2009

2010

2011

Iwona i Lech Cielakowie

Egzamin gimnazjalny Jak to odczyta?

Lektury obowizkowe w gimnazjum
Autorzy: Iwona Cielak, absolwentka Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu; nauczycielka jzyka polskiego w Zespole Szk nr 7 w Toruniu; autorka Nowego szkolnego sownika ortograficznego. Jest egzaminatorem w czci humanistycznej egzaminu gimnazjalnego. Lech Cielak, absolwent Uniwersytetu Mikoaja Kopernika w Toruniu; nauczyciel jzyka polskiego i sztuki w Gimnazjum w Cierpicach k. Torunia. Autorzy wsplnie wydali rwnie: Egzamin gimnazjalny. Jak to napisa? Poradnik dla kadego ucznia, Egzamin gimnazjalny. Jak to zrozumie? Poradnik dla kad ego ucznia, Sprawdzian szstoklasisty. Jak to napisa?

Redaktor wydania:

Zdzisaw Gowacki
Ilustracje:

Katarzyna Danielewska
Redakcja techniczna, opracowanie graficzne, amanie i przygotowanie do druku:

Robert Ciechanowski, RC PRO [www.rc-pro.eu]

Projekt okadki:

Mirosaw Godkowski, Zdzisaw Gowacki

Copyright by Oficyna Wydawnicza Tutor

Wydanie I. Toru 2009 r. Oficyna Wydawnicza Tutor 87-100 Toru, ul. Warszawska 14/2, tel./fax 0-56 65-999-55 Wysykowa Ksigarnia Internetowa: www.tutor.edu.pl Druk i oprawa: Toruskie Zakady Graficzne Zapolex Sp. z o.o.

ISBN 83-89563-40-8

Spis treci
Przedmowa Biblia Mitologia grecka Homer Sofokles Odyseja Antygona Pie o Rolandzie William Szekspir Miguel Cervantes Karol Dickens Antoni Czechow Romeo i Julia Don Kichote Opowie wigilijna mier urzdnika 4 6 12 16 20 26 30 36 40 46 50 56 60 62 66 72 76 82 88 94 100 106 110 114 120 124 128 132 136 140

Antoine de Saint-Exupry May Ksi Ernest Hemingway Stary czowiek i morze Bogurodzica Jan Kochanowski Ignacy Krasicki Adam Mickiewicz Adam Mickiewicz Adam Mickiewicz Juliusz Sowacki Aleksander Fredro Henryk Sienkiewicz Henryk Sienkiewicz Bolesaw Prus Stefan eromski Stefan eromski Aleksander Kamiski Arkady Fiedler Melchior Wakowicz Miron Biaoszewski Zofia Kossak-Szczucka Fraszki, pieni, psalmy i treny (wybr) Satyra i bajki Ballady i romanse Dziady cz. II Pan Tadeusz Balladyna Zemsta Krzyacy Latarnik Kamizelka Syzyfowe prace Siaczka Kamienie na szaniec Dywizjon 303 Ziele na kraterze Pamitnik z powstania warszawskiego Bursztyny

