NOWA STRATEGIA USA

Stanisaw Koziej Stany Zjednoczone konsekwentnie dostosowuj swj system bezpieczestwa do gwatownie i radykalnie zmienionych okolicznoci po 11 wrzenia. Najbardziej generalne odzwierciedlenie to nowe podejrzenie znajduje w dwch dokumentach strategicznych przyjtych w tym roku: Strategii bezpieczestwa krajowego i Strategii bezpieczestwa narodowego. Pierwsz z nich omwilimy w "Polsce Zbrojnej" nr ... Niniejszy artyku powicony jest drugiemu dokumentowi, The National Security Strategy of the United States of America, ktry zosta opublikowany 20 wrzenia, a podpisany przez prezydenta Georgea Busha trzy dni wczeniej. Strategia bezpieczestwa narodowego USA (nie strategia wojenna ani militarna jak tytuoway j niektre media) jest w istocie strategi bezpieczestwa zewntrznego albo te jak ujmuje si to ju w pierwszym rozdziale dokumentu amerykask strategi midzynarodow. Wyczono z niej niemal wszystkie aspekty wewntrzne, stanowice tre strategii bezpieczestwa krajowego. Jest ona syntez myli, owiadcze i zada formuowanych przez prezydenta USA w ostatnim czasie, zwaszcza po ataku terrorystycznym z 11 wrzenia ubiegego roku. Myl przewodnia Caa koncepcja strategiczna opiera si na podstawowym zaoeniu, e charakterystyczna dla XX wieku epoka podziau wiata w konsekwencji wielkiej konfrontacji dwch wizji: totalitaryzmu oraz wolnoci i rwnoci skoczya si. Zagroenia stwarzaj dzisiaj nie tyle pastwa silne, co raczej upadajce; nie wielkie armie, lecz niebezpieczne technologie w rkach nielicznych frustratw. Jednoczenie jest to czas nowych szans. W takich warunkach myl przewodni strategii stanowi nie tylko czynienie wiata bezpieczniejszym, ale lepszym, co zamierza si realizowa poprzez zapewnianie wolnoci politycznej i ekonomicznej, pokojowych relacji z innymi pastwami oraz szacunku dla godnoci ludzkiej. Uznajc, e jest to kierunek postpowania nie tylko samej Ameryki, ale otwarty dla wszystkich, ustanawia si nastpujcy zestaw podstawowych zada strategicznych USA w dziedzinie bezpieczestwa narodowego: * wspieranie de do zapewnienia godnoci ludzkiej, * umacnianie sojuszy dla pokonania terroryzmu globalnego i zapobiegania atakom na USA oraz ich przyjaci, * wsppraca z innymi pastwami na rzecz wygaszania konfliktw lokalnych, * zapobieganie zagroeniom broni masowego raenia, * stymulowanie globalnego wzrostu ekonomicznego przy pomocy gospodarki wolnorynkowej, * rozszerzanie krgu wiata wysokorozwinitego przez propagowanie spoeczestwa otwartego oraz budowanie demokracji, * rozwijanie wsppracy z innymi gwnymi podmiotami wiatowymi, * transformacja amerykaskich instytucji bezpieczestwa narodowego dla sprostania wyzwaniom i szansom XXI wieku. Charakterystyczne dla strategii amerykaskiej jest postawienie na pierwszym miejscu spraw godnoci ludzkiej, a w tym wartoci takich jak praworzdno, ograniczenie absolutnej wadzy pastwa nad obywatelem, wolno sowa i kultu, rwno wobec prawa, prawa kobiet, tolerancja religijna i etniczna, poszanowanie wasnoci prywatnej. W istocie jest kontynuowane, tylko pod nieco innym szyldem, eksponowanie w strategii poprzedniej prezydentury znaczenia praw czowieka, co wiadczy o trwaoci polityki USA w tym wzgldzie. Stwierdza si