Krlowie skandalici 1: Piastowie

Gdy si patrzy na liczne malowida cienne i witrae w kocioach redniowiecznych z rozmodlonymi, pokutujcymi, biczujcymi si wiernymi ma si wraenie, e ten czas w naszych dziejach to okres arliwej wiary, ascezy, duchowoci. Liczne choroby, przewanie nieuleczalne w owych czasach i czste plagi, ktre potrafiy wyludnia niektre kraje czy regiony nawet z poowy mieszkacw mwiy maluczkim, e szczcia mona zay dopiero na drugim wiecie, wic na tym trzeba robi wszystko, by zarobi na szczliwo wieczn. Tak myleli maluczcy, ale niekoniecznie wielcy tego wiata: cesarzowie, papiee, krlowie. Inna mentalno, inne morale nimi rzdziy: poniewa ycie jest krtkie trzeba je przey jak najintensywniej, najbardziej podniecajco, nie stroni od skandali, bo w nich jest co, co nadaje yciu prawdziwy smaczek. Moe to by gorszce i grzeszne, ale wystarczy zaoy klasztor czy zbudowa koci, a wszystko jest tym zmazywane. Pojcie tej podwjnej moralnoci byo czym powszechnie przyjtym, wic ekscesy monych lud uwaa za ich naturalne przywileje, ich prawo. Najczstsze skandale wrd wielkich tego wiata miay podoe seksualne. Czsto nie chodzio tu o sam seks, ale o upokorzenie kobiet gwaconych i ich rodzin, pokazanie wasnej potgi i mocy. Jedynym autorytetem z ktrym krlowie i cesarze musieli si liczy by autorytet papieski, ale Piastowie mieli ten problem z gowy. Na kilkadziesit lat przed przyjciem Chrzecijastwa przez Polsk i przez kilka nastpnych wiekw, a do czasu panowania Kazimierza Wielkiego papiestwo byo w ogromnym moralnym doku, bya to wtedy instytucja najbardziej skorumpowana i niemoralna w chrzecijaskiej Europie. Walka bezpardonowa o tron papieski bya jedyn spraw godn uwagi - kto by tam si przejmowa jakimi pdzikusami z pnocy. Nasta okres papiey i antypapiey. Ostatniego mdrego papiea Jana VIII (chodzi o prawdziwego papiea, a nie o Papieyc Joann, ktrej legenda nadaa to samo imi Jana VIII) otruto i dobito motkiem. Jeden z jego nastpcw Stefan VII wybrany dziki poparciu synnej ladacznicy Rzymu Marocji rozprawia si ze swoimi wrogami nawet po ich mierci. I tak anypapiea, uprzednio biskupa Porto Formozusa kaza wygrzeba z grobu (nie y ju od roku) posadzi w fotelu i osdzi. Wyrok by znany z gry - kara mierci. Takich szalestw mona przytoczy wiele. Kazimierz Wielki y w czasach gdy papiestwo odzyskao autorytet, a jego wielcy wrogowie Krzyacy ledzili go na kadym kroku i donosili papieowi o jego wybrykach, a gdy te wydaway si by niewystarczajco kolorowe podkolorowywali je lub wymylali nowe.

