Professional Documents
Culture Documents
35
Marcin Pachucki
Warszawa 2013
Komisja Nadzoru Finansowego Pl. Powstacw Warszawy 1 skr. poczt. 419, 00-950 Warszawa 1 www.knf.gov.pl
ISBN 978-83-63380-95-3
Niniejsza publikacja wydana zostaa w ramach projektu CEDUR. Informacje w niej zawarte maj wycznie charakter oglny i nie stanowi porady inwestycyjnej. Urzd Komisji Nadzoru Finansowego nie ponosi odpowiedzialnoci za wszelkie decyzje inwestycyjne, podjte przez czytelnika na podstawie zawartych w niniejszej publikacji informacji.
SPIS TRECI
WSTP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 CZYM JEST PIRAMIDA FINANSOWA? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Dlaczego piramida musi si zawali? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 JAK USTRZEC SI PRZED PIRAMID? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Zezwolenie na dziaalno. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Dlaczego warto korzysta z ofert podmiotw nadzorowanych . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 KIEDY POWINNIMY BY SZCZEGLNIE OSTRONI? . . . . . . . . . Zapewnienie wysokich zyskw . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nie daj si zwie pozorom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Na jakie okolicznoci powinnimy zwrci szczegln uwag? Co wskazuje, i moglimy si sta oar oszustwa? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 . 14 . 15 . 16 . 16 . 18 . 18 20 . 21 .23 .25
INNE TYPY OSZUSTW NA RYNKU FINANSOWYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nielegalne zarzdzanie aktywami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rekomendowanie papierw wartociowych . . . . . . . . . . . . . . . . Publiczne oferowanie nienotowanych papierw wartociowych . . . . . . Dziaalno parabankw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nielegalna dystrybucja jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych .
CO ROBI, GDY STALIMY SI OFIAR OSZUSTWA?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 WYTNIJ I ZACHOWAJ . . . . . . . . . . . . . . . . . Podstawowe zasady bezpiecznych inwestycji . Co wymaga zezwolenia organu nadzoru? . . . rda informacji o podmiotach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 29 29 29
SOWNICZEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
WSTP
Historia oszczdzania jest tak duga, jak historia ludzkoci. Ju pierwsi ludzie wiedzieli, e nie mog zje na raz caej ywnoci, ale musz jej cz zaoszczdzi na pniej.
Rolnicy oszczdzali cz zebranego zboa na czas midzy niwami: nie tylko dla zabezpieczenia swojej konsumpcji, ale rwnie w celu inwestycyjnym na nastpny zasiew. Wspczeni ludzie gromadz oszczdnoci w postaci nansowej: na nieprzewidziane wydatki, w celu zgromadzenia wkadu wasnego na mieszkanie, dla zabezpieczenia startu w dorose ycie swoich dzieci, czy wasnego ycia na emeryturze.
Jak oszczdza? Zwyke comiesiczne odkadanie pienidzy do przysowiowej skarpety, nie jest najlepszym rozwizaniem. Z powodu inacji realna warto takich oszczdnoci systematycznie maleje tym szybciej, im wysza jest stopa inacji. Na przykad, za kwot 1000 z po roku, w ktrym inacja wyniosa 5%, bdziemy mogli kupi w przyblieniu tylko tyle towarw, co za 952 z rok wczeniej. Jeeli zatem chcemy, aby zaoszczdzona przez nas kwota zachowaa swoj si nabywcz, powinnimy j ulokowa w taki sposb, aby przynosia zysk (tzw. stop zwrotu), rwny co najmniej stopie inacji. Oczywicie, im wysza stopa zwrotu, tym wysza bdzie warto naszych oszczdnoci w przyszoci. Denie do pomnaania wartoci oszczdnoci generuje popyt na usugi i produkty nansowe o charakterze oszczdnociowo-inwestycyjnym. Poszukujc sposobw zwikszenia wartoci naszych wolnych rodkw nansowych bez trudu znajdziemy na rynku wiele rnych ofert ich ulokowania. Niestety, rynek usug i produktw nansowych oferowanych klientom nieprofesjonalnym (konsumentom) przyciga take oszustw osoby, ktre kuszc wizj osignicia znaczcych zyskw, rozpalaj wyobrani potencjalnego inwestora i pozyskuj oszczdnoci osb niewiadomych ryzyka nieodcznie zwizanego z kad inwestycj nansow. Czsto osoby te nie zdaj sobie take sprawy z ryzyka zwizanego z podmiotem, ktremu powierzaj rodki nansowe. Obydwa rodzaje ryzyk s szczeglnie wysokie w przypadku, gdy podmiot, ktremu powierzamy rodki nansowe, dziaa bez wymaganego prawem zezwolenia. Jakie dziaania powinnimy wic podejmowa oraz czego naley si wystrzega, aby do minimum ograniczy ryzyko, e staniemy si oar oszustwa? To tylko niektre z pyta, na ktre odpowiedzi znajd Pastwo w niniejszym poradniku. Podkreli naley, e celem tej broszury nie jest wskazywanie, w co naley inwestowa, gdzie lokowa swoje oszczdnoci, aby odnosi ponadprzecitne zyski.
Z gracznego punktu widzenia struktura ta ksztatem swym przypomina wanie piramid. Konieczno przystpowania do niej nowych uczestnikw w celu zapewnienia wypat osobom, ktre wczeniej przyczyy si do struktury, powoduje, e jest ona nietrwaa i ostatecznie musi upa. Ujmujc rzecz precyzyjniej: osigany zysk zaley wycznie od liczby zwerbowanych nowych uczestnikw piramidy (znajdujcych si na niszych poziomach w strukturze). Kady z kolejnych uczestnikw za przystpienie do piramidy musi bowiem wpaci okrelon, z reguy niewielk, kwot.
Konstrukcja piramid bazuje na koniecznoci przyciKonstrukcja piramid bazuje na gania nowych klientw, co powoduje, i z gry s one koniecznoci przycigania nowych skazane na upadek. Gdybymy dla przykadu zaoyli, klientw, co powoduje, i z gry s e dla funkcjonowania piramidy konieczne jest wproone skazane na upadek. wadzenie przez kadego jej uczestnika kolejnych szeciu osb do systemu, aby wnoszone przez nie rodki nansoway wypaty dla osb znajdujcych si na wyszych poziomach piramidy, to na dziesitym poziomie takiej piramidy liczba jej czonkw musiaaby by o 60% wiksza od ludnoci Polski.