Przedmowa
Jednym z waniejszych zada szkoy jest przygotowanie modego czowieka ucznia do kontaktu z dzieem literackim oraz rozbudzanie ciekawoci czytelniczej, a nawet pasji, poprzez poznawanie literatury. Dlatego kontakt z lektur nie powinien by traktowany tylko jako obowizek. Wane jest, aby dzieo literackie stao si dla ucznia wyzwaniem. Nawet jeli jest to lektura trudna (czsto nudna), trzeba mie odwag zmierzy si z ni, bo adne opracowanie jej nie zastpi. Poradnik Jak to odczyta? to propozycja przypomnienia treci i zagadnie przedstawionych w lekturach obowizujcych w gimnazjum, ktrych wykaz zawarty jest w rozporzdzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2008 r. zmieniajcym rozporzdzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk. Ksika ta zawiera opracowania trzydziestu lektur wszystkich obowizkowych oraz wybrane utwory z lektur przykadowych. Kada z nich zostaa tak przygotowana, aby ucze przypomnia sobie najwaniejsze zagadnienia z ni zwizane, takie jak: bohaterowie, tre, problematyka oraz informacje na temat czasu i miejsca akcji, gatunku, autora czy epoki, w ktrej dzieo powstao. Drug cz kadego opracowania stanowi zadania do fragmentw tekstw danej lektury, ktre mog by wykonywane samodzielnie przez ucznia lub we wsppracy z nauczycielem. Warto zaznaczy, e s to zadania typu egzaminacyjnego sprawdzajce umiejtnoci i kompetencje okrelone w standardach wymaga egzaminacyjnych z zakresu przedmiotw humanistycznych, m.in.: czytanie tekstu na poziomie dosownym i przenonym, interpretowanie i parafrazowanie tekstu oraz tworzenie rnych form wypowiedzi w nawizaniu do treci lektury. Tak wic ksika uatwi gimnazjalicie powtrk lektury, a take umoliwi przewiczenie zada, jakich mona spodziewa si na egzaminie gimnazjalnym. Jak to odczyta? to ksika, ktra moe by take pomoc dydaktyczn dla nauczyciela. Wybrane fragmenty tekstw i opracowane do nich zestawy wicze lekturowych mog stanowi uzupenienie scenariuszy lekcji lub propozycj prac domowych dla uczniw. Bdziemy usatysfakcjonowani, jeli zaproponowane zadania uznacie Pastwo za godne zainteresowania i wczycie je do swojego warsztatu pracy z lektur. Mamy nadziej, e poradnik ten speni oczekiwania wszystkich, ktrzy po niego sign. Chcielibymy, aby sposb opracowania lektur, wybr fragmentw i zestawy zada zamieszczone w poradniku Jak to odczyta? sprawiy, e przygotowanie do egzaminu gimnazjalnego bdzie atwiejsze i efektywniejsze. Praca z dzieem literackim moe by bowiem inspirujca i przyjemna, jeeli si wie, jak lektur odczyta. Z yczeniami wielu sukcesw autorzy

Biblia

Biblia
Nazwa
Nazwa Biblia pochodzi od greckiego sowa biblon zwj papirusu, ksika; sowo biblia oznacza ksigi.

Biblia Pismo wite

Czym jest Biblia?
Biblia to zbir ksig Starego i Nowego Testamentu uznawany przez chrzecijan za ksig wit, pisan pod natchnieniem Ducha witego. Ksigi Starego Testamentu byy spisywane od k. II tysiclecia p.n.e. do II w. p.n.e. Stary Testament w Biblii katolickiej liczy 46 ksig. Opisuj one stworzenie wiata, losy narodu izraelskiego i jego przymierza z Bogiem oraz zawieraj pisma prorokw. Autorstwo ksig przypisuje si m.in. Mojeszowi (Picioksig), Dawidowi (Ksiga Psalmw), prorokom (Ezechielowi, Jeremiaszowi i in.). Nowy Testament skada si z 27 ksig, ktre spisane zostay od poowy I w. do pocztku II w. n.e. Obejmuje Ewangelie: wg w. Mateusza, ukasza, Marka i Jana opisujce czasy od narodzin Chrystusa, zawiera listy apostolskie, Dzieje Apostolskie oraz Apokalips, czyli Objawienie w. Jana.

Autorzy
Prawie kada z ksig Starego Testamentu ma wicej ni jednego autora, ktrzy czsto byli anonimowi lub autorstwo przypisywano komu innemu, zwaszcza e czsto ksigi powstaway przez wiele wiekw. Autorstwo czsto czono z problematyk, tak wic np. ksigi tzw. mdrociowe przypisywano Salomonowi.

Jzyk Biblii
Rne czci Biblii spisane zostay w jednym z trzech jzykw: hebrajskim, aramejskim lub greckim.

Przekad Biblii
Do najsynniejszych przekadw Biblii zalicza si przekad na acin autorstwa w. Hieronima z IV w. (tzw. Wulgata), ktry sta si podstaw do tumacze na jzyki narodowe.

Ksigi biblijne
W Biblii wyrni mona ksigi: historyczne, dydaktyczne i prorockie. Ksigi dziel si na rozdziay, a rozdziay na wersety (werset cao treciowa zbudowana rwnolegle z dwch lub trzech czonw). Do oznaczenia ksig, rozdziaw i wersetw powszechnie stosuje si skrty. Na przykad zamiast pisa Ksiga Rodzaju, rozdzia 1, werset 120, podaje si skrt: Rdz 1, 120.

