wiartowanie przy rozrywaniu

Francj w poprzednim tysicleciu rzdzia jedna rodzina Kapetyngw. Co prawda dwa razy zabrako syna panujcego wadcy do obsadzenia tronu krlewskiego, tron wtedy dziedziczy najbliszy mski kuzyn krlewski i cho pojawiy si nowe nazwy dynastyczne Walezjuszy i Burbonw, byli to cigle czonkowie tej samej rodziny. Wanie skoczya si dynastia Walezjuszy, bo krl Polski i Francji Henryk III nie zdy spodzi potomka, a moe nie mg, bo wiemy, e otacza si pieszczochami, zgin zasztyletowany przez fanatycznego mnicha, bo nie by w jego mniemaniu wystaczajco katolicki. Pierwszym Burbonem na tronie francuskim by kr Nawarry Henryk IV (rzdzi Francj w latach 1589 -1610) - by potomkiem krla Ludwika IX w jedenastym pokoleniu. Cho wiele dobrego zrobi dla kraju, by to niezbyt ciekawy typ: cynik, bo gdy mu ofiarowano tron Francji bez oporu przeszed na katolicyzm bdc protestantem bo, jak powiedzia, Pary warty jest mszy i ajdak jak si patrzy chyba jedynie Ludwik XV, ptora wieku pniej, przeskoczy go w intensywnoci uprawiania tego procederu, z tym e Ludwika interesoway gwnie prostytutki Parya, one staway si jego faworytkami, je nagradza wysokimi urzdami Pani de Pompadour miaa nawet tytu ministra wojny. Henryk by bardziej wszechstronny w tych sprawach. Owszem nawiedza burdele, ale mia jeszcze kilka wysoko urodzonych utrzymanek, nie zawsze jedn po drugiej, lecz rwnoczenie, z ktrymi spodzi omioro dzieci (legalnych z drug on Mari de Medici mia szstk). Nie wzgardza te matkami. Historycy naliczyli ok. 20 incydentw odbierania i wykorzystania on jego poddanych; byo kilka atakw na niego przez rozwcieczonych mw - ma po cichu likwidowano, lub obdarowywano czym na otarcie ez. Moemy si domyla, e taki casanova nie mg umrze naturaln mierci - i w rzeczywistoci zosta zabity noem kuchennym z obustronnym ostrzem nie przez jakiego rogacza, lecz, jak dzisiaj ju jednoznacznie mona ustali, przez czowieka chorego psychicznie, niejakiego Franois de Ravaillaca. Stao si to 14 maja 1610 r. na skrzyowaniu dwu paryskich ulic: Sainte-Honor i de la Ferronerie. Franois mia ojca pijaka i awanturnika i bardzo pobon matk. By sucym, potem kierownikiem w szkole ludowej. Chyba za namow matki wstpuje do klasztoru. Nie by chyba wystarczajco pokornym i posusznym, bo po okresie prby wydalono go. Prbuje dosta si do jezuitw lecz ten potny i wpywowy zakon nie by zainteresowany jakim nieznaczcym biedakiem. Na kilka miesicy przed mierci Ravaillac ma wizj nakazujc mu uda si do krla i przekona go do wytpienia resztek hugenotw, tych ktrzy ocaleli po rzezi przygotowanej i wyreyserowanej przez matk krlw (trzech

