Zakadka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.

pl

DOWIADCZENIA
mjr Andrzej KmieciK Szefostwo Inynierii Wojskowej

Na rzecz spoeczestwa

Siedem dekad po II wojnie wiatowej

Od zakoczenia ostatniej wojny wiatowej mino wiele lat, jednak nadal s prowadzone akcje oczyszczania kraju z jej pozostaoci: min, niewybuchw i niewypaw.
ezporednio po zakoczeniu dziaa wojennych wykryto na obszarze naszego kraju kilka milionw min przeciwpiechotnych i przeciwpancernych oraz kilkadziesit milionw niewybuchw i niewypaw. Ponad 80% terytorium Polski wymagao szczegowego sprawdzenia w celu znalezienia przedmiotw i materiaw niebezpiecznych dla ludzkiego
58 przegld wojsk ldowych 2012/01

ycia. W najwikszym stopniu byy zaminowane rubiee obrony, tereny prowadzenia intensywnych walk oraz rejony miejskie, a take otoczenie wanych wzw komunikacyjnych, gospodarczych i wodnych. Szczeglnie duym stopniem zaminowania wyrniaa si Warszawa. Do roku 1956 saperzy usunli i zlikwidowali prawie 15 mln sztuk rnego rodzaju min, niewybuchw i niewypaw

FOT. Arch. 2 BSAp

Zakadka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.pl

Na rzecz spoeczestwa
oraz pociskw i bomb. W czasie realizacji tych zada mier ponioso 640 saperw.

DOWIADCZENIA

Teraniejszo

Tabela 1. Struktura etatowa patroli rozminowania (Wojsk Ldowych i Inspektoratu Wsparcia SZ)
Wycofywana
dowdca zastpca dowdcy saper saper saper kierowca-sanitariusz kierowca-sanitariusz kierowca-saper

Mimo upywu prawie 70 lat od zakoczenia II wojny wiatowej wci dochodzi do wypadkw spowodowanych pozostaociami wojennymi, w ktrych ludzie trac ycie lub zdrowie. W 2011 roku w tragicznych zdarzeniach na skutek kontaktu z niewybuchami i niewypaami zginy cztery osoby, w tym mier ponioso dwoje dzieci. Niestety, jak wskazuj dane z przeprowadzonych ledztw powypadkowych, wikszo tych zdarze jest efektem niewaciwego obchodzenia si ze znalezionymi wybuchowymi pozostaociami wojennymi, a zwaszcza manipulowania przy nich (w 2011 roku trzy na cztery przypadki). Tylko niewielki ich procent to nieszczliwy zbieg okolicznoci. Osobami najbardziej naraonymi na zagroenia, ktrych rdem s niewybuchy i niewypay, s operatorzy inynieryjnych maszyn ziemnych podczas realizowania prac budowlanych, osoby wykonujce prace rolnicze oraz dzieci majce niewielk wiadomo grocego im niebezpieczestwa. Co roku z inicjatywy Szefostwa Inynierii Wojskowej, z udziaem szefostw wojsk inynieryjnych rodzajw si zbrojnych oraz przy wsparciu sub prasowych Si Zbrojnych RP, jest prowadzona w mediach kampania informacyjna majca na celu przyblienie spoeczestwu zagadnienia dotyczcego zagroe wynikajcych z nieumiejtnego zachowania si podczas znalezienia przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych. Dodatkow, niezwykle wan rol w zapobieganiu wypadkom z niewybuchami odgrywaj patrole rozminowania, ktre oprcz podejmowania niewybuchw i niewypaw prowadz zajcia profilaktyczne uwiadamiajce niebezpieczestwo zwizane z wybuchowymi pozostaociami wojennymi oraz nauczaj procedur postpowania w przypadku ich znalezienia. Zajcia te s prowadzone zarwno z dorosymi, jak i dziemi. W strukturach wojska dziaa 39 etatowych patroli rozminowania oraz s utrzymywane w gotowoci do dziaania dwie grupy nurkw minerw (GNM) Marynarki Wojennej. I tak w: Wojskach Ldowych jest 26 patroli rozminowania, Inspektora-

