czynniki sprzyjajce rozwojowi: a. W sferze motywacji i de: i. ambitne cele (dugofalowe zadania) ii. potrzeba osigni iii. samosterowno zawodowa b. W strukturze osobowoci: i. pozytywna samoocena ii. autonomia iii. wysokie poczucie kontroli wewntrznej iv. zainteresowanie sprawami ludzi i wiata v. gotowo uczenia si od kadego (Konfucjusz) c. W strukturze umysu i zdolnoci: i. inteligencja ii. dobra pami iii. wydatne zdolnoci specjalne iv. otwarto na wiedz, tolerowanie dysonansu poznawczego v. brak dogmatyzmu, sceptyczny, sokratejski stosunek do wasnej wiedzy d. W sferze aktywnoci intelektualnej: i. refleksja na temat spraw i zalenoci, w ktre uwikana jest aktywno jednostki ii. autorefleksja skierowana specjalnie na wasne dowiadczenia i przeycia 3. Czowiek jako istota biograficzna (Zbigniew Pietrasiski, 1988) a. Droga yciowa jako cig sytuacji powtarzalnych i jednorazowych b. Droga yciowa jako caociowa biografia - sekwencja jednorazowa, unikalna c. Biografia rozwijajca si akcja pena wyborw w sytuacji niepewnoci d. Niepewno + jedyna rzecz pewna-mier, jako przyczyna biograficznego, egzystencjalnego dramatu e. Biografia jako proces osobotwrczy - donioso dla rozwoju i samorozwoju f. Biografia jako struktura regulacyjna zoona z zapisu przeszoci, dziaania w teraniejszoci i antycypacji przyszoci (poszukiwanie sensu ycia, realizacja powoania, zainteresowanie niemiertelnoci, religi, metafizyk) 4. ZASADNICZE OKRESY YCIA CZOWIEKA a. Okres przedrefleksyjny b. Okres refleksyjny poszukiwanie odpowiedzi na pytania: i. jakie jest moje otoczenie formujce? ii. jaki ja jestem, kim jestem? iii. dlaczego jestem kim jestem? iv. jakie warianty dalszego ycia i rozwoju stoj przede mn poza tym, ktry narzuca mi moja wyniesiona z dziecistwa osobowo i aktualne otoczenie? 5. ROZWJ JAKO ZMIANA a. Model liniowy i. Typ zmiany: addytywny prosty tj. poprzez dodawanie do siebie poszczeglnych elementw dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2
ii. Opis zmiany: wzrost, przyrost, zwikszanie si, progres lub ubytek, spadek,
zmniejszanie si, regres iii. Podstawowe procesy: rnicowanie iv. Etapy zmiany: nie mona wyrni v. Charakter zmiany: zmiany ilociowe vi. Gwna kategoria: tempo zmian b. Model stadialny i. Typ zmiany: addytywny zoony tj. elementy tworz caoci, nakadanie nowych caoci na stare ii. Opis zmiany: rozbudowa, poszerzanie si oraz porzdkowanie i integracja iii. Podstawowe procesy: rnicowanie, porzdkowanie = integracja iv. Etapy zmiany: progres (wzrost), plateau (porzdkowanie, integracja) v. Charakter zmiany: zmiany ilociowe i jakociowe (masa krytyczna" nowego) vi. Gwna kategoria: rytm zmian, dynamika zmian (proporcja fazy 1. do 2.), synchronizacja zmian c. Model cykliczno-fazowy i. Typ zmiany: Konstruktywno-dekonstruktywny, tj. nowe elementy rozbijaj stare caoci, nowa cao powstaje i ze starych, i z nowych elementw ii. Opis zmiany: budowanie, demontowanie, budowanie na nowo iii. Podstawowe procesy: 1. rnicowanie 2. porzdkowanie nowego 3. dezintegracja starej struktury 4. integracja starych i nowych elementw i struktur iv. Etapy zmiany: 1. progres 2. plateau 3. regres - pojawia si konflikt wewntrzny 4. kryzys (przeom) rozwizanie konfliktu wewntrznego v. Charakter zmiany: zmiany ilociowe i jakociowe, walka i cieranie si nowego i starego vi. Gwna kategoria: domykanie si cyklu rozwojowego, przechodzenie do nastpnej fazy cyklu lub fiksacja na fazie dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3
6. Typy teorii rozwoju czowieka rdo: Psychologia (red. J. Strelau), t. 1, s. 258. ZMIANA UKIERUNKOWANA ZMIANA NIEUKIERUNKOWANA STADIA BRAK STADIW Teorie neokonstruktywistyczne Gisela Labouvie-Vief, Maria Tyszkowa A E D C B Teorie kontekstualno-dialektyczne Richard M. Lerner, Klaus Riegel, Lew S. Wygotski Teorie neofunkcjonalistyczne: Paul Baltes Teorie psychoanalityczne Sigmund Freud Erik H. Erikson Teorie poznawczo-rozwojowe Jean Piaget Lawrence Kohlberg Teoria zada rozwojowych: Robert J. Havighurst Teoria cyklu ycia rodzinnego: Evelyn Duvall Teoria sezonw ycia: Daniel J. Levinson Teorie neopiageto wskie: Robert S. Siegler John H. Flavell Teorie humanisty czne: Abraham H. Maslow Carl Rogers Teorie uczenia si: John B. Watson Burrhus F. Skinner Albert Bandura 7. Stadia rozwoju psychoseksualnego wg teorii Freuda NAZWA STADIUM WIEK DZIECKA OSOBOWO I CECHY CHARAKTERU Oralne 0-2 lata Oralno-inkorporujca: atwowierno, zaleno, hojno, bierno Agresywna, oralno-sadystyczna: Zachanno, niecierpliwo, ciekawo, ambicja, zawi Analne 2-3 lata Analno-retencyjna: Systematyczno, upr, nieustpliwo, oszczdno Ekspulsywna (wydalajca): Porywczo , destrukcyjno, okruciestwo Falliczne 4-5 lat Falliczna:Zainteresowanie bez zakopotania, inicjatywa bez poczucia winy Fallicznonarcystyczna : Agresywno, zuchwao Latencji 6-12 lat Genitalne 13-18 lat dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
Wykad 10. Adaptacyjne i spoeczne funkcje emocji. Emocje i uczucia