Rysunek 1. Konstrukcja piramidy przy zaoeniu, e dla jej funkcjonowania kady uczestnik musi wprowadzi sze kolejnych osb
1. 6 2. 36 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. poziom piramidy 216 1.296 7.776 46.656 279.936 1.679.616 10.077.696 60.466.176 362.797.056 2.176.782.336 13.060.694.016 liczba uczestnikw 1,9 x ludno wiata 1,6 x ludno Polski
Na pewnym etapie rozrastania si piramidy liczba jej uczestnikw musiaaby by wiksza od wiatowej populacji. Okres funkcjonowania piramidy zaley zatem od zdolnoci pozyskiwania nowych klientw - a w zasadzie napywu ich rodkw nansowych i dynamiki tego procesu, zawsze jednak czas dziaalnoci piramidy jest ograniczony i musi ona w kocu upa. Szczeglnym rodzajem piramidy jest piramida na rynDo piramidy finansowej ku nansowym. W tej strukturze osoby przycigane s uczestnicy przycigani s perspektyw zysku, ktry maj wygenerowa udane perspektyw zysku, ktry maj transakcje inwestycyjne, dokonywane najczciej w inwygenerowa udane transakcje strumenty nansowe czy nieruchomoci. W rzeczywiinwestycyjne, dokonywane stoci jednak zyski, ktre wykazuje organizator piramidy najczciej w instrumenty maj charakter papierowy wykazywane s wycznie finansowe czy nieruchomoci. na wycigach przekazywanych klientom (rodki klientw nie s inwestowane, bd inwestowane s nieudolnie i przynosz straty), za rdem ewentualnie wypacanych owych papierowych zyskw ktre na wstpnym etapie dziaania piramidy mog by rzeczywicie wypacane s wpaty innych klientw. Wypacanie zyskw na wstpnym etapie istnienia piramidy ma oczywicie za zadanie utrzymanie funkcjonowania piramidy przez pewien okres w celu pozyskania wikszej liczby nowych klientw, a waci-
wie zgromadzenia jak najwikszej puli rodkw nansowych od aktualnych i przyszych, niewiadomych rzeczywistego charakteru przedsiwzicia, uczestnikw. Zysk klientw, o ktrym oczywicie zapewniaj organizatorzy piramid na rynku nansowym, nie jest wic uzaleniony od liczby przycignitych nowych klientw przez dotychczasowych uczestnikw. Co prawda, organizator piramidy moe zachca swoich klientw dodatkowymi gratykacjami nansowymi za pozyskanie nowych uczestnikw, to jednak najczciej on sam (bezporednio lub poprzez zatrudnione osoby) zabiega o przycignicie klientw. Oczywicie wprowadzenie inwestorw w bd co do rzeczywistego funkcjonowania takiego podmiotu w celu pozyskania od nich rodkw nansowych stanowi moe przestpstwo oszustwa.
Czynnikiem, ktry przyciga klientw do piramidy s przysze, rzekomo atwe i pewne, zyski.
Czynnikiem, ktry przyciga klientw do piramidy s przysze, rzekomo atwe i pewne, zyski. Piramid moemy pozna po tym, e jedynym pomysem na wspomniane zyski dla jej uczestnikw s wpaty innych osb (klasyczne piramidy). Znacznie trudniej jest zidentykowa piramid na rynku nansowym, jeli jestemy zapewniani, e zyski bd pochodzi z obrotu okrelonymi aktywami, z inwestycji. W przypadku takich piramid uczestnicy dowiaduj si, e przedsiwzicie byo oszustwem, najczciej dopiero w chwili pojawienia si trudnoci z regulowaniem przez ni zobowiza wobec klientw albo nawet w momencie jej upadku. Klienci takiego podmiotu s wtedy waciwie na straconej pozycji i maj niewielkie szanse na odzyskanie caoci powierzonych rodkw. Czsto zdarza si, i osoby, ktre byy klientami piramid nansowych po ich upadoci nie odzyskuj ju adnych rodkw.
Od piramidy naley odrni sprzeda bezporedni rzeczywistych towarw, np. kosmetykw czy urzdze AGD, w ramach rozbudowanej sieci dystrybucji, ktrej struktura moe rwnie przypomina ksztatem piramid. Mamy wwczas do czynienia z tzw. marketingiem wielopoziomowym, ktry jest dziaalnoci legaln. W strukturze marketingu wielopoziomowego zysk generowany jest przez nalnego sprzedawc ze sprzeday wspomnianych towarw, za pniej jest on dzielony w ustalonej proporcji pomidzy sprzedawc i jego zwierzchnikw w ramach struktury. Taka struktura sprzedaowa nie zarabia wic na samym pozyskiwaniu kolejnych jej czonkw (sprzedawcw), co odrnia j w ten sposb od piramidy, w ktrej zarobek pochodzi z wpisowego (wzgldnie inaczej nazywanych opat, jednak w istocie o takim samym charakterze) wpacanego przez osoby, ktre chc przystpi do piramidy.
W chwili upadoci w piramidzie nie ma zgromadzonych rodkw pochodzcych z wczeniejszych wpat klientw. Zostaj one wczeniej wyprowadzone lub w inny sposb utracone przez organizatorw piramidy.
Poszukujc miejsca ulokowania swoich oszczdnoci naley pamita o zasadniczej regule. Podmioty, ktre oferuj usugi pod postaci oferty lokacyjnej lub inwestycyjnej, winny tego dokonywa na podstawie stosownego zezwolenia (ewentualnie w formie wpisu do waciwego rejestru), wzgldnie na podstawie przepisw okrelonej ustawy 1.
Przykadem takich podmiotw s banki pastwowe, a przede wszystkim spdzielcze kasy oszczdnociowokredytowe (tzw. SKOK-i), ktre rozpoczy dziaalno do 26 padziernika 2012 r. (a wic przed dniem wejcia w ycie ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spdzielczych kasach oszczdnociowo-kredytowych Dz.U. z 2012 r., poz. 855). Ustawa ta wprowadzia nadzr KNF nad SKOK-ami, a tym samym obowizek dla nowopowstajcych SKOK-w uzyskania zezwolenia KNF. Przed t dat podmioty te byy tworzone i dziaay na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spdzielczych kasach oszczdnociowo-kredytowych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z pn. zm). 2 Na rzecz tych porednikw czynnoci mog rwnie podejmowa odpowiednio osoby wykonujce czynnoci agencyjne lub brokerskie.
