Wydanie witeczne

grudzie 2012
numer 34

NIERUCHOMOCI GIEDA FINANSE

Zapraszamy do lektury grudniowego wydania miesicznika Res in Commercio. Naszym czytelnikom spieszymy wyjani, e cho pismo pene jest twrczych prawniczych pomysw i tekstw, to jego amy nie wyczerpuj wszystkich pisarskich dokona prawnikw Kancelarii. Niemniej jednak plan jest taki, by wszystkie owe teksty prdzej czy pniej stay si fragmentami wikszych publikacji czyli ksiek. Nasze dowiadczenia w tym zakresie s wanie takie, e kilka tekstw na pewien temat prawniczy stanowi zaczyn ksiki. Zachcamy te do zapoznania si z dziesit czci ksiki pt. Due diligence - publikacja wydana przez wydawnictwo LexisNexis ma skoni do dyskusji nad prawnymi skutkami due diligence oraz zachci do wymiany praktycznych dowiadcze w tej materii.

Spis treci
Przyszo powiernictwa
Piotr Mikosik

7 13 18 23 24

Czynsz czynszowi nierwny

Joanna Czekaj

Due diligence. Cz dziesita.

Karolina Kocemba, Dominika Latawiec-Chara, Micha Tomczak

Streszczenia tekstw Summary

Pomimo najcilej praktycznego nastawienia teksty zamieszczone w Res in Commercio nie s opiniami prawnymi, ktre mogyby by zastosowane wprost i bez dodatkowej weryfikacji stanu faktycznego, za pogldy wyraane na amach miesicznika stanowi jedynie stanowisko ich autorw.

N O T I T I A
WIADOMOCI

GIEDA I FINANSE

lata, a ponadto bdzie mona zawrze z operatorem umow na czas krtszy ni rok.

Wsplnik nie pozwie

W uchwale z dnia 12 grudnia 2012 roku, sygn. akt III CZP 83/12, Sd Najwyszy wskaza, i wykrelenie spki z ograniczon odpowiedzialnoci z Krajowego Rejestru Sdowego po wytoczeniu przez wsplnika na jej rzecz powdztwa z art. 295 Kodeksu spek handlowych nie uzasadnia umorzenia postpowania z powodu niedopuszczalnoci wydania wyroku. Jednake, rwnie ciekawe s pozostae wnioski pynce z przedmiotowej uchway Sdu Najwyszego. Wynika z niej bowiem, e w sytuacji gdy powdztwo wsplnika o naprawienie szkody wyrzdzonej spce nie zostao wniesione do czasu wykrelenia spki z Krajowego Rejestru Sdowego czy te do czasu ogoszenia upadoci, to wsplnik traci uprawnienie do wystpienia z powdztwem z art. 295 Kodeksu spek handlowych. Po ogoszeniu upadoci, jedynie syndykowi przysuguje legitymacja do wytoczenia takiego powdztwa. Przedmiotowa uchwaa zostaa podjta w nastpujcym stanie faktycznym. Wsplnik pozwa trzech czonkw zarzdu spki z brany budowlanej dajc zasdzenia 16 milionw zotych odszkodowania. Swoje danie opiera na odpowiedzialnoci czonkw zarzdu wobec spki za szkod jej wyrzdzon zawinionym dziaaniem sprzecznym z prawem lub z umow spki (art. 295 Kodeksu Spek Handlowych). Ponadto wskaza, e od czasu ujawnienia si szkody upyn rok, a w tym czasie spka nie wytoczya powdztwa odszkodowawczego. Istotn okolicznoci w przedmiotowej sprawie by fakt, e wsplnik wytoczy powdztwo ju po ogoszeniu upadoci spki. W czasie gdy toczyo si postpowanie przed sdem I instancji postpowanie upadociowe zakoczono, spka za zostaa wykrelona z rejestru przedsibiorcw. Majc to na uwadze Sd Okrgowy umorzy postpowanie podnoszc, e wydanie wyroku jest w przedmiotowej sprawie niedopuszczalne. Gdy sprawa trafia do Sdu Apelacyjnego, ten zwrci

LEGISLACJA

ORZECZNICTWO

Podpisana nowelizacja
W dniu 10 grudnia 2012 roku Prezydent Bronisaw Komorowski podpisa nowelizacj ustawy Prawo telekomunikacyjne, ktra ma na celu dostosowanie polskich przepisw do uregulowa Unii Europejskiej. Zakres nowelizacji obejmuje regulacj usug telekomunikacyjnych, dostpnoci do Internetu oraz usug powszechnych. Zmiany maj na celu wzmocnienie danych osobowych, zwikszenie uprawnie abonentw oraz popraw konkurencyjnoci w obszarze usug telekomunikacyjnych. Nowelizacja przewiduje moliwo zawierania umw z operatorami telekomunikacyjnymi drog elektroniczn, za pomoc interaktywnych formularzy. Ma to umoliwi konsumentom wszechstronne zapoznanie si z warunkami umw i podejmowanie wiadomych decyzji w zakresie zawarcia umw. Ponadto zmiany bd dotyczyy uytkownikw mobilnego internetu, ktrzy na gruncie znowelizowanej ustawy, bd mogli da od operatora informacji o wykorzystaniu limitu transferu danych. W ustawie wprowadzono take moliwo przeniesienia numeru telefonu do innego operatora w cigu dwudziestu czterech godzin. W znowelizowanej ustawie wprowadzono take dodatkowe unormowania dotyczce umw, cennikw i regulaminw, ktre bd musiay mie zrozumia i dostpn tre. Nowelizacja ma na celu ograniczenie narzucania klientom dugoterminowych umw. Zmiany zakadaj, e pierwsza umowa nie bdzie obowizywa duej ni dwa

Opata od roszczenia
W uchwale z dnia 28 listopada 2012 roku (sygn. akt III CZP 66/12) Sd Najwyszy wskaza, e podstaw ustalenia opaty z art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sdowych i egzekucji (Dz. U. z 2011 roku, Nr 231, Poz. 1376, tekst jednolity) za wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia jest warto roszczenia pieninego okrelona we wniosku. Uchwa podjta zostaa w nastpujcym stanie faktycznym. Po zakoczeniu postpowania zabezpieczajcego Komornik Sdowy ustali jego koszty, obliczajc je zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy o komornikach, a wic w wysokoci 2 proc. wartoci roszczenia podlegajcego zabezpieczeniu. Postanowienie o kosztach zostao zaskarone przez Dunika, za Sd Rejonowy skarg uwzgldni, znaczco zmniejszajc kwot nalenej opaty. Za podstaw jej wyliczenia sd przyj warto rzeczywistego wykonania postanowienia o udzielaniu zabezpieczenia, a wic warto ruchomoci, ktrych zajcia dokona Komornik Sdowy. Rozpatrujcy zaalenie Komornika Sdowego, Sd Okrgowy powzi wtpliwo od jakiej wartoci naleao ustala opat komornicz. W zwizku z czym zwrci si z pytaniem prawnym do Sdu Najwyszego, ktry wyranie stwierdzi, e podstaw ustalenia opaty za wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu jest zawsze warto roszczenia okrelonego we wniosku. Niezalenie wic od wartoci mienia faktycznie zabezpieczonego Komornika Sdowy pobierze opat od wartoci roszczenia zgoszonego we wniosku.

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

si do Sdu Najwyszego z pytaniem prawnym. P rzed Sdem Najwyszym penomocnik powoda podnosi, e pozbawienie wsplnikw prawa dochodzenia odszkodowania od zarzdcw spki w sytuacji wykrelenia spki z rejestru powodowa musiaoby bezkarno niektrych dugw, co wicej mogo by stanowi wrcz sposb na uniknicie odpowiedzialnoci przez nierzetelnych menaderw. Wskazywa rwnie, e w sytuacji zakoczeniu bytu prawnego przez spk, moliwym rozwizaniem mogoby by zasdzenie odszkodowania wsplnikom proporcjonalnie do ich udziaw. Takie rozwizanie byoby te, zdaniem penomocnika powoda, korzystne dla wierzycieli spki, mogliby oni domaga si, na przykad na podstawie przepisw o bezpodstawnym wzbogaceniu, swoich nalenoci od wsplnikw. Penomocnik pozwanych podnosi, e status wsplnika przysuguje jedynie wraz z istnieniem spki. Sd Najwyszy podzieli argumentacj Sdu Okrgowego, dodajc, e z chwil ogoszenia upadoci formalne prawo wsplnika do wytaczania powdztw za szkody wyrzdzone spce wygasa. Od tego momentu to syndyk uprawniony jest do wytaczania takich spraw, a nastpie ich rozliczenia. Sd Najwyszy wskaza rwnie, e tym bardziej wsplnikowi legitymacja czynna nie przysuguje po wykreleniu spki z Krajowego Rejestru Sdowego.

Skierowaa wniosek do organw podatkowych o wydanie interpretacji podatkowej czy prawa wynikajce z interpretacji indywidualnych, wydanych wczeniej przejmowanym spkom przejd na ni po poczeniu. Spka twierdzia, i taki skutek nastpi, bowiem z dniem przejcia spka przejmujca wstpi we wszystkie prawa i obowizki spki przejmowanej. Naczelny Sd Administracyjny zgodzi si ze stanowiskiem Spki. Wskaza, i spka przejmujca bdzie moga zastosowa si do interpretacji podatkowych, jednake pod warunkiem, i okolicznoci faktyczne opisane we wniosku o interpretacj bd odpowiada okolicznociom faktycznym, jakie zaistniej po przejciu. NSA podkreli wyranie, i ochrona prawna wynikajca z interpretacji przysuguje temu podatnikowi, ktry zwrci si o interpretacj i zastosowa si do niej. NSA potwierdzi zatem dotychczasow lini orzecznicz, mwic, i aby prawo do ochrony przeszo na nastpc w drodze sukcesji, poprzednik musi zastosowa si do interpretacji podatkowej. Do przejcia interpretacji podatkowej na nabywc nie jest wystarczajce wycznie jej posiadanie.