Wdraana
dowdca zastpca dowdcy magazynier-saper kierowca-saper kierowca-ratownik kierowca-ratownik saper saper

cie Wsparcia Si Zbrojnych 9, Siach Powietrznych 2 oraz w Marynarce Wojennej RP 2 patrole rozminowania i 2 GNM. Patrole te s elementem podsystemu oczyszczania terenu z przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych, bdcego czci systemu wsparcia inynieryjnego kierowanego przez szefa inynierii wojskowej. Zgodnie z przydzielonymi rejonami odpowiedzialnoci patrole rozminowania Wojsk Ldowych, Marynarki Wojennej RP i IWspSZ obejmuj swoim zasiZe wzgldu na moliwo giem obszar caego wystpowania przedmiotw kraju. Ponadto patrowybuchowych i niebezpieczle rozminowania Manych w SZRP utworzono parynarki Wojennej RP trole rozminowania, w ktrych suy ponad 300 onierzy odpowiadaj za obwojsk inynieryjnych. szar pla morskich, rejon Pwyspu Helskiego, zamknite obszary portw wojennych oraz rejony stacjonowania jednostek i lotniska Marynarki Wojennej. Do odpowiedzialnoci grup nurkw minerw nale obszary morskie wd przybrzenych i strefy obrony MW. Ponadto wspieraj one ldowe patrole rozminowania w podejmowaniu niewybuchw i niewypaw z wd rdldowych. Patrole rozminowania Si Powietrznych realizuj wycznie zgoszenia o znalezieniu przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych w rejonie poligonw lotniczych w Nadarzycach i Ustce.
2012/01 przegld wojsk ldowych 59

OprAcOwAnie wASne

Zakadka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.pl

DOWIADCZENIA

Na rzecz spoeczestwa
itp.) oraz szczeglny stosunek Si Zbrojnych RP do problematyki oczyszczania terenu z niewybuchw i niewypaw zapewniaj wysoki stopie sprawnoci i niezawodnoci podsystemu oczyszczania terenu z tych przedmiotw. Obsad patrolu rozminowania stanowi omiu onierzy specjalistw z dziedziny materiaw wybuchowych. S to saperzy wyselekcjonowani spord najlepszych onierzy wojsk inynieryjnych dowiadczeni, majcy gruntown wiedz na temat oczyszczania terenu z przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych. Obsada ta jest nastpujca: dowdca, zastpca dowdcy, magazynier-saper, kierowca-saper, kierowca-ratownik, kierowca-ratownik oraz dwch saperw (tab. 1). Struktura patroli rozminowania zapewnia dostosowanie ich etatu do potrzeb wynikajcych z wprowadzania nowego sprztu technicznego oraz pozwala na rozwj zawodowy onierzy penicych w nich sub (fot. 1).

Wielko przydzielonego obszaru, bdcego zasadniczym, ale nie wycznym rejonem dziaania patrolu rozminowania, zaley od czstotliwoci zgosze na danym terenie. rednio na obszarze wojewdztwa dziaa od dwch do czterech patroli. Ich obsada wchodzi w skad jednostek wojskowych SZRP, przy ktrych funkcjonuj (rys.). Oprcz typowych zada patrole rozminowania wspieraj pododdziay rozminowania spraw-

Priorytet
Oczyszczanie terenu z przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych jest ustawowym zadaniem Si Zbrojnych RP. Patrole rozminowania s obecnie jedynymi komrkami organizacyjnymi zdolnymi do reagowania w przypadku wykrycia wojennych pozostaoci wybuchowych (od przyjcia zgoszenia, przez podjcie niebezpiecznego przedmiotu, transport po drogach publicznych oraz utylizacj w miejscach do tego celu przeznaczonych).

nowa jako

dzajce pod ktem wystpowania niewybuchw i niewypaw tereny planowane do przekazania poza resort obrony narodowej. Udzielaj rwnie pomocy cywilnym podmiotom realizujcym projekt Pastwowego Gospodarstwa Lenego Lasy Pastwowe pod kryptonimem Rekultywacja na cele przyrodnicze terenw zdegradowanych, popoligonowych i powojskowych zarzdzanych przez PGL LP, obejmujcy 47 nadlenictw. System prawny nakada rwnie na administracj pastwow obowizki zwizane ze wspdziaaniem z patrolami rozminowania w realizacji ich subowych zada i wspieraniem ich. Wieloletnia wsppraca z ukadem pozamilitarnym (urzdami gmin i powiatw, policj, stra poarn
60 przegld wojsk ldowych 2012/01