Korzystajc z usug podmiotw nadzorowanych zasadniPierwszym krokiem, ktry czo ograniczamy ryzyko powierzenia rodkw podmiotowi, powinna uczyni osoba ktry prdzej czy pniej moe okaza si piramid nanzamierzajca ulokowa swoje sow. Ryzyka takiego nie mona cakowicie wyeliminowa, rodki finansowe, jest weryfikacja jednak dowiadczenie wskazuje, i z uwagi na sprawowapodmiotu przedstawiajcego ofert ny przez waciwe organy nadzr nad takimi podmiotami inwestycyjn lub lokacyjn oraz zarwno na etapie udzielania zezwolenia, jak i pniej zidentyfikowanie i zweryfikowanie w trakcie prowadzenia przez takie podmioty dziaalnoci, liczba piramid nansowych w grupie podmiotw nadzopodmiotu, do ktrego ostatecznie rowanych jest naprawd znikoma. Zdarzaj si jedynie nasze rodki maj trafi. jednostkowe przypadki w skali ogromnej liczby podmiotw wiadczcych usugi na rynku nansowym na caym wiecie, przy czym w takich przypadkach klienci odzyskuj ulokowane rodki w znacznej lub penej czci, z uwagi na ich ochron prawn. Pierwszym krokiem, ktry powinna uczyni osoba zamierzajca ulokowa swoje rodki nansowe, jest werykacja podmiotu przedstawiajcego ofert inwestycyjn lub lokacyjn oraz zidentykowanie i zwerykowanie podmiotu, do ktrego ostatecznie nasze rodki maj tra. Pamitajmy bowiem, i nasze rodki nansowe niekoniecznie traaj nalnie do podmiotu przedstawiajcego nam ofert inwestycyjn3. rodki mog by przekazywane do innego podmiotu gospodarczego, ktry je inwestuje (np. funduszu inwestycyjnego, banku, czy domu maklerskiego4). Warto wic, take sprawdzi, kto (jaki podmiot, a by Szybk i wiarygodn weryfikacj moe nawet jaka osoba) w rzeczywistoci bdzie zarzpodmiotu moemy przeprowadzi dza powierzonymi rodkami. Szybk i wiarygodn weza pomoc strony internetowej rykacj podmiotu moemy przeprowadzi za pomoc KNF: www.knf.gov.pl strony internetowej KNF: www.knf.gov.pl. Po klikniciu na odnonik Podmioty nadzorowane, zamieszczony w kolumnie w prawej czci strony gwnej, otworzy si okno wyszukiwarki, w ktrym mona sprawdzi czy podmiot, z ktrego usug planujemy skorzysta jest podmiotem nadzorowanym przez KNF. Wyszukiwarka dostpna na stronie Komisji Nadzoru Finansowego obejmuje jednak wycznie podmioty posiadajce zezwolenie KNF (w formie stosownej licencji lub wpisu do okrelonego rejestru prowadzonego przez KNF). Peniejszy zakres podmiotw, ktre mog dziaa na rynku nansowym umieszczony jest w zakadce Podmioty lub Rejestry i ewidencje, do ktrej odnonik znale mona na stronie gwnej KNF, na pasku DLA RYNKU. Wykazy te zawieraj take informacje na temat podmiotw zagranicznych, ktre prowadz dziaalno w Polsce na podstawie zezwolenia zagranicznego odpowiednika KNF. Wspomniane rejestry nie obejmuj oczywicie wszystkich pracownikw podmiotw nadzorowanych, a jedynie te osoby, ktrych dziaanie jako porednikw nansowych jest uregulowane przepisami szczeglnymi i z ktrymi moemy mie do czynienia poza jednostk organizacyjn podmiotu nadzorowanego (np. oddziau domu maklerskiego). Krtka charakterystyka roli poszczeglnych porednikw, jak peni oni na rynku nansowym, dostpna jest poprzez odnonik Porednictwo nansowe, ktry znajduje si na tym samym pasku tj. DLA RYNKU.
W niektrych przypadkach przepisy prawa wrcz zakazuj porednikowi przyjmowania rodkw nansowych na rzecz podmiotu, dla ktrego pozyskuje on klientw (np. dystrybutorzy jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, agenci rm inwestycyjnych). 4 Domy maklerskie, ktrych gwn dziaalnoci jest zarzdzanie aktywami, bardzo czsto w swojej nazwie uywaj angielskiego okrelenia tej dziaalnoci - asset management. Komisja Nadzoru Finansowego
11
Werykujc status prawny danego podmiotu warto rwnie zajrze na stron internetow KNF do dziau powiconego tzw. ostrzeeniom publicznym. Zamieszczane s tam nazwy dziaajcych podmiotw (usystematyzowane wedug sektorw rynku nansowego), ktre nie posiadaj wymaganych przepisami prawa zezwole. Naley jednak podkreli, i lista ta nie jest, w przeciwiestwie do list podmiotw dziaajcych w oparciu o stosowne zezwolenie, list pen. Pamitajmy, e zawsze istnieje moliwo zwrcenia si do KNF z zapytaniem dotyczcym podmiotw, wobec ktrych moe istnie podejrzenie, e prowadz dziaalno bez wymaganego przepisami prawa zezwolenia, wysyajc zapytania na adres: ostrzezenia@knf.gov.pl. Naley doda, i na rynku nansowym funkcjonowa mog rwnie podmioty, ktre porednicz w przekazywaniu rodkw nansowych. Takimi podmiotami s: Poczta Polska dziaajca na podstawie ustawy z 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe5, a take instytucje patnicze oraz biura usug patniczych, dziaajce na podstawie ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usugach patniczych6, ktre mog rwnie dziaa poprzez swoich agentw.
W przypadku bankw z siedzib na terytorium Polski wypata rodkw zdeponowanych przez osoby fizyczne jest gwarantowana w caoci do rwnowartoci 100 tys. euro przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159 j.t. ze zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 199, poz. 1175 ze zm.
wypata rodkw zdeponowanych przez osoby zyczne jest gwarantowana w caoci, do rwnowartoci 100 tys. euro przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny7 (BFG). rodki z Funduszu s wypacane klientom bankw (uczestnikw BFG) w przypadku zawieszenia dziaalnoci banku i ustanowienia zarzdu komisarycznego oraz zoenia wniosku o ogoszenie jego upadoci. W przypadku domu maklerskiego8 gwarancje zapewnia tzw. system rekompensat administrowany przez Krajowy Depozyt Papierw Wartociowych. Celem systemu jest zapewnienie inwestorom wypat rodkw pieninych do okrelonej wysokoci oraz zrekompensowanie wartoci utraconych instrumentw nansowych, zgromadzonych przez nich w domach maklerskich, w przypadku: ogoszenia upadoci domu maklerskiego lub prawomocnego oddalenia wniosku o ogoszenie upadoci ze wzgldu na to, e majtek tego domu maklerskiego nie wystarcza na zaspokojenie kosztw postpowania lub stwierdzenia przez KNF, e dom maklerski nie jest w stanie, z powodw cile zwizanych z sytuacj nansow, wykona cicych na nim zobowiza wynikajcych z roszcze inwestorw i nie jest moliwe ich wykonanie w najbliszym czasie. System rekompensat zabezpiecza w peni wypat rodkw inwestorw objtych systemem rekompensat do kwoty wynoszcej rwnowarto w zotych 3 tys. euro oraz 90% nadwyki ponad t kwot, z zastrzeeniem, e maksymalna warto rodkw objtych systemem rekompensat wynosi rwnowarto w zotych 22 tys. euro.