Naczelny Sd Administracyjny w powoanej uchwale, ujednolici stanowisko, stwierdzajc, e niedopuszczalne jest, aby po upywie terminu przedawnienia zobowizania podatkowego oraz po zapacie ju przez niego zobowizania podatkowego organy mogy prowadzi postpowanie i orzeka o wysokoci zapaconego ju podatku. W przedmiotowej uchwale NSA wskaza, i celem przedawnienia jest uzyskanie stabilizacji sytuacji prawnej. Podatnik powinien naby pewno, e jego stosunek zobowizaniowy wobec organw podatkowych nie ulegnie ju zmianie. Organy podatkowe nie powinny egzekwowa roszcze po czasie. Uchwaa jest prawomocna.

Przedawnienie obowizku
Naczelny Sd Administracyjny w dniu 3 grudnia 2012 roku (sygn. akt I FPS 1/12) podj uchwa, w ktrej stwierdzono, i organy skarbowe nie mog wyda decyzji dotyczcej podatku w przypadku, gdy upyn termin przedawnienia i podatnik zapaci ju podatek. W niniejszej sprawie pojawio si zagadnienie prawne w zakresie interpretacji przepisw ordynacji podatkowej. Zgodnie bowiem z powoan wyej ustaw zobowizanie wygasa w caoci lub w czci na skutek przedawnienia, jak rwnie w przypadku zapaty podatku. Jednake mimo tak brzmicych przepisw organy podatkowe po upywie terminu przedawnienia wydaway decyzje, zmieniajce wysoko wczeniej uiszczonego ju podatku. Wyroki zapadajce w tych sprawach byy rne.
.

Sukcesja interpretacji
Naczelny Sd Administracyjny w wyroku z dnia 21 listopada 2012 roku (sygn. akt II FSK 2486/11) potwierdzi stanowisko organw podatkowych, mwice, e prawa wynikajce z interpretacji podatkowych, wydanych wczeniej przejtym spkom przejd na spk przejmujc jako na ich nastpc prawnego. W niniejszej sprawie spka z brany energetycznej tworzca grup kapitaow postanowia przej niektre spki.

RES IN COMMERCIO

| GRUDZIE 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

NIERUCHOMOCI I INWESTYCJE

ORZECZNICTWO

nych. Orzeczenie wie si z niejednoznacznym brzmieniem art. 10 ust. 1 pkt 8 lit c ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych, ktry literalnie wskazuje, e rdem przychodu jest odpatne zbycie prawa uytkowania wieczystego. Naczelny Sd Administracyjny orzeka na podstawie nastpujcego stanu faktycznego. Dyrektor Izby Skarbowej w Kielcach nie zgodzi si z interpretacj przepisw, dokonan przez Podatnika, ktry dowodzi koniecznoci cisej wykadni art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. c ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych. Podatnik uwaa, e sprzeda udziau w prawie uytkowania wieczystego nie jest jednoznaczna z odpatnym zbyciem prawa uytkowania wieczystego, do ktrego odnosi si sporna regulacja. Wedug Podatnika katalog rde przychodw zawarty w ustawie o podatku dochodowym od osb fizycznych ma charakter zamknity, co oznacza, e przychody inne ni wymienione w ustawie nie mog by przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osb fizycznych. Ze stanowiskiem Podatnika zgodzi si Wojewdzki Sd Administracyjny w Kielcach, ktry uzna, e nie mona utosamia przychodu ze sprzeday caoci prawa uytkowania wieczystego ze sprzeda udziau w prawie uytkowania wieczystego. Ustawodawca podatkowy wiadomie wymienia jedynie prawo uytkowania wieczystego, nie odnoszc si do udziau w prawie. Naczelny Sd Administracyjny nie zgodzi si ze stanowiskiem Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego w Kielcach i przychyli si do skargi Dyrektora Izby Skarbowej. Zdaniem Naczelnego Sdu Administracyjnego ustawodawca zastosowa konstrukcj okrelajc maksymalne ramy rda przychodu ze zbycia nieruchomoci. Tym samym, jeli za przychd uznawane jest zbycie prawa uytkowania wieczystego, to jako przychd naley zakwalifikowa zbycie udziau w prawie.

LEGISLACJA

Ograniczenia uprawnie
Zgodnie z treci art. 203 Kodeksu cywilnego, kady wspwaciciel ma prawo wystpienia do sdu o wyznaczenie zarzdcy, jeeli nie mona uzyska zgody wikszoci wspwacicieli w istotnych sprawach dotyczcych zwykego zarzdu albo wikszo wspwacicieli narusza zasady prawidowego zarzdu bd krzywdzi mniejszo. Zarzdca nieruchomoci obowizany jest wykonywa czynnoci niezbdne do prowadzenia prawidowej gospodarki, a w sprawach wynikajcych z zarzdu moe pozywa i by pozywany. W kwestii pozycji zarzdcy ujawni si spr w doktrynie i orzecznictwie, a mianowicie czy uprawnienia zarzdcy s ograniczone czasowo. Zwolennicy ograniczenia czasowego podnosili, e zarzdca moe si zajmowa tylko sprawami bezporednio zwizanymi z prowadzon przez niego dziaalnoci. Z kolei przedstawiciele drugiego nurtu wskazywali, e w art. 935 Kodeksu postpowania cywilnego nie ma sowa o ograniczeniu czasowym kompetencji zarzdcy, co wicej, wiele szkd jest ujawnianych po jakim czasie, dlatego te uprawnienia zarzdcy s bezterminowe. Sd Najwyszy w wyroku z dnia 3 grudnia 2012 roku (sygn. akt II CSK 141/22) rozstrzygn ostatecznie spr i orzek, e uprawnienia zarzdcy ograniczaj si do czasu, w ktrym nim by. Natomiast z roszczeniami dotyczcymi innego okresu (np.: przed ustanowieniem zarzdcy) mog wystpowa jedynie wspwaciciele.

Hipteka po zniesieniu
W Senacie powsta projekt, zgodnie z ktrym po zniesieniu wspwasnoci hipoteka bdzie ciya tylko na nieruchomoci nalecej do dunika hipotecznego, a nie bdzie ju hipoteki cznej. Jest to propozycja zmian do ustawy o ksigach wieczystych i hipotece (dalej jako u.k.w.h.). Zmiana uwzgldnia wyrok Trybunau Konstytucyjnego z 10 lipca 2012 roku (sygn. akt P 15/12). W powoywanym wyroku, Trybuna Konstytucyjny uzna art. 76 ust. 1 zd. 2 u.k.w.h. za niezgodny z Konstytucj. Przepis ten przewiduje, e po podziale nieruchomoci hipoteka, ktra bya wczeniej ustanowiona na udziale, obcia wszystkie nieruchomoci utworzone na skutek podziau (hipoteka czna). Trybuna uzna, e cytowany przepis u.k.w.h. narusza konstytucyjn zasad proporcjonalnoci. Wedug niego wierzyciel moe bowiem sam oceni, czy hipoteka ustanowiona na udziale jest wystarczajcym dla niego zabezpieczeniem, a jeeli nie, to zawsze moe da dodatkowych zabezpiecze. Tymczasem cena, jak pac wspwaciciele w stosunku do korzyci, jakie odnosz wierzyciele, jest nieproporcjonalnie wysoka. Po publikacji wyroku Trybunau Konstytucyjnego przepis ten przesta obowizywa. Senatorowie proponuj wic rozbudowa art. 76 u.k.w.h. i ustanowi, e na nieruchomoci, ktrej wacicielem (po podziale) bdzie dunik hipoteczny, nadal bdzie ciya hipoteka. Hipoteka ta bdzie ponadto obejmowaa ewentualne roszczenie o dopat (przysugujce innym po zniesieniu wspwasnoci), a gdyby to dunikowi hipotecznemu przysugiwao roszczenie o spat, to na roszczeniu tym powstanie ustawowe prawo zastawu.

Istnieje przychd
Naczelny Sd Administracyjny w wyroku z dnia 23 listopada 2012 roku (sygn. akt II FSK 696/11) zaj stanowisko, e sprzeda udziau w prawie uytkowania wieczystego podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osb fizycz-

Oddzielne opaty
Kupujcy prawo uytkowania wieczystego dziaki, na ktrej stoi budynek, paci dwie opaty sdowe. Tak uchwa podj Sd Najwyszy w dniu 12 grudnia 2012 roku (sygnatura akt III CZP 81/12).