Ze wzgldu na potrzeb zwikszania bezpieczestwa (zarwno spoeczestwa, jak i patroli) oraz efektywnoci dziaania, a take konieczno racjonalizacji ponoszonych kosztw i dostosowywania stosowanych procedur do obowizujcego prawa, wojska inynieryjne sukcesywnie wyposaaj patrole rozminowania w nowoczesny sprzt. I tak: w latach 20112012 zakupywane s kontenerowe magazyny do przechowywania materiaw wybuchowych, rodkw inicjujcych oraz niewybuchw i niewypaw o cznym ekwiwalencie trotylu 50 kg. Zostan one wykorzystane do czasowego przechowywania podjtych niewybuchw i niewypaw oraz niezbdnej iloci materiaw wybuchowych do ich niszczenia; od 2013 roku do uytku zostanie wprowadzony samochd saperski IVECO z pojemnikiem przeciwwybuchowym o ekwiwalencie 3,5 kg trotylu (fot. 2); patrole bd dysponowa pojemnikami przeciwwybuchowymi na przyczepie do przewozu niewybuchw i niewypaw o cznym ekwiwalencie 10 kg trotylu.

Zakadka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.pl

Na rzecz spoeczestwa

DOWIADCZENIA

foT. 1. PrZygoToWanIe SI cZonkW PaTroLu SaPerSkIego do rozpoznania przedmiotw niebezpiecznych

Kady patrol rozminowania jest wyposaony w specjalistyczny sprzt techniczny sucy do detekcji (wykrywacze), przewoenia (pojazdy specjalne) i niszczenia podjtych niewybuchw i niewypaw oraz sprzt ochronny (m.in. kombinezony przeciwwybuchowe). W celu zapewnienia komputerowego wsparcia funkcjonowania podsystemu oczyszczania terenu z przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych w Siach Zbrojnych RP wdraany jest System Informatyczny Patrol. W caoci zosta zaprojektowany i wykonany siami wojska na zlecenie Szefostwa Inynierii Wojskowej przez Resortowe Centrum Zarzdzania Projektami Informatycznymi MON. Polega on na wprowadzaniu zgosze o znalezieniu niewypaw i niewybuchw do systemu komputerowego, dziki czemu realizacja zwizanych z ich usuwaniem zada moe by monitorowana w czasie rzeczywistym przez komrki odpowiedzialne za oczyszczanie terenu z przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych w dyurnych subach operacyjnych zwizkw operacyjnych, rodzajw si zbrojnych i Sztabu Generalnego WP, a obecnie rwnie w wojewdzkich wydziaach bezpieczestwa i zarzdzania kryzysowego. Po przeprowadzeniu testw i dokonaniu

niezbdnych poprawek planuje si jego wprowadzenie do uytku w Siach Zbrojnych RP do koca 2012 roku. Najwicej przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych jest wykrywanych w okresie wiosennych i jesiennych prac polowych, roztopw wiosennych oraz w czasie zwikszonej aktywnoci budowlanej (budowa drg, budynkw, obiektw hydrotechnicznych). Kady niewypa lub niewybuch musi zosta usunity w czasie do 72 godzin (interwencja zwyka). Przy czym usuwanie przedmiotw niebezpiecznych w miejscach publicznych (szkoy, drogi, budowy) jest uwaane za interwencj piln, do realizacji w cigu 24 godzin. Jest to czas nieprzekraczalny, a przystpienie przez patrol do rozminowania nastpuje zawsze bez zbdnej zwoki czasowej.

zasady funkcjonowania

Dziaalno patroli polega na interwencyjnym podejmowaniu przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych pochodzenia wojskowego, wykrytych w sposb przypadkowy (tzn. przez obywateli niezajmujcych si rozminowaniem terenu lub obiektw), zgoszonych przez uprawnione instytucje pastwowe lub samorzdowe subom
2012/01 przegld wojsk ldowych 61

FOT. Archiwum AuTOrA

Zakadka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.pl

DOWIADCZENIA

Na rzecz spoeczestwa

foT. 2. Samochd saperski IVeco z pojemnikiem przeciwwybuchowym

Tabela 2. Zestawienie efektw dziaania patroli rozminowania w latach 20042011

Parametry
Liczba zrealizowanych zgosze Liczba zniszczonych pwin [szt.]

2004
8547 1 453 438

2005
7698 1 008 314

2006
7818 1 299 842

2007
10051 604 550

Parametry
Liczba zrealizowanych zgosze Liczba zniszczonych pwin [szt.]

