fotopolis, sharing >> audioksiazki.

org

Co waciwie widzi aparat - par sw o wiatomierzu

Fotografujc rzadko zastanawiamy si, jak aparat rozpoznaje co fotografujemy. A czy w ogle rozpoznaje? Warto przyjrze si z bliska wiatomierzowi i jego dziaaniu. To on jest okiem aparatu. A przy okazji napiszemy par sw o trybach pomiaru wiata. Podczas wykonywania zdj nie mamy potrzeby zastanawia si nad tym, jak dziaa wiatomierz aparatu. Ale wiele razy nie bylimy zadowoleni z efektw fotografowania. Zdjcia byy za ciemne albo za jasne. Wtedy wiedza o sposobie dziaania wiatomierza byaby bardzo przydatna i pozwolia na wykonanie waciwie nawietlonej fotografii. Na pocztek wykonajmy pewien test, ktrego wynik dla wielu osb bdzie zaskakujcy. Wykonajmy dwa zdjcia: jedno biaej powierzchni i drugie czarnej. Powierzchnie te powinny wypenia cay kadr. Ostro naley ustawi tak, aby zdjcie byo zupenie rozostrzone (szczegy nie bd nam potrzebne). Oba zdjcia wykonujemy wedug wskaza wiatomierza wbudowanego w aparat. Co powinnimy uzyska? Jeli wiczenie to byo wykonane poprawnie oba zdjcia nie powinny si od siebie niczym rni. Oba bd szare. Naturalne bdzie postawienie sobie pytania dlaczego tak si dzieje. Odpowied na nie bdzie kluczem do zrozumienia sposobu dziaania wiatomierza.

zdjcie biaej powierzchni - arkusza papieru, czas 1/90 s, przysona F5.6, ISO 200

k z ia s k io d u a

rg .o i

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

zdjcie czarnej powierzchni - czarna koszulka, czas 1/4 s, przysona F4, ISO 200

18% szaroci Z przeprowadzonego przed chwil testu wynika, e wiatomierz nie rozpoznaje, czy fotografowany przedmiot jest jasny czy ciemny. To pierwszy wniosek jaki nasuwa si na myl. Drugi jest mniej oczywisty i wymaga wyjanienia. Kiedy w dobie fotografii czarno-biaej wprowadzano do uytku wiatomierze, naleao je tak wyskalowa, aby wskazyway one prawidowe parametry ekspozycji. Naleao wtedy podj decyzj, jak mocno powinien by nawietlony fotografowany motyw. Najczciej w przyrodzie wystpuje motyw o 18% szaroci (w fotografii czarno-biaej mylano kategoriami czarno-biaymi), czyli taki, ktry odbija 18% padajcego na niego wiata. Uznano, e najlepszym rozwizaniem bdzie wyskalowanie wiatomierza tak, aby ten wanie motyw by oddany na zdjciu prawidowo. Jeli wic 18procentowy motyw nawietlimy tak, aby na zdjciu by on rwnie 18-procentowym motywem, wtedy zdjcie bdzie wykonane waciwie. A poniewa ten wanie motyw wystpuje w przyrodzie najczciej, wikszo wykonywanych zdj bdzie poprawnie nawietlona. Gorzej ma si sprawa,

k z ia s k io d u a

rg .o i

zdjcie obu powierzchni, tutaj wyranie wida, jaki maj kolor

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

gdy fotografowana scena nie jest motywem rednim. wiatomierz tak dobierze parametry nawietlania, aby na zdjciu wysza ona jako motyw redni. I to jest drugi wniosek, jaki mona wycign po przeprowadzeniu zaproponowanego na wstpie wiczenia. Tak wic scena fotografowana wedug wskaza wiatomierza da na zdjciu efekt redniego motywu. Naley o tym pamita przy wyborze trybu pomiaru wiata. Zastanwmy si zatem, w jakiej sytuacji korzysta z poszczeglnych trybw. Aby uatwi zrozumienie tego problemu, bdziemy posugiwa si okreleniem motywu redniego, ktre odnosi si zarwno do fotografii czarno-biaej i kolorowej. Pomiar matrycowy W tym trybie element wiatoczuy zbiera informacje z caej powierzchni kadru. Podzielono go na kilka do kilkudziesiciu pl (w zalenoci od aparatu), z ktrych kade mierzy wiato osobno. Odpowiedni algorytm, opracowany na podstawie tysicy zdj wykonanych przez zawodowych fotografw, przelicza dane uzyskane z poszczeglnych pl ustalajc odpowiednie parametry ekspozycji. Stopie zaawansowania tego algorytmu zaley od klasy sprztu. Dla nas wane jest, e poszczeglne pola "widz" motywy rednie. Dopiero elektronika aparatu ustala, ktre pola przy fotografowaniu konkretnej sceny s waniejsze, a co za tym idzie odczyt z nich bdzie mia wiksze znaczenie przy doborze parametrw ekspozycji. Wynika z tego, e ten typ pomiaru wiata sprawdzi si w wikszoci sytuacji, gdy fotografowana scena jest w miar rwno owietlona i nie ma na niej duych kontrastw. Gorzej bdzie, gdy w kadrze znajdzie si jakie silne rdo wiata, wtedy nie kady aparat poradzi sobie z poprawn interpretacj informacji otrzymanych z elementu wiatoczuego. Efekt nie bdzie atwy do przewidzenia i zdecydowanie moe odbiega od oczekiwa fotografujcego.