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

N O T I T I A
WIADOMOCI

Orzeczenie zostao wydane na kanwie zakupu przez jedn ze spek kupia grunt z budynkiem, w ktrej imieniu notariusz zoy do wydziau wieczystoksigowego sdu rejonowego wniosek o wpis w dziale II ksigi wieczystej prawa uytkowania wieczystego dziaki wraz z prawem wasnoci budynku. Nastpnie pobra od spki 200 z na uiszczenie opaty sdowej. Przewodniczcy wydziau, do ktrego wpyn wniosek, zwrci go, powoujc si na art. 42 ust. 2 i 45 ust. 2 ustawy o kosztach sdowych w sprawach cywilnych (u.k.s.c.). Zgodnie z tymi przepisami opat sta pobiera si odrbnie od wniosku o wpis kadego prawa, choby wpis dwch lub wicej praw mia by dokonany na tej samej podstawie prawnej. Spka odwoaa si od tego rozstrzygnicia. Jej zdaniem notariusz postpi waciwie pobierajc jedn opat. Zgodnie bowiem z art. 235 2 Kodeksu cywilnego przysugujca spce wasno budynku jest zwizana z wieczystym uytkowaniem dziaki, a to oznacza, e prawo do budynku nie moe stanowi samoistnego przedmiotu rozporzdzenia. Z tego powodu, zdaniem spki, nie ma podstaw do stwierdzenia, e przedmiotowy wniosek zosta nienaleycie opacony. Sd Okrgowy, do ktrego wpyno zaalenie, nabra wtpliwoci prawnych. Chodzio o wykadni wspomnianych art. 42 ust. 1 i 45 ust. 2 u.k.s.c. Okazuje si bowiem, e ich brzmienie nie jest jednoznaczne, o czym wiadczy praktyka. Niektre sdy pobieraj tylko jedn opat, inne za za wpis kadego z tych praw daj oddzielnej. Dlatego trzeba byo rozstrzygn, czy wpis dotyczy dwch rnych praw czy te prawa gwnego, ktrym jest prawo uytkowania wieczystego, i powizanego z nim prawa wasnoci. Sd Najwyszy podj uchwa stwierdzajc, e za wpis uytkowania wieczystego gruntu i prawa wasnoci budynku pobiera si dwie opaty.

dnia 6 grudnia 2012 roku (sygn. akt III CZP 76/12). Sprawa dotyczya kwestii odmowy przez notariusza sporzdzenia umowy sprzeday nieruchomoci. Z odpisu ksigi wieczystej wynikao, e zostaa ona wczeniej podarowana przez powiat gminie na podstawie uchway zarzdu powiatu. Tymczasem organ jednostki samorzdu terytorialnego nie moe wedug notariusza cedowa swoich uprawnie na inne organy, w szczeglnoci na organy wykonawcze. Do wanoci tej darowizny zabrako wic indywidualnej zgody powiatu. Sd okrgowy, rozpatrujc zaalenie gminy, powzi wtpliwoci prawne, jaki skutek naley przypisa umowie zawartej bez wymaganej zgody. Art. 13 ust. 2a ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomociami (u.g.n.) przewiduje, e darowizny nieruchomoci stanowicej wasno jednostki samorzdu terytorialnego dokonuje organ wykonawczy za zgod rady albo sejmiku. W komentarzu do u.g.n. pod redakcj Gerarda Bieka wskazano, e uchwaa rady wyraajca zgod na dokonanie przez organ wykonawczy samorzdu terytorialnego okrelonej czynnoci w zakresie gospodarowania nieruchomociami moe odnosi si do konkretnej (okrelonej indywidualnie) czynnoci bd te wyraa zgod na dokonanie okrelonych czynnoci, wskazujc jedynie przesanki odwoania si do udzielonej zgody. Gmina w zaaleniu powoywaa si na obowizujc uchwa z 30 wrzenia 2008 roku, rady powiatu jako akt z delegacj do zawarcia umowy darowizny dla zarzdu powiatu. Art. 13 ust. 2a u.g.n. nie wyjania tej kwestii. Zgodnie za z art. 58 Kodeksu cywilnego czynno prawna sprzeczna z ustaw jest niewana. W takiej sytuacji mona by przyj, i brak zgody rady powiatu powoduje niewano umowy (na co powouje si notariusz). Dziaanie z pominiciem regulacji art. 13 ust. 2a prowadzi do wniosku, i czynno jest dokonana sprzecznie z ustaw i jako taka bezwzgldnie niewana. Podobne pogldy wyrazi Sd Najwyszy ju wielokrotnie. Dlatego sd okrgowy postanowi zada mu pytanie prawne. Odpowiadajc, Sd Najwyszy stwierdzi, e do umowy darowizny nierucho-

moci stanowicej wasno powiatu, zawartej bez wymaganej do jej wanoci zgody rady powiatu (art. 13 ust. 2a), ma zastosowanie art. 103 k.c. Co wynika z tego przepisu? Przede wszystkim to, e jeeli w chwili zawierania umowy (tu: umowy darowizny) nie byo takiej zgody, to strona umowy moe wyznaczy osobie, w ktrej imieniu zostaa ona zawarta (w tym wypadku radzie powiatu), odpowiedni termin jej potwierdzenia. Gdy za takiego potwierdzenia nie bdzie, gmina powinna zwrci nieruchomo.

Darowizna wana bez zgody

Darowizna, ktr powiat zawar z gmin bez zgody rady powiatu moe by wana stwierdzi Sd Najwyszy w uchwale z

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

C o m m e r c i i

L e g i s

Prawo Handlowe

Piotr Mikosik

Midzynarodowa przyszo powiernictwa

System prawny Polski nie jest ju tylko i wycznie zaleny o woli naszego ustawodawcy. Nasza obecno w Unii Europejskiej i innych strukturach midzynarodowych powoduje, e na ksztat naszego prawa wpywa nie tylko dziaalno prawodawcy europejskiego, ale rwnie tre umw midzynarodowych, ktrych Rzeczpospolita Polska jest stron. Dlatego te konieczna jest analiza tendencji prawodawczych majcych charakter ponadnarodowy. Obserwowanie koncepcji pojawiajcych si w prawie midzynarodowym pozwoli nam dokadniejsz ocen kierunku w jakim zmierza powiernictwo. Przydatno instytucji prawnej powiernictwa w dzisiejszym obrocie gospodarczym nie moe budzi wtpliwoci. Atrakcyjno powiernictwa wynika przede wszystkim z faktu, i powiernik wystpuje w obrocie gospodarczym jako waciciel powierzonej mu rzeczy lub prawa. Omwienie zalet powiernictwa, poprzedzi naley jednak krtkim omwieniem samej instytucji prawnej. W swej istocie powiernictwo zakada rozszczepienie prawa wasnoci, w tym sensie, e gdy jednej osobie (powiernikowi lub fiducjariuszowi) przysuguje formalne prawo do rzeczy, to w sensie ekonomicznym wacicielem teje rzeczy bdzie inna osoba (powierzajcy lub fiducjant). Rozszczepienie to wynika z faktu, e powierzajcy przenoszc na powiernika wasno okrelonej rzeczy, czyni to w cile okrelonym celu. Cel ten wyznacza za granice dziaania fiducjariusza, bowiem moe on korzysta z powierzonej rzeczy tylko i wycznie w okrelony w umowie powierniczej sposb, sucy celu przysporzenia. Powoduje to, e w stosunkach zewntrznych powiernik wystpuje jako penoprawny waciciel rzeczy, nieograniczony w stosunku do osb trzecich postanowieniami umowy powierniczej. Ograniczenie w korzystaniu z przedmiotu umowy powierniczej ma bowiem skutek jedynie Inter partes, czyli jedynie midzy stronami umowy powierniczej. W tym miejscu wskaza naley, e powiernictwo w caoci jest wytworem doktryny i judykatury, w bardzo maym za stopniu, jest przedmiotem regulacji ustawowej. Wszystkie te cechy powiernictwa decyduj o jego niezwykej elastycznoci, powoduj te, e za pomoc czynnoci powierniczych mona osign olbrzymi ilo rnych celw spoeczno-gospodarczych. Tytuem przykadu wskaza naley, e z pomoc umowy powierniczej moliwe jest zarwno powierzenie wyspecjalizowanym podmiotom rodkw pieninych na cele inwestycyjne, powierzenie dziaalnoci gospodarczej powiernikowi na czas sprawowania przez podmiot powierzajcy funkcji publicznej uniemoliwiajcej prowadzenie dziaalnoci gospodarczej we wasnym imieniu, jak rwnie powierzenie prowadzenia biznesu podmiotom majcym do tego odpowiednie przygotowanie merytoryczne. Powysze umowy stanowi przykad powiernictwa typu zarzdczego, lecz nie jest
RES IN COMMERCIO | GRUDZIE 2012 | 7

C o m m e r c i i
Prawo Handlowe

L e g i s

to jedyne zastosowanie czynnoci fiducjarnych. Bowiem umowy powiernicze wykorzystuje si rwnie w celu zabezpieczenia wierzytelnoci jak na przykad w przypadku umowy przewaszczenia na zabezpieczenie. Tym bardziej, e w roku 2000 Sd Najwyszy potwierdzi dopuszczalno przewaszczenia na zabezpieczenie nieruchomoci (wyrok Sdu Najwyszego z dnia 29 maja 2000 roku, sygn. akt III CKN 246/00). Majc na uwadze powysze - szerokie moliwoci wykorzystania konstrukcji prawnej powiernictwa, naley stwierdzi, e jego atrakcyjno bdzie powodowaa wzrost popularnoci umw powierniczych w obrocie gospodarczym. W zwizku z tym, naley przeanalizowa, jak koncepcje pojawiajce si na arenie midzynarodowej mog wpyn na przyszy ksztat powiernictwa.

prawny dotyczcy powiernictwa to Konwencja Haska o prawie waciwym dla trustw i ich midzynarodowej uznawalnoci . Jak wskazuje sama nazwa tej konwencji jej przedmiotem jest okrelenie prawa waciwego w rozumieniu norm prawa prywatnego midzynarodowego. Poza wzmiankowan konwencj przedmiotem zainteresowania prawa midzynarodowego s jedynie skutki podatkowe umw powierniczych postanowienia umw midzynarodowych o unikaniu podwjnego opodatkowania czsto przewiduj klauzul beneficial owner, ktra suy ma, by podmioty nieuprawnione nie korzystay z postanowie umw o unikaniu podwjnego opodatkowania za porednictwem innych podmiotw. Innych za midzynarodowych aktw prawnych regulujcych prawo powiernicze nie ma. Niemniej jednak warto zwrci uwag na propozycje ujednolicenia norm powierniczych jakimi s Zasady Europejskiego Prawa Powierniczego (Principles of the European Trust Law) prywatn kompilacj wydan przez prawnikw-komparatystw oraz Zasady, Definicje i Modelowe Normy Europejskiego Prawa Prywatnego (Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law Draft Common Frame of Reference) kompilacj majc walor akademicki przygotowan przez grup zajmujc si pracami nad Europejskim Kodeksem Cywilnym. S one o tyle istotne, e na ich podstawie mona budowa obraz przyszego europejskiego prawa powierniczego, o ile takowe oczywicie powstanie.