ostatnich Walezjuszy) Katarzyn de Medici, starsz siostr drugiej ony Henryka IV, w noc w Baromieja w 1572 r. Do Parya zjechao wtedy tysice hugenotw z okazji jego pierwszego lubu z katoliczk Magorzat z rodziny Walezjuszw. To maestwo superkatoliczki i protestanta, ktre miao piecztowa pokj midzy katolikami i hugenotami, zapocztkowao i spowodowao podstpne morderstwo ok. 3,000 jego towarzyszy w Paryu i ok. 20,000 w caej Francji. Katolicka Europa wpada w zachwyt po tym akcie, papie Grzegorz XIII odprawi uroczyst msz dzikczynn i poleci wybi medal upamitniajcy to wydarzenie. Po tej rzezi i po koronacji na krla Francji, Henryk IV do nieudolnie udawa katolika, z przekonania by hugenotem, czyli kalwinem francuskim, a wic i posanie Ravaillaca byo skazane z gry na niepowodzenie. Po trzech nieudanych prbach dotarcia do krla, postanawia go zabi gdy si dowiaduje, e szykuje si on do rozprawy z ultrakatolickimi habsburskimi Niederlandami. Jego chory mzg dopowiada mu, e to pierwsze zagranie w walce z papiestwem i sprowadzeniem si papiea z Rzymu do Parya. Kradnie n z obery, przechowuje go ukryty na przedmieciu Parya gdy wraca do swego Angoulme, bo wie, e kiedy bdzie mu potrzebny. Przyjeda do Parya trzy razy, nie mia jednak szansy spotka si z krlem. Zasadza si na krla ktry incognoto przejedza ulicami Parya w powozie w drodze do chorego ministra Sully. Karoc krla zatrzymuje wz wypeniony beczkami wina, a z drugiej strony ulic toruje wz z sianem. Zabjca wyskakuje z ukrycia, trzema uderzeniami noa w okolic serca, dokadniej midzy drugim i trzecim ebrem (jest inna wersja o zadaniu ran w szyj) zabija krla, rani jego towarzysza i prbuje uciec. Gawied uliczna rzucia si za nim by go zlinczowa. Stra miejska jako go uchronia, schowaa go w hotelu Retz, a gdy ulice opustoszay przewieziono go do synnego wizienia paryskiego Conciergerie. Stra ochronia go nie dlatego by mu ocali ycie, po prostu nie chciano, by w sposb bardzo prozaiczny rozsta si z tym wiatem. Czekaa go wielka ceremonia umierania, wiedzia o tym, bo jeden ze wiadkw sysza jak Ravillac powiedzia, e czeka go jutro ciki dzie. I nie pomyli si, z tym, e ten "dzie" trwa duo duej ni 24 godziny, faktycznie 13 dni. Proces i najrnorodniejsze mczarnie trway tak dugo, bo cho Ravaillac upiera si przy wersji e dziaa sam, byy powane podejrzenia i do dzisiaj trwaj wtpliwoci, czy tego zabjstwa nikt inny nie zareyserowa. Dziwnym wydaje si fakt, e Ravaillac znalaz si w miejscu zbrodni i dokona tego czynu wanie w czasie zatoru na ulicy. Zator mona byo atwo spowodowa. Jest cakiem moliwe e druga ona krla, Maria, ktra serdecznie nienawidzia swego ma, a jak mwi historycy, bya w przeciwiestwie do swojej starszej siostry Katarzyny bardzo impulsywna i niezrwnowaona, moga by gwnym reyserem dramatu. S wiadectwa e Ravaillac mg by manipulowany, cho z tego nie musia zdawa sobie sprawy. Zatrzyma si on w Paryu w

kamienicy prostytutki Charlotte de Tillet, ktra wiadczya usugi ksiciu dEpernon bdcego praw rk krlowej. Gdy pani de Tillet bya wolna, spaa z nim, moga dyskretnie przekazywa mu to, co chcia wiedzie. Inna pani Jacqueline dEscoman doniosa do wadz, e to wanie ksie i markiza de Verneil zorganizoway zabjstwo krla. Odbyo si przesuchanie tej kobiety przez przewodniczcego parlamentu, uznano to doniesienie za zwyke oszczerstwo i by jej zamkn buzi wsadzono j do wizienie z ktrego do mierci nie wysza. Czy bya naciski na przesuchujcego ze strony najwaniejszej osoby w kraju w tym czasie krlowej Marii by spraw zatuszowa, tego dzi nie wiemy. Dalszym aktem zamknicia sprawy byo skazanie rodzicw Ravillaca na banicj, konfiskata majtku, zburzenie domu rodzinnego i zakaz pod sankcj kary mierci jego braciom, siostrom i dalszej rodzinie uywania, a nawet wypowiadania sowa Ravaillac. Najnowsze hipoteza wie morderstwo krla z wpywem na Ravaillaca ludzi arcyksicia Alberta Habsburga rzdcy Niderlandw. W trzynacie dni po zabjstwie krla Henryka IV Ravaillaca ceremonialnie sprowadzono na jeden z najwikszych placw Parya Place de Grve. Czekaa go straszliwa mier przez rozszarpanie ciaa przez cztery konie. Dziwne, e wadze kocielne nigdy nie potpiy tych barbarzyskich metod umiercania czy innych dodatkowych nieludzkich bolesnych praktyk przy przesuchaniu. Co wicej, cynicznie prbowano nada tym praktykom aspekt religijny. Przed spaleniem na stosie organizowano naboestwo trwajce dugie godziny zwane auto de fe (wymys inkwizycji hiszpaskiej), gdzie amano psychicznie skazanego przez wymuszanie publicznej spowiedzi z tego co mu zarzucano, a nie z tego co faktycznie popeni. Przy innych kaniach po drodze na szafot czy miejsce stracenia procesja zatrzymywaa si, koronowano cierniem skazanego, nastpny przystanek by przy prgierzu, czyli supie kani, do ktrego przywizywano go i najczciej biczowano, wymylano inne jeszcze praktyki, ktrym poddany by Chrystus przed mierci na krzyu. Ravaillaca w drodze do miejsca mki nie poddawano tym torturom, bo zaplanowano szataskie pgodzinne widowsko, tak rozgrzewk przed umierceniem. Wszystko to, co dziao si na placu to takie theatrum magnum, wielki teatr. Bya scenografia, by gwny aktor skazaniec, by drugoplanowy aktor kat, trzecioplanowymi byli spowiednik, przedstawiciele Towarzystwa Dobrej mierci, stranicy, cztery silne konie. Miejsca na placu, cho nie byy numerowane, to bilety na miejsca bliej akcji trzeba byo wykupywa. Byy loe czyli okna kamienic naokoo miejsca kani. Jakub Sobieski, ojciec krla Jana, mia takie eksponowane miejsce w tym teatrze. Pisze: I jam tam by sobie z ksity Radziwiami jedno okno naj i przepacilimy go dobrze. Musiaa to by kupa

