MONIKA OWSIANNA, STAMY NA RAMIONACH OLBRZYMW

Monika Owsianna (Gniezno) STAMY NA RAMIONACH OLBRZYMW

H. Kowalski, K. Gutkowski, A. Bikowska (red.), Antyk, antyk! Kulturowa tradycja antyku od epoki baroku do postmodernizmu, Zeszyty Archeologiczne i Humanistyczne Warszawskie 2, 2010, 198 s.

Wyjtkowo drugiego tomu Zeszytw Archeologicznych i Humanistycznych Warszawskich, ktrego redaktorami naukowymi s dr Hubert Kowalski, Konrad Gutkowski i Anna Bikowska, a opiekunem prof. dr hab. Jerzy Mizioek, nie ogranicza si do oryginalnego tytuu, ale kryje w sobie niespodziank. czy bowiem dwie niezalene inicjatywy, ktre wyszy z krgw modszych i starszych badaczy staroytnoci. Z jednej strony jest to uczczenie witowanego w 2009 roku 90-lecia powstania archeologii na Uniwersytecie Warszawskim, a z drugiej pokosie konferencji naukowej Antyk, antyk! Kulturowa recepcja tradycji antyku w epoce postmodernistycznej, ktrej organizatorami byli czonkowie Studenckiego Koa Naukowego Ars Antica. Struktura tomu w peni uwzgldnia tene dualizm. Cz pierwsza zostaa oddana adeptom filologii klasycznej, historii, historii sztuki, archeologii oraz szeroko pojtych studiw humanistycznych. Otwiera j napisany piknym jzykiem artyku autorstwa Anny Krawczyk pod tytuem Poemat Klaudiana a sztuka baroku. Fontanna Prozerpiny na Starym Rynku w Poznaniu (s. 1527), bdcy prb zestawienia literackiego obrazu porwania crki Cerery ukazanego przez Klaudiana (De Raptu Proserpinae) z dzieem sztuki wykonanym przez Augustyna Schpsa. Autorka, wnikliwie analizujc sylwetki Prozerpiny i Plutona, dochodzi do wniosku, e poznaski artysta w subtelniejszy sposb ukaza zarwno scen porwania, jak te i boga Hadesu (s. 20: Pluton z poznaskiej rzeby wydaje si bardziej zhumanizowany od epickiego wyobraenia boga). Kolejna autorka Anna Rechentiuk zabiera nas w podr do wiata Wielkiej Rewolucji Francuskiej, a waciwie w gb myli Louisa Saint-Justa, ktry wzorzec dla swoich czasw odnalaz w Sparcie (Saint-Just a Sparta, s. 2951). Po krtkim przedstawieniu ycia myliciela i jego staroytnych sympatii autorka porwnaa pogldy Saint-Justa na pastwo z tym, co wiemy o Sparcie. Uwaa, e dla rewolucjonisty nadinterpretowanie historii czy lekkie przeinaczanie faktw nie stanowio [] najmniejszego problemu (s. 50).

327

STUDIA EUROPAEA GNESNENSIA 5/2012 RECENZJE

Z burzliwych wydarze roku 1789 i tego, co krtko po nich nastpio, trafiamy do zgoa innego wiata. Magorzata Przybyszewska w artykule Od woskiej ryciny do polskiej porcelany. Wdrwka osiemnastowiecznych wedut z antycznymi ruinami rzymskimi (s. 5366) przedstawia wpyw zbioru rycin Domenica Prontiego z 1795 roku na wizerunki na porcelanie. Dziewitnastowieczne filianki, imbryki i amfory s obiektami docieka autorki, ktra w ostatnim akapicie pyta o popularno teje porcelany, nie dochodzc do paradoksalnie najprostszego wniosku. Wina to i jednoczenie zasuga romantyzmu i romantykw, ktrych fascynoway rzymskie ruiny. Skandal filozofii. Midzy staroytnoci a postmodernizmem, czyli dugie trwanie sceptycyzmu (s. 6782) autorstwa Anny Koos jest odmiennym studium, gdy ukazuje recepcj antyku jako proces, a nie jako jednorazowe zaczerpnicie staroytnego motywu. Autorka podkrela fakt niedoceniania sceptycyzmu, z du gracj porusza si na gruncie filozofii, antropologii i historii idei. Za Wadysawem Tatarkiewiczem przytacza w podsumowaniu sowa Mariana Massoniusa (polskiego filozofa przeomu XIX i XX wieku): sceptycyzm to jedyna szkoa filozoficzna istotnie niemiertelna, ktra wszystkie dotychczasowe systemy metafizyczne pocigna przed trybuna krytyczny, wszystkim wykazaa ich jaowo i przetrwaa (s. 81). Autork nastpnego artykuu jest Adriana Ciesielska (Pomidzy Scyll przeszoci a Charybd teraniejszoci antyk w perspektywie wspczesnych teorii spoecznych), ktra postuluje wyodrbnienie historii gospodarczej staroytnoci z nauk historycznych, a to ze wzgldu na wyksztacenie si odrbnej metodologii. Prace z tej dziedziny dzieli na tradycyjne i niepozbawione refleksji metodologicznej. Do tych pierwszych, ktre jej zdaniem cechuje sposb wyjaniania i wnioskowania poprzez indukcj, zalicza m.in. Histori spoeczn staroytnego Rzymu Gzy Alfldyego oraz prac Michaela McCormicka pt. Origins of the Europaean Economy. W artykule ukazane s etapy naukowego postrzegania antycznej gospodarki, o coraz wnikliwszej refleksji metodologicznej. Tytu artykuu obiecywa wiele, ale zamiast antyku w pespektywie wspczesnych teorii spoecznych otrzymalimy krtki i niewiele wnoszcy wykad refleksji nad histori gospodarcz staroytnoci. Natomiast Klasyka a nowoczesno. Antyk w publicznej rzebie warszawskiej dwudziestolecia midzywojennego (s. 93115) autorstwa Anny Bikowskiej jest najlepszym artykuem z tego tomu. Nie jest to pozbawiona gbszej refleksji analiza warszawskiej rzeby powstaej w okresie dwudziestolecia midzywojennego, a raczej interesujce studium, w ktrym autorka rzetelnie ledzi rzebiarzy, ktrzy czerpali ze staroytnoci. Opisujc rzeby Ksawerego Dunikowskiego, Henryka Kuny, Karola Tchorka i Franciszka Strynkiewicza, wpisuje je w przestrze miejsk