k z ia s k io d u a

rg .o i

pomiar matrycowy, aparat dobra parametry ekspozycji tak, e cae zdjcie wyglda dobrze

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

Matrycowy pomiar wiata bdzie uyteczny dla osb o maym dowiadczeniu fotograficznym. Jest on zdecydowanie najbezpieczniejszy. Pomiar centralnie waony W sytuacji, kiedy wykonujemy komu portret, informacje o ekspozycji z caego kadru nie s dla nas istotne. Wana jest twarz modela. W takich sytuacjach najlepszy bdzie pomiar centralnie waony. Dziaa on tak, e okoo 10% powierzchni kadru (w rnych aparatach warto ta moe by inna, ale zawsze jest to rodek klatki) ma decydujce znaczenie dla obliczenia wartoci ekspozycji, natomiast informacje z pozostaej czci kadru nie s tak istotne i program bierze je pod uwag w duo mniejszym stopniu (z mniejsz wag). Jak wida wykorzystanie tej metody pomiarowej przy wykonywaniu portretu da znakomite rezultaty. atwo sobie wyobrazi, e w sytuacjach, gdy mamy do czynienia ze wiatem bardziej kontrastowym, ale znaczenie dla kocowego efektu ma przede wszystkim informacja z centrum kadru, ten pomiar wiata spisze si bardzo dobrze. Bdzie te przydatny, gdy gwny bohater fotografii nie znajduje si w centrum kadru. Dua przewidywalno pomiaru centralnie waonego da dobre wyniki przy tak zwanym przekadrowaniu, czyli zmierzeniu parametrw ekspozycji w najistotniejszym miejscu kadru, zapamitanie ich (np. w trybie AEL przez nacinicie do poowy spustu migawki i przytrzymanie go), a nastpnie ustawieniu waciwego kadru i wykonaniu zdjcia.

k z ia s k io d u a

rg .o i

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

pomiar centralnie waony - wiato zmierzone na twarzy modelki ma decydujce znaczenie dla zdjcia, ale mniej istotne szczegy, jak na przykad wosy, ramiona i dekolt te wpywaj na parametry ekspozycji, cho w duo mniejszym stopniu

Pomiar punktowy Korzystanie z punktowego pomiaru wiata to wysza szkoa jazdy. Jest on zdecydowanie najtrudniejszy do uzyskania efektu, jakiego oczekuje fotograf. Powierzchnia elementu pomiarowego zajmuje od 1,5% do 6% powierzchni kadru, wic jest tak maa, e obejmuje czsto fragment sceny o jednolitej jasnoci. Jeli posuymy si tak zmierzonymi parametrami ekspozycji, ten element na zdjciu oddany bdzie jako ton redni, a reszta kadru oczywicie zostanie dostosowana do niego. Co bdzie jeli bdziemy fotografowa nocn scen ze wiecc latarni w kadrze i dokonamy pomiaru wanie w tym najjaniejszym punkcie? wiato latarni bdzie sprowadzone do tonw rednich, a caa reszta kadru praktycznie idealnie czarna. I na odwrt, gdy zmierzymy wiato w najgbszych czerniach latarnia i duy obszar wok niej bdzie bia plam, najciemniejsze miejsce okae si szare lub szaro-bure (cho miao by czarne), a cay kadr bdzie zdecydowanie przewietlony. Jak wida stosowanie tej metody wymaga duej uwagi podczas wykonywania pomiaru oraz wiedzy, jak oddane zostan na zdjciu przedmioty, ktre widziane s przez wiatomierz w rednich tonach. Wane jest rwnie, e w tym trybie do fotografujcego

k z ia s k io d u a

rg .o i

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

naley analiza otrzymanych wynikw i podjcie decyzji jak ma wyglda na fotografii fragment, na ktrym zmierzono wiato.