Dwutorowo rozwoju powiernictwa

Rozwaajc midzynarodow przyszo instytucji prawnej powiernictwa naley pokrtce odnie si do rozwoju powiernictwa na przestrzeni wiekw. W Europie mamy do czynienia z dwoma rodzajami powiernictwa powiernictwem w tradycji romasko-germaskiej oraz prawem trustowym, ktre rozwino si w systemie common law. W obu systemach prawnych systemie prawa stanowionego jak rwnie systemie anglosaskim powiernictwo rozwino si w rnych kierunkach, co jest o tyle istotne dla ksztatu midzynarodowego prawa powierniczego, e w znacznym stopniu ustawodawca europejski podczas prac nad midzynarodowym prawem powierniczym bdzie musia si opowiedzie za jednym z dwch rnych konstrukcji powierniczych. Wsplne, europejskie prawo fiducjarne, oczywicie, opiera musiaoby si zarwno na dorobku systemu prawa kontynentalnego jak i prawa trustowego, jednak pewnych rnic pogodzi nie sposb, w zwizku z czym wybr jednej z tradycji powiernictwa byby nieunikniony. W dalszej czci niniejszego artykuu zaprezentowane zostanie, ktry kierunek rozwoju powiernictwa moe zosta wybrany przez ustawodawc europejskiego jako ten, ktry stanowi ma baz do stworzenia europejskiego prawa powierniczego.

Zasady europejskiego prawa powierniczego

Motywem stworzenia europejskich zasad prawa powierniczego bya ch opracowania, na podstawie norm prawnych zarwno z krajw prawa stanowionego jak i systemu common law, oglnego modelu, ktry suyby do oceny czy dana instytucja prawna z okrelonego systemu prawnego ma charakter powierniczy (P Stec, Powiernictwo w prawie polskim na tle . prawno porwnawczym, Krakw 2005, s. 32-34). Ch ta wynikaa przede wszystkim z wzrastajcego, na kontynencie europejskim, zainteresowania prawem trustowym (K. Michaowska, Zasady europejskiego prawa trustu. Pastwo i Prawo, z. 5/1999, s. 98 i n.). Ponadto, jak podkrelaj autorzy projektu, Zasady miay stanowi materialnoprawne uzupenienie Konwencji Haskiej zawierajcej normy o charakterze kolizyjnoprawnym. Na Zasady Europejskiego Prawa Powierniczego skada si osiem artykuw, w ktrych okrelono gwne, uniwersalne cechy

Midzynarodowe Prawo Powiernicze a waciwie jego brak

Na wstpie naley zaznaczy, e prawo powiernicze nie jest przedmiotem adnego obowizujcego aktu prawnego o charakterze midzynarodowym. Jedyny obowizujcy akt
8 | RES IN COMMERCIO | GRUDZIE 2012

C o m m e r c i i

L e g i s

Prawo Handlowe

powiernictwa, wypracowane gwnie z konstrukcji anglosaskiego trustu, uzupenione czciowo o dorobek systemw prawnych opartych na tradycji romasko-germaskiej (R. Rykowski, Pojcie powiernictwa konstrukcja prawna zarzdu powierniczego. Warszawa 2005, s. 104-107), uwzgldniajc przede wszystkich rozdzia majtku powierniczego od majtku osobistego powiernika, pomijajc element rozszczepienia prawa wasnoci, ktry zdaniem autorw nie jest elementem koniecznym istnienia trustu. Z tego powodu w artykule I trust definiowany jest jako stosunek prawny, na mocy ktrego powiernik wada majtkiem odrbnym od wasnego na rzecz innej osoby (beneficjenta) lub dla realizacji okrelonego celu. Za element konieczny naley uzna przeniesienie wasnoci (inter vivos lub mortis causa) bd zoenie owiadczenia woli, w myl ktrego skadajcy je ustanawia si powiernikiem czyjego majtku. W stosunku powierniczym beneficjenci musz by wyranie okreleni, co wie si chociaby z przysugujcymi im uprawnieniami jak prawo do zasigania informacji o stanie majtku powierniczego. Do cech uniwersalnego trustu naley rwnie obowizek powiernika do zachowania naleytej starannoci w sprawowaniu zarzdu majtkiem powierniczym, ochrona interesw beneficjenta, rozliczenie si z powierzonego mu mienia oraz regularne skadanie sprawozda. Ponadto podkrelona zostaa funkcja sdu jako organu zapewniajcego ochron praw beneficjenta, ktra to zapewniania jest m.in. poprzez sprawowanie nadzoru nad dziaalnoci powiernika. W ostatnim artykule Zasad postanowiono o przyznaniu beneficjentowi roszcze osobistych przysugujcych wzgldem powiernika oraz roszcze o rozszerzonej skutecznoci w stosunku do osb trzecich, ktry w zej wierze lub nieodpatnie nabyy od powiernika przedmiot nalecy do majtku powierniczego. Podczas dyskusji, ktra odbya si w ramach konferencji midzynarodowej w Hadze w dniu 15 stycznia 1999 roku, na ktrej opublikowano Zasady, wyraono opini, e postpujcy proces globalizacji stawia wymg wprowadzenia trustu speniajcego kryteria okrelone w Zasadach do systemw prawnych Europy kontynentalnej (K. Michaowska, Zasady europejskiego prawa trustu. Pastwo i Prawo, z. 5/1999, s. 98 i n.). Istotna jest jednak ingerencja ustawodawcy, gdy pozostawienie tworzenia trustw tylko woli stron w ramach swobody umw nie bdzie skutkowa konieczn separacj mas majtkowych. Dodatkowo podkrelano, e za dziaaniami ustawodawcy przemawia take ch zapewnienia pewnoci obrotu gospodarczego.

kadw wsplnego, europejskiego dziedzictwa kulturowego. Kompilacja ma rwnie stanowi rdo oglnoeuropejskiej debaty nad Podstawowymi Zasadami Prawa Prywatnego, naley si bowiem zastanowi, ktrym z oglnych zasad znanych w europejskich systemach prawnych naley si pierwszestwo i w jakich sytuacjach. W tak przygotowanej kompilacji osobne miejsce, w X Ksidze, postanowiono przeznaczy na opracowanie modelowych norm dotyczcych Trust Law. Do tej pory nie doczekalimy si jednak opracowania zasad prawa powierniczego.

Podsumowanie
Minie jeszcze wiele czasu zanim dokonane zostanie ujednolicenie prawa powierniczego na obszarze Unii Europejskiej, niemniej jednak wida, e jeli do takiego ujednolicenia dojdzie, gwn podstaw bdzie trust wypracowany w systemie common law. Jako punkt odniesienia naley traktowa przede wszystkim Zasady Europejskiego Prawa Powierniczego, z ktrych wyranie wynika, e podstaw regulacji jest ochrona osoby beneficjenta (bd powierzajcego nie ma bowiem przeszkd by beneficjentem by sam powierzajcy), ktra zapewniania jest przede wszystkim poprzez separacj mas majtkowych, roszczenia o rozszerzonej skutecznoci przysugujce beneficjentowi wobec osb trzecich niebdcych w dobrzej wierze, bo nabywajcych od powiernika przedmiot nalecy do majtku powierniczego nieodpatnie. Z tego powodu naley uzna, e w krajach Europy kontynentalnej konieczna bdzie aktywno ustawodawcy, bowiem zakres ochrony beneficjenta wynikajcy z trust law jest szerszy ni ten wypracowany w tradycji romasko-germaskiej. Nie budzi jednak wtpliwoci, e wzmoone i cigle wzrastajce zainteresowanie prawem powierniczym oraz coraz aktywniejsze prace nad oglnymi normami prawa powierniczego, w przyszoci doprowadz do otwarcia si do tej pory niechtnych systemw prawnych na powiernictwo. W szczeglnoci obawy te wynikaj, jak wskazuje si np. w orzecznictwie hiszpaskim, z nienaleytego zabezpieczenia pozycji prawnej powierzajcego. Rozszerzenie koncepcji powiernictwa znanej w systemach prawa stanowionego o elementy prawa trustowego mogoby usun przynajmniej cz obaw wobec powiernictwa.