O pierwszym niekoronowanym krlu polskim Mieszku I niewiele wiemy. Wiemy, e w r. 966 przyj Chrzecijastwo - nie by to jednak akt szczerego nawrcenia, ale konieczno przetrwania w otaczajcym go schrystianizowanym wiecie. Oeni si z ksiniczk chrzecijask Dbrwk, a y jak poganin. Po jej mierci wzi za on mniszk Od wbrew prawu kocielnemu. To dwie oficjalne ony. Niemiecki kronikarz Thietmar wspomina, e "siedmiu on uywa" oczywicie rwnoczenie. To ostatecznie nie by jaki nadzwyczajny wyczyn, bo mu czytano w Pimie witym, e wielki krl Izraela Salomon mia a 400 on i 400 naonic. Jego syn nastpca na tronie Bolesaw Chrobry, koronowany w 1025 roku, w ostatnim roku swoich rzdw, by chyba bardziej rozbrykanym od taty. Czsto okrutny i bardzo jurny do pnego wieku. Olepi swego wuja ksicia czeskiego Bolesawa III Rudego. Kada zwyciska wyprawa koczya si grupowymi gwatami. Uprowadzi i zgwaci Przecaw, siostr ksicia kijowskiego Jarosawa. Odsun od siebie dwie pierwsze ony, mimo, e z pierwsz mia dzieci. Gdy eni si z trzeci Emnild yy one i cigle byy jego legalnymi maonkami. Nieoceniony Thietmar wspomina, e podstpem zdobywa coraz to nowe ziemie. Mwi te e... "wypdzi macoch i braci olepiwszy swoich zaufanych Odylena i Przybywoja." Od tej pory olepianie, kastracja, trucizna, zdrada, okruciestwo, wymylne mki, morderstwa stay si normalnymi narzdziami rzdzenia. Dla maluczkich stosowano inne standarty. W trosce o ich ycie wieczne Bolesaw Chrobry kaza wybija zby tym, co w pitek jedli miso, a uwodzicieli i rozpustnikw prowadzi na most w pobliu targu i przymocowywa ich gwodmi wbitymi poprzez moszn do mostu. Zostawiano w zasigu rki ostry n i pozostawiono skazanemu wybr albo mier, albo uwolnienie si poprzez odcicie tej "grzesznej" czci ciaa. To take relacje kronikarza Thietmara - polscy kronikarze jeszcze si nie narodzili. Wszelkiego rodzaju inne tortury te byy bardzo pomysowe i wyszukane. Gdy si patrzy na nudne bez nowych pomysw polskie seriale i nowelki telewizyjne cignce si w nieskoczono korci czowieka by ich autorw odesa do XI wieku. Nabrayby kolorw, a ich ogldalno by si z pewnoci podwoia czy nawet potroia. Od ptora wieku patrzymy na krlw polskich oczyma Jana Matejki. Ten wielki malarz by take historykiem. Swoimi obrazami przedstwiajcymi tryumfalne momenty historii Polski przyczynia si do utrzymania polskoci w naszym kraju w czasie zaborw. Nie tylko wic nasza odrbno religijna, polski jzyk, literatura patriotyczna, ksigi historyczne, ktre podkrelay wszystko co byo dobre w naszej przeszoci, wyciszay akty gupoty wadcw, prywat

szlachty i magnatw, ktrzy faktycznie zafundowali narodowi niewol, ale i malarstwo nie tylko Matejki brao udzia w tej walce o polsko. Matejko poszed dalej, wymalowa dwie serie dydaktyczne: "Dzieje chrzecijastwa i cywilizacji w Polsce" oraz synny "Poczet krlw polskich." Portrety s bardzo wyidealizowane, osoby w nich reprezentowane jawi si przed naszymi oczyma jako silni, brodaci i wsaci Sarmaci z ogniem patriotycznym w oczach, podobni do greckich herosw, ktrzy niejako prosto z Olimpu zeszli na tron polski. Faktycznie ci krlowie to zwykli ludzie, kady inny, niektrzy mdrzy i patriotyczni, wielu to przecitni, zepsuci przez wadz, dbajcy tylko o siebie i swe potomstwo, skandalici. Takie jest ycie. Mieszko II (1025-1034) poszed ladami dziadka i swego ojca Bolesawa Chrobrego. Gal Anonim pisze e "oddajc si hulankom i rozpucie zbeszczeci prawo maeskie i godno krlewsk, obcujc z naonicami". Tam gdzie jest wina musi by i kara. Dopadli go Czesi i w zemcie za wydubanie oczu ich ksiciu przez ojca Mieszka wykastrowali go i to w sposb bardzo bolesny za pomoc rzemyka zaciskanego coraz bardziej na jego przyrodzeniu. Kronikarz konkluduje: "Mieszko tedy powrci wprawdzie z niewoli, lecz ony wicej nie zazna." Niedyskrecje seksualne krlw byy rzecz tolerowan przez nard, nie dotyczyo to jednak krlowych. Jednym z najwikszym nieudacznikw na polskim tronie Wadysaw Herman (1079-1102) nie stara si nawet o koron, by si nie narazi cesarzowi. Odda wadz w rce niejakiego Sieciecha. Ten zawaszczy nie tylko rzdy, ale i drug on krla. Krl by ju stary i chyba ta sytuacja mu nie przeszkadzaa, przeszkadzao to jego synom, ktrzy krlow przepdzili poza granice Polski, a Sieciechowi wypalili oczy. Krlowie mieli przyzwolenie publiczne na wszelkie zwizki nielegalne, nawet spanie z onami swoich urzdnikw i wojw, jedna rzecz bya jednak im zabroniona - bo napawaa horrorem zwizki homoseksualne. Pierwszym gejem na polskim tronie, jeli wierzy Wincentowi Kadubkowi i Janowi Dugoszowi, by skandalista ca gb Bolesaw miay (1058-1079), ten sam co wedug legendy wasnorcznie mia zgadzi przy otarzu i powiartowa ciao biskupa krakowskiego w. Stanisawa. Jan Dugosz pisze: "...nie poprzestajc na zwykych miostkach popad w haniebny i plugawy grzech sodomski naladujc godne potpienia zwyczaje Rusinw, u ktrych to zboczenie byo pospolite." Moe homoseksualizm bardziej ni inne liczne grzeszki krla byy gwnym powodem konfliktu z biskupem i przepdzenia go z Polski.