Pena lista bankw objtych obowizkowym systemem gwarantowania depozytw dostpna jest na stronie internetowej Bankowego Funduszu Gwarancyjnego pod adresem: www.bfg.pl 8 Dotyczy rwnie banku prowadzcego dziaalno maklersk oraz banku powierniczego. Komisja Nadzoru Finansowego
13
westycje nansowe (nawet inwestycje w obligacje Skomplikowane strategie skarbowe pastw strefy euro, ktre do niedawna inwestycyjne lub zasanianie si uwaane byy za bardzo bezpieczne) cechuje rytajemnic to okolicznoci, ktrych zyko, ktre jest skadow kilku ryzyk waciwych w aden sposb nie powinnimy danej inwestycji, np. ryzyka zwizanego bezpoprzyjmowa jako wystarczajce rednio z podmiotem, ktremu powierzamy rododpowiedzi na pytanie o wyjanienie ki (e upadnie lub sprzeniewierzy pozyskane rodmetody pomnaania kapitau i ryzyka ki) czy ryzyka zwizanego ze sposobem lub form ostatecznego ulokowania rodkw (ryzyko zwizwizanego z inwestycj. zane ze z decyzj inwestycyjn, tj. kupna akcji, ktrych kurs spadnie). Gdy usyszymy zapewnienia osigania staych, pewnych, a na dodatek jeszcze znaczcych zyskw z inwestycji giedowych i to bez wzgldu na przysz koniunktur giedow, czy te takich samych zyskw w przypadku np. transakcji forex (transakcje na rynku walutowym w oparciu o instrumenty pochodne), w naszej gowie powinna zapali si czerwona lampka ostrzegawcza, sygnalizujca: co tu nie gra!. Albo, mwic dosadniej, jestemy okamywani. Przedstawiane informacje o pewnych zyskach bywaj czasami uwiarygadniane poprzez wskazywanie rde ich pochodzenia. W okresie, w ktrym doszo do duego wzrostu cen surowcw (np. zota), moemy usysze, i pozyskane fundusze bd inwestowane wanie w ten towar, wzgldnie w instrumenty nansowe, ktre powoduj, i na wzrocie ceny tego towaru bdzie mona zyska kilka razy wicej. Z kolei w okresie wzrostu cen nieruchomoci rzekomo pewny zysk bdzie pochodzi wanie z obrotu gruntami, mieszkaniami czy budynkami. Pamitajmy jednak o tym, e przedstawiane s nam dane historyczne oraz o tym, e wzrost cen danych aktyww w przeszoci nie daje nam adnych gwarancji, i ceny bd nadal rosy. Co wicej, duy wzrost ceny przypiesza moment wystpienia korekty (a wic okresowego spadku ceny), czy nawet odwrcenia trendu wzrostowego (pojawienia si trendu spadkowego). Zyskowna inwestycja polega na tym, aby kupi tanio gdy ceny aktyww s niskie, a sprzeda drogo gdy ich ceny wzrosn. Problem w tym, e nikt jeszcze nie wynalaz metody, ktra potraaby z ca pewnoci wskaza, ktre aktywa s w danym momencie tanie i ich ceny znacznie wzrosn w niedugim czasie.
15
Nasz czujno powinno wzbudzi rwnie, stwarzanie przez organizatorw przedsiwzicia wraenia, e oferta ma charakter elitarny (kierowanie oferty wycznie do wybranego, wskiego grona osb), naleganie na dyskrecj, aby nie rozpowszechnia informacji o podmiocie i jego ofercie.
W celu zebrania obiektywnych informacji pochodzcych z innego rda ni sam podmiot, oczywicie najprociej byoby przeszuka sie Internet w celu odnalezienia wypowiedzi klientw podmiotu, ktrego ofert rozwaamy. Moemy je znale np. na forach internetowych. Jednak i tu mog czyha na nas puapki, albowiem pozytywne wpisy rzekomych klientw, ktrzy jak twierdz osigaj zyski oraz nie maj adnych problemw z wycofaniem swoich rodkw, mog pochodzi od osb jedynie podajcych si za klientw. W rzeczywistoci za takimi wpisami mog kry si organizatorzy piramid. Do takich, nad wyraz pozytywnych, wpisw musimy wic podchodzi z odpowiedni doz krytycyzmu. Nasz czujno powinno wzbudzi rwnie, stwarzanie przez organizatorw przedsiwzicia wraenia, e oferta ma charakter elitarny (kierowanie oferty wycznie do wybranego, wskiego grona osb), naleganie na dyskrecj, aby nie rozpowszechnia informacji o podmiocie i jego ofercie. W takich sytuacjach jest wielce prawdopodobne, i podmiot w dziaa nielegalnie tzn. nie posiada wymaganego prawem zezwolenia.
moliwy jest jedynie przez telefon czy Internet. Oczywicie, w sytuacji gdy korzystamy z usug dziaajcego bez zezwolenia podmiotu polskiego, ryzyko wystpienia takiej sytuacji wcale nie jest istotnie mniejsze. Czst praktyk stosowan przez podmioty oszuCzst praktyk stosowan przez kujce swych klientw jest utrzymywanie kontakpodmioty oszukujce swych klientw tu do chwili, gdy wystpimy z prob o wypat. jest utrzymywanie kontaktu do chwili, Organizatorom piramidy zaley bowiem na pozygdy wystpimy z prob o wypat. skaniu jak najwikszej puli rodkw nansowych i licz raczej na to (i, co trzeba przyzna, czsto si na tym nie zawodz), i klient zadowolony z prezentowanych mu zyskw (np. na comiesicznych wycigach) wpaci dodatkowe rodki. W przypadku piramid nansowych czy innych form dziaalnoci stanowicych oszustwo, prezentowane klientom wyniki inwestycyjne lub odsetki narose od lokaty nie pokrywaj si jednak z rzeczywistoci, o czym klienci przekonuj si dopiero, gdy piramida upada. Podmioty takie stosuj bowiem, tzw. podwjn ksigowo, polegajc na tym, e co innego jest wykazywane klientom, a co innego rzeczywicie wynika z ksig rachunkowych. Piramidy zabiegaj, aby ich oszustwo wyszo na jaw jak najpniej. Dziki zafaszowanym raportom inwestycyjnym niewiadomi klienci reklamuj ofert podmiotu swoim znajomym, co jest jedn z najbardziej skutecznych metod promocji (marketing szeptany). Taka forma promocji jest dla piramid nansowych o tyle istotna, e co do zasady unikaj one zamieszczania reklam w mediach, gdy mogyby one szybko zwrci uwag organw nadzoru nad rynkiem nansowym, podmiotw sucych ochronie konsumentw czy organw cigania. Bardzo niepokojcym sygnaem jest problem z wyBardzo niepokojcym sygnaem pat rodkw pieninych. Co do zasady, nie wyjest problem z wypat rodkw stpuj one w pocztkowym okresie funkcjonowania pieninych. Co do zasady, nie piramidy, bowiem jej organizatorzy chc przycign wystpuj one w pocztkowym jak najszersz rzesz niewiadomych ryzyka klientw. okresie funkcjonowania piramidy, Osoby chcce wycofa swoje rodki w pniejszym bowiem jej organizatorzy chc okresie s czsto zwodzone, e problemy z wypaprzycign jak najszersz rzesz t s tylko chwilowe i spowodowane obiektywnymi, niezawinionymi przez podmiot okolicznociami (np. niewiadomych ryzyka klientw. win banku czy innego zewntrznego podmiotu). Niezalenie od tego, bardzo czsto przedstawiciele piramid staraj si swoim niewiadomym klientom wyperswadowa zamiar wycofania rodkw nansowych, tumaczc np., e aktualna sytuacja na rynku nansowym temu nie sprzyja i dlatego lepiej poczeka jeszcze jaki czas. Inn, niepokojc okolicznoci s bdy w wycigach czy innych potwierdzeniach, ktre otrzymujemy na dowd tego, e nasze pienidze s inwestowane przez dany podmiot z powodzeniem. Mog si one zdarza z uwagi na wspomniane wczeniej prowadzenie podwjnej ksigowoci.