Zasady, Definicje i Modelowe Normy Europejskiego Prawa Prywatnego

Przygotowane przez grup badawcz zajmujc si pracami nad Europejskim Kodeksem Cywilny Zasady, Definicje i Modelowe Normy Europejskiego Prawa Prywatnego stanowi kompilacj, ktra powstaa na zlecenie Komisji Europejskiej jako projekt przyszego politycznego Wsplnego Systemu Odniesienia (CommonFrame of Reference). Jak podkrela si we wstpie samego dokumentu opracowanie to ma charakter wycznie akademicki, i nie zostao zatwierdzone przez adne waciwe organy polityczne, a ma na celu jedynie promowanie znajomoci prawa prywatnego systemw prawnych Unii Europejskiej, pomoc w analizie wzajemnych wpyww tych systemw prawnych oraz zapewnieniu wzajemnego rozwoju oraz ukazania systemw prawnych jako regionalnych przy-

piotr.mikosik@tomczak.pl prawnik dziau Finansowania Korporacji w Kancelarii Tomczak i Partnerzy. Jest absolwentem Wydziau Prawa i Administracji na Uniwersytetu Warszawskiego i aplikantem adwokackim przy Okrgowej Radzie Adwokatw w Warszawie. Specjalizuje si w prawie cywilnym i handlowym, szczeglnie za interesuje si instytucj powiernictwa.
RES IN COMMERCIO | GRUDZIE 2012 | 9

10

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

I u r e

c i v i l i
Prawo cywilne

Joanna Czekaj

Czynsz czynszowi nierwny

Czynsz jest jednym ze wiadcze charakterystycznych dla umowy najmu. Zawarta w art. 659 Kodeksu cywilnego definicja tego rodzaju umowy wskazuje bowiem wprost, e do essentialia negotii umowy najmu naley: okrelenie przedmiotu umowy, ktry wynajmujcy oddaje do uywania najemcy oraz okrelenie czynszu, ktry bdzie uiszczany przez najemc na rzecz wynajmujcego z tytuu korzystania z tego przedmiotu. Odpatno, w tym przypadku, ma na celu zrekompensowanie wacicielowi rzeczy wynajmowanej czasow utrat prawa do uywania tej rzeczy oraz, bdce nastpstwem jej prawidowego uywania, pogorszenie stanu tej rzeczy, czyli tak zwane zuycie. Zasady patnoci czynszu mog by bardzo zrnicowane, o czym wiadczy chociaby sama tre cytowanego powyej art. 659 Kodeksu cywilnego, a dokadniej jego paragrafu 2. W wietle tego przepisu, czynsz moe by oznaczony w pienidzu lub w wiadczeniach innego rodzaju, np. wiadczeniu rzeczy zamiennych lub usug. Zgodnie z opiniami wyraanymi przez doktryn, czynsz okreli mona rwnie w sposb dorozumiany, np. wedug stawek stosowanych w stosunkach danego rodzaju. Jeli chodzi za o terminy, w ktrych czynsz winien zosta uiszczony, to Kodeks cywilny, w art. 669 2 wskazuje, e gdy strony nie okreliy w umowie najmu terminu patnoci czynszu, powinien on by pacony z gry. I tak: gdy najem ma trwa nie duej ni miesic - za cay czas najmu; gdy najem

ma trwa duej ni miesic albo gdy umowa bya zawarta na czas nieoznaczony - miesicznie, do dziesitego dnia miesica. Nie mona jednak zapomina, e strony w umowie najmu w sposb dowolny mog uregulowa sposb, terminy oraz podstawy naliczania czynszu, a przepisy Kodeksu cywilnego znajd zastosowanie dopiero w przypadku braku stosownych postanowie umownych w tym zakresie. W umowach najmu powierzchni komercyjnych, zapisy dotyczce rozlicze pomidzy wynajmujcym a najemc nierzadko przybieraj bardzo skomplikowane formy. To wanie o formach czynszu oraz innych istotnych, a zwizanych z czynszem postanowieniach umw najmu komercyjnego zapisach bdzie mowa w dalszej czci niniejszego artykuu.

Rne sposoby obliczania czynszu

Najprostszym rozwizaniem kwestii czynszu w umowach najmu jest wprowadzenie ryczatowego rozliczenia czynszu, czyli okrelenia przez strony z gry caej kwoty czynszu z tytuu najmu przedmiotu umowy, niejako w oderwaniu od jego powierzchni. Moliwe jest przy tym wprowadzenie do umowy specjalnych zapisw dotyczcych zmiany wysokoci czynszu w przypadku zmiany powierzchni przedmiotu najmu. To z kolei wymaga, aby w umowie w sposb jak najbardziej precyzyjny opisano przedmiot umowy najmu pod wzgldem
RES IN COMMERCIO | GRUDZIE 2012 | 11

I u r e

c i v i l i

Prawo cywilne

jego powierzchni. Tego typu rozwizanie stosowane jest je-

cowanym przez najemc w zwizku z prowadzon przez niego

dziaalnoci gospodarcz w wynajmowanym lokalu. W takich przypadkach ju sam stay czynsz ustalony ma zagwarantowa wynajmujcemu zwrot kosztw operacyjnych zwizanych z najmem (nieznajdujcych pokrycia w opatach eksploatacyjAlternatyw dla tego rodzaju rozliczenia wiadczenia najemcy, nych niezalenie uiszczanych przez najemcw). Umowa najmu szczeglnie popularn w przypadku powierzchni biurowych, powinna przy tym okrela, jaki musi by minimalny poziom jest ustalenie przez strony czynszu pieninego, paconego uzyskanego zysku, aby najemca by zobowizany uici czynsz w proporcji do wynajmowanej przez najemc powierzchni od obrotu. Co wicej, umowa powinna jasno okrela sposb, przedmiotu najmu. W tego rodzaju umowach najmu nalena warunki oraz terminy przekazywania wynajmujcemu przez nawynajmujcemu, z tytuu oddania przedmiotu umowy do korzy- jemc informacji na temat wypracowanych za porednictwem stania przez najemc, stawka wyraana jest poprzez okrelenie przedmiotu najmu zyskw oraz gwarantowa mu mechanizm kosztu najmu jednego metra kwadratowego powierzchni. Jest gwarantujcy wynajmujcemu moliwo weryfikacji informacji to rozwizanie o tyle korzystne, e ewentualne modyfikacje przekazywanych przez najemcw. Ten sposb rozliczania czynprzedmiotu najmu lub modyfikacje jego powierzchni nie po- szu zosta wymylony na potrzeby specyficznej grupy budynkw cigaj za sob koniecznoci zmian umowy w zakresie ustalenia przeznaczonych pod najem komercyjny, jakimi s powierzchnie wysokoci czynszu, a co za tym idzie znacznie upraszczaj jej handlowo rozrywkowe i znajduje on w Polsce coraz czstsze aneksowanie. zastosowanie. Rozwizaniem mieszczcym si niejako na przeciwnym biegunie jest uzalenienie czynszu od obrotu uzyskiwanego przez najemc w trakcie prowadzonej na terenie wynajmowanego lokalu dziaalnoci gospodarczej. W takim przypadku, w umowie najmu strony w sposb okrelony zastrzegaj, jaka cz uzyskanego w danym okresie rozliczeniowym obrotu bdzie stanowia czynsz naleny wynajmujcemu (np. 16% obrotu uzyskanego w danym miesicu). W tym przypadku umowa musi rwnie jasno okrela, w jaki sposb strony bd wykazyway warto obrotw uzyskiwanych przez najemc oraz w jakich okresach nastpowa bdzie rozliczenie czynszu. Naley przy tym zauway, e tego typu rozwizanie nie cieszy si w Polsce du popularnoci, a to przez wzgld na fakt, e cakowicie pozbawia on wynajmujcego pewnoci co do spodziewanego przychodu z tytuu najmu, a w najgorszym przypadku (gdy najemca okae si by cakowicie nieudolnym przedsibiorcom, ktry nie potrafi przycign do swojego lokalu klientw, a tym samym wygenerowa obrotu), moe ono cakowicie pozbawi wynajmujcego czynszu. Majc na wzgldzie powysze zastrzeenia co do zagroe, jakie niesie za sob przyjcie rozliczania czynszu od obrotu, a jednoczenie dostrzegajc potrzeb uzalenienia zyskw uzyskiwanych przez wynajmujcego z tytuu najmu od kondycji finansowej najemcy, bardzo popularne stao si wprowadzanie tak zwanego czynszu mieszanego. Polega on na wprowadzeniu oprcz staej, do niskiej stawki czynszu (czy to w formie stawki za metr kwadratowy, czy te w rozliczeniu ryczatowym) rozliczenia czynszu w postaci procentowego udziau w zysku wypra12 | RES IN COMMERCIO | GRUDZIE 2012

dynie w przypadku maych lokali komercyjnych, natomiast w przypadku budynkw o przeznaczeniu stricte komercyjnym jest ono niezwykle rzadko spotykane.

Strony w sposb dowolny mog przy tym zadecydowa o okresach rozliczeniowych, w ktrych patny jest czynsz, przy czym niewtpliwie najpopularniejszym jest miesiczny okres uiszczania czyszu.