1. Ekspresja emocji a. Ewolucyjne podstawy e. e. (folia Bush szympans), m.in. badania Paula Ekmana i Friesena (plemi Fore); wrodzone wzory e. e. 1. Twarz w ekspresji emocji system kontroli podwjny: intencjonalny i nieintencjonalny. Rola mini orbiocularis oculi sztuczno zdjcie z umiechem typu cheese (zmniejszone renice kontrastuj z umiechem) 2. Asymetria ekspresji silniejsza, gdy emocje powstaj intencjonalnie (wyraniejsza ekspresja po lewej stronie twarzy gdy ekspresja jest intencjonalna b. Sylwetka, gest i gos w ekspresji emocji i. Emblematy wiadomie wykonywane gesty majce cile okrelone znaczenie z danym krgu kulturowym c. Rozwojowe aspekty e. e.
d. Kulturowe zrnicowanie ekspresji emocji. Ekman wyrni u ludzi z rnych kultur ok. 50 rodzajw umiechu i. W wielu sytuacjach Amerykanie odczuwaj emocje zoci, radoci, czy podziwu, a Japoczycy albo ich nie odczuwaj, albo przejawiaj emocje sabsze ii. Eskimosi okazuj mniej zoci, Arabowie zoszcz si bardziej iii. Socjalizacja prowadzi zwykle do zmniejszenia si ekspresji emocji iv. Trandis (1994) w kulturach kolektywistycznych typowe jest reagowanie wstydem, a w indywidualistycznych poczuciem winy v. Nowojorczycy s bardziej ni Hindusi nastawieni na spostrzeganie innych ludzi jako przyczyn rnych negatywnych stanw rzeczy i w rezultacie ujawniaj czstsze i silniejsze reakcje zoci vi. deklarowanie nastroju (keep smiling, wsplnota zgryzoty) 2. Emocje podstawowe i pochodne a. Ekman: e. podstawowe to strach, zo, smutek, rado, wstrt i ew. zaskoczenie (dowiadczane i rozpoznawane przez wszystkich ludzi) b. Robert Plutchik: e. podstawowe to te ktre wystpuj na rnych poziomach ewolucyjnych i maj znaczenie adaptacyjne (strach, zo, smutek, rado, akceptacja, wstrt, antycypacja i zaskoczenie) c. Emocje prototypowe typowe, wymieniane najczciej: mio, strach, zo, smutek i szczcie 3. Jak powstaj emocje pochodne? Jako mieszanka podstawowych a. Rado i akceptacja wywouj cznie mio i przyja b. Strach i zaskoczenie groza, trwoga c. Strach i wstrt niepokj i ostrono d. Rado i strach poczucie winy e. Poczucie humoru zasada nr 1: miejemy si z krzywdy innych osb (Chaplin) 4. Zwizek emocji z poznaniem najpierw emocje, potem poznanie, czy odwrotnie? a. Pierwotno poznania wzgldem emocji (Frijda, Lazarus i in.) b. Niezaleno poznania i zjawisk afektywnych dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2
i. Istnienie podwzgrzowych mechanizmw wzbudzania emocji Izard: z ewolucyjnego
punktu widzenia mechanizm emocje-poznanie-reakcja byby nieprzystosowawczy. S orodki w mzgu reagujce ZANIM nastpi uwiadomienie sobie zagroenia ii. Efekt ekspozycji (szczeglnie ekspozycja podprogowa) zmiana oceny obiektu wskutek wzrostu czstoci z nim kontaktw iii. Rnicowanie kolorw przebiega innym torem (poznawczy) ni proces nabywania preferencji lubienia lub nielubienia koloru (emocje) c. Pierwotno zjawisk afektywnych wzgldem poznania (R. Zajonc) mona zawiesi procesy poznawcze, ale nie mechanizm wyzwalajcy emocje s e. pozbawione treci poznawczych i. Torowanie (przez podprogowe eksponowanie bodcw, tzw. priming) bodce te maj charakter suboptymalny bodce afektywne wpywaj na percepcj bodcw waciwych (lubienie ideogramw pod wpywem ekspozycji twarzy, obojtny wielokt wpywu nie mia) (Sheila Murphy i Zajonc) d. Wzajemne oddziaywanie na siebie emocji i poznania i. W warunkach ekspozycji optymalnej (percepcja wiadoma) efekt ekspozycji zanika (poprawka poznawcza) ii. Efekt zgodnoci poznania z nastrojem e. Uczucie a emocja czyli mio czy namitno? i. Zakochanie jako ilustracja dwuczynnikowej teorii emocji (pobudzenie -interpretacja pobudzenia; Schachter, 1964) - wg "Psychologii mioci" B. Wojciszke. Eksperyment Duttona i Arona (1974), s. 33-34 ii. Pobudzenie konieczne do przeycia namitnoci do partnera wcale nie musi by przez owego partnera wywoane iii. Moe to by pobudzenie neutralne (biegniecie do autobusu). Nie tylko podnosi atrakcyjno partnera; moe dziaa odwrotnie - obnia je. Eksperyment White'a i In. (1981) - bieg (150 sk.) wpyn na spostrzeganie osoby piknej jako bardziej atrakcyjnej, a osoby brzydkiej jako jeszcze mniej atrakcyjnej, w porwnaniu z osobami, ktre biegy krtko (15 sk.). Moe to by pobudzenie bardzo pozytywne: eksperyment z filmem erotycznym lub neutralnym podobnie (osoby pobudzone erotycznie take spostrzegay osob brzydk jako jeszcze brzydsza. iv. Ocena naszych uczu jest mylowym konstruowaniem emocji na podstawie spostrzegania objaww wasnych uczu. Taka interpretacja moe y automatyczna, nieuwiadamiana. Interpretacji tej uczymy si od dziecka (kulturowo). v. Namitno jest przeywana take DZIKI emocjom negatywnym. Inny eksperyment Duttona i Arona - zapowied silniejszych uderze prdem (strach) wywoywaa wiksz atrakcyjno partnerki w symulowanym badaniu nad uczeniem si. Ale strach mona te uwarunkowa, wzmocni i zgeneralizowa, jeli jest bodcem bardziej wyrazistym ni bodce pynce ze rda nagrd. vi. Uroki owocu zakazanego - rola przeszkd (Romeo i Julia, take Driscoll, 1972 badania par i zaleno ich namitnoci od nasilania si lub sabnicia opozycji ze strony rodzicw). Podobnie dziaaj inne trudnoci, np. rne wyznania religijne partnerw, cho tylko do 18 miesicy trwania zwizku - pniej sabnie ten czynnik (Rubin, 1974). dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3
f. Kulturowy wzorzec namitnoci - Huizinga 1967, Rougemont) Xll-wieczna Prowansja, trubadurzy - ideaem niespenienie. Tristan i Izolda, bohaterowie Love Story. i. Normy kulturowe: 1. Mio znajdzie sobie drog 2. Tylko On (Ona) 3. Idealizacja ii. Mio od pierwszego wejrzenia g. Rola atrakcyjnoci fizycznej partnera - badania Walstera i in. (1966): dobr partnera na zabawie. W praktyce - zasada realistycznego doboru par o podobnej atrakcyjnoci fizycznej. Obydwie zasady nie s sprzeczne ze sob. 5. Socjobiologia - rnice strategii doboru u mczyzn i kobiet: a. Mczyni szybko si zakochuj i (bardziej romantyczni; sprzeczne z socjobiol.) wolniej odkochuj; skada si na to take skonno do szybszego podniecenia seksualnego (na widok ciaa kobiety); b. Kobiety wolniej si zakochuj (ostrono umoliwia wybr najlepszego partnera) i wolniej odkochuj; c. Kobiety s bardziej uczuciowe, mczyni bardziej kochliwi. 6. Regulacja emocji a. Automatyczna regulacja e. b. Podmiotowa samokontrola e. osiganie zgodnoci ze standardami spo. lub osobistymi. Przykady: i. Tabu mwienia o mierci ii. Unikanie wychodzenia z domu przez cierpicych na agorafobi iii. ycie w wiecie pozytywnych iluzji iv. Wiara w sprawiedliwy wiat v. Strategie poprawiania nastroju c. Samokontrola emocji relatywnie staa cecha osobowoci, decydujca o czstoci i nateniu przey zgodnych ze standardami spoecznymi lub (i) aprobowanymi przez podmiot.
Wykad 11 Osobowo, teorie osobowoci i ich znaczenie dla psychologii religii: teorie psychoanalityczne, behawiorystyczne i psychologii humanistycznej
1. Teorie osobowoci w psychoanalizie
a. Freud struktura osobowoci i jej rozwj psychoseksualny b. Jung osobowo jako archetypy i typy osobowoci c. Neopsychoanaliza i. Erich Fromm - samorealizacja jako orientacja produktywna ii. Karen Horney - destrukcyjna rola idealnego ja d. Teorie wspczesnej psychoanalizy i. Teoria relacji z obiektem 1. Melanie Klein dziecko jako potwr dcy do obiektu kateksji 2. Donald Winnicott obiekt przejciowy ii. Teoria przywizania (John Bowlby, Mary Ainsworth): style przywizania: 1. Bezpieczny 2. Nerwowo-ambiwalentny
3. Unikajcy
2. Behawioryzm i teorie osobowoci