Znaczenie Biblii
Biblia odgrywa ogromne znaczenie w kulturze, sztuce, filozofii, jest inspiracj dla poetw, malarzy, filozofw, twrcw literatury. Motywy i frazeologizmy biblijne s obecne w literaturze i sztuce oraz w jzyku potocznym. Do najpopularniejszych motyww nale: stworzenie wiata, wygnanie z raju, powrt syna marnotrawnego, ukrzyowanie Chrystusa, Sd Ostateczny. Spord zwizkw frazeologicznych powszechnie znane s: hiobowe wieci, egipskie ciemnoci, wdowi grosz, wiea Babel i wiele innych.

Nazwa
Apokalipsa (gr. apokalypsis objawienie) to opis proroctwa dotyczcego tego, co ma si wydarzy w dniach ostatecznych, przekazanego przez Boga wybranemu prorokowi.

Biblia Apokalipsa w. Jana

Apokalipsa witego Jana [Ap], Ksiga Objawienia, Objawienie w. Jana [Obj] jest ostatni ksig Nowego Testamentu.

Biblia

Tre ksigi (fragm.)

Bg wrczy Barankowi ksig opiecztowan siedmioma pieczciami. Baranek otworzy sze pierwszych pieczci, co wizao si z wydarzeniami na ziemi, np. zabijaniem mieczem i godem po otwarciu czwartej pieczci, trzsieniem ziemi, zamieniem soca, spadaniem gwiazd i in. zjawiskami. Po otwarciu sidmej pieczci ukazaa si wizja siedmiu aniow z siedmioma trbami wzywajcymi na Sd Ostateczny. Nastpiy byskawice, gromy, poary, ogie spadajcy na ziemi, wielkie zniszczenia i mier ludzi. Po wybrzmieniu sidmej trby pojawia si Niewiasta obleczona w soce, ktra miaa porodzi Syna. Wtedy na niebie pojawi si ognisty Smok, ktry chcia pore majce si urodzi dziecko. Dzieci zostao przekazane Bogu. Nastpnie w niebie doszo do zwyciskiej walki Michaa i jego aniow ze Smokiem szatanem. Smok przekaza wadz Bestii, na usugach ktrej bya inna Bestia noszca imi 666. Ona sprawiaa, e ziemia i jej mieszkacy oddawali cze pierwszej Bestii. Jednak Baranek zwyciy. Nastpnie w. Jan przedstawia wizj upadku i zagady Wielkiego Babilonu oraz zwycisk walk Sowa Boga z Besti zakoczon potpieniem szatana, a dalej wizj Sdu Ostatecznego osdzenia umarych wedug ich czynw. Potem pojawia si wizja Miasta witego pochodzcego od Boga Nowego Jeruzalem. Ksig kocz sowa bdce zapowiedzi powtrnego przyjcia Jezusa: Zaiste, przyjd niebawem oraz proba: Przyjd, Panie Jezu!.

O autorze
Za autora Apokalipsy uznaje si w. Jana Ewangelist, cho nie ma co do tego pewnoci. Jest to zapis objawie w. Jana, jakich dozna na wyspie Patmos, dokd zosta karnie zesany za rzdw Domicjana.

Czas powstania
Powstawaa przez do dugi okres, od okoo 68 do ok. 96 r., w okresie przeladowa pierwszych chrzecijan w Azji Mniejszej.

Przesanie
Autor przekonuje, e jedynie pjcie za Chrystusem oraz dawanie wiadectwa wiary moe doprowadzi do wiecznej szczliwoci z Bogiem.

Budowa ksigi
W ksidze mona wyrni: wstp (1, 13), cz I (2, 13, 22) listy do siedmiu Kociow, cz II (4, 122, 5) m.in. siedem pieczci, siedem trb, znaki na niebie: Niewiasta, Smok, zakoczenie (22, 621).

Symbolika Apokalipsy
Najwaniejsze symbole Apokalipsy to: siedem liczba mistyczna oznaczajca tajemnic, porzdek boski, trby dwik trb ma wzywa na Sd Ostateczny, piecz tajemnica, wyroki Boskie w sprawie losw wiata; znak zbawienia.