Podstawa obliczenia czynszu

Odnoszc si do stawek czynszu ustalanych przez strony poprzez wskazanie w umowie najmu stawki za metr kwadratowy powierzchni najmu, podkrelenia wymaga, e w praktyce istnieje wiele sposobw ustalania powierzchni, od ktrej najemca uiszcza tego rodzaju opat. Rozwizaniem najczciej stosowanym i, jak si zdaje, najbliej zblionym do oglnej idei czynszu oraz rde tej opaty jest system, w ktrym najemca paci czynsz od rzeczywistej powierzchni lokalu, lub lokali, rzeczywicie przez niego wynajmowanych. Innym stosowanym w umowach najmu powierzchni komercyjnych rozwizaniem jest przyjcie, e najemca jest zobowizany uiszcza najem od powierzchni pomieszcze, ktre w rzeczywistoci wynajmuje, powikszonej o udzia procentowy tej powierzchni w caej powierzchni budynku, ktrego dotyczy ta umowa. Powysze w rzeczywistoci zmierza do pokrycia czynszem, a tym samym zagwarantowania wynajmujcemu przychodu, rwnie z tak zwanych powierzchni wsplnych. Wydaje si to by o tyle nieuzasadnione, e z charakteru tego

I u r e

c i v i l i
Prawo cywilne

typu powierzchni wynika, i aden z najemcw nie czerpie Indeksacja adnych szczeglnych zyskw z ich wykorzystywania. Z drugiej, wynajmujcy dy do takiego uksztatowania stosunkw z naKolejnym zagadnieniem dotyczcym czynszu, ktre czsto jemcami, aby wszystkie powierzchnie budynku przeznaczonego zostaje uregulowane przez strony umowy najmu powierzchni pod wynajem, w tym te z ktrych teoretycznie nie powinien komercyjnych jest jego indeksacja, czyli ustalenie zasad rewalootrzymywa profitw, przynosiy mu zysk. ryzacji tego rodzaju opaty w powizaniu ze staym rynkowym wzrostem cen. W odniesieniu za do czynszu od obrotu oraz do czynszu obliczanego metod mieszan, prowadzc rozwaania na Najczciej indeksacja zwizana jest z danym wskanikiem temat podstawy obliczenia czynszu, naley zwrci szczegl- ekonomicznym, na przykad inflacj rozumian jako indeks n uwag na kwestie sposobu wykazywania przez najemc towarw i usug konsumpcyjnych (Consumer Price Index obrotu, ktry w tych przypadkach stanowi czynnik podstawo- CPI). Najczciej popenianym przez strony umw najmu wy. Umowa najmu powinna jasno okrela, jakie dokumenty powierzchni komercyjnych bdem zwizanym z tego typu mog stanowi podstaw ustalenia obrotu danego najemcy, systemem indeksacji jest niewskazanie przez strony wskanika przy czym rozwizaniem najczciej stosowanym jest przyj- inflacji. Problem ten ma szczeglne znaczenie w przypadku cie raportw kasowych z kas fiskalnych jako podstawy, ktra przyjcia stawki czynszu w walucie innej ni polski zoty, bowiem dokumentuje wszelkie transakcje dokonane przez klientw na istnieje wiele rnych wskanikw dla rnych obszarw. I tak terenie wynajmowanego lokalu. Oczywicie rozwizanie to dla czynszu wyraonego w euro mog si pojawi wtpliwoci, wymaga rwnie zagwarantowania w umowie mechanizmw ktrego kraju Unii Europejskiej wskanik ten dotyczy, za w pozwalajcych wynajmujcemu zweryfikowanie prawidowo- przypadku dolara amerykaskiego wtpliwo ta odnosi si do ci raportw z rzeczywistym stanem sprzeday ujawnionym poszczeglnych stanw USA. Dlatego te, w celu uniknicia w innych dokumentach rachunkowych najemcy. Nie mona wszelkich wtpliwoci strony winny zwiza wskanik inflacji z bowiem wykluczy sytuacji, w ktrych najemca sprzedawca krajem, na terytorium ktrego pooony jest przedmiot najmu, nie udokumentuje transakcji sprzeday na kasie fiskalnej, a tym co w odniesieniu do Rzeczpospolitej Polskiej oznacza zwizanie samym z punktu widzenia wynajmujcego niejawni caego indeksacji wskanikiem indeksacji ogaszanym przez GUS. uzyskanego obrotu. Innym sposobem indeksacji moe by stosowanie staego, okrelonego z gry w umowie najmu wskanika procentowego Rabaty o okrelonej wysokoci, bez wzgldu na walut lub wskaniki makroekonomiczne. Innym, powszechnie stosowanym w umowach najmu powierzchni komercyjnych zawieranych na czas okrelony Umowa najmu powinna przy tym jasno okrela zasady i mechanizmem jest wprowadzenie przez wynajmujcego sys- czstotliwo oraz okresy dokonywania indeksacji. Powinna temu rabatowania najemcy w zakresie jego obowizkw zapaty rwnie wskazywa kiedy i gdzie publikowany jest wskanik czynszu w pocztkowym okresie obowizywania umowy. W determinujcy indeksacj. Strony powinny rwnie ustali czy umowie strony postanawiaj wic, e wynajmujcy w okresie indeksacji w danym okresie podlega stawka podstawowa czynokrelonym umow udziela najemcy w okrelonego rabatu na szu okrelona przez strony w umowie czy te moe stawka czynsz. Po upywie okresu rabatowania, czynsz ten pobierany z poprzedniego czynszu ustalona w ostatnim okresie rozliczejest w penym wymiarze. niowym, a wic ju zindeksowana. Wynajmujcy stosuj tego typu system jako form zachcania potencjalnych najemcw do zawierania umw na z gry okrelony, stosunkowo dugi czas. System ten znajduje rwnie zastosowanie w przypadkach najmu lokali, ktre za wzgldu na stan wykoczenia, wymagaj od najemcy stosunkowo duych dodatkowych nakadw. Nakady zostaj niejako zamortyzowane poprzez udzielony przez wynajmujcego rabat w czynszu.

Waluta czynszu
Bardzo czsto strony umowy najmu powierzchni komercyjnych decyduj si na wyraenie czynszu w walucie innej ni zoty. Oznacza to dla stron konieczno umownego okrelenia kursu, wedug jakiego czynsz w obcej walucie zostanie przeliczony na zotwki. W pierwszej kolejnoci strony winny okreli dat, wedug ktrej strony bd ustalay kurs, bank lub instytucj, ktrej kurs strony przyjmuj za wicy, jak rwnie czy bdzie to redni kurs kupna czy sprzeday. Nie ulega przy tym wtpliwoci, e najczciej stosowanym w obrocie nieruchomociami komercyjnymi jest redni kurs Narodowego Banku Polskiego.

joanna.czekaj@tomczak.pl prawnik dziau Nieruchomoci i Inwestycji w kancelarii Tomczak i Partnerzy, aplikant adwokacki przy Okrgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie, specjalizuje si w prawie cywilnym i handlowym, pasjonatka arbitrau, ma due dowiadczenie w prowadzeniu sporw sdowych i administracyjnych.

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

13

C o m m e r c i i
Prawo handlowe

L e g i s

Komentarze Res in Commercio

Okrelenie due diligence stao si obowizujcym terminem w odniesieniu do badania stanu prawnego oraz stanu gospodarczego i finansowego zarwno spek, przedsibiorstw, jak i wszelkich innych wikszych skadnikw majtku obecnych w obrocie gospodarczym. Uznalimy, e warto wstpnie zasyganlizowa i omwi najwaniejsze prawne okolicznoci i konsekwencje zwizane z realizacj procedury due diligence oraz z samym raportem wynikajcym z takiego badania. Oczywicie skutki prawne due diligence moe uregulowa w pierwszej kolejnoci umowa stron. Warto jednak zawczasu uwiadomi sobie nastpstwa rnych rozwiza kontraktowych w tej kwestii, jak rwie skutki braku regulacji umownej. Staralimy si podsumowa pewn praktyczn wiedz zwizan z sam technik prowadzenia due diligence, cho zdajemy sobie doskonale spraw z tego, e technika ta nalezy do indywidualnego know-how poszczeglnych firm prawniczych i prawnikw. W biecym numerze naszego miesicznika sidmy rozdzia naszych rozwaa.

14

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

C o m m e r c i i

L e g i s

Prawo HANDLOWE

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz dziesita

Komentarze Res in Commercio

Due diligence Cz dzisita

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

15

C o m m e r c i i
Prawo handlowe

L e g i s

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz dziesita

Rozdzia sidmy

Koszty due diligence

7.1.
238

Zakres badania a wynagrodzenie Skuteczno i prawidowo organizacji due diligence po stronie firmy prawniczej zaley w bardzo duej mierze od prawidowego uzgodnienia z klientem budetu na przeprowadzenie badania. Nie jest to proste, poniewa w bardzo wielu p-otwartych przetargach na due diligence, ktre przeprowadzaj klienci o ile oczywicie nie pozostaj z dan firm prawnicz w staej wsppracy wymagaj oni zoenia oferty ryczatowej zazwyczaj przed zapoznaniem si przez prawnikw z rzeczywistym zakresem pracy. O zakresie i pracochonnoci prawniczego due diligence przesdzaj zazwyczaj zupenie inne przesanki i informacje ni te, ktre s oglnie dostpne, takie jak wielko obrotu spki czy liczba zatrudnionych, zazwyczaj przekazywane firmie prawniczej przy zapytaniu ofertowym. Jedynie w bardzo rzadkich przypadkach, w wielkich przedsiwziciach o skali oglnokrajowej, gdzie samo dokonanie transakcji jak i cena uzgadniane s w Polsce na szczeblu niemal czy te wprost politycznym, inwestorzy dysponuj praktycznie nieograniczonym budetem na przeprowadzenie badania prawnego i w takim przypadku firma prawnicza z rozkosz wpisuje do ewidencji czasu pracy (timesheetu) dosownie kad minut. Due diligence stanowi bowiem bardzo rozlege objtociowo przedsiwzicie i nie trzeba czasu pracy do niego dokada ponad to, co faktycznie ma

miejsce. Regu s jednak due ograniczenia budetw na badanie prawne, i susznie. Owo ograniczenie jest pochodn wzgldnej przydatnoci raportu due diligence dla procesu transakcyjnego.
240