17
Przepis karny (wybrany przykad z kilku podobnych regulacji odnoszcych si do poszczeglnych segmentw rynku nansowego) - art. 178 ustawy o obrocie instrumentami nansowymi
Kto bez wymaganego zezwolenia lub upowanienia zawartego w odrbnych przepisach albo nie bdc do tego uprawnionym w inny sposb okrelony w ustawie, prowadzi dziaalno w zakresie obrotu instrumentami nansowymi, podlega grzywnie do 5.000.000 z.
Dziaalno taka nazywana jest zarzdzaniem portfelem instrumentw nansowych. Jest to jedna z tzw. czynnoci maklerskich, wskazanych w art. 69 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami nansowymi9. Podmiot oferujcy tak usug powinien posiada zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci maklerskiej. Zezwolenie takie, w przypadku polskich podmiotw, moe otrzyma wycznie spka, a nie osoba zyczna. Osoba zyczna moe by jedynie pracownikiem takiego podmiotu, wzgldnie agentem rmy inwestycyjnej. Rejestr agentw rm inwestycyjnych jest prowadzony przez Komisj Nadzoru Finansowego i dostpny na jej stronie internetowej. Zakres moliwego dziaania agenta rmy inwestycyjnej jest istotnie ograniczony i sprowadza si wycznie do porednictwa w zakresie dziaalnoci prowadzonej przez podmiot, ktry reprezentuje, przy czym agent nie jest uprawniony do przyjmowania jakichkolwiek wpat czy opat od klientw za swoje porednictwo.
Osoby, ktre w sposb nieuprawniony oferuj usug zarzdzania portfelem instrumentw nansowych przekonuj do powierzenia im rodkw nansowych, obiecujc wypracowywanie znaczcych i pewnych lub obarczonych niewielkim ryzykiem, zyskw. Osoby te powouj si przy tym na rzekomo nadzwyczajne umiejtnoci inwestycyjne czy te posiadanie niezawodnego systemu inwestycyjnego (czsto systemu komputerowego). Takie zapewnienia, niewane jak wiarygodnie by brzmiay, musz budzi u osoby, ktra je syszy powane wtpliwoci. aden system inwestycyjny nie zapewnia bowiem staych i pewnych zyskw. Mimo i o jego stworzeniu na caym wiecie marz rzesze naukowcw, w tym profesorw uniwersytetw, zawodowych inwestorw czy osb zarzdzajcych aktywami, posiadajcych nie tylko doskona i szerok wiedz teoretyczn, ale i bogat praktyk, nikomu dotychczas si nie udaa ta sztuka! Jest to zadanie niemoliwe do wykonania ze wzgldu na zbyt du liczb czynnikw wpywajcych na cen instrumentw nansowych, w tym tak trudno mierzalnych jak np. emocje inwestorw.
Przedstawienie wynikw historycznych podmiotu, ktry oferuje nam swoje usugi - na pewno bardzo dobrych, skoro jestemy namawiani do skorzystania z usugi nie powinno by jedyn przesank do powierzenia rodkw.
Przedstawienie wynikw historycznych podmiotu, ktry oferuje nam swoje usugi - na pewno bardzo dobrych, skoro jestemy namawiani do skorzystania z usugi nie powinno by jedyn przesank do powierzenia rodkw. Skoro podmiot dziaa bez zezwolenia to znaczy, e nikt nie nadzoruje jego dziaalnoci inwestycyjnej. Nie mamy wic tym samym adnej pewnoci, i prezentowane nam wyniki s autentyczne. Na uytek przyszego klienta, w bardzo atwy sposb mona dobra dane przedstawiajce wyniki, ktre chcielibymy widzie - ktre chcielibymy, aby byy naszym zyskiem. Wystarczy przecie tylko wybra akcje spki, ktre rosy w ostatnim czasie i twierdzi, e nasz system wanie te akcje wskazywa jako dobr inwestycj, na przykad 3 miesice temu.
19
Jakie zagroenia stoj przed osob, ktra decyduje si na obdarzenie zaufaniem osoby amicej prawo zarzdzajcej bez zezwolenia portfelem instrumentw nansowych? Przede wszystkim utrata rodkw w postaci pienidzy czy te papierw wartociowych. Najbardziej oczywisty sposb, w jaki mona straci rodki, to podejmowanie zych decyzji inwestycyjnych. Dowiadczenie pokazuje, i w praktyce dochodzi do tego jednak w sposb celowy i jak najbardziej przemylany. Osoba dokonujca operacji na naszym rachunku dokonuje tego w taki sposb, aby pod przykryciem operacji giedowych wytransferowa rodki osoby, ktra jej zaufaa, na wasny rachunek. Taki skutek mona osign w bardzo prosty sposb. Oszuci dokonuj transakcji na zarzdzanym rachunku z rachunkiem wasnym, przy czym transakcje dokonywane s w taki sposb, i na rachunek osoby, ktra powierzya swoje rodki, dokonywane s transakcje kupna danych instrumentw finansowych po wysokiej cenie, po czym nastpnie s one zbywane na rachunek dziaajcej nielegalnie osoby po cenie znacznie niszej. Z powodu moliwoci wykonania takich dziaa, nie stanowi adnego zabezpieczenia dla osoby decydujcej si na skorzystanie z takich usug zapewnienie i osoba, ktra dokonuje transakcji nie bdzie moga dokonywa przeleww czy wypat gotwki z rachunku jego waciciela. Oczywicie osoba, ktra poniesie strat w wyniku takich operacji, nie bdzie moga tego w atwy sposb udowodni, bowiem informacje o stronach transakcji giedowych nie s publicznie dostpne.
Do oszustw na rynku finansowym moe dochodzi take poprzez zapewnianie potencjalnych klientw o pewnych typach inwestycyjnych celem doprowadzenia do sytuacji, w ktrej dojdzie do przelania rodkw finansowych na rachunek wskazany przez ten podmiot.
Przepis przewidujcy odpowiedzialno administracyjn art. 172 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami nansowymi
Na kadego kto dokonuje manipulacji, o ktrej mowa w art. 39 ust. 2 pkt 4 lit. b [przyp. mowa o rozpowszechnianiu faszywych lub nierzetelnych informacji, ktre wprowadzaj lub mog wprowadza w bd w zakresie instrumentw nansowych] () Komisja moe, w drodze decyzji, naoy kar pienin do wysokoci 200.000 z lub kar pienin do wysokoci dziesiciokrotnoci uzyskanej korzyci majtkowej albo obie te kary cznie.