Styl
Autor Apokalipsy posuguje si wizjami, obrazami i symbolami. 1. Wizje apokaliptyczne o Sdzie Ostatecznym (osdzenie umarych wedug ich czynw). 2. Wizje symboliczne obrazy, znaki, liczby, np. czterech jedcw, siedem trb i siedem pieczci, smok walczcy z niewiast, bestia (szatan), upadek Wielkiego Babilonu.

Biblia

O utworze
Pie nad pieniami (skrt: PnP) to jedna z ksig dydaktycznych (mdrociowych) Starego Testamentu. W jzyku hebrajskim znaczy pie najdoskonalsza. Pie powstaa prawdopodobnie w pierwszej po. IV w. p.n.e. Ksiga skada si z szeciu pieni, w ktrych opisana jest mio Oblubieca i Oblubienicy. Ma form dialogu Oblubieca i Oblubienicy. Pie nad pieniami bya i jest inspiracj dla artystw: poetw, malarzy, muzykw.

Biblia Pie nad pieniami

Streszczenie
(fragmenty: PnP, 4, 17 oraz 5, 18, 1016) Oblubieniec by zauroczony piknem cielesnym Oblubienicy: jej oczami, szyj, piersiami. Oblubienica czekaa na przyjcie ukochanego. Gdy usyszaa pukanie i miosne sowa zachty, przekornie powiedziaa, e musiaaby znw ubiera si w sukni i brudzi umyte stopy. Gdy Oblubieniec woy rk przez otwr w drzwiach, ona wstaa, by otworzy mu drzwi. Jednak Oblubieniec le j zrozumia i odszed. Zacza go szuka, woa. Stranicy obchodzcy noc miasto potraktowali j jak kobiet lekkich obyczajw: zbili j, pokaleczyli, zdarli z niej paszcz. Zrozpaczona prosia jerozolimskie kobiety, by powiedziay jej ukochanemu, jak bardzo go kocha.

O autorze
Autor Pieni nad pieniami jest nieznany. Warto doda, e autorstwo przypisywane jest Salomonowi, co jest mao prawdopodobne.

Znaczenie alegoryczne utworu

Pie nad pieniami oprcz znaczenia dosownego ma znaczenie metaforyczne (alegoryczne). Czsto kochajca si para rozumiana jest nastpujco:
u u u

Oblubieniec to Chrystus, natomiast Oblubienica to wyznawcy Kocioa; Oblubieniec to Bg, Oblubienica nard ydowski, nard wybrany, Izrael; Oblubieniec to Bg, Oblubienica Najwitsza Maria Panna.

Oblubieniec jako uosobienie Boga od samego pocztku okazuje sw mio. Oblubienica za jako uosobienie ludzi Kocioa, pniej zaczyna dojrzewa do mioci i odwzajemnia uczucie Oblubieca.

Interpretacje relacji Oblubieniec Oblubienica

1. Relacja ta moe oznacza idealn, nieograniczon mio Boga do czowieka i zmienn, niepewn mio czowieka do Boga. Staje si ona pewna dopiero wtedy, gdy czowiek cakowicie oddaje si Bogu. 2. Pie nad pieniami jest interpretowana rwnie jako historia narodu wybranego. Jest to alegoria niewoli babiloskiej narodu wybranego, odnowienia przymierza z Bogiem, nadziei na koniec niewoli i powrt do Ziemi Obiecanej. Przykadowo pochwycenie i uciski Oblubieca przez Oblubienic po nocnych poszukiwaniach go (Pnp 3,4, czyli ksiga 3., werset 4.) mona odczyta jako nawrcenie narodu izraelskiego po powrocie z niewoli.

O mioci w utworze
Cay utwr jest tekstem o charakterze miosnym, a nawet erotycznym. Pod tym wzgldem jest to ksiga wyjtkowa. Nie ma tu adnej wzmianki o Bogu ani o narodzie wybranym. Dlatego w. Hieronim odradza modym dziewcztom czytanie tej ksigi.