forsy, jeli jedni z najbogatszych ludzi w Europie zauwayli substancjalne pomniejszenie swoich kiesek. Widowiskiem pan Jakub by zachwycony: szuka specialnych wielkich sw w swych listach do rodziny w Polsce by je piknie opisa. Ravaillaca na scenie tego teatru poddano piekielnym mkom spodziewajc si, e moe w ostatniej chwili zaamie si i wyda wspwinnych. Do koca nie straci przytomnoci, jcza w blach, a w krtkich przerwach midzy torturami modli si na gos. Praw rk w ktrej podczas aktu zabjstwa trzyma n spalono a do zwglenia, ciao szarpano rozpalonymi szczypcami. Z ramion, ng i klatki piersiowej zdarto mu skr, a rany zalewano wrzcym olejem, gorc ywic, siark i woskiem. Ppek zalewano roztopionym oowiem. Po tym nastpi gwny akt dramatu: skazacowi rozoonemu na ziemi zaoono powrozy na nogi i rce ktrych drugie koce przywizano do koni. W tym samym momencie konie biczami zmuszono do galopu, by mogy rozerwa ciao. Ale przedtem skazaca tak spreparowano, by kady ko na kocu sznura mia doczepion wiartk ciaa. Dokonywa tego kat rbicy ciao toporem wzdu i wszerz. I bez tego konie rozerwayby czowieka, ale na kocu dwch sznurw byyby dwie rce, na kocu trzeciego noga czy jej cz, reszta ciaa znalazaby si na sznurze czwartego konia. Pamitajmy e to byo widowsko, a w widowisku wane s jakie proporcje, jaka zrwnowaona estetyka. Dlatego koniecznym byo wiartowanie ciaa przed jego rozrywaniem. Ten nagoniony w Europie proceder likwidowania krlobjcy sta si wzorem jak organizowa widowisko rozrywania ludzkiego ciaa za pomoc koni. Nie syszaem, e w Polsce stosowano t kar, bo nie zamordowano u nas adnego krla, ale inne okropne, mroce krew w yach egzekucje przejto wanie z zachodniej Europy. Polacy nie musieli niczego wymyla, nie musieli improwizowa; wszystko co byo zwizane z rnymi formami egzekucji byo w szczegach dopracowane przez innych, mymy je tylko stosowali, a tak u nas jak i w innych krajach tych widowisk byo duo. Niektre gromadziy po kilka tysicy, w Niemczach nawet kilkanacie czy dwadziecia kilka tysicy gapiw. mier Henryka IV i jego zabjcy nie pooyy kresu wojnom religijnym we Francji. Cho wolno religijna zagwarantowana Edyktem nantejskim wynegocjowanym przez Henryka IV cigle obowizywaa, to po zgonie gwnego protektora protestantw pozosta on tylko pustym dokumentem. W czasie rzdw jego syna Ludwika XIII faktyczny rzdca krajem kardyna Richelieu prowadzi ju nie walki, ale wojny z hugenotami, a trzeci z kolei Burbon Ludwik XIV, prawnuk Henryka, w sto lat pniej formalnie odwouje ten edykt.

(Tortury, Rozrywanie komi, Smier Henryka IV krla Francji, Franois de Ravaillac, Ravaillac, Wadysaw Pomaraski)