a. Osobowo jako system nawykw (C. Hull) b. Teoria osobowoci Johna Dollarda i N. E. Millera interpretacja psychoanalizy w ka-tegoriach teorii uczenia si i. Mechanizmy obronne jako efekt uczenia si ii. Rola krytycznych sytuacji treningowych 1. Karmienie 2. Trening czystoci 3. Wczesny trening seksualny 4. Konflikt midzy agresj (gniewem) i lkiem iii. Konflikt midzy deniem i unikaniem jako rdo motywacji (gradient celu gra-dient unikania bardziej stromy od gradientu denia) (FOLIA) c. Osobowo jako role o spoecznym rodowodzie i. Albert Bandura - spoeczna teoria uczenia si (rola modelowania) ii. Robert Seligman - trening efektywnoci (lub wyuczona bezradno) iii. John Atkinson i Donald McClelland - trening potrzeby osigni
3. Teorie psychologii humanistycznej

a. Abraham Maslow i teoria czowieka samorealiujcego si i. Dwa typy motywacji 1. Motywacja homeostatyczna (braku) 2. Motywacja heterostatyczna (rozwoju i samorealizacji) ii. Hierarchia potrzeb 1. Potrzeby fizjologiczne 2. Potrzeby bezpieczestwa 3. Potrzeby przynalenoci i mioci 4. Potrzeby szacunku i samoakceptacji 5. Potrzeby samorealizacji iii. Cechy osb samorealizujcych si b. Carl Rogers czowiek samoaktualizujcy si (naturalizm i organicyzm); terapia zorientowana na kliencie dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2
i. Pojcie ja zawiera: 1. Spostrzegane cechy 2. Spostrzegane relacje z innymi 3. Przypisywane im wartoci ii. Zasada zgodnoci z dowiadczeniem uwiadamiane s tylko dowiadczenia zgodne z pojciem ja 1. Brak zgodnoci osobowo podzielona w wyniku dowiadcze deprywujcych potrzeb akceptacji 2. Rezultat brak samoakceptacji zachowania obronne c. Fritz Perls skrajna forma dysocjacji jako odrzucenie ja; remedium terapia Gestalt d. Gordon Allport osobowo jako dynamiczna organizacja w jednostce tych syste-mw psychofizycznych, ktre determinuj jej specyficzne przystosowanie si do jej rodowiska i. Osobowo istnieje realnie i ma swe neuronowe i fizjologiczne korelaty ii. Charakter pojcie wartociujce, oceniane, osobowo charakter nie oce-niany iii. Cecha 1. Cecha to co wsplne 2. Dyspozycja osobista (morfogeniczna) indywidualna 3. Cecha jako konstrukt motywacyjny iv. Nawyk take tendencja determinujca; cecha to w znacznym stopniu rezul-tat poczenia, zintegrowania nawykw v. Postawa take predyspozycja, moe by niepowtarzalna, lecz wie si z pewnym szczeglnym obiektem lub klas obiektw mniej oglna od cechy vi. Dyspozycje (mona je rozpozna po ogniskowoci", spjnoci w sposobie zachowania jednostki) 1. Dominujce 2. Zasadnicze 3. Wtrne vii. Zamiary osoba yje gwnie przyszoci viii. Proprium wszystkie te funkcje cechuje arliwo i poczucie doniosoci" 1. Poczucie cielesnego ja 2. Poczucie wasnej tosamoci 3. Szacunek do siebie 4. Zasig ja 5. Obraz siebie 6. Rozumowanie 7. Dugoterminowe plany i odlege cele ix. Denia propriacyjne (wzorce dziaania czowieka dorosego) x. Autonomia funkcjonalna (stopie autonomicznoci motyww jest miar dojrza-oci jednostki; umoliwia wzgldne oderwanie si od przeszoci jednostki) 1. Perseweracyjna 2. Propriacyjna e. Jedno osobowoci (w rnorodnoci) f. Rozwj oparty na uczeniu si; nie jest to wystarczajce dla zrozumienia uczenia si propriacyjnego, wymaga zasad identyfikacji, zamykania, wgldu poznawczego, obrazu siebie, podporzdkowania aktywnym systemom ego g. Dojrzaa jednostka zasig ja rzutowanie w przyszo, wgld, poczucie humoru, samoobiektywizacja, filozofia yciowa h. Podejcie morfogeniczne (zamiast idiograficznego, indywidualnego) i dymensyjne (zamiast nomotetycznego) konieczne oba 4. Podejcie humanistyczno-egzystencjalne teoria Viktora E. Frankla dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3
a. Czowiek noetyczny istota dca do sensu b. Wymiar noetyczny jako specyficznie ludzki i. Nerwica noogenna, dysonans egzystencjalny, frustracja egzystencjalna ii. Zdolno do przetrwania wysza w przypadku posiadania sensu c. Intencja antropologiczna istnienie ludzkiego wymiaru osoby duchowego (A. Nilsen: duchowo jako wymiar wertykalny osoby w odrnieniu od wymiarw horyzontal-nych: biologicznego i psychicznego) d. Prawa antropologii przestrzennej i. Jedna i ta sama rzecz rzutowana ze swojego wymiaru na inny, niszy ni wy-miar wasny, odbija si w ten sposb, e jej odbicia wzajemnie sobie przecz ii. Nie jedna i ta sama rzecz, lecz rne rzeczy rzutowane ze swoich wymiarw na ten sam wymiar, niszy ni wasny, odbijaj si w taki sposb, e ich obra-zy nie s midzy sob sprzeczne, lecz s wieloznaczne e. Sens i nadsens Absolut (nieuwiadomiony Bg). f. Czowiek jako podmiot intencjonalny, realizujcy si poprzez spenianie wartoci g. Testy: Crumbaugh i Maholick: Purpose of Life Test (PLT)
Wykad 12 Osobowo, teorie osobowoci i ich znaczenie dla psychologii religii: teorie psychometryczne i podejcie poznawcze