239

Tak wic zazwyczaj sensowne uzgodnienie wynagrodzenia za badanie nie tylko jest bardzo potrzebne, ale stanowi bodaj najwaniejsz przesank prawidowo przeprowadzonego badania. Bo koszty due diligence, uwaane czsto przez inwestorw za niedorzecznie wysokie, jednoczenie wbrew wyobraeniom klientw, rzadko kiedy s znakomitym interesem dla firmy prawniczej, zwaszcza gdy na swoj zgub firma prawnicza powierzy wykonanie due diligence prawnikom rozliczanym wewntrznie choby czciowo wedug wielkoci sprzeday. Przy uzgodnieniu z klientem ryczatowego wynagrodzenia zwykle rednia cena godziny pracy pracy prawnika okazuje si by bardzo niska i wcale niekoniecznie jest ona rekompensowana wolumenem zlecenia. Due diligence moe by przeprowadzone na dowolnie wybranym poziomie szczegowoci, i mona na nie powici niemal kad, dowoln liczb godzin. I nie jest prawd, e zwikszanie liczby godzin powiconych badaniu nie ma zupenie sensu wprost przeciwnie, oczywiste jest, e im wicej czasu powici si na badanie, tym wiksza jest szansa uniknicia bdu wynikajcego z przeoczenia

241

16

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

C o m m e r c i i

L e g i s

Prawo HANDLOWE

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz dziesita

treci dokumentw prawnych. Niemniej jednak ta krzywa sensownoci takiego pogbiania analizy prawnej jest zdecydowanie gasnca to znaczy powyej pewnego kosztu efektywno i skuteczno badania malej w byskawicznym tempie.
242

podsuwa take rne mniej lub bardziej formalnie dokonane spostrzeenia i ustalenia, jak te sposoby usuwania problemw.
246

243

Badanie stanu prawnego nawet nieduej firmy zajmuje co najmniej sto do dwustu godzin pracy prawnikw. Badanie penozakresowe bardzo duej firmy zajmuje tysic i wicej godzin, tote koszt prowadzenia takiego badania przez renomowan firm prawnicz siga kilkuset tysicy zotych. Z jednej strony, s to zazwyczaj wci umiarkowane koszty w stosunku do wartoci caej transakcji. Z drugiej strony, due diligence bardzo czsto, a zwaszcza w transakcjach przetargowych, prowadzone jest na prno, bo do transakcji nie dochodzi. Co wicej, realna przydatno takiego penego badania jest dla kupujcego co najmniej wtpliwa. Jak si przekonamy w konkluzji do niniejszego opracowania, szczegowe badanie moe sta si przede wszystkim korzyci dla sprzedajcego. W kadym razie korzyci w zaskakujcym stopniu znacznym, jak na brak ryzyka i ponoszenia kosztw badania po stronie sprzedajcego. Jest tak nawet wtedy, gdy kupujcy zastrzega, e adne jego badanie nie ogranicza odpowiedzialnoci sprzedajcego. W wielu przypadkach menederowie wysokiego szczebla nie maj czasu ani cierpliwoci, by czyta raport i w rzeczywistoci bardzo rzadko to robi. Opase raporty przygotowywane przez drogie firmy prawnicze z perspektywy kupujcego nawet gdy do transakcji dochodzi traktowane s zazwyczaj jako rodzaj certyfikatu osobistego bezpieczestwa wydawanego dla tych, ktrzy na uytek korporacji ca transakcj prowadzili. Z drugiej strony firmy prawnicze na sto sposobw broni si przed odpowiedzialnoci i zwykle, jak naley sdzi, cakiem skutecznie. Nie sposb wtedy nie odnie wraenia, e w caym tym okrelaniu wewntrznego znaczenia due diligence dla kupujcego mamy do czynienia z wyrafinowan gr pozorw, w ktrej wszyscy zakadaj, e s bezpieczni. Z punktu widzenia rzeczywistej przydatnoci badania mona podzieli na takie, ktre su jedynie ustaleniu granic odpowiedzialnoci stron, oraz na takie, ktre bd suyy podejmowaniu decyzji gospodarczych albo w zwizku z transakcj, albo ju po przejciu spki, i takie, ktre su jedynie bezpieczestwu korporacyjnemu. W tym pierwszym przypadku zamawiajcy badanie powinien mie o wiele bardziej praktyczne podejcie, poniewa jest zainteresowany szczegowym okreleniem zakresu badania. W takim przypadku zwykle zastrzega sobie prawo prowadzenia dodatkowych paneli wyjaniajcych wtpliwe zagadnienia. Taki zleceniodawca jest wdzicznym klientem dla inteligentnej firmy prawniczej, ktra w ramach raportu

Wertykalny zakres due diligence, czyli dogbno i wnikliwo badania, zaley przede wszystkim od budetu, a w drugiej kolejnoci od aktywnego udziau kupujcego, i to zarwno w fazie okrelania zakresu pracy, jak i w fazie odbioru raportu. Powszechnie stosowanym modelem badania jest tzw. ograniczone due diligence, ktre dotyczy jedynie wybranych, kluczowych zagadnie prawnych, takich jak nieruchomoci, kontrakty o najwikszej wartoci, ewentualnie prawo do najwaniejszych znakw towarowych lub innych praw wasnoci intelektualnej i oczywicie pewno tytuu prawnego do akcji czy udziaw. Naley pamita, jak o tym bdzie mowa w dalszej czci opracowania, e ograniczone due diligence stanowi jedynie sposb ograniczenia kosztw samego badania, natomiast w wietle treci umowy przeniesienia udziaw lub akcji czy te innej umowy finalizujcej transakcj, skutek zwolnienia sprzedajcego od odpowiedzialnoci w przypadku ujawnienia dokumentacji spki zawsze zaley od treci umowy, a nie od zakresu badania. Kupujcy ogranicza zakres badania w kadym przypadku poniekd na wasne ryzyko. Oczywicie kwestia, czy poszczeglny problem dotyczcy stanu prawnego kupowanej spki by przez sprzedajcego w odpowiedni sposb ujawniony kupujcemu ktry pomimo to zaniecha badania tej sprawy, zawsze moe by w przyszoci przedmiotem sporu sdowego. Dowd ujawnienia poszczeglnych kwestii bdzie obcia sprzedajcego. Niemniej jednak sprzedajcy porusza si tu na swoim terenie, w ramach swojej spki i udowodnienie faktu ujawnienia poszczeglnych problemw nie jest zadaniem niewykonalnym. Sprzedajcy bdzie ponosi w takim przypadku odpowiedzialno jedynie wtedy, gdy kupujcy zdoa udowodni intencjonalne ukrycie poszczeglnej wady stanu prawnego. A to jest trudny dowd, w kadym razie fakt, i due diligence byo ograniczone, nic w tej materii nie zmieni. Z ograniczonym due diligence dla firmy prawniczej wie si jeszcze jedno wane ryzyko. Ot klient bardzo czsto w celu wynegocjowania niszego wynagrodzenia za wykonanie badania, nazywa je ograniczonym, w rzeczywistoci jednak w jego zamyle owo ograniczenie polega na tym, eby badanie dotyczyo rzeczy najwaniejszych, a nie byo ograniczone do okrelonych sfer czy zakresw dziaania spki lub przedsibiorstwa. Problem jednak tkwi w tym, e aby wiedzie co jest najwaniejsze, w wielu przypadkach trzeba najpierw przeprowadzi pene badanie. Nie ma bowiem innego sposobu zidentyfikowania danej kwestii jako

247

244

248

245

249

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

17

C o m m e r c i i
Prawo handlowe

L e g i s

Komentarze Res in Commercio

Due diligence. Cz dziesita.

najwaniejszej. Dlatego te jeeli pomidzy firm prawnicz a klientem dochodzi do ustalenia, e due diligence bdzie ograniczone, to naley od razu spisa jego zakres i w raporcie do tego zakresu si szczegowo odnie. 7.2.
249