Oferowaniem takich, rzekomo pewnych, inwestycji zajmuj si m.in. podmioty okrelane po angielsku jako boiler rooms (kotownie), dziaajce bez zezwolenia, najczciej za granic i pozyskujce klientw telefonicznie.
Oferowaniem takich, rzekomo pewnych, inwestycji zajmuj si m.in. podmioty okrelane po angielsku jako boiler rooms, czyli kotownie. S to podmioty dziaajce bez zezwolenia, operujce najczciej za granic i pozyskujce klientw telefonicznie. Dzwonic, bardzo czsto do przypadkowych osb, ich przedstawiciele namawiaj do nabywania akcji podmiotw rzeczywicie notowanych, najczciej na jakiej zagranicznej giedzie. Zazwyczaj s to akcje o niskiej wartoci nominalnej, kosztujce rwnowarto np. kilkudziesiciu centw czy kilku dolarw amerykaskich. Na nabycie takich akcji atwiej namwi inwestorw. Osoby, ktre telefonuj maj przy tym dobrze opanowane psychologiczne techniki wpywania na rozmwcw. Mog np. w cigu kilku pierwszych rozmw wskazywa spk, ktrej akcje w kolejnych dniach po rozmowie telefonicznej istotnie droej. W ten sposb uwiarygodniaj siebie i swoje typy inwestycyjne. W rzeczywistoci za, by w wzrost ceny zapewni, sama kotownia nabywa akcje danej spki w liczbie, ktra umoliwia taki wzrost. Jeli klient decyduje si ostatecznie na przesanie rodkw, sprzedawane s akcje, ktre Niewiadomy niczego klient dowiaduje wczeniej nabya kotownia, a ktrych nie mona byoby sprzeda na giedzie bez spowodowania si, e pad ofiar oszustwa albo spadku ich ceny z uwagi na ich niewielk pynno w chwili, gdy kurs akcji rekomendowanej (ma liczb akcji, ktra zmienia waciciela w trakspki spada, albo gdy kontakt cie sesji giedowej). Czasem proponowane s inne z podmiotem urywa si tu po zoeniu akcje, ktre rzekomo maj by tak samo traon wniosku o sprzeda akcji i przelanie inwestycj. Po przesaniu rodkw pieninych po tym fakcie na rachunek inwestora klient dostaje wydruk komputerowy, ktry ma porodkw finansowych. twierdza dokonan inwestycj.
Regulacje prawne wymagaj, aby w przypadku sprzeday papierw wartociowych ich potencjalnym nabywcom zostay przekazane okrelone informacje.
21
z tym, e wspomniane papiery wartociowe (gwnie akcje lub obligacje), wyemitowane zostay przez konkretny podmiot, ich cena uzaleniona jest od wartoci lub wiarygodnoci tego emitenta. Warto papierw wartociowych jest zatem pochodn ogromnej liczby czynnikw, m.in. wysokoci przychodw i generowanych zyskw, wielkoci i struktury przepyww nansowych, brany w ktrej dziaa, posiadanego majtku (i to nie tylko trwaego, ale rwnie niematerialnego: patentw, licencji, itp.). W zwizku z tym ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentw nansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spkach publicznych10 wymaga, co do zasady, w przypadku przeprowadzania oferty sprzeday papierw wartociowych kierowanej do nieoznaczonego adresata (a wic np. za porednictwem ogosze prasowych czy w Internecie), czy te do adresata oznaczonego, ale w liczbie rwnej lub przekraczajcej 100 podmiotw, sporzdzenia i zatwierdzenia przez KNF stosownego dokumentu informacyjnego: prospektu emisyjnego, wzgldnie memorandum informacyjnego.
Z ycia wzite
Rentier. DK Nowopowstaa, o niskim kapitale zakadowym, spka Rentier. Dk Sp. z o.o. sprzedawaa inwestorom 10-letnie obligacje, ktre miay gwarantowa corocznie odsetki uzalenione od zyskw pyncych z obrotu nieruchomociami. Oprcz gwarantowanych 3 proc. rocznie do obligatariuszy co roku miao traa 25 proc. tego zysku. Do oferty obligacji doszo w okresie silnego wzrostu cen nieruchomoci. Spka przygotowaa dokument informacyjny zatytuowany prospekt emisyjny nie mia on jednak nic wsplnego z prospektem emisyjnym, o ktrym mwi przepisy. Obligacje miay cen nominaln w wysokoci 2.000 z, a warunki oferowane nabywcom w przypadku gdyby chcieli odzyska swoje rodki wczeniej ni przed upywem 10 lat byy bardzo niekorzystne. Po takiej te cenie byy zbywane. Do samej spki traao znacznie mniej rodkw, poniewa istotn cz tej kwoty (nawet 1.250 z) zatrzymyway osoby, ktre werboway nabywcw. Ostatecznie sprzedano obligacje ponad 2 tys. osb za czn kwot 6 mln z. Jedyny czonek zarzdu spki i jednoczenie jej jedyny waciciel zgin tragicznie wkrtce po tym jak inwestorzy zaczli wyraa swoje wtpliwoci co do wiarygodnoci spki i wyemitowanych przez ni obligacji. Prokuratura z uwagi na mier prezesa zarzdu umorzya postpowanie karne. To najlepiej zainwestowany kapita w 2008 r. - zapewnia kilka dni przed mierci. Sd ogosi upado spki. Inwestorzy nie odzyskali zainwestowanych rodkw.
rdo: Dawid Tokarz, Prokuratura bada lewe obligacje, Puls Biznesu, 20.03.2009 r.; Tomasz Gowacki, Co z rm Rentier. DK, Network Magazyn, nr 22.
DZIAALNO PARABANKW
Naley jednak podkreli, i niektre podmioty, ktre mog przyjmowa rodki od ludnoci (inwestycje, lokaty) mog funkcjonowa na rynku nansowym, nie posiadajc zezwolenia KNF. Te podmioty, mog dziaa w ten sposb na podstawie stosownej ustawy (np. SKOK-i powstae do 26 padziernika 2012 r., banki pastwowe). Druga grupa podmiotw, ktra bywa zaliczana do grona parabankw, to podmioty prowadzce tak dziaalno bez wymaganego zezwolenia i jednoczenie bez stosownego ustawowego upowanienia. W przypadku tych podmiotw dochodzi do prowadzenia nielegalnej dziaalnoci! Gwnym ich wyrnikiem jest przyjmowanie lokat (cho najczciej te podmioty tak ich nie nazywaj) i obietnice ich wysokiego oprocentowania. Wygenerowanie wysokich zyskw, ktre miayby zapewni pokrycie obiecanych odsetek, jak rwnie kosztw funkcjonowania podmiotu, z puli powierzonych przez klientw rodkw wymaga dokonania inwestycji o jeszcze wikszej rentownoci. Takie dziaanie musi oczywicie oznacza, e pozyskane rodki s obarczone znacznym ryzykiem.