2008
8380 538 972

2009
7264 346 739

2010
6693 345 496

2011
8142 713 586

dyurnym jednostek wojskowych, w ktrych strukturze one dziaaj. Patrole s gotowe do wykonywania zada siedem dni w tygodniu. Zasadnicz por ich dziaania jest dzie oraz przy pogodzie zapewniajcej bezpieczne podjcie, transport i utylizacj niewybuchu (niewypau). Za ochron miejsca znalezionego niewybuchu do czasu przyjazdu patrolu rozminowania odpowiada policja. Podjty przez patrol rozminowania niewybuch jest przewoony do miejsca niszczenia, ktrym zazwyczaj jest poligon wojskowy. Patrole rozminowania interweniuj rocznie rednio okoo 78 tys. razy (tab. 2), podejmujc 300400 tys. przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych PWiN (w 2011 roku byo ich a 800 tys.). Wiele ze znalezionych wybuchowych pozostaoci wojennych to niewybuchy i niewypay duego kalibru i niemaych rozmiarw, takie jak: amunicja artyleryjska, miny, bomby lotni62 przegld wojsk ldowych 2012/01

cze, torpedy, rakiety, granaty. Ich stan techniczny, wynikajcy z oddziaywania na nie warunkw atmosferycznych przez kilkadziesit lat, powoduje, e ich zachowanie jest zupenie nieprzewidywalne. Uderzenie, poruszenie, przenoszenie, potrzsanie lub rne czynniki (np. wysoka temperatura) mog spowodowa ich nieoczekiwan eksplozj. Kadego roku patrole rozminowania likwiduj kilkadziesit podobnych znalezisk. W Siach Zbrojnych RP obowizuj nastpujce procedury dziaania patroli rozminowania: znalazca niewybuchu lub niewypau zgasza uprawnionym do przyjcia zgoszenia organom (administracji pastwowej lub samorzdowej, Policji, Pastwowej Stray Poarnej, Stray Granicznej, Siom Zbrojnym RP, Lasom Pastwowym, Stray Miejskiej lub Stray Gminnej) miejsce i termin ich wykrycia lub informacj o osobie, ktra je znalaza i moe wskaza miejsce znajdowania si tych przedmiotw;

FOT. Archiwum AuTOrA

Zakadka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.pl

Na rzecz spoeczestwa

DOWIADCZENIA

USTKA

ROZEWIE

39
WINOUJCIE

36

6 6
LBORK

GDYNIA

8 9
OSTRDA

37

ELBLG BRANIEWO

10

GIYCKO

1
STARGARD SZCZ.

7 DZIWNW
SZCZECIN

4 8 5

38 NADARZYCE 13

11

12 ORZYSZ

ZOCIENIEC

3
14 15

CHEMNO

OLSZTYN 1 NOWY DWR MAZ.

16
BIAYSTOK 6

2
KROSNO ODRZ.

INOWROCAW 4 POZNA

20 19 18

8
WARSZAWA

17 WESOA
DBLIN

21

BOLESAWIEC

23

22 GOGW 2 24

27
TOMASZW MAZ. KIELCE

34

4 7

35
CHEM5

WROCAW

25

5 BRZEG 26 6

28 31 29 GLIWICE 1 8 32

NISKO

2 KRAKW

30 RZESZW 033

NA OBSZARZE POLSKI POUDNIOWEJ WOJSKA LDOWE MARYNARKA WOJENNA 7 16 bsap nisko 36 43 bsap mw rozewie 21 5 bsap Krosno Odrz. 37 8 bsap mw Dziwnw 23 23 pa Bolesawiec Grupa nurkw minerw 13 dTr Gdynia 25 cSwiichem wrocaw Grupa nurkw minerw 12 dTr winoujcie 26 1 psap Brzeg 27 25 bdow Tomaszw maz. 28 6 bpd Gliwice 29 6 bpd Gliwice SIY POWIETRZNE 30 21 bdow rzeszw 38 21 cpL nadarzyce 31 cpdmZ Kielce 39 cpSp ustka 32 16 bpd Krakw 33 21 bdow rzeszw 35 bz 1 Bpanc chem INSPEKTORAT WSPARCIA SZ 22 4 bin Gogw 24 4 bin Gogw 34 1 bdm Dblin