1. Klasyczna czynnikowa teoria osobowoci Raymonda B. Cattella a. Czynniki I stopnia: i. Cyklotymia - schizotymia ii. Wysoka inteligencja niska inteligencja iii. Dojrzao emocjonalna neurotyczno iv. Dominowanie ulego v. Surgencja (ekspansywno, entuzjastyczno) desurgencja vi. Wysokie superego niskie superego vii. Odporno brak odpornoci viii. Wraliwo brak wraliwoci ix. Nadmierna podejrzliwo brak podejrzliwoci x. Niekonwencjonalno konwencjonalno xi. Racjonalizm prostota xii. Depresyjna niepewno siebie pewno siebie xiii. Radykalizm konserwatyzm xiv. Samowystarczalno zaleno od grupy xv. Wysoka samoocena niska samoocena xvi. Wysokie napicie ergiczne niskie napicie ergiczne b. Czynniki II stopnia: i. Niepokj integracja ii. Exia Invia iii. Chodny racjonalizm popdliwo lub czujno korowa czujno wzgrzowa iv. Niezaleno zaleno v. Taktowno impulsywno vi. Egocentryczny brak wraliwoci konwencjonalna wraliwo
2. Osobowo psychometryczna integracja podstawowych dymensji osobowoci w teorii Wielkiej Pitki (Big Five)
a. Twrcy: i. Donald Fiske (1949): 1. Adaptowalno spoeczna 2. Konformizm 3. Wola osigni 4. Kontrola emocjonalna 5. Poszukujcy intelekt ii. Warren Norman (1963): 1. Surgencja 2. Ugodowo 3. Sumienno 4. Stao emocjonalna 5. Kultura iii. Lewis Goldberg (1981): Hipoteza leksykalna: Rnice indywidualne midzy ludmi znajduj wyraz w jzyku. Im wiksze znaczenie maj te rnice, tym czciej ludzie bd na nie zwracali uwag i tym czciej bd o nich rozmawia, a w kocu wynajd opisujcy je termin. b. Elementy jako rezultat wielokrotnych analiz czynnikowych zasobw sownikowych z dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2
testw osobowoci, takich jak EPI (test Eysencka do teorii PEN) (znacze przypisywanych tym sowom) metoda sownikowa c. Struktura NEOAC (Wielka Pitka czynnikw osobowoci: Neuroticism, Extraversion, Openness to Experience, Agreeableness, Conscientiousness (FOLIA) i. Neurotyczno ii. Ekstrawersja iii. Otwarto na dowiadczenie iv. Ugodowo v. Sumienno d. Test NEO-FFI do badania Wielkiej Pitki e. Polskie podejcie psychometryczne: weryfikacja hipotezy leksykalnej Goldberga przez Piotra Szarot i test Polska Lista Przymiotnikw i. Ugodowo: wielkoduszny, uczynny, ufny, wyrozumiay, dobroduszny, troskliwy, czuy, szczodry, gociny, ofiarny, szlachetny, szczery ii. Sumienno: staranny, skrupulatny, dokadny, systematyczny, solidny, pilny, obowizkowy, sumienny, precyzyjny, pracowity, rozwany, odpowiedzialny iii. Dynamiczno: szybki, obrotny, miay, zwinny, operatywny, odwany, dynamiczny, energiczny, przedsibiorczy, aktywny, zrczny, ruchliwy iv. Pobudliwo: wybuchowy, impulsywny, pobudliwy, gwatowny, porywczy, zapalczywy, narwany, popdliwy, emocjonalny, nieopanowany, choleryczny, nerwowy v. Intelekt: inteligentny, uzdolniony, twrczy, pojtny, oczytany, bystry, mylcy, mdry, rozumny, zdolny, utalentowany, odkrywczy 3. Poznawcze podejcie do osobowoci - osobowo jako system poznajcy + cao osoby sterowana podmiotowo (poznawcza struktura ja) a. Geneza: spoeczna teoria uczenia si, psychologia humanistyczna (fenomenologia ja) i psychoanaliza (adaptacyjno, ochrona tosamoci, integralnoci, uwzgldnienie roli procesw niewiadomych) b. Funkcje osobowoci i. Konstruowanie poznawcze 1. Konstruowanie proaktywne: plany i cele ja 2. Tworzenie standardw wewntrznych: ich rola w powstawaniu trwaej, silnej motywacji, wzrostu autonomii osobowej) ii. Dostarczanie podstaw do ewaluacji zdarze, innych i siebie iii. Programowanie dziaa iv. Sterowanie przebiegiem dziaania c. Znaczce koncepcje (przykady) i. W. James twrca teorii ja (self) 1. Ja poznajce (czyste ja) 2. Ja empiryczne (pojcie ja) a. Ja materialne b. Ja spoeczne c. Ja duchowe ii. J. B. Rotter koncepcja umiejscowienia poczucia kontroli iii. G. A. Kelly teoria konstruktw osobistych iv. Hazel Markus ja jako system schematw poznawczych (FOLIA) v. A. Greenwald i A. Pratkanis ja jako centralny schemat postaw; aspekty ja: 1. Ja rozlane 2. Ja publiczne 3. Ja prywatne 4. Ja kolektywne dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3
d. Samoocena jako sterujcy czynnik struktury ja (schematy ja, przekonania o sobie) i. Rodzaje struktur (E. T. Higgins) 1. Ja realne 2. Ja idealne 3. Ja powinnociowe ii. Egotyzm atrybucyjny iii. Dysonans poznawczy iv. Adaptacja do ogranicze (np. miertelnej choroby badanie Shelley Taylor) v. Porwnania w gr i w d vi. Samoutrudnianie (D. Doliski) vii. Nierealistyczny optymizm (B. Hayes-Roth i F. Hayes-Roth) e. Style poznawcze preferowany sposb funkcjonowania poznawczego, odpowiadajcy indywidualnym potrzebom jednostki i. J. Kagan wymiar refleksyjno-impulsywno; geneza: 1. Refleksyjno jako efekt lku przed niepowodzeniem 2. Impulsywno jako efekt wynikajcego z beztroski podejmowania ryzyka poznawczego ii. H. Witkin zaleno lub niezaleno od pola jako poznawczy komponent zrnicowania psychologicznego (specjalizacja funkcji psychicznych, oddzielenie ja od nie-ja) iii. K. Goldstein i M. Scheerer abstrakcyjno lub konkretno (poziom oglnoci stosowanych kategorii poznawczych) dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
Wykad 13 - Stres psychologiczny i radzenie sobie