Rozliczenie wewntrznej firmy prawniczej Z punktu widzenia rozlicze wewntrznych w firmie prawniczej najwaniejsze jest to, aby rozliczenie z prawnikami nie byo uzalenione od liczby spdzonych przez nich na badaniu godzin, poniewa takie rozliczenie zabija sens ekonomiczny tego rodzaju przedsiwzi jak due diligence z punktu widzenia wacicieli firmy prawniczej. Prawnicy pracujcy nad badaniem albo powinni by wycznie prawnikami wynagradzanymi sta pensj, albo te powinni bra udzia w pracy nad due diligence przy maksymalnie okrelonej dla kadego z nich, moliwej do wykorzystania liczbie godzin podlegajcej wynagrodzeniu. Rozmiar due diligence i kocowego raportu nie moe sta si z punktu widzenia wacicieli firmy prawniczej frustrujcym problemem samym w sobie. Ryzyko wpadki, czyli przeoczenia istotnej kwestii w toku badania zawsze byo, jest i niestety bdzie istnie. Prawd jest, e due diligence czsto ujawnia problemy, ktrych sprzedajcy wcale nie zataja, tylko zwyczajnie nie by ich wiadomy. Z drugiej strony, bardzo czsto mona w toku due diligence odnie wraenie, e strony prowadz ze sob pewn gr. Sprzedajcy owszem, ujawnia wszystkie wane dokumenty, ale nierzadko liczy na to, e poszczeglne informacje zostan w toku badania zwyczajnie przeoczone lub te e kupujcy nie powie ich w cao. W ten sposb sprzedajcy z jednej strony uniknie odpowiedzialnoci w zakresie, w jakim problemy ujawni, a kupujcy nie podniesie tych okolicznoci, domagajc si obnienia ceny przed transakcj lub odszkodowania po transakcji. W ramach tej swoistej gry cay ciar badania automatycznie przenosi si na badajcych, czyli firm prawnicz. Aby unikn wpadki i tym samym wasnej odpowiedzialnoci wobec kupujcego, musi ona tak organizowa badania, aby takie ryzyko zostao wyeliminowane. To za moe oznacza podwjn weryfikacj co poniektrych dokumentw, a to ju prosta droga do podwojenia kosztw wewntrznych. Dlatego gdy w firmie s stosowane inne sposoby rozliczenia ni staa pensja, a sposoby te oparte s na bonusie lub premii od sprzedanych godzin, to warto o tym wczeniej pomyle i wewntrzfirmowe struktury rozlicze zawczasu uregulowa. Najwaniejsze przestrogi W ramach przygotowania badania niezwykle wan rzecz jest okrelenie wraz z kupujcym i innymi jego doradcami kwestii, ktre w stanie prawnym kupowanej spki mog
253

mie znaczenie kluczowe. W jednym przypadku mog to by nieruchomoci i roszczenia byych wacicieli, w innym przypadku spr co do kwestii kluczowego znaku towarowego, kiedy indziej znw prowadzony od lat piciu spr podatkowy. Jeeli takie kwestie uda si zidentyfikowa, wwczas do ich zbadania warto wyznaczy dowiadczonych i dojrzaych prawnikw. Bardzo czsto w toku due diligence ustalone zostaj pewne uchybienia, czy to dotyczce dokumentw korporacyjnych, czy to stanu prawnego nieruchomoci, ktre s stosunkowo atwo usuwalne. Zwykle s to sprawy, ktre w mniejszym lub wikszym stopniu dotycz osobistej odpowiedzialnoci zawodowej poszczeglnych pracownikw kupowanej spki. W ramach dobrych relacji ze spk pojawia si pokusa pozostawienia spce pewnego czasu na usunicie tych problemw lub wrcz udzielenia pomocy przy ich usuwaniu. Zwaszcza dla modych prawnikw uczestniczcych w badaniu jest to pokusa trudna do przezwycienia, bo wychodzi si wtedy do atwo na geniusza albo dobrodzieja. Nie trzeba jednak chyba dodawa, e tego rodzaju pomoc moe sta si rdem niespodziewanych problemw. Pojawia si bowiem pytanie, kto zapaci za to dodatkowe, ekstra-doradztwo i dlaczego to ma by kupujcy. A poza tym kto bdzie ponosi odpowiedzialno za skutki nieprawidowego doradztwa, tj. wwczas, gdy si okae, e rada dana przez firm prawnicz kupujcego okae si nieskuteczna lub bdna.

250

251

7.3.
252

18

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012

S T R E S Z C Z E N I E

Wydanie grudzie 2012

Istnienie uchwa nieistniejcych (s. 7)
Jakub Pie

Koszty najmu - strefa niecigoci (s. 13)

Temat rozlic

Kancelaria Tomczak & Partnerzy Spka adwokacka jest specjalistyczn firm doradcz prowadzc doradztwo w zakresie prawa gospodarczego. Kancelaria obsuguje przede wszystkim transakcje w obrocie kapitaowym, bankowym a take w obrocie nieruchomociami. Kancelaria prowadzi specjalistyczn sekcj prawa farmaceutycznego oraz prawa telekomunikacyjnego. Kancelaria obsuguje take biec dziaalno firm. Partnerzy Kancelarii: Karolina Kocemba Micha Tomczak Adwokaci i Radcowie Prawni: Wioletta Januszczyk Karolina Muskaa Karina Pcherz Samodzielni prawnicy: Dominika Latawiec - Chara Katarzyna Bielat - Sadowska Joanna Ostojska Wojciech Deja Jakub Pietrasik Jakub Salwa Prawnicy: Joanna Chiciak Joanna Czekaj Amelia Daszkiewicz Agnieszka Janus Magdalena Trzaskowska Katarzyna Zych Piotr Mikosik Krzysztof ak Kontakt dla mediw: Anna Dzienio Manager ds. PR i Komunikacji Wsparcie pozaprawnicze: Iwona Drabik (tumacz) Iwona Jaroszewska Paulina Kalenik Anna Wako Adres: Tomczak & Partnerzy Spka Adwokacka ul. Podwale 3/9 00-252 Warszawa, Polska Telefon: +48 22 33 96 500 Telefax: +48 22 33 96 501 Strona: www.tomczak.pl ISSN 2081-9056

Komentarze Res in Commercio (str. 18)

W kolejnej czci opracowania powiconego due diligence piszemy o niektrych aspektach przygotowania raportu. Raport z due diligence jest specyficznym zjawiskiem w praktyce firm prawniczych. Raport opiera si zazwyczaj na ogromnej liczbie zastrzee, majcych wyczy lub co najmniej ograniczy odpowiedzialno prawnika za ewentualne skutki niewaciwych ustale. Jest w tym sporo oportunizmu, ale jest te pewne niewtpliwa logika. Jak to stwierdzamy przy rnych okazjach w naszym opracowaniu badanie stanu prawnego nie jest ledztwem, poniewa badajcy prawnik nie ma adnego tytuu by dowiedzie si cokolwiek wicej ponad to, co badany podmiot zechce mu ujawni. W przedstawianej czci opracowania prezentujemy take niektre inne techniki upraszczajce przygotowanie due diligence przy czym przypominamy, rzecz prosta, e wszystkie te techniki stanowi indywidualny know how poszczeglnych firm prawniczych.

Miesicznik Res in Commercio . Praktyka prawa gospodarczego redagowany jest przez zesp w skadzie: Dominika Latawiec - Chara, Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik i Micha Tomczak. Wsppracownikami miesicznika i autorami tekstw s prawnicy Kancelarii Tomczak & Partnerzy a take inni prawnicy, zaproszeni do wsppracy, co w ich notkach biograficznych wyranie zaznaczono. Miesicznik skadany jest w programie InDesign firmy Adobe. Autorem projektu graficznego jest Wojciech Wilk. Skad: Anna Dzienio

RES IN COMMERCIO

| GRUDZIE 2012

19

S U M M A R Y

December 2012 Issue

The existance of non-existing resolutions (p. 7) In his article Jak Lease costs - space for ambiguity (p. 10) The topic of exp Commentaries of Res in Commercio (p. 18) The next part of the monograph devoted to due diligence addresses certain aspects of preparing a report. The due diligence report is a specific phenomenon. It is based on a variety of objections aiming to exclude or at least limit the lawyers liability for possible consequences of improper arrangements. Quite opportunistic, but logical, nevertheless. As we emphasized on several occasions, our due diligence examination is not an in-depth investigation, as a lawyer conducting this kind of analysis may be informed exclusively of what an examined entity really wants to reveal. The part of monograph in question introduces several techniques simplifying the elaboration of due diligence let us remind you that all those techniques may be classified as individual know-how of specific law firms.

Tomczak & Partners Law Office A professional counselling company rendering advisory services in the field of commercial law. The law office is chiefly preoccupied with transactions concerning the capital and bank turnover as well as real estate business. Furthermore, it runs a specialist section of pharmaceutical as well as telecommunication law and provides services pertaining to the companies current activities. Partners: Karolina Kocemba Micha Tomczak Attorneys-at-law and Counsellors: Wioletta Januszczyk Karolina Muskaa Karina Pcherz Leading Lawyers: Katarzyna Bielat - Sadowska Dominika Latawiec - Chara Joanna Ostojska Wojciech Deja Jakub Pietrasik Jakub Salwa Associates Lawyers: Joanna Chiciak Joanna Czekaj Amelia Daszkiewicz Agnieszka Janus Magdalena Trzaskowska Katarzyna Zych Piotr Mikosik Krzysztof ak Contact for media: Anna Dzienio PR & Communications Manager Extralegal Support: Iwona Drabik (translator) Iwona Jaroszewska Paulina Kalenik Anna Wako Address: Tomczak & Partners Law Office 3 Podwale St. apt. no 9 00-252 Warsaw, Poland Telephone number: +48 22 33 96 500, Telefax: +48 22 33 96 501 Website: www.tomczak.pl ISSN 2081 - 9056

Monthly Res in Commercio . Law Practice is edited by the team composed of: Dominika Latawiec - Chara, Joanna Ostojska, Jakub Pietrasik and Micha Tomczak. The further parties involved in the issuance of a monthly as well as authors of texts are lawers employed at Tomczak & Partners Law Office and other lawyers invited to cooperation, which fact was marked in their biographical notes. The monthly is created in Adobe InDesign and designed by Wojciech Wilk. Composition: Anna Dzienio

20

RES IN COMMERCIO

GRUDZIE 2012