NA OBSZARZE POLSKI PNOCNEJ WOJSKA LDOWE 1 5 pin Szczecin 2 cSwL pozna 3 2 bsap Stargard Szcz. 4 2 BZ Zocieniec 5 2 BZ Zocieniec 6 1 bz 7BOw Lbork 8 16 bdow elblg 9 9 BKpanc Braniewo 10 15 BZ Giycko 12 15 bsap Orzysz 13 3 bdm 2 psap chemno 16 18 pr Biaystok 17 bz 1 Bpanc wesoa INSPEKTORAT WSPARCIA SZ 11 1 bsk Olsztyn 14 2 pin inowrocaw 15 2 pin inowrocaw 18, 19, 20 2 pin inowrocaw/ nowy Dwr maz.
OprAcOwAnie wASne

roZmIeSZcZenIe PaTroLI roZmInoWanIa na obszarze kraju

2012/01 przegld wojsk ldowych

63

Zakadka: Kwartalniki na portalu: www.polska-zbrojna.pl

DOWIADCZENIA

Na rzecz spoeczestwa
wizoryczny) moe przyczyni si do ograniczenia nieszczliwych wypadkw oraz zwikszenia wiadomoci spoeczestwa. Specyfika dziaania patroli rozminowania wskazuje na: potrzeb kierowania do patroli rozminowania najlepiej wyszkolonych onierzy wojsk inynieryjnych oraz zapewnienia konkurencyjnych warunkw ich suby; konieczno pozyskania dla patroli rozminowania nowoczesnego sprztu technicznego. To nie tylko kwestia zakupw bardzo drogiego wyposaenia, lecz przede wszystkim dostosowania dziaania patroli do obowizujcego, restrykcyjnego prawa dotyczcego podejmowania i niszczenia, gwnie za przewoenia materiaw wybuchowych i niebezpiecznych po drogach publicznych; nieodzowno zakupu kontenerowych magazynw materiaw wybuchowych. To jeden z etapw dziaa podejmowanych w Szefostwie Inynierii Wojskowej w celu osignicia zdolnoci do rozpoznawania, usuwania i niszczenia przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych, a zwaszcza improwizowanych urzdze wybuchowych (w tym w rodowisku skaonym broni masowego raenia). Ponadto wdraanie w Siach Zbrojnych RP nowego systemu przechowywania oraz obrotu materiaami wybuchowymi przez wyspecjalizowane jednostki logistyczne (WOG) powoduje konieczno opracowania innych mechanizmw (modelu) dostarczania patrolom rozminowania materiaw wybuchowych (a take eksploatacyjnych, czci zamiennych itp.) w celu uniknicia na terenie kraju potencjalnej dezorganizacji systemu podejmowania, przewoenia i niszczenia wybuchowych pozostaoci wojennych (lub znacznego wzrostu kosztw jego funkcjonowania). n

uprawnione organy przekazuj zgoszenie oficerowi dyurnemu jednostki wojskowej, w ktrej dziaa waciwy terytorialnie patrol rozminowania; po otrzymaniu zgoszenia oficer dyurny ewidencjonuje je i o tym fakcie powiadamia dowdc patrolu rozminowania, ktry realizuje zgoszenie bezzwocznie, zgodnie z przyjtym priorytetem (w trybie pilnym lub zwykym).

zakoczenie

Siedem dekad po II wojnie wiatowej problematyka zagroenia niewybuchami i niewypaami wybuchowymi pozostaociami wojennymi

By wiadomym
Osobami najbardziej naraonymi na zagroenie oddziaywaniem niewybuchw i niewypaw s operatorzy inynieryjnych maszyn ziemnych, rolnicy podczas prac polowych oraz dzieci.

jest wci aktualna, a niebezpieczestwo nieszczliwych wypadkw do due. Z przeprowadzonych analiz dziaania patroli rozminowania wynika, e oczyszczanie terenu z przedmiotw wybuchowych i niebezpiecznych bdzie zadaniem wykonywanym jeszcze przez kilkanacie, a nawet kilkadziesit lat. Zatem prowadzenie przez SZRP profilaktyki (kampanii informacyjnej) na temat postpowania z wykrytymi niewybuchami i niewypaami (rwnie w postaci urzdze wykonanych w sposb pro64 przegld wojsk ldowych 2012/01

Autor jest absolwentem wSOwi (1996) i wAT. peni obowizki dowdcy plutonu i kompanii w jednostach drogowo-mostowych oraz wykadowcy zagroe minowych i przeciwdziaania improwizowanym urzdzeniom wybuchowym (c-ieD) w centrum przygotowa do misji Zagranicznych (cpdmZ). nadzorowa funkcjonowanie patrolu rozminowania nr 31. Od 2009 r. jest specjalist w Szefostwie inynierii wojskowej.