1. Definicja Waltera Cannona:
Stres to reakcja fizjologiczna na wielki stres emocjonalny a. rola katecholamin produkowanych przez pobudzony AUN: epinefryny (adrenalina) i norepinefryny (noradrenalina), jako hormonw antagonistycznych. b. Zasada fight or flight. c. Stres jako zarwno fizjologiczna, emocjonalna, jak i psychologiczna reakcja na zagroenie. Krytyczny poziom stresu" moe wywoa zaburzenie funkcjonowania fizjologicznego.
2. Teoria stresu Seylego (1907-1982): fazy reakcji na stresor GAS (general adaptation syndrome)
a. Faza alarmowa, mobilizacji b. Faza odpornoci c. Faza wyczerpania (wystpienie chorb adaptacyjnych" nerek, artretyzm, krenie, oglne zmniejszenie odpornoci organizmu) d. Stres jest nieswoist reakcj organizmu na wszelkie stawiane mu danie". Dziaanie zwizane ze stresem moe by przyjemne lub nieprzyjemne, d y s t r e s jest zawsze nieprzyjemny Stres nie jest czym, czego naley unika Cakowita wolno od stresu to mier Poniewa stres zwizany jest ze wszystkimi rodzajami dziaalnoci, moglibymy go unikn tylko wtedy, gdybymy nic nigdy nie robili. Kt cieszyby si yciem pozbawionym gwatownego pdu, raptownych upadkw, wzlotw, yciem bez bdw? Poza tym jak stwierdzilimy wczeniej pewne rodzaje dziaalnoci maj skutek leczniczy i w istocie pomagaj utrzyma mechanizm stresu w stanie prawidowym. Dobrze wiadomo, e terapia prac jest jednym z najbardziej skutecznych sposobw walki z pewnymi chorobami psychicznymi, a wiczenia mini utrzymuj nas w dobrej kondycji. Wszystko zaley d rodzaju pracy, jak si wykonuje, i od sposobu, w jaki si j traktuje. Ustawiczny wolny czas na przymusowej emeryturze lub w wizieniu nawet gdyby posiki i ko byy najlepsze na wiecie z pewnoci nie jest pocigajcym stylem ycia, W wiecie medycznym powszechnie przyjmuje si teraz zasad, by nie na kazywa cigego leenia w ku przez dugi okres, nawet po operacji.
Hans Selye Stres okieznany, Warszawa 1987
3. Odkrycie Johna Masona:

Proces oceny psychologicznej wpywa na sposb reakcji na stresor. z, procesu, reagowania na stres nie musimy sobie zdawa sprawy, ale wyeliminowanie czynnikw psychologicznych (percepcja stresora) powoduje brak reakcji na stres (wysoka temperatura). Osoby umierajce, zachowujce przytomno do koca, przejawiy wiksz reakcj na stres ni osoby nieprzytomne (Symington i in.)
4. Marianne Frankenhaeuser i wsppracownicy (Szwecja)

Katecholaminy s wydzielane take w odpowiedzi na stymulacj wycznie psychologiczn (malejca kontrola nad wstrzsem elektrycznym), zarwno na niewystarczajc, jak i nadmiern. Kolisty cig reakcji: czynniki psychologiczne - pobudzenie fizjologiczne reakcja psychologiczna (emocjonalna i poznawcza). 5. Definicja stresu Gatchela, Bauma i Krantza (1989, za: Gatchel 1999, s. 108): Stres to proces, za pomoc ktrego czynniki rodowiskowe zagraaj rwnowadze organizmu lub j naruszaj i za pomoc ktrego organizm reaguje na zagroenie
6. Stres trzy grupy reakcji zoone z trzech skadnikw zachowania:

a. Subiektywne odczucia mb opisy wasnych stanw b. Widoczne reakcje motoryczne c. Fizjologiczne pobudzenie AUN dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
7. Trzy rozumienia stresu w psychologii:

a. Bodziec (stresor) i. Rodzaje stresorw. ii. Kataklizmy iii. Stresory osobiste b. Stresory rodowiskowe (take permanentne kopoty dnia codziennego - daily hassles c. Reakcja wewntrzna d. Relacja midzy czynnikami zewntrznymi a waciwociami czowieka
8. Pogld Janusza Reykowskiego

a. Stres - czynniki stanowice zagroenie i zakcenie, ktre ingeruj w istniejcy stan aktywnoci, zmuszajc osobnika do nowej koordynacji"
9. Pogld Jana Strelaua

a. Stres stan, ktry charakteryzowany jest przez silne emocje negatywne, takie jak strach, lk, zo, wrogo, a take inne stany emocjonalne wywoujce dystres oraz sprzone z nim zmiany fizjologiczne, ewidentnie przekraczajce bazalny poziom aktywacji"
10. Fenomenologiczno-poznawcze pogldy Lazarusa

a. Stres - okrelona relacja midzy osob i otoczeniem, ktra oceniana jest przez osob jako obciajca lub przekraczajca jej zasoby i zagraajca jej dobrostanowi" b. Proces radzenia sobie: Stale zmieniajce si poznawcze i behawioralne wysiki majce na celu opanowanie okrelonych zewntrznych i wewntrznych wymaga, ocenianych przez osob jako obciajce lub przekraczajce jej zasoby"
11. Proces radzenia sobie (coping) skada si z etapw:

a. Zdarzenie b. Oceny i. Pierwotna ii. Wtrna c. Sposoby radzenia sobie: i. Zadaniowe ii. Emocjonalne iii. Pi oglnych kategorii strategii r. s.: 1. Dziaanie bezporednie 2. Szukanie informacji 3. Powstrzymywanie si od dziaania 4. S. wewntrzne lub paliatywne (umierzajce) 5. Zwrcenie si do innych o pomoc d. Zasoby i. Psychologiczne (wewntrzne) ii. Zewntrzne (przyrodnicze, spoeczne) e. Rezultaty
12. Pogldy Stevena Hobflla

Stres reakcja wobec otoczenia, -w ktrym istnieje {a) zagroenie utrat zasobw netto, (b) utrata zasobw netto, (c) brak wzrostu zasobw nastpujcy po ich zainwestowaniu a. Radzenie sobie jako ochrona zasobw i. Przedmioty np. mieszkanie, samochd ii. Warunki np. staa praca dobre maestwo iii. Zasoby osobiste, np. umiejtnoci interpersonalne, poczucie skutecznoci, osobistej iv. Zasoby energetyczne, np. pienidze lub wiedza
13. Style radzenia sobie wg bada Krohne i S. Miller
Ujawniy one niezalene dwa wymiary: konfrontacji i unikania (FOLIA): a. Wysokie wartoci i na obu wymiarach (dua liczba strategii ukierunkowanych zarwno na poszukiwanie i wykorzystywanie informacji) dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
b. Wysoka konfrontacja i niskie unikanie (dobre poszukiwanie i wykorzystanie informacji, a brak sposobw unikania informacji) c. Niskie wartoci na obu wymiarach (ubogi repertuar zaradczy, maa aktywno w sytuacjach stresowych) d. Niska konfrontacja i wysokie unikanie (brak umiejtnoci uzyskiwania i wykorzystywania informacji, przy dobrym wyposaeniu w strategie przed sytuacjami stresowymi).
14. Efektywno radzenia sobie zaley od:

a. Zgodnoci midzy rzeczywistoci a jej ocen b. Zgodnoci midzy ocen a radzeniem sobie (strategiami) dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
Wykad 14 - Pojcie zdrowia i choroby psychicznej