Pojciem parabank czsto okrelane s zbiorczo jednostki gospodarcze, ktre prowadz dziaalno podobn do banku, jednak nie posiadaj zezwolenia stosownego organu nadzoru nad rynkiem finansowym (licencji bankowej).
23
Bardzo czsto podmioty przyjmujce nielegalnie rodki nansowe od ludnoci, z ich puli udzielaj poyczek pieninych innym swoim klientom, deklaruj inwestycje w aktywa takie jak zoto, nieruchomoci, czy waluty. W zasadzie mog to by dowolne aktywa, ale zawsze s one wybrane w taki sposb, aby byy magnesem przycigajcym klientw oraz eby w ich oczach ju sam ich dobr gwarantowa wielkie zyski. Wpyw na wybr przedmiotu deklarowanych inwestycji ma aktualna sytuacja na rynku danego dobra, ktra naganiana jest przez rodki masowego przekazu np. hossa na rynku zota. Ma to na celu rozbudzenie wyobrani klientw. Przy tej okazji naley zatem jeszcze raz przypomnie o zasadzie inwestycji nansowych z kad inwestycj wie si ryzyko, ktre oznacza moliwo poniesienia strat. Wczeniejszy wzrost ceny okrelonych aktyww w zasadzie w aden sposb nie przesdza, e sytuacja taka bdzie si utrzymywaa. Podsumowujc, podmiot, ktry przyjmuje rodki nansowe (w formie lokaty, czy innego podobnie dziaajcego produktu nansowego) prowadzi w ten sposb dziaalno zastrzeon dla podmiotw posiadajcych zezwolenie KNF lub dziaajcych na wyranej podstawie prawnej umoliwiajcej takie dziaanie.
Powinnimy sobie, a take osobom namawiajcym nas na tak lokat, zada nastpujce pytanie: dlaczego s oni skonni wypaca nam tak wysokie odsetki? Dlaczego, zamiast stara si np. o kredyt bankowy, ktry byby prostszy do uzyskania, szybszy i zapewne taszy, podmiot zadaje sobie trud pozyskania lokat wspierajc si np. kosztown kampani reklamow? Jeli usyszymy odpowied, e bank nie jest skonny udzieli kredytu, to warto zastanowi si, jakie mog by powody, i w dobie tak duej konkurencji midzy bankami, aden z nich nie chce mie nowego klienta? Nie powinnimy take dawa wiary zapewnieniom, e zostalimy wybrani z wielu innych osb po to, by zaproponowa nam t wyjtkow ofert. Nie dajmy si take zwie odpowiedziom, ktrych nie rozumiemy, ani takim, ktre po chwili zastanowienia wydaj si niedorzeczne.
Bezpiecznej Kasie Oszczdnoci powierzyo rodki ok. 10 tys. osb. Ostatecznie firma upada, a jej syndyk wypaci klientom jedynie ulokowanej kwoty. ciganego listem goczym L. Grobelnego ujto w Niemczech i skazano w pierwszej instancji na kar 12 lat pozbawienia wolnoci za zagarnicie w latach 1989-1990 ponad 8 mld starych z (dzisiejsze 800 tys. z) kasy Dorchemu tj. spki, ktra staa za BKO. Sd apelacyjny uchyli jednak wyrok i zwrci spraw prokuraturze. Ostatecznie w 2002 r. prokurator umorzy ledztwo z powodu braku dowodw. W kwietniu 2007 r. w pawilonie sklepowym na warszawskim Targwku policja znalaza ciao L. Grobelnego z ran kut klatki piersiowej. Ekspertyzy potwierdziy, e do mierci byego przedsibiorcy przyczyniy si osoby trzecie.
rdo: pl.wikipedia.org, Grzegorz Praczyk, Miliarder w dresie i adidasach, Rzeczpospolita 03.04.2007 r.
Bywa take, i przedstawiciele parabankw Zapisy umowy ubezpieczeniowej mog przekonuj o bezpieczestwie powierzanych wycza i bardzo czsto wyczaj, im rodkw z uwagi na objcie ich umow odpowiedzialno zakadu ubezpiecze ubezpieczenia. Gwarantem (wystawc polisy) w przypadku, gdy podmiot, ktrego w takich sytuacjach ma by dziaajcy na podklienci rzekomo maj by objci ow stawie zezwolenia KNF zakad ubezpiecze. Paochron, dziaa niezgodnie z prawem. mitajmy jednak, i zapisy umowy ubezpieczeniowej mog wycza i bardzo czsto wyczaj, odpowiedzialno zakadu ubezpiecze w przypadku, gdy podmiot, ktrego klienci rzekomo maj by objci ow ochron, dziaa niezgodnie z prawem. Dziaaniem niezgodnym z prawem jest prowadzenie okrelonej dziaalnoci bez wymaganego zezwolenia. Warto w tym miejscu zaznaczy, e zarwno kopi umowy ubezpieczeniowej, jak i regulaminy, bd oglne warunki ubezpieczenia powinnimy otrzyma od podmiotu, ktremu mielibymy powierzy nasze oszczdnoci w sytuacji, gdy tego zadamy.
25
Przyszemu klientowi, przed nabyciem przez niego jednostek uczestnictwa powinny zosta przedstawione informacje niezbdne do podjcia decyzji inwestycyjnej, tj. zawierajce rzetelne dane zarwno o konkretnym towarzystwie, jak i zarzdzanych przez nie funduszach. Informacje te przekazywane s do publicznej wiadomoci w formie tzw. prospektw informacyjnych. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych i dystrybutorzy jednostek uczestnictwa maj obowizek przekazania takich dokumentw zainteresowanym inwestorom. Dostpne s one w szczeglnoci u dystrybutorw. Z list towarzystw funduszy inwestycyjnych, funduszy inwestycyjnych oraz dystrybutorw jednostek uczestnictwa mona zapozna si na stronach internetowych KNF, w sekcji Dla rynku. Dostpny jest tam rwnie rejestr funduszy zagranicznych, ktre mog zbywa tytuy uczestnictwa na terytorium Polski.
Z ycia wzite
Anna Cz. Dziaajca w Rzeszowie Anna Cz., utrzymujc, i jest prawnikiem i etykiem, podajc si za pracownika sub specjalnych, prokuratury lub sdu, w niecae dwa lata miaa wyudzi ponad 1 mln z od 20 osb. Kobieta proponowaa znajomym ulokowanie oszczdnoci w tajemniczym funduszu inwestycyjnym, ktry mia inwestowa w okazyjnie nabywane nieruchomoci. W rzeczywistoci rodki nie byy przekazywane do adnego funduszu. W czerwcu 2011 r. w sprawie do sdu rejonowego w Rzeszowie tra akt oskarenia.
rdo: www.policyjni.pl, www.tvp.pl/rzeszow
Dystrybutorzy jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych nie s uprawnieni do przyjmowania wpat od klientw nabywajcych jednostki! Wpaty musz by dokonywane na odpowiedni rachunek bankowy samego funduszu. Natomiast jeli decydujemy si na inwestowanie w fundusze inwestycyjne za porednictwem zakadw ubezpiecze (tzw. ubezpieczeniowe fundusze kapitaowe), wpaty mog by dokonywane za porednictwem agenta ubezpieczeniowego.