Biblia

Biblia Hymn o mioci

Tre i sens utworu
Na pocztku hymnu (wersety 13) w. Pawe wymienia kolejno charyzmaty: dar mwienia jzykami, dar intelektu i dary odnoszce si do wiary oraz dar bezinteresownego czynienia dobra. Nastpnie podsumowuje, e mimo tego czowiek bez mioci byby niczym. Wedug w. Pawa mio nadaje sens ludzkiemu yciu i jest najwysz wartoci. Mio, zwaszcza mio Boga do czowieka, jest bezinteresowna, cierpliwa, pokorna, pena nadziei, ufna, nieustajca. Cz trzecia (wersety 813) z kolei stanowi waciw definicj prawdziwego chrzecijanina, dla ktrego mio zajmuje najwysze miejsce obok wiary i nadziei.

O autorze
Autorem jest w. Pawe.

O utworze
Hymn o mioci jest fragmentem 1. Listu do Koryntian w. Pawa z Nowego Testamentu (1Kor 13; 1-13). Powsta okoo 5657 r. Utwr jest prb wytumaczenia, czym jest mio. Hymn o mioci czsto czytany jest w kociele chrzecijaskim w czasie obrzdku zawarcia zwizku maeskiego.

Gatunek
Hymn uroczysta pie pochwalna.

Przypowie o synu marnotrawnym

Streszczenie
Ojciec mia dwch synw. Ktrego dnia modszy zada od ojca podzielenia majtku i przekazania mu jego czci. Wkrtce opuci dom. Szybko roztrwoni swj majtek i popad w ndz. Nie majc rodkw do ycia, naj si do pracy jako pasterz wi. Ktrego dnia powrci do ojca i poprosi o przebaczenie. Ojciec przywita go ze wzruszeniem. Da mu nowe szaty i nakaza przygotowa uczt na cze syna. Kiedy starszy syn pracowity i oddany ojcu dowiedzia si o powrocie brata i hucznym przyjciu, by obraony. Mia al do ojca za takie przyjcie brata. Wtedy ojciec wyjani mu, e naley cieszy si z tego, e syn, ktry zbdzi, odnalaz waciw drog.

Okolicznoci powstania i cel przypowieci

Przypowieci to nauki wygaszane przez Chrystusa majce na celu przyblienie prawd religijnych o krlestwie Boym poprzez rozwinity, alegoryczny opis. Na og Ewangelie wiernie przekazuj przypowieci Jezusa, czasami tylko zmienione s okolicznoci ich wygaszania. Przypowie o synu marnotrawnym zawarta jest w k 15, 1132.

Wyjanienie przypowieci
Znaczenie dosowne Syn marnotrawny opuszcza dom rodzinny. Myli, e sobie poradzi. Po roztrwonieniu majtku ojca, nie majc rodkw do ycia, zaczyna pracowa jako winiopas, pokornieje. Wraca do ojca i prosi o przebaczenie. Ojciec daje synowi cz majtku i pozwala mu odej. Gdy syn wraca, nie poucza go, ale cieszy si z jego powrotu, wie, ile go kosztowaa decyzja o powrocie. Znaczenie przenone Syn marnotrawny to czowiek saby, dziaajcy pochopnie, ktry poprzez swoje zachowanie sprowadza na siebie nieszczcie. Moe nim by kady czowiek.

Gatunek
Przypowie to utwr narracyjny, w ktrym przedstawione postacie i zdarzenia su przekazaniu jakiej myli filozoficznej, moralnej, religijnej. Dotarcie do niej odbywa si poprzez odczytanie alegorii. Wydarzenia przedstawione w przypowieci s schematyczne i su tylko do przekazania sensu utworu poprzez analogi. Podobnie postacie pozbawione imion (brat, syn, ojciec) s typowe, wyposaone w wybrane cechy charakteru (dobry, pracowity). Przypowie ma bowiem charakter moralizatorski ma poucza odbiorcw o wanych prawdach moralnych i yciowych.

Ojciec to sam Bg, ktry pozwala czowiekowi decydowa o swoim losie. W momencie, kiedy czowiek zechce si poprawi, nie odrzuca go, nie potpia, ale rozumie, okazuje mu mio. Cieszy si z nawrcenia. Starszy syn to czowiek pobony, ale niedostrzegajcy nieograniczonej dobroci Boga, nierozumiejcy, e kady moe dostpi miosierdzia Boego.