328

MONIKA OWSIANNA, STAMY NA RAMIONACH OLBRZYMW

Warszawy, chwali, ale take krytykuje. Po erudycyjnym wywodzie autorka dosza do wniosku, e w rzebie warszawskiej dwudziestolecia midzywojennego mona dostrzec wyran dominacj antyku nad nowoczesnoci. Katarzyna A. Czajkowska jest autork artykuu pt. W labiryntach antyku Zbigniewa Herberta inspiracje staroytnoci w rysunkach poety z podry do Grecji (s. 117141). Jest to rzetelna praca, w ktrej autorka przyjrzaa si podrom Herberta do Grecji, wyowia z jego prac ilustrujce je wersy, pochylia si nad poet jako rysownikiem. Czajkowska uwzgldnia minojsk bogini z wami, fresk Paryank, tzw. Mask Agamemnona, mury cyklopowe, Kleobisa i Bitona, Akropol, Agor, uznajc, e szkice Herberta stanowiy uzupenienie relacji z podry. Nieco enigmatyczny tytu artykuu autorstwa Izabeli Prager (Obrazki z romansu greckiego, s. 143152) zaskakuje, gdy odkrywamy, e opowiada histori niezwykego mitu o Dafnisie i Chloe, a raczej jego recepcji w twrczoci Marca Chagalla. Ostatni artyku pt. Antyk, antyk i znw ten antyk! Niemiertelna moda na antyk Aleksandry Jatczak (s. 153167) stanowi prb spojrzenia na staroytno jako na rdo inspiracji dla wspczesnej mody. Autorka niepotrzebnie cytuje sownikow definicj antyku (s. 153), a podczas opisu antycznej mody powouje si nie na rda historyczne, ale na opracowanie Franois Bouchera (Historia mody. Dzieje ubiorw od czasw prehistorycznych do koca XX wieku, Warszawa 2003), co nie zmienia jednak faktu, e cz artykuu dotyczca wspczesnoci nie jest pozbawiona interesujcych wnioskw. Na drug cz publikacji skadaj si: tekst Wojciecha Wrblewskiego wygoszony w 90. rocznic powstania Katedry Archeologii na Uniwersytecie Warszawskim (podczas Rady Instytutu Archeologii UW), trzy przemwienia: Jerzego Gssowskiego, Adama ukaszewicza i Wojciecha Wrblewskiego wygoszone podczas I Zjazdu Absolwentw Archeologii UW oraz artyku pt. Architektura gmachu warszawskiej szkoy gwnej (gimnazjum realnego) autorstwa Huberta Kowalskiego i Konrada Gutkowskiego. Pozornie niestanowice monolitu teksty czy przede wszystkim nadrzdny cel uczczenie 90-lecia Katedry Archeologii UW. S w nich take wspomnienia dawnych mistrzw, ludzi, ktrzy odeszli, burzliwych wydarze, programu studiw, egzaminw, wykopalisk Adam ukaszewicz zakoczy swoje przemwienie apelem: absolwenci archeologii, czcie si, utwrzcie wreszcie jak wielk lo archeologiczn, obejmujc cay wiat! Dzi naley do nas Szkoa Gwna, a jutro zobaczymy. Nie dajmy si, niech yje archeologia! (s. 188). Tom Antyk, antyk! jest nie tylko pokonferencyjn publikacj wzbogacon o pikne wspomnienia, ale take elementem dialogu pomidzy modszymi a starszymi badaczami. Dla jednych i drugich punktem odniesienia, jak te i wielk

329

STUDIA EUROPAEA GNESNENSIA 5/2012 RECENZJE

mioci, jest wanie antyk, ktrego odblaski widzimy take we wspczesnoci. Nie jest on zamknit epok w dziejach ludzkoci, ktra raz na zawsze przepada, ale kopalni inspirujcych myli czy wyobrae oraz wzorem stosunkw pomidzy mistrzem a uczniem.

330