jednoznacznie, e kryterium przestrzegania powyszych zasad bdzie przesdza o decyzjach w sprawie wspdziaania midzynarodowego, pomocy zagranicznej i alokacji stosownych zasobw. Walka z terroryzmem globalnym stanowi drugie podstawowe zadanie z dziedziny bezpieczestwa narodowego USA. Stwierdza si, e przeciwnikiem w tej walce nie jest pojedynczy reim polityczny, osoba, religia lub ideologia, lecz terroryzm jako politycznie motywowana przemoc skierowana z premedytacj przeciwko niewinnym ludziom. Stany Zjednoczone nie poczyni adnych ustpstw wobec terrorystw i bd ich atakowa bez zajmowania si ich daniami. Jednakowo potraktowani zostan zarwno terroryci, jak i ci, ktrzy wiadomie udzielaj im gociny lub poparcia. Jest to zatem strategia walki, ktr mona okreli mianem bezwzgldnej i bezwarunkowej. W coraz mocniej wzajemnie powizanym wiecie szczeglnego znaczenia nabiera szybkie i skuteczne wygaszanie konfliktw lokalnych. Strategia odnosi si w danym przypadku do konfliktu izraelskopalestyskiego, indyjsko-pakistaskiego oraz sytuacji w Indonezji, Ameryce Poudniowej i Afryce. Stany Zjednoczone zamierzaj wcza si w dziaania na rzecz opanowywania konfliktw lokalnych, przy kierowaniu si nastpujcymi zasadami: * naley inwestowa czas i zasoby w budowanie takich stosunkw i instytucji midzynarodowych, ktre mog pomaga w opanowywaniu kryzysw lokalnych, gdy one si pojawi; * naley by realistycznym co do moliwoci pomocy tym, ktrzy sami sobie nie chc albo nie s gotowi pomc. Natomiast tam, gdzie jest taka gotowo, Stany Zjednoczone bd skonne dziaa zdecydowanie. Nowa strategia bezpieczestwa narodowego USA szczeglnie akcentuje problem zapobiegania zagroeniom broni masowego raenia. Wykazuje si, e z uwagi na zakoczenie zimnej wojny i przejcie od konfrontacji do wsppracy w stosunkach z Rosj dotychczasowa strategia odstraszania oparta na koncepcji wzajemnie gwarantowanego zniszczenia (MAD) utracia swj sens. rodowisko bezpieczestwa zmienio si radykalnie.

Pojawiy si miertelne zagroenia ze strony pastw "zbjeckich" (rogue states) i terroryzmu. Uwzgldniajc cele takich pastw oraz terrorystw, Stany Zjednoczone uznaj, e nie mog ju duej polega wycznie na podejciu reaktywnym (na reagowaniu na zaistniae zdarzenia), jak to byo w przeszoci. Niemoliwo odstraszenia potencjalnego napastnika, natychmiastowo (nago) wspczesnych zagroe oraz ogrom moliwych szkd powstaych w nastpstwie uycia broni masowego raenia nie pozwalaj na utrzymanie takiej opcji. Nie mona pozwoli przeciwnikom, aby uderzyli pierwsi. Promowanie globalnego rozwoju ekonomicznego uznaje si za kolejny wany obszar dziaa wzmacniajcych bezpieczestwo narodowe Stanw Zjednoczonych. Wie si z tym take poszerzanie krgu wiata wysokorozwinitego jako sposb na popraw warunkw bezpieczestwa midzynarodowego i narodowego. Przede wszystkim mobilno Nowa strategia Stanw Zjednoczonych zakada rozszerzanie programu wsplnych dziaa z innymi gwnymi podmiotami bezpieczestwa globalnego. Na pierwszym miejscu wymienia si w tym kontekcie NATO. Podkrela si, e zachowujc swe podstawowe przeznaczenie - tj. kolektywn obron transatlantyck NATO musi jednoczenie rozwija nowe struktury i zdolnoci odpowiednie do nowych warunkw. Przede wszystkim powinno