pomiar punktowy, wiato zmierzone w cieniach (budynek w tle) - wida, e cae zdjcie jest przewietlone, a wok soca powsta duy wypalony krg, cho budynki w tle wygldaj dobrze, ale przecie zostay oddane w rednich szarociach (tonach rednich)

k z ia s k io d u a

rg .o i

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

pomiar punktowy, wiato zmierzone na socu - nawet niebo jest zbyt ciemne, cay kadr sprawia wraenie niedowietlonego, przy najniszej ustawionej czuoci czas nawietlania jest najkrtszy z moliwych, a liczba przysony najwiksza - bya to najkrtsza z moliwych ekspozycji, gdyby nie to, tarcza soca rwnie byaby szara atwo nasuwa si na myl zastosowanie trybu punktowego, choby wtedy, gdy zaley nam na waciwym pomiarze wiata na maej powierzchni kadru. Jednak jeszcze raz naley podkreli, e przy tej metodzie to fotograf dokonuje interpretacji zmierzonych parametrw ekspozycji aby uzyska waciwy efekt. I jeszcze jedno mniej oczywiste zastosowanie - przy pomocy pomiaru punktowego mona mierzy kontrastowo sceny, czyli rnic jasnoci midzy poszczeglnymi punktami fotografowanej sceny. Korekcja ekspozycji Gdybymy przeprowadzili krtki sonda, w ktrym zadalibymy pytanie "czy korzystae kiedykolwiek z korekcji (kompensacji) ekspozycji?", pewnie okazaoby si, e wikszo osb odpowie "nigdy". A szkoda, poniewa korekcja ekspozycji umoliwia wprowadzenie poprawki uwzgldniajcej tonalno fotografowanej sceny. I tak przy fotografowaniu jasnej sceny (na przykad zabawa dzieci ubranych na biao na niegu) ustawienie kompensacji ekspozycji na wartoci dodatniej, czyli zwikszenie wartoci ekspozycji spowoduje, e nieg i ubranka dzieci bd biae, a nie szare (wiatomierz potraktuje nieg jak ton redni). Przy fotografowaniu czarnego kotka na hadzie wgla, ustawienie ujemnej wartoci kompensacji ekspozycji zmniejszy nawietlenie materiau wiatoczuego (filmu lub matrycy cyfrowej). Dziki temu czer bdzie czarna, a nie szara.

k z ia s k io d u a

rg .o i

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

k z ia s k io d u a

rg .o i

zdjcie wykonane wedug wskaza wiatomierza

fotopolis, sharing >> audioksiazki.org

wprowadzenie korekcji ekspozycji (+1) spowodowao waciw reprodukcj niegu (jest biay), inn spraw jest, ktre zdjcie jest ciekawsze...

Waciwy dobr wartoci korekcji ekspozycji wymaga pewnego dowiadczenia. Fotografujc aparatem cyfrowym problem jest may, gdy mona natychmiast sprawdzi, jaki uzyskalimy efekt i wtedy nanie waciw poprawk. Gorzej wyglda sytuacja z materiaami tradycyjnymi, a zwaszcza slajdami, ktre wymagaj bardzo precyzyjnego nawietlenia. Robienie notatek podczas fotografowania okae si bardzo pomocne przy pniejszym ustaleniu, jakie parametry korekcji i wartoci ekspozycji wprowadzone byy przy nawietlaniu kolejnych klatek filmu. Jak wida znajomo zasady dziaania wiatomierza ma wielkie znaczenie przy doborze odpowiedniej metody pomiaru wiata do fotografowanej sceny. Niewaciwy wybr moe doprowadzi do bdnego nawietlenia materiau wiatoczuego. I nie ma znaczenia czy zdjcia wykonujemy aparatem tradycyjnym, czy cyfrowym. W pierwszym wypadku nieodpowiednie parametry nawietlania doprowadz do bardzo kiepskich efektw, zwaszcza na slajdzie. W drugim przewietlonej fotografii nie da si uratowa w komputerze. Przy niedowietleniu jest na szczcie atwiej naprawi zdjcie. autor: pr rdo:

k z ia s k io d u a

rg .o i