Starszy syn jest pracowity i oddany ojcu. Jednak po powrocie brata czuje si niedoceniany, nie rozumie postpowania ojca. Nie potrafi wybaczy popenionych bdw.

Przenone znaczenie powyszej przypowieci naley rozumie jako miosierdzie Boga wobec czowieka. Z przypowieci wyaniaj

10

Biblia

si rwnie prawdy oglne: prawdziwa mio zawsze wybacza popenione bdy; kady moment w yciu czowieka jest odpowiedni, by si nawrci.

Zadania do fragmentw tekstw

TEKST I

Apokalipsa w. Jana (fragm.)

1 2

Baranek Chrystus siedem pieczci symbol wyrokw Boych dotyczcych losw wiata miecz symbol wojny waga symbol godu

3 4

6 1 I ujrzaem: gdy Baranek1 otworzy pierwsz z siedmiu pieczci2, usyszaem pierwsz z czterech Istot yjcych, gdy mwia jakby gosem gromu: Przyjd! 2 I ujrzaem: oto biay ko, a siedzcy na nim mia uk. I dano mu wieniec, i wyruszy jako zwycizca, by [jeszcze] zwycia. 3 A gdy otworzy piecz drug, usyszaem drug Istot yjc, gdy mwia: Przyjd! 4 I wyszed inny ko barwy ognia, a siedzcemu na nim dano odebra ziemi pokj, by si wzajemnie ludzie zabijali i dano mu wielki miecz3. 5 A gdy otworzy piecz trzeci, usyszaem trzeci Istot yjc, gdy mwia: Przyjd! I ujrzaem: a oto czarny ko, a siedzcy na nim mia w rce wag4. 6 I usyszaem jakby gos porodku czterech Istot yjcych, gdy mwi: Kwarta pszenicy za denara i trzy kwarty jczmienia za denara, a nie krzywd oliwy i wina! 7 A gdy otworzy piecz czwart, usyszaem gos czwartej Istoty yjcej, gdy mwia: Przyjd! 8 I ujrzaem: oto ko trupio blady, a imi siedzcego na nim mier, i Otcha mu towarzyszya. I dano im wadz nad czwart czci ziemi, by zabijali mieczem i godem, i morem, i przez dzikie zwierzta.

1. Okrel nastrj panujcy we fragmencie. 2. Podaj kilka bliskoznacznych okrele do sowa: apokaliptyczny. 3. Wiedzc, e konie symbolizuj wielkie wydarzenia (np. biay ko symbol triumfu Ewangelii, zwycistwa dobra), wyjanij znaczenia symboli: ko barwy ognia, czarny ko, ko trupio blady. 4. Uzasadnij symboliczne znaczenie powyszego fragmentu.

Biblia

11

5. Opisz w kilku zdaniach sytuacj na ziemi przedstawion w wizji w. Jana. 6. Scharakteryzuj styl powyszego fragmentu. Uwzgldnij zastosowane rodki poetyckie.

TEKST II

Hymn o mioci
1

Gdybym mwi jzykami ludzi i aniow, a mioci bym nie mia, stabym si jak mied brzczca albo cymba brzmicy. 2 Gdybym te mia dar prorokowania i zna wszystkie tajemnice, i posiada wszelk wiedz, i wszelk [moliw] wiar, tak ibym gry przenosi, a mioci bym nie mia, bybym niczym. 3 I gdybym rozda na jamun ca majtno moj, a ciao wystawi na spalenie, lecz mioci bym nie mia, nic bym nie zyska. 4 Mio cierpliwa jest, askawa jest. Mio nie zazdroci, nie szuka poklasku, nie unosi si pych; 5 nie dopuszcza si bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi si gniewem, nie pamita zego; 6 nie cieszy si z niesprawiedliwoci, lecz wspweseli si z prawd. 7 Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy, we wszystkim pokada nadziej, wszystko przetrzyma. [...]

1. Wymie trzy cechy mioci i zilustruj je odpowiednimi fragmentami tekstu. 2. Na podstawie tekstu napisz, jaka nie powinna by mio. Podaj co najmniej pi cech, unikaj zaprzecze. 3. Nazwij zastosowany w tekcie rodek poetycki: Gdybym..../ Gdybym..../Gdybym.... Wyjanij, w jakim celu zosta zastosowany. 4. Podaj znaczenie sowa: werset.