ono osign zdolno do uycia w krtkim czasie wysoce mobilnych, specjalnie wyszkolonych wojsk do odparcia w kadej chwili zagroenia przeciwko kademu czonkowi sojuszu. NATO musi by zdolne do dziaania wszdzie, stajc w obronie interesw sojusznikw, tworzc koalicje na podstawie wasnego mandatu, jak rwnie wnoszc wkad do koalicji formowanych specjalnie do wykonania danego zadania ("mission-based coalitions"). Kocowy rozdzia strategii powicony jest transformacji amerykaskich instytucji bezpieczestwa narodowego. Siy zbrojne zorganizowane dla odparcia masowych armii z czasw zimnej wojny musz by przeksztacone tak, aby koncentroway si bardziej raczej na tym, jak przeciwnik jest w stanie walczy ni na tym, gdzie i kiedy moe wybuchn wojna. Dla sprostania nowym wyzwaniom w dziedzinie bezpieczestwa Stany Zjednoczone bd wci potrzeboway baz w i wok Europy Zachodniej i Azji Pnocno-Wschodniej, a take urzdze czasowego dostpu dla zapewnienia operowanie si zbrojnych na du odlego. Dowiadczenia kampanii afgaskiej wykazuj potrzeb rozwijania takich rodkw, jak wyprzedzajce zdalne rozpoznanie, precyzyjne uderzenia dalekiego zasigu oraz manewrowe siy ekspedycyjne. Ten zestaw zdolnoci wojskowych zawiera musi take moliwoci obrony kraju, prowadzenie operacji informacyjnych, zapewnienie dostpu do odlegych teatrw dziaa, ochron krytycznej infrastruktury oraz rodki kosmiczne. Pierwsz lini obrony jest wywiad. Wymaga on te dostosowania do nowych wyzwa i nowej natury zagroe. Musi by umiejtnie zintegrowany z systemami obrony i porzdku prawnego oraz skoordynowany z sojusznikami. Istnieje te potrzeba wzmocnienia moliwoci ostrzegania wywiadowczego i potencjau analitycznego. Dyplomacja jest trzeci podstawow instytucj w dziedzinie bezpieczestwa narodowego. Zapewnia ona wsplne dziaanie z innymi pastwami. Jeden z jej wanych aspektw stanowi dyplomacja publiczna i powizana z ni informacja publiczna majca na celu pomoc w poznaniu i zrozumieniu Stanw Zjednoczonych w wiecie. W zakoczeniu akcentuje si, e podstawy siy Ameryki znajduj si w kraju. S to umiejtnoci ludzi, dynamizm gospodarki oraz elastyczno instytucji. Rnorodne, nowoczesne spoeczestwo ma wewntrzn, ambitn i inicjatywn energi. Sia Ameryki wywodzi si z tego, co i jak si z tak energi robi. To jest pocztek bezpieczestwa narodowego. W sumie dwoma czynnikami decydujco ksztatujcymi oblicze nowej strategii bezpieczestwa narodowego Stanw Zjednoczonych s terroryzm i bro masowego raenia. Zwaszcza czne uwzgldnianie zagroenia z ich strony powoduje, e najbardziej charakterystyczn waciwoci nowej strategii jest zerwanie z dotychczasow, wywodzc si jeszcze z czasw zimnej wojny, strategi odstraszania oraz swoistego przesunicia na dalszy plan strategii reagowania na zaistniae zagroenia na rzecz ustanowienia strategii prewencyjnej, zwaszcza przyjcia koncepcji uderze uprzedzajcych. Warto w tym miejscu zauway, e to nowe podejcie strategiczne przenoszone jest rwnie stopniowo na grunt strategii NATO.

(Autor, gen. bryg. prof. dr hab. Stanisaw Koziej, by dyrektorem Departamentu Systemu Obronnego MON oraz przedstawicielem Polski w NATO ds. polityki i strategii nuklearnej. Obecnie jest niezalenym ekspertem strategicznym, wykadowc w AON).