W przypadku przekazywania informacji ww. podmiotom wanym jest, aby przekaza im jak najwicej informacji, a przede wszystkim dokumentw obrazujcych dziaalno podmiotu. Bardzo istotnym dokumentem, ktry naley przekaza jest kopia otrzymanej umowy. Take w takich przypadkach bardzo przydatne s kopie ewentualnych materiaw reklamowych oraz korespondencji prowadzonej drog elektroniczn z osobami reprezentujcymi dany podmiot. Dowiadczenie pokazuje, i osoby, ktre utraciy swoje oszczdnoci, niestety nie zawsze ucz si na bdach. Organizatorzy piramid czy innych form oszustwa tu po tym, jak sprawa wysza na jaw, potra bowiem zwrci si przez podstawione osoby do swoich dawnych klientw z now wietn ofert. Jeli klient odzyska choby cz rodkw, oferowana jest mu jeszcze bardziej pewna forma szybkiego i znacznego pomnoenia kapitau, ze wskazaniem bdw jakie zostay popenione poprzednim razem. W ten sposb organizatorzy nowego przedsiwzicia, prezentujc rzekom wiedz eksperck i umiejtnoci inwestycyjne, zachcaj, by w celu szybszego odrobienia poniesionych strat, osoba, do ktrej si zwracaj, wpacia jeszcze wiksze rodki. Niestety, cz osb daje si ponownie nabra, stajc si po raz drugi oar oszustwa.
27
WYTNIJ I ZACHOWAJ
PODSTAWOWE ZASADY BEZPIECZNYCH INWESTYCJI
Sprawd, czy podmiot posiada zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci na rynku nansowym. Zadawaj pytania i upewnij si, e uzyskae na nie odpowiedzi. Pamitaj nie ma niemdrych pyta. Poznaj osob, ktra oferuje Ci produkt i podmiot, w imieniu ktrego dziaa. Sprawd jak dugo podmiot dziaa na rynku nansowym. Ostronie odno si do nalegania na szybkie wpacenie rodkw. daj dokumentw lub informacji pisemnej, nie poprzestawaj na informacji ustnej. Przeczytaj umow przed jej podpisaniem oraz inne ewentualne dokumenty (np. regulaminy, warunki wiadczenia usug). Skonfrontuj pozyskane informacje z inn zaufan osob. Nie zakadaj bezkrytycznie, e osoba, z ktr rozmawiasz jest ekspertem i wszystko, co mwi jest pewne. Zapytaj, w jaki sposb maj by wypracowywane zyski, ktre maj sta si Twoim udziaem. Nie daj si omami profesjonalnie wygldajcej stronie internetowej, adresowi rmy w reprezentacyjnej lokalizacji, elegancko urzdzonemu biuru, wygldowi zewntrznemu osoby, z ktr rozmawiasz, czy rzekomej elitarnoci grupy osb, do ktrych kierowana jest oferta. Odpowiedz sobie na pytanie, dlaczego akurat Tobie skadana jest rzekomo pewna oferta, dlaczego sam oferujcy nie korzysta w peni z tak wietnej inwestycji? Pamitaj o ryzyku na rynku nansowym nie wierz w zapewnienia pewnych i szybkich zyskw bez ryzyka.
29
SOWNICZEK
bank powierniczy bank prowadzcy rachunki papierw wartociowych w oparciu o stosowne zezwolenie Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) instytucja gwarantujca depozyty w bankach z siedzib w Polsce. Wypaca rodki zgromadzone przez klientw banku w przypadku zawieszenia dziaalnoci banku i ustanowienia zarzdu komisarycznego oraz zoenia wniosku o ogoszenie jego upadoci dziaalno maklerska dziaalno wymagajca zezwolenia KNF polegajca na wykonywaniu czynnoci takich jak np. zarzdzanie portfelem instrumentw nansowych, oferowanie instrumentw nansowych bd doradztwo inwestycyjne forex midzynarodowy, zdecentralizowany rynek walutowy, na ktrym dostpne s rne typy instrumentw nansowych inacja wzrost oglnego poziomu cen instrumenty nansowe papiery wartociowe oraz niebdce papierami wartociowymi m.in. jednostki inwestycyjne funduszy inwestycyjnych, instrumenty rynku pieninego, instrumenty pochodne (opcje, kontrakty terminowe futures lub forward, swapy) na stop procentow, walut, inne instrumenty pochodne, indeks nansowy Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) pastwowy organ nadzoru, sprawujcy nadzr nad sektorem bankowym, rynkiem kapitaowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym, nad instytucjami pienidza elektronicznego, nad instytucjami patniczymi i biurami usug patniczych oraz spdzielczymi kasami oszczdnociowo-kredytowymi i Krajow Spdzielcz Kas Oszczdnociowo-Kredytow; celem nadzoru jest zapewnienie prawidowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilnoci bezpieczestwa oraz przejrzystoci, zaufania do rynku nansowego, a take zapewnienie ochrony interesw jego uczestnikw notykacja informacja przekazywana do KNF przez zagraniczne organy nadzoru nad rynkiem nansowym, dziaajce w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego, o zamiarze podjcia przez instytucje nansowe, podlegajce nadzorowi tym organom, dziaalnoci w Polsce organ nadzoru patrz: Komisja Nadzoru Finansowego
31
papier wartociowy dokument lub zapis w systemie informatycznym, stwierdzajcy istnienie okrelonych praw majtkowych, ktrych realizacja moe nastpi w wyniku okazania lub zwrotu tego dokumentu; do papierw wartociowych zaliczamy akcje, prawa poboru, prawa do akcji, warranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certykaty inwestycyjne, instrumenty pochodne na akcje i obligacje, a take inne instrumenty, ktre uprawniaj do ich objcia lub nabycia podmiot nadzorowany podmiot prowadzcy dziaalno na rynku nansowym na podstawie zezwolenia KNF (ew. wpisu do odpowiedniego rejestru prowadzonego przez KNF) lub innego waciwego organu administracji, lub inny podmiot - w zakresie, w jakim ci na nim okrelone w odrbnych przepisach obowizki zwizane z uczestnictwem w rynku nadzorowanym przez KNF, w szczeglnoci banki, domy maklerskie, zakady ubezpiecze, emitenci dokonujcy oferty publicznej papierw wartociowych, w rozumieniu ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentw nansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spkach publicznych lub ktrych papiery wartociowe s dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym (np. Giedzie Papierw Wartociowych w Warszawie) stopa zwrotu relacja zysku do wartoci zainwestowanego kapitau system rekompensat fundusz prowadzony przez Krajowy Depozyt Papierw Wartociowych na potrzeby wypaty inwestorom rekompensat, dokonywanych w przypadku upadoci domu maklerskiego, banku prowadzcego dziaalno maklersk lub banku powierniczego tytuem utraconych zgromadzonych rodkw pieninych oraz utraconej wartoci instrumentw nansowych