By sobie lubiany przez kompanw, nieco zblazowany mody czowiek z bardzo zamonej rodziny. We wczesnej modoci czowiek ten staje si znany z powodu swego modnego, a nawet ekstrawaganckiego sposobu ubierania si oraz zamiowania do zabaw z przyjacimi. Gdy jednak staje si nieco starszym, dostaje si pod wpyw wielkiego autorytetu. Porzuca swe zabawy, poniewa swe nowe przekonania pojmuje w bardzo radykalny sposb. W taki mianowicie, e staje si bardzo krytyczny wobec konsumpcyjnych upodoba otoczenia, a nastpnie zaczyna porzuca swe wasne dobra. Darowuje nawet pewnej grupie religijnej pokan sum pienidzy nalecych do ojca. Ojciec modego czowieka prbuje opanowa kopotliwe wybryki syna, cigajc chopaka do domu, w nadziei, e ten si opamita. Gdy si to nie udaje, zy i zdesperowany ojciec spuszcza synowi solidne lanie, naturalnie ponownie bez spodziewanego skutku. Wreszcie ociec oddaje spraw syna do sdu, aby odzyska przynajmniej pienidze. Gdy mody czowiek otrzymuje sdowy nakaz zwrotu pienidzy ojcu, ten czyni to. W protecie jednak oddaje te wszystko, cokolwiek dali mu kiedy rodzice, wcznie z ubraniem, ktre ma na sobie Nastpnie wychodzi nagi z sdu na ulic. Pniej mody czowiek wstpuje do sekty religijnej, ktrej czonkowie utrzymuj si z ebractwa i nigdy ju nie wraca do ycia w normalnym spoeczestwie.
1. Wzgldno poj norma" i patologia" 2. Etykietka choroby psychicznej badania Davida Rosenhana i in. w szpitalach psychiatrycznych 3. Kryteria zdrowia psychicznego w literaturze (za: Dbrowski, 1985; Batson, Schoenrade i Ventis, 1993):
a. Brak zaburze psychicznych kryterium tradycyjne brak jasnoci, co jest zaburzeniem a co nie (zrnicowanie kulturowe) b. Waciwe zachowania spoeczne pena wzgldno i zaleno od standardw spoecznych, historycznych, itd. i. Zdolno do harmonijnego wspycia z otoczeniem i do przeksztacania tego otoczenia ii. Odwrotno dewiacje, przemoc, przestpczo (agresja), uzalenienia i naogi c. Brak lku i poczucia winy ale: lk podstawowy (Horney), walka z lkiem (neurotyzm) jako zwiastun zdrowia wg K. Dbrowskiego d. Osobista kompetencja i kontrola i. Zdolno do dziaa produktywnych i efektywnych - wzgldno tych poj ii. Zdolno przystosowywania si do zmieniajcych si warunkw ycia iii. R. White potrzeba kompetencji, kontroli iv. Teoria J. B. Rottera poczucia kontroli wzmocnie (LOC) v. Motywacyjna podstawa procesw atrybucji vi. Teoria siy ego F. Barrona vii. Wyuczona bezradno (R. Seligman) e. Zdrowie psychiczne jako homeostaza (rwnowaga psychiczna) versus heterostaza (samoakceptacja, samoaktualizacja (C. Rogers, A. H. Maslow) - zdrowie psychiczne jako zdolno do rozwoju i. Wg Dbrowskiego z. p. to zdolno do wszechstronnego i wielopoziomowego rozwoju psychicznego poprzez procesy dezintegracji pozytywnej i czstkowej integracji wtrnej w kierunku cakowitej integracji wtrnej, a take w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeywania, i
tworzenia coraz wyszej hierarchii rzeczywistoci i wartoci, a do konkretnego ideau indywidualnego i spoecznego f. Integracja i organizacja osobowoci i. Proprium jako centrum integracji (G. W. Allport) ii. Funkcja rzeczywistoci (realnoci) P. Janeta zharmonizowane tendencje do dziaa jako mechanizm adaptacji do rzeczywistoci (realistyczna samoocena i ocena wiata zewntrznego) iii. Sprawno zespoowa podstawowych funkcji psychicznych dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
iv. Poczucie koherencji Antonovsky'iego (przekonanie o zrozumiaoci i sensownoci wiata i wasnych moliwociach sprostania jego wymaganiom) salutogeniczna koncepcja uprawiania medycyny, w tym psychiatrii (czynniki szkodliwe dla zdrowia) w odrnieniu od koncepcji patogenetycznej (czynniki sprzyjajce zdrowiu) v. Wg Dbrowskiego s te procesy dezintegracji sprzyjajce zdrowiu psychicznemu (idealizm modzieczy nadmierna szczero i otwarto, niektre przejawy infantylizmu psychicznego, w yciu codziennym uczucie smutku i zmczenia, redni lub niski prg frustracji nadwraliwo sprzyjaj wyszej integracji) g. Otwarto umysu, elastyczno (twrczo) i. Theodore Adorno (postawa autorytarna) ii. Milton Rokeach (umys zamknity i otwarty) iii. Witkin (zaleno od pola percepcji) h. Zdrowie psychiczne jako peny dobrostan fizyczny, umysowy i spoeczny (standard WHO)
4. Klasyfikacja zaburze:
a. Nerwice i psychozy. Kryterium nasilenie objaww: w psychozie utrata kontaktu z rzeczywistoci, w nerwicy kontakt nieomal dojmujcy b. Klasyfikacja psychoz: i. Pochodzenie - organiczne bd czynnociowe 1. P. czynnociowe: a. Reakcje paranoiczne (zesp paranoidalny) urojenia przeladowcze, wielkociowe (Jezus); paranoja, stan paranoidalny, pseudoparanoja (Jim Jones, Koresh) b. Reakcje afektywne mania, depresja psychotyczna (psychoza dwubiegunowa), depresja (melancholia) inwolucyjna c. Reakcja schizofreniczna (s dziecica, s. prosta, s. paranoidalna, s. katatoniczna, hebefrenia) Objawy osiowe:
2. Depresja (endogenna bd reaktywna, jak klasyczne psychozy) klasyfikacja Becka a. Zaburzenia emocjonalne nastrj przygnbienia, itd., niech do siebie, zanik zwizkw uczuciowych, utrata radoci ycia, smaku b. Z. poznawczo-motywacyjne oczekiwanie przykrych zdarze, chci samobjcze, znieksztacony obraz ja, niezdecydowanie, zagubienie, utrata motywacji, niska samoocena, nadmierny samokrytycyzm c. Z. wegetatywne i fizyczne - snu, utrata zainteresowa seksualnych, zaparcia, mczliwo d. Urojenia - bezwartociowoci, grzesznoci e. Wygld - twarz smutna, postawa pochylona, mowa powolna, zredukowana, niespontaniczna c. Zaburzenia nerwicowe wg ICD-10 (International Classification of Diseases) i. Zaburzenia lkowe w postaci fobii (lk foniczny) 1. Agorafobia i klaustrofobia 2. Fobie spoeczne ii. Inne zaburzenia lkowe 1. Zaburzenia lkowe z pojedynczymi napadami lku 2. Z. lkowe uoglnione 3. Z. depresyjne: triada Becka a. Negatywne myli o sobie b. Negatywna ocena przeszych i obecnych dowiadcze c. Pesymistyczne myli na temat przyszoci 4. Z. lkowe mieszane iii. Reakcje na ciki stres i z. adaptacyjne iv. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne 1. Myli natrtne dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady
2. Czynnoci przymusowe v. Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) 1. Dysocjacja amnezja 2. Osupienie dysocjacyjne 3. Dysocjacyjne zaburzenia ruchu vi. Zaburzenia pod postaci somatyczn 1. Objawy zaburze psychosomatycznych (somatyzacja stresu) 2. Zaburzenia hipochondryczne d. Przyczyny zaburze nerwicowych: i. Teorie psychoanalityczne ii. Teorie uczenia si i koncepcje poznawcze iii. Koncepcje psychologii humanistycznej iv. Teorie systemowe e. Zaburzenia osobowoci i zaburzenia zachowania i. Specyficzne zaburzenia osobowoci 1. Osobowo paranoiczna 2. Osobowo schizoidalna 3. Osobowo dyssocjalna (antyspoeczna) 4. Osobowo chwiejna emocjonalnie 5. Osobowo histrioniczna (histeryczna) 6. Osobowo anankastyczna (obsesyjno-kompulsywna) 7. Osobowo lkliwa 8. Osobowo zalena ii. Zaburzenia nawykw i popdw 1. Patologiczny hazard 2. Patologiczne podpalanie (piromania) 3. Patologiczne kradziee (kleptomania) 4. Patologiczny seks (nimfomania) 5. Patologiczne uywki (np. dypsomania) iii. Zaburzenia identyfikacji pciowej i preferencji seksualnych 1. Transseksualizm 2. Transwestytyzm 3. Fetyszyzm 4. Ekshibicjonizm 5. Pedofilia 6. Sadomasochizm iv. Zaburzenia nastroju (z afektywne) 1. Epizod maniakalny a. Hipomania b. Mania bez objaww psychotycznych c. Mania z objawami psychotycznymi v. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe (dawniej psychoza maniakalno-depresyjna) vi. Epizod depresyjny vii. Utrwalone zaburzenia nastroju viii. Schizofrenia: objawy osiowe 1. Urojenia nasyania, odcigania lub naganiania myli 2. Urojenia oddziaywania 3. Urojenia o niedostosowanej kulturowo treci 4. Syszenie gosw omamowych 5. Utrwalone omamy z zakresu jakiegokolwiek zmysu 6. Przerwy lub wstawki w myleniu 7. Zachowania katatoniczne 8. Objawy negatywne" ix. Klasyfikacja schizofrenii: 1. Schizofrenia paranoidalna 2. S. hebefreniczna 3. S. katatoniczna (pobudzenie, zastyganie, negatywizm, gitko woskowa, automatyzm ruchowy
4. S. niezrnicowana 5. S. rezydualna 6. S. prosta