Bogosawiony Wincenty dodaje z obrzydzeniem, e "okrutnik [by] ojczynie jak i ojcom obmierzy." Szalestwa, intygi, rozpusta, zdrady i inne skandale byy te chlebem powszednim na dworach wielu ksit w okresie rozbicia dzielnicowego Polski (1138-1306). Spjrzmy tylko na niektre czyny dwch z nich - wymienienie wszystkich zajoby kilka stron maszynopisu - Bolesawa Rogatk i Konrada Mazowieckiego Tatu Bolesawa Henryk II Pobony, a jeszcze bardziej babka w Jadwiga od dziecistwa przygotowywali go do ycia cnotliwego. Zachowaa si miniatura z kodeksu z XIV wieku powiconego tej kobiecie przedstawiajcego kpik maego Bolesawa w wodzie w ktrej wczeniej myy nogi witobliwe zakonniczki. Matka chopca Anna Czeska z dezaprobat patrzy na t ceremoni. wita woda niewiele zdziaaa. Jako dorosy wadca by nie tylko rozpustnikiem, ale jakie niezdrowe zwizki czyy go z "grajkiem" Surianem. By faszywy, zdradziecki, okrutny (w rodzie spali koci ze schronionymi tam mieszkacami miasta), otoczy si awanturniczymi najemnikami niemieckimi, ktrym nie wystarcza od, wic upili osiedla i miasteczka ksistwa, frymarczy ziemiami polskimi. Wpad w konflikt z biskupem wrocawskim Tomaszem, ktrego uwizi, zosta nawet za to wyklty, dopiero groba biskupa Peki zorganizowania wyprawy krzyowej przeciwko niemu otrzewia go i to ocalio ycie biskupowi Wrocawia. Podobnym awanturnikiem by mu wspczesny Konrad Mazowiecki. Sprzeciwiajcemu si sobie wojewodzie mazowieckiemu Krystynowi najpierw wyduba oczy, a potem go zamordowa. Jego ona Agafia bya rwnie okrutna jak i on. Wsplnie powtrnie powiesili zwoki kanonika Jana Czapli. Takich czynw byo wiele, a najwiksz zbrodni narodow tej pary byo sprowadzenie na tereny polskie Krzyakw. Jedynym krlem Polski noszcym szczytny przydomek Wielkiego i susznie, bo na to zasuy, by syn Wadysawa okietka Kazimierz. Bez Wadysawa Polska moga zosta czci Ksistwa Luksemburskiego, lub by rozdrapana przez innych ssiadw. okietek, may ciaem, duy duchem, cae ycie walczy o zjednoczenie Polski. By zdradzany przez wielu jak np. biskupa Krakowa i wjta tego miasta Niemca; oni sprowadzili wrogw pod mury Krakowa. Podanie mwi, e mszczc si na buntownikach, ktrymi byli przewanie osadnicy niemieccy, Wadysaw kaza kademu podejrzanemu wypowiedzie: "Chrzszcz brzmi w trzcinie" i gdy si przy tym komu jzyk poplata by skracany o gow. Bywa wypdzany poza granice kraju, musia odeprze pierwszy powany najazd Krzyakw na Polsk, nawiza kontakty przyjani z Litw, zorganizowa urzdy i skarbiec oglnopolski z ktrego Kazimierz na pocztku swoich rzdw wyoy ogromn sum, by wykupi od

Czechw prawo do tytuu krla Polski. Tak jak ojciec tak i on cigle walczy o przetrwanie kraju, budowa potne kamienne twierdze, kocioy, miasta. Zostawi Polsk nie tylko murowan, ale krajem mocnym, z ktrym ssiedzi, a nawet papiestwo, musiali si liczy. By wielkim krlem, ale take wielkim kochankiem - z racji na jego zasugi dla Polski nie uyj sowa ajdak. Ju jako 15-latka oeniono go z crk Giedymina Aldon. Wysany zosta przez ojca na dwr swej siostry Elbiety na Wgry, by wynegocjowa pomoc militarn od jej ma i tu, z przyzwoleniem siostry, nawizuje romans z jej dwrk Klar. Jan Dugosz lakonicznie informuje:" ...dziewica Klara zgwacona zostaa przez ksicia Kazimierza i do syta wykorzystana." Ojciec Klary Felicjan Zach w ataku furii wpad do sypialni krlewskiej, zrani krla, a Elbiecie odci trzy palce. Kara po tym czynie bya surowa, ale w czasach redniowiecznych nikogo nie dziwia: napastnika, jego synw i kuzynw powiartowano i to "ludzkie miso" obwoono po miastach i sioach ku przestrodze, Bogu ducha winn Klar te oszpecono obcinajc jej nos, wargi i palce u rk i w elaznej klatce te pokazywano w caym kraju. Po mierci Aldony Kazimierz polubia modziutk Adelajd, ale pi z Cudk z Goczy za przyzwoleniem maonka. I ta kochanka mu si znudzia. Wywianowa j i tak to znika z jego ycia i z przekazw historycznych. Zwiza si przez jaki czas ze liczn ydwk Ester. Kronikarze wspczeni podpowiedzieli mu, e ydwki s mistrzyniami w igraszkach miosnych, no i jak tu nie sprbowa tego. Jeden z nich podaje racj teologiczn tych specjalnych umiejtnoci: "ydzi raj majc sobie zamknity, tu na ziemi, za wystpn kobiet swoich wysug, wszelkich najgrzeszniejszych uciech cielesnych si dopuszczaj". Z Esterk Kazimierz mia chyba dwie crki i syna Abrahama. I Estera wreszcie si znudzia Kazimierzowi, odesza z jego ycia. Chyba jej szkoa podobaa si krlowi, bo bra lekcje i u innych ydwek; znamy imi jednej: bya to Sara mieszkajca w Krakowie w kamienicy Szarej na Rynku Gwnym 6. Trudno si dziwi krlowi, e tak skaka z kwiatka na kwiatek: wedug kronikarza Adelajda bya raczej szpetna. Gdy sobie upodoba mieszczk wdow Krystyn Rokiczan, ta upara si, e tylko jako krlowa moe wej do jego oa. Sprawa bya do zaatwienia: spowiednika swego przebra za biskupa i wzi lub bigamiczny. Adelajda dosy miaa tego zgorszenia, prosi wikariusza katedralnego Baryczk, by sprowadzi ma na drog maeskiej wiernoci. Nie udao mu si jednak tego dokona, zakoczy swj ywot w Wile. Dodam e to nie by jedyny okrutny postpek Kazimierza wobec swoich wrogw czy tych, co sprzeciwiali si jego woli. Adelajda uraona i zbulwersowana opucia Krakw, po jakim czasie Kazimierz zorientowa si, e Krystyna jest ysa i skrztnie t

wad urody maskuje peruk, przepdzi j od siebie. Czas by nieubagany, krl si starzeje, trzeba si jak najszybciej postara o nastpc tronu. Polubia wic modziutk Jadwig crk Henryka V ksicia agaskiego, ta mu rodzi dwie crki, lecz papie podbuntowany przez Krzyakw ostrzega, e z racji na podwjn bigami nie mog one mie praw dziedzicznych do tronu. Nie mogli te mie tych praw jego nielegalni synowie. Do dzisiaj nie wiemy z pewnoci ilu ich byo i kto by ich matkami. Wiemy e na pewno mia ich dwch Niemierz i Jana, jest take mowa w kronikach o Pece lub Paszku, oraz Abrahamie prawdopodobnie synu Estery. Przynajmniej dwch z nich pomaro przed Kazimierzem w jakich bijatykach. W akcie desperacji usynawia swego wnuka Kaka Supskiego, ale ten ma trudnoci w przejciu schedy po dziadku, yje tylko 7 lat duej od niego i ginie w czasie oblenia Zotoryi po uderzeniu kamieniem w gow. Tak wic dynastia Piastw faktycznie koczy si ju z dniem mierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r. (Piastowie, Skandale krlewskie, Historia Polski-Piastowie, Wadysaw Pomaraski)