Wyklady

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Wyklady

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

dr Pawe M.

Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2

2. Psychologia jako dyscyplina spekulatywna

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 4

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady

Wykad 2. Rnice indywidualne jako rdo osobowoci i religijnoci

3. Typ jako kategoria klasyfikacyjna rnic indywidualnych. Typ a cecha

4. Tradycyjne typologie konstytucjonalne

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2

6. Spr o genez rnic indywidualnych dziedziczno czy rodowisko?

7. Wymiary osobowoci wg Hansa Eysencka (teoria PEN)

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady

Wykad 3. Gwne dziedziny zainteresowa psychologii rnic indywidualnych: temperament i inteligencja

2. Temperament a osobowo wasnoci rnicujce

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2

4. Inteligencja trudnoci definicyjne

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady

Wykad 4. Metodologia bada psychologicznych zasady pomiaru ilociowego

5. Etapy postpowania badawczego (wg J. Brzeziskiego)

6. Podstawowe pojcia statystyczne

7. Testy i ich konstruowanie

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2

8. Wariancja jako miara zalenoci midzy zmiennymi

10. Kwestionariusz jako podstawowe narzdzie do pomiaru ilociowego (ankieta) i do wywiadu

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 3

11. Pojcie kodowania i instrukcji kodowej

12. Procedury badawcze

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 1

Wykad 5: Procesy poznawcze jako podstawa procesw uczenia si

a. Sposoby redukcji dysonansu poznawczego i. Zmiana wasnego zachowania

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 2

3. Pojcia konstruowanie rzeczywistoci przez czowieka

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 1

3. Zachowania niewerbalne jako rdo informacji o ludziach (komunikacja niewerbalna)

5. Teorie atrybucji typu detektyw

6. Teorie typu znieksztacenia poznawcze, stosowanie stereotypw itp.

8. Kierowanie wraeniem wywieranym na innych autoprezentacja

dr Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 1

4. Jak uodporni ludzi na zmian postawy?

5. Kiedy na podstawie postaw mona przewidywa zachowania?

Pawe M. Socha Podstawy psychologii dla studentw religioznawstwa wykady 1

Wykad 9. Podstawowe pojcia psychologii rozwoju czowieka. Prawidowoci rozwoju psychicznego

Wykad 10. Adaptacyjne i spoeczne funkcje emocji. Emocje i uczucia

i. Istnienie podwzgrzowych mechanizmw wzbudzania emocji Izard: z ewolucyjnego

2. Behawioryzm i teorie osobowoci

3. Teorie psychologii humanistycznej

Wykad 13 - Stres psychologiczny i radzenie sobie

Hans Selye Stres okieznany, Warszawa 1987

3. Odkrycie Johna Masona:

4. Marianne Frankenhaeuser i wsppracownicy (Szwecja)

6. Stres trzy grupy reakcji zoone z trzech skadnikw zachowania:

7. Trzy rozumienia stresu w psychologii:

8. Pogld Janusza Reykowskiego

9. Pogld Jana Strelaua

10. Fenomenologiczno-poznawcze pogldy Lazarusa

11. Proces radzenia sobie (coping) skada si z etapw:

12. Pogldy Stevena Hobflla

13. Style radzenia sobie wg bada Krohne i S. Miller

14. Efektywno radzenia sobie zaley od: